Lễ tang những điều cần biết dành cho người Việt

8/12/2019 L tang nhng iu cn bit dnh cho ngi Vit

1/36

-1-

L TANGNhng iu Cn Bit Dnh Cho Ngi Vit

GS Trn Vn Chi bin son

I - Quan Nim V Ci Cht i Vi Ngi Vit Nam

T xa xa ngi Vit Nam sng vi tm thc: Con ngi ta sanh ra, ln ln, dng v g chng, sinhcon ci, to lp cng danh s nghip cui cng cng theo quy lut sinh lo bnh t. Do xem vchp nhn ci cht l quy lut nn ngi Vit Nam n nhn ci cht trong tinh thn ch ng ththn nh sm trc quan ti (gi l Th), xy dng sanh phn (gi l Kim tnh) cho chnh bn thn khicn sng.

Nhn sanh quan ngi Vit xa nay cngcho l "sng , thc v", xem cuc sngtrn mt t ch l ci tr tm b, v cht

khng phi l ht, m v ci vnh cu. Dovy "ngi cht cn c m yn mp", vic "ng m ng m" rt kingc v c th nh hng n s nghipca con chu nhiu i.

Ngi Vit cn sng theo o l: "nghat l ngha tn", tc l bao nhiu hn onu xa b khi i tng cht, v chtl dt n trn gian. Khng ai truy cungi cht bao gi.

Trong dn gian ti nay ngay vn cn mtb phn ln ngi tin vo linh hn, cho rng ngi cht ri th linh hn s sng ci m, ni linhhn cng sinh hot nh dng th.

Sng lm v khp ngi taKho thay thc xung lm ma khng chngTruyn Kiu - Nguyn Du

Du quan nim ci cht th no th tang l l mt hnh thc by t lng nh n v thng xt cangi sng i vi ngi cht.

Ngi Vit quan nim l tang l mt phn ca o hiu m con chu dnh cho ng b cha m khi

qu c. Do vy qua cc triu i thi phong kin nh vua cho son nghi thc l tang thnh nhngquy iu, dy b tnh phi tun theo.

Con ngi c t c tngNh cy c ci nh sng c ngunCa dao


2/36

-2-

Tc l v tang ma ca ngi Vit xa du chu nh hng ngi Tu, nhng vn gi c nt cth vn ha Vit Nam.Th Mai Gia L l b sch ni v l tang ca Vit Nam da vo sch Chu CngGia L ca Trung Hoa. Tc gi Th Mai tn tht l H S Tn (1690-1760) thi vua L cha Trnh,ngi lng Hon Hu, huyn Qunh Lu, u Tin s nm 1721.

Vic tang ma ca Vit Nam xa nay da vo sch Th Mai Gia L. Vi triu nh, nh qu phi th l

tang c v s nhng nghi l nhiu kh, rm r, phc tp, tn km. Th d khi vua bng h, cc quan,cc hong thn, cc b ni cung lun phin dng l t, cc cuc vui chi, hi h, ci g trong nc bcm, t quan li n cung nh u phi tang t ba thng 10 ngy n ba nm, B L lo vic tangl, Khm Thin Gim lo chn ngy gi hnh l, thi hi nh vua c chn theo vi v s vng bcchu bu, lng tm c xy dng nguy nga trng l, c khi ph i mt t vi ba chc nm v trc lcnh vua va mi ln ngi, hao tn khng bit bao nhiu tin bc v c c xng mu na.

L tang xung n lng x, ngi bnh dn t chc n gin, ch trng lng thnh ni ln cch n i x sao cho phi o lm ngi, ni ln lng hiu tho ca ngi sng i vi ngi cht.

Quy tc v tang ch lu dn tr thnh phong tc tt v mang ngha thing ling, c mi ngi

Vit cng nhn khng phn bit tn gio, a v tng lp giu ngho trong x hi.Xut pht t vic xem trng ngi cht nn ngi Vit Nam knh trng ngi ln tui nh cu chmngn Knh lo c th, c khuyn chng ta nn knh trng ngi ln tui hn mnh, th sau nychng ta mi c sng lu. Ngi gi v th c con chu chm sc; c lng xm x hi ntrng, lu ngy tr thnh truyn thng vn ha ca Vit Nam.Truyn thng knh lo c ngi VitNam gi gn v pht huy t th h ny sang th h khc.

Khi ng b, cha m n 60, 70, 80 tui thng c con chu lm l mng th. khng ch l dpvui mng trong gia nh, m cn l nim vui chung ca dng h, lng xm.

Trong lch s Vit Nam, c nhiu cu chuyn ni ln truyn thng trng lo c truyn tng ti nay. Nh thi nh Trn quy nh l ln lo l t tui 60 tr ln, c min tt c su sai tp dch. Nh vua

Trn Nhn Tng mi cc b lo n d Hi ngh Din Hng hi kin nn nh hay nn ho viqun Nguyn Mng.

Knh lo cn l mt biu hin s tin tng vo s sng sut, kinh nghim. lch lm ngi cao tui ivi th h tr.

II - Nhng iu Lin Quan n Ngi Cht

1 - Phng v iu xa nay hiu khc nhau.

Thot k thy:

-Phng l em l vt ti cng ngi cht.-iu l Ving thm tang ch t lng thng xt ngi cht.

L vt xa c hiu gm c nhang, n, hoa,qu bnh tri v tin bc gip tang ch ph lo chom tang trong tinh thn tng thn gia tc, xm lng.

Cng sau ny hai ch Phng iu c hiu ch l Tin Bc m thi. Do vy nay trong co ph ngtrn bo ngi ta thng km theo cu Xin Min Phng iu c ngha l tang ch khng nhn tin


3/36

-3-

cng. Hiu nh vy nn hin ti trong m tang du tang ch ghi Min Phng iu nhng ngi nving vn mang hoa, nhang n, tri cy, bnh tri gi l vt cng t ngi cht.

i vi nh Nho ngy xa th l phng iu thng l tru cau tr ru, hoc nhng bc trng,nhng i cu i, ca ngi nhng c hay tnh tt, cng trng ca ngi cht.

Ngy nay thn qu, ngi trong lng x min Nam vn cn dng tin phng ving, nh cch trctip gip thit thc tang ch trong lc cn thit ni ln tinh thn tng tr. V t c gia nh no tchi vic phng iu bng tin khi c ngi thn qua i. H ngh rt n gin rng, hm nay mnhnhn ca ngi ta, th mai kia con chu mnh s mang tr li.

Ti cc thnh ph ln ngi ta bt chc vn ho ca ngi phng Ty bng cch dng nhngvng hoa ti hoc hoa cm, tm vn, cu i phng iu ngi cht.

Ngi Vit hi ngoi c i sng kh gi hn, ai cng c mua bo him nhn th, ti thiu chi trphn hu s, nn tt c m tang u khng nhn tin cng, khi lm phin con chu sau ny.

Ni tm li, min phng iu hay phng iu ty thuc vo quan nim sng ca ngi qu vng, catang quyn, tu thuc hon cnh gia nh ca tang quyn. Tc phng iu l m tc nn gi gn.

2 - Ba cha tm m.

Phn bit Ba cha tm m nhm gip ngi sng tang sao cho phi o hiu theo tinh thn l tangngi xa v i phn c th p dng c cho ngy nay na.

* Ba cha theo th t l:

- Cha sinh ra mnh.- Cha gh hay gi l k ph, tc l khi cha cht m ly chng khc.-Cha nui tc dng ph.

* Tm m l:

- M rut.- M gh: m cht cha ly v khc. Cng gi l k mu.- T mu: M cht sm, cha sai ngi v l nui mnh.- Dng mu: m nui.- Xut mu: L m sinh ra mnh nhng b cha rung ry.- Gi mu: l m sinh ra mnh, cha mt m i ly chng khc.- Th mu: L m sinh ra mnh nhng l v l ca cha.- Nh mu: M nui v t khi cn tm b.

3 - Li tri ca ngi cht.

T xa ngi mnh bit lm chc th bng vn t hoc li tri c ngi chng kin. Theo o lngi Vit khng ai dm ci li li tri ca ngi cht. Ci li li tr trn ngi qu c l i ti Trikhng dung t khng tha.

Chc l li dn d, ph thc ca ngi cht cho ngi thn.

Chc th vit thnh vn bn c gi tr hnh chnh, php l. C th nh ngi khc vit, c li chonghe ri k tn hoc im ch, ly du tay vo.

Ni dung chc th thng l vic chia gia ti, nh phn hng ha, phn n


4/36

-4-

4 - Phn bit hai loi tha k.

Trc khi cht ngi c tin, ti sn c bn phn phi chn ngi tha k. Tha k gm 2 loi:

- Tha k tn thng: nhm mc ch t t t tin, gi gn truyn thng gia tc.

- Tha k sn nghip: duy tr v pht trin sn nghip ca dng h tn ti v khng ri vo tay

ngi ngoi.

Tha k phi c lp theo nguyn tc th t theo chiu thun ngha l ngi ln cho k nh, chngi nh vai khng c lp tha k cho ngi vai ln. y l lut bt thnh vn ngy nay nhiungi Vit k c hi ngoi vn p dng.

Ngi tha k c th b trut quyn nu km c hnh hoc b bnh in khng. Vic b ngi c vlp ngi tha k mi gi l lp i hay lp hin do hi ng gia tc quyt chn.

5 - Nguyn tc chn tha k.

- Nguyn tc u tin cho phi nam. Con gi ch c th tha k sn nghip v phn chia bao gi cngkm hn con trai v ngi Vit Nam quan nim con gi l con ca ngi ta. Con trai l ngi ni

dng, lo tha t m m.

- Chu trai ch tn tha k cho ng b ni. ch tn l con trai ca ngi con trai ln nht trong gianh.

- Con trai u lng hoc con trai u c ch ln hn, tha k cho cha m.

- Chu trai th hai tha k cho bc ch nu bc ch khng con hay ch c con gi m ch bc munlp chu lm ngi tha k.

Ngi lp tha k trn quyn phn chia gia sn hay lp di chc khi

cn sng (hoc sp cht); con chu khng c quyn i hi.

Ring cn nh ngi cht gi l l nh t ng, bao gi cng chia cho con trai ln nht lonhang khi, cng king.

min Bc khi mt ngi khng c con k tha khi cht ti sn giao cho cha hay nh chm lo tt gi l mua hu. Min Nam khng c l mua hunh ngoi Bc.

Ti hi ngoi vic chia ti sn cn c vo chc th hnh chnh.

6 - Hng ha khng c bn

Hng: Mi thm, cy nhang.Ha: la, ch cy n, nn/.

Hng ha l nhang n, ch s th cng. m chphn gia ti dnh ring cho ngi sng lo viccng l ngi cht, ng b, t tin.

Hng qu ch yu l rung, gi l Rung hng ha. V l rung chung giao cho mt ngi cycy, ly la rung cng t, hng khi v truyn i ny sang i khc.

Ngi gi hng ha thng trng coi nh nh t ng

Nguyn nn hng ha tng ng.Tc ng


5/36

-5-

Hng ha khng c mua bn. Khi ngi hng hng ha qua i, phi trao ti sn cho con,chu, tip tc tha hng v lo vic th cng.

C mt thi k sau nm 1975 v t ai thuc s hu ton dn nn khng quy nh vic lp hngha. Tuy nhin sau , theo iu 670 B lut Dn s hin hnh, php lut li b sung quy nh ch di sn dng vo vic th cng. Trong trng hp ngi lp di chc c li mt phn di sn dng

vo vic th cng th phn di sn khng c chia cho tha k m giao cho mt ngi c chnh trong di chc qun l thc hin vic th cng; nu ngi c ch nh khng thc hin ngdi chc (nh em bn chng hn) th nhng ngi tha k c quyn giao phn di sn dng vo victh cng y cho ngi khc qun l lo vic th cng.

7 - Con Ranh Con Ln cht khng c cng.

Trong dn gian ngy xa con ranh, con ln l ting gi con ci sanh ra kh nui, cht non. thngkhi vi thng li cht. c bit nhng ngi m c con trong trng hp ny rt mau c thai tr li,nhng khi sanh a con k tip th a b ny cng o t, au m li cht. Thng khi phi 3 hay 4ln xy ra nh vy. Ngi m khn kh ny phi chu au kh v nhng a con sinh ra u cht v

i khi s cht ca ngi con xy ra cng trong khong mt thi gian no ging nhau. Gi l chttrng.

y l mt vn k l,gi l c hung xui xo m chnh cc nh y hc cng cha gii thch ctha ng. C ngi cho rng s d s kin y pht sinh l do lch lc v cu to ca nhng thnhphn trong c th a b, c th c th phat sinh t bo thai c sn s bt ng b v thiu stmt vi yu t nn c th ch tn ti c mt giai on thi gian no m thi .

Cho d s gii thch c phn no tha nhn th cu hi ti sao lc no cng ch xy ra cho t 3n 4 hi nhi cn v sau li khng xy ra?

Ngi ta truyn nhau l nhng a tr con ranh sau khi cht non s ln li thnh a tr k tip nnmi gi l con ln- tc ln tr li.

Nhng tr con ranh cht c chn vi s si, m khng c nm m v khng h c cng nhunhng tr cht bnh thng.

Nhng m hn ny ngi ta gi l C Hn thng hay ph phch nhng ngi yu bong va.

III - M Tn Lin Quan n Ngi Cht

Nhng l tc lin h n tang ma do ngi trc truyn cho ngi sau, t c sch hng dn giithch r nn trong dn gian pht sanh nhiiu m tn d oan. Nh:

1. Hin tng Ln Ct Ln ng.

Trong dn gian thu xa nhiu ngi tin rng hn ngi cht c th nhp xc ngi sng. Xc ngisng cho hn nhp vo thng thng l mt ngi n b trn 30 tui, gi l xc phm c mthoc nhiu oan hn ngi cht mn nhp vo. Hn c th l ngi b cht yu, cht oan; c khi lhn ca cc trinh n, chin s, khng c ni nng ta nn nhp vo xc no m ngi ta gi lhp. Hin tng mn xc nhp vo yu cu nhng iu g chng hn nh i th cng, ic tr bnh, cu nhn th

Khi no hn nhp xc, ngi ta gi l xc ln. Xc c th ln mt


6/36

-6-

cch bt ng khng th nh ngy gi no; ring i vi nhng xc

chuyn nghip, b tnh c cn iu g th phi t nhang n cng vi, km l nghi c kinh k vn t cu hn v. Nu xc cha ln th thy php hay ngi ph trch phi iu khin m binh, gi mtng v h tr.v.v

2. H hn, trnh mo, xc trnh l thin, con chu khng c may tang-n ng cht, ngi ta h 3 hn 7 va; n b cht, 3 hn 9 va. H ba ln m xc khng lay ng,ngi ta mi hon ton tin ngi cht tht v bt u lo t chc tang ma.

- Nh c ngi cht phi nht mo. Trnh khng cho mo lai vng hoc nhy qua xc cht s xy rachuyn qu nhp trng.

- Trnh xc l thin: ngha l c xc cht ngoi tri. Nu nh cht, th phi che rp.

- Con chu ca ngi cht khng c may tang m phi nh lng ging hay mn th may.

- Khi lim xc: con chu khc khng c rt nc mt vo hm.

- Khng ct gt xc cht khi lim m phi ct b vng d tho.- Ngi no k tui vi ngi cht th khi lim, khi h huyt phi trnh i ni khc.

I V - L Tang Trng Nhng L Khc Trong Gia nh

- Ngi ang th tang, ngy tt phi lm sao?

Ngy Tt l ngy hanh thng ca c mt nm, c ngha rt thing ling. V vy theo tc l th ngic tang phi ct khn tang trong ba ngy Tt v king khng i chc tt. Ngc li b con xm gingcn n chc Tt v an i gia nh c tang.

- C ngi cht vo ngy Tt th sao?

Trong trng hp ny, gia nh c th nh liu c th nn chn ct cho kp trong ngy 30, khngnn sang mng mt, nm mi.

Trng hp cht ng ngy mng mt Tt th khng nn pht tang vi m nn sng mng hai slm l pht tang.

- L ci chy tang l sao?

Theo l nghi th khi cn tang trn u, nht l i tang th trnh t chc hay tham d mi cuc vui.

Nu gia nh chun b lm l ci thnh lnh c ngi cht th nn ngi cht nm tm trnging, p chn chiu li, cha nhp quan, hoc gia nh c th t lm th tc khm lim, nhp quannhng cha lm l thnh phc.

Theo nghi l, nu cha thnh phc th trong nh cha c tang nn khng ai c khc. Hng xmtuy c bit nhng gia nh cha pht tang th khng nn n ving, tr thn nhn rut tht v nhngngi ln cn ti la tt n c nhau, coi nh ngi nh.

Ngay khi , c hai gia nh chun b gp m ci v cng lm l a du, n du, lm l giatin nhng l vt rt n s, gin lc,thu hp trong phm vi gia nh v mt vi thn nhn. Khch


7/36

-7-

mi ri nn xin hi. Cng vic ci, g xong xui mi bt u pht tang. C du ch r gi y tr thnh thnh vin ca gia nh nn phi chu tang ch nh mi con chu khc.

V - Trc Khi Lim

Ngi Vit Nam tin tng rng s ra i ti nh c c thn nhn bn cnh l iu may mn v nu

phi cht xa nh l iu bt hnh v tht v phc khi phi khing hm ngi thn t ni khc v.

Cht b cht bi l saoTnh ra mt gic chim bao y m(Khuyt danh)

Cht b cht bi ch thn phn ngi v phc, do kip trc c lm iu g tht c nn cui iphi cht cnh nh th.

Cho nn trong trng hp ngi bnh c a i nh thng v khi bit gi cht n gn, thn nhnnn a v cht nh. y l dp thn nhn quay qun bn ngi sp qu vng ti pht lmchung.

1 - Lng nghe li trn tri.

Tr trng hp bt c k t, mi ngi trc khi cht u tri qua giy pht ngn ngi cui cng gil pht lm chung.Giy pht hp hi hay tic nui rt linh thing i vi ngi trong gia nh.

Trong giy pht ny, mi ngi trong thn nhn phi gi yn lng, cm tr con n gn ngi spcht tr khi c li yu cu ca ngi sp cht mun dn iu g. y l pht qu bu cn yntnh xem ngi sp la i trn tri.

Lc ny mi ngi xm quanh ging, khn nguyn ty theo tn ngng v lng nghe li thu thocui cng. Thu xa theo sch v c tc ly ming bng gia l mi ca ngi sp cht, xem coi

lc no ht hi. Khi bnh nhn tt th, ngi ta cn r mch tay chn, p tai st ngc nghe ngng bit chc ngi cht hn cha. Nu chc chn, ngay sau tin bun c tri h cho mi ngitrong gia nh bit, v lc ny mi c khc.

Vic lm phn ny ti nay ngi mnh cn duy tr v p dng k c hi ngoi

2 - In du chn ngi cht.

Thu xa khi ngi thn va tt hi, con chu phi lm nhng vic sau:

- Thoa son di bn chn ngi cht, ri ly ming vi trng in du chn (nam t , n hu!) lu gitrong hp hay trong khnh th.T khi pht minh ra my chp hnh th ngi ta th hnh ngi chtthay cho th vt son bn chn.

- Tm lau ngi sp mt, t xc quay u v hng ng tc l quay u vo trong.- Ly vung vi hoc t giy vng bc p mt ngi cht.

- Ct mng tay mng chn, xong gi li tay trn, chn di, sau khi t ngi cht vo trongquan ti.

Nay hi ngoi cn gi l lau mt,p mt nhng b tc ct mng tay mng chn ngi cht.


8/36

-8-

3 -t tn thy cho ngi cht.

Theo t inThiu Chu th ch Thu cng c ngha l Tn Thy hay Tn hm, ngh l lc ngisp cht th ngi khc a theo tnh hnh ca ngi sp cht t cho h mt tn khc khicng gi khn vy, gi l thy. Dn gian gi l tn cng cm. Xin nu tn thy ca mt s nhn vtlch s nh Chu Vn An / Vn Trinh, Phm ng Hng / Trung Nh, Nguyn Hunh c / Trung

Ngh

- C ngi nh tc trc bn cnh ngi cht.- Tm cach quan st xc nh ngi tht s cht mi nhp quan.

Ngy nay ngi Vit b tc t tn thy ngui cht. Cn vic lim do nh qun nh thng bao lo.

4 - H in tng qu nhp trng.

l hin tng xc cht t nhin bt dy, gi l Qu nhp trng. Hin tng ny rt him nhng c xy ra, do trong phong tc c s king c trnh khng cho xy ra. Gi l "Qu nhp trng"nhng thc ra khng c ma qui no nhp vo xc cht.

Nguyn nhn l do in m tch t trong thi th ngi mi cht cha kp thot ra ht, gp phi lungin dng cc mnh cun ht.

Xc cht t nhin bt dy l tip theo do s cun ht bi mt ngoi lc c cm ng in trng. V vy theo quan nim dn gian, khi trong nh c ngi mi cht king c nht l khng cho con mobt thn nhy qua xc cht (ngi ta phi canh gi, phi nht mo li).

c trng hp, chn ru v lm vng vo xc cht, hoc git nc mt c hi m nh vo xccht cng to thnh lung kh, c th cun ht xc cht bt dy nhng ng xung ngay tc th.

Cng c hin tng xc cht ui theo ngi sng: Thc ta xc cht khng th bc i c m dohi nng ca ngi sng cun ht, hoc trng hp c lung khng

kh i lu cn bng khi xc cht t th ng song song vi ngisng. Cho nn xa c tc d mi ngi hay tranh trn mi nh nhsng mt tri trc tip ri vo nhm trit tiu hin tng cun ht .

5 - Tc chiu hn v ly sinh kh.

min Nam xa c tc h hn h va ngi cht nay rt him cngia nh no thc hin, nhng li c tc xoa du vo u ngi cht.

Trong min Nam cn c tc t mt ni chui s cn sng dn lnbng ngi mi cht trnh ma nhp.t bn nh trn u ngicht by 3 vt cm (sau ny m mt chn cm p ngc) v chongmt ngn du hoc n cy trn u nm, ly l vng bc hay giy

hng n p mt ngi cht. Tc ny nay nhiu gia dnh vn duy trk c M.

Tc ly sinh kh min Nam l khing bnh nhn va tt th xung t i ba pht, ri th xem ng tnh nh th no v nukhng thy c g thay i th khing tr ln ch c.Tc ny nay khngcn na.


9/36

-9-

6 - Thit hn bch tr linh ta v ni phn hm.

- Thit hn bch tr linh ta ch lm vi nhng ngi cht hi dng (sng li). Thu xa ngi chthi dng theo tc l th phi dng la trng 7 thc mc, xp li ri trn mnh ngi bnh hidng. Ch tt th ri ly ming la m tht ging hnh ngi c u mnh tay ri rc hn qua. Tht hnh ri vo trong ci qu, em by tr ti linh ta mi khi lm l phi d np qu ra cho

hn ra hng linh. Tc ny nay khng cn ai theo.

- Ni phn hm: l ly a bp cn ngang ming ngi mi cht m t np v 3 ng tin iu (t 3ln, mi ln mt nhm nh np v 1 ng tin) trc t bn phi, sau t bn tri, cui cng t ngaygia ming); ri y ming ngi mi cht tht kn.

l tc xa, khong sau ny php ni phn hm b b qun, ch thnh thong nh giu c, quthng ngi cht v tin tng th gii kip sau mi thc hin, nh cho t vng hay ht xon voming ngi cht ch khng dng np hay tin ng, c gi l cho ngm vng.Vic ny cthc hin b mt trnh k gian o m ngi cht!. Tc ny M thnh thong c gia nh vn cn gi.

7 - Lp tang ch v ngi ph l tang.

Tang ch: Theo l thng, gia nh chn trng nam hoc chu ch tn lm tang ch. V ca tangch c lp lm ph l gip tang ch. Nu tang ch ang th tang th lc phi c cha hay ng cangi cht lm ch tang.

H l tang: tc l ngi ph lo l tang trong lc gia ch bi ri. Thng th nh b con xa hay thnhu c kinh nghim ch v coi sc vic t chc m tang cho c ng nghi l v chu o trongngoi. Ngi c lp h l tang phi l nam gii, ti thiu cng vai anh ca ngi cht, v tui tccng phi trung nin trng thnh bit ch ngha ng thi quen vic tang t.

Vic lp tang ch v h l l cn thit gia nh no cng cn.

8 - L tm ra ngi cht.

Tm ra ngi cht thng bng nc l thm, nh x, chanh v ct mng tay chn ri gi li khi no lim s b v hm trn theo trn di theo di. Ring khn, dao, lc, nc tm d emchn xa nh.

V sau ny h thy bnh nhn ngt liu khng qua khi thi gia nh lo nu nc si pha m m thm ru tm ra thay o qun mi cho bnh nhn. V sau khi bnh nhn tt hi ri khng c tmra na m chc vic lau mnh bng ru, thay qun di, o khng c nt.

Ngoi vic ly 3 t giy bch, giy vng bc, khn iu p mt, c ngi cn ly vi buc cho chthai ngn chn ci ( tin cho tn lim).

9 -t Quan ti.

Quan ti dn gian gi nm na l hm, ngi min Nam gi l hng.

Trc 1945, thn qu hoc ngay c ni thnh th nhng gia nh c tin, nh rng ri hay c l smsn hm dnh cho ng b cha m by gi khng gi l hm m gi l th dng lo.

Mt trong nhng l do sm th v lo ngy lm chung khng tm c g qu lm th.

Th lm bng g qu l cy hunh n (hunh ng) hay ging hng v hai loi cy ny chu ngc s m t lu bn. Khng ai sm th bng g tp xu. Nh sang trng c chc quyn mun


10/36

-10-

qun xc lu ngy trong nh th dng k thut trng thy bn trong hm gi mi hi thi khngxng ra ngoi.

Th dng gi hay th khi mua v trong nh lun c bao ph bi vi trnh bi bm lm u. Thnh thong sai gia nhn lau chi g v git bao vi.

Hm ni chung gm 3 loi:- Hm Lo i: bng g qu, cao trn 0m9; khi ng quan ngi ta b

khung y li; dn giu sang trng gi mi c chn bng loi hm ny. Nay khng cn dng hmlo i.

- Hm Lo chic: cng bng g qu nhng khng c khung y..- Hm Chn ngang: bng g tp, xu, thp di 0m8.

Sau khi hm c lim xc, tc l min Nam cn phi dn trn np hm mt khung g gi lkhung mc cch; trn mc cch c 3 ch cm n cy (trc u, gia v cui hm).Cng ckhung mc cch c chm tr hnh rng rt kho lo v thp vng trng rt sang.

Ngy nay khng my ai sm sn th dnh, mt phn v nh ca cht chi, mt phn v thy s.

L xa nh rng quan ti bao gi cng sn mu .

VI - Khm Lim, Nhp Quan

Khng bit t khi no m lng qu nc mnh u u cng c mt ngi "lm ngh" khm lim.Ngi ny am tng phong tc, li thao tc thnh tho v c b con trong lng xm tin cy nh v.Ngi ta ni ai lm ngh ny ni chung l ngho, nhng "ngha t l ngha tn," lm ngha ln cui,nn ai cng mong gip tang ch chu tt, khng mun s xut s xui xo. Tin tng lu ngy trthnh m tn, d oan. Lm ngh ny khng ai nhn tin cng, nhng phi ni l h c tang chtrn trng v thng t n bng tic ru hoc mt t vt dng ca ngi cht li.

1 - Khm lim

Khm lim nm na l bc xc ngi cht cho vo quan ti. Thu xa nh giu dng vc nhiu t la,nh ngho dng vi trng, may kt li thnh tiu lim, i lm. Ngi min Nam gp hai l khmv lim chung lm mt gi nm na l lim.

Hm trc khi lim phi c ngh trt bng mt loi hn hp bo m khng b r r nc hi rangoi.

Trc tin phi t quan ti gia nh hay ni trang trng. u xoay ra sn. Cc con ng hai bnquan ti, con trai bn tri, con gi bn phi.

Ngy xa c tc tro, vi vo hm dy 1 tc, ri tri tm khm, xong ri 3 tm ngang, 1 tm dc, gil tiu lim. i lim l tri 5 tm ngang, 1 tm dc.

ng gi hong o, ch tang vo c ngi t nhang cng bi.

Ngi chp s ph phc - l xung ng dy, bnh thn.

Ngi lo vic nhp quan nng ngi cht bng bn gc ca tm vi lim gi l vi t quan v t nhnhng vo o quan. Ch trng trong o quan c dn chn y qun o ca ngi cht khi cn sng


11/36

-11-

mc thng ngy v xc giy cun kn. Vic ny nhm gi xc ngi cht khng di ng v htnc do xc chy ra. ng tc ny ngi min Nam gi l chn hm.

Xong xui, ngi ta gp vi t quan ln pha trn, pha di, tri trc, phi sau. Sau cng y np,ng "c" l kha np cho chc.

Quan ti c nhp xc gi l linh cu. Lc by gi, nhng con chu "k tui" phi lnh mt rangoi. Xong xui mi c php tr v cng vi mi ngi sp ly.

C l cn nh rng, trong trng hp nu ngi cht m cha m cn sng th linh cu khng cphp t gia nh m phi t gian bn cnh, trn u linh cu c qung khn tang ca cha m.Nu nh khng c gian gia th phi t linh cu lch sang mt bn, trnh t ngay gia nh.

2 - T iu v i lim

Ngy trc, quy nh i lim hay tiu lim bi ty kheo ngi nh c tin hay ngho m chn dngvi kh ln hay nh. Tiu hay i lim min sao cho kn chn, tay, u, gt l c. Nay khng cnphn bit tiu i lim na. Ring ti hi ngoi phn ny gia nh ch trao b cho nh qun mccho ngi cht. Xc trc khi lim c chch thuc chng hi thi. Quan ti sau khi lim xong mia v nh qun giao cho gia nh lo pht tang.

Ngi xa dng nhng vt g lt vo o quan?

Trong cc ngi m c khai qut c, ngoi cc trang sc ca ngi cht, pha trong o quanthng c lt l chui, giy bn, tr bp, np hoc khn vc o nhiu... Cc th u l nhngcht ht m v ngn gi kh hi hm khi bc ra ngoi, bi thi xa cht xong cha my ai chnngay, cn phi sm l vt, cn phi gi thip bo tang, ch i xa gn phng ving linh nh, nhtl cn phi chn ngy, chn t mi lm l an tng.

Lu theo tc th sau khi nhp quan, ngi ta lun lun thp ngn n du t di quan ti v chon khi ng quan khng c tt hng n.

VII - L Thnh Phc

L thnh phc rt quan trong i vi thn nhn nguoi qu c, bnh dn gi l l pht tang. Theohng dn ngi ch l, thn quyn ca ngi qu c bt u mc tang theo ch chu tangtun t t 3 nm n 3 thng. Ngi Vit quan nim chu tang l cch tr hiu cui cng dnh chongi thn. Con chu hnh din c chu tang ng b cha m. Thn quyn no khng c th tangth ly lm bun ti. Con chu khng vng mt trong lc pht tang th b cho l tht l, b d lun cho ltht hiu.

1 -Trc khi lm L thnh phc.

Thu xa, gia ch cn lm 3 vic theo trnh t l l thit linh sang, linh ta, thit minh sanh.

-Thit linh sng ngha l t ging cho vong ca ngi cht ngh. Ging cng phi gm mngmn chiu gi nh ngi cn sng, Gi nm na l ging th. Nay tc ny khng cn na.

-Thit linh ta l lp bn th nh tm thi trc quan ti t nhang, n, cng bi ngy m choti khi ng quan v i chn. Linh ta cng l ni tip nhn khch phng iu. Trn bn linh c hoa


12/36

-12-

qu n hng, c thm 3 chn cm, ba ly tr nh v cc thc n dng cng vong. i din gia nhgp thc n vo chn cm, dng ln ngang trn mi ln cng cm.

Tc thit linh ta cn gi ti ngy nay t trong nc ra hi ngoi. Mi ngy c ba ln, con chu dngcng cm canh tr nc trn linh ta theo hng dn ca qu v thy nu gia gia ch theo oPht..

-Thit minh sanh gi theo nm na l lm l triu nh theo cu ht trong dn gian.

Mt mai ai ng bn kinh,Ai ph l triu, ai rinh quan ti?Bn kinh c con trai,L triu con gi, quan ti lng a.

L triu l mt l c ghi l lch ca ngi cht. L triu bng vi mu vng ch xanh v thu ren tua mu sc s.

Tc xa lc vit l triu phi tun theo qui nh s ch nht nh ty theo ngi cht l nam n phitheo ng cch.

Th d: Vit Nam, Kin Ha tnh, Thnh Ph qun, Minh Ph tng, Thi thp hu nh tu, v.v

L triu thng thng do my nh s ph trch l tang vit dm cho tang ch.

2 - Thnh phc

y l nghi thc mc tang. Sau khi l triu c lm xong, con chu h hng bt u ty theo tht vai v m mc tang phc, ri qu ly khc than trc lnh ta. tang chun b trc y ,ngi vng mt th tang ch gi trn bn linh trao li. Theo l sau l pht tang xong tang ch mitip khch ving phng. tang nu v l do g b thiu, theo tc l khng c php x may thm.

Con chu phi mc tang cng t v p l khi khch n ving.

Thng thng xc c qun 3 ngy; nh no giu c, con chu ng

o xa cha t tu y , hoc cn tin m dng hay a l m cha tm c long thnh h huyt chon th qung 7, n 9 ngy l qu mc, him c trng hp qun lu hn.

Khi cha chn ct ngi cht coi nh cn sng. Mi l nghi ly theo l i vi ngi sng m l, nnmi ln ly ch ly hai ly nh l ngi sng nh ni phn trn.

Ngi theo o Pht l thnh phc c mi thy cng v sau mi ng khi cng cm cng phi cthy n tng.

Con chu mc tang cng t mi ngy v thng xuyn c 2 ngi hu bn bn linh ly p lkhi khch n ving.

3 - Tc i m gai ai rm v chng gy

Tc i m rm tht to qun quanh u, tht lng bng dy gai, dy chui dy rm v tc chng gych p dng i vi con trai chu tang cha (gy tre) hay tang m (gy vng). Tc ny ngy nay vn cn trong ln Hi ngoi.

Nguyn do: i xa m m thng chn ni hoang vng xa nh, ng i khng c, lm khi cnphi leo ni cao, vo hang ng.


13/36

-13-

Ngi con trai trng v qu thng xt cha m, khc lc thm thit s p u vo vch , hocng ln xung vc. trng tnh trng ngi ny t cht thm hi, ngi ta mi t ra l phi qunquanh u nhng vt liu mm, xp nu va vp gy tn thng v t ra l phi chng gy i ng an ton hn. Vt liu d kim nht, giu ngho ai cng c th t liu c v u cng cth kim c lm cht m, l rm, l chui, dy gai, dy ay. Xut pht t thc t , dn dn

tr thnh phong tc ph bin ti nay.Ring v o tang thit lp di rng phng phnh nhm phn bit vi y phc ngy thng m thi.

VIII - Tang Ch

Ty theo quan h ngi cht vi ngi sng m ngi xua qui nh tang phc khc nhau ngid l tang nhn bit c.

Tang phc biu hin s thng tic ngi cht, lu dn tr thnh phong tc c ngha thing lingkhng ai dm khinh sut.

Khng bit nc mnh c tc l tang ngi cht khi no nhng s ghi t thi nh L, c ni ti

quc tang. Vua cht, c nc phi tang bn cch trm h phi tc di, mc o x trng 100ngy. Cc quan khng c dng cc mu hng, mu lc trong lc th tang vua. T v sau vuan dn ai cng c l tang cha v ngi thn. n thi nh Nguyn tang phc c nhiu kiu cchphc tp v chia ra 6 hng mc chu tang.

1 - C hu tang 3 nm.

Gi l i tang l tang cha, m

Nguyn tc phi dng Vi trng loi s, loi xu l v tiu ty, t au n. o may di, rng, taythng, khng vin gu, khng ci khuy m ch buc di. lng o c may p chng thm mt mingvi gi l ph bn. Hai vai c hai ming vi gi l thch.

Con trai phi thc lng bng mt si dy gai hay dy kt bng rm v u i m m bc c ktbng rm qun bng dy vi tang trng. M rm hnh trn vnh bnh xe, trn kt hnh ch thp, cmt quai cng bng vi x eo di cm.

Con trai cn c tc chng gy t ra l ngi con c hiu, v qu bun thng, khc lc n ni myu, khng sc i ng nh bnh thng.

Cha cht th con chng gy tre. v cy tre bn ma khng i mu, v nh tnh cm thng au cangi con khng bao gi gim st. Cy tre trn,cao vt tng trng cho tri, coi cha nh tri cao.

M mt th con chng gy bng g cy vng. Cy vng cn tn lng. ng ngha l cng, rnglng m vn cng hp vi cha.

Con gi, con du i tang cng mc x gai nhng khng chng gy, khng i m rm m xa tc,i m mn. Gi l m nhng ch l ming vi x chiu ngang khong 30 cm. Chiu di khong hn1m gp i li nhng hai u vi so le, ri khu mt cnh, chm ln u thnh mt hnh chp.

c bit con trai (khng phi ch tn), con gi v v ngi cht cn dng mt di x trng chiungang khong 30 cm, di hn 1m, theo chiu di gp li vi ln hnh thnh mt chic khn c chiungang khong 5 cm, cht quanh u, buc pha sau, b thng hai u khn xung lng, gi l khnngang.


14/36

-14-

2 - C hu tang mt nm.

Dnh cho cc trng hp sau y:

- Chu tang ng b ni.

- Con ring ca v tang cha gh nu c cng nui v cng.(Nu khng cng th khng tang.

Nu trc c cng sau thi th tang 3 thng m thi)

- M ra mnh nhng b b b (xut mu), hoc cha cht, m ly chng khc (gi mu).

- Chng tang v c c gy, nu cha m cn sng th khng gy.

- Chu tang bc trai bc gi, ch, thm v c rut.

- Anh ch em rut tang cho nhau. Anh ch em cng cha khc m cng tang mt nm. (nhng nucng m khc cha th tang 5 thng).

- Cha m tang con trai, con gi v con du c, k c con i lm con nui nh ngi.

- Ch, bc, thm c rut tang cho chu ( con anh em rut).

- ng b ni tang cho chu trng (ch tn).

- K mu, t mu tang cc con chng, th mu tang con mnh v con chng nh nhau u mtnm. Tang con du c cng mt nm.

- Con du tang d gh ca chng (tc v l cha chng).

- R tang cha m v (v cht ly v khc cng vy).

- Nng hu tang cha m chng, v c ca chng, cc con chng cng nh con mnh (cc h hngbng thn bn nh chng u khng tang).

3 - C hu tang 9 thng.

- Tang con gi xut gi,- Con du ca anh em rut.- Anh ch em con ch con bc rut tang cho nhau.- Cha m tang con du th hoc tang con gi ly chng.- Ch, bc thm rut tang chu.- Chu du tang ng b ca chng, ch, bc, thm rut, hoc c rut ca chng.- M tang con du th v con gi ring ca chng.- Con gi xut gi tang bc trai, bc gi, ch thm, c rut.


- Cht tang c. Trng hp ny th Cht khn vng.- Chu tang anh ch em rut ca ng ni (ng b bc, ng ch, b thm, b c).- Con tang v l, nng hu ca cha ( nu cha giao cho nui mnh th tang 3 nm nh m ).- Chu tang ng b thc ph mu v ng c (anh ch em con ch bc rut ca cha).- Anh ch em con ch, bc rut tang cho v ca nhau.- Anh ch em chung m khc cha tang cho nhau (v con ca anh ch em y th khng tang).- Ch bc rut tang cho chu du (con du ca anh em rut).- ng b bc, ng ch, b thm, b c tang cho chu (tc l chu ni ca anh em rut).


15/36

-15-

- ng b ni tang cho v chu ch tn hoc chu gi xut gi.

- Chu ngoi tang ng b ngoi v cu rut, d rut (anh ch em rut ca m, k c i vi anh chem rut ca ch mu, th mu, k mu).

- Chu du tang c rut ca chng.

- Ch du, em du tang anh ch em rut ca chng v con ca nhng ngi (tc l chu gibng bc, bng thm).


- Cht tang c nh bc, nh ch (tng t b thc ph mu v tng t c, tc l anh em rut vi cni).- Chu tang b c ly chng (ch em rut vi ng ni).- Chu tang c b (ch em con ch bc rut vi b).- Con tang b gh (nu trc c cng, sau mi v bn ni).- Con tang nng hu ca cha.-Con tang b v (cho b mm).- Chu tang tc b thc ph mu (anh em chu ch, chu bc vi cha).- Chng tang v l nng hu.- Anh ch em h ni 5 i tang cho nhau.- B m v tang con r.- ng b ngoi tang chu ngoi v chu du ngoi.- ng ca chng tang chu du.- C tang cho cht ni.- Chu tang v cu, chng c, chng d c cng mt nh.- Anh ch em con c rut v bn con d rut tang cho nhau.- Cu rut tang v ca chu trai

- Chu du tang ng b ngoi ca chng, cu rut, d rut chng- Chu du tang cc ng b anh ch em rut vi ng ni chng.- Cht du tang c ni ca chng.- C tang cht ni trai gi.- ng b tang cc chu gi ca con nh ch, nh bc.

6 - Quy nh v i tang.

i vi i ngi, tang cha m l trng i nht, nn gi l i tang l vy. Thi xa, du lm quann chc g, theo php nc, h cha m mt u phi v c tang 3 nm tr trng hp ang bn vicqun ni bin i hay i s nc ngoi. L ny khng quy nh i vi binh lnh v nha li. Nu ai vtham quyn c v, giu dim khng tu bo v c tang, b n hc v ti bt hiu, s b triu nh s

pht bim trut.

Trong thi gian c tang, lnh vua khng n ca.

Ba nm c tang l ba nm chu ng gian kh, nhn nhc, khng d mi cuc vui, khng d l ci,l mng, khng ung ru (ngoi chn ru cng cha m), khng nghe nhc vui, khng ng vi vhoc nng hu, tr trng hp cha c con trai ni di tng ng, ngoi ra ai sinh con trong thi


16/36

-16-

k ny cng b coi l bt hiu. Khng c mc gm vc, nhung la, khng i m i hia, thng ichn khng, cng lm ch i guc mc hoc giy c.

Du lm n t tng trong triu, khi khch n ving cha m mnh, bt k sang hay hn cng phicung knh cho mi v ly t (hai ly hay ba vi di). Khi ra ng, khng sinh s vi bt c ngino. trong nh, i vi k n ngi cng khng c to ting.

Ba nm su mun, t nghim khc vi chnh mnh, rng lng vi k di, cung knh vi khch bn, t lng thnh knh vi cha m.

Thi nay khng cn l c tang qu kht khe nh xa v nht l khng c iu kin ngh vic thi giandi.

7 - L xa cha m khng a tang con.

Khng ai khng thng xt ngi thn qua i, theo quy lut t nhin, cha m gi yu t trn, conbo hiu cha, m, a tang cha m l chuyn thng tnh.

Nhng nu con cht trc cha m l nghch cnh, nhiu trng hp cht non, gy nhiu ni au

thng cho b m. Gi pht h huyt l gi pht xc ng n cc im, c nhiu ng cha b m b ngt lm i. c nhiu trng hp m cht lun bn huyt chn con.

Ngy xa y hc cn km nn ngi ta khng cho cha m a tang con vi bt ni au bun v trnh nn trng tang. Chng nhng cha m m cc ng gi b c trong ni thn, sc kho tn cngkhng c d a tang, s vng n sc kho.

Tc ny ngy nay c t nhiu thay i. Tuy nhin ty theo tng hon cnh c nhn c th m quytnh sao cho mi vic tt lnh.

* * *

Ngy nay trong nc khng cn ai gi l th tang theo 6 mc hng mc t 3 nm n 3 thng nh

ngy xa bi nhiu l do thc t i sng, x hi.a s ngi Vit hi ngoi ch cn gi tho tang Cha M v ng B ni ngoi m thi. Ngay vic thtang Cha M ng B ngi cng ch th tang t 49 ngy n 12 thng ty hon cnh gia nh. Ngoira nhng ngi thn thuc khc chng ta ch n thm ving, chia bun, gi vng hoa, ng bophn u ch khng th thang.

IX - T Chc L Tang

L tang xa gm ban nhc, ban l, thy cng lo l tip nhn trng cng nh vn t ca ngi phngiu.

L tang ngy xa ko di 3 ngy n 7 ngy c nh lu hn ty theo hon cnh. Linh cu b n ththit tr ni trang trong nht trong nh. Trc nh c dng rp xp t bn gh tip khch. Nhtheo Pht c lp bn th Pht bn quan ti.

i mt vi bn vong c xp b vn cho ban nhc l sn sang tri nhc trng kn khi c khch vingphng iu.

i din gia nh ca ngi qu c phi ly p l (ly tr) ngi i m tang. Nu chon ct xong cngi n nh ving cng th tang ch khng nn li tr.


17/36

-17-

.Khi ngi i ving LY bao nhiu LY th phi p tr by nhiu LY (khng nhiu hn, khng thn). iu ny khng phi l "tr ht l" m ch mang ngha "p l mt cch y ".

Ngi i phng iu du ln tui hn hoc l vai v trn i vi ngi cht th theo l cng phi lytrc linh cu, v ngi xa quan nim rng cht ri th thnh thn (t gi vi thn). S ln ly umang mt ngha. y l phong-tc c bit ca Vit Nam m ngi Tu khng c tc-l ny. Khi

cng, ngi Tu ch ly 3 ly hay vi 3 vi m thi.

Theo nguyn l m-dng, khi cha chn, ngi qu-c c coi nh cn sng nn ta ly 2 ly. Haily ny tng-trng cho m dng nh kh ha hp trn dng th, tc l s sng.

Sau khi ngi qu c c chn ri, phi ly 4 ly.

Ngi xut gia tu theo Pht th khng ly cha m sau khi cht, bi trc khi vo cha co tc, cxin php cha m v c cha m ng . V trc khi lm l xut gia, ngi con ly cha m 3 ly. Baly , ni ln lng bit n cha m v cng tr hiu p n li cng n gio dng su dy cacha m. T v sau, ngi xut gia khng cn ly cha m na.

Khi a quan ti ra khi nh thn nhn, theo th t nh quy nh trong tang phc, u xp hng itheo sau linh cu. Ngi con trng i trc hoc km sau xe quan ti theo tc "Cha a m n.

H huyt xong, tt c ngi i a u i vng quanh m mt vng, mi ngi nm xung mt hnt.

Tm li: Tang ch l php tc tang da theo o l VN: hiu tho v thng yu ngi cht,ngha t ngha tn. Phong tc c t nh L, nh Nguyn.

1 - Ban nhc l

Trc 1945, ngoi tr gia nh qu tng qun, h cm ma l c rc ban nhc; nh no kh gi thi mi

thm ban l, gi chung l ban nhc l.Ban nhc m ma thng gm cc nhc c sau: kn,n c, n go, trng cm, trng, chin (gm 1 ci lnv 1 ci nh); m ma ln c thm trng chu dng ging 3 ting khi ng quan, cng t gia ng v khih rng.

Mi khi c ai phng iu thi ban nhc phi tri ln hatu khch bi ly ngi cht hoc nhng lc t l bannhc cng ph ha cho ng nghi thc.

Ban l cn gi l hc tr l

Ban l gm 8 ngi chia ra:

Bn thi: l nhng ngi chuyn lo vic xng.

Bn hc tr l: l nhng ngi chuyn vic i ng hoc i in (i ng l bng n, i in l bngl vt mi khi cng t).

Nh no giu sang, khch phng iu ng c khi phi mn ti 2 ban nhc v 2 ban l thay phintrn ngy m.


18/36

-18-

2- Thy cng.

V thy cng, nh no kh gi, khi bnh nhn ngt ngho rc thy tng kinh Kim Cang (t 1 ngym n 3 ngy 3 m); tng mi n khi no bnh nhn tt hi. Nh no ngho th ch sau khi limmi rc thy lo vic tng nim cng king.

Thy cng thng l mt nh s, c khi l mt ngi chuyn nghip cng bi da theo nghi thc Phtgio.

hi ngoi khng c thy cng. Cha no cng c t chc tng nim lm l theo nghi thc Phtgio, ni no khng c cha th c s, t chc lp Ban H Nim lo cng.

X -i m Tang

Khi hay tin ngi trong h hng thn tc hay bng hu lng ging qua i thng ta nn i phng iugi nm na l i m ma. Thu xa ngi ta c l bo thip tang hoc treo n trc nh bo tin gianh c tang.

Nay tc bo tang thay bng Co Ph

ng trn bo.

Khi i m ma ngi min Bc vTrung thng mc en hoc trng,cn trong Nam nht l ngi Hi ngoin mc thoi mi hn nhng khng aimc qu mu m. Khi a quan ti nngha trang ngi mnh hc theo typhng nn mang knh en nhm chegiu s xc ng.

1 - Honh trng vn t m ma.a. i trng: min Nam gi l

vn hay honh, l mn phng iubng vi, la hay gm. Vn thngmu en, i khi mu xanh dng, c thu tua ren quanh ra v c dn cn qu l (ngoi Bc gil kim knh) l ming thic hay nhm mng hnh trn, ng knh 0m01, lp lnh khi c nh sng chiusng.

Trn vn thng c 4 ch to i chia bun vi tang gia hoc cu chc hng hn ngi qu c gpnhiu iu tt p th gii bn kia nh:

- Vin du tin cnh.- Vn sanh cc lc.- Mn vin nit bn.- An lac gii thot.

Ngoi ra, cn c cc ch nh ghi ch danh tnh ngi i phng iu v hnh bt tin hoc bng sen.

V khun kh, vn gm 2 loi:

* Loi treo ngang: hi ging hnh ch nht, b di c cng hay treo ngang 2m:


19/36

-19-

* Loi treo ng: cng hnh ch nht nhng khun kh to hn loi treo ngang. Ngoi 4 i t v ccch nh, i khi trn loi vn treo ng cn c 2 cu i hai bn ra:

Thu xa xa nhng nh nho khi n chia bun cng tang gia, ngoi cng, thng c phng iubng cu i nh:

- Tit ngha lu thin a- Tinh thn qun u ngu.

Trc 1945, ngi Vit lm ngh bn hm phi c tri mc t ng hm ng hong v cngkhai.Ch Ln c kh nhiu tim ca ngi Tu, mi tnh min Nam thng ch c mt ca tim hnhngh i trng chnh thc. Ngh ny hu nh mt ngh ph v theo tm l ca ngi min Namkhng ai thch chn, tng bn cng cc mi chu sinh sng vi ngh ny.

Thng thng, mi khi cn i phng iu, ngi ta n cha nh cc v s lm h, ri cng cng quch khng c chuyn mua bn hn hoi.

b. Vn t: Cc bc quan li, anh hng t s hay k quyn qu sau khi cht mi c c vnt. Cn hng thng dn hoc ngho hn th him khi c c vn t,thm ch n nhiu l nghi clc cng b b qua.

2 -i m tang theo php phi ly ngi cht.

Khng phn bit tn gio khi i phng iu ta nn ly ngi cht.

X 2 x ri ly 2 ly. Nu khng n a m chon th ly bn ly (ly hai ly, ri x v ly tip haily na).

m tang ngi cht theo o Pht, thng c bn th Pht t bn cnh bn th ngi cht, ngin ving nh t nhang v x ly Pht trc khi lm l i vi ngi cht. Ly Pht trng hp nyl ngha c dnh cho ngi cht.

VI hay gi l by c th ng (hoc qu), hai tay chp nh ly nhng ng tc a xung nhanh hnv ch a n trc ngc, u ci xung khi vi. Vi th ch thc hin trc v sau khi ly v ch 2 vimi ln m thi (cho d c thc hin 2 hay 4 ly cng th).

LY tc l chp hai tay a cao qu trn v h t t xung pha trc mt n ngang ngc v trongmt s trng hp rt cung knh th ngi ly tip tc qu xung, chng hai lng bn tay xung t riu cui n khi trn chm t th ht quy trnh 1 ly. Nu ngi ly t th ng ly th c th kpthm mt nn nhang gia hai lng bn tay p vo nhau cng c. Khi ly th ngi ly phi nhn vpha trc, khi tay a xung th u ng thi cui xung theo.

Nu khng i m tang c, chng ta cng c th n nh thp hng cng ngi qu c. trnghp ny phi li ly 4 ly (v vi 3 vi). Theo l th gia ch khng ly p tr nh nh qun.

3 - P h n c mang v tr con c nn i m ma khng?

Theo quan nim ngi phng ng th ngi cht thng c hi lnh tot ra khin ngi sng htphi d b au bnh.

Khoa hc th gii thch l: Ngi cht cc c quan lc ph ng tng trong s b i thiu nh tht lo ing vt khng c bo qun, khin nhiu vi trng, vi khun hot ng. Ngi mt thng qunn 3-4 ngy lm cc c quan lc ph ng tng b hng.


20/36

-20-

Nn xua c tc l go np v ng tin vo ming ngi cht ngoi mang ngha tm linh cnnhm ht bt nc v ngn chn kh trong rut ngi cht pht ra.

trnh b nhim, sau khi i m ma v ngi ta hay h nng xua kh lnh ca ngi cht l vvy.

Ngi ang c bnh ng gn ngi cht d b kh lnh m vo d ngt xu. Ngi mang thai thngyu nn king ng gn ng cnh ngi cht. Tr con h min cn yu nn khng nn n m mal vy.

Nay nhiu ngi k lng i m ma v phi thay dem i git v tm gi sch s.

4 - Ngi i m tang nn gi cung cch.

n d m tang phi nghim tc, biu l lng thnh knh i vi ngi khut, t tnh u i i vitang quyn. Tht l bt lch nu b b ci ni, a gin trong lc tang ch au bun.

nng thn Vit Nam c l c bn n ung trong m tang. Bi nhiu ngi i l rt xa v phi li ph gip tang ch ti ngy hon mn nn vic n ung l khng trnh khi. m tang nng thn

min Nam thng duy tr ngy m nht l nhng m c rc ban nhc l nn khng khi t chcn ung.

Cng cn lu cc bn tr: Khi i d m tang khng nn n mc lo lot, h hang, l lng, nh vyrt khng hp v s gy kh chu cho nhiu ngi.

Ti hi ngoi trong cc bui l tang, gia ch lch s t chc phc v n ung nh.Tuy nhin nn kno ko lm mt i ngha ca l tang.

X - L Trc Khi Chn

1 - L ng quan

ng quan c 5 l gm cc l co t ng, co hu t, co o l, bi quan v ng quan. Gi gpchung l ng quan.

Hai l co t ng v co hu t c ngi min Nam gp thnh mt v giao ph cho thy cngtrong l ny v hay chng, con chu qu ly, lm theo li ch bo ca thy.

Cn l co o l l l cu xin cc thn ng s nh dp t ma i xa ra chuyn quan ti nhuyt c an ton. Sau ny l co o l thc hin sau khi ng quan. L vt c th gm xi, ch,chui, tru, ru hay thm cc mn mn ty tm tang ch.

Tip theo l l bi quan. L ny do ng nhn (nhn) quan ngi bnh dn gi tri l dn quan, cm 2cy n cy ch xng v cc o t mi ngi t mt cng nhang bi ly trc linh ta.

Sau l bi quan l giy pht quan trng v au bun n. l lc ng quan.Quan ti c cc o t nhc ln di s ch huy ca nhn quan. Con chu khc vang mi lc mi to;kn trng n c, trng tri ln nghe tht thm no h hng thn hu ng vy nt mt ng ngc c,u bun c.

Quan ti c a ln nh vng. Thu xa, nh vng bng g chm thp vng nng n do hngchc n trm ngi khing. Nay nh vng thng c di chuyn bng xe hi. nh qu, ni


21/36

-21-

khng c nh vng th cc o t (4-8 ngi) khing hm n ch chn ln chn hm bn huyt lm l.

Nghi thc theo Pht gio

Trc gi ng quan, thy tng c kinh, lm l Co o l (cn gi l l Cng ng). Tang ch cn

hi cc S trc v cch sp t l cng, cng ti nh cng nh ti ngha trang chun b chochu o.

Tip theo l l Bi quan: Khi c php ca gia ch, ngi nhn quan s iu khin o t hnh l.Ngi ph t t n, nhang ri phn pht cho tng o t ang qu dc hai hng trc quan ti.Ngi nhn quan vi ly, thp nhang, ct khn tang, t giy vng m, ri go mui..

Sau , ton b o t ng lot qy trc linh cu ly hai ly, xin php c di quan n ni an tng.Theo Pht gio, khi khing quan ti th tun theo nguyn tc u quan ti i trc, chn quan ti isau. Cc con trai chia nhau cm bt nhang, hnh, bi v... bc theo cc v S i trc quan ti. Congi, chu, cht... phi i sau quan ti.

Ngi nhn quan s iu khin cho quan ti quay li cho nh ln cui. Quan ti c h u xungba ln. Ra khi nh, quan ti c khing trn vai mt on ri mi a ln xe tang. Dn u l mtci bn c gi treo tm triu, mt bn vong, i km vi bn vong l cc con trai, chu ch tn...

Con chu mang tang s i b theo sau xe tang, theo sau l nhng ngi a tin. Nu gia nh c miban nhc th ban Nhc nam i trc quan ti, ban Kn ty s i sau. an ng " i b " khng nnqu di v d gy cnh n tc giao thng.

an xe tang thng gm c mt xe ch cc nh S dn u. Theo sau l xe ch quan ti v cc xea khch chy sau cng.

Nghi thc theo Cng gio

L ng quan theo Cng gio c chia lm hai phn. u tin, b con trong h s c kinh trc ging quan. Sau linh cu s c a vo nh th lm l. Thng thng, lc sinh thi ngi chti l ti u th s c Cha S ca nh th lm l. c bit, nu ngi cht tng lm Cha Shoc ngi cht l cha, m ca Cha S hay cc v n tu th s c nhiu Cha n lm l ng t.Ngi theo o cng gio t khi mi cc ban Nhc Vit nam m h thng ch s dng Ban kn tykhi a tin.

2 -i ng gp m tang nn nh th no?

Hi trc 1975 chng ta chc chng kin nhiu m tang rt nghim tc, trt t din tra trn ngph Si Gn v cc tnh l. Mi ngi i ng u t gic tun th k cng x hi, trt t giaothng.

Nu gp m tang ngc chiu, khng ai bo ai, d vi n u cng u xung xe, k c ngi i xemy, xch l u ng m nn, dt b qua m tang ri mi ln xe. hi th chm li, khng bp kn.

Nu i cng chiu, khng tin xung xe th i chm li v ng nn.

Thn nhn i tin a u t gic i c hng li, trt t. Ti x xe m tang n mc theo l phc, tcphong c ch rt nghim trang.


22/36

-22-

Ngy nay m tang trong nc nht l trn cc thnh ph mt i tnh nghim trang v khng cns cung knh ngi qu c nh trc 1975.

Ti hi ngoi tang l ch din ra trong nh qun, tuy mang t nhiu mu sc tn gio nhng cn gic phong tc mc u khng cn my ai hiu ngha ca l tang ca ngi mnh.

3 - L Pht dn tc l l dn dng i.Thu xa rt rm r c c i quan qun kn trng. m ln c ngh dc ng th hay lm l cngtr ru. Khi i ngang qua nh, Miu, Cha, v.v... thng dn mt ming giy pha trc nh xini qua,

T nh n huyt, ngi ta c l rc giy tin vng bc tng kh ma qu theo quan ti v d auxt thng tic ngi cht, ni chung, ngi min Nam t than khc k l nh gia nh ngi Hoa(thu xa xa ngi Hoa cn c tc mn. thn nhnnm ng hay ln ng.

Nu t nh n huyt kh xa, m ma s tm dng gia ng t gia ng. Nhiu nh giu,du nh gn ch chn, thay v i mt mch ti ni, tang gia cho a quan ti do quanh lng xm phch mt ln cht v mi on ng mi dng t l.

Nay ti hi ngoi nhiu gia nh c l a nh gin dngngang ca nh, a khai l hng n nhang bc vo ca gi l cho ngi cht thm ni ln cui cng.

4 - L H rng.

Khi linh cu ti huyt, quan ti c khing t trn hai chnnga hay t ti nh trm thn nhn v thy cng lm l sau quan ti c chuyn ra huyt v lm t hu th.

Ngi dn ngho, nhiu khi ngi ta khng bit v b hai l

ny.n gi nh, quan ti c h rng gia ting than khcca gia

quyn v thn bng quyn thuc. L triu c tri ln npquan ti, dn 3 ming t gi l hong th ri mi lp t; mingi a m tin ngi cht bng mt nhnh bng hay mtcc t sau khi tang ch hnh ng trc.

Trc gi h huyt bn hu ngi qu c thng c li chia bun, iu vn.

Nhng ngi c o Pht phi rc thy n lm l rt long trng.

Thn nhn no k tui vi ngi cht theo l thng trnh mt lc ny. Thn nhn no khng muntip tc chu tang c th x tang bng cch b tang xung huyt.

X I - L Sau Khi Chn

1 - T thnh phn v phn khc

Theo sch v, sau khi p m xong l t thnh phn, con chu mi ngi ly 4 ly.


23/36

-23-

Tang gia bt u cm t v tin a khch. Thn nhn v gia nh theo linh xa hay tinh ta tr v, vai va khc gi l phn khc. Sau ny b bt tc ny!

2 - L an v v t ngu

Khi linh xa v n nh, con chu rc thn ch vo nh lm l an v trn bn th. mi ngi ly 4 ly.

Sau sa son t ngu; t lun 3 lt gi l s ngu, ti ngu v tam ngu theo quan nim: xc cht,hn b phiu lc cn phi cng bi trn an.

Nay ngi hi ngoi ch cn gi l an v t hnh, lu hng trn bn th ti nh hoc ti cha.

3 - L m ca m.

L vo ngy th ba k t ngy chn vi ngha lm cho ngi mi cht bit mnh cht tht. Cngi tnh t ngy cht l khng ng.

L vt gm c: 3 ng tre (u xanh, go, nc; mi ng ng mt th), 1 con g gi, 1 cy ma lau(nu ngi cht l n b cha th thay th bng cy chui) v 1 ci thang bng sng l chui.

Trong lc lm l, v hay chng, con chu qu ly ph phc trc m mi. Ngi o Pht c rcng s tng kinh, va tng va li con g i quanh m 3 vng, ri th cho ai mun bt th bt.

Dn gian cho rng ngi kh nui con hay tm cch bt g m ca m em v nu chu cho con n.Cm t g m ca m ch ch hng ngi kh kh.

4 - Hn ngi cht chui ln

Gia nh - Si Gn, c mt th m tn v hn th. Theo , ngi ta cho rng trong vng t 10 ngyn 100 ngy sau khi cht, vong hn s t di m chui ln, di dng mt qu cu la, xoy trn vphng vt ln cao nh sao chi. Thn nhn ngi cht nu nm trn ng i ca qu cu la y sb cht gic. Nhng ngi b hn th ny ch c cu sng bng nc tro ca nm cm chong uv 3 t giy p mt ca ngi cht y. Chnh v vy, m c tc khi tn lim, tang ch lun gi li nmcm u v ba t giy p mt phng khi hu s; cng nh tc dng l ry p mt nhng a trcht non c coi l con ranh con ln vi mc ch l lm cho hn k yu t khng nh ng trv m ph hi gia nh.

XII - L Sau T Khi Chn n Mn Tang

1 - Cng vong linh ngi cht

Gia nh Vit Nam mi ngy c hai ba cm chnh, y l gi pht on t, m m. Trong nh cngi v mun, mi ngi cng c ch v n cm mt lc. Con chu ngi min Bc, trc khi nphi mi ng b, cha m, ch ng b, cha m ri mi bt u mi dm n. C ni xi bt cm ln th

hai cn mi na.Nu nh c ngi cht. trong ba cm ngi thn phi dng ln bn th cng vong linh mt bt cmm p, mt vi mn n bnh thng, nh n th g cng th y, nhng phi tinh khit, khng ihi cu k, nh ngho th lng cm mui da cng xong.

Thp hng xong, cm i a vo gia bt cm, c ru th rt chn ru. Khn vi xong rt chnnc. Th cng vong linh cng ging nh ang sng, cng l tho nguyn tm linh v lng thngnh.


24/36

-24-

Nh kh gi mi ngy ngi ta phi cng cm ba cho ngi cht. Trong mi bui cng cm phidn 3 chn cm, 3 mn n, 1 i a gia (dnh cho vong mi!), 2 chic a hai bn (dnh cho haing khut mt theo vong mi!) gi l cng kem theo ngha nu ch by 1 i a thi hai ngkhut mt s dnh phn n ca vong mi.

L cng vong linh ti mn tang mi thi.Nay co ngi cng ti 49 ngy, hoc 100 ngy ch tai cng

ti mn kh.

2 - Cng tht, cng 100 ngy

Theo thuyt ca Pht gio: ngi cht phi chu 7 ln phn xt, mi ln 7 ngy i qua mt in mty (1 tun c 7 ngy, nhng khng phi tun l theo dng lch); sau 7 tun vong hn siu thot.

C ni cng ht 100 ngy gi l l thi khc. Theo gii thch ngi xa th thi gian ny m hnngi cht vn cn phng pht lun qun trong nh cha i xa.

Tc l ny nay c th ct ngha cn c theo thuyt Thn giao cch cm: Nhng c th c cng tns cm ng trong in trng sinh hc, mc du cch xa nhau rt xa vn nhn c nhng ngunthng tin ca nhau. Ngi cht cha phi l ht khi ngi cht cn tn ti trong tm ch ngisng. Phi chng v l m cc c cho rng m hn cn phng pht, cha siu thot.

Cng tht v chung tht 49 ngy l do tin theo thuyt nh Pht, nay tr thnh phong tc p dng chomi tn gio.

3 - L no l l trng i vi ngi cht?

- Sau khi an tng xong, c l ba ngy, 49 ngy, 100 ngy, l gi u, l gi th hai.v.v... l no l lchnh?

Tuy khng thy ghi trong in l nhng y li l vn rt thit thc vi mi ngi Vit v vy phixc nh xem l no l chnh. L gi th hu nh thng nht nhau, Cn cc l khc co ni ch trng l

49 ngy l chnh, c ni l 100 ngy l chnh, c ni lm l 3 ngy xong xui l c.Trong l tang khi ai cng bi ri, vic th p i vi thn bng c hu v nhng ngi n h tangchc chn cn nhiu khim khuyt, nn thng thng tang ch chn mt trong nhng ngy l saukhi an tang t n.

Ty hon cnh ti chnh, sinh hot gia nh m mi ngi chn mt l no thch hp va giphong tc va gi phong cch giao t x hi cho phi cch. Thng thng tang ch chn l 49 ngylm ngy cng ln v mi khch n d t lng cm n.

4 - Lm l tr phc- x tang.

Ht tang l hai nm thay v 3 nm nh ngy xa. chn mt ngy tt trong vng ba thng cui, lm

l tr phc. Tr phc gm 3 l:- L sa m: p sa m li cho hon chnh. Phn ln lc l tang gia nh bn bi v khng c iukin lm mt nh miun,

- L Ct khn tang. Phi hy t cc th thuc phn l tang k c vn, trng. Linh v v bn thtang cng thu dn dp i.

- Rc linh v vo chnh in v yt co t tin: Chp sn linh v mi, ph giy hay vi , t linh v c.Sau rc linh v mi, bt hng v chn dung (nu c) t hng di ca bn th chnh.


25/36

-25-

Trng hp nh con th khng th gia tin bc cao hn th vn nguyn bn th nh c, khngphi chuyn bn th m ch cn yt co gia thn v yt co t nh th t.

L mn tang, l gi sau ny u t chc cng 2 ngy: Ngy sng v ngy cht gi l Tin thng vChnh gi.

5 - Cng ngi mi cht trong ngy Tt.Ngy Tt c th coi nh ngy gi hi cho tt c mi ngi trong dng h ni ngoi khut mt. Bivy, tc l i vi nhng ngi mi cht, trong my ngy Tt c coi trng.

T 23 thng chp ln la n sng 30 (hay 29) nh nh mua sm, qut dn, chng din bn th, th v mi ng ngch, vt dng cho tht sch s, ti sng chun b n tip ngi khut mt.

Chiu ti 30 (hay 29), nu nng xong xui, v chng con chu tu hp mt l bt u dn cng lm l rc ng b v cng ngi mi cht.

Bao nhiu mn ngon vt l by ra: bn th chnh gia mt mm ( cng cu huyn tht t), hai mmcho hai bn th nh bn phi, bn tri ( cng b con bn ni bn ngoi), trn bn nc k bn th

ln mt mm ( cng t ai); ngoi ra, trn b vn hay chng tre bn tri hoc bn phi bn nccng c by thm mt mm na ( cng cc vong linh, vai ngang hay vai nh hoc b con dng hm khng c th trn hai bn th nh), v chi l nm mm. Nh ca cht hp th lm ba mm: 1 mmcng ngi mi cht, 1 ng b, v 1 t ai.

Ni l mm ch thng trn bn th, cc mn n c by lan trn theo ch trng.

Mm ngi mi cht gm 4 mn chun, c mt l nhang, cp n, ba chung nc, ba chung ru,ba i a. Sau gia ch, n v v con chu, ln lt knh bi ra mt t tin ln lt n vi ni thngi mi cht.i nhang tn, gia ch i din gia nh bi tt. Tt n, dn thc n, c gia nh quyqun n ung mm cng ngi mi mt.

6 - Mn cngTrn l thuyt phi c 4 mn c bn. ng bng sng Hng c mn:gi, nem, ninh, mc, cn Nam B th cng co 4 mn tng ng nh pha Bc kiu gi, nem, ninh, mc.

Dp cng gi t tin, chng ai hiu r ng b thi xa khi vo Nam thch n mn g, ch bin cc mnra sao, nhng ty hon cnh m c 4 mn: hm, tht luc, xo, kho. Nn hiu khng phi l dngcng theo cha m qu c nhng b con xa gn thi xa xa cng c tham d, v vy nu cng 3mm 3 bn th (gia, bn tri, bn mt) hay mt bn th th thcn phi ging nhau.

Mn hm, tc tht heo hm, thng l gi heo hm mng tre Mnh tng,loi mng ngon nht ca NamB (gi tch ng Mnh Tng trong Nh Thp t hiu).

Mn tht luc l tht ba ch, xt mng.Xo l mn b cu thcv hnh thc: xo chua, xo mn vi rau ci, lng, hoctm, gn nh tuyti khng dng tht rng.

Mn kho thng l tht heo, c lc kho vi nc da gi phong v min Nam.

min qu, ngy xa by m gi linh nh vi qu nhiu mn khc nhau, lm khi n khng ht ccmn, nhng cn bn phi c 4 mn c truyn nh trn.


26/36

-26-

Ngoi ra, cn dnh mt bn ring, khng cng trn bn th vn cht chi, ch khi i khchs dn ra nh tht b xo, bnh m cri, ch giThi xa, ng b ta khng c tc n trng ming nhngi Ty phng, v li tri cy c chng sn t trc trn bn th ri.

Ru phi l ru , v t tin khng bit ru Ty, ru Tu.

Lm khi qu, gia nh nh vn, c by tic nhu lai rai trc sn, b vn, nhm cm ginhng ngi khch n sm, thng l nhu vi vi ming tht g, lng, nhng khng c nhngmn hoang d nh ra rn. Vi mn c sn nh ch cua, g quay, cri, heo quay bnh hi c th dncng, gia nh na qu na ch.

Gn nh tuyt i khng cng nhng ch bin sn ng trong hp. Lm gia nh v hon cnh phit bui tic gi nh hng, nhng khi n gi l, h cng mang n mt s mn t pha ch nh khqua hm tht, tht kho cng trn bn th cn nhng mn t nh hng th i bn b, thnquyn.

Theo s quan st ca chng ti, gn nh vng mt mn mm. pha Nam, phi chng l du nca ngi Chm, ngi Khmer. Ngi Vit ch mun gi nhng g thun ty ca ng b t nhiu th

h trc. iu chng minh gia nh ngi Vit n nh, c n np ch khng cn trong thik du canh, du c lc mi khn hoang.(Theo Sn Nam, Nam B, Xa v Nay, 4/97)

7 - Tc t vng m

Theo quan nim ca ngi i xa, ngi cht cng c nhu cu n ung, nh ca, qun o, htthuc, n tru, cng cn tin xe, cn tin i li v mi khon chi dng nh khi cn sng...

Ngi cht cng c chia vt dng em t trong nh m gm ni ng, mm g, m t, chn a,dao ra, chn chiu qun o, m nn... Ngi cht cng c chia c tru, heo, g, thc, go...

Sau ba nm, tang ch lm l khn vi v ra m xin li nhng vt cn dng c em v k c scvt cn sng, k c sc vt va mi ra...

T vic cng t bng tht, dn dn mi sinh ra l t vng m, tc l thay th bng cc vt lmbng tre, g, rm, r, t st hoc giy bi tng trng, nhng kch thc thu nh li ngi ci mmang i, o qun ca ngi cht mc khi cn sng, li nh m sau ba nm mc nt, khng dngvo vic khc, ngi ta t i dn dn mi ngh ra cch thay th bng qun o giy. V vy mi ccu tc ng "i vi ma mc o giy" l v vy.

XIII - An Tng Ngi Cht

Ngi Vit Nam coi trng m m ca ngi khut, do lng thnh knh i vi ngi cht. M mkhng ch l ni an tang ngi cht m cn mang ngha linh thing, huyn b khin khng ai mng ti m m s nh hng n con chu. Lut php xa coi xc phm m m l trng ti.

Trm nm cn c g u?Chng qua mt nm c khu xanh r.(Truyn Kiu, Nguyn-Du)

M ng ngha: m, m l ni ngi cht c chn ct (chn xung t). M thng nm tp trung cc ngha a (ngha trang) hoc nm ring l, vi xc ngi cht hoc tro t xc chn bn di.


27/36

-27-

Th gii c my cch tng nh: a tng (th tng), ha tng, thy tng, khng tng (thin tng), huyntng, iu tng Ring Vit Nam ph bin hin nay l a tng v ha tang.

1 -a tng

a tang hay Th tang, l mt hnh thc mai tng c a s ngi Vit Nam p dng ti nay.

Th tng gm c 2 loi:

Mt loi chn ct xung t vnh vin, tr phi "m ng", ngha l khi trong gia nh xy ra bin c gbt trc nh c ngi au nng, mt ma, ca nh sa st, cht bt c ky t... sau khi chon. Thngi ta mi phi ci tng.

Mt loi chn tm xung t mt thi gian nht nh (tu theo tp tc quy nh), sau thi gian quynh phi ci tng, tc l ly xng ct cn li em chn li na ch khc hay a im c, ln nymi chn vnh vin. Hnh thc ny c Vit Nam t rt lu i c trong nn vn ha c Sa Hunh,

ng Sn min Trung.

c thm

Quan ti ci tang c nhiu loi khc nhau, nh:

Quan ti hnh v (cn gi m v, m chum): ngi xa dng v mai tng ngi khut. Sa Hunh, ln u tin ngi ta li sdng thut ng m chum. Lng C, ngi ng Sn li dng nigm, vv. V hay chum c h hoc y bng nhng vung cbit hoc cc hin vt gm nhng cng loi h nh. C trng hp trongmt chum, v to cn c nhiu v chum nh t bn trong. Mt s nhnghin cu ngh nn s dng thut ng m c quan ti gm. Khidng c khng va chiu di ca thi th, ngi xa c th ghp 2 ci,hoc c y ci th ba lng vo gia. Nhng quan ti c ghpbng hai ba hin vt thng c t nm ngang. Loi hnh ny cphm vi phn b rt rng vo thi i st sm khp vng lc a vhi o ng Nam . Trong thi i mi, chng tn ti ph bin nhiu ni trn th gii nht l i vi nhng c dn chuyn lm nngnghip.

Quan ti hnh thuyn: ngi xa dng quan ti hnh thuyn mai tng. Cn gi l quan ti thn cykhot rng. Quan ti l mt on thn cy khot rng lng, cha hai u hay ghp thm hai mingvn. Np quan ti c mng hay cht khp vi quan ti. Trong tu tng thng c mi cho. Phbin trong khu vc vn ho ng Sn cc vng trng. Vit Nam hin nay c gn 30 di tchcquan tai hnh thuyn thuc vn ho ng Sn c nghin cu. Ni ting nh khu m Vit Kh (Hi

Phng), Chu Can (H Ty). Tn d ca loi quan ti ny vn cn tn ti nhiu ni Vit Nam.

2 - Huyn tng

Hay cn gi l tc tng treo. Mt kiu tng ngi cht khng ph bin rng ri nh a tng nhngxut hin rt nhiu trong thi xa. Theo cch ny, ngi ta thi th ngi cht l thi n, hoc nmtrn mt tm phn, hoc nm trong quan ti hnh thuyn. C nhiu cch quan ti nh

t quan ti trn chc ba mt ci cy to hoc treo lng lng trn cnh cy.


28/36

-28-

t quan ti di vm mi hay trong hang lng chng ni, c khi t nm su trong hangng. Nhng hang ng thng nm gn sng, c ro chn cn thn, l hang thin to hay do conngi o khot. Hang c ngn ra nhiu phng, to ch nhiu quan ti.

Dng nhng on g to ghim vo vch ni lm im ta cho quan ti hoc cm mt u quan tivo nhng hc trn lng chng ni,.

Vit Nam hin nay vn cn nhiu di ch v hnh thc huyn tng ny cc dn tc thiu s min niv trung du nh: quan ti treo ng Ma, x Hi Xun, huyn Quan Ho, tnh Thanh Ho. Hang vinhiu m treo x Tn Lp, huyn Mc Chu tnh Sn La. Nhng rng m ca cc dn tc TyNguyn ni ting cc lng Bin Loong, ak Xay, Dc Lang v Vai Trang ca dn tc Gi-tring x

ak Long, huyn ak Glei tnh Kon Tum Hin nay, tng treo khng cn na v tc ny gy nhimmi trng, bnh dch

3 - T hy tng

L hnh thc th trc tip xc ngi cht xung sng, bin, h hin nay hnh thc ny khng cn vgy nhim mi trng. Tuy nhin trong nhng trng hp bt c d vn cn s dng. N lin quan

nhiu n iu kin v mi trng sng cng nh ngha tm linh ca nhng c dn s dng hnhthc ny. Thy tng khng ch c Vit Nam m kh ph bin nhng c dn ven bin, trn cc onh vng ng Nam (c nhng vng thuc vn ha ng Nam c i).

Hnh thc ny cng xut hin trong tc phm vn hc Ma hoa ci bn sng ca nh vn NguynQuang Thiu c o din Khi Hng chuyn th thnh phim Li nguyn ca dng sng vihnh nh thy tng ngi v ca lo chi h Phm. Hay b phim Ma len tru truyn ca Sn Namdo Nguyn V Nghim Minh lm o din vi hnh nh thy tng ngi cha ca Km gia ng ncmnh mng, ng thi b phim ny c hnh nh c tc tng treo trn cy, khi nc xung mi emchn (mc d khng ng tht 100%). iu ny phn no th hin cch thc mai tng chu nh hngrt nhiu ca iu kin t nhin.

4 - Ha tng

Cn gi ho thiu. t chy ngi cht thnh tro (dng g, du mazut, du ho, kh t; dng in ltt nht); tro ca hi ct tu theo phong tc ca cng ng m cho vo bnh kn th cng trong gianh hoc ni th t ca tn gio nh cha, vv. hoc mt ni cng cng hoc theo nguyn vngca ngi qu c (v d nh ri ngoi thin nhin).

Vit Nam, trc y tc ha tng ch yu ngi Kh Me theo o Pht. Mi phum, sc ngiKh Me c ni ha tng ring, nhin liu ch yu l ci. Trc khi ha tng, ngi ta tin hnh nhngnghi thc c tnh tn gio nhm a hn ngi cht v th gii bn kia.

Trong nhng t liu kho c hc cng cho thy tc ha tng c trong nn vn ha Sa Hunh v tm

thy nhng m chum cha tro ct. Hin vn cha khng nh c y xut pht t tn ngng bna hay du nhp t bn ngoi.

Ngy nay ngi Vit hi ngoi c khuynh hng chn ha tng, Tro ct em v cha,dem v VitNam hoc ri xung bin.


29/36

-29-

5 - Thin tng

Thin tng (tng trong t th ngi thin) hay Tng tng (lm thnh tng tng), l mt loi hnhrt him hin nay ch c tm thy Trung Quc v Vit Nam. c bit ch thy nhng nh s PhtGio. Cc tng nh s vn cn nguyn vn xng ct, ni tng c t trong t th thin nh.

y l mt hnh thc tng vn ang dc nghin cu v s c bit ca n.

Vit Nam c hai trng hp thin tng ni ting l ca nh s V Khc Trng v V Khc Minh cha u, tc Thnh o T, thuc lng Gia Phc, x Nguyn Tri, huyn Thng Tn, tnh H Ty."Theo truyn thuyt trong dn gian c ni rng l hai thin s vo nhp tht c dn l ta vo nhp tht100 ngy, c g m nim pht, ht 100 ngy th ton thn s kh i, thm tho, nu thc s nh th th nguyn cn nu c mi nh mi ngi th em chn n nay di hi ca hai nh s vn cn clu gi theo th ngi thin".

XIV - M M

Trm nm cn c g u ?Chng qua mt nm c khu xanh r.(Truyn Kiu, Nguyn-Du)

M ng ngha: m, m l ni m xc ngi cht hoc tro t xc c chn bn di. M thngnm tp trung cc ngha a (ngha trang) hoc nm ring l.

Vit Nam m m gm 2 loi chnh.

1 - M t

Hnh ch nht, kch thc 2m x 0m5 x 0m5; nh m vn c hnh ch nht nhng hi trn v cngcao b mt cng nh dn. Nu khng c chm sc hay p bi m hng nm, nhng ngi m tlu ngy b ma gi soi mn nn nm m thp hay l dn, c khi b san bng.

min Nam, m t ph thng nht, nu mun xy ngi ta cng thng i mn tang. Hin naysau khi chon xong nhiu gia nh c tin lo xy m lin. Xy m ngay lc chon th khng cncon ngy coi tui nhu i mn tang.

2 - M

M xy bng gi theo dn gian l m , cng hnh ch nht, kch thc khng thng nht v tygia cnh ca ngi qu c.Sau ny m xy bn xi mng cng gi l m .

Trc 1945, m min ng v vng Tin Giang thng c xy bng hn Hu Giang v haimin d kim vt liu v d di chuyn. dng xy m ngy xa thng dng l ong, th nl xanh: M xy trng khc vi m p im chnh l 4 gc c 4 tr v chu vi ti thiu cng phi

ti 2m5 x 1m. Ni chung l ln v b th hn m t.D m t hay m xy, m bia, bnh cm nhang bao gi cng c t di chn ca ngi chttheo s tin tng rng ngi cht nm trong m chng kin ngi sng, mi ln ra thm m, tnhang vi ly hay cng thc n trc m bia.

Tuy nhin v sau Si Gn nhiu m xy cm thch hay mi c m bia dnh lin u ngicht. Ring bnh cm nhang trong trng hp ny c khi ng u c khi di chn ngi nmtrong m.


30/36

-30-

Ngoi m p v m xy min Nam cn c:

3 - Thp: l ni chn dnh cho cc bc tu hnh theo Pht gio; trong thp khng cha xc cht mch l ni cha ng tro ct ca ngi qu c sau khi ha tng. Thp xy nhiu tng theo kiu dngPht gio c xy trong khung vin cha ni ngi qu c tu hnh trc khi qua i.

4 - Lng m: ni yn ngh ca nhng ngiqu c thuc dng h ni ting hoc giusang, in ch min Nam di thi Php.

Th d nh Lng Hong Gia c xy trng Sn Quy thuc p Lng Hong Gia, xLong Hng, th x G Cng, tnh Tin Giang.

Khu lng c xy dng trong nhiu nmlin trn din tch gn 3.000m2, nm cch thx G Cng khong 2km v cch thnh phM Tho khong 30km.

Dng h Phm sng lu i v ni ting t G Cng. ng Phm ng Khoa l ngi khai hoang lp nghip x ny. Phm ng Hng lhu du i th t. V l ng ngoi vua T c, cha ca Hong thi Hu T D, tc c Quc cng,nn sau khi Phm ng Hng mt (1825), triu nh nh Nguyn cho xy dng ti y nh th v lngm dng h Phm ng.

5 - Khoa a l lin quan m m

T ngn xa, khoa a-L cho c mi tng quan gia a linh v nhn kit, mi tng quan giai sng ca sinh vt gii v mi trng chung quanh; cng nh cc tng tc gia sinh vt ny visinh vt khc. Khoa a-L cho rng c s lin quan siu vt l gia m m t tin vi s mnh

ca con chu. Ngi bnh dn cng ni: Khng m, con b a no lm nn!M m khng ch l ni chon ct ngi cht m cn mang nhiu ngha thing ling. M m trong 4i phi chn kn c nh. Chn t, hng. Sau khng ng m s gy tai ha ngi sng, v lmxo trn vong linh ngi m ang yn tnh tu luyn ci m th con chu gia nh au m, gp tai nn

Nn di m th phi:. Khn Th a, Thn linh khu vc c m sp di di.. Xin php dng h nh mnh cho di m. Chn ni chon mi. Trnh k tui con chu ch tn

Ni chung phi lm th tc nh khi chn ct ngi cht.

6 - H in tng Ma tri

Ting min Nam gi l "ma tri", min Bc gi l "ma chi".

Nguyn Du trong "Vn chiu hn thp loi chng sinh" cu:


31/36

-31-

Lp lo ngn la ma chiTing oan vng vng ti tri cng thng.

Nguyn Vn Thnh trong "Vn t trn vong tng s" c cu:

Hn chin s bit u min minh mc,

Mt m gi lc thi du tha hng.Mt chinh nhn khn v nt gian nan,Lp lo la ma chi soi chng c .

Nhiu ngi nhn thy ma tri v nhiu ngi k chuyn ma tri ui. l ngn la lp lo yunht, bp bng lan to theo chiu gi, chc li bin mt ri t ch c, chc chc li lp lo ngn laxanh nht, long thong bay ln. Theo cc c gi gii thch th l oan hn ca nhng ngi chttrn, ca nhng nm xng v tha nhn khng ngi chn ct, vt vng trn bi chin trng,trong bi tha ma, hoc trn cnh ng hoang mng qunh. Khoa hc gii thch, chng minh hintng l do cht ln tinh (P) t trong xng ct ngi v xc vt to ra gp xy trong kh tri bcchy thnh ngn la xanh nht, ban ngy cng c nhng khng nhn thy.

Tuy c khoa hc gii thch r khng phi l ma tri, nhng canh khuya thanh vng m b ma chiui th cng mt thn mt va.

c thm

7 -u nm i to m

Vo nhng ngy u nm mi, gia nh ngi Vit vn duy tr m tc i to m ngi thn, mongmun n nhn nhng iu tt p hn trong nm mi Tt Nguyn n.

To m ngha en l qut m khc vi l Thanh minh ca ngi Hoa ch din ra vo ti thanh minhkhong thng 3 m lch.

Vo nhng ngy cui nm gn Tt ta cc gia nh thng t hp ngha a sa sang, qut dn,p thm hoc qut vi phn ca t tin v nhng thn quyn qu c. Ngi i em hng hoa l vtv ru by m v cng v rc hng hn nhng ngi qu vng v nh n Tt cng con chu...

Mi a phng, mi dng h, gia nh n nh ngy to m khc nhau, thi im thng l t mng10 thng Chp n cui nm. Ngi Vit cng coi y l dp bo hiu vi t tin, ng, b, b, m,ngi thn, nhng ngi khut trong dng tc, by t mong mun n nhn nhng iu tt phn trong mt nm mi ang n.

D ang lm n phng tri no, ai cng mun quay v nh ngy to m, thm li v chm scphn m ng b, sau rc hng hn ngi qu c v cng n Tt vi con chu theo tp tc ctruyn. Nu v mt l no , do cuc sng tha hng cu thc, con chu cng tm cch gi gm nh

ngi thn chm lo cho phn m ng b, cha m. C nh th h mi yn lng.Vi ngi dn Vit Nam, m m lun tng trng cho nhng g thing ling nht, tn ti t i nysang i khc. Nu bn th l khng gian thing, l ni t tin i - v th m m l ch an ngh vnhhng ca ngi qu c.

Vic chm sc ngi m, gi gn ni an ngh ca t tin chnh l cch con chu by t lng nhthng ti nhng ngi mt. ng b tuy khut bng nhng hng linh vn lun tn ti trongkhng gian


32/36

-32-

Tp tc to m khng ch n gin l thm nom, sa sang li ngi nh ca ngi khut m cncha ng c mt nn vn ha tn ngng, mt gi tr nhn vn, mt h thng chun mc trong gianh, dng tc hay ni cch khc l mt nt vn ha ca ngi Vit.

XV - Th Cng Ngi Cht

i vi ngi Vit Nam ni chung s th cng ngi cht trong gia tc ti quan trng nh Phan KBnh vit xt ci tc phng s t tin ca ta rt l thnh knh

Khi cn sng ng b cha m l i n-nhn, theo phong-tc v lun l, con chu phi mt lng knh-dng hiu-tho; lc ng b cha m cht, con chu cng phi sung bi t lng nh n ng thi cumong t-tin ph-h.

Phch l phn ph vo th xc, khi ngi ta cht th tiu xung t. Theo d oan, n ng c 7 phch(va) hp vi tht khiu (7 l) trong thn th, n b c 9 phch hp vi cu khiu (9 l) trong ngi.

n ng v n b u c ba hn ph vo tam tiu. Khi bt tnh th hn la khi thn th trong chc lt,khi ngi ta cht th hn la khi hn xc. Bi vy, phch v th xc l phn trc nn tiu hy i, cnlinh hn l phn tinh anh nn vn cn v c thc. Vong hn khng b tiu dit nn hng cm thngc vi k sng. Vong hn cha m, tuy m dng khc nhau, song vn thng d vo cuc sngca cc chu, ca gia-nh mi khi c iu vui, iu bun, iu lo s. T tin thng ph h con chunn i khi vn phng tai ch. Linh hn t tin v cha m linh thing nhng y, nn lm con chuphi phng th cha m t tin cho trn o, phi cng cp cha m v t tin cho cc ngi di

Am-ph khng phi thiu thn.

Ngi xua hc Nho tin rng s t nh s sinh, s vong nh s tn l s cht nh s sng, s tannh s cn, i a s ngi Vit, nht l trc 1954, tin rng m dng tuy cch bit nhng chnDim Vng vn c s sng ngha l cng phi n ung tiu pha n n on tr, v.v...

Tc th cng ngi cht cn mang ngha hiu tho ca ngi sng i vi thn nhn cht.

T s tin tng y, tc th cng ngi cht c pht sinh trong s by bin bn th l iu quantrng hn ht.

1 - Bn th ngi mi cht

Nhng ngi mi mt cha c th chung vi Gia tin mc lp mt bn th vong ring ti gian th bn cnh gian thgia tin hoc gian nh ngang. Bn th c bi tr tng is si gm mt l nhang, bi v hoc nh, bnh bng, ba chungnc, ngn n du hoc n in bong nh.

Hng ngy (tnh t ngy an tng xong), trc khi gia nh n

cm, ngi nh u thp hng dn mm cm (thng c 3mn) mi ngi mi mt th hng.

Ngi Vit Nam tin rng lc ny linh hn ngi cht cn quynluyn ngi thn, "hn va cn nng" cha th siu thot c,

vn cn lun qun xung quanh nh. Nhng ngi sng, v tm l khng mun tin vo s tht l hva mi mt i mt ngi thn, lm vy du ni bun. C ni ch cng n 49 ngy c ni cng


33/36

-33-

n 100 ngy, xua cng n x tang. Sau , dp bn th ngi mi mt, rc l nhang ln bn thGia tin.

Trong l cng cm hng ngy, Gia trng, v hoc con chu t 12 tui tr ln ph trch. Ngi ngcng t nhang van vi ri x 3 x v cm nhang vo l nhang.

Mi gia nh trong dng h c th lp bn th ring trong nh; c khi con chu cha lp gia nhnhng c t gia cng c quyn lp bn th ring.

Trn bn th Gia tin, Cu huyn tht t th chnh gia. Khi no ng b ni ngoi hay cha m quai sau l x tang b bn th vong v thnh l hng hnh ln bn th gia tin. Theo hng trongnhn ra th bn ni t bn pha tri v bn ngoi bn pha mt.

Trng hp gia nh khng c bn th gia tin th s vn gi bn th vong li nh c, v vi mi ttin ln bn th gia tin.

Cng l ngi cht ni chung c th cng mn hay chay. Thu xa khi cng thng c cc l nh:Tru, cau, ru, thuc l, giy tin vng bc, n, da mui go. C thm 3 chung tr, 3 chung ru, 3chung nc tng trng cho Tam ti:

Thin: C Nht - Nguyt - Tinh t.a: C Thy - Ha - Phong.Nhn: C Tinh - Kh - Thn.

Xa cng l phi c 9 ngn n, 2 ngn ln t trc tng trng cho Nht - Nguyt, 7 ngn hng sau tng trng cho Tht tinh l chm sao bc u , ci r ca loi ngi. Trong cc ln cngc s tu trnh.

Nay bn th ch cn trng by cp n ln m thi cm trn cp chn n bng g hoc bng ng.

Cng l gm c 1 mm cm v 1 da tri cy ln thay th mm ng qu.

2 - Bn th vngBn th vng l mt loi bn th m ngi trng nam hay ch tn sng xa qu lp nn nu khngv d l tang cha m.

l trng hp c bit gi l bit qun, li hng ca nhng ngi ng Ngoi vo Nam khaikhn, cng nhu nhng ngi lm quan ngy xa xa qu khng kp v chu tang cha m.

Bn th vng t mt phng ring bit tng v tn nghim. Nu khng c phng ring th t kthp phng khch, hng v qu chnh gia ch vi ly.

Ngi Vit t nn li hng sau khi nh c u thit lp bn th gia tin chnh thc cng by ttin ng b nhn gi k v quan hn tang t thay v lp Bn Th Vng.

Tc lp bn th vong ngy nay khng cn k c trong nc.

3 - Cu huyn tht t

Thu xa trn bn th Gia tin ngoi bnh hng ng b cn c bnh hng Cu huyn tht t.

Cu Huyn Tht T y l ni tt.ng ra l Cu Huyn Tht T ni ngoi tn thn - Tc l t thnph mu nhiu i nhiu kip ca c bn ni v bn ngoi. Ngi Vit khng chia phn bit bn thbn ni v bn th bn ngoi. Bnh hng th tt c cc i ca 4 dng h ni ngoi ch khng hn


34/36

-34-

ch c 9 i nh ngi ta thng hiu sai. Bnh nhang Cu Huyn Tht T c t pha tay phingi ng l, hay tay tri t trong bn th nhn ra. Bn cn li l bnh hng gia tin ng b cham.

4 - Cch by tr bn th

Thng thng bn th thu xa c hai lp:Lp trong l chic bn tht ln ( xa ngi ta dng ci rng), cao khong 1m, di 2m v rng 1m.Bn ny ch ch dng by cng, bi v hay nh th.

Trn bn c 2 chic mm t pha trong. Mm to ng cng gi l mm c, mm nh by hnghoa trong ngy cng hay gi.

C mt chic thn ch t trong khm th k trn chic b. C th thay th bng chic ngai t tinthuc hng cao c th kim sot con chu th cng.

Trc thn ch thng c khai hay da ng tru cau, 3 ly nc l, mt bnh hoc nhao ru vi 4chung nh, 2 da ng hoc s t 2 bn chng hoa qu, thc n th...

Bn trong t bi v nay thay th bng nh chn dung ngi mt c treo ln tng sau hoc ttrn mt bn th.

C th trang tr thm vt nh honh phi, cu i... vo chnh gia bn th hoc hai bn.

Lp ngoi gi l Hng n.

Hng n cao nhng b ngang nh hn bn lp trong. Pha ngoi cng chnh gia t bnh hngln bng s hoc bng ng, trong c ct hoc tro bn trong cm nhang cy. Mun cmnhang khoang ( ngang vng) th gia bnh hng cm tr st hay km cao t khoanh nhang.L hng mi to khng c tro nhiu ngi dng go.

Hai bn bnh hng c 2 chn n bng g hoac bng ng, trn cm n cy hoc n u tsang khi cng l.

Pha sau c 1 lc bnh to v 1 da bn chng tri cy (ng qu) theo nguyn tc ng bnh tyqu. C th trang tr thm vt nh honh phi, cu i... vo chnh gia bn th hoc hai bn.

Ngy nay bn hng n c by tr n gin v p hn. Bn hng n thay bng t th ng theokiu dng t th G Cng, chm tr cng phu.

5 - T hp hng

Dng c cm nhang gi l bnh nhang hay bnh hng.

Thu xa trong min Nam gi l va hng v c lm bng go da nh trong bi vn t Nga s

Cn Giuc ca Nguyn nh Chiu:Sng lm chi theo qun t o, qung va hng x bn c, thy li thm bun; sng lm chi lnhm t, chia ru lt, gm bnh m, nghe cng thm h.

Ngy nay bnh hng thng c lm bng snh s hay c bng ng thau bn trong cha tro,ct hay go cm nhang vo nh ngy xa.


35/36

-35-

Mi khi cng by phi thp hng.Vic thp hng trn bn th bao gi cng phi thp theo s l: 1,3, 5, 7, 9, 11,... m trnh thp s chn nh 2, 4, 6, 8, 10,... Bi ngi mnh quan nim rng, s l l mnn n ph hp vi t tin mt.

Loi hng thng gm 2 phn: chn hng mu hng , phn trn lm bng mt ca mu vng khit cho mi hng thm. Cn hng vng bao gm nhiu vng hng, c buc dy, c t trn

que st trong bnh hng. Khi thp hng, ngi ta phi hng sao cho tht thng, trnh hng b nghing, mo.

Ngi Vit thp hng theo s l khng nh ngi Hoa thp nguyn b nhang ri i cm khp nicho n ht thi.

Sau khi t nhang, x ba x, cm cy th nht ngay gia bnh hng, cm cy th nh vo bn trica chng ta, cm cy th ba v bn phi ca chng ta.

c thm

T th G Cng

Mi khi nhc n G Cng ai cng ngh ngay n lng ngh ng t th G Cng ti p ng Non, xTn Trung, TX. G Cng.

Cch nay khong 100 nm, chic t th u tin xut hin vi kch thc kh nh, gin n: 3 tr,chn vung, thng, khng c chm cn, ch nh vc-ni. Nhng qua nhiu nm ci tin k thut, nnay c nhng ngi th ti hoa nng ln thnh 19 - 21 tr. T c dng cc loi g qu nhcm lai, g mun, cm xe ng v dng cc loi v trai, c x c cn mt cch cng phu, kholo, to hnh cc in tch, phong cnh: Bt tin, mc ng, chn tru, t linh, t qu, 24 hiu tch cai nh Thun (Trung Hoa)... Nh s dng cc loi nguyn liu thin nhin bn chc nn t G Cngc tui th cao hn cc loi t khc, thi gian cng lu mu sc t th cng ln nc bng lp lnhtrng tht p mt. Thng mi gia nh, t th c t uy nghim chnh gia nh trc (chnh

ng). Trn bn th c cc loi tng kh l, nh, chn nn, bnh bng, da ng qu, b tam sn,k tr... c nh cn gi c nhng k vt ca ngi qu c.

Thng qua t th G Cng chng ta thy c nt c o, tnh nhn vn ca vic th cng, l nimlin kt cng ng v phng din huyt thng t tin, gia nh, dng h... Do vy to nn thccho con chu va chu n s sinh thnh, nui dng, gio dc va c trch nhim tn th, chm sct tin, ng b nhng ngi khut c yn vui th gii bn kia v che ch cho con chu lmnhng iu lnh, trnh nhng iu c, pht huy nhng truyn thng tt p vn c ca t tin, ng b tr thnh ngi c ch cho x hi.

Hin nay, t th G Cng c mi ngi bit n bi l t th c cng nhn thng hiu niting trong thi gian qua nh: nm 1936 c tng bng khen trong Hi ch Si Gn; nm 1984 ti

Hi ch Ging V (H Ni) c tng huy chng vng. c bit t th cn c t nhng nitrang trng, tn nghim ti n th Hng Vng (Ph Th), th hin tm lng hng v ci ngunca dn tc. Theo tiengiang.gov.vn

Li kt

L tang thuc phm tr phong tc ca ngi Vit Nam.


36/36

L tang cha ng nhng quy iu, lm khun thc ca c nc, tn ti v lu truyn trong mt thigian lu di, chi phi i sng mi ngi, c nhn khng theo b x hi ch trch ph phn.

Ti hi ngoi, phong tc ca ngi Vit Nam ni chung cng ngy cng mt du vt, k c m tc, bichng ta ai ai cng t nguyn hi nhp vo x hi mi, khin tm can nhng ngi lo toan bo tnvn ha Vit b hnh h v xt xa !...

Tht tnh m ni c s thiu st nhng n phm mang ni dung th hin v phong tc tp qun VitNam ni chung ti hi ngoi. Trong khi cng ngy cng c nhiu ngi Vit thuc cc th h thhai, th ba tm v ci ngun bn th v qua t khng nh mnh l ngi Vit Nam.

Chnh v l , chng ti c gng su tm, bin son L Tang, Nhng iu Cn Bit Dnh ChoNgi Vit Hi Ngoi.

c mong s ng gp c phn no cho nhng ai mun tm hiu phong tc Vit trong tinh thnkhng nh ngun gc.

Little Saigon, ma Trung thu 2011

GS Trn Vn Chi

Sch tham kho:

- Trn Trng Kim, Vit- Nam S-Lc.- Phan K Bnh,Vit Nam Phong Tc.- Toan nh, Phong Tc Vit Nam.- Chu Ngc Chi, Th-Mai Gia-L.- o Duy Anh, Vit Nam Vn Ha S Cng.- Hunh Cng Thnh, Quan Hn Tang T, in rono.- L Vn Ho, My Nt c-o Phong-Tc Vit-Nam.

- L Vn Siu, Nn Vn-Minh Vit-Nam.- Phong Tc Min Nam, Vng ng.- Bch Khoa Ton Th Wikipedia.

Documents

Lễ tang những điều cần biết dành cho người Việt