Leo Tolstoy, Anna Karenina · 2018. 4. 9. · ปีที่ 20 ฉบับ ... ในวาระครบรอบ 70 ปี ความสัมพันธ์ทางการทูตไทย-อินเดีย

สงซอหนงสอของศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)ดวยระบบออนไลนไดท www.sac.or.th

หนงสอเรอง Intangible Heritage and the Museum: New Perspectives on Cultural Preservation เขยนโดย ดร.มารเลนา อลวซาโต

(Marilena Alivizatou) แปลในชอภาษาไทยวา มรดกวฒนธรรมทไมเปนกายภาพกบพพธภณฑ : มมมองใหมในการอนรกษทางวฒนธรรม

มาจากการท�างานของนกวชาการและนกแปล 3 ทาน ประกอบดวย ผศ.ดร.เทยมสรย สรศรศกด คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา

มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชวสทธ บณยเกยรต และภทรภร ภทอง

หนงสอเลมนพยายามแสดงชใหเหนขอพจารณาส�าคญตางๆ ทเกยวของ โดยอาศยขอมลจากการท�างานภาคสนามของผเขยน

โดยใหความส�าคญกบพพธภณฑสถานในฐานะสถาบนทางวฒนธรรมทท�าหนาทอยางใกลชดกบสงคม ดร.มารเลนา อลวซาโต คดเลอก

กรณศกษาทนาสนใจ ทงพพธภณฑสถานขนาดเลกของชนเผาและพพธภณฑสถานขนาดใหญในทวปอเมรกาและยโรป โดยพยายามตง

ค�าถามเกยวกบแนวคดและปฏบตการทพพธภณฑสถานแหงตางๆ พฒนากระบวนการในการจดการมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมกบ

สงสะสมตางๆ ของพพธภณฑสถาน หลายกรณฉายใหเหนถงความส�าคญของบทบาทของสมาชกของกลมวฒนธรรมในการก�ากบทศทาง

ส�าหรบการจดการมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม หลายกรณย�าใหเหนถงบทบาทของพพธภณฑสถานขนาดใหญทคงแสดงอ�านาจใน

การอธบายหรอการจดการมรดกวฒนธรรมจากชมชนอน เนอหาตางๆ ในหนงสอเลมนลวนสะทอนความซบซอนเกยวกบมรดกวฒนธรรม

ทมใชเพยงสมาชกชมชนของวฒนธรรมจะแสดงบทบาทในการบรหารและจดการมรดกวฒนธรรมแตเพยงผเดยว ในทางตรงขาม

กระบวนการจดการมรดกวฒนธรรมกลบเตมไปดวยวธคดและแนวทางการท�างานในการอนรกษมรดกวฒนธรรมทแตกตางกน

หมวดมรดกวฒนธรรม

มรดกวฒนธรรมทไมเปนกายภาพกบพพธภณฑ : มมมองใหมในการอนรกษทางวฒนธรรม

มารเลนา อลวซาโต เขยน

เทยมสรย สรศรศกด ชวสทธ บณยเกยรต และ ภทรภร ภทอง

แปล

ราคา 250 บาท

หนงสอใหมของ ศมส.

“All the diversity, all the charm, and all the beauty of life are made up of light and shade.”

Leo Tolstoy, Anna Karenina

จดหมายขาวNEWSLETTER 1

คมคด

ผอ�ำนวยกำรพรพน พสณพงศ

หวหนำกลมงำนอภนนท ธรรมเสนา

บรรณำธกำร

รงตะวน อวมอนทร

กองบรรณำธกำร

จกร โพธมณ

โสภา ศรส�าราญ

เจมส ทอดด มลเลอร

กนกเรขา นลนนท

จรรยา ยทธพลนาว

จ�านวน 10,000 เลมจดพมพโดยศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

พมพท บจก.ซปเปอรพกเซล โทร.02-4083810

จดหมำยขำวศนยมำนษยวทยำสรนธร (องคกำรมหำชน)ปท 20 ฉบบท 97 (เมษำยน – มถนำยน 2561) จดหมายขาวศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) เปนเอกสารสอสารความรเกยวกบมานษยวทยาและวฒนธรรม ตลอดจนขาวสารการด�าเนนงานของศนยฯ ทานทประสงคจะสมครสมาชก สงบทความ หรอเสนอขอคดเหน โปรดตดตอ

ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)เลขท 20 ถนนบรมราชชนน ตลงชน กรงเทพฯ 10170

หรอสงอเมลมาท [email protected]

อานจดหมายขาวศนยมานษยวทยาสรนธร

ฉบบออนไลนไดท www.sac.or.th

อนญาตใหใชไดตามสญญาอนญาตครเอทฟคอมมอนส แสดงทมา-ไมใชเพอการคา-อนญาตแบบเดยวกน 3.0 ประเทศไทย

จดหมายขาวNEWSLETTER

บทบรรณำธกำรอนเดยถอเปนดนแดนอารยธรรมทมความส�าคญและมอทธพลตอวฒนธรรมไทยในหลายดาน โดยเฉพาะศาสนา ภาษา วรรณคด

และประเพณตางๆ ในดานความสมพนธทางการทตในป พ.ศ. 2560 ไทยกบอนเดยสถาปนาความสมพนธทางการทตครบ 70 ป ความสมพนธในระยะแรก ภายใตบรบททางการเมองชวงสงครามเยน ไทยเปนพนธมตรกบสหรฐอเมรกาและมตรประเทศอนๆ ในขณะทอนเดยผกมตรกบสหภาพโซเวยตและประเทศสงคมนยม ท�าใหไทยและอนเดยมความสมพนธทางการทตทหางเหน จนกระทงหลงจากสงครามเยนสนสดลง ประเทศตางๆ สวนใหญซงรวมถงประเทศสงคมนยมไดหนมาใหความส�าคญกบการสรางความรวมมอทางดานเศรษฐกจมากยงขน อนเดยและไทยจงไดเรมพฒนาความสมพนธใหแนนแฟนยงขน ในป ค.ศ.1991 นายกรฐมนตรนาราสงหา ราว ของอนเดยประกาศใช “นโยบายมองตะวนออก” (Look East Policy) เพอเปลยนวสยทศนของอนเดยทม ตอนานาประเทศ และเปนสวนหนงของเศรษฐกจโลกโดยเฉพาะอยางยงการขยายความสมพนธกบเอเชยตะวนออกเฉยงใตซงใน ชวงนนหลายประเทศ ไดแก สงคโปร มาเลเซย ไทย และอนโดนเซย จดวาเปน “เสอแหงอาเซยน” (ASEAN Tigers) ทมความเจรญเตบโตทางดานเศรษฐกจเปนอยางมาก1 ดวยเหตนอนเดยจงตองการกระชบความสมพนธทางดานเศรษฐกจ ความมนคง และการเมองกบเอเชยตะวนออกเฉยงใต และเอเชย-แปซฟค ในระยะตอมา

ในวาระครบรอบ 70 ป ความสมพนธทางการทตไทย-อนเดย ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) รวมกบสถานเอกอครราชทตอนเดย จดสมมนาวชาการวฒนธรรมของกลมชาตพนธไทในประเทศอนเดย เมอวนเสารท 18 พฤศจกายน 2560 โดยน�าเสนอประเดนความรเรองวฒนธรรมและภาษาของกลมชาตพนธไท องคความรและการศกษากลมชาตพนธไทในอนเดย รวมทงน�าการแสดงทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธไทอาหม ไทค�าตจากประเทศอนเดย มาจดแสดง จดหมายขาวฉบบน จงเรยบเรยงเนอหาบางสวนจากการจดเสวนาดงกลาว รวมทงน�าเสนอการท�างานของศนยมานษยวทยาสรนธรในสนามอนๆ อาท งานโครงการเรยนรสงคมและวฒนธรรมอาเซยน โครงการนทรรศการภาพถาย “เมองลอง” เปนตน

กลมคนทพดภาษาตระกลไท กระจายตวกวางขวางทวแผนดนใหญของภมภาคเอเชยอาคเนย ทางเหนอขนไปถงตอนใตของประเทศจน ทางตะวนตกถงรฐอสสมของประเทศอนเดย ผคนทพดภาษาตระกลเดยวกนเหลาน กมวฒนธรรมและภาษาทคลายคลงกน การศกษาเพอท�าความเขาใจวฒนธรรมของกลมชาตพนธไทในประเทศอนเดย จงเปนการศกษาทท�าใหมองเหนวาแมคนไทใน

ภมภาคนจะมพฒนาการทแตกตางกนไปแตกมรากทางวฒนธรรมในอดตทสมพนธกน

รงตะวน อวมอนทร

ประสำนงำนธนตตา ธนสรกลวงศ

ออกแบบปกสกลชนก เผอนพงษ

ออกแบบรปเลมอนสรณ ผสมกจ

ถำยภำพเชษฐพงษ คลองโปรง

ศวพงษ วงศคณ ศภกรานต พมพฤกษ


เรองเปดเลม

การศกษาชาตพนธ : มตหนงในความสมพนธอนเดย-ไทย 04

วฒนธรรมของกลมชาตพนธไทในประเทศอนเดย 10

ตามหา “หญงไทย” ในพาเก 16

ขาวมานษยวทยา

รณรงคเพอยกเลกการทดสอบพรหมจารของคบาวสาวในอนเดย 20

คลงความร

เราเปน “คนอน” เมอเรา “ฟง” 22

เรองจากสนาม

ภาพเกาเลาเรองเมองลอง 26

ทองบาหล ดวถฮนด กบโครงการเรยนรสงคมและวฒนธรรมอาเซยน 30

หองแหงความร 34

ขาวสารบานSAC 36

ปฏทนกจกรรม

สำรบญ

p.4

p.10

p.22

p.20

1อานเพม

โสภนา ศรจ�าปา. จาก “นโยบายมองตะวนออก” ส “นโยบายปฏบตการตะวนออก”กบภาคตะวนออกเฉยงเหนอของอนเดย : ประตสอาเซยน วารสารภาษา

และวฒนธรรมปท 35 ฉบบท 2 (กรกฎาคม-ธนวาคม 2559)สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล.

Indrakumar, K. (2009). Mapping India’s Look East Policy: Shifting alignments. In Thingnam Kishan Singh (Ed.), Look East Policy & India’s

Northeast: Polemics and Perspectives. New Delhi: Concept Publishing Company.

การศกษาชาตพนธ : มตหนงในความสมพนธอนเดย-ไทย

วฒนธรรมของกลมชาตพนธไทในประเทศอนเดย

ในบรบทของรฐชาตสมยใหม อนเดยไดสถาปนาความ

สมพนธระหวางประเทศกบไทยอยางเปนทางการเปน

เวลากวา 7 ทศวรรษ...

เนองในโอกาสครบรอบ 70 ป แหงการสถาปนาความ

สมพนธทางการทตไทย-อนเดย พ.ศ. 2560 จงไดเสนอจด

กจกรรมเผยแพรและแลกเปลยนความร...

รณรงคเพอยกเลกการทดสอบพรหมจารของคบาวสาวในอนเดยAnita วย 22 ป เลาดวยความเจบปวดถงงานแตงงานของ

เธอเมอสองปกอน และทกครงทนกถงเรองนเธอมน�าตา

อยเสมอ

เมอเราไดฟงเสยง ไดฟงเรองราวของคนอน เราจะกลาย

เปนคนอน เปนคนอกคนหนงทไมใชตวเรา...

เราเปน “คนอน” เมอเรา “ฟง”


มตหนงในควำมสมพนธ

อนเดย-ไทยเรองและภาพ จกร โพธมณ1

ในบรบทของรฐชาตสมยใหม อนเดยไดสถาปนาความ

สมพนธระหวางประเทศกบไทยอยางเปนทางการเปนเวลากวา 7

ทศวรรษ นบตงแตการประกาศอสรภาพ เมอ พ.ศ. 2490 ในโอกาส

ดงกลาว นอกเหนอจากการกระชบความสมพนธทางการเมอง

กองทพ เศรษฐกจ เทคโนโลยและการศกษาแลว ทงสองประเทศ

ยงไดเฉลมฉลองความรวมมอทางดานโบราณคด พพธภณฑ

พระพทธศาสนา และศลปวฒนธรรมอกดวย ซงถอเปนหวใจ

หลกส�าคญในการด�าเนนนโยบายทางการทตเชงวฒนธรรมของ

อนเดย ควบคไปกบนโยบายมองตะวนออก (India’s Look East

Policy, 1991) และนโยบายปฏบตการตะวนตก (India’s Act

East Policy, 2014) อนมภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปน

ท�าเลทางยทธศาสตรของอนเดย ยดโยงไปดวยขอตกลงพหภาค

จ�านวนมาก อาท การพฒนาโครงสรางพนฐานระดบภมภาค เพอ

ประโยชนเชงเศรษฐกจและขยายความสมพนธระดบประชาชน

(people to people) และการสงเสรมการทองเทยวเชงพระพทธ-

ศาสนา (Buddhism and Religious Tourism)

ผสงอายชาวค�ายางก�าลงสรงน�าพระผานรางไมในงานปอยสงแกน (Poi Sangken)กำรศกษำชำตพนธ:


4 จดหมายขาวNEWSLETTER

หากพจารณาในเชงการศกษาเปรยบเทยบแลวนน พบวา

หลกฐานทางโบราณคดและประวตศาสตรศลปะ ชใหเหนวาการ

ตดตอและแพรกระจายทางวฒนธรรมระหวางกนมาอยาง

ยาวนาน ดงปรากฏหลกฐานจากเขตวฒนธรรมอน ชวงรอยตอ

สมยกอนประวตศาสตรทแสดงถงการเคลอนยายของผคนจาก

ชมพทวป และรองรอยอารยธรรมอนเดยโบราณผานจารกอกษร

ปลลาวะ และศลปะทวารวดในดนแดนประเทศไทย ซงสวน

มากสะทอนความเชอในพระพทธศาสนา อยางไรกด อทธพล

ทางวฒนธรรมอนเดยทตกทอดมาถงอาณาจกรแรกเรมของ

กลมคนทใชภาษาไทย ยงรวมไปถงพระพทธศาสนาลทธลงกา

วงศ ภาษาและวรรณคด (อาท บาล สนสกฤต ทมฬ) และศลปะ

ตาง ๆ จงดเหมอนวา การท�าความเขาใจสงคมและวฒนธรรม

อนเดยตามความสนใจของนกวชาการและนกเขยนไทยในระยะ

แรกนน สวนหนงรเรมจากประเดนดงกลาว โดยมองอนเดยใน

ฐานะ “แองอารยธรรม” ทสงอทธพลอยางมากตอวฒนธรรม

ไทยสมยประวตศาสตร รวมไปถงทวตลอดภมภาคอษาคเนย

(ด สรวฒน ค�าวนสา, 2522; ประภาศร สหอ�าไพ, 2530; Kabilsingh,

C. 1991/2534, สภทรดศ ดศกล, ม.จ., 2534; กรณา กศลาสย,

2543) และสบเนองมาถงพฒนาการศกษาเชงลกในสาขาเฉพาะ

ทางอกหลายสาขาในปจจบน (ด สาวตร เจรญพงศ, 2557; เชษฐ

ตงสญชล, 2558; สฤษดพงศ ขนทรง, 2558; จฑารตน เกตปาน,

2559) เปนทนาสนใจอยางยงวา การศกษาความสมพนธเชง

ประวตศาสตรนน สวนหนงไดสงเสรมและเนนย�าบทบาทของ

วฒนธรรม (cultural elements) ในฐานะเครองมอของอนเดยท

ใชในการจดการความสมพนธระหวางประเทศ เพอการสอสารกบ

ภมภาคทปรากฏรองรอยวฒนธรรมของตน (ด ปยะณฐ สรอยค�า,

2559) อนเปนปรากฏการณรวมสมยของการด�าเนนนโยบายเพอ

เชอมโยงภมภาคทงสองเขาดวยกน

ขณะเดยวกน ในวงวชาการเกยวกบอนเดยศกษากระแส

รอง นกวชาการดานภาษาศาสตรชาตพนธและมานษยวทยา

ไทย กมงเนนความสนใจไปทการศกษากลมชาตพนธบรเวณเขต

ตดตอกบภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต นนคอ ภาคตะวนออก

เฉยงเหนอของอนเดย (Northeastern India) โดยมงเนนศกษา

อยางเปนระบบในประเดนไทศกษา (Tai Studies) โดยเลอกศกษา

กลม อาหม พาเก ค�ายาง อายตน ตรง ทอาศยกระจดกระจายอย

ในรฐอสสมและรฐอรณาจลประเทศ เชน งานศกษาของ ประเสรฐ

ณ นคร (2534), ฉตรทพย นาถสภา และเรณ วชาศลป (2535,

2552), รณ เลศเลอมใส (2544), ด�ารงพล อนจนทร (2545),

เสนทางคมนาคมในรฐเมฆาลย

สภาพบานเรอนในเมองชลลอง รฐเมฆาลย

งานเทศกาลทรคาบชาภายในรฐเมฆาลยทประชากรสวนใหญ คอ ชาวกาสและชาวกาโรผนบถอครสตศาสนา

SAC NEWSLETTER 97

จดหมายขาวNEWSLETTER 135จดหมายขาวNEWSLETTER

วไลศกด กงค�า (2549) ดงนน ดนแดนดงกลาวจงอยในฐานะ

“สนาม” ของการศกษาซงในขณะนนเปนเขตแดนทเขาถงยาก

และมความเปราะบางทางการเมองอนน�ามาสความขดแยง

ทางชาตพนธคอนขางมาก สวนหนงเกดจากความแตกตางทาง

วฒนธรรมภายในประเทศอนเดย ประกอบกบประวตศาสตร

ชาตพนธของชมชนเหลานนกมไดมลกษณะเดยวกนกบวฒนธรรม

อนเดยกระแสหลก สถานการณความไมสงบจงด�าเนนเรอยมา

ตงแตกอนการประกาศอสรภาพ

ภมภาคอนเดยตะวนออกเฉยงเหนอมฐานะเปนผลตผล

ทางวาทกรรมอาณานคม โดยการถกก�าหนดต�าแหนงแหงททาง

การเมองจากรฐบาลกลางกรงนวเดลนบตงแตถกผนวกเขาเปน

สวนหนงของสหภาพอนเดย (Dominion of India) เมอ พ.ศ. 2490

ดวยเหตผลทวา ดนแดนใดกตามทอยภายใตการบรหารการ

ปกครองของบรตชราช (British Raj) จ�าตองตกทอดสมอของ

อนเดยซงเรมตนดวยรฐบาลกลางภายใตการน�าของนายชวาหะร

ลาล เนหร แมวาดนแดนหลายสวนของภมภาคแหงนไมเคยถก

ปกครองอยางเบดเสรจจากบรตชราชมากอนกตาม นอกเหนอ

จากเหตผลเรองความมนคงบรเวณพรมแดนนานาชาตทท�าให

สหภาพอนเดยในขณะนนไมสามารถสญเสยเขตแดนนไปไดแลว

ความอดมสมบรณของทรพยากรเชงเศรษฐกจกยงเปนสงทรฐบาล

กลางเลงเหนถงความส�าคญในการฟนฟและกอรางสรางประเทศ

ในฐานะรฐชาตก�าเนดใหม

หนงในหนวยการปกครองส�าคญของภมภาคบรเวณนน

กคอ จงหวดอสสม ทแตเดมอยภายใตการบรหารงานของมณฑล

เบงกอล (Bengal Presidency) จนกระทงหลงประกาศอสรภาพ

เขตแดนจงไดรบการตดแบงออกเปน 4 รฐ ไดแก มโซรม นากา

แลนด อสสม และเมฆาลย รวมไปถงอรณาจลประเทศ

ขณะทนครรฐพนเมอง (princely state) อยางมณปรและตรประ

ไดเปลยนสถานะเปนดนแดนสหภาพ (Union Territories) กอน

ทจะถกผนวกเขาเปนสวนหนงของภมภาคอนเดยตะวนออกเฉยง

เหนอในเวลาตอมา อยางไรกด กอนหนานการจดการปกครอง

ของบรตชราชในพนทดงกลาว มไดเปนไปอยางเบดเสรจ กลาว

คอ มการจดพนทสงวนเฉพาะส�าหรบบางกลมชาตพนธ/ชมชน

พนเมอง บรเวณทเปนประโยชนตอเศรษฐกจและความมนคง

ของอาณานคมเทานนทถกจดการอยางระมดระวง เปนทปรากฏ

วาบรเวณทราบลมแมน�าพรหมบตรในรฐอสสม ไดกลายเปน

จดยทธศาสตรเชงเศรษฐกจทส�าคญโดยเฉพาะอตสาหกรรมชา

น�ามน และเหมองถานหน สวนพรมแดนกนชนตะวนออกเฉยง

เหนอ หรอ North-East Frontier Agency: NEFA (รฐอรณาจล

ประเทศในปจจบน) นนถอก�าเนดขนเพราะเหตพพาทเขตแดน

ระหวาง ทเบต จน และองกฤษ ขณะทพนทหบเขานากาสวนใหญ

มไดเออตอประโยชนดงกลาวเทาทควร การศกษาท�าความเขาใจ

สงคมวฒนธรรมของแถบนของเจาอาณานคมแตเดมจงตงบน

พนฐานของการคนควาขอมลนเวศวทยาเชงวฒนธรรมเพอการ

ครอบครองทรพยากรและเพอประโยชนเชงการเมองระหวางเจา

อาณานคมดวยกนเอง

ยอนกลบไปในระยะกอนการประกาศอสรภาพ อนเดย

แผนดนใหญอนมศนยกลางอย ณ กรงนวเดล อยระหวางการ

เตรยมพรอมเพอเขาสการเปนประเทศอสระ การเคลอนไหวเพอ

อสรภาพในเวลานนเกดขนโดยกวางขวางทวอนทวป อยางไร

กตาม ส�าหรบเขตแดนอนเปนอนเดยตะวนออกเฉยงเหนอใน

ปจจบนน แทบไมปรากฏการมาเยอนของผน�าเพออสรภาพฝาย

“ขบวนการเคลอนไหวฮนด” สกเทาไรนก ยกตวอยางเชน กรณของ

หบเขานากา (Naga Hills) ทขณะนนมสถานะเปนอ�าเภอภายใต

จงหวดอสสม กมไดอยในความสนใจของนกเคลอนไหวตาม

แนวคดสตยาเคราะหของมหาตมะคานธแตอยางใด แตใน

เชงการเมองนน กลมชาตพนธนากาเกยวโยงอยกบบรตชราช

เสยมากกวา กระนนเองหบเขานากาอนหางไกลจงมไดอยใน

วสยทศนของบรตชราชหรอฝายอ�านาจในกรงนวเดลแมแตนอย

(ด Bhodhimani, 2015)

สถานการณเชนน เองไดน�าไปส ความไมลงรอยกน

ในอดมการณเชงชาตนยมนบตงประกาศอสรภาพเปนตนมา

เปนทแนนอนวากระบวนการถอดรอความเปนอาณานคม

(decolonization) น�าไปส เหตการณไมสงบอยางตอเนอง

อนเดยเองกมไดเร งรดพฒนาดนแดนแทบนตงแตแรกเรม

เว นเสยแตการอางสทธทางกองก�าลงทหารเหนอดนแดน

ดงกลาว ความวตกและความร สกแปลกแยกเชนนสงผลให

ความไมเขาใจกนระหวางสงคมวฒนธรรมทแตกตางไดทวความ

เดนชดขนไปอยางไมรจบ เมอเรมเขาสยคแหงการฟนฟประเทศ

ซงเปนกระบวนการทเกดขนพรอมกนกบการถอดรอความเปน

อาณานคม การเรงรดพฒนาอดตภมภาคกนชนแหงนจงไมได

เปนเพยงการพฒนาคณภาพหรอมอบรฐสวสดการแกประชากร

เทานน แตอกนยหนงคอการยนยนสทธโดยสมบรณเหนอ

ดนแดนดงกลาว รวมไปถงสทธเหนอทรพยากรดวย ทงน ใน

พ.ศ. 2544 นบเปนครงแรกในชวงเวลากวาหาทศวรรษหลงจาก

ประกาศอสรภาพ ทมการสถาปนาหนวยงานรฐระดบนโยบาย

แหงชาตเพอดแลกจการภมภาค นนคอ กระทรวงเพอการพฒนา

ภมภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (Ministry for Development of

North Eastern Region: DONER)ซงอาจเรยกไดวาเปนการ

สรางปทารถะ (regional categorization)“ตะวนออกเฉยงเหนอ”

หรอ “Northeast” ขนมาอยางเปนทางการ ซงมความหมาย

เป นการจด “หมวดหม อนมแนวโน มเพอลบเลอนความ

หลากหลายมากมายของประวตศาสตร วฒนธรรม และ

การเมอง” (Misra, 2014 : 8)



เดกชายมสลมอาศยอยรมแมน�าพรหมบตร เมองเทศปร

SAC NEWSLETTER 97



เมอรฐบาลอนเดยตระหนกถงความส�าคญของบรเวณดง

กลาว จงเรมด�าเนน “นโยบายปฏบตการตะวนออก” เพอมองการ

เชอมตอภมภาคทงสอง และจดวางต�าแหนงแหงทใหภมภาคน

เปน “ประตสตะวนออกของอนเดย” โดยหวงวาลกษณะทางสงคม

วฒนธรรมของชมชนชาตพนธในอนเดยตะวนออกเฉยงเหนอท

คลายคลงกบภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต จะเปนชองทางการ

สอสารและด�าเนนนโยบายทางหนงของประเทศอนเดย รวมไปถง

ความหวงในเรองการเตบโตของเศรษฐกจระดบทองถนทผานการ

เชอมตอทางกายภาพระหวางสองภมภาค ทจะตามมาดวยการ

หลงไหลของสนคาอปโภคบรโภค การทองเทยวจากเมยนมา

สงคโปร และไทย จะสามารถแกไขปญหาความขดแยงทาง

ชาตพนธในอนเดยตะวนออกเฉยงเหนอทถอวาเรอรงได

การศกษากลมชาตพนธทอาศยอยในอนเดยตะวนออก

เฉยงเหนอมากกวา 220 กลม ในสถานการณปจจบน จงเปนสง

ททาทายอยางยงในประเดนเรองการปฏสมพนธระหวางชมชน

ชาตพนธผานมตตางๆ ทงในระดบปจเจก การเมอง นโยบาย

และภมภาคนยม (inter-regionalism) ชมชนชาตพนธจ�านวนมาก

อาศยอยบรเวณชายแดนตดตอกบประเทศเมยนมา และหลาย

กลมยงคงตดตอสมพนธกนในระดบชมชนและเครอญาต ทผาน

มาการศกษาดานชาตพนธในบรเวณดงกลาวโดยนกวชาการ

ไทย มงเนนกลมชาตพนธไท เพอท�าความเขาใจสงคมวฒนธรรม

ของคนไทนอกดนแดนประเทศไทย อยางไรกตาม กลมชาตพนธ

เหลาน ยงมปฏสมพนธกบประชากรชาตพนธอนๆ การเคลอนไหว

ทางชาตพนธ กระบวนการตอรองอตลกษณ ส�านกทางชาตพนธ

ตลอดจนการสถาปนามรดกวฒนธรรม จงเปนเรองทซบซอน

การมองพลวตของชาตพนธในอาณาบรเวณดงกลาว จงจ�าเปน

ตองท�าความเขาใจบรบทของแหลงทของวฒนธรรม (location of

culture) ทงน เพราะความหลากหลายทางสงคมและวฒนธรรม

ของภมภาคน มไดเกดจากสภาพความเปนจรง (lived reality)

ของชมชนตางๆ เพยงอยางเดยว ทวา พรมแดนชาตพนธทไม

ตายตวยงเปนผลมาจากการด�าเนนนโยบายภมภาคนยมและ

ความสมพนธระหวางประเทศ ซงอาจสงผลตอวธคดและการ

ท�าความเขาใจเกยวกบการปรบตวและชวตของชมชนชาตพนธ

ในบรเวณนน อนรวมไปถงชมชนชาตพนธไท ในรฐอสสม และรฐ

อรณาจลประเทศดวยเชนกน

Dzukou Valley บรเวณชายแดนรฐมณปรและรฐนากาแลนด


SAC NEWSLETTER 97

เอกสารเพมเตม

กรณา กศลาสย. วฒนธรรมสมพนธ : ไทย-อนเดย. กรงเทพฯ : ศยาม, 2543. จฑารตน เกตปาน. 2559. ววฒนาการของอกษรอนเดยในประเทศไทย

กอนพทธศตวรรษท 18. พษณโลก : ภาควชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร, 2559.

ฉตรทพย นาถสภา และเรณ วชาศลป. การศกษาประวตศาสตร ไทอาหม.กรงเทพฯ : สรางสรรค, 2552.

เชษฐ ตงสญชล. ศลปะไทย ภายใตแรงบนดาลใจจากศลปะอนเดยแบบปาละ. นนทบร : มตชนปากเกรด, 2558.

ด�ารงพล อนจนทร. การฟนฟวฒนธรรมของไทอาหมในรฐอสสม ประเทศอนเดย. กรงเทพฯ : คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2545.

ประภาศร สหอ�าไพ. พทธศาสนกชนไทยไปอนเดย (อบาสกธรรม). กรงเทพฯ : คณะกรรมการอ�านวยการจดงานเฉลมพระเกยรต พระบาทสมเดจพระเจาอยหว, 2530.

ประเสรฐ ณ นคร. พจนานกรม ไทยอาหม-ไทย . กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศลปากร, 2534.

ปยะณฐ สรอยค�า. ต�าแหนงแหงทของเอเชยตะวนออกเฉยงใตในยทธศาสตรการเปนมหาอ�านาจของอนเดย. เอกสารประกอบการสมมนาวชาการ ASEAN

: Siam-Thailand +Japan + China and +China, 2559.

รณ เลศเลอมใส. ฟา-ขวญ-เมอง จกรวาลทศนดงเดมของไท : ศกษาจากคมภรโบราณไทอาหม. กรงเทพฯ : วถทรรศน, 2544.

วไลศกด กงค�า. ไตพาเก-ภาษาไทย. กรงเทพฯ : ส�านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2549.

สฤษดพงศ ขนทรง. ทวารวด : ประตสการคาบนเสนทางสายใหมทางทะเล. กรงเทพฯ : เปเปอรเมท, 2558.

สาวตร เจรญพงศ. สมพนธสยามในนามภารต : บทบาทของรพนทรนาถ ฐากร สวามสตยานนทปรและสภาสจนทร โบส ในสานสนพนธไทย-อนเดย.

กรงเทพฯ : ศนยอนเดยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2557

สรวฒน ค�าวนสา. อทธพลวฒนธรรมอนเดยในเอเซยอาคเนย (เนนประเทศไทย). กรงเทพฯ อกษรเจรญทศน, 2522.

สภทรดศ ดศกล, ม.จ.. ศลปะอนเดย. กรงเทพฯ : องคการคาของครสภา, 2534.

Bhodhimani, C.. Photographing Nagaland : A Critical Analysis of Visual Representations of the Nagas. India : Department of Cultural

Studies, Tezpur University, 2015

Kabilsingh, C.. Thai Women in Buddhism. Berkeley : Parallax Press. 1991.

Misra, U. India’s North East: Identity Movements, State, and. Civil Society.

New Delhi: Oxford University Press, 2014.

1กลมงานวจยและพฒนา ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)2ชวาหะรลาล เนหร (Jawaharlal Nehru, 1989-1964) อดตนายกรฐมนตรคนแรกของอนเดยหลงประกาศอสรภาพจากองกฤษ ด�ารงต�าแหนงจนถงวาระ

สดทายของชวตในเดอนพฤษภาคม ค.ศ. 19643NEFA, Agent of the President4มบางในแถบแมน�าพรหมบตร5แนวคดเชงการเรอง หลกการยดถอวาความจรงและการตอตานแบบไมตอส (nonviolent resistance)


วฒนธรรมของกลมชาตพนธไทในประเทศอนเดย

ดาวรวงขาว

เมอวนเสารท 18 พฤศจกายน 2560 ศนยมานษยวทยา สรนธร (องค การมหาชน) ร วมกบสถานเอกอครราชทตอนเดย ประจ�าประเทศไทย จดกจกรรมสมมนาวชาการเรอง “วฒนธรรมของกลมชาตพนธไทในประเทศอนเดยและการแสดงทางวฒนธรรมของกล มชาตพนธ ไท” เนองในโอกาสครบรอบ 70 ป แหงการสถาปนาความสมพนธทางการทตไทย-อนเดย พ.ศ.2560 จงไดเสนอจดกจกรรมเผยแพรและแลกเปลยนความรผานการสมมนาทางวชาการและการแสดงทางวฒนธรรมของชมชนชาตพนธ ไท ซงม

ถนฐานอย ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของอนเดยและเปนชมชนในพนทศกษาทนกวชาการไทยทางดานไทศกษาใหความสนใจมาอยางตอเนอง จดหมายขาวฉบบนขอสรปเนอหาจากสมมนาวชาการมาเรยบเรยงเปนบทความ เรมตนดวย การเสวนาเรององคความร และการศกษากล มชาตพนธ ไทในอนเดย ทประกอบดวยการเสวนา 3 เรองไดแก “สถานภาพองคความรไทศกษาวาดวยกลมชาตพนธ ไทอาหมในรฐอสสม ประเทศอนเดย” โดย ผศ.ดร.ด�ารงพล

อนจนทร อาจารยคณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร



อาจารยด�ารงพล เรมตนดวยการน�าเสนอเรองส�ารวจ

สถานภาพองคความรของไทศกษาวาดวยกลมชาตพนธไทอาหม

ในรฐอสสมประเทศอนเดย ก�าหนดประเดนไว 4 ประเดน ไดแก

1.ก�าเนดและพฒนาการของไทศกษาในรฐอสสม องคความร

เชงประวตศาสตรและการเคลอนไหวทางการเมอง 2.สกลทาง

ความคดของนกวชาการชาตตาง ๆ 3.บทบาทและผลกระทบ

จากในการศกษาคนไท ผานประเพณพธกรรม และเทศกาล และ

4.การเมองและสงคม อตลกษณ และชาตพนธของอสสม

ในชวงแรกของงานศกษาไทอาหมนน เปนการศกษา

ประวตศาสตรของอสสมจากเอกสารโบราณตางๆ ทบนทกดวย

อกษรไทอาหม ภาษาไทอาหม ทงในสวนทเปนต�านาน บนทก

ทางประวตศาสตร ต�าราโหราศาสตร วรรณกรรมประเภทอนๆ

มการแปลเอกสารโบราณเหลานเปนหนงสอในชวงยคอาณานคม

องกฤษ โดย Sir. Edward Gait ไดรวมกบนกวชาการ ปราชญผร

ชาวไทอาหมแปลเอกสารโบราณทชอวา “อาหมบราญจ” อนบอก

กลาวถงประวตศาสตรของคนไทอาหมตงแตกอนยคอาณานคม

นอกจากนยงมงานแปล Assam Buranji โดย Prof.S.K.Bhuyan

ทมเนอหาวาดวยประวตศาสตรของอสสมผานเอกสารโบราณ

และยงมนกวชาการชาวอาหมทานอนๆ อกทท�าการศกษาใน

ชวงทองกฤษเขามามบทบาทในฐานะเจาอาณานคมในขณะนน

กอใหเกดการเปลยนแปลงทส�าคญในวถชวตของชาวไทอาหม

คอ การเปลยนพนทใชสอยทางการเกษตรเพอยงชพ คอการท�า

นาปลกขาว มาเปนการเกษตรเพอเศรษฐกจ โดยปรบเปลยนนา

ขาวใหเปนไรชา และน�าคนทอยรฐอนๆ เขาไป ดวยเหตผลทาง

ดานอาณานคมท�าใหคนไทอาหมเปลยนแปลงภาษาทใชอยใน

ชวตประจ�าวนจากภาษาไท เปนภาษาอสสมมส

ดานศาสนากไดรบอทธพลจากศาสนาฮนด การเปลยนแปลง

เหลานเกดขนไมเฉพาะชาวไทอาหมเทานน แตเกดขนกบคนไท

ทกกลมทตกอยภายใตอาณานคม ดงนน คนไทอาหมจงลกขนมา

ศกษา และเผยแพรค�าอธบายเกยวกบอตลกษณของตน มความ

นาสนใจวาปรากฏการณเหลานเกดขนดวยเหตผลทางการเมอง

หรอไม ในยคนน คนอาหมมสถานะทางสงคมเปนชนชนลาหลง

ไมตางอะไรไปจากชาวอสสมมสคนอนๆ และดวยความตองการท

จะใหรฐปรบเปลยนสถานะทางสงคมใหเปนกลมชนเผาทก�าหนด

ตามกฎหมาย (ST Scheduled Tribes) จงกอใหเกดมขบวนการ

เคลอนไหวในการฟนฟอตลกษณ ประเพณ พธกรรมตางๆ ของชาว

ไทอาหมขนมาใหมผานการจดงานประชมประจ�าปของไทอาหม

มวงเวทเสวนาวชาการ การแสดงอตลกษณของตนเองอยางชดเจน

ผานการเคลอนไหวทางสงคมและการเมองซงสงผลมาสการ

เคลอนไหวทางวฒนธรรม และภาษา มการสนบสนนการเรยน

การสอนภาษาไท มโรงเรยนสอนภาษาไททเรยกวา Tai Academy

เกดขน ดวยขบวนการเคลอนไหวทางสงคมการเมองและ

ขบวนการเคลอนไหวทางวฒนธรรมจงท�าใหเกดส�านกทาง

ประวตศาสตรผานสถาปตยกรรมไทตางๆ ทถกสรางขนใน

อสสม นอกจากน บทบาทของสมาคมหมอหลวง 3 ตระกลยงม

ความพยายามในการรอฟนภาษาไทอาหมผานพธกรรมตางๆ

หมอหลวงยงคงอานเอกสารโบราณไดรความหมายบาง ไมรบาง

แตกยงมการสบทอดตอ ๆ กนมา และพธกรรมทแสดงออกซง

เอกลกษณของคนอาหมไดอยางชดเจนคอ พธแตงงาน เปนตน

ขบวนการเคลอนไหวทางการเมองเหลานเองทกอให

เกดการเชอมตอระหวางคนไทอาหมและคนไทย ทงนกวชาการ

นกทองเทยว หรอขบวนการทคนหาความสมพนธในแบบทเปน

พนอง โดยกจกรรมลาสดไดเกดการรวมตวของคนไทในอนเดย

ทง 6 กลม โดยใชไทอาหมน�าหนาในการยนขอเสนอการเปลยน

สถานะจากชนชนลาหลง เปนกลมชนเผาทก�าหนดตามกฎหมาย

(ST Scheduled Tribes) รวมไปถงปรากฏการณ Ahom back to

Thailand และยงมขบวนการทคดวาคนอาหมตองกลบไปเรยน

ภาษาของตวเอง และคดวาประเทศไทยเปนตนก�าเนด ดงนน

ความสมพนธของคนไทอาหมและคนไทยในประเทศไทยในแบบ

ทเปนเชอสายเดยวกนกยงปรากฏขนชดเจนในสงคมคนไทอาหม

จากนน ในเรองท 2 คณกนกวรรณ ชยทต นกศกษา

ปรญญาเอก มหาวทยาลยกลกตตา ประเทศอนเดย ไดน�าเสนอ

เรอง “คนไทอาหมในมตของประวตศาสตร วฒนธรรม ภาษา

ศาสนา และจตส�านก: ขอสงเกตจากประสบการณภาคสนาม”

คณกนกวรรณไดเลาประสบการณ การเขาไปศกษาชาวไท

อาหม เรมดวยแนวคดทวา ชนชาตไทมลกษณะวฒนธรรมรวมกน

เปนหนงเดยวมาตงแตดงเดม จนกระทงเกดการอพยพยายถนครง

ใหญไปในทองถนพนททแตกตางกน จงกอใหเกดการแพรกระจาย

ของวฒนธรรมไท โดยสงทยงเปนตวจดกลมความเปนพวกเดยว

กนไวคอ ภาษา และภาษาจะเปนเครองมอน�าไปสการคนพบ

รากเหงาดงเดมของวฒนธรรมไทโบราณของชนชาตไท ดงนนความ

สนใจในการศกษาจงพงเปาไปทภาษาเขยนทอยในเอกสารโบราณ

ของชาวไทอาหม ทงนเนองจากภาษาพดของชาวไทอาหมนน

ไมมใชแลว ปจจบนชาวไทอาหมกใชภาษาอสสมมสในการตดตอ

สอสารกน หากจะเหลอภาษาพดไทอาหมกเพยงในบรบทของการ

ท�าพธกรรมในโอกาสตางๆ เทานน อยางไรกตาม การศกษาครง

นกมอปสรรคบางอยาง อนดบแรกคอ ความเปนผหญง โดยปกต

วฒนธรรมอนเดยเองผหญงมกอยบาน และไมเดนทางเพยงล�าพง

SAC NEWSLETTER 97


กลมชาตพนธไทในอนเดย รวมไปถงเบองหลงของกรอบความคด

น โดยเหนวานกวชาการไทยไดเรมใหความสนใจคนไทในอนเดย

ประมาณชวง พ.ศ.2482 ซงเปนชวงทมการแปลงานของหมอ

ดอดด หรอนายแพทยวลเลยม คลฟตน ดอดด จากหนงสอ

เรอง The Tai Race: Elder brother of the Chinese แปลโดย

หลวงนเพทยนตสรรค ตดตอนพมพลงในหนงสอวทยาจารย และ

จฬาลงกรณมหาวทยาลยไดตพมพเปนครงแรกในเวลาตอมา

หนงสอเลมนเองทสงอทธพลแนวคดเรองเชอชาตไทย ใหกบ

นกวชาการไทยในชวงนนเปนอยางมาก

ความคดวาดวยเชอชาตน ไดผกโยงความเขาใจวาดวย

การสบทอดทางสายเลอดอนเปนคณสมบตส�าคญของพนฐาน

ความคดวาดวยลกษณะ “รวมก�าเนด” ซงท�าใหเชอวาชนชาต

ไทยมเชอสายและสบสายเลอดมาจากแหลงเดยวกน กอน

ทจะเกดการอพยพครงใหญของคนไทไปตามพนทอนๆ โดย

ปรากฏในงานทเกดจากการเดนทางไปถงรฐอสสมใน พ.ศ.2479

ของสงข พทธโนทย ทปรกษาของจอมพล ป. พบลสงคราม

ในเวลานนเรอง “เยยมไทยอาหม สายเลอดของเรา” ท�าใหเหนถง

กลมทมแนวคดชาตนยมเชงเชอชาต และสอดคลองกบความคด

ลกษณะ “รวมก�าเนด” ทเชอวาชาวไทอาหมมสายเลอดรวมกนกบ

ชาวไทย ประกอบกบการทหลวงวจตรวาทการ ครงด�ารงต�าแหนง

รฐมนตรในรฐบาลของจอมพลป.พบลสงคราม ไดเดนทางไปยง

ฮานอย ประเทศเวยดนาม เพอเยยมชมส�านกฝรงเศสแหงปลาย

บรพทศ และพบแผนทฉบบหนงทระบวามคนเชอชาตไทยอก

มากมายในแหลมอนโดจน ในประเทศจนตอนใต ในประเทศพมา

และมณฑลอสสม ประเทศอนเดย จงท�าใหนกวชาการและรฐไทย

ในขณะนนเกดความคดเกยวกบการสราง “มหาอาณาจกรไทย”ขน

โดยสะทอนแนวคดชาตนยมเชงเชอชาตนได อยางชดเจน

ดวยลกษณะรวมก�าเนดทมาจากสายเลอด เชอชาต ภาษา ศาสนา

ธรรมเนยม ประเพณ พธกรรม รวมไปถงความเปนคนในภมภาค

เดยวกน อนเปนแนวคดทท�าใหเกดความสนใจในการศกษา

คนไทอาหม และเปนชวงเรมตนของนกวชาการไทยและอาหมได

มปฏสมพนธตดตอกนดวยความรสกผกพนในลกษณะรวมก�าเนด

ดงกลาว มการเชอเชญนกวชาการไทยไปศกษายงดนแดนอสสม

ขณะนนอาจารยบรรจบ พนธเมธา ไดเดนทางไปศกษาและกลบ

มาเขยนเรอง “กาเลหมานไต” โดยชใหเหนถงความเกยวของทาง

ภาษาศาสตรทเชอมคนไทอาหมกบคนไทยในประเทศไทยดวย

ระบบภาษาไทยรวมกน

ตอมาการศกษาทางดานภาษาไทอาหมและภาษาไทนอก

ประเทศกลมตางๆ ในรฐอสสมมความกาวหนาเปนอยางมาก

จากการศกษาเอกสารโบราณชวยสนบสนนใหเหนถงความ

สมพนธใกลชดทางดานภาษา และจดกลมรวมรากตระกลภาษา

เดยวกนเรยกวา ตระกลภาษาไท-กะได

สอง การเดนทางระยะไกล ซงกวาจะเดนทางถงพนทศกษาตองเดน

ทางเปนระยะเวลายาวนาน และตองตอรถโดยสารหลายประเภท

กวาจะถง สาม ทพก การเกบขอมลภาคสนามนมความจ�าเปนทจะ

ตองพกภายในหมบานมากกวาโรงแรมซงมระยะทางคอนขางไกล

จากพนทเกบขอมล ส ผชวยนกวจยทองถน หา การสนบสนนจาก

นกวชาการทองถน รวมทงอปสรรคทางดานภาษา ขอมลทองถน

การเขาถงขอมล และกลมตวอยางทไมมเวลาให ถงแมวาขอจ�ากด

เหลานเปนอปสรรคในการเขาพนทเกบขอมลเพอศกษา แตกเปน

ตวอยางทดในการศกษาคนไทอาหมของผอนทสนใจในครงตอๆ

ไปได การจะเขาพนทศกษาเพอเสาะแสวงหาเอกสารโบราณท

บนทกเรองราวของชาวไทอาหมไวในมตตางๆ นน จงจ�าเปนตอง

ทราบวาเอกสารโบราณเหลานนถกเกบรกษาอยทใดบาง

จากการสอบถามนกวชาการทองถนพบวา เอกสารโบราณ

มกถกเกบไวในสถาบนตางๆ เชน กรมประวตศาสตรและ

โบราณคด พพธภณฑไททเมองสพสาคร โรงเรยนสอนภาษาไท

ทหมบานปตซาก เปนตน

แมกระนนการศกษาเอกสารโบราณจากสถาบนตางๆ เหลา

นกเปนไปไดดวยความล�าบาก เนองจากทางสถาบนทเกบรกษา

เอกสารโบราณอนญาตใหถายรปเอกสารโบราณไดเพยงสวนหนง

เทานน ซงไมเพยงพอตอการน�ามาศกษา ดวยเหตนจงตองเบนเขม

การคนหาเอกสารโบราณไทอาหมมาในสวนทเปนสมบตสวนบคคล

ซงทวไปมกเปนสมบตของตระกลพระ หรอหมอผท�าพธกรรม

นอกจากเอกสารโบราณไทอาหมทมความนาสนใจแลว

การนบถอศาสนาของชาวไทอาหมกมความนาสนใจไปไมนอย

เชนเดยวกน จากการสบคนขอมลพบวามความสบสน และความ

ไมชดเจนของการนบถอศาสนา บางกวาตนนบถอลทธเตา และ

อางองตวเองกบเทวดาฟาดน บางกบอกวาศาสนาอาหมดงเดม

คอการนบถอผบรรพบรษ บางกบอกวาเปนชาวพทธ เพราะมรอง

รอยของพทธมหายานในดนแดนนมากวาพนป ในขณะทคนสวน

ใหญบอกวาตนเปนฮนดและนบถอพระศวะ หรอพระวษณ

งานส�ารวจภาคสนามในครงนอาจท�าใหภาพของถน

อาศยของกลมคนไทอาหมภายใตบรบททแตกตางกนออกไปน

ชดขน การไดเหนขอเทจจรงอนเกดจากประสบการณตรงนนท�าให

โลกทศนทเกยวกบคนไทอาหมกวางขยายมากขน ซงท�าใหเขาใจ

ถงความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรมภายในกลมของ

คนอาหมเอง และคนไทกลมอน ๆ ทมปฏสมพนธดวยเชนกน

เรองท 3 เปนการน�าเสนอของ ผศ.ดร.พเชฐ สายพนธ

คณะสงคมวทยาและมนษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

น�าเสนอเรอง “การศกษาคนไทในรฐอสสม อนเดย ของนกวชาการ

ไทย: จากแนวคด “ชาตนยมเชงเชอชาต” สแนวคด “รวมก�าเนด”

และ “การณก�าหนด” อาจารยพเชฐเสนอวา การศกษานมความ

สนใจเกยวกบกรอบความคดของนกวชาการไทยทสนใจศกษา



หลงจากหมดยคของรฐบาลจอมพล ป. พบลสงคราม

ความสนใจในการศกษาคนไทนอกประเทศกเรมลดถอยลง

ตอเมอมการศกษาไท หรอ Tai Study ในชวงทศวรรษท 2520

ซงเกดงานประชมนานาชาตไทยศกษาเปนครงแรก ทกรงนวเดล

ท�าใหเกดแรงกระต นทส�าคญในการศกษาคนไทกล มตางๆ

อยางเปนระบบและตอเนอง ในปเดยวกนนนเอง คนไทอาหม

ในรฐอสสมกไดกอตงสมาคมวรรณกรรมไทตะวนออกขนหรอ

ชอเรยกในภาษาไทอาหมคอ “วนออกพบลกเมองไท” นอกจาก

นชวงเวลาดงกลาวยงเกดประเดนของการศกษาคนควาเกยวกบ

คนไทในรฐอสสมอยางกวางขวางมากขนไปกวาการตดอยกบ

ความเปนเชอชาต หรอแนวคดชาตนยมในเชงเชอชาต มการ

ศกษาสงคม วฒนธรรม ภาษา ศาสนา รวมไปถงระบบความเชอ

ทส�าคญของคนไท คอ ระบบ “ขวญ” ทมหลกองอยกบโครงสราง

ทางสงคม

ถงแมวาจะมประเดนศกษาอยางมากเกยวกบคนไท

ในอสสม แตความคดหรอแนวคดของลกษณะรวมก�าเนดท

พยายามอธบายวาเราคนไทมรากเหงาเดยวกนกยงคงอยไมเจอ

จางหายไปเสยทเดยว และยงมอทธพลมาถงปจจบนแมกระทง

คนไทอาหมในอสสมเอง กยงคงไดรบอทธพลความคดความเชอน

และฝงในจตส�านกทถกสรางขนมาใหม ดงทครงหนงไดเคยไป

เยยมพอเฒาชาวไทอาหมทบาน ทานรองไหดใจและเรยกเรา

เขาไปกอดแลวบอกวา “เราแกเฒามากแลว หากตายไป ขอให

ไปเกดเปนคนไทยในประเทศไทย”

จากนนเปนการเสวนาเรอง อาหาร วฒนธรรม และ

ภาษาของกลมชาตพนธในอนเดย

“ภาษา-ระบบตวเขยนของไทในอนเดย” โดย อ.ดร.อเทน

วงศสถต คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร อาจารยอเทน

เสนอวา กลมคนไทในอนเดยมทงหมด 6 กลม ไดแก ไทอาหม ไท

อายตอน ไทค�าต ไทค�ายง ไทพาเก และไทตรง ซงคนไททง 6 กลม

นมเพยง 3 กลมเทานนทยงคงอตลกษณทางดานภาษาตระกลไท

นไว และใชอยในชวตประจ�าวนของตนเอง ไดแก ไทค�าต ไทอาย

ตอน และไทพาเก การบรรยายในครงนขอเลอกกลมชาตพนธไท

พาเกเปนตวแทนในการแสดงระบบตวเขยนของไทในอนเดย

กลมชาตพนธไทพาเก เปนกลมชาตพนธไทกลมเลกๆ

ในอดตไดเดนทางอพยพเขาไปอยในแควนอสสมของประเทศ

อนเดยในชวงพทธศตวรรษท 18 โดยไดอพยพเดนทางขามภเขา

ทชอวา เขาปาดไก หรอดอยปาดไก จากเมองโมกองทอยทางตอน

เหนอของประเทศพมา ปจจบนคนไทพาเกไดตงถนฐานเปนหมบาน

พาเกใต หรอหมบานน�าพาเก ซงอยแถบบรเวณรมแมน�าบรฮดง

แควนอสสม ประเทศอนเดย และมประชากรประมาณสองพนคน

การอพยพเดนทางของกลมชาตพนธไทในอนเดยนนได

ปรากฏเปนต�านานเลาขานกนมาอยางยาวนานวา ในอดตกาล

ไดมอาณาจกรของชนชาตไทยงใหญอยระหวางแควนยนนานท

อยทางตอนใตของประเทศจนกบชายแดนของประเทศพมาชอวา

“อาณาจกรมาวหลวง” ผปกครองหรอกษตรยของอาณาจกร

มาวหลวงมเจาฟา 4 พระองค องคแรกคอเจาเสอกาฟา องคทสอง

คอเจาเสอขานฟา องคทสามคอเจาเสอปาดฟา และองคสดทาย

คอเจาเสอชดฟา

ตอมาเจาฟาทง 4 พระองคไดมสวนส�าคญในการขยาย

อาณาเขตของอาณาจกรมาวหลวงโดยมเจาเสอกาฟาไดเดนทาง

ไปยงทศตะวนตก ขามเขาปาดไกเขาไปยงดนแดนแควนอสสมใน

ประเทศอนเดย สวนเจาเสอขานฟาไดเดนทางออกไปทางทศเหนอ

และตงอาณาจกรของพระองคเองชอวา เมองกวาง ส�าหรบเจาเสอ

ปาดฟานนไดเดนทางไปยงทศตะวนออกสดนแดนแควนยนนาน

และเจาเสอชดฟาหรอฉตรฟาองคสดทายไดครองอาณาจกรมาว

หลวงตอมา

ตอมา 400 ปใหหลง อาณาจกรมาวหลวงไดเสอมอ�านาจ

ลง ดนแดนของชาวไทพาเกจงอยภายใตการปกครองของพมา

ท�าใหชาวไทพาเกไมคอยจะพอใจนกกบการทตองอยใตอาณต

ของพมา จงไดคดการรวมมอกบชาวคะฉนทไมพอใจกบการ

ปกครองของพมาโดยการฆาควายเพอท�าพธสาบานทจะไมทง

กนขนใน พ.ศ. 2318 จากนนชาวไทพาเกและชาวคะฉนจงได

อพยพครวเรอนหนพมาไปทางเขาปาดไกในดนแดนแควนอสสม

ของอนเดยอนเปนทตงของอาณาจกรไทอาหม หลงจากการเดน

ทางรอนแรมผานปาเขาล�าเนาไพรมาอยางยาวนาน ทงสองกลม

จงไดตงถนฐานในบรเวณทเรยกวา ปางเสา ในพรมแดนอนเดย

แตไมนานกไดเดนทางอพยพตอเขาไปจนถงแควนอสสม และชาว

ไทพาเกไดขดหนองน�าขนาดใหญขนเรยกวา หนองเตา ปจจบนอย

แถบเมองโลหต แควนอสสม ปลาย พ.ศ.2318 ชาวไทพาเก และ

ชาวคะฉนจงไดตงถนฐานอยบรเวณหนองเตาน

ในสวนความหมายของค�าวา “พาเก” นน คณสจจภม ลออ

จากไทยรฐ ไดสมภาษณเจาของภาษาคอ งยอด เวยงแกน

(ชาวไทพาเกยงคงรกษาอตลกษณทางดานภาษาไทโบราณเกยว

กบการตงชอลกโดยมค�าบอกล�าดบไวขางหนา อยางเชน งยอด

กคอ ลกชายล�าดบทสองทชอ “ยอด” โดย “ง” หรอ “ย” หมายถง

ล�าดบทสอง ซงตรงกบพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยาทบนทก

ถง เจาอายพระยา เจายพระยา และเจาสามพระยา ซงบงบอกถง

การใชภาษาไททรวมกน) พบวา พาเก นน หมายถง ผาแก หรอ

ผาเกาแก ซงสอดคลองกบชอสถานทของบรรพชนชาวไทพาเก

ทเคยท�ามาหากนอยทดงกลาว แตดวยเหตผลทางการสงคราม

ท�าใหชาวไทพาเกตองจากถนฐานดงเดมของตนมา

ในเรองระบบตวเขยน รปอกษร และอกขรวธของไทพาเก

ตามทไดกลาวไวขางตน จะเหนไดวาชาวไทพาเกทด�ารงอตลกษณ

ทางดานภาษาของตนเองไวเปนอยางด โดยเฉพาะภาษาเขยนท

SAC NEWSLETTER 97


ชาวไทพาเกมระบบตวเขยนเปนของตนเองเพอใชบนทกเรองราวทเกดขน อยางเชน การบนทกเหตการณทางประวตศาสตรของชาว

ไทพาเก ทรจกดในเรอง “ลกเครอขน” และ “ลกเครอเมอง” ซงบนทกประวตศาสตรของผปกครองและประวตศาสตรของเมอง หรอใช

เพอเขยนบนทกวรรณกรรมตางๆ อยางวรรณกรรมพทธศาสนา วรรณกรรมการเมองการปกครอง วรรณกรรมทงหลายทกลาวมานนน

ลวนบนทกดวยตวอกษรทเรยกวา “อกษรไทพาเก”

รปแบบอกษรไทพาเกม 2 รปแบบ ไดแก รปพยญชนะ 18 รป และรปแบบสระ 17 รป สวนรปวรรณยกตนนไมมใชเปนรปอกษร

แตมเสยงวรรณยกต 6 เสยง

เมอถอดรปพยญชนะของอกษรไทพาเกแลวเทยบกบรปพยญชนะไทยไดดงน

สงเกตวารปพยญชนะของไทพาเกนนมนอยกวาเมอเทยบกบรปพยญชนะไทย เนองจากการใชรปพยญชนะเพอแทนเสยงของ

ชาวไทพาเกนน อกษร 1 รป สามารถแทนไดหลายเสยง เชน รปพยญชนะ ข. สามารถแทนเสยง ข. ค. ฆ. รปพยญชนะ ถ. สามารถแทน

เสยง ถ. ท. ธ. ฐ. รปพยญชนะ ผ. สามารถแทนเสยง ผ. ภ. พ. เปนตน

รปพยญชนะทใชเปนตวสะกดในระบบเขยนซงจะแตกตางจากมาตราตวสะกดของไทย โดยของชาวไทพาเกนนมรปพยญชนะ

สะกด 9 รปดงน รปพยญชนะ ก ง จ ญ ต น ป ม ว

รปสระของไทพาเก ม 17 รป แทนเสยงสระเดยว 10 เสยง ไดแก อะ อา อ อ อ อ เอ โอ เออะ ออ และเสยงสระผสม 7 เสยง

ไดแก ไอ อ�า อม โอม เอา เออว ออย

เนองจากเปนภาษาไทพาเกและภาษาไทยทใชในประเทศไทยเปนภาษาทอยในตระกลเดยวกนคอ ภาษาตระกลไท ภาษาทง

สองจงมความคลายคลงกน ดงนนเมอคนไทยเดนทางไปยงหมบานของชาวไทพาเกทอนเดยกสามารถสอสารและเขาใจกนไดเปน

อยางด ดงตวอยางค�าภาษาไทพาเกเทยบกบภาษาไทย ไดแก

จากนนเปนเรอง “วฒนธรรม ประเพณทส�าคญของชาวไทพาเก” น�าเสนอโดย ผศ.ดร.กงวล คชชมา คณะโบราณคด มหาวทยาลย

ศลปากร อาจารยกงวลเรมตนดวยการอธบายสภาพบานเรอน ชวตความเปนอยของชาวไทพาเกนน มความคลายคลงกบคนไทยใน

ภาคเหนอ ชาวไทพาเกมกประกอบอาชพท�านา และนบถอพทธศาสนาอยางมนคง มความนยมแตงงานกนในกลมของตนเอง ซงเปน

ก ข ง

จ ส ญ

ต ถ น

ป ผ ม

ย ล ว

ห อ ร

ภาษาไทพาเก ภาษาไทย

เฮน เรอน หรอบาน

ลกออน เดก

ลกเสก หรอลกศก ทหาร

เฮา เรา



ใบผกทน�ามาประกอบอาหารนนกเปนพชผกทขนตาม

ธรรมชาตภายในหมบานของชาวไทพาเก ชาวไทพาเกมภมปญญา

ในการน�าใบผกมาประกอบเปนอาหารได และมรสชาตอรอยอก

ดวย ถงแมวาผกบางชนดอาจมรสคาว ขม หรอมพษ ท�าใหคน

หรอระคาย หากรบประทานเขาไป อยางเชน บอน พลคาว ชาวไท

พาเกกจะน�ามาต�าและคนเอาน�าออกเสยกอน แลวจงไปประกอบ

อาหาร

จากการเกบขอมลอาหารการกนของชาวไทพาเก รฐอสสม

ประเทศอนเดย แสดงใหเหนถงความสมพนธของคนกบปา หรอ

ธรรมชาตอนเปนแหลงวตถดบในการประกอบอาหารของชาวไท

พาเก ซงชาวไทพาเกตางคนเคย ทส�าคญคอการปรงอาหารแบบ

เรยบงายของชาวไทพาเกนน ท�าใหคงรสชาตความอรอยตาม

ธรรมชาตของวตถดบ และคงสรรพคณของพชบางชนดทมฤทธ

ทางยาไดอยางดอกดวย

สาเหตหนงทท�าใหชาวไทพาเกยงคงด�ารงอตลกษณทางชาตพนธ

ของตนไวอยางเหนยวแนน ไมเปลยนแปลงไปตามโลกภายนอก

อยางไรกด ชาวไทพาเกจงมประชากรอยเพยงประมาณสองพน

กวาคนเทานน และยงคงใชภาษาไทพาเกในการสอสาร สวน

อกษรไทพาเกนนมเพยงคนเฒาคนแกเทานนทอานออกเขยนได

ชาวไทพาเกสวนใหญเกอบทงหมดจะนบถอศาสนาพทธ

และมความศรทธาแนนแฟนในพระพทธศาสนาเปนอยางมาก

ยามใดทมงานบญไมวาจะเปนวนพระ หรอประเพณตางๆ ผคน

ชาวไทพาเกกจะพากนไปไหวพระฟงเทศนจากพระสงฆอยาง

เนองแนน เมอจะเขาวด ชาวไทพาเกมกจะน�าดอกไมไปกราบ

สกการะบชาพระพทธ พระธรรม พระสงฆ

นอกจากน ยงมประเพณหนงทชาวไทพาเกใหความ

ส�าคญ ไดแก ประเพณสงกรานต หรอปอยสงกรานตซงมคต

ความเชอเดยวกบคนไทยในประเทศไทย และคนชาตอนๆ

ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตนเชนกน ชาวไทพาเกถอเอาวน

สงกรานตเปนวนขนปใหม เนองจากเปนการก�าหนดนบเวลา

ทดวงอาทตยโคจรเขาส ราศเมษ เปนวนเรมตนรอบปใหม

ประเพณสงกรานตยงเชอมโยงไปถงความเชอทางพระพทธ-

ศาสนาทใหมประเพณการสรงน�าพระ ทงพระพทธรป และ

พระสงฆ เพอความเปนสรมงคลในชวต รวมทงชาวบานไทพาเก

ยงเลนสาดน�าสงกรานตกนอยางสนกสนาน อนเปนความเชอม

สมพนธไมตรระหวางคนในหมบาน

จากนนเปนเรอง “อาหารการกนของชาวไทพาเก”

โดยคณเบญจวรรณ ลนน จาก โรงพยาบาลอภยภเบศร

คณเบญจวรรณน�าเสนอวา อาหารการกนของชาวไทพาเกมความ

เรยบงาย ผานการปรงนอยอยาง แตกลบมความอรอยและม

ประโยชนตอรางกายมาก อาหารสวนใหญจงมกจะประกอบจาก

พชผกนานาชนด และไมคอยมสวนประกอบจากเนอสตวมากนก

หากมกจะเปนจ�าพวกเนอปลา ดวยความทวาในประวตศาสตร

ของชาวไทพาเกทตองอพยพยายถนฐานบานเกดจากผาแก ในรฐ

คะฉนของประเทศพมา เดนทางรอนแรมขามเขาปาดไกเขาไปใน

รฐอสสมของประเทศอนเดย ประกอบกบการตองผจญกบภาวะ

สงครามอยเนองๆ ในชวงการตงถนฐานใหม ชาวไทพาเกจงคอน

ขางทจะอตคตขดสนเรองเสบยงอาหาร จงท�าใหตองขวนขวายหา

วตถดบทอยใกลตวมาประกอบอาหารกอใหเกดภมปญญาการ

คดสรรวตถดบประเภทใบพชใบผกน�ามาประกอบอาหารดวย

กรรมวธการปรงทเรยบงาย ไมยงยากซบซอน

วธการปรงอาหารของชาวไทพาเก จากการศกษาและ

สมภาษณพบวามวธการปรงอาหาร 11 ประเภท ไดแก โขหรอ

คว (ใสน�านอย) แสน (ผดหรอทอด ตองใชน�ามน) ต�า สม หง ลอย

ตม นง พน (คนเอาน�าออกเตมเครองปรง) จ (ยาง เสยบไมยางใน

เตาไฟ เตาฟน) แอม (ใสใบตอง หมกไฟ)

SAC NEWSLETTER 97


ตำมหำ “หญงไทย”

ในพำเกสทธชย พนชน

หนงสอทแสดงบนทกการเดนทางในอสสมทส�าคญคอ

“กาเลหมานไต”(ไปเทยวบานไต) ของศาสตราจารย ดร.บรรจบ

พนธเมธา เปนคมอส�าคญส�าหรบผมาเยอนรฐอสสม หนงสอเลมน

ไดบนทกเรองราวการเดนทางใน พ.ศ.2498 ของทานทไปคนควา

เรองของคนไทนอกประเทศ ในแควนอสสม ประเทศอนเดย ผลงาน

ของทานเผยแพรในนตยสารสตรสาร ระหวาง พ.ศ. 2498-2500

อาจารยบรรจบใชภาษาทงาย อธบายชดเจนและชวนอาน

อยางยง ท�าใหหนงสอนเปนเลมโปรดของผเขยน และความชนชม

นกอยในใจผเขยนมาโดยตลอด เมอมโอกาสไปอสสม ผเขยนจง

ไมรอชาทจะเดนทางตามเสนทางของอาจารยบรรจบ เพอตาม

รองรอยของหญงชาวไทยผบกเบกการเดนทางตามหาชาวไทนอก

ประเทศเพอหวงวาจะไดสมผสบรรยากาศตางๆ ทอาจารยกลาวไว

หญงสาวชาวไทพาเกก�าลงชวยกนจดดอกไมถวายพระ



จดแรกทตามทางของอาจารยบรรจบ คอ เมองเกาฮาต

(Gauhati) รฐอสสม เมองหลวงของรฐอสสม ผเขยนโชคดทเกด

ในยคทสามารถตดตอสอสารกนไดอยางรวดเรว ท�าใหสามารถ

ตดตอสหายเกาของ รศ.เรณ วชาศลป เพอขอใหทานชวยอ�านวย

ความสะดวกให ปาเยหอม ชาวไทพาเกผอารทอาศยอยทอสสม

ระหวางทพกทบานปาเยหอมนน ผเขยนไดพยายามสอบถาม

ปาเยหอมวา เคยเหนหรอรจกอาจารยบรรจบหรอไม

ปาเยหอมเลาวา ตอนปาเยหอมอายประมาณสบขวบ

ไดเหนอาจารยบรรจบครงหนง ปาเลาตอไปวาชาวไทพาเก เรยก

อาจารยบรรจบวา “เยบรรจบ” (เย หรอ เย เปนค�าไททใชเรยก

ลกสาวคนแรก) อาจารยบรรจบชอบเดนออกไปนอกบาน แลว

เกบตวอยางดอกไม ใบไม แลวเอามาถามชาวบานวา สงทเกบมา

นนเรยกวาอะไร บางครงกใหเดกๆ ในหมบานไปเกบตวอยางมาให

ปาเยหอมกเคยเกบดอกไมมาใหอาจารยดวย ปาเลาวา เมอผชวย

ตวนอยชวยงานเสรจ อาจารยกน�าขนมและของกนมาแจกเดกๆ

ครงนนปาเยหอมได “หมากเกยงหอม” (สบปะรด) แชในน�าตาล

(ไมใชสบปะรดเชอม) เปนของแจก และดเหมอนวาของกนททาน

แจกนนท�าใหเดกผหญงเยหอม ประทบใจมานานกวาครงศตวรรษ

ถนนภายในหมบานน�าพาเกเลาะเลยบแมน�าบรดทง (น�าหก)

บานของชาวไทพาเก ในปจจบน

SAC NEWSLETTER 97


ลงสามโทนเลาวาอาจารยบรรจบมาเกบภาษาไทใน

หมบาน แตลงกไมไดสนใจมากนก เพราะขณะนนยงเปนวยรน

แสดงวาคนแกในหมบานกแทบจะไมรเรองของอาจารยบรรจบกน

แลว ความหวงทจะตามรอยอาจารยบรรจบกรบหรลงทกท โชคยง

ดทปาอามหลไดพาไปบานของปาหญนขด ผทจ�าบทขบอาจารย

บรรจบไดทงหมด

ปาอปาหญนขด อายกวา 70 ปแลว นาแปลกทปา

หญนขดไมเคยพบกบอาจารยบรรจบเลย เนองจากปาเปน

คนไทอายตอนอกหมบานหนง แตปาหญนขดเคยไดยน

คนไทพาเกในหมบานนรองบทขบน ท�าใหปาจดจ�าบทขบ

ไดทงหมด

เรองราวของทานอาจารย เปนต�านานทชาวไทพาเกรน

กอนยงคงจดจ�าไดเพราะอาจารยใจด มเมตตา สามารถเขากบ

ทกคนในหมบานพาเกได

ปาเยหอมเลาดวยน�าเสยงปลาบปลมและประทบใจวา

อาจารยแตงตวแบบคนไทย ดแลวสวยตดตามาก จนชาวบาน

ไทพาเกไดแตงบทขบรองตอนรบทานอาจารยบรรจบไวดวย

แตนาเสยดายปาเยหอมจ�าไดเพยงสองทอน คอ “ปะสาวไทย

แลนด เยบรรจบ ตานค�าอบออบ องกะลาจ (English)”

ปาเยหอมบอกวาคนเฒาคนแกในหมบาน นาจะจ�าไดอย

ปาทงทายกระตนใหผเขยนอยากจะ “กาเลหมานฟาเก” (ไปเทยว

บานพาเก) เรวๆ แตระหวางทรอเดนทางไปบานน�าพาเกนน กตอง

รอเสรจธระในเกาฮาตเสยกอน

เมอถงเวลาก�าหนดเวลาเดนทางไปบานน�าพาเก เดนทาง

จากเกาฮาตโดยรถไฟไปยงเมองน ใชเวลาประมาณ 11 ชวโมง

เมอถงหมบานกไปหาปาอามหล (อาม ; ลกสามคนทสาม) ผเปน

นองสาวของปาเยหอม ครงนปาอามหลอาสาเปนไกดน�าเทยว

ในหมบาน ผเขยนเรมถามจากคนเฒาคนแกในหมบานกอน

ลงสามโทน นองชายของอายนแกน (ปจจบนเสยชวตแลว) อายน

แกนเปนผชวยของทานอาจารยในการเกบขอมลภาษาในหมบาน



ผเขยนดใจมากทจะไดฟงบทขบนอกครง ถงแมจะไม

ยาวนก แตกลบบรรยายลกษณะของ “หญงไทย” ตนแบบของ

นกศกษาภาษาไทยในตางแดนไวอยางนาสนใจ นอกจากน

กยงแสดงวาชาวบานพาเกรกอาจารยบรรจบมาก ผเขยนได

บนทกเสยงบทขบรองของปาหญนขด

ผเขยนไดสงบทขบนไปให รองศาสตราจารยเรณ วชา

ศลป ครดานภาษากลมไทของผเขยน อาจารยเรณไดชวยอธบาย

และแปลความหมายจากบทขบน ไดความวา

บนทกการเดนทางครงน นอกจากผเขยนจะไดเรองราวของ “หญงไทย” นามอโฆษอยางอาจารยบรรจบ ทเปนแรงบนดาลใจ

ใหกบผเขยนแลว ยงไดประสบการณทมคาจากชาวไทในหมบานพาเกอยางมากมาย

การตามหา “หญงไทย” ในครงน ท�าใหไดทราบเรองราวของอาจารยบรรจบผเปนเสมอนแรงบนดาลใจของผเขยน ผานการ

เลาทมความสขในวยเยาวของปาเยหอม ซงท�าใหการเดนทางครงนเปนการเดนทางทมชวตชวาทสดของผเขยน

การเดนทางครงนผเขยนตองขอบคณปาเยหอม และปาอามหล “หญงไท” ทบนทกต�านานของอาจารยบรรจบและรอง

ศาสตราจารยเรณ วชาศลป “หญงไทย” ทชวยฉายภาพของอาจารยบรรจบเมอกวาหกสบปกอนใหกลบมาแจมชดอกครง

“ผหญงชาวไทยชอ เยบรรจบ (เย หมายถง เปนลกสาวคนโต) พดภาษาองกฤษ นงรถยนตยหอ “ลอล” ซงเปนรนแบบ first class พออาจารยมาถงทางเขาหมบาน ชาวบานกออกมารอด และรวมกนเดนตามอาจารยเขาไปในหมบาน อกทงบทขบยงไดพรรณนาลกษณะของอาจารยบรรจบไววา อาจารยไวผมยาวประบาพรอมกบใชน�าหอมทาทเสนผม (คงเปนน�ามนใสผมแนๆ) เหมอนกบผหญงองกฤษ สวมนาฬกาขอมอ และแหวนทองค�า และสวมสรอยเงน ถอกระเปาถก (Knitting) สวนกระโปรงกนงพอคลมเขา รองเทาทใสเทยวกมลายดอกไมประดบอย และดทหนาตาของอาจารยสวยมาก ฟนซเลกๆ และเหมอนเคลอบน�าทองค�า อาจารยบรรจบมาพกทบานของอายนแกน (มจาดา) ได 2-3 วน และอาจารยกอยากรภาษาตางๆ รวมทงนทาน ผคนกพากนเดนตามรมฝงน�าเพอไปดอาจารย บางคนผาถงเปนร กไมไดเปลยน เพราะรบมาก อยากมาเหนคนไทยแลนด”

1อาจารยสาขาวชาภาษาไทย คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยพะเยา

SAC NEWSLETTER 97


กนจารภต เมองปเน รฐมหาราษฏระ: มการเคลอนไหวทจะยกเลก

การทดสอบพรหมจารของเจาสาวในชมชนกนจารภต เมองปเน

รฐมหาราษฏระ ในอนเดย

Anita วย 22 ป เลาดวยความเจบปวดถงงานแตงงาน

ของเธอเมอสองปกอน และทกครงทนกถงเรองนเธอมน�าตา

อยเสมอ เชนเดยวกบผหญงคนอนๆ ในชมชนกนจารภต เมอง

ปเน รฐมหาราษฏระ ทมประชากรประมาณ 200,000 คน

Anita เลาวาเธอถกบงคบใหตองทดสอบความบรสทธในคน

แตงงานของเธอ เพอใหแนใจวาเธอมความ “ถกตอง” การทดสอบ

นถกมองวาเปนสวนหนงของงานแตงงานทด�าเนนการภายใน

ชมชน และมการบงคบใชโดยสภาหมบานทองถนททรงอทธพล

อยางมาก

รงตะวน อวมอนทร1 เรยบเรยง

รณรงคเพอยกเลกกำรทดสอบพรหมจารของคบาวสาวใน

อนเดย

ขาวมานษยวทยา


จดหมายขาวNEWSLETTER 13

อางองเรองและภาพจาก www.bbc.com/news/world-asia-india-42814681สบคนเมอ วนท 1 กมภาพนธ 2561

1นกวชาการ ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

เรองยงเลวราย เมอสภาหมบานไดสงหาม “คปลอม”

เขารวมกจกรรมของชมชน Anita กลาววา “แมหลงจากทฉนตงครรภ

แลว ยงคงมค�าถามถามฉนซ�าๆ วา “เดกคนนเปนลกของใคร?”

สองเดอนกอน Anita ตองออกจากบานของสาม พรอมกบ

ลกชายทารกแรกเกดของเธอ เธอกลบไปอยกบพอแมของเธอ

อกครง Anita บอกวา ความอปยศจากการทดสอบพรหมจารได

สงผลกระทบตอครอบครวและนองสาวทไมสามารถหาสามได

เพราะเหตน Vivek Tamaichekar วย 25 ป แกนน�าเรมรณรงคใน

หมเยาวชนในชมชนของเขาเพอปฏเสธการทดสอบความบรสทธ

โดยเขาเหนวา “มนเปนการละเมดสทธความเปนสวนตวของครก

และวธการทเกดขนกเปนเรองทหยาบคายและสรางบาดแผลมาก

พวกเขาถกบงคบใหสงตวเขาหอ และมคนจ�านวนมากนงลนขาง

นอกหอง คนเหลานนมกน�าภาพลามกอนาจารมาสอนเจาบาว

รวมทงใหเจาบาวดมเครองดมแอลกอฮอล จากนนกถามดวย

ค�าพดทนารงเกยจวาเจาสาวบรสทธหรอไม” Tamaichekar เรมตน

การรณรงคดวยการสรางกลม WhatsApp ทเรยกวา “หยด

พธกรรม V” ซงมสมาชกประมาณ 60 คน ประมาณครงหนงเปน

ผหญง พวกเขาพยายามโนมนาวใหคนอนๆ ในชมชน หยดการ

ปฏบตน และยงมงมนทจะรณรงคตอไป การรณรงคของเขาไดรบ

ความสนใจอยางกวางขวางในสออนเดยและไดกลายเปนหวขอ

ของการอภปรายในอนเดย

SAC NEWSLETTER 97

คบาวสาวจะถกทดสอบในหองพกของโรงแรม โดยจะ

ไดรบกระดาษสขาว ในขณะททงสองครอบครวและสมาชกสภา

จะรออยดานนอก หากการทดสอบสงตวเจาสาวมเลอดออกใน

ระหวางมเพศสมพนธและปรากฏรองรอยบนกระดาษ เธอจะ

ถกมองวาเปนหญงบรสทธ แตถาไมม การแตงงานจะเปนโมฆะ

ทนท และหากภรรยาของพวกเขาไมพสจนความบรสทธกจะถกตง

ค�าถาม และกลายเปนคนอปยศ ถกทบตโดยสมาชกในครอบครว

ทงทสงทเกดขนอาจไมไดเปนความอปยศ

Dr. Sonia Naik นารแพทยประจ�ากรงนวเดล กลาววา

“อาจมหลายเหตผลทผ หญงจะไมมเลอดออกในครงแรกทม

เพศสมพนธ เชน การเลนกฬา หรอการปฏบตอยางทะนถนอม

ของฝายชาย ดงนน การทดสอบนจงไมอาจพพากษาไดวา

เจาสาวไมบรสทธ”

ในกรณของ Anita เธอรเสมอวาการทดสอบความบรสทธ

จะสงผลอะไรกบเธอ เนองจากเธอมความสมพนธกบสามกอน

แตงงาน “ฉนคดวาสามของฉนจะลกขนยนตอหนาสภาหมบาน

แตเมอถกถามวา “บรสทธ สะอาดหรอไม” เขากลบชไปทแผน

กระดาษทไมมรองรอยและเรยกฉนวา “ของปลอม” สภาหมบาน

ประกาศวาฉนไมด ฉนถกทงใหรองไหอยางล�าพง



เรำเปน “คนอน” เมอเรำ “ฟง”

มค�ากลาวหลายครงจาก ผศ.ดร.เดชา ตงสฟา จากคณะ

รฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร เมอพดถงความเปน “เรา”

และ “คนอน” ในบรบทของหนงสอแสง น�า และรวงขาว: ทกษะ

วฒนธรรมเพอความเปนอน เขากลาวหลายครงวา เมอเราได

ฟงเสยง ไดฟงเรองราวของคนอน เราจะกลายเปนคนอน เปนคน

อกคนหนงทไมใชตวเรา

ผเขยนลงเลและสงสยในค�ากลาวของ อ.เดชา ไมนอย

เมอไดยนประโยคนในครงแรก และอกหลายๆ ครงกยงเพมความ

สงสยในระดบทวคณ นนเพราะวาการ “ฟง” เปนสงทเราท�ามา

ตงแตมชวตอยแลวไมใชหรอ และสวนใหญเรากฟงเสยงของ “คน

อน” กลาวคอเราอาจจะคยและฟงกบตวเองบาง แตสวนใหญเขา

พด เลา อธบาย เรากฟง แลวเราจะกลายเปนคนอนไดอยางไร

ถรนนท ถรสรสน1

ราวสโมงเยนของวนศกรท 2 กมภาพนธ 2561 ซงมงานเสวนา

เปดตวหนงสอ “แสง น�า และรวงขาว: ทกษะวฒนธรรม

เพอความเปนอน” ท ณ Patani Artspace จ.ปตตาน2 โดยม

ผศ.ดร.แพร ศรศกดด�าเกง คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร

เปนผด�าเนนรายการ และมผรวมเสวนา 3 ทาน ไดแก ผศ.ดร.เดชา

ตงสฟา ผเขยนหนงสอแสง น�า และรวงขาวฯ อ.สรยยา สไลมาน คณะ

มนษยศาสตรและสงคมศาสตร ม.อ. ปตตาน และคณซะการยยา

อมาตยา กวซไรตป 2553

กอนเรมเสวนา ผเขารวมกวา 70 คน ทงคนหนมสาวและคน

ท�างานในพนทสามจงหวดฯ ตางทยอยหามมนงจบจองกน ทงใน

สวนเกาอจดวางหนาเวท ศาลาไมในสวนในรานกาแฟ หรอพนหญา

รมบงน�าดานขางเวท บรรยากาศขณะนคกคกและมชวตชวาเตมท


SAC NEWSLETTER 97

เดชา ตงสฟา: ความออนนอมถอมตนอยในแสง น�า และ

รวงขาวฯ

อ.เดชา กลาวถง ความตงใจในการเขยนหนงสอแสง

น�า และรวงขาวฯ เลมน เพอเปนขอมลหลกคดทางวชาการ

ในเรองทกษะวฒนธรรมส�าหรบคนท�างานของโครงการทกษะ

วฒนธรรม ซงไดรบมอบหมายใหเขยนจาก ศ.ดร.ชยวฒน

สถาอานนท คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทปรกษา

โครงการทกษะวฒนธรรม เรองราวในหนงสออาจไมไดเฉพาะ

เจาะจงกบสถานการณในพนทสามจงหวดฯ ในภาคใตทงหมด

ทเดยว แตเปนไปเพอเรองของทกษะวฒนธรรม หรอความสามารถ

ทางปญญาในการแยกแยะความตาง และมปฏสมพนธกบผคนท

ตางในวฒนธรรม

สงทหนงสอพยายามบอกกบผอาน คอความออนนอม

ถอมตนเมอตองปฏสมพนธกบผคนทตางวฒนธรรม ใหเหมอนกบ

สายน�าทรนไหล และไหลลงสทต�าเสมอ ซงคลายกบการโนมเอยง

ของรวงขาวลงสพนดนเชนเดยวกน โดยหนทางทจะท�าใหเราจะ

สามารถออนนอมถอมตนไดนน คอการไมวางตนเองเปน

ศนยกลางของการปฏสมพนธ เปดพนทใหกบความแตกตาง

ไดเปลงเสยง และฟงเสยงนน ซงไมเพยงแตเปนเสยงของค�าพด

หรอขอความ แตยงเปนเสยงการด�ารงอยของคนอนดวย “เมอ

เราฟงคนอน เราไดเปดตวเองและปลอยตวเองตอคนอน เราเอยง

เลกนอยไปดานขางเพอฟง…โดยตระหนกวาทกครงทเราฟง เรา

กจะคอยๆ กลายเปนคนอน คอ เปนการเปดตวเองในฐานะท

เปนการอย-กบ เพอคนอน” หากจะสรปใจความส�าคญของทกษะ

วฒนธรรม ส�าหรบเขาแลว นนคอ การฟงสรยยา สไลมาน: Cultural Literacy อานวฒนธรรมใหออก

ค�าน�าของหนงสอแสง น�า และรวงขาวฯ ในสวน “ค�าตอบ

จากแมมด” โดย ดร.ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล และ “ค�าถาม

จากพอมด” โดย ศ.ดร.ชยวฒน สถาอานนท เปนค�าน�าทมความ

นาสนใจอยางยง เมอถกจดวางอยในสวนตนของหนงสอ มวธ

การเขยนเลา แนะน�าโครงการทกษะวฒนธรรม โดยใชการเลา

นทาน ซงนอกจากท�าใหเราเขาใจความเปนไปและวตถประสงค

ของโครงการไดอยางงายและชวนตดตาม สวนเนอหาเรองทกษะ

วฒนธรรมของ อ.เดชานน ปฏเสธไมไดวา ไมใชเนอความทอาน

และเขาใจไดงายในเวลาอนสน คลายกบการปนปายบนเทอก

เขาสงซงมอปสรรคและตองใชเวลากวาจะถงบนยอดเขาได แต

บนยอดนนเองกมความงามทรอคอยอย แสง น�า และรวงขาวฯ

กเปรยบไดกบเทอกเขาสงเชนนน



อยางไรกด กอนจะเรยนร เรองทกษะวฒนธรรม หรอ

Cultural Fluency นน อยากเสนอใหเราไดท�าความเขาใจเรอง

Cultural Literacy กอน ซงหมายถงการเรยนรทจะอานวฒนธรรม

ความรความเขาใจในวฒนธรรมทหลากหลายใหออกเสยกอน

กอนทจะไปฝกฝนความคลองแคลวในเรองวฒนธรรม

ซะการยยา อมาตยา : ไม Practical แตท�างานกบความคด

ชอหนงสอแสง น�า และรวงขาวฯ คลายกบการตงชอ

แบบปรชญาของการมองเหน เปรยบแสงเหมอนความคด ทตอง

ระมดระวงไมใหแสงจาเกนไปจนมองไมเหนแสงของคนอน ซง

หมายถงหากใสใจแตความคดของตนเอง กยากจะมองเหนหรอ

ไดยนความคดของคนอน

จากหนงสอนน มสวนค�าถามจากพอมดจากบทค�าน�าท

ถามวา ท�าอยางไรจงจะอาศยพลงทางวฒนธรรม มาหยดหรอ

ลดความสญเสยทเกดจากพลงมดของความรนแรงในภาคใตได?

ค�าวาพลงมดนนจะหมายความวาอะไร หากมการตความ

จะหมายความการตอสของคนในพนทสามจงหวดใชความมด

มาตอสหรอ?

นอกจากน ในสวนของการใหความหมายของค�าตางๆ

ทเกยวของกบทกษะวฒนธรรม เชน ทกษะ skill fluency ไดอธบาย

รากศพทของค�าเหลานอยางลกซงทงในภาษาไทย สนสกฤต หรอ

ภาษาในยโรป ซงมขอสงเกตหากเพมการอธบายค�าทมาจาก

รากศพทของภาษาอาหรบ จะเพมความหลากหลายของภาษา

และมสวนทท�าใหใกลชดกบคนในพนทมากยงขน

แมหนงสอเลมนจะไมไดเปนหนงสอทเฉพาะเจาะจงกบ

บรบทในพนทสามจงหวดฯ แตอาจจะเกยวของกบคนในพนทได

ตรงทมความเปนมนษยเหมอนกน


SAC NEWSLETTER 97

หนงสอแสง น�า และรวงขาวฯ เปนหนงสอทท�างานกบ

ความคด เปรยบเทยบกคอหนงสอเลมนไมไดเปนอาหารส�าเรจรป

แตเปนเหมอนเนยแขงทตองเอามาละลาย และใชเวลา แตเมอน�า

มาประกอบเปนอาหารจะไดรสและกลนชวนรบประทาน

อาน “แสง น�า และรวงขาวฯ”

แสง น�า และรวงขาวฯ อาจจะเปนหนงสอทอานเขาใจยาก

ในรอบแรก ดงท อ.สรยยา กลาวไวในวงเสวนา กระนนในรอบท

สองของหนงสอเลมนกยงไมงายหรอใกลเคยงกบการเดนลงเขา

แตกไมยากเทากบเมอตองเดนขนไป

เหตทนาสนใจกลบมาอานอกครง นนเพราะมรายละเอยด

และใจความส�าคญทนาสนใจ โดยเฉพาะประเดนทผเขยนกลาว

ไววา หวใจของทกษะวฒนธรรมคอ การฟง

เรองของการฟงถกกลาวถงเปนตอนหนงในหนงสอ “ฟงคน

อน ฟงความเปนอน” ชกชวนใหเราฟงคนอน เพอเปดตวเอง เมอ

เปดตนเองจงคอยๆ กลายเปนคนอน เพราะเราไดลดละอตตาของ

ตวเองลง กระนนการฟงทถกตองมบอกไววา ใหผฟงท�าตวเหมอน

สายน�า นนคอ ขยบตนเองออกจากศนยกลางของพนทระหวาง

ความแตกตาง หรออาจกลาวไดวาผทฟงจะตองมความออนนอม

ถอมตน

หวใจของทกษะวฒนธรรมคอการฟง หวใจของการฟงคอ

ความออนนอมถอมตน

หากเรายงปฏสมพนธกบความตางดวยความคลองตว

และลนไหลเหมอนสายน�า เราจะกลายเปนคนอนมากขนเรอยๆ

ซงผทกระท�าการปฏสมพนธในลกษณะเชนนนน คอ ผทมทกษะ

วฒนธรรม

ผทมทกษะวฒนธรรมเปรยบไดกบรวงขาวทเมอเตบโตจะ

กลบโนมตวลงสพนดน เพราะมแสงและน�าทอดมสมบรณ ซงแสง

เปรยบไดกบวฒนธรรม/ความเปนเรา ระมดระวงไมใหมากหรอ

สวางเกนไปจนบดบงแสงหรอวฒนธรรมของความเปนอน และน�า

คอการฟง การมปฏสมพนธกบคนอน ฝกฝนใหคลองแคลวและ

ออนนอมเหมอนสายน�า

1โครงการทกษะวฒนธรรม2พนทจดแสดงผลงานศลปะรวมสมยของ อ.เจะอบดลเลาะ เจะสอเหาะ คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร (ม.อ.) วทยาเขตปตตาน หนง

ในศลปนจากสามจงหวดชายแดนภาคใต

หมายเหต

หนงสอแสง น�า และรวงขาวฯ จดพมพครงท 1 เมอเดอนมถนายน 2560 โดยการสนบสนนจากศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) หากสนใจ

หนงสอ สามารถตดตอไดท facebook fanpage: cf.shortfilm หรอ [email protected]


ผกพนฉนมตร

“เมองลอง” จงหวดแพร นบเปนเมองทประวตศาสตร

ทองถนไดรบการเกบรกษาผานภาพถายจ�านวนมาก และ

เพอใหภาพถายไดท�าหนาทเปนกระบอกเสยงในการบอก

เลาความเปนมาของเมองในดานตางๆ ส�าหรบเรมตนสราง

ปรากฏการณการเรยนรและความตนตวใหกบคนในพนท ได

ตระหนกถงความส�าคญของเมองลอง จนเกดความภาคภมใจ

ในถนก�าเนดและตอยอดไปสการทองเทยวเชงวฒนธรรม

คณโกมล พานชพนธ หวหนาโครงการนทรรศการภาพถาย

“เมองลอง” จงคดเลอกภาพมาจดแสดงในหวขอ “ภาพเกา

เลาเรอง” ภายใตการสนบสนนของศนยมานษยวทยาสรนธร

(องคการมหาชน) เพอพฒนาศกยภาพเครอขายทางสงคม-

วฒนธรรม โดยหวงใหนทรรศการนเปนตวจดประกายเบอง

ตนในการเรยนรเกยวกบประวตศาสตรทองถน

เมอวนท 7-8 ธนวาคม พ.ศ. 2560 พพธภณฑวด

ศรดอนค�า อ.ลอง จ.แพร ไดจดนทรรศการ : ภาพเกาเลา

เรอง โดยน�าภาพทบงบอกเรองราวของเมองลองในดานตางๆ

ทงบคคล สถานท และกจกรรมทเกดขนตงแต พ.ศ.2501 ถง

ปจจบนมาจดแสดง จนประกอบขนเปนเรองราวใหผชมเหน

การเปลยนผานของเมองในชวงเวลาตาง ๆ

โสภา ศรส�าราญ1

ภำพเก ำ เล ำ เร อง

เมองลอง

เร องจากสนาม


กอนภาพเกาจะเลาเรอง

ปแหงการก�าเนดภาพถายของโลกไดถกบนทกเปน

หลกฐานอยางชดเจน วาเกดขนเมอ พ.ศ. 2382 จากผลการคดคนของ

หลยส-จาคส-มองเด ดาแกร (Louis-Jacques-Mandé Daguerre)2

โดยวธการทเรยกวา ดาแกรโรไทป (Daguerreotype)3 จนพฒนา

เกดเปนนวตกรรมของ “การถายภาพ หรอ Photography” ในอก

6 ปตอมาตรงกบปลายรชสมยของพระบาทสมเดจพระนงเกลา

เจาอยหว ดาแกรโรไทปจงเดนทางมาถงราชอาณาจกรสยาม

พรอมเรอสนคาของชาวตะวนตก นวตกรรมใหมไดเรมตนรบใช

เจานายสยามในรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว

และสมเดจพระเทพศรนทราบรมราชน โดยทงสองพระองคไดทรง

ฉายพระรปสงไปพระราชทานใหประธานาธบดแฟรงคลน เพยรซ

ของสหรฐอเมรกา และนวตกรรมดงกลาวเจรญเตบโตอยางสงสด

ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว จนถงขนาด

มการสรางหองมด สงกลองออบสครา เพลท และเคมตางๆ เขามา

ใชในราชส�านกเปนจ�านวนมาก4

เปนเวลากวาศตวรรษจาก พ.ศ.2388 ทนวตกรรมการ

ถายภาพผานกลองตวแรกซงเปนกลองไมสามขาและฟลมกระจก

แผน ไดเดนทางมาถงเมองลองสรานถายรป “ฉลองศลป” ของ

คณฉลอง พานชพนธ ซงเรมเปดกจการขนเมอ พ.ศ.2499 และ

มาจนถง พ.ศ.2545 เมอการถายภาพดวยระบบดจตอลเขามา

ยดครองพนท ท�าใหความนยมในกลองและหองถายภาพถกลด

บทบาทลง คณโกมล พานชพนธ ซงเปนบตรชายจงมความคด

เปลยนหองภาพดงกลาวใหเปน “พพธภณฑรานถายรปฉลอง

ศลป 2499” และเปดตวอยางเปนทางการเมอ พ.ศ.2557 โดยม

ความตงใจใหพพธภณฑดงกลาวเปนพนทเกบรวบรวมความทรง

จ�าของอดตผานภาพถายเกาส�าหรบเลาเรองเมองลอง

มา “ลอง” มองผานภาพ

จากฝมอการถายของคณฉลอง พานชพนธ ทมทงสนกวา

หนงหมนภาพ คณโกมล พานชพนธ คดเลอกใหเหลอเพยงหนง

พนภาพ เพอน�ามาจดแสดงในนทรรศการภาพเกาเลาเรอง โดย

ใหเหตผลในการคดเลอกเอาไววา “ภาพทคดเลอกจะตองเปนภาพ

ทคนในทองถนรจกหรอมความโดดเดนเปนพเศษ เพราะสามารถ

ดงดดความสนใจของคนไดเปนอยางด อยางภาพสถานทจะ

เลอกภาพสถานรถไฟบานปน ภาพโรงเรยนลองวทยา ภาพตลาด

หวยออ และหากเปนภาพบคคลจะคดเลอกบคคลทมชอเสยง

ทงในอดตและปจจบน สวนภาพพธกรรมน�ามาหลากหลายเพอ

ใหเหนองคประกอบของวถชวตในหลายๆ ดาน แตอยากเนนท

ภาพงานศพเพราะมเอกลกษณเฉพาะของเมองลอง” นอกจากน

คณโกมล ยงเป ดโอกาสใหคนร นใหมได ท�าหนาทบนทก

ประวตศาสตร จงน�าภาพถายฝมอคณเดน เชอเมองพาน และ

คณปกรณ ยงจารภทร ซงเปนภาพเกยวกบตลาดในปจจบนมา

แสดงรวมดวย

SAC NEWSLETTER 97


มอง “ลอง” ผานภาพพธกรรม

ภาพพธกรรมมากมายในนทรรศการบอกถงความเปน

มาทเกดขนในเมองลอง ทงงานบวช งานแตงงาน งานท�าบญขน

บานใหม แตมพธกรรมหนงทถอเปนเอกลกษณ นนคอ พธงาน

ศพ แมชาวเมองลองจะนยมสรางปราสาทเพอเปนการไวอาลย

และยกยองผตายใหไปสสรวงสวรรคเหมอนชาวลานนาในพนท

อนๆ แตพธศพของชาวเมองลองกลบมสงทตางออกไป นนคอ

พวกเขาไดประดษฐดอกบว ทเรยกกนทวไปในพนทวา “ดอก

บณฑรก” จ�านวน 4 ดอก ประดบอยทมมทง 4 ของโลง ซงดอกบว

เหลานมเสนผานศนยกลางขนาด 50 เซนตเมตร ประดษฐขนจาก

กระดาษแกว โดยมเกสรสเหลอง กลบดอกสขาว และฐานรอง

ดอกสเขยว ฝมอในการประดษฐน คณโกมล พานชพนธ กลาววา

“เปนความช�านาญเฉพาะของชาวเมองลอง เพราะสามารถท�าได

โดยอตโนมตไมตองผานการเรยนการสอน” ความเชอเรองการ

ประดษฐดอกบวในงานศพนบวานาสนใจและชวนใหตงค�าถาม

ในบางแงมม ดงเชน ดอกบวทง 4 มความหมายแทนสงใด

หรอถกน�ามาใชในสญลกษณใด หรอท�าไมเมองลองจงม

วฒนธรรมทแตกตางจากพนทแหงอนในดนแดนลานนา ซงถอ

เปนจดเรมตนทนาสบคนตอไป

มอง “ลอง” ผานภาพบคคลส�าคญ

ภาพถายบคคลส�าคญเปนอกชดหนงทถกคดเลอกเพอ

น�ามาจดแสดง ทงภาพคหบดจากสายตระกลตางๆ แสดงใหเหน

แผนผงของแตละครอบครวทเขามาสรางพนททางเศรษฐกจใน

เมองลอง ใหมความเจรญและกาวหนา ผชมจะไดเหนพฒนาการ

ของเมองลองผานบคคลส�าคญกลมน ตวอยางหนงทนาสนใจ

ในภาพชดน เปนภาพงานฉลองครบรอบวนคลายวนเกดของพอ

เลยงแสวง เชาวรตน เจาของโรงเลอยจกรไทยเจรญผล คหบด

ซงเปนทรจกของคนทงอ�าเภอลอง เรองราวภายในภาพสะทอน

สภาพสงคมวฒนธรรมของเมองในขณะนน ทงพธกรรมทาง

ศาสนา การท�าบญเลยงพระในตอนเชาและงานรนเรงตามสมย

นยม เชน งานจดเลยงในตอนค�า โดยมการร�าอวยพรไปจนถง

การแสดงฟลอโชว ภาพดงกลาวจงถายทอดเหตการณจรงท

เกดขนในชมชนซงแฝงไปดวยบารมของเจาของงาน เพราะหาก

มไมมากพอจะไมสามารถจดงานเชนนนได คณโกมล กลาววา

“การแสดงฟลอโชว5ในอดตแสดงถงความยงใหญของผวาจาง

คณะแสดง ดงเชนคหบดผเปนบคคลส�าคญในชมชน แตปจจบน

การวาจางคณะฟลอโชวอาจถกมองวาไมสมควร” ภาพถายเกา

ไดเขามาเปนหลกฐานทสะทอนภาพสงคมในอดต ภาพถายจง

เปนสอทส�าคญในการบนทกความเปนจรง ทน�ามาแสดงใหผคน

ไดรบรวถปฏบตตาง ๆ ทเคยเกดขนในยคสมยหนง



มอง “ลอง” ผานภาพสถานทส�าคญ

ภาพสถานทส�าคญของเมองลองทน�าเสนอผานนทรรศการ

ในครงนมจ�านวนไมนอย มทงภาพสถานรถไฟบานปน ซงผชม

นทรรศการสนนษฐานวารถไฟน�าความเจรญมาสชมชน หรอ

ภาพตลาดชมชนทางการคาทมสนคามากมาย เชน รานขายยา

รานขายเมยง บางรานไดปรบเปลยนไปตามกาลเวลา ภาพ

โรงเรยนสถานททรวบรวมบคคลตางรนตางเรองเลา กลายเปน

จดดงดดความสนใจของผ ชมอยางมาก เพราะบนทกภาพ

บคคลส�าคญของชมชน ดงเชน อดตดรมเมเยอรในงานกฬาส

ทปจจบนด�ารงต�าแหนงผใหญบาน หรออดตเทพทตอนนเธอ

เปนถงนายต�ารวจหญง คณโกมลเลาถงอาคารเรยนผานภาพ

ไววา “โรงเรยนลองวทยาไดรบการอปถมภจากพอเลยงแสวง

เชาวรตน และเปนโรงเรยนแหงแรกของเมองทมการเรยนการสอน

ถงระดบมธยมศกษา ซงแตเดมโรงเรยนเปนอาคารไมชนเดยว

ชอวา “อาคารเชาวรตน” ตามนามสกลของผอปการะ และ “อาคาร

ภมมะภต” ซงมาจากนามสกลของนองพอเลยงแสวงกอนจะมการ

สรางอาคาร 2 ชนขนในภายหลง ปจจบนอาคารไมทงสองยงไดรบ

การอนรกษไว”

สาสนจากเมองลอง

ผลงานภาพถายกวาพนชนทน�าเสนอในนทรรศการ

ภาพถายเกาเลาเรอง ลวนเปนเรองราวทชมชนรจก ทสะทอนให

เหนความเปลยนแปลงของเมองลอง การชมนทรรศการท�าใหเกด

การพดคยและรบฟงเรองราวในอดต ผานคนหลากกลมหลาย

วย นอกจากน ผน�าชมนทรรศการ เชน คณโกมล พานชพนธ

มความรเกยวกบเมองลองอยางรอบดาน ชกชวนผชมใหสงเกต

รายละเอยดทซกซอนอยในภาพ ชวยกระตนใหผชมเปดความทรง

จ�ารวม ท�าใหเรองราวประวตศาสตรเมองลองถกพดถงอยางคกคก

ผชมนทรรศการตางอยากกลบไปคนหาภาพเกาเกบในบานของ

ตนหรอคนรจก เพอน�าออกมาพดคย แลกเปลยนตลอดจนสบคน

หาทมาทไปของพฒนาการในชมชน และการเปลยนแปลงดาน

ตางๆ นบไดวาภาพถายเปนเครองมอชนหนงทมประสทธภาพ

ในการรอฟนประวตศาสตรของทองถน ภาพถายท�าหนาทเปน

สอกลางเชอมอดตและปจจบน เชอมคนยคกอนและคนยคใหม

ใหเหนเสนทางประวตศาสตรของเมอง เพอจดชนวนใหผชมได

ตดตามนทรรศการในครงตอไป

1นกวชาการ ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)2บดาแหงการถายภาพสมยใหม โดยภาพแรกทดาแกรท�าส�าเรจจนไดรบการยกยองใหเปนบดาแหงการถายภาพสมยใหม มชอวาหองภาพจตรกร (The Artist’s studio) ซงเปนการถายภาพหนนงหรอภาพ (still life) วตถทใชเปนแบบ ไดแก ภาพวาดหรอรปแกะสลกทเปนฝมอของเขาเอง3การใชวสดไวแสง เพอบนทกภาพจากกลองออบสคราโดยตงชอวากระบวนการ ไดออรามา (Diorama) และในขณะเดยวกน โจเซฟ นเซฟอร เนยฟ กไดคดคนกระบวนการเฮลโอกราฟฟ (Heliograghy) อยเชนกน แตทงสองเกบเปนความลบเรอยมาจนกระทงไดรจกกนโดยการชกน�าของสองพนองชางท�าแวนตาและตอมาทงสองไดท�าสญญาเปนหนสวนกน แตเมอท�าสญญาไดเพยง 4 ป เนยฟกลบถงแกกรรมไปเสยกอน และดาแกรไดน�ากระบวนการเฮลโอกราฟฟ (Heliograghy) ของเนยฟ และกระบวนการไดออรามา มารวมกนแลวทดลองถายภาพปรากฏวาเปนผลส�าเรจ เขาจงตงชอกระบวนการใหมนวา ดาแกโรไทพ (Daguerreotype)4https://th.wikipedia.org/wiki/กระบวนการดาแกรโรไทป เขาถงเมอวนท 28 ธนวาคม 25605การเตนโชวโดยผหญงนงนอยหมนอย

SAC NEWSLETTER 97


เมอวนท 25-29 มกราคม 2561 โครงการเรยนรสงคมและ

วฒนธรรมอาเซยน ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

ไดน�าคณะนกเรยนทชนะการแขงขนตอบปญหาอาเซยน ประจ�า

ป 2560 เดนทางไปศกษาเรยนรสงคมและวฒนธรรมอาเซยน ณ

สาธารณรฐอนโดนเซย

ทองบำหล ดวถฮนด กบโครงกำร

เรยนรสงคมและวฒนธรรมอำเซยนเรอง เจมส ทอดด มลเลอร1

ภาพ นวลพรรณ บญธรรม



คณะของเราเดนทางมาถงสนามบนงระหไร เมองเดนพารซาร

บนเกาะบาหล ในเกาะบาหลมประชากร 95 เปอรเซนตเปน

ฮนด บาหลเปนชมชนวฒนธรรมฮนดทเขมแขงทสดแหงหนงของ

โลก ชาวฮนดแบบบาหลจะมการนมสการพระพรหม พระศวะ

และพระวษณ ตามคตดงเดมของศาสนา และบชาเทพพนเมอง

หนงในนนคอซงฮยงวด (Sang Hyang Widhi) โดยซงฮยงวด

จะมลกษณะเปนทวางเปลา พบไดทวไปตามบานเรอนและ

ศาสนสถานตางๆ และไมวาจะไปทไหนบนเกาะ พวกเราจะเหน

กระทงดอกไม หรอทชาวพนเมองเรยกวา “จานงซาร” อยตามหนา

บาน รานคา ศาลเจา ทางเทา หรอแมแตในสนามบน ชาวบาหล

น�ามาวางถวายเทพเจา กระทงเหลานท�ามาจากใบมะพราว

จะมดอกไมหลากสและธป ในบานทมฐานะอาจจะมการเพม

ของคาวหรอของหวานในกระทง นอกจากจะพบเหนกระทงเหลา

นไดทวไปแลว พวกเรากเหนศาลเจาหรอทเรยกวา “วดในบาน”

อยทกบาน ชาวบาหลเชอกนวาเทพเจาจะชวยปกปกรกษา และ

คมครองใหผทอยอาศยในบานมความรมเยนเปนสข ศาลจะอย

ภายในก�าแพงบานเดยวกน แตจะแยกสวนของเทพเจาและสวน

ของมนษย ขนาดของศาลเจาจะขนอยกบสถานะของเจาของบาน

บางหลง ศาลเจาใหญกวาบานดวยซ�า แสดงถงศรทธาอนแรง

กลาของชาวบาหล

สถานทแรก คอ วดอลวาต (Uluwatu Temple) ไกดชาว

บาหลของเรากไดอธบายถงประวตของวดและความซนของลงทน

หลงจากชมและถายรปแลว เดนทางตอไปสวนพระวษณ (GWK

Park) ไดฟงการบรรยายของไกดเกยวกบสวนแหงนและทราบถง

แรงศรทธาของชาวบาหลทท�าใหโครงการนมความยงใหญ กบการ

สรางรปปนพระวษณทรงครฑขนาดมหมา วนท 2 กลมของพวกเราไดเดนทางไปโรงละครพนเมอง

เพอรบชม “ระบ�าบารอง” ซงเปนการร�าประกอบเทพนยาย

ของชาวบาหลทสะทอนถงความด-ความชว จากนนกเดนทาง

ตอไปหมบานคนตามณ (Kintamani) และชมภเขาไฟกนง บารตร

วดน�าพศกดสทธ เทมภคสรงค (Tampak Siring) ไกดของ

เรากลาววาเปนน�าพโบราณทผดไมหยด และทงคนพนทและ

นกทองเทยวตางมาชะลางมลทนและสงอปมงคล ณ ทแหงน

นอกจากน กลมของเราตองผาน “ตลาดปราบเซยน” ซงไดพบกบ

วธการคาขายของแมคาชาวบาหล คอ การชกจงใหเขาราน และ

นกทองเทยวนอยคนจะเดนมอเปลาออกจากตลาดน

SAC NEWSLETTER 97


วนท 3 คณะของเรากไดเดนทางสวดประทามน อายน

(Taman Ayun) วดทสวยงามตด 1 ใน 6 วดของบาหล เปนวดหลวง

ของอดตกษตรยราชวงศเมงว วดนโดดเดนดวยอาคารทรงเจดย

ท�ามาจากกาบตนปาลมเปนชนๆ ซงเปนเอกลกษณส�าคญของ

สถาปตยกรรมบาหล หลงคาซอนหลายชนนหมายถง ปราสาท

ตามความเชอในศาสนาฮนด พระศวะประทบอยทเขาพระสเมร

เขาพระสเมรจงถกน�ามาใชเรยกอาคารทรงปราสาททมยอดซอน

ชนสงประหนงภเขา สถานทแหงนยงไดรบการขนทะเบยนเปน

มรดกโลกจากยเนสโกในป 2012 จากนนเดนทางไปวดอลนดาน

บราตน (Pura Ulun Danu Bratan) ตงอยรมทะเลสาบบราตน

เปนวดทมความงดงามและมชอเสยงมาก วดนส�าคญเปนอนดบ 2

รองจากวดเบซาดห ใชเปนสถานทประกอบพธกรรมทางพระพทธ

ศาสนาและฮนด และจากนนเดนทางไปวหารทานาลอต (Pura

Tanah Lot) ซงเปนวหารกลางสมทร สรางขนเพออทศแดเทพเจา

และปศาจแหงทองทะเล เปนวหารทตงอยบนผานอกชายฝง

วดนไมอนญาตใหนกทองเทยวเขาไปในวด นอกจากคนทองถน

ทเขาไปสวดมนตร

วนท 4 คณะของเราเดนทางจากสนามบนงระหไรไปยง

เกาะชวา สเมองยอกยาการตา หรอทคนทองถนเรยกวา “ยอกยา”

เดนทางส ปรมบานน (Prambanan) ซงเปนหมวหารฮนด

เทวสถานในศาสนาฮนดทคาดวามขนาดใหญทสดในอนโดนเซย

ปจจบน ปรมบานนไดรบการยกยองใหเปนมรดกโลกและนบวา

เปนหนงในศาสนสถานในศาสนาฮนดทใหญทสดในเอเชยตะวน

ออกเฉยงใต จากนนคณะของเรากเดนทางไปสมหาสถปโบโรบดร

(Borobudur) คนไทยรจกในชอบโรพทโธ สถานททองเทยวทม

ชอเสยงของอนโดนเซยและเปนศาสนสถานของศาสนาพทธ

นกายมหายาน-ฮนด และศาสนาพทธ บโรพทธเปนศาสนาสถาน

ของศาสนาพทธทใหญทสดในโลก ไดรบการขนทะเบยนเปน

มรดกโลกจากยเนสโก เมอป 1991 จ�าลองจกรวาลในศาสนา

พทธนกายมหายาน ทางคณะของเรากไดใชเวลาพอสมควรใน

การชมสถานท เนองดวยสถาปตยกรรมทนาสนใจ เมอใกลถง

เวลานดพบทรถบสของเรา คณะของเราตองผานตลาดเขาวงกต

พอหลดพนออกจากตลาดแลว คณะของพวกเรากตองเผชญกบ

พอคาและแมคาทใชกลยทธการลอมขาย โดยการลอมรถบส

ของเรา

วนท 5 หลงจากเกบสมภาระขนรถบสแลว พวกเราไดออก

เดนทางไปยงเมองเกาของยอกยา นามวา โคทา กด (Kota Gede)

ไปชมบานโบราณทไดรบการอนรกษ และเปนพนทของชางเงนท

ท�าเครองเงนใหกบราชส�านก หลงจากซอของฝากแลว คณะของ

เรากไดเดนทางไปยงสนามบนยอกยาเพอเดนทางตอไปยงกรง

จารกาตา และเดนทางกลบสประเทศไทยโดยสวสดภาพ

การเดนทางในครงนนองๆ นกเรยนและคณครกตาง

สนกสนานและไดรบความรทไดรวมกจกรรมครงน ทกคนนนกได

กลบบานพรอมกบรอยยมและความทรงจ�าดๆ ทยากจะลม

วดน�าพศกดสทธ เทมภคสรงค (Tampak Siring)



“สนก และกจกรรมนาสนใจมาก ไดมา

เหนวฒนธรรมทแปลกจากบาน ไดเหน

วถฮนด และอสลาม ความศรทธาของ

ชาวบาหลมมาก ไดพบเหนอะไรใหมๆ

และเขากบนกเรยนตางโรงเรยนไดงาย”

นองปน

ร.ร. สาธตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ปทมวน

“ตอนแรกไมคดวาจะไดมา กตนเตนด

พอมาเหนอะไรทไมเหมอนประเทศไทย

อาหารการกนกอรอยด รสกสนกดไดเจอ

เพอนๆ และพๆ ใหม ไดเจอสงทเคยเหน

ในหนงสอ ซงกแตกตางด และกสนก”

นองใบหมอน ร.ร. หอวง

“รสกตนเตน ไดพบกบสงตางๆ นอกจาก

ในบทเรยน ไดรจกกบประเทศอนโดนเซย

มากขน และรสกดทไดท�าความรจกกบ

เพอนๆ ตางโรงเรยนทมความคดคลายๆ

กน และไดเสวนารวมกน”

นองหลน ร.ร. สามเสนวทยาลย

ไดรบองคความร เพมเตมในหลายๆ

ดานเชน การด�าเนนชวตของประชากร

ชาวอนโดนเซยทมความแตกตางกบ

ประชากรไทย วฒนธรรมของประเทศ

อนโดนเซยทมทงความคลายคลงและ

ความแตกตางกบวฒนธรรมไทย และ

ยงไดรบประสบการณชวตอกมากมาย

จากการเดนทางไปทศนศกษาครงน

นองแมค รร.สามเสนวทยาลย

นอกจากความรทไดจากการทศนศกษา

แลว ขณะเดนทางบนรถโดยสารและ

ขณะเดนทางเยยมชม กยงไดมโอกาส

รวมแลกเปลยนความรจากเพอนๆ พๆ

นองๆ จากทงตางโรงเรยน ทงในดาน

ประวตศาสตร การเมอง และอนๆ แลก

เปลยน มมมอง ความคดเหน เปนสง

ทสามารถสะทอนใหเหนวา คนเราไม

จ�าเปนตองมความคดเหนเหมอนกน ถง

พวกเราอาจจะมความคดเหนตางกน

เรากโตแยงกนดวยเหตผลของแตละคน

เราเพยงแคตองยอมรบและเคารพซง

กนและกน

นองแชมป รร.สามเสนวทยาลย

1เจาหนาทวเทศสมพนธ ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

“สนกมากจนไมร จะอธบายอะไรด

คอมนสนกมาก มนดมาก ไดพบกบ

กลยทธ การค าขายของแมค าชาว

อนโดนเซย ทงรปแบบชกจงใหเขาราน

และรปแบบการลอมขาย ในพนทใกล

โบราณสถาน และไดพบรปแบบตลาด

เขาวงกต ทบโรพทโธ ประเทศไทยควร

เอารปแบบการคามาใชเปนแบบอยาง

และทน�าพศกดสทธกเยนมาก เมอ

ชะลางแลวกรสกสดชน”

นองเผา ร.ร.สาธตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ปทมวน

“เปนการเดนทางทด บางอยางกดรบๆ

บางอยางกดอดไป ไดเรยนร สภาวะ

สงคมเยอะกวาทคดไว บางอยางกเปน

ไปอยางทคาดไว บางอยางกไมเปนเลย

ขอสรปวา เปนการเรยนรทไมมสอนใน

โรงเรยน และไดท�าความรจกกบหม

เพอนพนองทงหลาย”

นองนนท ร.ร. หอวง

“บางสงทเรยนในหองเรยนอาจจะแตก

ตางกบประสบการณจรงๆ การทได

มาอนโดนเซยคอประสบการณตรงท

ไดจากการทศนศกษา ไดเขาใจบรบท

ของอนโดนเซย ท�าใหรจกกบ “เอกภาพ

ทามกลางความหลากหลาย”

นองปน ร.ร. เบญจมราชทศ จนทบร

“ร สกสนก ประทบใจทไดรบประสบ-

การณใหมๆ ไดมาตางประเทศและ

ไดศกษาเรยนรศลปะและวถชวตของ

คนในตางประเทศ”

นองออมสน ร.ร. เบญจมราชทศ จนทบร

SAC NEWSLETTER 97


จรรยา ยทธพลนาว

ประเทศอนเดยมกลมชาตพนธไทหลายกลม ไมวาจะเปนกลมไทอาหม กลมไทพาเก กลมไทค�ายง เปนตน วฒนธรรมของกลม

ชาตพนธไทในประเทศอนเดยมลกษณะทคลายคลงกนหลายประการ เพอเปนการสรางความเขาใจในวฒนธรรมของกลมคนไทในประเทศ

อนเดย หองสมดศนยมานษยวทยาสรนธร จงคดสรรหนงสอและสารคดจ�านวน 6 เรอง ส�าหรบผทสนใจการศกษาวฒนธรรมกลมชาตพนธ

ไท มาแนะน�าในจดหมายขาวฉบบน

หองแหงควำมร

คนไท: ควำมจรง ควำมเชอ หรอเชอชำตจดท�าโดย: บรษท พาโนรามา จ�ากด

CDF 000352

สารคดชด “คนไท: ความจรง ความเชอ หรอเชอชาต” ประกอบดวยเนอหาเกยวกบความ

เปนมาและความเชอตางๆ เกยวกบกลมชาตพนธไท ตลอดจนวถชวตและวฒนธรรมของกลมคน

ไทในหลายพนท รวมทงหมด 9 ตอน ไดแก ตอนท 1 คนไทยมาจากไหน ? ตอนท 2 คนไท จวง

ตอนท 3 คนไท ไทด�า ตอนท 4 คนไท ไทหยา ตอนท 5 คนไท ไทใหญ ตอนท 6 คนไท ไทใตคง-ไท

อาหม ตอนท 7 คนไท ไทค�าต ตอนท 8 คนไท ไทลอ ตอนท 9 สยามประเทศ

หองแหงความร

Tai of North-East IndiaDr. Puspdhar Gogoi

Chumphra Printers and Publishers/ 1996/ 270 pp.

DS432.T26G65 1996

Dr. Puspdhar Gogoi เขยนเรองกลมชาตพนธ “ไท” (the Tai groups) ประกอบดวย อาหม

(Ahom) ค�าต (Khamti) พาเก (Phake) อายตอน (Aiton) ตรง (Turung) ค�ายง (Khamyang) ซงอาศยอยใน

รฐอสสม (Assam) และรฐอรณาจลประเทศ (Arunachal Pradesh) เกยวกบวถชวต ประเพณ ความเชอ

รวมถงการบนทกภาษาของกลมเหลาน พรอมกบภาพถายทผเขยนบนทกไวขณะลงภาคสนาม

ถงแมวางานเขยนชนนจะถกเขยนหลายปมาแลวแตเนอหาเหลานยงคงเปนประโยชนตอการศกษา

สถานภาพของกลมชาตพนธไทในประเทศอนเดยไดเปนอยางด

บำนเรอน ตวตน คนไท ในอนเดยระววรรณ โอฬารรตนมณ, เชาวลต สยเจรญ, ไพลน ทองธรรมชาต, อนทนนท สกกร

ส�านกพมพมหาวทยาลยเชยงใหม/ 2559/ 360 หนา

DS568.8.ร653 2559

จากการเดนทางเพอเกบขอมลในการท�าวจยเกยวกบสถาปตยกรรมพนถนของกลมชาตพนธ

ไททง 6 กลมในอนเดย สการเรยบเรยงเปนงานเขยนเชงสารคดเพอบอกเลาประสบการณททง 4 ทาน

ไดไป “สมผส” กบพนองชาวไท นอกจากเรองราวทางสถาปตยกรรมแลว เหลาผเขยนไดเรยบเรยง

ขอมลทางดานวฒนธรรมทเกยวเนองกบงานสถาปตยกรรม เชน ประเพณการปลกสรางเรอน

โครงสรางเรอนทสะทอนถงฐานะของเจาของเรอนได การบนทกขอมลครงนนบวาเปนขอมลภาคสนาม

ทส�าคญในการศกษาสถาปตยกรรมและวฒนธรรมกลมชาตพนธไทในอนเดยอกชนหนง


The Tai Khamtis of North East IndiaLila Gogoi

Omsons Publication/ Second revised and enlarged edition/1989/374 pp.

DS432.K44T35 1989

หนงสอเลมนกลาวถงเรองราวของกลมชาตพนธไทค�าตซงเปนกลมทอาศยอยในบรเวณ

รฐอรณาจลและอสสมในประเทศอนเดย รวมทงยงอาศยอยบรเวณทางเหนอของประเทศเมยนมาและ

เมองยนนาน ทางใตของประเทศจน Dr.Lila Gogoi ไดรวบรวมผลงานของนกเขยนและนกวชาการ

ทมเนอหาทางดานประวตศาสตร ชาตพนธวทยา ศาสนา ศลปวฒนธรรม การเมองการปกครอง

เศรษฐกจ และภาษาของกลมไทค�าต รวมถงภาพประกอบท U.N. Gohain ไดน�ามาประกอบงาน

เขยนเรอง The Tai Characteristics and their Arts and Culture

หองสมด ชน 8 เวลาใหบรการ วนจนทร – ศกร : 08.30 – 16.30 น. และวนเสาร : 09.00 – 16.00 น.

หองสมดสขกายใจ เวลาใหบรการ วนจนทร – ศกร : 08.30 – 16.30 น. และวนเสาร : 09.00 – 16.00 น.

จำกเมองนนสนค�ำสอสสมแดนไทฉตรทพย นาถสภา, เรณ วชาศลป, เรณ อรรฐาเมศร, นงนช จนทราภย, ด�ารงพล อนทรจนทร,

สดแดน วสทธลกษณ, กนกวรรณ แซจง, นราพร อนทรแดนดอน

ส�านกพมพสรางสรรค/ 2552/ 287 หนา

DS 568.8.จ62 2552

อาจกลาวไดวาการศกษาเกยวกบชนชาตไทในอนเดย เปนเรองราวทไดรบความสนใจจาก

นกวชาการไทยมาอยางตอเนอง ในหนงสอเลมนเรยบเรยงงานเขยนออกเปน 2 สวน ไดแก “เมองนนสน

ค�า” ซงเปนการเดนทางของรวมกนของฉตรทพย นาถสภา ทไดรบเชญใหเขารวมประชมประจ�าปสมาคม

“วนออกพบลกเมองไท” และเรณ วชาศลป, เรณ อรรฐาเมศร และ นงนช จนทราภย ทจะเดนทางไปสมผส

วถชวตของคนกลมพดภาษาไท และ “อสสมแดนไท” เปนสวนทรวมการถายทอดประสบการณทผเขยน

ไดบนทกไวจากการเดนทางตางวาระของด�ารงพล อนทรจนทร, สดแดน วสทธลกษณ, กนกวรรณ แซจง

และนราพร อนทรแดนดอน ในการศกษาสถาปตยกรรมและวฒนธรรมกลมชาตพนธไทในอนเดย

อกชนหนง

ผใชบรการสามารถสบคนทรพยากรของหองสมดไดท www.sac.or.th/library ตดตอสอบถามขอมลของหองสมด โทร 0-2880-9429 ตอ 3702

ตดตามขาวสารจากทางหองสมดท https://www.facebook.com/sac.anthropology.library และอกหนงชองทางการตดตอ @SAC-Library

SAC NEWSLETTER 97

Spirit of Asia ตอน ควำมเปนไททหลงเหลอในชมพทวปจดท�าโดย: บรษท Talent Massmedia จ�ากด

CDF 000485

สารคดเรองนไดพาไปท�าความรจกกบคนไทอาหมและคนไทพาเกทอาศยอยในรฐอสสม

ประเทศอนเดย โดยเนอหาของสารคดบอกเลาประวตความเปนมาและการอพยพถนฐานของกลม

ชาตพนธไทอาหมและไทพาเก การผสมผสานระหวางวฒนธรรมของกลมชาตพนธไทและวฒนธรรม

ทไดรบอทธพลมาจากชาวอารยนของชาวไทอาหม เปนสวนหนงทท�าใหวถชวตของชาวไทอาหม

เปลยนแปลงไป รวมถงการเขาไปเยยมชมหมบานชาวไทพาเก ซงเปนกลมชาตพนธทมวฒนธรรม

หลายประการคลายคลงกบกลมชาตพนธไทในประเทศไทย


กำรแสดงทำงวฒนธรรมของกลมชำตพนธไท

เมอวนเสารท 18 พฤศจกายน 2560 ศนยมานษยวทยา

สรนธร (องคการมหาชน) รวมกบสถานเอกอครราชทตอนเดย

ประจ�าประเทศไทย จดกจกรรมสมมนาวชาการเรอง “วฒนธรรม

ของกลมชาตพนธไทในประเทศอนเดยและการแสดงทาง

วฒนธรรมของกลมชาตพนธไท” เนองในโอกาสครบรอบ 70

ป แหงการสถาปนาความสมพนธทางการทตไทย-อนเดย พ.ศ.

2560 สถานเอกอครราชทตอนเดยประจ�าประเทศไทย ในการน ได

น�าการแสดงของกลมชาตพนธไท 2 ชด จากชมชนไทอาหมและ

ชมชนไทค�าต ในรฐอสสมและรฐอรณาจลประเทศ ประเทศอนเดย

มาแสดงในประเทศไทยในโอกาสครบรอบดงกลาว นอกจากนยง

มการแสดงของกลมชาตพนธไทใหญ และกลมชาตพนธไทลอ ณ

หอประชม ชน 5 ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

การแสดงชดแรก “การแสดงไลลงค�า” จากกลมชาตพนธ

ไทอาหม ซงอาศยอยทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ รฐอสสม

ประเทศอนเดย ซงมเสยงกลอง ขลย และแซมเบล เปนเครองดนตร

ประกอบหลก การแสดงชดทสอง “ร�านกร�าโต” โดยกลมชาตพนธ

ไตจากรฐฉาน ซงก�าลงศกษาทมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

(กลม TYN) การแสดงชดทสามจากกลมชาตพนธไทค�าต รฐอสสม

และรฐอรณาจลประเทศ ประเทศอนเดย การแสดงชดทส “สบเจอ

เคอไตลอเจงค�า” จากกลมชาตพนธไทลอ สมาคมไทลอ จงหวด

พะเยา เปนการแสดงใหเหนภาพสะทอนความเปนอยและวถชวต

อนเรยบงายของชาวไทลอ ไมวาจะเปนการขบลอ การฟอนดาบ

การฟอนนกยง การฟอนขนดอก ฟอนลอโยนมะกร ลลาลอหลวง

พระบาง และร�าวงไทลอ และการแสดงชดสดทาย “Bihu Dance”

โดยกลมชาตพนธไทอาหม รฐอสสม ประเทศอนเดย มเนอหาน�า

เสนอการอยรวมกนในบรรยากาศการเฉลมฉลอง โดยปกตจะจด

ในชวงเดอนเมษายนของทกๆ ป

กนกเรขา นลนนทขาวสารบาน SAC


SAC NEWSLETTER 97


เพอนหองสมด ครงท 6 (Friend of the Library)

วนท 15 – 16 ธนวาคม 2560 จดกจกรรมเพอนหองสมด

(Fr iend of the Library) ครงท 6 ณ ลานกลางแจง

ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) นายวระ โรจนพจนรตน

รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม ไดเขารวมกจกรรมพรอม

พบปะพดคย เยยมชมบธของภาคเครอขายหองสมดจากสถาบน

และมหาวทยาลยตางๆ กวา 10 แหง เพอสรางเครอขายความ

รวมมอระหวางหองสมด ศมส. และหนวยงานอน ในการแลก

เปลยนทรพยากรสารสนเทศ และสงเสรมการอานแกสมาชก

และประชาชนทวไปโดยไมหวงผลก�าไร โดยมกจกรรมประกอบ

ดวย การแลกเปลยนทรพยากรสารสนเทศระหวางภาคเครอขาย

เพอนหองสมด การแจกหรอจ�าหนายหนงสอราคาถกแกผเขา

รวมกจกรรม การเสวนาวชาการดานหองสมดและบรรณารกษ

ในหวขอ “บรการสารสนเทศเพอการวจยในยคไรพรมแดน

: Information Services for Research in the Age of No Boundaries”

โดยมการเสวนา วชาการเรอง “Research Support Services for

Specific Content” วทยากร Ms. Liang Shuang จาก ISEAS

Library, Singapore ด�าเนนรายการโดย ผศ.ดร. ทรงพนธ

เจมประยงค และ เสวนาวชาการเรอง “นวตกรรมบรการสารสนเทศ

เพอการวจย” วทยากร นางนฤมล กจไพศาลรตนา นางรงเรอง

สทธจนทร ด�าเนนรายการโดย นางสาวจรรยา ยทธพลนาว

เพอใหบรรณารกษและผปฏบตงานหองสมดเกดการแลกเปลยน

เรยนรประสบการณการท�างาน รวมทงเทคโนโลยและแนวโนม

การใชบรการหองสมดจากทวโลก และกจกรรม workshop อาท

ท�านาฬกาแขวนผนงอยางงาย และออกแบบตกแตงดวยความคด

สรางสรรค, เปลยนปกใหสวยดวยเดคพาจ, ปนน�า (ตาล) เปนตว,

หมากขม คอนเทสต และของเลนพนบาน สรางสรรคความคด เปนตน



วนเดกแหงชำต 2561 วนท 10 มกราคม 2561 จดกจกรรมชมชนสมพนธเนอง

ในวนเดกแหงชาต นายพรพน พสณพงศ ผ อ�านวยการศนย

มานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) ตอนรบประธานชมชนและ

ผอ�านวยการสถานศกษาเขตตลงชน 8 แหงประกอบดวย ชมชนวด

จ�าปา ชมชนบานลม โรงเรยนฉมพล โรงเรยนวดโพธ (ราษฎรผดง

ผล) โรงเรยนวดมะกอก โรงเรยนวดประสาท โรงเรยนนลประพนธ

และโรงเรยนชมทางตลงชน มารวมกจกรรมวดเดกแหงชาตของ

ชมชนหรอสถาบนการศกษาในพนทเขตตลงชน เพอสรางความ

สมพนธ และสอสารกบชมชน ในการน นายอภนนท ธรรมเสนา

หวหนากลมงานสอสารความรและเครอขายสมพนธ ไดแนะน�า

หองสมด หอประชม หองพระราชประวตสมเดจพระเทพรตน-

ราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร และหองเครองปนดนเผาทท�าใน

ประเทศไทย ใหแกคณะผเขารวมกจกรรมดงกลาว

วนท 12 มกราคม 2561 ศนยมานษยวทยาสรนธร

(องคการมหาชน) รวมกบโครงการวจยโบราณคดบนพนทสงใน

อ�าเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน ซงม ผศ.ดร.รศม ชทรงเดช

ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร เปน

หวหนาโครงการ จดกจกรรมวนเดก ณ โรงเรยนบานถ�าลอด อ�าเภอ

ปางมะผา จงหวดแมฮองสอน ซงเปนพนททมแหลงโบราณคดท

ส�าคญ ทงน ศนยมานษยวทยาสรนธร ไดจดกจกรรมใหความร

ดานมานษยวทยาและโบราณคด ควบคกบกจกรรมสนทนาการให

แกเดกๆ พรอมทงมอบอปกรณกฬาและเครองเขยนใหกบโรงเรยน

ไวใชประโยชน

วนท 13 มกราคม 2561 รวมจดกจกรรมวนเดกแหงชาต

ประจ�าป 2561 รวมกบกระทรวงวฒนธรรม เพอสงเสรมการเรยน

รมานษยวทยากบกลมเยาวชนและการเผยแพรฐานขอมลศนย

มานษยวทยาสรนธร ในรปแบบกจกรรมฐานของเลนพนบาน

สงเสรมใหเดกและเยาวชนไดเรยนรภมปญญาทางวฒนธรรม

ของชาต ผานการประดษฐของเลนพนบาน อกทงยงเปนการเผย

แพรฐานขอมลของเลนพนบานของศนยมานษยวทยาสรนธร และ

ไดเรยนรวธการเลนของเลนพนบาน อาท ธงสะบด วาวแสนสนก

และลนมงกร โดยมเดกจากชมชนและสถาบนการศกษาเขารวม

กจกรรมกวา 2,000 คน ในการนนายวระ โรจนพจนรตน รฐมนตร

วาการกระทรวงวฒนธรรม ไดเยยมชมบทของเลนพนบาน “สนก

แบบพอเพยงตามอยางวถไทย” ของศนยมานษยวทยาสรนธร

และสาธตวธการเลนธงสะบดแกเดกๆ ทมารวมงาน

SAC NEWSLETTER 97


ดงำน วนท 15 ธนวาคม 2561 เวลา 14.00 น. คณาจารยและ

นกเรยนจากโรงเรยนพบลวทยาลย จงหวดลพบร เยยมชมศนย

มานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) โดยไดชมหองพระราช

ประวตสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร และ

หองเครองปนดนเผาทท�าในประเทศไทย เพอเรยนรประวตศาสตร

และเรองราวตางๆ ของมนษย โดยมนายจกร โพธมณ นกวชาการ

ศนยมานษยวทยาสรนธร เปนวทยากรน�าชม นอกจากนนกเรยน

ยงไดรวมแลกเปลยนหนงสอฟรในกจกรรมเพอนหองสมด ครงท 6

ณ ลานกลางแจง ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

อยางเพลดเพลน



เดอน เมษายน - กรกฎาคม 2560

พฤษภาคม 2560เสวนาวชาการและการแสดงทางวฒนธรรม “หนละครเลก

เลาสกนฟงเรองหนงสอ ครงท 25 “แรกมมานษยวทยา : เรองเลาจากภาคสนาม”

มหกรรมไรหมนเวยน

พฤษภาคม 2561

8-9 มถนายน 2561 ประชมเครอขายมานษยวทยาไทย ครงท 1

“มานษยวทยาไทยในโลกวชาการและสาธารณะ

เลาสกนฟงเรองหนงสอ ครงท 26 “เมอผหญงเขยนงานมานษยวทยา”

มถนายน 2561

เลาสกนฟงเรองหนงสอ ครงท 27 “ไตด�า

กรกฎาคม 2561

เมษายน 2561

26 เมษายน 2561 การเสวนาวชาการ

“การศกษาเปรยบเทยบกลมชาตพนธไทเชงอาณาบรเวณศกษา”

ตดตามกจกรรมตางๆ ของศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)ไดทwww.sac.or.th

sac-bank of Anthropological Data

Documents

Leo Tolstoy, Anna Karenina · 2018. 4. 9. · ปีที่ 20 ฉบับ ... ในวาระครบรอบ 70 ปี ความสัมพันธ์ทางการทูตไทย-อินเดีย