272
Мixail Йuryeviч Лермонтов sечилмиш ясярляри Бакы – 2014 «АСПОЛИГРАФ»

Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

  • Upload
    others

  • View
    23

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

М i x a i l Й u r y e v i ч

Л е р м о н т о в

s е ч и л м и ш я с я р л я р и

Бакы – 2014«АСПОЛИГРАФ»

Page 2: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Tərtibçi və tərcüməçi: Eyvaz Borçalı

Ön sözün müəl l i f i :Nəriman Həsənzadə,

xalq şairi

Lermontov M.Y.

Seçilmiş əsərləri. Bakı, «Aspoliqaf», 2014, 272 səh.L 49

4603010000L 2014

053© «Асполиграф», 2014

Rедактору Мясудя Явязгызы

Бядии вя техники редактору Абдулла Ялякбяров

Компйутер тяртибатчылары Абдуллащ Рцстямов, Тящмасиб Мещдийев

Корректору Натяван Мяммядова

Чапа имзаланмышдыр 26.05.2014. Каьыз форматы 60х90 1/16.

Физики чап вяряги 17. Сифариш 30. Тираж 500.

«Асполиграф ЛТД» ММЪ няшриййат-полиграфийа

мцяссисясинин мятбяясиндя чап олунмушдур.

Бакы, АЗ 1052, Ф.Хойски кцч., 121Б

Тел: (+994 12) 567 81 28; Фах: (+994 12) 567 82 68

е-маил: асполиэраф_аз@йащоо.ъом

Mixail Yuryeviç Lermontov СЕЧИЛМИШ ЯСЯРЛЯРИБакы, «Асполиграф», 2014.

Page 3: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЛЕРМОНТОВУН «ИЛЩАМ МЯНБЯЙИ»,«БЕШИЙИ» ВЯ «ПОЕТИК ВЯТЯНИ»

(Ейваз Борчалыйа ачыг мяктуб)

Язизим Ейваз!Лермонтовдан тяръцмялярин ялйазмасыны мямнуниййятля

охудум. Дилин, рущун, тяшбещлярин эюзялди. Щамысы тязя-тярди.Пушкинин Гнедичя мяктубуну хатырладым.

«Илиада»нын рус дилини зянэинляшдирдийини йазырды. Тясяввцредирсянми? Тяръцмя дилини неъя дяйярляндирир. Бу сюзляри Пушкиндейир – рус дилинин йарадыъысы. Бу эцн бцтцн миллят онун дилиндяданышыр.

Бу о демякди ки, ясяр щансы диля тяръцмя олунурса, эяряк одилин дя ганун-гайдаларыны нязяря алсын. Юзцн йахшы билирсян,грамматик ганун-гайдалары демирям. Дилин – сцддян-сцмцкдянэялян, бир аз лайлалардан, бир аз байатылардан, бир аз да аьыларданэялян мяняви, рущи алямини нязярдя тутурам.

Дилин – тяръцмя заманы, тяръцмя олунмайан идиоматик тя-биятини демяк истяйирям.

Лермoнтов сянин тяръцмяндя садя, айдын, булаг суйу кимидуру, мусигили бир дилдя данышыр.

Сянин шаир илщамыны, тяръцмячи истедадыны мян щямишя алгыш-ламышам. Щамысы эюзцмцн габаьында олуб: Бакыда Ахундовадына Рус Дилляри Институтуна гябул олундуьун эцндян, Москва-нын Горки Институтуна эетдийин эцня гядяр. Еля сонралар да.

Бу тяръцмялярин юзц – шаирин хатирясиня бир абидядир.Лермонтов мяним дя мцталия етдийим шаирлярдянди. Онун

шяхсиййяти – йарадыъылыьыны, йарадыъылыьы да – шяхсиййя -тини тамамлайыр. Надир тябият щадисясиди.

3

Seçilmiş əsərləri

Page 4: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Мараглыдыр ки, Белински ону ня Байрона, ня Щютейя, ня дяПушкиня бянзядир; «О мящз Лермонтов олаъагдыр… Лермонтовтамамиля башга бир шаирдир», – дейирди.

Щяля илк эянълийиндя йаздыьы шеирляриндян бириндя шаирин юзцдя буну щисс едирди.

Мян Байрон дейилям, юзэя бир кясям,Щялялик кцл алтда бялирсиз кюзям.Олсам да, онунтяк ъялайи-вятян,Халис рус црякли дидярэиням мян.Чох аз йарадаъаг аьлым дцнйада,Еркян алышмышам, еркян дя сюнням.Сыныг цмидлярля йцкляниб йатанБир цмман уйудуб аловлу синям.Сян ей тутгун цмман, о сирляриниКим ашкар еляйяр, ким юйряняр бяс?Ким ачар кцтляйя фикирлярини?Юзцммц? Аллащмы? Йохса ки, щеч кяс!

(1832)

Лермонтовун илк шеирлярини йцксяк гиймятляндирян Белинскисонрадан онун вя башга эюркямли рус шаирляринин Гафгаза, еляъядя гафгазлылара олан бюйцк мящяббятини юзцня хас олан сонсузещтирасла алырды: «… тябият тясвирляри шаирин бюйцк сяняткар фырча-сына сащиб олдуьуну эюстярир: бунлар яфсаняви Гафгазын язямятииля, зянэин парылтысы иля долудур… Гярибя ишдир! Пушкинин илк пое-маларындан бири – «Гафгаз ясири», сон поемаларындан бириси олан«Галуб» дя Гафгаза щяср олунмушдур; онун сон дяряъя эюзялолан бир нечя лирик шеири дя Гафгаза аиддир. Грибойедов юз «Аьыл-дан бяла» комедийасыны Гафгазда йаратмышдыр…

Чох тяяссцф ки, Лермонтовун башга бир поемасы чаполунмамышдыр; бу поемада да щадисяляр Гафгазда ъяряйан

M.Y.Lermontov

4

Page 5: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

едир… Биз «Иблис» щаггында данышырыг»; «… биз Лермонтову няБайрон адландыраъаьыг, ня Щюте, ня Пушкин. Лакин, зяннимизъя,«Су пяриси», «Цч алма» вя «Терекин tющфяляри» кими шеирляри йал-ныз Байрон, Щюте вя Пушкин кими шаирлярдя тапмаг олар десяк,щеч бир мцбалиьяйя йол вермиш олмарыг».

«…бюйцк шаир юзц щаггында, юз мянлийи щаггында данышаркян,цмумилик щаггында данышыр, чцнки бяшяриййят ня иля йашайырса,бунлар щамысы онун тябиятиндядир. Мящз буна эюря дя онунгцссясиндя щамы юз гцссясини эюрцб таныйыр, онун гялбиндя вя ру-щунда щамы юз гялбини вя рущуну эюрцр вя ону йалныз бир шаирдейил, ейни заманда бир инсан, бяшяри гощумлуг нюгтейи-нязярин-дян юз гардашы щесаб едир. Биз онун симасында, сюзцн ян йцксяквя ян няъиб мянасында, бир халг шаирини, рус шаирини эюрцрцк, русъямиййятинин тарихи дюврцнц ифадя едян бир шаири эюрцрцк».

Лермонтов дцнйайа тяк эялмямишди; шаир – талейи иля бирликдядоьулмушду. Сяняткар талейинин ня олдуьуну, неъя олдуьуну щялявахтиля Фцзули юз щяйатындан эятирдийи мисалларла цмумиляшдирирди:

Мящвяшиндян, дустлар дювран ъцда истяр мяни,Дцшмянимдир, щеч билмям, нетмишям дювран иля.

Йахуд:

Дуст бипярва, фяляк бирящм, дювран бисцкун,Дярд чох, щямдярд йох, дцшмян гяви, тале зябун.

А.И.Эертсен Русийада «Талейи зябун» оланларын сийащысыны тут-мушду.

Низами Эянъяви дцнйаны она эюря «ифритя» адландырыр вя ба-ьышлайа билмирди ки, щяйатда щцняр, истедад йох, щяр шейи тале щялледир. Гядим дцнйа философу Аристотел ися талейин инсанла бя-рабяр, якиз доьулдуьуну йазыр, мювгейиндян асылы, олмайа-

5

Seçilmiş əsərləri

Page 6: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

раг, инсанларын азад, йахуд гул тябиятли олмаларынын сябябини изащедирди.

Бюйцк Балкар тцрк шаири Гайсын Гулийев Лермонтову чох се-вирди. Москвада, тялябялик илляримдя мян ондан ешитмишдим ки,рус шаири, Нобел мцкафаты лауреаты Борис Пастернак да Лермонто-вун йарадыъылыьыны вя шяхсиййятини йцксяк гиймятляндирирди. Гай-сын дейирди ки, шаирлярин бир-бириля тале гощумлуьу вар.

Гядим Рома шаири Овидидян бяри Нясими дя, Пушкин дя, Лер-монтов да, Пастернак да, Ъавид дя юз ясринин тунъдан тюкцлянпоетик абидяси кими уъалсалар да, щиккяли тахт-таъ сащибляринин гур-баны олдулар.

«Шаирин юлцмц» – «рус поезийасында ян эцълц шеир» (М.Горки)кими ясрин еля бир фярйады иди ки, о сяс чар Ы Николайын гулаьыначатан кими мцяллифини щябс етдирди; Пушкини – мязара, Лермонтовуда Гафгаза – гафгазлылара мцщарибяйя йола салды. Бунунла да гят-лин тяшкилатчысы олдуьуну етираф етди. Чцнки шаир щядяфи дцз сечмишди.

Бурада щяр ики шаирин хатирясиня щюрмятля бцтцн шеири мисалчякмяк истяйирям. Щям дя истяйирям ки, сянин бу гядяр сяррасттяръцмяни вя о аьрылы щисляри йенидян йашадыьыны эюрцб охуъудцзэцн гиймятляндирсин.

«Юлдц бюйцк шаир – Гейряти щяссас,Юмрц шящид олду шайяли шяря,Синядя гурьушун, црякдя гисасЯйилмяз башыны яйди сон кяря!..Хырда тящгирлярин аьыр дашынаДюзмяди шаирин кюксцндя цряк.Кцбар аляминдя о, тякбашынаРядд едиб ряйляри щямишякитяк...…Ахыр юлдцрцлдц!.. Даща ня лазымЭяряксиз тярифля, рбош щюнкцртцляр.Гуртарын щагг дейян мискин авазы,

M.Y.Lermontov

6

Page 7: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Щюкмцнц битириб гязавц-гядяр!Сизляр дейилдими еля гярязляЮткям бир таланты перикляйянляр?Сизляр дейилдими зювгц-щявясляО эизли йаньыны кюрцкляйянляр?Ня олар? Яйлянин… Эцлцн бир даща,Битди язабларла сонунъу ъянэи:Сюндц чыраг кими мунис бир дцща,Солду тянтяняли зяфяр чялянэи.

Мярщумун гатили лагейд, зирянэ,Зярбяси амансыз олду йаманъа:Арамла вурармыш дуйьусуз цряк,Зярряъя ясмяди ялдя тапанча.Бу ня мюъцзядир?.. Тале эюндяриб,Бахмайыб йурдунун сойу-совуна,Башлайыб – неъя ки, йцзляръя гяриб –Сяадят овуна, рцтбя овуна,Эцлцб, лайиг билиб сонсуз нифрятяЙабанчы адяти, дили о гансыз;Аъыйа билмяйиб бизим Шющрятя,Анлайа билмяйиб ган тюкян вядяНяйя ял галдырды беля амансыз!..

Шаир юлдцрцлдц – амансыз, нащаг;Бюйцк бир илщамла юзц вясф едян,Юзцтяк гысганълыг бадына эедянО мяъщул, о язиз няьмяляр сайагОну да гойнуна апарды торпаг.

Нийя о пак достлардан айры дцшцб бищудя,Айаг ачды бу пахыл, бу хяфяли мцщитя

7

Seçilmiş əsərləri

Page 8: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Азад, аловлу гялби эцндя сынан, ганайан?Нийя ял верди беля бющтанчы рязилляря,Нийя инанды эюрян, йаьлы, ширин дилляряО ушаг вахтларындан адамлары таныйан?

Чялянэини эютцрцб тязясини щюрдцляр,Бир дяфняли эюйями алны цстя сярдиляр;

Амма пцнщан тиканларОнун шанлы алнына аьы сцздц о ки вар.

Зящярлянди анбаан,О тялхяк ъащиллярин щийляли пычпычындан.О юлдц – гисас ешги гайнаса да, ганында,Алданмыш цмидлярин тяяссцфц ъанында.

Сусду шаграг няьмякарГалхыб охумаз бир дя;Кип гапанды додагларЕнсиз, кясиф гябирдя.

Сиз ей рязиллийя яйилянляринДикбаш хяляфляри, мяьрур яйанлар,Тале гырманъыйла дюйцлянляриКюля дабаныйла тапдалайанлар!О аъ эюзляриниз нийя доймады,Ей тахт ятрафына дарашан йыьын:Сизсиниз гатили, яъял ъялладыДцщанын, Шющрятин вя Азадлыьын!Сизляря пярдядир ганун ъащанда,Сусур гаршынызда щагг да, диван да…Бу позьун яхлага сирдаш оланлар,Билин, Танрынын да юз диваны вар;Эюрцр габагъадан фикри, ямяли,Она йетмяйяъяк алтунун яли!

M.Y.Lermontov

8

Page 9: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Онда бир аьыздан сизин щамынызНащаг сюйсяниз дя о щагг гануну,Йуйа билмяйяъяк гара ганыныз,Тяптязя, дупдуру Шаир ганыны!

(1837)

Бу садяликдя (адиликдя йох!) сянин тяръцмя дилиндя дилимизинфялсяфи, лянэярли интонасийасыны вя сиглятини дуйдугъа разылыг щиссииля севинирдим.

«Гейряти щяссас», «шайяли шяр», «мискин аваз», «рцтбя ову»,«бадына эедян», «кюля дабаны», «дарашан йыьын», «яъял ъяллады»кими сюз вя ифадя тярзи ясярин юзцня дя хцсуси мяна чалары верир.

Щяля ону демирям ки, бу тарихи шеиря дя дилимиздя олан бирчох тяркибляри, бакиря сюзляри эятирмякля ону даща охунаглы вябизимки елямисян.

Рус поетикасы (онун йамбы, хорей вя с. юлчцлярля йазыланнцмуняляри) бизим щеъа вязнинин 13, 11, 8, 7, 5 вя с. юлчцляриндяайдын вя рявандыр.

Йери эялмишкян М.Ф.Ахундзадянин «Сябущи» тяхяллцсц иляПушкинин юлцмцня щяср етдийи ясярини хатырламаг истярдим.

Лермонтовун тядгигатчылары «Пушкинин юлцмцня Шярг пое-масы»ны йцксяк дяйярляндирир вя онун Москва журналларынын би-риндя чап олундуьуну йазырлар.

Лермонтовун шеири дя щямин нюмрядя эетмишди. Амма бириимзалы, о бири имзасыз.

Ахундзадя ясяриндя чар Ы Николайа, онун тахт-таъына ей-щамла, сятиралты ишаря едирдися, Лермонтов онлары бирбаша иттищамедир. Мцтляг мящшяр эцнцнцн эяляъяйини билдирирди. Буна эюрядя онун ясяри имзасыз верилмишди.

Лермонтов Тифлисдя Ахундзадя иля эюрцшцр вя ондан «Татар»(Азярбайъан) дилини юйрянир. О, досту Райевскийя эюндярдийимяктубда йазырды ки, Татар дилини юйрянмяйя башламышам. Тя-

9

Seçilmiş əsərləri

Page 10: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

яссцф ки, даща юйряня билмяйяъяйям. Сонралар лазым ола билярди.Мян артыг Мяккяйя эетмяк барядя дя план тутмушам…

Лермонтовун Тифлисдя Ахундзадя иля эюрцшц, Азярбайъан ди-лини юйрянмяк цчцн ондан дярс алмасы ики шаирин достлуьунасябяб олмушду.

Русийада йашамаьа йер тапа билмяйян бу эянъ цсйанкар шаир,цсйанкар Гафгазы севирди. Она кюнцл верир, Азярбайъан дилини юй-рянир, ясярляриндя чохлу Азярбайъан сюзляри ишлядир; азярбайъан-лыларын «Ашыг Гяриб» дастаны ясасында ясяр цзяриндя ишляйирди.Фолклорумузу юйрянир, Азярбайъан дилини франсыз дили иля мцга-йися едир вя йцксяк гиймятляндирирди.

Чарын сийасяти еля иди ки, Сибиря – мяьрур Азярбайъан оьуллары,Гафгаза да («Исти Сибиря») – Русийанын дцшцнян башлары сцрэцнедилирди.

Пушкин дя Гафгаза – рус-тцрк мцщарибясиня «кюнцллц» эюн-дярилмишди. Бурада тарихчи Бакыхановла таныш олду, йолда Фазилхан Шейда иля растлашды. Сянэярдя, рус гошунларынын сырасында Га-рабаь атлылары иля, Ширван полкунун дюйцшчцляри иля эюрцшдц. Фя-ряъулла бяйин, Фярщад бяйин шякиллярини чякди.

Пушкин мцщарибядян (Тифлис сяфяриндян) йарымчыг гайытмасынынсябябляриндян данышаркян йазырды ки, …Паскевичин йедяйиндяэязмяк мяни лап ъана эятирмишди. Мян истяйирдим ки, бизим доьмаепопейанын шяряфли бир щиссяси олан бизим Гафгазлы щцнярпярвярлярингящряманлыг шцъаятини тяряннцм едим. Анъаг о мяни башадцшмцрдц вя чалышырды ки, мяни ордудан узаглашдырсын. Мян дя чыхыбэялдим.

Алты ъилдлик «Гафгаз мцщарибяси» китабынын мцяллифи вя Пас-кевич ордусунун тарихчиси эенерал-лейтенант Васили Потто етирафедирди ки, бир шаир кими «Пушкин Гафгаза мяхсусдур».

Беля олмасайды, бюйцк рус шаири «Галуб» поемасында Гаф-газда чюлляря сяпялянян баш дашларыны «вящши ата-бабалардан

вящши нявяляря йадиэар» кими реал бойаларла мяналандырыб,чар гошунларынын ъинайяткар хислятини ачыб эюстярмязди.

M.Y.Lermontov

10

Page 11: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Лермонтов да Пушкин кими Гафгазын фцсункар тябиятини севди,инсанларына гайнайыб-гарышды. Даьлы халгларын тарихини, адят-яня-нясини, дилини юйрянмяйя башлады. О да Пушкин кими бир-бирининардынъа Гафгаз щяйатындан эюзял ясярляр йазды.

Лермонтов – Гафгазда Пушкинин шящид варисийди. ЛермонтовГафгазда Пушкинин ядяби вариси дя олду. Дахили интибащыйла йенибир Лермонтов ядяби мцщити дя гойуб эетди.

Шаир Гафгаза поручик кими, ясэяр шинелиндя эюндярился дя, яс-линдя, рущу рущундан олан азадлыг севян халглар ичиня дцшмцшдц.Прометейин вятяниня. Ганлы ъайнагларыйла онун синясини дешмякистяйян ъцтбашлы гартал Петербургдайды, Гафгазда йох.

Лермонтов – гафгазлы эцллясиня дейил, Гафгазда рус гатилининэцллясиня туш олду. Мязары бурада зийарятя чеврилди.

Гядим Рома сяркярдяси Гней Помпей дя леэионерляри иляГафгаза эялмишди. Улу бабаларымыз албанлар (эцръцлярля ял-яляверяряк) ромалыларла дюйцшдц вя онларын вассалы олмады. Ле-эионерляр Муьандан вя Милдян эери гайытмаьа мяъбур олдулар.Бу да бизим тарихимизди.

Язизим Ейваз, сян Лермонтову дилимизя чевиряндя, тякъя тяр -ъцмячилик истедадыны йох, щям дя шаирлийини щяср етмисян. Йаныл-мамысан. Мян буну бцтцн кцллиййаты охуйанда бир даща щисс етдим.

Бир дяфя дя сяндян беля разылыг етмишдим. Башгырд халг шаириМустай Кяримин ясярлярини, демяк олар ки, азярбайъанлашдырмыш-дын. Суал да вердим сяня: Юзцн мянзум пйес йазмысанмы? Йох,– дедин.

Инди Мустай Кяримин ясярляринин тяръцмяляри иля Лермонто-вун ясярляринин тяръцмяляри арасындан хейли вахт кечиб.

Лермонтову – онун язямятини олдуьу кими, беля йарадыъы ешгляазярбайъанлы охуъулара чатдырмаг (ясяби манералары, поетик рянэ-ляри, бойалары сахламагла) юзц бир щцнярди, руслар «подвиг» де-йирляр. Мян дя «щцняр» сюзцнц еля о мянада ишлядирям.

11

Seçilmiş əsərləri

Page 12: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Сянин илщам долу цряйини алгышлайырам, Ейваз. Буэцнкцядяби просесдя вя ядяби мцщитдя танынан эюркямли гялям дос -тум кими бу ядяби наилиййятиня мян дя севинирям.

Сян щямишя шаир вя тяръцмячи нцфузуну горумагла, йарады-ъылыг йолларында мцбариз олмусан.

Щяля вахтиля сянин аьлынла, фяалиййятинля, щям дя шяхси ъяса-рятинля мяшщурлашан «Мозалан» кино вя «Кирпи» сатирик журнал-ларынын шан-шющряти инди дя йахшы йадымыздады. Ян мцряккябиллярдя щяр ики мятбуат органынын баш редактору олмусан.

Мян инди эюрцрям ки, бюйцк рус шаири Лермонтовун шеирляри,поемалары да сянин кими шяхсиййят вя танры верэиси олан Азяр-байъан шаиринин кюнцл сцзэяъиндян сцзцлцб эялиб. Шеиримиз,сюзцмцз тязялянди.

Бцтцн бунлар цчцн сяня миннятдарам.Щямишя беля гал!Бир шеирин, йахуд поеманын йени тяръцмяси – мцтляг йени мя-

зиййятлярин цзя чыхмасына сябяб олур. Бу тябииди. Чцнки щяр шаи-рин йарадыъылыг цслубу олдуьу кими, сечилян тяръцмячилик истедадыда олур ки, бундан йан кечмяк олмур.

Вахтиля совет дюврцндя зийалыларын дили (хцсусиля вязифядяоланларын) «Коммунист» гязетинин дилиня охшайырды. Чцнки йерлигязет мяркяздя чыхан «Правда» гязетинин материалларыны тялясиктяръцмя едиб, юз сящифяляриндя верирди. Дилимизин вязиййяти, бирпара щалларда, о тяръцмячилярин инсафына галырды.

Дилдя дяйишикликляр етмяк, ислащат апармаг, йени сюз (нео-лоэизмляр) ахтарыб тапмаг, ялбяття, ъямиййятин вя истещсал мцна-сибятляринин мцгабилиндя мцмкцндцр.

Амма щяр шей дцшцнцлмцш оланда йахшыды.Нечя дяфя ялифбамыз дяйишди, еляъя дя тящсил системимиз. Ъя-

миййятдя дя, бир нюв дилдя дя «тябягяляшмя» ямяля эялди. Щалбукидил щеч бир базися, цстгурума дахил олмайан тарихи милли фено-менди.

M.Y.Lermontov

12

Page 13: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Чинли, щероглиф йазы мядяниййяти иля йазыб-йарадыр вя инкишаф едир.Онларда кечмиш – бу эцндц. Тарих – щям дя мцасирликди. Йцз ил,беш йцз ил яввял йазыланы тялябя бу эцн асан охуйур. Културологларынфикринъя, тарих – Чиндя ъямиййятин инкишаф просеси, мядяниййят ися– ъямиййятин йашамасы цчцн васитяди. Миллят –милли менталитетини,зювгцнц, адят-янянясини нясил-нясил сахлайа билир вя юзцндян сонраэялян нясля ращат ютцря билир.

Шаирляр тягиб олурса, гятля йетирилирся – бундан гядим РомадаОктавиан Августун, Русийада чар Ы Николайын, Совет дюняминдяЛени нин, Сталинин мцтляг хябяри вар. Бцтцн дюврлярдя бу мцтляг щя-гигятдир.

Чцнки шаирлик – чаьырышдыр. Онун сяси сонракы ясрлярдя дя еши-дилир. Неъя ки, Русийада дювран нясил-нясил дяйишся дя, Пушкиня,Лермонтова атылан эцллялярин сяси щяля гулаглардан эетмяйиб.

Интибащ дюврц Италийада да Ф.Петрарканын лирик йарадыъылыьы –чаьырышыдыр. Еля буна эюря дя шаирин ады, эюркямли сяркярдя Щар-рибалди иля йанашы чякилирди.

Лермонтовун бцтцн йарадыъылыьы, демяк олар ки, чаьырыш цстябястялянмиш «Мян Байрон дейилям» шеириндян тутмуш, «Йел-кян»я, «Казак лайласы»на гядяр иттищамды.

Шаир ъямиййятля, ъямиййятин дюзцлмяз яхлаг ганунлары иляцз-цзя эялмишди. Йашадыьы мцщитин ня гядяр позулдуьуну вя юзвятяниндя тянщалыьыны эюрдцйц цчцн:

Ей кирли Русийа, ялвида артыг!Ялвида! Аьалар, гуллар юлкяси.Ей мави мундирляр, сизнян гуртардыг,Сизнян дя – онларын мцти кюляси.

Бялкя, ъан гуртардым щцрр Гафгазда мянСяндяки пашалар ъайнагларындан,Онларын щяр шейи эюрян эюзцндян,Бир дя дары дялян гулагларындан.

(1841)

13

Seçilmiş əsərləri

Page 14: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

– дейя чыхыш йолу ахтарырды. Шаирин зяманяси она дуел йолунуэюстярди.

Пушкинин «Борис Годунов» вя Гоголун «Юлц ъанлар» ясяр-лярини охуйандан сонра Белинскинин «бу рус рущудур, бурдан русятри эялир» демяси ади щал дейилди.

Язизим Ейваз! Лермонтовдан тяръцмяндя дя сянин азяр-байъанчылыьыны мян эюрцрям. Тохудуьун бу халынын ипи – сапы,рянэи – бойасы щамысы русунду, амма ордан цзцмцзя Азяр-байъан щавасы дяйир; Кцр чайындан галхан, Борчалыдан ясянсящяр мещи цряйимизи охшайыр.

Бюйцк Сабир эюркямли ясярляри шикяст еляйян тяръцмячилярщаггында эюр неъя сюзляр ишлядирди:

Юйля бир тяръцмя ким, рущи – Шекспир эюръяк,Аьлады рущи – Отеллойла бярабяр юзцня.«Ах, мцтяръим!» – дейя бир одлу тцфцръяк атды,Шцбщясиз, дцшдц о да тяръцмякарын эюзцня.

Йахшы тяръцмя – артыг ядяби материалдыр. Тяръцмячи – тяръц -мядя шаирин прототипиди.

Шаирляр анадан доьулурса, эяряк онун тяръцмячиси дя анадандоьулсун. Чцнки о, шаирин «астарыны» йох, «цзцнц цзя» чевирир.Икинъи мцяллиф ролунда биринъини – шаирин юзцнц тямсил едир. МянЛермонтовда – сяни, сяндя дя – Лермонтову эюрмялийям. Пуш-кин «Рус Илиада»сы сюзц ишлядир. О, Гнедичдя Щомери эюрцрдц.

Биз Постернакда, Маршакда – Шекспири, Рясул Рзада – Ма-йаковскини, Сямяд Вурьунда – Пушкини, Тофиг Байрамда – Твар-довскини эюрдцйцмцз кими.

Башга мисаллар да эятирмяк мцмкцндц.Сян гцдрятли рус шеири цстя ишляйяркян руслашмамысан. Як-

синя, милли рущуну горуйуб сахламагла, рус шеирини азярбай -ъанлашдырмысан. Бу да бюйцк шаирин хейриня олуб.

M.Y.Lermontov

14

Page 15: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Лермонтов – сянин шяхсиндя, дуелдян сонра Гафгазда доьулуб.Мян инди Азярбайъан сюзлярини Лермонтовун «юз дилиндян»

ешидирям.О, Гафгазы йалныз севмирди. Она баьланмышды. «Измаил бяй»

поемасында ня дейир?

Сяня салам олсун аьсачлы Гафгаз!Сянин даь йолларында мян йад йолчу дейилям.О йолларда кечибди мяним дя илк эянълийим,Орда сонсуз эюйляря бахмаьы да, даьлар юйрятди мяня.

(Сятри тяръцмя: Н.Щ.)

Тяръцмянин аьыр язабларыны чякдийин заман, эцълц «сел су-лары» сяни апармады.

Бу да ядяби щадисяйди.Сямяд Вурьун йазырды ки, «Йевэени Онеэин» цзяриндя ишля-

дийим заман «милли рущдан айрылмамаг цчцн мян щяйат йолда-шымдан хащиш едирдим ки, потефонда Азярбайъан щавасычалдырсын… Беляликля, мян Азярбайъан рущундан айрылмадым.Мян горхурдум ки, рус адамына чеврилям. Горхурдум ки, дилимАзярбайъан дилиндян узаглашсын.

Бу сюзляр тяръцмя заманы бюйцк шаирин хошбяхт «мяняви сы-хынтылары» барядя сямими етирафы иди.

Мян щяля билмирям сян щансы мусиги ясяриня гулаг асмысан?Шящяр мцщитиндян гачыб, Борчалыйа нечя дяфя эедиб-эялмисян?Щансы язизинля даим цнсиййятдя олмусан ки, милли рущу, дилимизиншящди-ширясини беля сахлайа билмисян.

Бцтцн бунлар беля дя олмалыйды. Бюйцк ядябиййатын башгайолу йохду.

Эюрясян, рус тянгидчиси Белинскинин юзц Гафгазда бизим улубабаларын оъаьында гонаг олсайды, йа ади бир даьлы чухалы,ханчаллы бир иэидин сцфрясиндя чюряк кяссяйди, ня йазарды?!

15

Seçilmiş əsərləri

Page 16: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Эял, щялялик бюйцк тянгидчинин кяламларына икиликдя бир дягулаг асаг:

«Гафгаз шаирляримизин илщам мянбяйи олмушдур. Бизим пое-тик истедадларымызын бешийи олмаг… онларын поетик вятяниолмаг… Гафгаза нясиб олмушдур…

Будур, йени бюйцк истедад мейдана чыхыр вя Гафгаз онуналовлу бир мящяббятля севдийи поетик вятяниня чеврилир; Гафгазынябяди гарларла юртцлц, айагдяймяз зирвяляриндя о юз Парнасынытапыр…»

Лермонтов иддиалы шаирлярдян дейилди. Лермонтовун шаирлийи(ясярляри) – иддиалыйды. Бялкя дя, буна эюря Белински ону мцга-йися етмяйя шаир тапмырды.

Гафгаз – Лермонтовун «Поетик вятяни» олан эцндян, Лер-монтов да – Гафгазын поетик абидяси олду.

Бу абидянин Азярбайъанда сонунъу мцяллифи вя шаирин биринъипрототипи сянсян. Шаир достум Ейваз Борчалы.

Мир Ъялал «тябрик» сюзцнц ишлятмязди.Мцбаряк олсун, – дейярди.Мян дя о сюзц тякрар едирям.

Щюрмятля,Халг шаири Няриман Щясянзадя

Бакы, 07.05.2014

M.Y.Lermontov

16

Page 17: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Ш Е И Р Л Я Р

Page 18: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com
Page 19: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ШАИР

Еля ки, илщамы эялиб тцьйана,Гянирсиз бир гызын пак чющрясини Рафаел фырчайла эятириб ъана,Бахыб, щейран галыб юз щцняриня –Дюшяниб о рясмин гядямляриня!Ди эял ки, тезъя дя сойуйуб, дцзц,Ъаван цряйиндя бу эюзял щявяс,Галыб йорьун кими, лал кими динмяз,Унудуб кюнлцндя илащи кюзц.

Шаир дя белядир: фикир эялдими,Гялбини бошалдыб – дейир гялямя.Ойнаг рцбабынын сюз сещри кимиНяьмя дейя-дейя дцнйа-алямя.Ъяннят йухусунда байылыб эедяр,Сянямляр! Тяк сизи, сизи вясф едяр,Бирдян дя сойуйар одлу йанаглар,Азалар црякдя аманлар, ащлар,Беляъя даьылыб учар, хяйалят!Амма узун заман йаддашы, йадыХатиря сахлайар илк тяяссцраты.

1828

1919

Seçilmiş əsərləri

Page 20: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Д..ВА

Эязиб дийар-дийар Русийаны мян,Йазыг бир гярибтяк эялдим фярйада;Яфи иланцзлц щяр рийаны мянЭюряндя дост йохду дедим дцнйада!Йохду бу дцнйада достлуг, сядагят,Йохду тямяннасыз, ади бир цлфят.Еля ки сян эялдин гяфил, наэащан,Динълийим юзцмя гайытды о ан.Чаьлады синямдя дуйьулар, щисляр,Хошбяхтям, мямнунам шух сющбятиндянДаща дцшмянимди мякрли гызлар,Онлара етибар елямирям мян!

1829

M.Y.Lermontov

20

Page 21: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ТЦРКЦН ШИКАЙЯТЛЯРИ(яъняби доста мяктуб)

Мешяляри, чямянляри еркян саралан,Щийляэяри, биэаняси зцлмя йар олан,Црякляри ещтирасдан долуб бошалан,Щяр парлайан зякасынын гялби даш олан,Гцдрятися зяифляйиб вахтсыз гцссядян.Гялб одунун сюндцйцнц дуйуб щисс едян Юмрцн-эцнцн чятинлийи еркян дуйулан,Тясяллиси тягиблярля лаьа гойулан,Сярт кюлялик зянъириндя сусуб инляйян,Эцн алтында говрулдугъа гялби кинляйянВящши дийар, йа мямлякят таныйырмысан?Мяним мцдщиш вятянимдир... ей дост, о мякан!

П.С.Ещ, мяни дяриндян дуйуб анласан,Баьышла эизлини ашкар йазмаьы.Щагг сюзцн цстцнц юртся дя, йалан,Ня етмяк? Щамымыз инсаныг ахы!

1829

21

Seçilmiş əsərləri

Page 22: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

УЛДУЗ

Гонуб бир улдузЭюйцн цзцня;Чякир фикримиДаим юзцня;Йарыб нуруйлаДуманы, чяни,О, уъалыгданСясляйир мяни!Нечя ил язялДюнцб бир эцля,Мяни бир эюзялСяслярди беля;Амма щалымаЙанмады щагдан;О улдуз кимиЙанды узагдан.Вурьун эюзляримКирпик чалмады;Йанды щислярим,Веъя алмады.Улдузтяк о даМяним олмады.

1830

M.Y.Lermontov

22

Page 23: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ГАФГАЗ

Юмрцн сцбщ чаьында бу чярхи-фялякМяни айырдыса, а даьлар, сиздян,Юмцрлцк бяс имиш биръя йол эюрмяк;Одур ки, йурдумун няьмяляритяк

Севирям Гафгазы мян.

Итирдим анамы лап кюрпяликдя;Чюлдя гцруб вахты санырам щярдян,Сясини якс едир даьлар о йердян;Кюнлцм щяйан тапыр гайалы дикдя;

Севирям Гафгазы мян.

Ютян хош эцнлярим совушду йелтяк,Беш илим чай кими ахды дярядян.Илащи эюзляри сиздя эюряндянЧырпыныр щяля дя синямдя цряк:

Севирям Гафгазы мян.

1830

23

Seçilmiş əsərləri

Page 24: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ТЯКЛИК

Неъя мяшяггятди тякъя сцрцмякБир юмрцн язаблы гандалларыны.Севинъя ортагды щамы севинъяк,Амма бюлян йохду гямин барыны.

Дуруб бойланырам хяйали чартяк,Язаблар ичиндя чырпыныр цряк.Эюрцрям щюкмцнц верибди гядяр,Кечиб йуху кими ютцшцр илляр.

Йеня гайыдырлар, эюзлярдя булуд,Истяйин гязяби артыбды анъаг...Эюрцрям о йанда эюзляйир табут,Мянасыз дейилми дуруб дайанмаг?

Йаман олмайаъаг, йахшы билирям,Чох да ачылмайыб сящвим дцйцндян.Чоху севиняъяк, бялкя дя, мющкямТявяллцд эцнцмдя севиндийиндян...

1830

M.Y.Lermontov

24

Page 25: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ГАФГАЗА

Гафгаз! ей узаг дийар!Ей бялалы, щцрр мякан!Сяни щярбляр, говьаларЕтди ганына гялтан!..Бяхтя, талейя бах бир,Кюксцндя дярд-бялатякЙенями сясляняъякШющрят, гызыл вя зянъир?Чяркяз, гайытмыр эедян –Ширин олса да, ятри...Бир вахт щцрр олан вятянИнди дя ондан ютрцМящв олур эюз эюряти...

1830

25

Seçilmiş əsərləri

Page 26: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЕЛЕЭИЙА

Парчалан, парчалан, ей эеъя дальасы,Кюпцйцн кюпцрцб сащили чульасын.Фикирли-фикирли дурмушам гайада,Тярк едиб алями, щамыйа мян йадам.Тярпядиб сцрцрям юз хяйал эямими,Щеч кяся вермярям гялбимдян гямими.Балыгчы чадыры гаралыр йахында,Ишыьы «эял» дейир диггятля баханда;Гайьысыз бир кцлфят дашына-дашынаТопланыб йыьылыб оъаьын башына;Ортада кцлфятин газаны гайнайыр,Наьылчы гоъа да наьылдан доймайыр.Мян чох да дейилям онларын фяргиндя,Хяйалым – пайтахтын йаланчы бяргиндя –Щей ъошуб чаьлайан о мцзцр шянликдя...Ня етмяк? – йаш ахыб салланыр кирпикдя,Эюйняйян йаньылар синями дялирлярМящв олан эцнлярим тюкцлцб эялирляр;Эюрцнцр эюзцмя назянин бир бахыш,Кюнлцмя дейирям: эял унут, эял йыьыш!Ди эял ки, демяйим щядярмиш, щядярмиш,Кюнлцмцн гяними талейим – гядярмиш!Бу йерляр мякрдян, щийлядян кянарды,Ащ, бурда доьулсам дцнйамы гопарды?!Алнында гырышлар битирся эянълийи,Олармы о кясин гялбиндя динълийи?

M.Y.Lermontov

26

Page 27: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Пуч олуб эетмязми арзулар, дилякляр,Кядяря, хиффятя дюзярми црякляр?Ким дуйуб мян гядяр язабын дадыны,Ким эюрцб мян гядяр дцнйанын затыны?Ким атыб мянимтяк юз доьма мцлкцнц,Ким истяр мянимтяк кюнцллц сцрэцнц?!

1830

ОССИАНЫН ГЯБРИ

Гопса да, заманын сярт туфанлары,Думана бцрцнцб дурур йериндя;Дурур Оссианын кющня мязарыШотланд даьларынын ятякляриндя.Рущум ганад чалыб учур о йеряДоьма щавасыны удмагдан ютрц.О язиз мязары гуъуб бир кяряЮмрцмц юмрцня гатмагдан ютрц.

1830

27

Seçilmiş əsərləri

Page 28: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***Дцшцнмя ки, лайигям мярщямятя, рящмя мян,Сюзцм гямли олса да, няйя эярякди аман.Тякъя юзцм щалыйам гялбимин чякдийиндянМин ъцр бяла эятирир бир йол гялбимя даман.

Ъаванам, цряйимдя мин бир няьмя чаьлайыр,Истярям ки, уъалыб лап Байрона чатым мян.Ейни олан гялбимиз ейни дярддян аьрыйыр,Каш ки, нясибимиз дя ейни ола таледян.

Ахтардыьым щцрриййят – даим кюнлцмцн йарыКюрпяликдян онунтяк йанмаг олубдур пешям.Даьларда гцруб вахты кюпцклянян чайлары,Йер цстя, эюй цзцндя туфанлары севмишям.

Онунтяк мяруз галыб щяр йанда тягибляря,Бир динълик ахтарырам тянэ олунъа няфясим.Дюнцб эери бахырам – дящшятли бир мянзяря,Ирялийя бахырам – йохдур доьма бир кясим.

1830

M.Y.Lermontov

28

Page 29: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

16 МАЙ 1830

Мян горхмурам вахтлы-вахтсыз юлцмдян.Бирдяфялик йох олмагдан горхурам.Истяйирям ня сцзцлся кюнлцмдян,Шеиря дюнцб ишыг эюрсцн, алым кам.Амма артыр чятинликляр дурмадан;Нядян ютрц? Бир мяна вар бялкя дя?Мяним юмрцм пуч олаъаг бир заманЭюрмядийим узаг, гяриб юлкядя.Ей йарадан, буму юмрцн щесабы,Нийя эязим аралыгда бош-бекар?Бунунчцнмц диндирмишям рцбабы,Бунунчцнмц йаранмышам няьмякар?Бунунчцнмц мяни гября чякдилярЪошан тябин, ещтирасын тцьйаны?Йох кюнлцмдя йетяринъя щюкмц-зяр,Мян севирям язабыны дцнйанын.Мян севирям юмцр сцрям беляъя,Динълик нядир щеч билмяйям бир даща.Бу сурятим, бу йашантым бир кючяВяд етдийин о ядяби дярэаща.Амма щейиф: ращатлыьын эцлляриНя о йанда, ня бу йанда кюк атмаз.О амансыз, о тцкянмяз илляриЪяфакешляр юмрц бойу унутмаз!

1830

29

Seçilmiş əsərləri

Page 30: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

КЯЩАНЯТ

Щагдыр, Русийанын бяд эцнц щагдыр,Чарларын таълары йыхылаъагдыр;Яввялки севэиляр чыхаъаг йаддан,Ъамаат кечяъяк юлцмдян, оддан;Эцнащсыз гадынлар, бюйцйян ушагЧюкян ганунларла горунмайаъаг;Мейит гохусундан сызан вяба даДоланыб эязяъяк елдя, обада;Сясляйиб елляри, ялиндя йайлыг,Бу касыб дийары цзяъяк аълыг;Чайлар бойананда ал рянэя ябясО эцн зцщр едяъяк гцдрятли бир кяс;Сян онда таныйыб билярсян анъагНечинди ялиндя о полад бычаг,Онда вай щалына щямян аьанын,Эцлмяли эяляъяк ащын, фяьанын;Онун яйниндяки плаштяк о вахтЩяр шей гапалы бир дящшят олаъаг.

1830

M.Y.Lermontov

30

Page 31: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ДИЛЯНЧИ

Мцгяддяс бир кился юнцндя бириСядягя умурду эялиб кечяндян.Бир сцмцк галмышды, йазыг, бир дяриАълыьын, язабын, дярдин ичиндя.

Онун диляндийи – бир тикя чюряк,Йалваран эюзляри бир мяшяггятди.Ким ися ютяндя ришхянд едярякУзалы ялиня даш гойду эетди.

Беляъя йалварыб севдим дяруни,Аъы эюз йашларым йанды щясрятдян;Кюнлцмцн ян язиз истякляриниБеляъя алдатдын ябядилик сян.

1830

31

Seçilmiş əsərləri

Page 32: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

30 ИЙУЛ 1830 (ПАРИС)

Сян ад газанардын крал адынла,Амма истямядин. Вериб гярары Халгы алчалдыркян истибдадынлаЙахшы танымадын франсызлары!Билмядин диван вар чарлар цчцн дя,Онун да щюкмцнц йетирди заман;Эюрцб ахырыны гачдыьын эцндяТаъын йеря дцшдц титряк башындан.

Еля ки гызышды дящшятли говьаО мяьрур кцтлянин кцкряди кини,Щцрриййят байраьы дцшцб габаьаАловлар ичиндя эетди рущ кими.Атяш сясляриндян батды гулаглар,Ган йуду Парисин щяр мейданыны.Няйля йуйаъагсан, сян ей зцлцмкар,Вятяндаш ганыны, миллят ганыны?

Сонунъу шейпурун зящмли сясиБичяндя эюйлярин мави таьыны;Табутда уйуйар ъясяд йийясиЙыртыб туллайанда кяфян аьыны;Эяляндя ортайа мизан-тярязи,Чякиб тярязини веряндя гярар,Щакимин щюкмцндян яллярин ясиб, Димдик дайанмазмы башында сачлар?..

Щалын ня олаъаг, дейясян, бялкя,Эялиб щаглайанда сяни хяъалят,Талейя алданан аьылсыз кюлэя,

M.Y.Lermontov

32

Page 33: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Ъящянням мцлкцндя ришхяндя алят!Юмцрлцк йаранла юлцб мцхтясярЙалваран эюзлярин бахаъаг лал-кар;Бир щарай салаъаг ганлы ъярэяляр:Бах одур эцнащкар, одур эцнащкар!

1830

33

Seçilmiş əsərləri

Page 34: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЭЕЪЯ

Сцзцб сакит эеъядяСюнян шамын сясини,Гялямим дяфтярчядяЪызыр гадын рясмини.Ютяндян хатирялярГанлы бир кюлэя тящярЙада салыр оланы –Динълийими аланы.

О илляр вериб сядаМяни титрядян сюзляр,Чохдан унудулса да,Эялиб хяйалы бязяр –Дайаныб скелетляр –Цзцндя мящзун кядяр.Онлардан бири эиди,Кюнлцмя щаким иди.

Неъя севмяйяйдим мянО хянъяр бахышлары –Санъылыб дцз синямдянЮмрцмц бюлдц йары.Гября эетсям – о эюзлярМяни кабустяк изляр;Даьлар эюрмцш бу синяВурулмаз юзэясиня.

M.Y.Lermontov

34

Page 35: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Эюзцмдя гибтя, щясядБахырам юзэяляря;Евдя дцшцб щявясяЙыьышараг бир йеря,Дейиб-эцлцр црякдян,Йа скитъя, йа бяркдян.Ей Аллащым, бяс нядянБяд йаздын алныма сян?

Рявамы щеч бу гядярИлк ешгя зящяр гатмаг,Ганы гайнадыб щядяр,Истещзайла ойатмаг?Ъандакы оду эярякЮзэя сямтя чюндяряк;Бу гядяр эюз йашынаКим дюзяр юзбашына?

1830

35

Seçilmiş əsərləri

Page 36: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ГАРА ЭЮЗЛЯР

Эеъя улдузлуду эюйляр сярасяр!Бяс нийя сизинки тяк биръя ъцтдц?А ъянуб эюзляри, а гара эюзляр,Нийя илк эюрцшдян тале йан ютдц?

Улдузлу эюйляри диндирсян яэяр,Дейяр ки, бу мякан ъяннят щесабды;Мян сизин эюйлярдя, а гара эюзляр,Ъяннят-ъящяннями бирликдя тапдым.

Кюнлцмя йазылды эюйдяки сюзляр,Илк ешгин щюкмцдцр о йер цзцндя.Улдузу сизсиниз, а гара эюзлярДаща эеъямин дя, эцндцзцмцн дя.

1830

M.Y.Lermontov

36

Page 37: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ДЮЙЦШЧЦ МЯЗАРЫ

Эедиб сон йухуйа, йатыб ня вахтдан,Эедиб сон йухуйа, говушуб йеря.Цстц тяпяляниб ади торпагдан,Ятрафы бцрцнцб ади чямляря.

Башында гыврылан о бяйаз сачларТорпаьа гарышыб овхаланыбды.Бир вахт кеф цстцндя онлар о ки варЧийниня тюкцлцб дальаланыбды.

О сачлар аь иди даша чырпыланМави дальаларын кюпцкляритяк.Сюз-сющбят ашиги аьзы да чохданСусуб, буз торпаьа ясир дцшяряк.

Гачыб бят-бянизи, созалыб йанаг,Бир заман дящшятли дюйцшлярдякиДцшмян габаьына йалгыз чыхарагБаьрыны йардыьы йаьылар тяки.

Синяси цстцня юртцлян торпагАьырлыг елямир даща дюшцня.Горхусуз, щцркцсцз гымылдашарагГурдлар, сохулъанлар долуб няшиня.

О бундан ютрцмц гылынъ эяздириб,Гцруб чаьларында дястябядястяСящра гузьунлары ганад ясдирибЩарай гопаралар мязары цстя?

37

Seçilmiş əsərləri

Page 38: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Щяйат няьмякары бу эюйляр алтдаШяниня няьмяляр гошса да, уъа,Няьмя юз йериндя, щяйат щяйатды,Эедиб сон йухуйа, уйуйуб гоъа.

1830

M.Y.Lermontov

38

Page 39: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

АСМОДЕЙИН ЗИЙАФЯТИ(сатира)

Шейтан байрам едир, чохдур гонаьы,Ъинляр, яъинняляр, рущлар йыьнаьыЧапыб эялирляр ки, эюрцнсцн эюзя;Ашпазлар мятбяхдя бяндди бир сюзя.Яйанлар бцзцшцб эюзляйир залда;Щяря юз йерини тутан маъалдаДоланыб сцфряни о башдан беляЛакей картоф верир Мефистофеля.Билир ки, алманды, картоф севянди,Хошду мцстябидя лакейин фянди.

Саьдакы Павелди – о гяриб сусан,Солда – бюйцк Фауст – устадын юзц –Докторлар ряиси – мяшщури – ъащан;(Бизя о юйрядиб щяр ахмаг сюзцЪамаат ичиндя йайыб чюзмяйи)Гапылар ачылыр: ялдя мяъмяйиЦч иблис тязимля эириб ичяриТахт-таъа гойурлар щядиййяляри.

Ы иблис

Гадын цряйидир, шащым, йахшы бах,Аллащдан эизляйиб чох вярдишини;Чохуна вяд едиб бу гялби, анъагЩеч кяся вермяйиб, билиб ишини.

39

Seçilmiş əsərləri

Page 40: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Йаманлыг етмяйиб тякъя юзцня,Юзэяйя писликляр олуб хисляти.Тющфями гайтарыб чырпма цзцмя,Дяйярсиз олса да, ясл гиймяти.«Чох ади бир шейди!» – дейяряк бирдянЗийафят сащиби нида гопарды.Аъы тябяссцмля титряйиб щярдянГачан додаьында нифрят дя вардыр – «Щядиййян щядиййя оларды, бялкя,Амма бир йенилик истяйир юлкя.Йохму йахшы ишляр, няъиб ямялляр,Нийя ешитмяйим бир хейир хябяр?Дедийин о сайсыз сатгынлыгларыБилир юлкямизин щяр даш-дивары».

ЫЫ иблис

Азадлыг шярабы эятирдим сяняБуну чох тяшняляр ичиб доймайыб.Еля халглар олуб – эириб кцпцня,Сонра да тахт-таъда тутар гоймайыб.Ня едяк? Эедякми дябин яксиня?Мястликми йеридяк сатгын кюксцня?Лцтфян гябул един, гиблейи-алям.Щюкмдар кюнлцнцз билмясин дярд-гям!

Бу дям бцтцн чарлар кюпдц кюпцрдц,Щамы дабанына бирдян тцпцрдц.Горхуб гачдылар ки, бу ъин нюкярлярИчдикъя кефляниб щесаб чякярляр.Яйанлар сусараг бахды гыйгаъыОнлар да гачмагда эюрдц ялаъы.Амма бюйцк шейтан чякиб бир няря,Щядиййя шярабы яндярди йеря.

M.Y.Lermontov

40

Page 41: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЫЫЫ иблис

Кимся Москвайа бяла эятирибЩякимляр бир беля ющдя эютцрцб;Бири йолухдурур, бири саьалдыр,Бяланын чаряси ямри-мащалды;Бир вахт гуллуьунда дурдуьум бириИъад еляйяряк беля тядбириБириня мяъбури хлор ичиртди,Саьлам бир вцъуду гября кючцрдц.Сюзцнц битириб, сонра яркйанаО мяшум хлору верди шейтана.«Докторлуг елминин бир рящни оланБир шцшя гямли, эюзял ярмяьанЭялся дя, шималдан – сойуг юлкядян,Буну мямнунлугла эютцрцрям мян».Дейиб щядиййяни гуъду Асмодей,Мяълис битяняъян эцлцшдцляр щей...

41

Seçilmiş əsərləri

Page 42: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Йетяр, баьышланды яхлаг гяляти!Залыма зирещми шащлыг хяляти?Гой ону вясф етсин аьылданкямляр,Гой ону охшасын диринэи симляр.Сян дайан, сяняткар, дейил сянинкиУъуз сарайларын гызыл чялянэи.

Юйцн юз елиндян говулмаьынла,Юйцн щцрриййятля юйцндцйцнтяк.Гцдрятдян црякли доьулмаьынлаСян фикри уъасан, амалы йцксяк!Кясся дя, щяр йанда пислик гаршыны,Бир йол яймямисян мяьрур башыны.

Залымлар гудуруб едам гурандаЩирриййят демисян щцрр сюзцнля сян.Эюзцнц гырпмадан, щцркц билмядян,Тяк щагдан горхмусан йер цзцндя сян.Сюзцнц демисян, бил ей сяняткар,Сяни бу дийарда бир анлайан вар!

1830

M.Y.Lermontov

42

Page 43: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

МАЩНЫ

Билмирям щеч мяни алдатмысанмы,Йа ки, яля салыб ойнатмысанмы.Амма анд ичирям севмишям юзцм,Севмишям, галыб да севэидян изим.Сяни анд верирям эюйдяки кяся,Сяни анд верирям эедяр-эялмязя,Мяним эюрмядийим сяадятиня,Сян мяним севэими баьышла мяня.

Бязяксиз сюзляря йохду инамынБу каьыз чатдырар – эялся мягамы –Анладар о сяня гайьыларымы,Бир вахт саймадыьын дуйьуларымы.Бялкя дя, бу каьыз дцшдц чяминя,Бялкя, кюкс ютцрцб аьладын о эцнЙадын эюз йашына, йадын гяминяЗярря ещтийаъы олмайан цчцн.

Неъя ки эюрмцрсян о вахтдан бяриАзад бир синя дя галаныб одаЩюнкцрсян арзуну, гями, кядяри,Щеч вахт эюрмяйяъяк сойуг дцнйа да.Яэяр гайытсайдым щямин о эцня –Щямин яндишяли кюнцл кцрямя.Кющня аьрылара дюзярдим йеня;Севя дя билмяздим юзэя ъцря мян!

1830–1831

43

Seçilmiş əsərləri

Page 44: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЕПИТАФИЙА

Эюзял щцрриййятин тямиз ювладыЯритди юмрцнц дуйьулар цчцн.Севиб тябиятдя ясл щяйаты,Кючцртдц цзцнц сябрля щяр эцн.

Инаныб думанлы кящанятляря,Инаныб тилсимя севэи диляди.Бу гейри-тябии, сцни вядляряЮмрцнц-эцнцнц гурбан еляди.

Чох иди ъанында ъан гайьылары,Щеч бири сонаъан аранмамышды.Эедиб бу дцнйадан – будур мязары –Йазыг бяшяр цчцн йаранмамышды!

1830

M.Y.Lermontov

44

Page 45: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

1831-ин ЙАНВАРЫ

Юлцмцн о мяшум йарьаны цстяСейрялир заманын боз думанлары.Йенидян ъанланыр эюзляримиздяЮтян ясрлярин пящляванлары.Сясляйиб кюнлцмц чякир юзцня,Онлар сяслядикъя динирям мян дя.Дуйьулар гялбимдян кючцр эюзцмя,Щцркцрям бойланыб эери дюняндя.

Горхурам дцнйанын ади сясляриНяьмямя гарышыб чыха вязндян;Айры язаблары айры кясляринАйры няьмя гоша мяним юзцмдян. Анмаг истямирям мян бу дцнйанын Гарьышлы, мющцрлц бир сурятини,Зящяря тутулмуш ачыг мяканынЙаланлы, рийалы сяадятини.

1831

45

Seçilmiş əsərləri

Page 46: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

АХШАМ

Эюй цфцгдя ал эцняштярк едяндя дцнйаны,

Думан галхыб, кюлэялярбцрцйяндя щяр йаны.

Дцшцнцрям сцкутдаешги, ябядиййяти.

Бир сяс дейир ки, бир дяхошбяхт олмазсан гяти.

Бахырам кювряк-кювряк,бахырам эюй цзцня;

Мюъцзяляр йарадыб,анъаг ондан бизя ня!

Эюйлярин йаратдыьы,истяйир мин ил гала,

Бир назлы бахышындан,Эюзцндян артыг дейил

мяним кими абдала.

1830–1831

M.Y.Lermontov

46

Page 47: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

АНДРЕ ШЕНЙЕДЯН

Бялкя дя, йыхылдым еллик йолунда,Бялкя дя, сцрэцндя чцрцтдцм ъаны.Бялкя, алчалдылдым, тящгир олундумЭялиб гязябиня шярин, шейтанын.Хяъалят гящриня чятин дюзярям,Онданса, юзцмя юлцм эязярям.Аманды, гынама эянъ ситямкары,Эцлмяли сюзляр дя данышма бары.Ким билир, бялкя дя, йетибди вахтым,Сянин эюз йашына лайигди бахтым.Пислийин чох олуб, чох да чякмишям,Алсын гисасыны дцшмян дя, ня гям.Мян хябис дейилям, юзэядир андым,Юзэя талейимди мяним ъялладым;Бу юмрц алямя нязир верялиМян гурбан эетмишям, синям иряли.Мяндян ъямиййятя хятяр йется дя,Бил, сяня садигям, ей дост, щяр вядя;Гийам заманы да, тякликдя дя мянТяк сяни севмишям ъандан, црякдян.

1830–1831

47

Seçilmiş əsərləri

Page 48: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ИСТЯК

Нийя башым цстя гый вуруб сцзянО гузьун дейилям, гуш дейилям мян;Нийя баъармырам эюйдя учмаьы,Тякъя азадлыьы севиб гуъмаьы?

Учам Гярбя сары, учам – зирвядяЭюрцня яслимин якин йерляри;Думанлы даьларда кющня тцрбядяУйуйан няслимин лал гябирляри.

Кющня диварларды илляр узунуОрда йарагларын гуру балынъы.Учуб, ганадымла силям тозунуО мирас галханын, паслы гылынъын.

Шотланд арфасына дяйяйди телимСимляр тярпяняйди, таьлар ясяйди;Биръя тямасымла сяслярин селиБирдян гопдуьутяк, бирдян кясяйди.

Амма бош хяйаллар эялярми караТалейин йазысы бяхтя гыйанда;Даьлар дянизлярля юртцлцб араЯъдадым щайанда, юзцм щайанда?!

Дюйцшян ярлярин гяриб ювладыБузлу бир дийарда солур гцссядян.Бурда доьулсам да, гялбим ордады,Ащ, нийя ганадлы гуш дейилям мян?!

1831

M.Y.Lermontov

48

Page 49: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ДОСТУМ В.Ш-йа

Айрылыг анында тутуб ялимдян,«Эюзял эцнляряъян!» – дедин астадан.Щяр эцн о эцнляри эюзлясям дя, мян,Алдатды вцсалын, алдатды йаман!

Ей дост, эялмяйяъяк, эялсяляр беля,О эялян эцнлярдя азды сяадят.Севинъли эцнляри ансам да щяляЮтянляр эерийя гайытмаз, ялбят.

Бизя файда вермяз ютцб кечянляр,Ей дост! Беляъяди, бил ки, майак да;Фыртына гопанда зцлмят эеъялярСащиля сясляйир йаныб узагда.

Туфанлы дяниздя горхуб гязаданТянща гайыгчы да бир ниъат эязяр;О, йахын сащили – хейли узагдан,Амма юз сонуну йахындан сезяр.

Кюнцл диваняся, йерсизди бу иш –Бящярсиз истякля гялб алдадасан.Щяля эюзляриня чимир эялмямишСяксяниб йухудан ойаныр инсан.

1831

49

Seçilmiş əsərləri

Page 50: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

АТАМАН

1Йазыг сяня, Газан шящри,Цзцб эялир ярляр нящри:Таъирлярдян баъ алмаьа,«Динмя, вер» – хяраъ алмаьа.

Алтларында бир гайыгЦзцрляр Волга бойу...Авар чякирляр ялбир,Мащны дейирляр дилбир.

2Йазыг сяня, рус торпаьы,Атаман да гайыгдады;Тюкцлцбдц гашгабаьы,Сусуб, йаман гайьыдады.

Ъаванъа бир эюзялсяАьарыбды кяфянтяк.Атамана щей нясяЙалварыр диз чюкяряк.

3«Йазыг мяня, йазыг гызам!О бющтанчы щяйасызаЧох инанма, нейлямишям?Мян юзэяни севмямишям!

Талейиня туш оланБяхтигара бир гулам;Гялбими цзмя, аман,Цзмя, залым атаман!»

M.Y.Lermontov

50

Page 51: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

4«Йазыг сяня, фитняли гыз! –Сюйляди тутгун атаман, –Щаглы щагды, бил ки, йалнызЭцнащкара йохду аман.

Фитнян мяня яйанды,Эюзцмдян эизляняммяз.Бундан сонра, эюзял гыз,Севэим дя тязялянмяз!

5Гялбинин ня йарасы вар,Мяндя эюзял чарасы вар.О, гисасды, атам, анам,Йохса нийя атаманам?

Мян щеч аьлайараммыО бири мяшугумтяк?Даща йумшалтмаз мяниЭюз йашларын, ей мяляк!»

6Йазыг сяня, ей атаман,Юз щюкмцнц вердин йаман!Алышдыгъа елляр оддаОдлу эюзляр чыхмаз йаддан!

Дюйцшдя олдуьутякСойугму галдын беля,Эюй сулара атдырыбГыйанда о эюзяля!

7Йазыг сяня, дядя иэид,Дидирми щеч сяни виъдан?

51

Seçilmiş əsərləri

Page 52: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Йуйаммырсан ялляриниТямиз суда о замандан.

Су йериня сянинчцнЯл йумаьа гыш, бащарУшагларын ал-ганы,Дулларын эюз йашы вар!

1831

M.Y.Lermontov

52

Page 53: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЦМИД

Бир гушум вар – ъяннят гушу;Олуб щяр эцн сярвя гонаг,Башдан алыр аьлы, щушу;Эцндцз вахты динмир анъаг.Эирдя башы – ган гырмызы,Кцряйися лаъивярдди.Булудлардан ганмы сызыб,Ганадлары гызыл зярди.Торан йатыб щяр буъаьаСисляняндя цстц йерин,Гонуб уъа бир будаьаЪящ-ъящ вурур ширин-ширин.Динлядикъя арам-арамЧыхыр ъандан аьрыларым.Санырам ки, бяхтийарам,Гонаг эялиб язиз йарым;Вахт олуб ки, туфанда даСевдийим сяс вериб сяда,Говуб ъандан гям-губары;Мян дя о щцрр няьмякарыЦмид дейя сяслямишям,Она цмид бяслямишям!

1831

53

Seçilmiş əsərləri

Page 54: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЮМЦР ПИЙАЛЯСИ

Эюз йашыйла исладыбЗяр цзлц щалясини,

Эюзцбаьлы ичирикЮмрцн пийалясини.

Бизи ъязб едян щяр шейИтир юлцмгабаьы –

Йох олур сарьыйла бирЭюздян еняндя сарьы.

Бир дя бахыб эюрцрцкЗяр пийаля бош имиш;

Ичиндяки хяйал даХяйал кими нуш имиш!

1831

M.Y.Lermontov

54

Page 55: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Л-йа(Байрона нязиря)

Юзэялярин айаьына дцшяндяЭюзлярини анмышам;

Юзэялярин аловунда бишяндяЯзял ешгя йанмышам.

Тярпятдикъя кечмишимин кюзцнцШейтанвари хатирям,

Вирд еляйиб мян дюйцрям юзцмц:Тякъя ону севирям!

Тале сяни юзэясиня йаздырыбУнудулуб няьмякар;

О замандан хяйал мяни аздырыбЭяздирир дийар-дийар.

Эямим цзцр, цзцб эедир гцрбятя,Истяйирям чевирям.

Эюй дальалар тякрар едир щяр вядя:Тякъя ону севирям!

Хябяр тутуб билмяйяъяк бу дцнйаКимди беля сяслянян.

Илляр бойу салыб мяни ащ-вайаХатирямдя бяслянян;

Щансы йанда динълик олса эяряйим,Лап заманы девирям,

Йеня дуруб диняъякди цряйим:Тякъя ону севирям!

1831

55

Seçilmiş əsərləri

Page 56: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Йаланы щагг чаьыр, цмиди – йуху,Тярифляр йаьанда уйма щеч кимя;Юзэя мярамлыды тярифин чоху,Анъаг инан мяним щалал ешгимя.

Севэидян йоьрулуб бцтцн варлыьым,Щяля бцрцнмяйиб эюзлярим чяня;Гыймарам мян сяня рийакарлыьы,Ахы мялякдян дя мяляксян мяня!

1831

M.Y.Lermontov

56

Page 57: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЭЮЙЛЯР ГЫЗЫНА

Цчцнъц гатында эюйдя ъяннятинГаршыма чыхсайды яэяр сурятин,Кюнлцмц овлайыб аларды яляСяндяки илащи эюзяллик иля;Дцнйа севинъини о дягигя мянЙягин унудардым севиндийимдян.

Сакит эюзляринин лал мависиндяНяся хатырладыр мяня о йары.Мяня щяр ъящятдян хошду сясин дяУзаг сядасытяк узаг даьларын.Бялкя, илащи бир мялащятиндиМяня саламын да, мязяммятин дя.

Сян ки йерляр цчцн йаранмамысан,Севя билярямми сяни дяруни?Тамам юзэя гадын сяслямялидиМянимтяк ъаванын цмидлярини.Сян ондан эюзялсян, сян ондан гяшянэ,Анъаг оламмазсан щеч вахт онунтяк!

1831

57

Seçilmiş əsərləri

Page 58: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ХОШБЯХТ АН

Горхма, ей эюзял пяри,Бурда тякик, эял бяри;Йерсиз щяйаны бурах,Ял веряк, гоша дураг;Буз олса да, отаьын,Даш олса да, йатаьын,Додаг додаьа дяйсякЪанын гызынар бишякк.

Рящм ет ъащил чяряня,Пярдя тут пянъяряня;Сойун ат палтары тез,Тярслик етмя, бары сез;Анд олсун, ня ки варамКеф цстя данышмарамБизим бу эизли сирдян,Тез еля, ясир бядян;

Ащ, йупйумру, тязя-тярКюз кимидир мямяляр;Няляр вармыш ъанындаШирин шящвят анында.Йупйумшаг бой-бухун,Топуглар буьум-буьум;Кюйняк алтда алар ъанЭизлятдийин талисман.

M.Y.Lermontov

58

Page 59: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Бякарятдян кечяндяНя щал йаранды сяндя;Эюрян йанар щалыма,Демя севян залымам.Эюзлярин ки, щясляди,Санки аман истядиАнъаг, Лена, гулаг асБир анлыг дящшят олмаз.

Йетмяк цчцн вцсалаМяням дюзян бу щала;Ишди эялсян щявяся,Ял еля чаьыр кяся,Чцрцдяндя щесабыГялб унудар язабы;Олуб ляззятя шярик,Гол-бойун сцст дцшярик.

1831

59

Seçilmiş əsərləri

Page 60: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Мян Байрон дейилям, юзэя бир кясям,Щялялик кцл алтда бялирсиз кюзям.Олсам да, онунтяк ъялайи-вятян,Халис рус црякли дидярэиням мян.Чох аз йарадаъаг аьлым дцнйада,Еркян алышмышам, еркян дя сюнням.Сыныг цмидлярля йцкляниб йатанБир цмман уйудуб аловлу синям.Сян ей тутгун цмман, о сирляриниКим ашкар еляйяр, ким юйряняр бяс?Ким ачар кцтляйя фикирлярини?Юзцммц? Аллащмы? Йохса ки, щеч кяс!

1832

M.Y.Lermontov

60

Page 61: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***Йашамаг истярям! Кядяр истярям!Ешгин, сяадятин аъыьына мян.Яркюйцн юйрядиб, онлар биръя дямЯлини чякмяйиб башымын цстян.

Дяйишсин бир аз да юмрцн овгаты,Ращатлыг цстцндян чякилсин думан;Нядир изтирабсыз шаир щяйаты?Де, няйя эярякдир туфансыз цмман?

Йашамаг истяйир гям щавасынаГялбиня йар билиб дярди-мющняти.Сюзц щагдан алыр ъан бащасына,Щавайы газанмыр шаир шющряти!

1832

61

Seçilmiş əsərləri

Page 62: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ИКИ ПЯЩЛЯВАН

Тюкмя гызыл шапкалыБир гоъаман пящляванБир рягиб эюзляйирдиУзаг, гяриб дийардан.

О рягибин шющрятиБцрцмцшдц щяр йаны;Сынашмагды ниййятиЩяр ики пящляванын.

Эялди щярби щядяйляЦч щяфтянин гочаьы,Истяди бир ядайлаГопарсын таъ папаьы.

Аьсач рус пящляваныРишхяндля бахды она:Бир йол ял булайантякРягиб йыхылды йана!

Амма йыхылды о вахтМяъщул гранит цстяЭирдаблы, фыртыналыУзаг, йад бир дяниздя.

1832

M.Y.Lermontov

62

Page 63: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

1Баьышла! – гуртарды бир дя эюрцшмяк,Даща сыхмайаъаг ялляр ялляри...Баьышла! – азаддыр кюксцндя цряк,Амма тапмайаъаг бир севинъ йери.Билирям: кювряляр, кцкряйяр щязин,Сонра да чырпынар – гопар фярйады –Чохдан дцнйасыны дяйишян кясинЭялиб гулаьына чатанда ады.

2Сясляр вар – бир щечди мянасы, вары,Ешидян ийряниб чийринир даща.Амма унутмаг да олмур онларыЮмрцн юзц кими гарышыб руща.Щачанса дцнйада вар оланларынКюкц о сяслярин дибиндя олар;Йалныз ики няфяр дуйар онлары,Ешидян кими дя диксиниб галар!

3Бир ан эюрцшдцрдц о эцн бизляри,Эетди ябядилик анлыг эюрцшля;Бир анда тцкятдик бцтцн щисляри,Бир анда йандырдыг биръя юпцшля;Баьышла! – аьлыны итирмя артыгО гыса севэийя чох йанма цздя;Чох чятин эялирди бизя айрылыг,Чятин баш тутарды эюрцшцмцз дя!

1832

63

Seçilmiş əsərləri

Page 64: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Бяли, диваняйям! Щаглысыз, щаглы;Эцлцнъдц санасан юмрц ябяди.Сиз беля хошбяхткян тозлу-пасаглы,Ня цзля уммушам бяс мян шющряти?

Неъя доьрайыб ки, аьлын кясяри,Итириб зянъири гязавц-гядяр;Виъдан язабындан гопан кюзляриШериййят йаньысы билмишям щядяр?

Шаиря бянзярим йохмуш гятиййян!Тамам алданмышам (эяряк дцз дейям).Алямя онунтяк йад олсам да, мян,Еля эюйляря дя йадам, юзэяйям!

Сюзлярим кядярли гямлидир; дцздц,Мянасы сизляри чятин йарыда!Бир-бир гопардыгъа црякдян сюзц,Дартыб гопардырам язаблары да!

Юмрцмц щяср едиб, версям дя, йеля,Щамыны рам етмяк эялмяз ялимдян.Сиздян йухарыйа уъалсам беля,Гопа билярямми юз тямялимдян?

Илк ешги унутмаг сыьмыр аьлыма,Чятин ки, йаддашы тикиб эюзядям.Яввялляр ганымла инандыьымаИнана биллямми дюнцб тязядян?

1831

M.Y.Lermontov

64

Page 65: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ГАЙЫГ

Мюъцзя бир щюкмцн яллярийля мянАтылдым кянара ешг аляминдян;Сынан гайыглар да атылыр беляТуфанлы дяниздян гумлу сащиля;Сулар охшаса да, гайыьы щярдян,Алданыб тярпянмяз дурдуьу йердян;Эцъсцз олдуьундан дцшцб горхуйаЙаландан юзцнц вурар йухуйа;О сыныг гайыьа итяр етибар,Даща ня йцк вуран, ня минян олар;Щеч няйя йарамыр – амма азадды!Мящв олуб – демяли, ъаны ращатды.

1832

65

Seçilmiş əsərləri

Page 66: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЙЕЛКЯН

Аьарыр бир тянща йелкянДянизин мави чяниндя!..Ня ахтарыр узаг елдя?Ня итириб Вятяниндя?..

Дальа гопуб, йел ясдимиДор яйилир – щимя бянддир,Яфсус, онун ня эяздийи,Ня гачдыьы сяадятдир!

Алтда мави шырнаг цзцр,Цстдя – гызыл, зяр шцалар,Щаваланыб туфан эязир,Эуйа, онда ращатлыг вар!

1832

M.Y.Lermontov

66

Page 67: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

БАЛЛАДА

Ъущуд гызы, бу вахты щара гачырсан беля?Дан дцшмяйиб щеч щяля...

Аста йери ачылыб зянъирли бойунбаьын,Чыхыб дцшяр башмаьын.

О эюрцнян кюрпцдц, о да чуьун мцщяъъярНур салыб сольун фяняр.

Мцщяъъярдян тутуб эет, солуб цзцнцн рянэиБах бу ев, бу да зянэи!

Ъущуд гызы гапыда сусуб галды кцт кими,Сольун, мярмяр бцт кими.

Сонра дартыб гайтаны, зянэи чалды уъадан,Кимся бахды баъадан.

Йящуди гыз топлайыб говрулан щисляриниГалдырды эюзлярини.

Ялбяття ки, бу анда йцз илин дярди гядярДящшятлийди о кядяр.

Деди: «Биръя нязяр сал, ей диним, ей иманым,Даща таб етмир ъаным...

Гуртар йазыг Сараны ишэянъядян, фясаддан,Гуртар бычагдан, оддан...

Атам дейир ки, ял чяк, сяни пейьямбяр МусаРява билмир уруса.

Ъанымда ясмяъя вар атамын дедийиндян,Щям сяни севдийимдян.

67

Seçilmiş əsərləri

Page 68: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Йыьыб мяни боьаза онун щядя-гынаьы,Биляйибди бычаьы.

Инди чыхыбды евдян... чыхыб яйни йалынъаЭялир сянин далынъа.

Инан кинли атамын йаман аьыр яли вар,Ди йубанма, гач гуртар!

Силя билмяз дилимдян адынтяк ширин адыСойуг яли ъялладын!

«Ди гач!» еля бу анда пянъярядян бойлананШяфягдя олду яйан.

Няся парлайыб ялдя бир кцт зярбя ендирди,Сяс дивары диндирди.

Няся аьыр бир шей дя эумбулдайыб щцндцрдянЙеря гуйланды бирдян.

Ондан гопан инилти санки учан щяйатды,Аьрысы нечя гатды.

Сящяр ахышыб ора, эюрдцйцня галыб мат,Данышырды ъамаат:

Бир хянъяр, ики мейит – бурда бир рус йашарды,Йящуди йары варды...

1832

M.Y.Lermontov

68

Page 69: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ГАРЬЫ

Бир эцлярцз балыгчыбир чайын сащилиндя

Эюрдц гарьылар ясиркцляклярин ялиндя;

Бир гуру гарьы кясиб,дешик ачды, ряфляди;

Бир уъуну тыхайыб,бир уъуну цфляди.

Гарьы ъанланыб бирдянданышды кювряк-кювряк;

Сясиндян дя еля билщям адамды, щям кцляк.

Охуду гямли-гямли:«Дай чалма, бясди, мяни!

Балыгчы, ай балыгчы,чалмаьын цздц мяни!

Ъаван, гыз вахтларымдачох эюзялдим, гяшянэдим,

Мян аналыг йанындазиндандакы чичякдим.

Эцнащсыз эюз йашларымтюкцлдцкъя цзцмя,

Еркян юлцм дилярдиммян Аллащдан юзцмя.

69

Seçilmiş əsərləri

Page 70: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Щямин аналыьымын язиз бир оьлу варды,

Адамлары горхудар,гызлары алдадарды.

Бир дяфя ахшамцстцбир сярт сащиля чыхдыг,

Орда мави сулара,гызыл цфцгя бахдыг.

Мяндян цряк диляди,неъя севярдим ону!

Пул да тяклиф еляди,эютцрмядим пулуну;

Синямя бычаг вуруб,мящв етди мян йазыьы.

Гябрими бурда газыб,дяфн етди мян йазыьы.

Эялиб бу гябрин цстяуъа бир гарьы битди,

Бюйцдцкъя юзцйлядярдими дя бюйцтдц.

Сян ай йахшы балыгчы,бу гарьыдан, эял, ял чяк!

Ня дярдимя чарясян,ня аьрыма юйрянъяк!»

1832

M.Y.Lermontov

70

Page 71: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

СУ ПЯРИСИ

Су пяриси сцзцб эязир мави чайда,Нур чиляйир цстян ай да.

Силкиндикъя, эцмцш-эцмцш кюпцкляриАй цзцня чырпыр пяри.

Чай бурулуб синясини гайнадырды,Булудлары ойнадырды.

Су пяриси няьмя дейир эялиб диляСяси чатыр сярт сащиля.

Су пяриси няьмя дейир: «Лап дяриндяШяфяг нурлу бир сяриндя

Вардыр мяним гызыл балыг сцрцлярим,Бцллур эюрклц шящярлярим.

Инди орда йаделли бир иэид йатыб,Гашларыны дцйцб чатыб.

Кюлэясидир башы цстя сых гамышлар,Башы алтда – гум балышлар.

Хошлайырыг биз дарайаг эеъяйарыГыврым-гыврым эур сачлары.

Эюзялляр дя буся алыр заман-заманЭащ цзцндян, эащ алнындан.

Чох сойугдур, мящял гоймур биръя кяряБизим одлу юпцшляря.

Йухусунда щярдян мяня дирсяклянир,Ня сяс чыхыр, ня дя сямир!»

71

Seçilmiş əsərləri

Page 72: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Су пяриси еля гямли охуйурду,Сяси кядяр тохуйурду.

Мави чайса ляпяляри боьуб йарыОйнадырды булудлары.

1832

M.Y.Lermontov

72

Page 73: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Хяйаллар ичиндя гуруйуб матымЭцмцш мащмызлары эюряндян бяри;Бахыб йанчаьына, а кющлян атым,Одлара йанырам сяндян ютяри.

Мащмыз танымайыб бабаларымыз,Чюллярдя ат чапыб яли йцйяндя;Гамчы эютцрцбляр бир щалда йалныз,О да хам атлары йящярляйяндя.

Кющня адятлярин кобуд пасыныСилиб, йениликдян ирфан алмышыг.Узаг, йад еллярин ихтирасыныЭятириб вятяндя ишя салмышыг.

Инди дя шяряфдир аты бяслямяк,Гяшянэ тумарланыр, сыьал чякилир.Дцнян вурмаг варды, бу эцн – бизлямяк,Щансы сярфялиди? – бир Аллащ билир.

1833

73

Seçilmiş əsərləri

Page 74: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЙУНКЕР ДУАСЫ

Ей пярвярдиэар,Ъанымы гуртар;Дар эюдякъядян,Азад олум мян.Айаг дюймякдянТопуьум сынар.Рясми кечидяЧаьырмасынлар.Тапшыр АлйохинБизи манежяЪялб елямясинЭцндцз йа эеъя.Бир арзум да вар,Будур илтимас:Гой эялян базарЭеъиким бир аз.Валлащ, бу ишдяЕйлясян кярям,Айры хащишляЗящля тюкмярям.

1833

M.Y.Lermontov

74

Page 75: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Сцкут чульалайыб гям дястясини,Дуруб дяфн едирик бир дост ясэяри.Алай кешишинин удур сясиниПайыз кцляйинин щюнкцртцляри.Щцзнлц ъярэяляр эириб думана,Сон дяфя сцзцрляр торпаг балынъы.Тахта табут цстя дуруб йан-йанаУлан шапкасыйла дюйцш гылынъы.Артырыб гялблярин дярди-сярини, Торпаьа дикилиб дамъылы эюзляр.Еля бил индиъя вердикляриниГопарыб эерийя гайтармаг истяр.Аьырды сызлайыб эюз йашы тюкмяк,Аьырды – говрулуб, йаныб йахылмаг.Динир тцк црпярдян вида сяситякМязара атылан бир овуъ торпаг.Ялвида, накам дост, няьмякар лачын,Кечди йуху кими сцрдцйцн щяйат.Бир тахта хач олду ахыр газанъын,Бир дя кюнлцмцздя гямли хатират!

1833

75

Seçilmiş əsərləri

Page 76: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЪАН ВЕРЯН ГЛАДИАТОР

Рома байрам еляйир... чяпикляр вермир ара,Бцрцнцб эениш мейдан сцрякли алгышлара.Оса йеря чырпылыб – синяси дармадаьын,Сцрцнцр дизин-дизин ичиндя тоз-торпаьын.Мярщямятя чаьырыр боз – буланыг эюзляриГялябяни бюлцшян лагейд накясляри.Ъялб елямир зярряъя о мяьлубун нявасыНя щавалы яйаны, ня йалтаг сенатору.Инди о гансызлара хатырладыр о йазыгСящнядян фыштырыгла говулан бир актйору.

Ганы ахыр сцзцлцр... щей созалыр эет-эедя,Яъял кясиб цстцнц, сон аныды, бялкя дя.Ишыг салыб кюнлцня хяйалынын шюляси,Ъанланыр эюз юнцндя доьма Дунайын сяси...Чичякляйир вятяни... о щцрриййят дийары,Эялир эюзц юнцня юз доьма оъаглары;Узаныбды йоллара атасынын ялляри –Арха, дайаг истяйир бу гоъалыг илляри;Газанъ, шющрят далынъа эедянини эюзляйирЦряйиндя щяля дя она цмид бясляйир;Оса мяшум дюйцшдя щялак олуб вящшитяк,Гансызларын ялиндя ойуна чевриляряк.Баьышла, позьун Рома, ...баьышла доьма дийар.

M.Y.Lermontov

76

Page 77: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Олсан да, чох заманлар чохларынын хцлйасы,Инди сян дя белясян, ей Авропа дцнйасы.Артыг гября эедирсян шяряфсиз бир щцзнля,Итиб цмид, инамын шцбщялярдя солмусан;Бу эцн байрам еляйян бу кцтлянин юнцндяОйунъаьа чеврилиб, эцлцнъ йери олмусан.

Инди юлцмгабаьы йаньылы ащ чякирсянНязярини гцдрятли бир эянълийя дикирсян –Маарифин йарасы, дюврцн зиняти-вары,Гайьысыз йаддашындан чыхармышдын онлары.Гялбиндя изтирабы тамам овутмаг цчцнКечмишин мащнысыны охуйурсан сян бу эцн.Рийакар йухусутяк даща чин олмаз гятиЪянэавярлик дюврцнцн сещрли рявайяти.

1836

77

Seçilmiş əsərləri

Page 78: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ШАИРИН ЮЛЦМЦ

Юлдц бюйцк шаир – Гейряти щяссас,Юмрц шящид олду шайяли шяря,Синядя гурьушун, црякдя гисасЯйилмяз башыны яйди сон кяря!..Хырда тящгирлярин аьыр дашынаДюзмяди Шаирин кюксцндя цряк.Кцбар аляминдя о, тякбашынаРядд едиб ряйляри щямишякитяк...Ахыр юлдцрцлдц!.. Даща ня лазымЭяряксиз тярифляр, бош щюнкцртцляр.Гуртарын щагг дейян мискин авазы,Щюкмцнц битириб гязавц-гядяр!Сизляр дейилдими еля гярязляЮткям бир таланты перикляйянляр?Сизляр дейилдими зювгц-щявясляО эизли йаньыны кюрцкляйянляр?Ня олар? Яйлянин... Эцлцн бир даща,Битди язабларла сонунъу ъянэи:Сюндц чыраг кими мунис бир дцща,Солду тянтяняли зяфяр чялянэи.

Мярщумун гатили лагейд, зирянэ,Зярбяси амансыз олду йаманъа:Арамла вурармыш дуйьусуз цряк,Зярряъя ясмяди ялдя тапанча.

M.Y.Lermontov

78

Page 79: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Бу ня мюъцзядир?.. Тале эюндяриб,Бахмайыб йурдунун сойу-совуна,Башлайыб – неъя ки, йцзляръя гяриб –Сяадят овуна, рцтбя овуна,Эцлцб, лайиг билиб сонсуз нифрятяЙабанчы адяти, дили о гансыз;Аъыйа билмяйиб бизим Шющрятя,Анлайа билмяйиб ган тюкян вядяНяйя ял галдырды беля амансыз!..

Шаир юлдцрцлдц – амансыз, нащаг –Бюйцк бир илщамла юзц вясф едян;Юзцтяк гысганълыг бадына эедянО мяъщул, о язиз няьмяляр сайагОну да гойнуна апарды торпаг.Нийя о пак достлардан айры дцшцб бищудя,Айаг ачды бу пахыл, бу хяфяли мцщитяАзад, аловлу гялби эцндя сынан, ганайан?Нийя ял верди беля бющтанчы рязилляря,Нийя инанды, эюрян, йаьлы, ширин дилляряО ушаг вахтларындан адамлары таныйан?

Чялянэини эютцрцб, тязясини щюрдцляр,Бир дяфняли эюйями алны цстя сярдиляр;

Амма пцнщан тиканларОнун шанлы алнына аьы сцздц о ки вар.

Зящярлянди анбаанО тялхяк ъащиллярин щийляли пычпычындан.О юлдц – гисас ешги гайнаса да, ганында,Алданмыш цмидлярин тяяссцфц ъанында.

Сусду шаграг няьмякарГалхыб охумаз бир дя;

79

Seçilmiş əsərləri

Page 80: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Кип гапанды додагларЕнсиз, кясиф гябирдя.

Сиз ей рязиллийя яйилянляринДикбаш хяляфляри, мяьрур яйанлар,Тале гырманъыйла дюйцлянляриКюля дабаныйла тапдалайанлар!О аъ эюзляриниз нийя доймады,Ей тахт ятрафына дарашан йыьын;Сизсиниз гатили, яъял ъялладыДцщанын, Шющрятин вя Азадлыьын!Сизляря пярдядир ганун ъащанда,Сусур гаршынызда щагг да, диван да...Ей позьун яхлага сирдаш оланлар,Билин, Танрынын да юз диваны вар;Эюрцр габагъадан фикри, ямяли,Она йетмяйяъяк алтунун яли!Онда бир аьыздан сизин щамынызНащаг сюйсяниз дя о щагг гануну,Йуйа билмяйяъяк гара ганыныз-------------------------------------Тяптязя, дупдуру Шаир ганыны!

1837

M.Y.Lermontov

80

Page 81: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

БОРОДИНО

– Шащиди олмусан, сюйля бир, ями,Алышан Москва мцфтя йерями

Кечди фирянэя?Дейирляр дюйцшляр олуб ки ахы,Щяля дя унутмур Вятян торпаьыБородино эцнц чякилян даьы!

Щейрят о ъянэя!

– Бяли, ярляр варды – щяр бири бир няр,Онларын йанында, дейим мцхтясяр,

Сизляр щядярсиз!Ди эял ки, бяд олду тале гисмяти,Чохлары дюйцшдян эери дюнмяди...Онлар Москваны вермязди гяти

Гяза-гядярсиз!

Сусуб чякилдикъя биз хейли мцддят,Гоъалар гялбиндя кцкряди щиддят

Уму-кцсцйля:«Исти комайамы дюнцрцк эери?Бяйям ордумузун командирляриЙырта билмяздими йад мундирляри

Рус сцнэцсцйля?»

Ахыр эялиб чатдыг бир дцзянэаща,Ня гядяр истясян ъювлан ет даща!

Газылды сянэяр!

81

Seçilmiş əsərləri

Page 82: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Эеъя гулаьымыз дары дялирди!Еля ки топ-тцфянэ, мешя бялирди,Эюрдцк сящяр-сящяр бяри эялирди

Мцсйю фирянэляр.

Топун лцлясини долдуруб бу дям,Дедим достларымы гонаг ейлярям!

Дайан бир, ашна!Даща щцъум вахты нейнирдим фянди,Биз ки, йыхмалыйдыг бяряни, бянди.Ахы, анд йеримиз ана Вятянди! –

Гурбан дашына!

Ики эцн атышдыг биз ордан-бурдан,Ня чыхар мянасыз атышмалардан?

Эюзлядик фцрсят.Бцрцдц щяр йаны сющбят, виъ-виъя:«Вахтды, йаьылары тутаг картечя!»Дюйцш мейданына цчцнъц эеъя

Чюкдц бир зцлмят.

Истядим узаныб алым мцрэцмц,Няшяли фирянэляр сящяря кими

Бюр-бюр бюйцрдц.Амма сакит иди бизим дцшярэя:Кими ял эяздирир папаьа, бюркя,Кими быь чейняйиб щирсийля бирэя

Сцнэц дюйцрдц.

Эюйляр авазыйыб дан аьарандаЪярэяляр тярпяшиб динди щяр йанда

Щай веря-веря.Иэид полковники гой салым йада,Чара нюкяр иди, ясэяря – ата!Щайыф, бир гылынъа эедяряк бада,

Сярилди йеря.

M.Y.Lermontov

82

Page 83: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Эюзцнц бярялдиб диллянди бирдян:«Ушаглар! Москва биз дуран йердян

Узаг ща дейил!Юлян гардашлартяк биз дя щяйатдаГойаг башымызы Москва алтда...»Бяли, садиг галыб о ящдя, анда

Эетди бир нясил.

Щаман о бяд эцнц тцстц ичиндяФирянэляр булудтяк эялиб кечяндя

Бизим сянэяря,Синяси нишанлы ловьа уланлар,Папаьы атгуйруг боз драгунларСел кими ахышыб эялди о ки вар,

Эялди бу йеря.

Сизя эюстярмясин щеч пярвярдиэар!Тцстцдя, думанда одлар, аловлар

Йыхды йаьыны.Картеч вызылдады, гылынъ ойнады.Сцнэц зыпламагдан голлар доймады.Эцлля шцтцмяйя йер дя гоймады

Мейит йыьыны.

Йадлар ялбяйаха рус дюйцшцнцнДадыны йаманъа даддылар о эцн,

Бяляниб гана.Бизим синямизтяк титряди торпаг,Ъясядляр, ъямдякляр галанды даь-даьТопларын сяси дя щарай салараг

Эялди тцьйана.

83

Seçilmiş əsərləri

Page 84: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Щавалар гаралыб говушанда шяр,Щазыръа дайандыг йени дюйцшя –

Дюзцб язаба...Биз еля чалдыг ки, барабанлары –Эерийя отуртдуг басурманлары.Сонра юлянляри, саь галанлары

Алдыг щесаба.

Бяли, бизим нясил юзэя нясилди,Сизин бу сцстлярин тайы дейилди.

Сизляр щядярсиз.Бяд олду онларын тале гисмяти,Чохлары дюйцшдян эери дюнмяди.Онлар Москваны вермязди гяти

Гяза-гядярсиз.

1837

M.Y.Lermontov

84

Page 85: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ФЯЛЯСТИН ПЮЩРЯСИ

Фялястин пющряси, бир сюйля эюрцм,Сян щарда битмисян, чичяклянмисян?Щансы тяпялярин, щансы дцзляринБязяйи олмусан, гяшянэлянмисян?

Иордан чайынын дуру селими,Шяргин шяфягими эцлляйиб сяни?Ливан даьларынын эеъя йелимиБеля щирсляндириб, йелляйиб сяни?

Йазыг ювладлары ЙерусялиминЙарпаьындан няляр тохуйубдулар?Онда кечмишлярин няьмясиними,Йа щязин дуалар охуйубдулар?

Неъядир палманын инди эцнляри?Йайда, эцнортанын гыздыьы вахтдаЙеня сясляйирми йол ютянляриО енлийарпаглы таъынын алтда?

Йохса ки, аьрыдыб, сыхыбды щиъран,О да сянин кими солуб, саралыб?Йохса дцзянлярин бомбоз тозунданСары йарпаглары йаныб, гаралыб?

Де, щансы мюминди? Сяни эятирибБизим бу йерляря, елляря сары?Чохму кядярляниб, де, сяндян ютрц,Йадында галырмы о эюз йашлары?

85

Seçilmiş əsərləri

Page 86: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Йа щагг ордусунда ян йахшы ярди,Алны булудсузду щяр бир анында?Сянинтяк эюйляря лайигди щяр дямО инсан йанында, Аллащ йанында?

Бир гызыл икона юнцндя дуруб,Садиг кешикчисян мцгяддяслийя;Фялястин пющряси, гцрбят гцруру,Бир сирли гайьыды сяни бясляйян!

Гцдси хач, икона гойулан йердяО гяндил нурунун саф торанындаЩамынын севинъи, фярящи бирдиЩям башын цстцндя, щям дюрд йанында.

1837

M.Y.Lermontov

86

Page 87: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

МЯЩБУС

Ачын зцлмят зинданы,Верин нурлу дцнйаны,Гараэюзлц дилбяри,Гарайаллы кящяри;Юпцм йарын ялиндян,Юпцм азы мин кяря,Галхыб кящяр белиня,Гошулум кцлякляря.

Пянъярям щцндцр, саьыр,Гапым гыфыллы, аьыр;Гараэюзлцм – узагда,Бярбязякли отагда;Кящярим эюй чямяндяСярбяст чапыр, ойнайыр;Хилас олуб йцйяндян,Севинъиндян доймайыр.

Щяр тяряфим ням дивар,Цряйимдя гям-губар;Йаныб гуртарыр йаьы,Сюнцр сольун чыраьым;Динир гапы далындаКешикчи аддымлары,Сян ща чаьыр, залымданЪаваб да чыхмыр бары.

1837

87

Seçilmiş əsərləri

Page 88: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ГОНШУ

Мякрли талейин бу тярс ойуну,Бу эцн даш-диварла, сабащ ясрарла,

Бизи айырса да, сонсуз губарла,Тясадцф йолдашым, эюстяр бойунуЩяр кимсян, нячисян няйимя эяряк,

Мян сяни севирям эянълик достутяк.

Сюнян Эцняшин дя алатораныМящбяс баъасындан дцшцб, дараныб,Юлцмъцл видалы салам дейяндя,Кешикчи тцфянэя диряниб галыб,Ютян эцнляринин фикриня далыб,

Еля айагцстц мцрэцляйяндя, –

Алнымы сюйкяйиб нямли дивара,Мян гулаг асдыгъа, сясин дцбаря

Йайылыр зцлмятя сяпяляняряк.Зцмзцмян ня дейир гямдян, кядярдян –Дуйа билмясям дя, о сясляр дян-дян

Тюкцлцр сакитъя эюз йашларытяк...

О шух эцнлярдяки ешгин, цмидинЙенидян чаьлайыб ъошан дямиди,

Фикрим дя пярянди дярбядяр кими.Ъошуб чаьладыгъа ещтирасларымГанымда гайнайыр, саф эюз йашларым

Тюкцлцр дямадям о сясляр кими.

1837

M.Y.Lermontov

88

Page 89: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Дальаланыб тярпяняндя саралан зями,Чаьлайанда тяр мешяляр кцляк сясиндян,Моруг рянэли эавалыны, мейхош эюйямиЭизляйяндя эюй йарпаглар юз кюлэясиндя;

Гцруб вахты, йа сцбщ чаьы эцнцн лячяйиАл бойаныб гызыл рянэдян сещрляняндя;Шещдя чимиб ятирлянян инъичичяйиКол дибиндян мяня бахыб мещрляняндя;

Дяря бойу шцтцйяряк чаьлайан булагГатгарышыг йухулара чякиб хяйалы,Узаг, сирли дийарлардан йетириб сорагЙад етдикъя яфсаняли бир динъ мащалы;

Дярдли кюнлцм ращатланыр гямдян, щцзндян,Чюзялянир алнымдакы дцйцн гырышлар.Сяадятя говушурам мян йер цзцндяВя эюрцрям эюйлярдяки Аллащы ашкар.

1837

89

Seçilmiş əsərləri

Page 90: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Айрылдыг, бир шяклин хатиря галды,Севиб сахлайырам синямин цстя.О хошбяхт иллярим инди хяйалды,Исидир кюнлцмц бир сольун эюз дя.

Уйуб йенисиня йансам йаланды,Щеч заман вяфасыз олмарам сяня.Варыб эедился дя – мябяд галанды!Деврилян Танры да Аллащды йеня!

1837

M.Y.Lermontov

90

Page 91: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Кюнлцмц эюйнядян сирли дастаныЯсла истямирям ешитсин алям.Бир Аллащ шащидди, бир юз виъданымМян неъя говрулуб, неъя севмишям.

Кюврялиб, онлара ачылар цряк,Онлардан диляйяр мярщямят, кярям.Чякдийим язабы эюндярян мялякВерсин ъязамы да, дюзцб чякярям.

Ъащилляр тянбещи, елляр тянясиУъа кюнцлляря кядяр эятирмяз.Дальалар дяниздя тцьйан елясин,Гранит гайайа хятяр йетирмяз.

Башы булудларда бойланыр эюйя;Ики тябиятин тутгун сакиниТуфандан, шимшякдян башга щеч няйяЕтибар еляйиб ачмаз фикрини...

1837

91

Seçilmiş əsərləri

Page 92: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Тялясиб эедиркян шимала сарыЩавасы истили гяриб еллярдян,Казбек! Гоъа шяргин кешик вцгары,Салам эятирмишям щцзуруна мян.

Язялдян башынын бяйаз чалмасыЮртцб алнындакы галын гырышы;Мяьрур инсанларын щарай салмасыПозмайыб тямкинли мяьрур дурушу.

Каш уъа мцлкцндя, ахшам сяриниУъа гайаларын йазыб бахтыма,Бу кювряк кюнлцмцн дилякляриниЙетиря Аллащын уъа тахтына.

Она йалварырам, сярин эюндяряГызмар вадиляря, тозлу йоллара.Ъансыхан дцзлярдя бары бир кяряОтуруб динъялям, бахам коллара.

Она йалварырам, гопан щяр туфанОйун ойнамасын гой щяйатымла.Дярйа дярясиндян кечдийим заманМяни щагламасын йорьун атымла.

Чохду цряйимдя щяля арзулар!Демяйя горхурам – цряйим ясир.Сцрэцндян бу йана йурдда кимим вар?Мяни йада салыб анан ня эязир!

M.Y.Lermontov

92

Page 93: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Галыб эюзляйирми, ня билим, щяляО кющня гуъаглар, лоьман саламлар?Таныйа билярми щеч индян беляЪяфакеш кюнлцмя доьма оланлар?

Бялкя, мян юзцм дя дюняндя эериКющня гябиристанда эязиндийим вахт,Цстцндян кечдийим мязарын бириБир язиз доьманын, достун олаъаг?

Белядя, гой юмрцм ахыра йетсин;Кцлякляр аьзына вериб кцлцмц,Сяпяля, ей Казбек, сяпяля эетсинДярин дяряляря гяриб кцлцмц!

1837

93

Seçilmiş əsərləri

Page 94: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЕПИГРАМ(Ф.Булгариня)

Сатыр Русийаны йаланчы Фадей,Илк дяфя дейил ки, таланчы одей,Сатар арвадыны, ушаьыны да,Сатар лап ъяннятин буъаьыны да;Сатар виъданы да, гиймят версяляр,Алан да тапылар... амма эюрсяляр...

1837

M.Y.Lermontov

94

Page 95: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Кящаня щцзнцмя чох эцлмя щядяр;Билирдим: мяни дя тапаъаг гядяр.Севиб синян цстя охшадыьын башСцрцшцб галаъаг балталар алтда.Мян сяня дейирдим, дейирдим йаваш:Ня шющрят тапаъам, ня бахт щяйатда.Билирдим, ня вахтса ганлы бир гярязЭцлцб шярляйяъяк накам дцщамы.Кючцб бу дцнйадан эедярям ябяс,Цмидин, язабын битяр давамы.Вахтды, эюзляйирям вахтсыз яъяли,Чяксин щагг евиня мяни юз яли.Гой шющрят таъымы, язаб таъымыАйаглар алтында етсинляр щяшям.Гой чяким беляъя аьры-аъымы,Онларын гядрини мян билмямишям.

1837

95

Seçilmiş əsərləri

Page 96: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ХЯНЪЯР

Мян сяни севирям, а голум эцъц,А полад хянъярим, а сойугняфяс!Сяни гисас цчцн дюйцбдц эцръц,Ганлы саваш цчцн биляйиб чяркяз.

Нилуфяр билякли бир бяйазсиняСяня бяхш едяндя айрылыг вахты,Илк дяфя тийяндян ган явязиняИнъи эюз йашлары сцзцлцб ахды.

Сцзцб гара эюзляр баханда мяняКядярли, гцссяли сещря дюндцляр.Титряк бир шюлядя бянзяйиб сяняЭащдан алышдылар, эащдан сюндцляр.

Язиз йадиэарсан бир лал севэидян,Мяня щям йолдашсан, щям дя ки, юрняк.Даща бундан сонра дяйишмярям мян,Гялбян мющкям оллам, ей дост, сянинтяк.

1837–1838

M.Y.Lermontov

96

Page 97: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Игбала бахырам горхулу, цркяк,Кечмишя бахырам гямли щцзнля;Едам вядясиндя мялул ъанитякБир йахын эязирям мяляр эюзцмля;Бир хилас хябяри эятирян ола,Арзуну, истяйи гайдайа сала,Таныда щяйатда ясл йерими.Даныша – алныма ня йазыб Аллащ,Нийя эцл ачмамыш пуч ейляйир, ащ,Бу ъаван йашымда цмидлярими.Дцнйяви щаггыны гайтармышам мянСевэинин, цмидин, хейирин, шярин.Щазырам башлайым юмрц йенидян,Сусуб эюзляйирям: йетиб эцнлярим;Галасы бир кясим йохду дцнйада,Бир йорьун, бир цзэцн кюнлцм вар, о даЩачанды сойугла, зцлмятля долуб;Бир фараш, ширясиз барды щяйатда,Дювранын амансыз эцняши алтдаТале туфанында саралыб, солуб.

1837–1838

97

Seçilmiş əsərləri

Page 98: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

О зил, зяриф сясиниБиръя йол ешидянтяк,Гуштяк чырпыб юзцнцВурур синямдя цряк.

Масмави эюзляринляЦзбяцз эяляндя мян,Илащи щисляр иляКюнлцм учур йериндян.

Севинъимдян шадланыбАз галырам аьлайым.Аз галырам атланыбБойнуну гуъаглайым.

1838

M.Y.Lermontov

98

Page 99: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Эюзлярин – эюй гцббяси,Миналы кузя кими;Гопанда шаграг сясинЯрийир буся кими.

Сюзц яфсунлу сяням,Бяри сал нязярини;Валлащ, пешкяш ейлярямБу эцръц хянъярими!

Онун да юз шюляси,Юз ляззяти, щяззи вар;Цряк титрядян сясиЦрякдя ган гайнадар.

Кефляря мейил салыбЯйляниб эцлмцрям мян,Сясиня щейран галыбЭюзцнц эюрян эцндян.

1838

99

Seçilmiş əsərləri

Page 100: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ДЦШЦНЪЯ

Кядярля сейр едирям бизим индики нясли!Эюрцрям ки, сабащы йа щечдир, йа гаранлыг.Идрак шцбщя йцкцндян аьыр, цзэцн няфяслиГоъалыб эедяъякдир бу талейи виранлыг.Бешикдян галхар-галхмаз яъяб зянэиник йаманЯщликеф аталарын бол-бол нюгсанларыйла.Мягсядсиз, щамар йолда йад мяълися охшайанСонракы аьылларын бу сонракы варыйла.Хейри-шяри ар билиб, йанындан йан кечирикМцбаризя дейяндя солуб эедир рянэимиз,Бир тящлцкя эюряндя горхудан ъан чякирик,Щакимиййят юнцндя ийрянъ, рязил гулуг биз.Вахт-вядясиз йетишян ъылыз мейвя, ъылыз барНя аьыза дад верян, ня эюзц охшайанды.Эялмя йетимляр кими эюй будагдан салланар,Будаьын да бязяйи барын гопдуьу анды!

Бар-бящрясиз елмля аьлымызы гурутдуг,Эцлцнъ-эцлцнъ сяйляря итириб етибарыДостлардан, доьмалардан щясядля эизли тутдугЯн эюзял цмидляри, мярданя чаьрышлары.Кеф-дамаг бадясиня ялимиз узанантякЪанымызда эянълийи горумадыг юмцрлцк.Щяддян артыг дойумдан чякиниб усанантякЩяр севинъин шящдини сечиб тамам сцмцрдцк.

M.Y.Lermontov

100

Page 101: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Цряк ачан шеирляр, гялб охшайан сянятлярБизляри щейран гойуб тярпятмир бейнимизи.Синямиздя эюмцлян сямярясиз сярвятляр –Галыг дуйьулар тяки кейидиб ейнимизи.Тясадцфи севэимиз, тясадцфи кинимизНя киня гурбан эедир, ня ешгя-мящяббятяДамарда ганымызтяк ъошуб гайнасаг да, бизЭизли бир сойуглуг вар ганымызда щяр вядя.Сяляфлярин севдийи о позьунлуг, тямтярагСадялювщ эюрцнся дя, ачмыр бизи бир тикя.Чеврилиб биз онлара истещзайла бахараг,Табута тялясирик шющряти кям, бяхти кям.

Гаш-габаьы тутулмуш, сяссизъя гатар-гатарКючяъяйик дцнйадан – беля гойулуб тямял;Бу эцндян ня атмышыг сабащлара йадиэар,Ня бящряли бир фикир, ня дцщалы бир ямял!Хяляфляр дя шеирини бцкцб аъы гадайаРущумузу сюйяъяк – олуб нифрят щакими.Вар-йохуну совурмуш ящликеф бир атайаАлдадылмыш оьулдан эизли истещза кими.

1838

101

Seçilmiş əsərləri

Page 102: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ШАИР

Саф, гызылы нахышыйла пар-пар йаныр хянъярим –Гцсур билмяз етибарлы йараьым;

Саф полады – дяйанятин сирли, мцбщям сянэяри,Ъянэ-ъидаллы Шяргин мирас сораьы.

Илляр бойу эяряк олуб даьлар эязян атлыйа,Гуллуг цчцн щагг давасы дюймяйиб;

Чалын-чарпаз даьлар чякиб нечя гялби одлуйа,Бичиб-тюкцб нечя зирещ кюйняйи.

Гулдан артыг бойун яйиб йийясинин сюзцня,Ъинэилдяйиб-эютцрмяйиб гарьышы.

О эцнлярдя йад бязяктяк ар билибдир юзцняЦстцндяки зяриф, зянэин нахышы.

Терек чайын о тайында тапыб ону бир казак,Сапланыбмыш бир аьанын кюксцня,

Сонраларса эизлядилиб, сахланылыб о йасагБир ермяни дцканында бир сяня.

Эялиб инди айры дцшцб, гын щардады, о щарда;Галыб дюйцш достундан да хябярсиз.

Гиймятли бир ойунъагтяк пар-пар йаныр диварда –Йаныр, щейщат, шяряфсизъя, хятярсиз!

Унудублар вахтлы-вахтлы гайьысына галмаьы;Йохду даща охшайаны, силяни,

Тийясиня нягш олунмуш йазылары сцбщ чаьыБир сювг иля охуйаны, биляни.

M.Y.Lermontov

102

Page 103: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Шаир, сян дя хумарланыб ясримизин назына,Итирмисян мягсядини, гайяни.

Дяйишмисян юз щюкмцнц сян мянсябя, гызыла,Адамлары валещ едян сайяни.

Бир заманлар щай-щарайлы сюзляринин гцдрятиИэидляри дюйцшляря кцкрядиб.

Эяряк идин ъамаата мяълислярдя чахыртякЭяряк идин азан вахты бухуртяк.

Шеирлярин башлар цстя бир рущ кими, тян кимиОлуб няъиб фикирлярин сядасы,

Сяслянярди щцндцр вече гцллясиндя зянэ кимиЩяр эяляндя ел байрамы, ел йасы.

Ади дилин, мяьрур дилин няшямизи едиб тянэ,Эюз охшайыр парылтылар, йаланлар;

Гоъа дцнйа юйряшиб ки, бир гартымыш сифяттякГырышлары юртя янник-киршанлар...

Бир дя щачан ойанарсан, щяъвя мяруз пейьямбяр!Дур, хябяр тут гисас адлы ганындан.

Тящгирлярдян гызыл гында пас баьламыш бир хянъярЙохса щеч вахт чыхмайаъаг гынындан?

1838

103

Seçilmiş əsərləri

Page 104: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

КАЗАК ЛАЙЛАСЫ

Уйу, кюрпям, уйу эюряк,Лайла, а лайла.

Бешийиня титряк-титрякНур чиляйир Ай.

Чохлу наьыл сюйляйим мянОлсун ширин пай.

Эюзлярини йум, уйу сян,Лайла, а лайла.

Дяли Терек лячяр-лячярЧырпылыр даша,

Кинли чечен ялдя хянъярДырманыр гаша;

Дцнйа эюрмцш ясэяр атанЪан вермяз щайщай!

Йат, а кюрпям, йат ращатлан,Лайла, а лайла.

Бюйцйярсян, бу дцнйаданоларсан аэащ,

сян цзянэи тутан заманЯлдя силащ,

Сянин дюйцш йящяриниТутарам шала,

Уйу, уйут дярд-сярими,Лайла, а лайла.

M.Y.Lermontov

104

Page 105: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Рущян казак олаъагсан,Цздян иэид яр;

Сяни йола салан заманМяня ял ейляр,

Сян эцлярсян, мян аьларамКюнлцмдя ащ-вай;

Уйу, кюрпям, арам-арам,Лайла, а лайла.

Щясрятиндян говруларагйола гачарам,

Эеъя-эцндцз совруларагЩей фал ачарам;

Дцшцнярям: дарыхырсанЙад елдя щяр ай.

Уйу, балам, карыхырсан,Лайла, а лайла.

Гойаъаьам иконаныСянин йолуна;

Юпцб-охша дуа аны –Эцъдц голуна.

Ананы да дюйцш вахтыйадда сахла, сай...

Уйу, мяним кюрпя бахтым,Лайла, а лайла.

1840

105

Seçilmiş əsərləri

Page 106: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Бир севимли чаьаныСаламлайыр шаирин эеъикмиш ярмяьаны.

Хош арзулар, диляклярЙаьдырсын башы цстя йердян, эюйдян мялякляр.

Ад алсын атасытяк,Олсун анасы кими севимли эюзял-эюйчяк.

Рущу ращат йашасын,Щагга яминликдя дя щагг-гылмана охшасын.

Аьрытмасын гялбиниНя севэи изтирабы, ня йад шющрятин кини.

Она вермясин губарБу щай-кцйлц дцнйада йаланчы парылтылар.

Юзэя сябяб эязмясинЮзцнцн севинъиндя, йа ешгиндя бир кясин.

Тямиз чыхсын щяр заманЦфунятли, зядяли мцщит батаглыьындан!

1839

M.Y.Lermontov

106

Page 107: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЮЗЦНЯ ЭЦВЯНМЯ

Няйимизя эярякдир боьаз йыртан, щай саланБялаьят устадлары, тямтяраг дяллаллары?Сюз ойнадыб ортада ойнамагдан зювг аланСюз-сянят аляминин беля аьлы каллары?

(Огйуст Барбйе – франсыз)

Хамхяйала гапылыб юзцня эцвянмя чох,Йарадан горхан кими илщамындан горун, горх!О юз хястя кюнлцнцн сюз сайагламасыдыр,Йа да ясир фикринин сюзц даьламасыдыр!Онда эюйдян нишаня ахтармаьын ябясдир,О бир гцввя чохлуьу, ган гайнадан щявясдир.Эет йаша дярд-сяринля, юмрцнцн баьрыны сюк,О зящярли ичкини чалхалайыб йеря тюк!

Арзусунда олдуьун эцнлярин бир эцнцндяЧохдан сусуб динмяйян о йаньысыз синяндяЧох ади зцмзцмяйля салыб ади сяс-сяда,Гцдрятиндян бакиря бир булаг чаьласа да,Она гулаг кясилиб вахтыны вермя бада,Цстцнц пярдяля ки, унудулсун дцнйада;Ня о сойуг шеирин, ня сыьаллы ащянэинЯкс едя билмяйяъяк о мянаны, о рянэи.

Кюнлцнцн щцърясиня йол тапса эизли кядяр,Туфанлы, гасырьалы бир ешг йетирся гядяр,Щай-кцйлц мяълисляря эедиб орда эюрцнмя,

107

Seçilmiş əsərləri

Page 108: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Ъошгун илщам билдийин о гудурмуш пяринля;Юзцнц алчалтма сян, алвер етмя, бир утан,Эащ щиддятли-юфкяли, эащ гямли олмаьынла;Юз йараны кибрля гопарыб гайсаьынданО садялювщ кцтляни щейрятя салмаьынла.

Чякмисян, чякмямисян изтираблар, язабларИнди биздян ютяри бунун ня мянасы вар?Няйимизя эярякди – алнынын гырышларыЩансы ешгин изиди, щансы иллярин бары!Бир бойлан иряли бах: орда эюрдцйцн щяр кясЭедир ади йолуйла, эедир динмяз-сюйлямяз.Бир гайьы эюрцнся дя, кимляринся цзцндяЭюрмязсян бир эюз йашы сян онларын эюзцндя.

Онларын арасында еляси йохду, бялкя,Юмрцндя бир дяфяся, дцчар олмайа бяркя –Эюрдцйц ишэянъяляр ъинайятсиз, иткисиз,Йа аъысыз-аьрысыз алнына салмайа из.Сян инан ки щяр дяфя онлара вирд етдийинЩычгырыглар, гынаглар эцлмяли эюрцняъяк.Цз-эюзц гримлянмиш фаъия артистининСящнядя ойнатдыьы йаланчы бир гылынътяк.

1839

M.Y.Lermontov

108

Page 109: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЦЧ ПАЛМА(Шярг наьылы)

Ярябистан елинин гумсаллы бир дцзцндяЦч палма бойланырды вцгарлы бир щцсндя;Онларын арасында бош йердян гайнайарагСцзцрдц сярин сулу, зцмзцмяли бир булаг;Палмалар кюлэясиндя щифз олурду щяр заманОд йаьдыран эцняшдян, гум совуран сямумдан.

Илляр совушду кечди заманын лал кючцндя;Йол йорьуну бир сяййащ эялиб бурдан кечяндяСюндцрмяк арзусуйла синясиндя тяшняни,Яйилмяк истяйиркян цстцня буз чешмянин,Од яляйян эцняшин ъан гарсыдан гызмарыСусдурду зцмзцмяни, солдурду йарпаглары.

Цз тутараг Аллаща эилейлянди палмалар:«Йанмаьамы йаратдын сян бизи, пярвярдиэар?Биз эюйяриб эцл ачдыг бу сящрада бош йеряСиня эярдик гызмара, гум совуран йелляря.Кюнлцнц охшамадыг илтифатлы бир кясин,Щаглы дейил, ей Аллащ, о мцгяддяс сон сюзцн!»

Палмалар сусан кими ойнады сярт сямумлар,Бурум-бурум бурулуб эюйя дирянди гумлар.Щязин зынгыров сяси йцксялдикъя узагдан,Йцкц халы-халчадан ахыб эялирди карван.Эюзишлямяз сящрада белиндя эяъавялярДяниздя гайыг кими лянэяр вурур дявяляр.

109

Seçilmiş əsərləri

Page 110: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Щцрэцълярдя йырьанан кяъавянин лянэяриМещ кими тярпядирди нахышлы юртцкляри.Ясмяр рянэли бир ял дя щяр чякяндя ятяйиБахан гара эюзлярин алов сачыр бябяйи...Гуру-гамчы яряб дя йатыб йящяр гашынаГарайорьа атыны говур мянзил башына.

Гарайорьа шцтцйцр, йелляниб кцляк кими,Щярдян дя шащя галхыр ох дяймиш пялянэ кими.Ярябин яйниндяки бцзмяли аь палтарыЧийни цстя сцрцшцб ачылдыгъа гатларыФит чалыб, щарай салыб чапдыгъа щей чапырдыЮзц атан низяни чапыб юзц гапырды.

Палмалара чатанда о щайлы-кцйлц карванБу сярин кюлэяликдя салыб дцшярэя-мейданЗцмзцмяли булагдан су эютцрдц эцйцмлярАчылды палмаларын кюнлцндяки дцйцнляр.Бу гяфил гонаглары саламлайыб вцгарлаКясдиляр йаньысыны сярин, ширин суларла.

Бир аздан ахшам олду, торан сарды эюйляриБу балта ишя дцшцб кясди йумшаг кюкляриЙцз илин аьаълары йыхылды йаны цстя,Ушаглар гол-будаьы йолдулар дястя-дястя.Аьаълары доьрайыб бир-бириня гатдылар,Одунлары оъагда сящяряъян чатдылар.

Дан цзц гярбя доьру чякилди эетди думан,Вядя эялиб йетишди, йола дцзялди карван.Орда гуру кюсювляр йандыгъа корун-корунЭцняш чыхды сонуна оъагда галан горун;Карванын архасынъа сойуг, бяйаз кцлляриСяпяляйиб совурду сящранын боз йелляри.

M.Y.Lermontov

110

Page 111: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Дурур о йер инди дя – алыб синя даьлары – Булагла пычылдашмыр палманын йарпаглары;Ябяс йеря дил тюкцр пейьямбяря о булагОнсуз да эюзляриня гайнар гумлар долаъаг.Щяляликся цстцня лап тязяъя овлананШикары ганлы-ганлы дидиб тюкцр чалаьан.

1839

111

Seçilmiş əsərləri

Page 112: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ДУА

Бяд эяляндя юмрцн аныДцйцн дцшся црякдя гям,Щейрятамиз бир дуаныЙорулмадан вирд едирям.

Бящряли бир гцввя вармышЪанлы сюзляр дцзцмцндя.Эюзяллик дя сирр олармышМцгяддяслик юзцлцндя.

Црякдяки дярд лахлайыб,Шцбщя гялбдян гачаг дцшцр;Щям инаныб, щям аьлайыбАдам хейли йцнэцлляшир...

1839

M.Y.Lermontov

112

Page 113: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ТЕРЕКИН ТЮЩФЯЛЯРИ

Уьулдайыр дяли ТерекСал гайалар арасында,Сычрантылар щюнкцрярякЧиликлянир аьрысындан.Амма дцзя чатан кимиАвазыйыр, йатыр кини.Эялиб мязя веря-веряШырылдайыр эюй Хязяря:

«Гоъа, бир аз эери чалхан,Сыьынъаг вер, йатсын дальам!Даьда-дашда безиб ъаным,Бир аз мян дя ращатланым.Мянбяйимди Казбек гары,Чох яммишям булудлары.Бу дцнйайа эялян эцндянЙадам инсан щюкмцня мян.Дярйал бойу сола, саьаТалан яли йетирмишям.Ушагларын ойнашмаьаСцрц дашлар эятирмишям».

Гум сащиля сюйкянярякСусду Хязяр йухулутяк.Терек йеня мязялянди,Шырранындан сюз ялянди:

113

Seçilmiş əsərləri

Page 114: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

«Сяня дя бир совгатым вар –Эюрцнмямиш ярмяьанды.Юзц иэид, рущу гайнарКабардалы бир оьланды.Дябилгяси гызылганад,Голчаглары тюкмя полад.Бир немятди, бах, щяряси, –Цстцндя «Гуран» суряси.Дцйцнляниб эур гашларыГязябиндян йана-йана.Быьларынын шиш уъларыБялянибди гызыл гана.Эюзляр – ачыг, аьыз – баьлы,Гисас дейян синя – даьлы.Сцксцнцндя гара кякилБурулубду щюрцк тяки».

Гум сащиля сюйкяняряк,Сусду Хязяр яввялкитяк.Амма Терек йырьаланды,Йеня ъошду, ловьаланды:

«Йахшы-йахшы динля, дайы,Бу тющфямин йохду тайы.Щяр нязярдян ращламышам,Сяндян ютрц сахламышам.Дальам цстя битирдийим,Сяня тющфя эятирдийимЧийни ачыг казак гызы,О сарышын эцнащсызы,Бахышы лал, чющряси гямБал йухуда йатыр бу дям.Дюшцндяки йарасындан

M.Y.Lermontov

114

Page 115: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Сызыб ахыр гызылы ган.Инди ону станитсада Биръя няфяр салмыр йада –Ъаны мющкям, рущу саьламГребенскли казак оьлан!Миниб гара йорьасына,Эедиб эеъя говьасына.Залым чечен хянъяриндянДийирляниб баш йериндян».

Дяли Терек няфяс дяриб,Киридикъя йаваш-йавашДальалардан бой эюстярибЦзя чыхды щюрцклц баш.

Щюкмраня бир эюркямляДик атылды гоъа Хязяр,Ещтирасдан йанан гямляПарылдады мави эюзляр.

Башлады кеф-дамаглары,Дальаланды бир риггятля.Ахыб эялян дальаларыГуъаглады мящяббятля.

1839

115

Seçilmiş əsərləri

Page 116: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

А.Н.ОДОЙЕВСКИНИН ХАТИРЯСИНЯ

ЫЙахшы таныйырдым ону йахындан,Ашыб Шярг елинин нечя даьынданГямдян чырпындыгъа сцрэцн гялбимизЭязиб доланардыг ат белиндя биз,Битди сынаг вахты, дюндцм вятяня,О ися гцрбятдя галыб бир сяняСяййар чадырларда хястялик тапды,Яъял кющляниндя мязара чапды.О уъа илщамлы накам варлыьынНакам синясиндя эетди бир йыьынАлданмыш цмиди, пешиманлыьы!

ЫЫСяадят ашиги, сянят вурьуну,Беля йаратмышды тябият ону...Ушаглыг либасын чох тез чыхартды,Юзцнц щяйатын гойнуна атды!Кечди эюдяк юмрц дарда, чятиндяИнсанлар ичиндя, щагг хидмятиндя...Ня щяйат рящм етди, ня щагг горуду,Сюнмяди гялбинин алову, оду.Сахлады сонаъан эюзцн нуруну,Ушаг эцлцшцнц, мярд гцруруну,Инсана инамда эязди эоруну.

M.Y.Lermontov

116

Page 117: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЫЫЫДостлардан узагда тапшырды ъаны...Саша, язиз тутсун танры дцнйаны!О гяриб чюллярин гяриб ъанындаУйусун цряйин, ай юмрц эюдяк.Бу лал йаддашымын гябиристанындаЯбяди уйуйан достлуьумузтяк.Щамытяк ъан вердин сакит сямирсиз,Амма мятин олдун яъял юнцндя.Щайыф, эюзлярини йумдуьун эцндя,Ясрарлы дилини тярпядяндя сянБаш ачан олмады дедикляриндян...

ЫВСаламмы дейирдин доьма елляря,Достму сясляйирдин сонунъу кяря?Бялкя, ъаван юмрцн щясрят гатыйды,Бялкя, сон аьрынын сон фярйадыйды?Ким биля ня иди дедийин сюзлярДярин мяналарды, йа аъы ярзляр?Эюряъяк ишляри, эюзял сяйляриСирли фикирляри, дцрлц ряйляриАхшам булудундан сызан сис кимиСовурду кцлякляр, апарды туфанЩардан? Щара? Нийя? – кимди сорушан...

ВЛап еля инди дя эюйцн цзцндяСораг йох онларын итян изиндян;Бир ушаг ешгиймиш санки ютяри,Апарыб дцнйанын гяза-гядяри.Даща ня ещтийаъ? Унутсун алям,

117

Seçilmiş əsərləri

Page 118: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Она ки, йад олуб варлыьын щяр дям.Няйиня эярякди диггят чялянэиБу гядяр бющтанын, щавайы ъянэин?Рядд едиб о зянъир силсилясиниСян ки, кюрпяликдян севмисян тякъяЧюлляр сцкутуну, дяниз сясини...

ВЫЩяля саьлыьында севдийин вары –Думанлы, чискинли сыра даьларыЙыьыб топарлайыб тале дювряйяО гяриб гябриня хош олсун дейя...Сцкутлу дцзлярин эюйярир рянэиБашынын цстцндя эцмцш чялянэиГоъаман Гафгаз да азман нящянэтякЙашыл галханына дирсяклянярякМцрэцлц-мцрэцлц сусуб динляйирОйнаг дальаларын щекайятини...Ъошуб Гара дяниз, сусмаг билмяйир...

1839

M.Y.Lermontov

118

Page 119: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

КЯДЯРЛИЙЯМ, МЯЩЗУНАМ

Кядярлийям, мящзунам, сыхынтыдан чюкцр ъан,Ял йох – сыхсын яллярим.

Арзуларын ня хейри, учуб эедир бир уъдан,Эедир мясум иллярим.

Инди кими севясян? Ютяри севэи – щалва,Ябядиси – мащалды.

Гялбимями бойланым? – няляр чякиб бинява,Щяр шей кечмишдя галды.

Нядир севэи, ещтирас? – аьыл диндими – щейщат!Гачыр дады, ляззяти.

Аьылын эюзцйля бахсан дювряндяки бу щяйатБош хяйалды, мязяди...

1840

119

Seçilmiş əsərləri

Page 120: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ГОНШУ ГЫЗ

Ялим йетмяйяъяк азад эцнляря,Ил кими узундур мящбясдя щяр дям.Йердян щцндцрдядир гяфяс пянъяря,Гапыда кешикчи дайаныб мющкям.

Лап чохдан юлярдим бу гяфясдя мян,Гоншум олмасайды, о эюзял хилгят.Дурдуг икимиз дя бу сящяр еркян,Ишарят ейлядим мян она хялвят.

Зиндан айырса да, бирляшиб досттякЕйни бир гисмятя туш эялди щяря.Бизи доьма едиб ейни бир истяк,Бир дя бу икигат гяфяс пянъяря.

Дуруб пянъярядя щяр сящяр ертя,Бахыб бойланырам мян она сары...Гаршы пянъярядян сяс эялир бирдян:Пярдяляр дартылыб галхыр йухары!

О шейтан мяляк дя бойланыр шян-шян!Сонра да ялляри цзцндя эязир.Золаглы йайлыьы дцшцр чийниндян,Еля бил гяфляти бир кцляк ясир.

Ъапъаван синяси солуб, саралыб,Отуруб бойланыр кюкс ютцряряк!Еля бил бир чыльын хяйала далыб,Азадлыг щясряти чякир мянимтяк.

M.Y.Lermontov

120

Page 121: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Гям йемя, гоншу гыз, мещрибан мяляк...О гяфяс ачылар – тяки сян истя.Аллащын бяхтийар, щцрр гушларытякГанад да чаларыг эен чюлляр цстя.

Ачары оьурла, эятир дядяндян,Растына эяляни ичирт, ейля дям.Горхма гапынызда кешик чякяндян,Онун ющдясиндян юзцм эялярям.

Сечдийин эеъя дя олсун гаранлыг, Шярабын тцндцнц ичирт дядяня;Ас ки, пянъярядя золаглы йайлыгУзагдан баханда эюрцнсцн мяня.

1840

121

Seçilmiş əsərləri

Page 122: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЖУРНАЛИСТ, ОХУЪУ ВЯ ЙАЗЫЧЫ

Лес поетес ресстемблент аух онрс,эул се ноурриссент ен суъ жант леур патт.

Лнедит*

Йазычынын отаьы; пярдяляр салыныб. О, бюйцк креслода, собагар шысында яйляшиб. Охуъу дамаьында сигар, архасы собайа да-йаныб. Журналист дахил олур.

ЖурналистСизи нахош эюрдцм, чох шадам йаман;Юмцр гайьысында, мцщит кцйцндяШаир тез айрылыр тойда-дцйцндяЮзцнцн илащи хцлйаларындан.Алданыб мцхтялиф тяяссцратлара,Цмуми бир фикрин гурбанлыьытякТамам хырдаланыб мящв олур цряк.Яйлянъя баш гатыр, гойур авара,Вахт щаны, бир йеткин ясяр дцшцня?Айры сяфасы вар, бунунла беля,Шаирин гисмяти эюйлярдян эяля:Щцъря мящзунлуьу йата дюшцня,Лап узун мцддятя хястяляня дя;Юзцня гапылыб дцшцнян вядяДинир додаьында дадлы няьмяляр!

M.Y.Lermontov

122

____________________* Шаирляр юз пянъясини сормагла гидаланан айылара бянзяйир.– чап олунмамыш ясярдян (франсыз)

Page 123: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Бязян дя гярг олуб ешг аляминя,Вурулур юзцнцн сцслц гяминя...Йахшы, ня йазырсан? Бялкя, бир гядярАчыб дейясиниз?

ЙазычыЩеч ня...

ЖурналистЧох нащаг!

Йазычы

Даща нядян йазаг?Ъянубу, ШяргиЧохдан тясвир едиб, чохдан юйцбляр;Гара ъамааты сюйцб ютярэи,Кцлц-кцлфяти дя мядщ еляйибляр;Щамынын хяйалы учуб эюйляря,Эизли сяъдя гылыб эцндя мин кяря,Ашкар йалварыблар мяъщул НН-ня –Щамыны тянэ едиб беля яняня.

Охуъу

Ону да дейим ки, ъцрятин ола,Ачыб эюз гойасан... сизин журнала(Шяхсян юз ялими мин йол йандырыб);Яввяла, каьызы бозду андырын,Ня дейим, бялкя дя, тямизди бир аз,Амма ки ялъяксиз кечинмяк олмаз...Ачырсан – йцзлярля щярф хятасы!Шеирляр – борамбош сящра адасы,Дуйьусуз, фикирсиз сюзляр йыьыны,

123

Seçilmiş əsərləri

Page 124: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Тябирляр, дейимляр – лещмя ахыны;Цстялик (сирр галсын амма бу пярдя)Йаман нюгсанлыды гафийяляр дя.Нясря ял атдынмы, гал баха-баха,Тамам тяръцмяди башдан-айаьа.Щансы щекайяни охусан щарда –Мясьяря олунур Москва орда;Йа да чиновникляр яля салыныр,Бу ъцр портретляр щардан алыныр?Щарда ешидирляр о сюз-сющбяти?Йох, гябул етмирик буну биз гяти...Йазыг, бярякятсиз Русийа ня вахтЙаланчы щай-кцйдян ъан гуртараъаг?Ня вахт ади дилля сюйляняъякдирНяъиб щиссиййатла гцдрятли фикир?

Журналист

Еля сиз дейяни дейирям мян дя.Тамам наразыйам рус рцбабындан.Вахт тапыб охуйун йери дцшяндя,Бир эюрцн няляр вар тянгид габымда.

Охуъу

Охуйуб эюрмцшям. Зор тянгидин вар –Ширифтя, нюгсана ъцзи щцъумлар.Няйя ки, бир кимся йетирмир диггят,Едирсиз сиз она ейщам, ишарят.Анъаг ки, ъянаблар, галса дцзцня,Мцщитдя мярякя оларды халисЛещмя явязиня, чирк явязиняТцнд сярфя сцзсяйди мцряккябиниз!

M.Y.Lermontov

124

Page 125: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Журналист

Эяряк бунунла да разылашаг биз.Амма инанын ки, щазырам, шяксиз,Даща ешитмяйим щядйан дейяни;Анъаг нейняйим ки?.. Сюйцрляр мяни!Бизим йеримизя сиз олун бир ан!Ашаьы, йухары – щамы охуйан:Чылпаг ифадяляр, кяскин фикирлярОхунуб, охшамыр сиз дейян гядяр;Мярифят, ганаъаг, зювг дя нисбидир,Щамысы ейни бир гиймят кясб едир.Инанын, чыхыбды сюзцн пахыры,Дцшцб бяхтимизя йцкцн аьыры.Щяр ъяфянэ китабын ъяфянэ кялмяси,Бунлары охумаг асан эялмясин;Ня цчцн охуйаг?.. Сизя биз эярякБунлары охумаг эярякмяз дейяк!..

Охуъу

Амма сяфасы вар – дцшя ялиняЕля бир ясяр ки, оху, ляззят чяк.Вурул елдян эялян ъанлы дилиня,Щям аьыл динъялсин, щям дя ки, цряк.Еля, мясял цчцн, бу достум юзцМащир устасыдыр сянятин, сюзцнФикри дя, щисси дя бцкцр бир дона,Бу, щагг верэисидир язялдян она.

Журналист

Доьру буйурурсуз, амма бир иш вар:Йазмаьы тярэидиб бизим ъянаблар.

125

Seçilmiş əsərləri

Page 126: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Йазычы

Ахы нядян йазым? Вахт олур бязянГайьылар тюкцлцб дцшцр чийиндян.Илщамлы эцнлярдя аьылла црякЕйни бир ащянэля вяъдя эялярякСцзцр мисралары дурдуьу йердя,Ахыр дальа-дальа гафийяляр дя;Йухудан йениъя ойанмыш синяБойаныр Эцняшин нур шюлясиня,Бейиндян дупдуру фикир сцзцлцр,Сюзляр инъи кими сяфя дцзцлцр...Илщама сарылан азад шаир дяБахыб сейр еляйир игбалы бир дя;Няъиб арзулардан нур йаьа-йаьаДцнйа тязялянир башдан-айаьа.Йаздыьы ясяри (талейя бир бах)Евиндя тяк юзц охуйур анъаг.Сонра да зярряъя щейфсинмядянОдлара галайыб чатыр собада.Йяни доьруданмы беля сяфсятяУшаглыг щисляри щеч вахт, щеч вядяЛайиг ола билмяз ъидди сянятя?Ону мясхяряйля охуйуб щяр дямСонра ябядилик унудур алям...Бязян лал эеъяляр дярддян узаныр,Йухусуз эюзляр дя алышыр, йаныр;Аъы бир щясрятля чырпыныр цряк,Сойугда бцзцшян ял титряйярякУзаныр исти бир йастыьа сары;Гяфил диксиняндя галхыр сачларым,Бир дяли, бир хястя гышгырыг бу анГялбимдян тейляниб гопур додагдан

M.Y.Lermontov

126

Page 127: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Дилиндя зцмзцмя дюнцб фярйадаНя гядяр адлары эятирир йада;Чохдан унудулмуш цзляр, щцснлярЮзцнцн яввялки ялванлыьыйлаОйадыр йаддашы мин бир аьыйла: Эюзлярдя мящяббят, додагда йаланЙеня инанырсан щяр шейя ялан.Эащ аьры ичиндя, эащ щай-щяширдяГайсаглы йаралар эюйняйир бир дя.Йапышыр гялямдян гязябли аьыл,Виъданы динляйиб йазырам маьыл:Юртцлц ямялляр, мцбщям фикирлярБир эюрцн няляри нязмя чякирляр;Юмрцнцн-эцнцнцн ъаван чаьындаЭизли дюйцшлярдя ган-гада салан,Чылпаг ещтираслар батаглыьындаМящв олуб, эерийя гайытмаз оланЙаланы эюрцнян гара шцбщялярЙаланы эюрцнян ялван цмидляр;Ейш-ишрят ичиндя сойуг сящняляр,Йаланчы ханымлар, ъащил иэидляр...Олуб гайибаня щакими бяндя,Юзэянин сиррини ясирэямядян,Абыра бцкцлц ейиб эюряндяБиабыр едирям ъясарятля мян.Сяртям, амансызам беля кясляря...Амма бу да вар ки, щяр вядя, щяр дямЦряк елямирям ачыб эюстярямАъы сятирляри нашы эюзляря...Юзцнцз сюйляйин, мян нядян йазым?Неъя еляйим ки, нашцкур кцтляПейьямбяр сюзцмц кцфцр саймасын

127

Seçilmiş əsərləri

Page 128: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Гейзли, гязябли бир щягарятля?Нейним ки, сюзцмцн эизли зящяриРащат йухусуну гатыб ушаьынКювряк гялбиндяки, кювряк щисляриЧякиб апармасын ъиловсуз ахын?Бу ъани хяйалла, йох, йох щеч вядяФикри гарышдырыб кюлэя салмарам,Беля аьлаэялмяз аьыр гиймятяСизин о шющряти, шаны алмарам.

1840

M.Y.Lermontov

128

Page 129: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

МЯЩБУС ЪЯНЭАВЯР

Пянъяря алтында динмяз отуруб,Мящбясдян эюйляри сейр едирям мян.Орда азад гушлар яндишя гуруб,Бахдыгъа йанырам хяъалятимдян.

Еля бир дуам вар, – дилимдя олан,Сусуб, додаьымда няьмям дя динмир.Кющня дюйцшлярди йадымда галан,Гылынъым аьырды, зирещим дямир.

Инди даш ичиндя неъя йайханым,Басыр даш башлыьым башымдан мяни.Овсуна салыныб гылынъ-галханым,Чапыр кющлян атым – бошду йцйяни.

Шцтцйян замана – кющлян явязи,Мяним даш зирещим – бары йапысы.Башлыг пярвазым да – мазгал гяфяси,Галханым – зинданын чугун гапысы.

Шцтц, ей замана, баш алыб гачаг!Аьырды бу йени зирещ щавасы!Мяним цзянэими яъял тутаъаг;Чякиб атаъаьам цздян пярвазы.

1840

129

Seçilmiş əsərləri

Page 130: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

НЯЙЯ ЭЮРЯ

Мян сяни севдийимдян батмышам гям эюлцня,Чцнки йахшы билирям: дцшцб шайя селиняЭянълийин мящв олаъаг, дюзмяйиб гейбятляря;Щяр ишыглы эцндцзя, щяр ширин ана эюряЭюз йашлары ахыдыб солаъагсан щцзндян; Мяни дярд алыб, чцнки... хябярсизсян юзцндян.

1840

МИННЯТДАРЛЫГ

Сяня миннятдарам щяр шейя эюря:Эизлиндя чякдийим лярзяйя эюря;Аъы эюз йашына, зящяр бусяйя,Дцшмян гисасына, достдан дирсяйя,Сящрайа сяпдийим тяшняйя эюря,Щяйатдан алдыьым щеч няйя эюря.Дяйиш ряфтарыны, еля ет ки, сянМиннятдар олмайым даща бу эцндян.

1840

M.Y.Lermontov

130

Page 131: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

А.О.СМИРНОВАЙА

Сизсиз сюзцм чохду сизя демяйя:Сизинля истярям сизи динляйям.Амма сакит дуруб сиз динмяйяндяЮзцмц итириб сусурам мян дя;Даща ня етмяли? Эцъ вериб сюзяЙол тапа билмирям цряйинизя.Эцлцнъ эюрцнярди йягин бу щаллар,Яэяр олмасайды, беля гям-губар...

1840

***

Сяййаряляр дюврясиндяСис вар айын чеврясиндя.Юзц эирдя блинсайаг,Рянэи аьды, цзц гаймаг.

О щяр эеъя йайыб шюляКечдийи йол кящкяшанды;Йохса, даим эюйдя беляТой-байрамды, ещтишамды!

1840

131

Seçilmiş əsərləri

Page 132: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ШЯКЛЯ

Оьланы андырыр дяъял хисляти,Кяпяняк кимидир зярли либасы;Сюзлц додаглары няляр эизлядиб,Диняндя йох олур сюзцн мянасы.

Мцшкцлдц даима хошуна эялмяк,Щявяс йох вярдишли тямаса онда.Гыврылыб арадан чыхар илантяк,Чырпыныб гуш кими учар бир анда.

Еля бил язялдян алнына фялякЕкиз мющцрляйиб севинъи, дярди;Эюзляри нурлуду айдын сяматякГялбинин ясрары цмман гядярди.

Щярдян тябииди, сафды овгаты,Щярдян дя йапмады, цряквуранды.Ону баша дцшмяк чятин сювдады,Амма севмямяк дя олмур, аманды!

1840

M.Y.Lermontov

132

Page 133: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

БУЛУДЛАР

Ей эюйлц булудлар, ябяди сяййащлар!Мирвари гатарла сямада учурсуз;Еля бил мянимтяк сизи дя гован вар,Севэили шималдан ъянуба гачырсыз.

Ким говур сизляри: талейин щюкмцмц?Эизли бир щясядми? Ачыг бир гярязми?Пяришан сяфиниз ъинайят йцклцмц?Йа достлар бющтаны зящярли мярязми?

Кюнлцнцз йабанчы: севэийя, язаба.Бездириб сизляри бящярсиз тарлалар.Даима сойугсуз, азадсыз, яъяба!Ня сизин йурдунуз, ня сизи гован вар.

1840

133

Seçilmiş əsərləri

Page 134: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

«ВАЛЕРИК»

Бяхтябяхт йазырам сизя беляъя;Дцзц билмирям дя ня цчцн, неъя,Бу щаггы итириб салсам да цзя,Сизя дейилмяли няйим вар тязя?Дейим йадымдасыз? – йерсизди даща,Буну билирсиниз шцкцр Аллаща;Щям дя ки, бунларын фярги йох сизя.

Даща ейнинизя эялярми бяйям,Инди щайандайам? Щардайам? Няйям?Биз ки, бир-бириня йадыг кюнцлдян,Кюнцл гощумлуьу йохмуш язялдян.Юмцр китабыны вараглайараг,Щяр шейи бирбябир сораглайараг,Эютцр-гой еляйиб сойуг башла тамЩяр шейя инамы итирдим тамам.Дуйуб дярк етдикъя гялбян варлыьыЭцлцнъдц цряйин рийакарлыьы;Инди ким наьыла инанар ахы?Бир шей язялиндян йохса дцнйадаНя хейри сян она оласан фяда?Гийаби мящяббят бошъа хяйалды,Щисляр зяманядя ютяри щалды.Ди эял ки, щцснцнцз хатиримдяди,Мян сизи унуда билмяздим гяти!

M.Y.Lermontov

134

Page 135: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Яввял онунчцн ки, гой дейим бу дямСизи илляр бойу гялбян севмишям.Сонра изтираблар йыьынбайыьынЧыхыб ахырына бяхтийарлыьын.Сонра да иллярля гямли, мцкяддярПешманлыг йцкцнц дартмышам щядяр.Беляъя бир сойуг дцшцнъяйля мянЮмрцн сон эцлцнц цздцм кюкцндян.Гайнайыб-гарышдым ъямиййят иля,Эянълик няшясиндян бир из галмады.Унутдум ешги дя, шериййяти дя,Сизи унутмагса мцмкцн олмады.

Алышыб бу фикря кюнлцмдя щяр сяс,Чякирям ъяфамы динмяз, сюйлямяз.Ня фярги чякирсян щансы ъязаны? Мян ки дярк еляйиб дуйдум дцнйаны;Татар йа тцрк кими щяр шейя эюряМян дя миннятдарам гяза-гядяря;Танрыдан уммайыб бяхти щеч вядяСакитъя дюзцрям зцлмя, зиллятя.Улу пейьямбяри, бялкя дя, ШяргинЩюкмцнц мяня дя еляйиб тялгин.Цстялик зящмятли, гайьылы щяйатКючяри эцн сцрцб, бурда щяр саатЩяр шейи кечириб дцшцнъялярдянХястя кюнцлляри саьалдыб бирдян:Сусталыб синядя, овунуб црякБир мейдан тапмайыб юзцня эерчяк,Бейин дя ишлямир щейдян дцшяряк...Фягят узанырсан эюй отлуьа сян,Эятириб мцрэцнц асыр эюзцндянЧинарын, тяняйин сярин кюлэяси...

135

Seçilmiş əsərləri

Page 136: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Дювряндя бямбяйаз чадыр ъярэяси;Чевик казакларын гывраг атларыЙанында, йюряндя гырпыр отлары;Мис топлар йанында йатышыр ясэярАзъа тцстцляйир кювряк фитилляр;Эцн алтда сцнэцляр алышыб йаныр,Узагда ъярэяляр ъцт-ъцт дайаныб.Йахын бир чадырда чякир диггятиУзаг кечмишлярин сюзц-сющбяти;Йермолов дюврцнцн мялум дастаны.О вахт Чечнийаны, АварыстаныЯля кечиряндя неъя дурмушуг,Неъя дюйцшмцшцк, неъя гырмышыг;Даьларда щавайы ган тюкмямишик,Амма юзцмцз дя аз чякмямишик!Щямин о сющбятин гызьын чаьындаЭюрдцм: йахынлыгда чай гыраьындаГылыр намазыны бир фаьыр татар,Дуруб дюврясиндя гатарбагатарОнун юзц кими ясл мюминлярЩагга инамлылар, щагга яминляр.Вурьунам онларын хош ащянэиня,Арыг цзляринин сары рянэиня,Нимдаш палтарына, папагларына, Мяналы-мяналы бахмагларына,Сяси ъинэилдядян гыртлагларына,Щяля бир гулаг вер, атяши динля!Неъя вызылдайыр сярсяри эцлля...Сяс гопур... тязядян кирийир щяр йан;Сюнцр бир аздан эцнцн гызмары,Суйа апарырлар даща атлары.Тярпяниш йараныб пийадаларда,

M.Y.Lermontov

136

Page 137: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Бир атлы эюрцнцр одур, бах, орда,Сонра бир айрысы... бир юзэяси дя,Дцнйаны эютцрцб щай-кцй сяси дя.Щаны? Щайандады икинъи бюлцк?Ъялд олун, эятирин арабаларыЙцкляйин, гой йердя галмасын бир йцк!Капитан, ня олду тез тярпян бары,Эеъикмяк йарамаз, вахт эедир ахы!«Савелич» – «Щя, бяли!» – «Йандыр чахмаьы!»Щяйяъан тябили чалынан андаАлай мусигиси динир щяр йанда;Ъярэяляр дцзлянир силащ сясийля,Сякир эенерал да юз дястясийля...Казаклар вызвызлы арылар сайагСяпилир мейдана щарай салараг.Узаг бир таладан бялирти эялир,Артыб чохалырлар икибир, цчбир.Ъилову чейняйян атын белиндяГырмызы чухалы чалмалы мцридСийирмя гылынъы тутуб ялиндяГышгырыр узагдан: щаны о иэид?Чыхсын габаьыма... буйурсун эюряк!Гырмызы шапгалы иэид бир казакЙерийир иряли щирсдян ъошараг.Чякиб тцфянэини ишя салынъаЪумур достлары да онун далынъа...Щяр йан атышмадан тозду, думанды...Бири йараланды... синяси ганды...Кечяр... беля шейляр олур давада,Атышма башлайыр одлу щавада...Мараглы олса да, бу чарпышмаларГанлы яйлянъянин кимя хейри вар;

137

Seçilmiş əsərləri

Page 138: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Вахт олуб, дцшяндя ахшам сяриниФаъия балети сейр едян сайагСцзмцшцк марагла, фярящля, анъагОну билирям ки, сизин сящнядяБеля тамашалар олмаз щеч вядя...

Щяля бир дяфя дя Гихи йанынданГалын мешяликля йол кечян заманЭюйдян башымыза алов йаьырды –Мярми шцтцйцрдц, эцлля ахырды;Гардаш щарайына даьлар ашарагТюкцлцб эялирди ясиб ъошарагБцтцн Ичкерийанын мярд чеченляри –Щагг цчцн башындан ваз кечянляри.Мешянин цстцндя ишыгды щяр йан,Майаклар сайрышыр щайана бахсан.Тцстц эащ бурулуб эюйя дирянир,Эащ да булуд кими тутур дювряни.Чуьлайыб мешяни тутур сярасярЙашыл чадырларда зящмли сясляр.Талайа чатанда баьлады йолуАраба гатары силащла долу;Щамы бир-бириня дяйир бир анда;Динля! Топ истяйир бири о йанданКолдан силащ дартыр бири бу йандан,Бири йаралыны чякиб ортайа,Щякими сясляйир: йетирсин щайа,Одур, сол тяряфдя таладан чыхыбТопларын цстцня тюкцлцшдцляр.Аьаълар башындан эцлляляр йаьыбДаьытды дястяни, пярян дцшдцляр.Бир аз габагдаса щяр тяряф саьыр,Коллар арасыйла кичик чай ахыр.

M.Y.Lermontov

138

Page 139: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Эириб чатмамышдыг щяля ортайаБир-ики гранат атдылар чайа.Сонра сцкут чюкдц: кечди бир гядярКютцкляр цстцндян йаьды эцлляляр:Сонра ики шапка чыхдыса йюня,Сивишиб отлугда эизлянди йеня.Зящмли бир сцкут чюкдц арайа,Амма чох сцрмяди; дцшцб щарайаЦрякляр чырпынды бир интизарла...Бир атяш ачылды... онлар гатарлаЙеря сярилдиляр. Бир чыхышмы вар?Чох беля сынаглар эюрцб алайлар...«Сцнэцйя сарылын!» – сяс эялди далдан,Гайнады, алышды синялярдя ганЗабитляр йцйцрцб иряли дцшдц...Атлардан енмяйя маъал тапмайыбКютцк йыьынлары цстя йцрцшдц...«Ура!» – дейиб сусду. Демя чюкдцляр.Хянъяр сийирдиляр, гиййя чякдиляр.Бир гырьын башлады юлцм эцъцндя,Сцрдц ики саат чайын ичиндя.Вящшитяк дюш-дюшя эялди тяряфлярГырьында ган ахды чайа ня гядяр!Йорулуб дюйцшдян, йаныб истидянИстядим бир овуъ су эютцрцм мян.Буланыг суларса олмушду артыгГар кими гырмызы, ган кими илыг.

Кечиб юн сырада тюкцнтцлярдянПалыд кюлэясиндя, чай гыраьындаБир дястя динъялир, яйляшиб йердян;Зящримар йаьдырыб гаш-габаьынданБир ясэяр дайаныб дизляри цстя;

139

Seçilmiş əsərləri

Page 140: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Тозлу кирпиклярдян ахан эюз йашыВащимя йарадыр кядярли цздя;Сюйкяниб аьаъа, чатылыб гашыУзаныб шинелдя капитанлары.Йетишиб юмрцнцн ахыр анлары.Кюксцндя гарсыйан гоша йарасыГан сызыр... бир аздан кясир арасы;Эцъ иля тярпянир, галхыр синяси,Эюзляри дюйцкцр, боьулур сяси...Достлар, хилас един – чякирляр даьа,Дайанын, – эенерал кечди габаьа...Щай верян олмады... хейли инляди,Сонра йаваш-йаваш сусду, динмяди.Лопабыь гоъалар дювря вурараг,Силаща сюйкяниб мялул дурараг,Бир дярдя галаныб аловландылар,Ичдян аьладылар, ичдян йандылар;Сонра ъяназяни силащла гошаЕщмаллы-ещмаллы бцкцб плашаЭютцрцб эетдиляр, дярдли, щцзнлц,Бахдым далларынъа дуруб дюзцмлц.Дюврямдя нечяси ащ чякди, йандыДост-йолдаш анылды, ад садаланды:Амма цряйимдя бир зярря гядярНя тяяссцф дуйдум, ня дя гям-кядяр.Еля ки силащлар сусуб дурдулар,Йыьыб ъясядляри тяпя гурдулар;Эцн алтда тяпянин буьланан ганыКясиф думан кими тутду щяр йаны.Кюлэядя тябили гойуб алтынаЭенерал ъябщядян хябяр йыьырды.Ятраф мешялярин йашыл гатына

M.Y.Lermontov

140

Page 141: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Тцстцлц-думанлы барыт йаьырды.О йанда, узагда зирвяси гарлыСилсиля даьларда – сакит, вцгарлы;Дцшдцкъя орайа эцнцн шюлясиПарлайыр Казбекин сиври кялляси.Сирли хяйаллара гапылыб бу анГялбян дцшцнцрям: йазыгды инсан.Нядир истядийи?.. эюй цзц ачыгБу эюйляр алтына щамы йерляшяр.Щарданды бу щиккя, арамсыз, ачыгНийя юз-юзцня дцшмянди бяшяр?Беля дцшцнцркян чийнимя вурубМяни хяйаллардан айырды Галуб.Галуб гонаьымды, сорушдум онданНя сайаг адланыр бу йер, бу мякан.Деди: Валерикди, танры пайыды,Сизин дилинизъя яъял чайыды.Онун чох мяналы тарихчяси вар,Кющня кишилярдян галыб йадиэар;«Сян билян буэцнкц дюйцшдя онларТяхминян ня гядяр?.. – «Йедди мин» олар»«Сян билян даьлылар чохму итирди?»«Ня дейим? – киминся бяхти эятирди!»Бир ясэяр дилляниб вурду кюкцндян:«Эяряк дярс алсынлар бу ганлы эцндян!»Чеченся гымышыб гыйды эюзцнц,Башыны булайыб деди сюзцнц;

***Горхурам бездирям, йцк ола сизяМцдщиш дюйцшлярин щяйяъанлары;Яйлянъя ахтаран шух гялбинизяЭцлмяли эюрцня дюйцш анлары;

141

Seçilmiş əsərləri

Page 142: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Адят етмямисиз хяйалыныздаБир аз зящмят чякя бейниниз щярдян;Эцл кими ачылан ъамалыныздаЯсяр йох гайьыдан, гямдян – кядярдян;Инсанын ня тящяр юлмяйини сизЙягин ки, йахындан эюрмямисиниз.Аллащ эюстярмясин бундан сонра да,Юзэя щяйяъанлар азмы дцнйада?Юзцнц унудуб дцшясян йола,Юмрцнц беляъя баша вурасан;Йухуйа эедяндя имканын олаЯъял йухусундан бир дя дурасан.

***Индися щялялик, саламат галын,Бир аз гялбинизя мярщямят салын;Ачса кюнлцнцзц бу садя сющбятЧох хошбяхт олардым црякдян ялбят,Башга ъцр эюрцнся яэяр бу шухлуг,Сакитъя сюйляйин: гярибя мяхлуг!

1840

M.Y.Lermontov

142

Page 143: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ВЯСИЙЙЯТ

Гардаш, сянля тяк биръя анТякъя галмаг истяйирям:Дейирляр ки, бу дцнйаданТез эедяъям мян юмрц кям!Бу эцн-сабащ гайыдырсан,Бах... щеч кяся бир сюз демя;Ещ, онсуз да щагга варсан,Кимди йанан талейимя!

Ишди, хябяр алан олса...Лап бир йахын, филан олса,Де ки, кясиб няфясини,Эцлля дялиб синясини.Етди юзцн чара гурбан,Щякимляр дя писди йаман.Гялбиндя бир эизли губар,Ана йурда саламы вар.

Атам-анам саь-саламатИндийяъян чятин гала.Онлары мян, дцзц, щеч вахтИстямяздим дярдя салам.Щансы бири саьса яэяр,Де алайы эюндяриблярУзаг-узаг бир сяфяря,Эюзлямясин ябяс йеря.

143

Seçilmiş əsərləri

Page 144: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Орда гоншу бир гыз да вар...Эюр ня вахтды айрылмышыг.Чятин мяни йада салар,Щеч сорушмаз... йягин артыг.Тякъя она дцзцнц де,Цряксизя йанма нащаг.Йыртса беля юзцнц дя,Црякдян ща йанмайаъаг!

1840

M.Y.Lermontov

144

Page 145: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

БЯРАЯТ

Яэяр ел ичиндя позуб илгары,Шяряфли, шющрятли ад явязиня;Севэи дярэащында позунтуларыДостун бир хатиря гойса юзцня,

Гязябля севэинин йарышмасындаЩавайы дюйцшдян йорьун дцшяряк,Ъанын гайнар вахты, юмрцн йазындаТорпагда уйуйуб сусанда цряк

Еллярин мющняти, щюкмц юнцндяБашыны саллайыб сусдугъа мискин,Чеврилиб эцнаща, ейбя дюняндяО саф мящяббятин, эцнащсыз ешгин,

Бцкцб бир йана гой йерсиз щиккяни,Сяня йалварырам щирси габагла,Бир вахт аь эцнцнц гара бцкяниАнма бу мягамда аъы гынагла,

Дюнцб сян кцтляйя де ки, а шейтан,Юзэядир щакими бу сярт гынаьын.Сян ки, изтирабла сатын алмысанМцгяддяс щаггыны баьышламаьын.

1841

145

Seçilmiş əsərləri

Page 146: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ВЯТЯН

Мян севирям йурдуму яъяб, гярибя щисля!Йеня билмяз бу ешги аьлым, фикрим, дцшцнъям.Хяйалымы йериндян тярпядяммяз биръя дямНя ганлар бащасына газанылан бир шющрят,Ня эцвянли бир динълик, ня эцвянли сцкунят,Ня дя узаг кечмишин сюйлядийи рявайят.

Амма нийя севирям, щеч юзцм дя билмирям,Мян онун чюлляриндя сяссизлийи, сярини,Сонсуз мешяляринин йамйашыл лянэярини;Севирям чайларыны дянизтяк ъошан вядя,Торпаг йолда араба дюрднала гошан вядя,Хошум эялир ки, щярдянЭеъянин зцлмятини сакит нязярля йарам,Титряк ишыьы эялян ачыг пянъярялярдяМящзун кяндляр бойунъа гонаг йери ахтарам;Севирям кювшянлярин тцстцлц нцбарыны,Эеъя чюллярдя галан араба гатарыны.Тяпя цстя зямидя аьаран ъцт гайыныЭюрян кими дейирям: тайлы тапыб тайыны!Чохуна йад фярящля,Севинъ долу црякляСейр едирям хырманы,Пянъяряси нахышлы, дамы кцляш команы.Байрам эцнляриндяся, дцшяндя шещли ахшам,Щазырам бцтцн эеъя дуруб кянардан бахамЩай-кцйлц, таппылтылы, фыштырыглы рягся мян,Бир йанда да дейиня сярхош мужикляр щярдян.

1841

M.Y.Lermontov

146

Page 147: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЮЛЦНЦН СЕВЭИСИ

Юлцб ябядилик сойуг торпаьаэюмцлсям дя мян,

Щеч йердя, щеч вядя дцшмяз ираьабу кюнлцм сяндян.

Мязарлыг сакини йар щясрятиндяйатса да, щяр ан,

Чыхармаз уйьулар мямлякятиндяешгини йаддан.

Яъял айаьында инляйян заманъан гырыг-гырыг,

Бир севинъ эюзлядим мян айрылыгдан, –йохмуш айрылыг!

Эюряндя шювгцнц ъисимсизляринйандым щцзндя.

Эюзцмя дяймяди сянин изляринэюйцн цзцндя.

Нейнирям сайрышан щагг дярэащыны,йа пак ъянняти?

Апардым юзцмля ешг дястэащымыора ябяди!

Охшайыб щяр йанда лап йанырам да,сислянир диляк.

Истяйиб, аьлайыб, гысганырам дащямишякитяк.

147

Seçilmiş əsərləri

Page 148: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Киминся няфяси бир эизли мещтякдяйся сачына,

Сяссизъя эюйняйиб титряйяр цряк,дюзмяз аъыма.

Киминся адыны чяксян мцрэцдядярддян йанарам.

Сясиндян кюнлцмя ахан бцркцдяаловланарам.

Щаггын йох, оласан бир юзэяйя йар,олмамалысан!

Ахы бир юлцйля ящд-пейманын вар,йахшы щалысан!

Ня чаря! Ня эяряк йалварыш, ялям,сусму дейим мян?

Юзцн ки, билирсян чохдан кечмишямюз динълийимдян.

1841

M.Y.Lermontov

148

Page 149: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Шахталы шималда, чылпаг зирвядяЙалгызъа бюйцйян бир дярдли шам вар.Ъцббяси дянявяр гарды щяр вядя,Мцрэцлц-мцрэцлц йырьаныр хумар.

Эирир йухусуна ялван бойадаЭцндоьан тяряфин гызмар сящрасы.Бир эюзял хурма да битиб гайадаЦзцндя щясрятин, гямин йарасы

1841

149

Seçilmiş əsərləri

Page 150: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

СОН МЯНЗИЛЯ СОНУНЪУ КЮЧ

Франсасыз эцнляри ясарятдя кечянинИзтираблы сцрэцндя бу дцнйадан кючянинСопсойуг ъяназяси аловла гаршыланыр,Севинъ сядаларыйла, чяпикля алгышланыр.Бу лцтфкар дцнйа да, йягин, хош олсун дейяЭеъикмиш пешманлыьы шит тярифя бяляйир.Юзцндян разы кцтля уйуб мянасыз кцйя,Кечмишини унудуб бу эцнля фяхр еляйирШющрят умусу эюрцб бу мянасыз шюляндяЪиловлайа билмядим ичимдя щиддятими.Бюйцк фирянэ халгына икращ йаранды мяндя;Дедим: заваллы халгсан! аьылсыз миллят кими!Заваллысан, чцнки сян садялювщ ушаг тякиАйаглар алтда салыб щяр шейи тапдамысан:Инамы, етигады, шан-шющряти, дащини... –Пак, мцгяддяс ня варса цстцндян аддамысан –Рийакары, намярди шан-шющрятя бялядин,Шющрят сянин ялиндя ойунъагды йаланчы;Щцрриййяти ъяллада кясяр гылынъ елядин,Доьранды онунла да дядя-баба инанъы.Сян мящв олуб эедяндя... о йетирди юзцнц,Илащи сыьал чякиб нурлатмышды эюзцнц.Щамынын истяйийля сечилиб рящбяр олду,Щамынын щяйаты да онункутяк йоьрулду.Сайясиндя дирчялиб йенидян дикялдиниз,Дцнйаны щейран гойан бир мягама эялдиниз.Яйнинизя бичдийи о шющрятин сигляти

M.Y.Lermontov

150

Page 151: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Щям сизи шах эюстярди, щям сизин мямлякяти.Габагда тякъя эетди дюйцш ъиварларында,Аьсачлы алайлара щям оьулду, щям атаМисир сящраларында, Вена диварларында,Гарлар, бузлар ичиндя алышан Москвада.

Бяс сиз нейнядиниз, сиз, ъянэин гызьын чаьындаМярданя мящв оланда о, йадлар торпаьында?Хяйанят хянъярини овхарлайыб хялвяти,Ашкаръа лахлатдыныз мющтяшям бир дювляти.Юлцм-галым наминя сон дюйцшляр заманыГорхунуздан итириб гялябяйя эцманы,Вяфасыз гадын кими дар айагда атдыныз,Юзцнцз гул идиниз, гул кими дя сатдыныз.Вятяндашлыг щаггыны ляьв едяндя сиз онунСындырылмыш таъыны чыхарыб чырпды йеря.О сизя эиров гойду доьма, щалал оьлуну,Сизся халгын оьлуну вердиниз дцшмянляря!Онлар да гандал вуруб бу рцсвайлыг заманыАьлашан алайлардан айырды гящряманы.Дянизляр архасында сярт, ситал бир гайадаУнудулуб йашады... щеч вахт дцшмяди йада.Бящрясиз бир гисасын язабына дюзярякСюндц щясрят одунда сяссиз, цнсцз, тянща, тяк,Ади бир ясэяр кими юз дюйцш плашындаОну муздлу бир няфяр эюмдц гайа гашында.

Илляр доланыб кечди. Кцй салыб йелбейинляр«Мцгяддяс ъяназяни бизя верин!» – дейирляр –«Бизимди, бизимкиди, верин ону тохумтякЮзц хилас етдийи диварларда эюйярдяк!»Ахыр эялди вятяня, битди щясрят анлары,Кцтля бир дя башлады башына фырланмаьа.

151

Seçilmiş əsərləri

Page 152: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Щай-кцйлц пайтахтдаъа няшиндян галанларыЙыьыб йумшаг табута, тапшырдылар торпаьа.Уьурла баша чатды о мющтяшям сон истяк!Щейранлыьын юмрцся олду гыса, чох эюдяк:Мязарыны тапдайыр габаьында ясянляр –Щарын гящгящялярля хийабанда эязянляр.

***Узаг гызмар сящрада тянэийяндя няфяси,Ращатлыьа, уйьуйа щясрят олан бир кясинМцгяддяс сцкутуну беля тапдаг эюряндяПяришан олур щалым, кядяр ойаныр мяндя.Учуб эялсяйди рущу мязарыйла вцсалаГейзиндян, гязябиндян дцшярди йазыг щала.Щиддятиндян, йягин ки, ъошарды чаьлайардыТалейиня йанарды, бяхтиня аьлайарды!Гярибсярди тязядян о гызмар ада цчцн,О адада чякдийи дярд цчцн, гада цчцн:Юзц кими йенилмяз, юзц кими о нящянэЦмманы хатырларды, аьрысыйла щямащянэ.

1841

M.Y.Lermontov

152

Page 153: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

(С.Н.КАРАМЗИНАНЫН АЛБОМУНДАН)

Кюнлцмцн зядясиз чаьлары мян дяСевмишям бир вахтлар вяъдя эяляндяКцйлц туфаныны кцр тябиятин,Эизли туфаныны эур мящяббятин.

Амма тез анлайыб, еркян дуймушамЭюзял ъамалларда ейбяъярлийи. Хыр-хыр сясляриндян ъана доймушам,Пялтяк дилляриндян гулаг чярляйиб.

Ил-илдян кюнлцмцн артыр эцманыСевирям арзума ачыг йоллары:Щяр сящяр эюйдяки ачыг сяманы,Щяр ахшам мцлайим щясб-щаллары.

Севирям сизлярдя шух парадоксу,Щяля ща- ща- лары, щи- щи- ляри дя.Хошду Сашаларын щяняйи, фоксу,Ишка Мйатлйевин шеирляри дя.

1841

153

Seçilmiş əsərləri

Page 154: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЦЛФЯТ

Бир йыьын кцтлянин ашкар лянятиБизим бу цлфяти дамьаласа да,Ъылыз уйдурмалы елин тющмятиСяни юз евиндян айры салса да.

Кцбар дцнйасында щяр йетян бцтяДиз чюкцб йалвармаг дейил шяряфим.Мяним дя сянинтяк о ъямиййятдяНя ешг щядяфим вар, ня кин щядяфим.

Эцлцб шянлянирям мян дя сянинтякЩеч кяся, щеч няйя мящял гоймайыб,Аьыллы, аьылсыз – няйимя эяряк,Щяля кеф-дамагдан кюнлцм доймайыб.

Гядрини билмяйиб мин ъцр немятин,Вярдишля веририк щяр кяся гиймят.Йахына гоймасаг юзцмцз гяти,Юзэяляр едяммяз бизя хяйанят.

Бурда бир-бирини эюзцмцз сечиб, Эюрцшдцк... Йетишяр сон анымыз да.Бизим ки, ешгимиз фярящсиз кечиб,Кядярсиз олаъаг щиъранымыз да.

1841

M.Y.Lermontov

154

Page 155: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Ей кирли Русийа, ялвида артыг!Ялвида! Аьалар, гуллар юлкяси.Ей мави мундирляр, сизнян гуртардыг,Сизнян дя – онларын мцти кюляси.

Бялкя, ъан гуртардым, щцрр Гафгазда мянСяндяки пашалар ъайнагларындан,Онларын щяр шейи эюрян эюзцндян,Бир дя дары дялян гулагларындан.

1841

155

Seçilmiş əsərləri

Page 156: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ГАЙА

Нящянэ гайа синясиндяЭеъяляди гызыл булуд,Сцбщцн ертя вядясиндяЙеня эюйляр олду йолу.

Ням изляри галды анъагГарт гайанын гырышында.О йазыг да тянща, бивахтАьлар сящра аьушунда.

1841

M.Y.Lermontov

156

Page 157: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

БЯЩС

Бир эцн гощум даьлар баш-баша йатыб,Мяълис гурдулар.

Сюзляри чяп эялди Казбекля Шатын,Цзя дурдулар.

Казбекя сюйляди гоъа Шат даьы:«Эюзля юзцнц!

Бош билмя инсана сян рам олмаьы,Бцкяр дизини!

Тюкяр йан-йюряня щцърялярини,Артар щисляри.

Башына эютцряр дяряляриниБалта сясляри;

Сюкцб даш синяни чевиряр цзяДямир белляри.

Йол ачар синяндя гызыла, мисяАъэюз ялляри.

Гайалы йоллары кечян карванларЧохалар йаман.

Бир вахт гарталларды, бир дя думанларОрда доланан.

Чох чятин олса да, илк аддымлары,Чох да эцъц вар!»

Казбек деди: «Мяни о Шяргин адыЧятин горхуда!

Дцз доггуз ясрди инсан ювладыЙатыр йухуда.

157

Seçilmiş əsərləri

Page 158: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Йахшы бах: Чинарын кюлэялийиндя, – Будурму эцъц? –

Исладыб шалвары мей кюпцйцндяЙухулу эцръц.

Цстцня фонтандан сяринлик даманРянэли диванда

Гялйан тцстцсцня гярг олуб тамамЙатыр Тещран да.

Одур, бах, Гцдсдя Аллащ гарьыйанЪылыз бир юлкя –

О сяссиз говрулуб, сяссиз аьрыйанДцшцб ня кюкя!

Ондан о йанда да гядим ещрамларКюлэяйя щясрят,

Гызмар йолларыны йуйур гыш-бащарНил чайы хялвят.

Бядяви унудуб чадырлар чата:Рянэли, бязякли,

Щяля дядясини юйцр мащныда, – Яли тясбещли.

Эюзцн ня эюрцрся, йухулуду, бил,Орда щяр вядя.

Йох, йох! Дцшэцн Шяргин хюряйи дейилМяни фятщ едя!»

Шат даьы сюйляди: «Вахтындан габагЧох юйцнмя, эял!

Шималдан думантяк няся эялир, бах,Олмасын янэял!»

Нядянся чякиниб Казбек бу дяфяГысды сюзцнц.

M.Y.Lermontov

158

Page 159: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Сонра да шашгынъа Шимал тяряфяДикди эюзцнц.

Щейрятдян тяпиди дили-додаьыФикря далараг;

Эюрдц бяри эялир сонсуз бир ахынЩай-кцй салараг.

Уралдан башламыш Дунайа кимиГопдугъа щайлар,

Йырьана-йырьана чякиб йцкцнцЭялир алайлар;

Тярпянир башларда ляляк-султанларЧюл йовшанытяк.

Чапыб тоз гопарыр ялван уланлар –Атлары тцляк.

Эялир баталйонлар ъярэябяъярэя –Габагда байраг.

Тябил чалындыгъа аз галыр щцркя,Титряйя щяр даь.

Эялир мис ъярэяли батарейаларНяря чякяряк.

Яллярдя тцстцлц фитилляр дя варДюйцшдякитяк.

Эятирир онлары туфандан чыханДюйцшкян гартал, –

Зящмли эюзляри од-алов чаханЧалбаш эенерал.

Алайлар бянзяйир ъошуб чахнашанДаь селляриня.

Эялир йаваш-йаваш, амма бирбашаШярг елляриня.

159

Seçilmiş əsərləri

Page 160: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Казбек дярдли-дярдли рюйа эюзляди,Рюйа эялмяди.

Эялян йаьылары саймаг истяди,Сайа эялмяди.

Сонра дост даьларын бахыб цзцня,Бир сюз демяди.

Бомбоз папаьыны басыб эюзцняСусду ябяди.

1841

M.Y.Lermontov

160

Page 161: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЙУХУ

Эцнорта гызмары, Даьыстан дцзц,Сярилиб галмышам синямдя йара;Буьланыр щяля дя эцллянин кюзц,Ахыр дамъы-дамъы ганым гумлара.

Кимсясиз гойнунда бу гяриб чюлцнЯтрафым цнйетмяз шиш гайаларды.Онлары гарсыдыб говурдугъа эцнЮзцм дя говрулдум, йуху апарды.

Йухуда эюрдцм ки, о доьма дийарАхшам мяълисиндя йаныб алышыр.Башы эцл-чичякли ъаван гадынларШирин сющбят ачыб мяндян данышыр.

Бири дя чякилиб бир гырагда тякНяйися дцшцнцр фикря эедяряк.Бир Аллащ билир ки, о дальын чаьыНядир хяйалынын дярдли гонаьы;

Бялкя, Даьыстаны эюрцр хяйалда;О таныш мейит дя галыбды еля;Буьланан йарасы гайсаглы щалдаЙеня сойуг-сойуг ган сызыр щяля...

1841

161

Seçilmiş əsərləri

Page 162: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Сие лиебтен сиъщ беиде, доъщ кеинерWollt es dem andern gestehn

Heine*

Бир-бирини севдиляр сонсуз ишвяйля, назла,Щцзцнлц бир щясрятля, дяли бир ещтирасла!Гачдылар йаьы кими етирафдан, тямасдан,Бош-бош, гыса сющбятля сойудулар бир аздан.

Сяссиз, мяьрур язабла айрылдылар, эетдиляр,Щярдян йалныз йухуда бир-бириня йетдиляр;Юлдцляр: о дцнйада битди щяр шейин дады,Бир-бирини эюряндя щеч бири танымады.

ТАМАРА

Шыьыйыб думанлы, сисли Дярйала,Терек дяряляри ешдийи йердяБоз гайа цстцндя гядим бир галаГарала-гарала галыб сещрдя.

О уъа, дарысгал, мцбщям галадаЩюкмдар йашарды Тамара адлы:Мяляк эюрцнся дя, ярши-ялада,Залым бир иблисди, мин бир фясадлы.

M.Y.Lermontov

162

*Онлар бир-бирини севирди, амма буну щеч бири о бириня етираф етмяк истямирди.

Щейне

Page 163: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Орда думанларын галын гатыныЙардыгъа эеъяляр гызыл бир зийа,Ютян йолчуларын сцст овгатыныСяслярди динълийя, зювгя, арзуйа.

Щярдян Тамаранын сяси эялярмиш:Бцтцн ъазибяляр, щюкмц-фцсунларО сясин юзцндя тутубмуш гярар;О сяс ещтирасмыш, няляр, нялярмиш...

Щайандан ешится, ора учармышЯсэярляр, таъирляр, чобанлар беля.Йцйцрцб онлара гапы ачармышЦзцндян дярд йаьан бир хаъя – кюля.

Узаныб йупйумшаг пяргу йатагда,Бойнунда мирвари, яйниндя ипяк,Гонаг эюзляйярмиш... бадя габагда,Гонаг эюзляйярмиш щяр ахшамкытяк.

Сыхыб овхалармыш ялляри ялляр,Йаныб йапышармыш додаг додаьа;Вящши чыьыртылы гярибя диллярСяс-сяда салармыш эеъяляр даьа.

Еля бил о эеъя о бош галайаЙцз ъаван яр-арвад йыьышыб, бирдянБир кцй салыблар ки, ярши-ялайа,Еля бил щцзнлц тойду бу йердя.

Еля ки, сцбщ чаьы галхыб цфцгдянЭцняш нур ялярди дцзя, талайа,Гайыдыб зцлмят дя, сцкут да, фюврян,Щаким кясилирди йеня галайа.

163

Seçilmiş əsərləri

Page 164: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Тякъя дяли Терек щай-щяшир салар,Башына аларды дярин Дярйалы,Говуб бир-бирини йаллы дальаларГовуб аьлашырды бу дярдли йолу.

Мейит йырьандыгъа, чайын ахарыБир аьы дейярди бу йеря, эюйя.Бу вахт пянъярядян няся аьарыб,Ордан сясляйярди: «Баьышла» дейя.

Еля зяриф-зяриф динярди о сяс,Еля бил сюзцндян бал чиляйирди.О вцсал дялиси, дейярдин ки, бясСевэи нявазиши вяд еляйярди.

1841

M.Y.Lermontov

164

Page 165: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЭЮРЦШ

1Ашылмаз даьлар ашыб

Ахшам эцняши сюндц,Чаьлар чешмя шырщашыр

Гаранлыьа бцрцндц;Баьлар йашыл бичимдя

Ятирлянди бир уъдан,Тифлис сцкут ичиндя,

Дярядя тцстц, думан.Эюй цзцндя сяфярбяр

Бяд йухулар гатары,Ениб, дайя мялякляр

Сюйлядир ушаглары.

2Кющня гала далында,

Тутгун тяпя йанында,Чинар алтда, сяриндя

Халыда яйляшярякДцшцнцрям дяриндян:

«Бу йухуду, йа эерчяк?Доьруданмы бурда сян

Мяня эюрцш вермисян?Ешгин бу дадлы дями

Щясрят йахыр синями;Сяни эюзляр, мяляйим,

Арзум, ешгим, диляйим».

165

Seçilmiş əsərləri

Page 166: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

3Кюрпц цстя шюляляр

Нурдан щалай вурублар,Гара, сиври гцлляляр

Кешикчитяк дурублар;Ъцт-ъцт чыхыб щамамдан

Эцръц гадынлар еляГачыб эедир дурмадан

Цркяк аддымлар иля.Еля бил бяйаз яда

Чуьлайыб бош кцчяни,Амма узун чадрада

Танымаг олмур сяни!

4Йасты эюрцнцр цздян

О узагда дамыныз,Асылыб Кцрцн цстя

Евиниз, артырманыз;Эцн гызанда сыьынар

Кцрцн сярин суйуна.Сарыныб сармашыглар

Евинизин бойуна.Уъа палыд далындан

Эюрцнцр пянъяряниз,Ордакы тянща шамдан

Эюрцнмцр анъаг бир из!

5Эюзляйирям щачандан,

Щясрят йахыб щалымы.Доьрайырам аъыгдан

Хянъяримля халыны;Щей бахырам щясрятля

Йолуна эюз дикяряк.

M.Y.Lermontov

166

Page 167: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Шярг тяряфдян мющнятляЯсир сойуг бир кцляк.

Бцрцйцб зирвяляриАл юрпякли думанлар,

Тярк еляйиб шящяри,Йола чыхыр карванлар...

6Эюзцм! Йашы дайандыр!

Кюнлцм! Сян дя алыш, йан!Даща мяня яйандыр

Хяйанятин, ей илан!Мяня яйанды тамам

Нядян овунуб беля,Татар баласы ахшам

Дюнмцшдц атлы йеля!Ъаван кющлян атында

Чайлаг кцчя бойунъаО чапдыгъа атында

Фярящлянир дойунъа.

7Эютцрцб тцфянэими,

Ашарам доггазы мян,Эирявя дцшян кими

Гайада эизлянибян,Тцфянэин лцлясини

Тушларам тозлу йола.Нийя дюйцндц синям,

Бу эялян татармы ола?Бир чюкяйя синиб мян

Сямтиня чюндцм йолун...Таппылты эялир дейян...

Аща! Сянсянми, мялун!

1841

167

Seçilmiş əsərləri

Page 168: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЙАРПАГ

Юз доьма будаьындан гопан палыд йарпаьыСярт кцлякляр юнцндя говулду даьа, дцзя.Сойугларда, бцркцдя солду йашыл нювраьы,Эедиб чатды, нящайят, узаг Гара дянизя.

Дянизин сащилиндя ъаван бир чинар варды,Пычылдашан кцлякляр охшайарды телини.Йашыл будагларына ъяннят гушу гонарды,Юйярди няьмясиндя бир дяниз эюзялини.

Чинарын кюлэясиня сыьыныб о дидярэинДярдли-дярдли йалварыб, имдад дилярди щяр эцн;«Бир палыд йарпаьыйам, кюнлц гямдя, губарда,Вядясиз йетишмишям амансыз бир дийарда.

Ня вахтды сяфил дцшцб, долашырам алями,Мяни йахыб, гурудуб кюлэясизлик, кядяр, гям.О зцмрцд йарпагларын арасына ал мяни,Сяня мцдрик наьыллар, щекайятляр сюйлярям».

«Сян няйимя эяряксян? – Сюйляди ъаван чинар, –Тозлусан, йарашмазсан бу йашыл йарпаглара.Чох да чох шей эюрмцсян, – кимя эяряк наьыллар?Лап ъяннят гушлары да эятириб мяни зара.

Мян сяни танымырам, дайанма ябяс йеря,Эцняшчцн йашайырам – олуб севэили йары.Йамйашыл будагларым галхыб уъа эюйляря.Йердя дя кюклярими йуйур дяниз сулары».

1841

M.Y.Lermontov

168

Page 169: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Хейр, сян дейилсян севиб йандыьым,Щцснцнцн шювгц дя ачмыр ейними;Ютян язабымды сяндя андыьым,Итян эянълийимди – дидир бейними.

Щяр сяни эюряндя еля чашырам –Эюзцм эюзляриндя гярг олуб эедир;Сирли бир алямля гуъаглашырам,Кюнлцм юзэясийля щясб-щал едир.

Илк ешгин изиня дцшян нязяримЭязир нювраьында юзэя нювраьы;Нурлу эюзляриндя – сюнян эюзляри,Динян додаьында – сусан додаьы.

1841

169

Seçilmiş əsərləri

Page 170: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

1Йоллара чыхырам тяк-тянща юзцм,Демя чайлаг йолу думан-чян удуб;Эюйляри динляйир – сусуб йер цзц,Улдуз да улдузла щал-ящвал тутуб.

2Сяма мюъцзяди, эюйляр тянтяня!Мави юрпяйиндя уйуйуб торпаг...Бяс нийя бу гядяр аьырды мяня?Эюзлядийим нядир? Йапдыьым ня, ащ?

3Йохду цряйимдя юзэя бир ниййят,Зярряъя йанмырам ютцб кечяня;Эяздийим динъликди, бир дя щцрриййят!Байылмаг истярям йуху эцъцня!

4Йох, сойуг мязарда йатмайым гяти...Мяни апаран щуш еля апара,Уйуйа кюнлцмдя щяйат гцдряти,Няфясим эяляндя синям габара;

5Эеъя дя, эцндцз дя охшайыб мяниБир севэи няьмяси даим сцсляня;Башымын цстцндя йашыл бязяниб, Яйилян палыд да даим сясляня!

1841

M.Y.Lermontov

170

Page 171: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ДЯНИЗ ШАЩЗАДЯСИ

Шащ оьлу атыны чимиздирян вахтДяниздян сяс эялди: «Оьлан, бяри бах!»

Сулары чалхайыб, шяклянмиш ат даФынхырыб цзцрдц шащ оьлу алтда.

Сяс йеня уъалды: «Шащ гызыйам мян!Истясян, мянимля хош кечяр эеъян!»

Бир ял эюй сулардан сыйрылыб бу анЙапышды йцйянин готазларындан.

Сонра бир гыз башы чыхды дяриндян,Йашыл йосун варды щюрцкляриндя.

Бир ешгля алышды мави эюзляри,Дамъылар бойнунда – титряк мирвари...

Шащ оьлу дцшцндц: «Ня дурмушам мян?»Ял атыб йапышды щюрцкляриндян.

Дартыб сцрцдцкъя щюрцкляри ял,Аьлайыб, йалварыб, чырпынды эюзял.

Оьланса цзяряк сащиля сары,Сясляди гцрурла йахын достлары:

«Йыьылын, а достлар, йахын эялин бир,Эюрцн бу чырпынан ня гянимятдир...

171

Seçilmiş əsərləri

Page 172: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Нийя эюзцнцзц дюйцрсцз еля,Растмы эялмяйибсиз беля эюзяля?»

Бир аздан чеврилиб баханда эери,Мат галды! Гаралды щейран эюзляри:

Йашыл гуйруьуну сяриб гумлара,Бир горхунъ мюъцзя узаныб бура.

Сусуб, гыврылыбды цзцгойлу,Илан габыьытяк тюкцлцр пулу;

Алнынын кюпцйц басыб щяр йаны,Тутуб эюзлярини яъял думаны.

Дилиндя сяссизъя гынаг, мязяммят.Галмайыб гум ешян яллярдя тагят...

Шащ оьлу атланыб эется дя, узаг,Щеч вахт шащ гызыны унутмайаъаг!

1841

M.Y.Lermontov

172

Page 173: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ПЕЙЬЯМБЯР

Йерлярин, эюйлярин язял щакимиМяня пейьямбярлик веряндян бяри,Ачылыб гаршымда бир китаб кимиГязябли, гярязли бяшяр эюзляри.

О вахтдан алямдя етдим бяргярарЕшгин, щягигятин о пак дярсини,Мяни даша басыб мяня йахынларЦстцмя йаьдырды гудуз щирсини.

Башыма кцл салыб сяфил-сяфил мянГачыб шящярлярдян дцшдцм чюлляря.Даддым ахшам-сящяр щагг эюндяряндян,Доландым гушлартяк мцфтяъя йеря.

Бцтцн йаранмышлар бу йер цзцндяТанры юйцдцйля ямримдя дурур.Бурда улдузлар да чыхмыр сюзцмдянОйнаг шяфяглярля мин ъцр бярг вурур.

Тяляся-тяляся синиб, домушубКцйлц шящярлярдян щяр кечяндя мян,Мцштябещ гоъалар бахыб гымышыб,Мяни ушаглара эюстяриб эендян

Дейир: «Ай ушаглар, ибрят алын сиз,Бизя уйушмады о мяьрур нащаг.Сяфещ истяйирди инанаг ки, бизОнун юз аьзыйла данышыр Аллащ!

173

Seçilmiş əsərləri

Page 174: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Бахын, ай ушаглар, эюрцн ня гядярЪылызды, сойугду, кясафятлиди!Эюрцн ел ичиндя о лцт, мцкяддярНя гядяр нифрятли, щягарятлиди!»

1841

***

Аьлама, гыз бала, аьлама ахы,Бу гядяр язаба дяймяз о оьлан;Инан ки, сянинля мазагланмаьыОна бир мязяйди дарыхдыьындан!Бизим Эцръцстанда, а башыловлу,Аздымы оьуллар? – бахан вурула!Зил гара эюзляри даща аловлу,Гара быьлары да гяшянэ бурула!

О, узаг еллярдян бизляря сарыТалейин атдыьы гяриб гонагды;Шющрятди дюйцшдя арадыглары,Бунлардан о сяндя ня тапаъагды?Башына гызыллар сяпяляйяндяЯщдиня анд ичиб эцлярди динмяз,Гиймяти гылыгда ахтаран бяндяСянин эюз йашынын гядрини билмяз!

M.Y.Lermontov

174

Page 175: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

П О Е М А Л А Р

Page 176: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com
Page 177: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ГАННЫ

Ы«Вахт йетиб тамама, лап вядясиди,Чохданкы бир сирри эял ачым сяня.Мяним мяслящятим – щаггын сясиди,Эяряк анд ичясян щаггын сясиня.Ешит, аэащ ол ки, бу саь ъаныныМюъцзя гуртарыб гатил ялиндян;Эяряк доьмаларын ахан ганыныЙердя гоймайасан, горхуб юлцмдян;Саатлар бир йана, буну йахшы бил,Щеч биръя анын да сянинки дейил.Гисас алятисян йер цзцндя сян:Гурбанын – Аьполад,Юзцнся – ъяллад!Доьма ата-анан, доьма гардашынГурбаны оланда о гялбидашынЭюйдян диляйибляр црякляриндя:Бир доьма кясляри эцнцн бириндяЙаьыдан интигам ала биляйди,Сонра юляндя дя ращат юляйди!Чалыш дцшмяниня гяним ол гяти,Аьлына эятирмя бош мярщямяти;Шярият гануну, тале эярдишиАлнына йазыбды бу мяшум иши.Эет залым гатилин аилясиндянБиръя няфяря дя рящм елямя сян,Эютцр гылынъыны, дцзялт гяддини!»

177

Seçilmiş əsərləri

Page 178: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Дейиб битиряндя мяслящятиниО инсафсыз молла – кямфцрсят гоъа,Гараэюз габардин бир кянардаъаСилиб хянъярини, боьуб щирсини,Сусуб динляйирди гисас дярсини.Щяля аз олса да, юмрцн илляриО ъаван ъанында чохду тяпяри.Дядя-бабалардан галма адятиМцгяддяс билирди гялбиндя гяти;Анд ичди: онларын бир эеъядя мянЭяряк кюклярини кясим дибиндян!

ЫЫХейли вар эцн батыб. Гязябли ЩаъыДамын ятрафында эязир гыйгаъы...Щяр йан гаранлыгды инсан эюзцндяДаьларда щянир йох сцкутдан савай.Сары лякя кими эюйцн цзцндяБулуддан булуда йуварланыр ай.Щярдян выйылдайыб кцй салыр кцляк...Щаъы ъялд тярпяниб ъумур кабустякЩачандан эцддцйц таныш кандара,Чякир хянъярини гындан... бу араДяйир гулаьына щянирли няфяс!Итирмяк истямир вахтыны ябяс,Санъыб хянъярини дцшмян кюксцня,Бир-ики дяфя дя бурур яксиня.Кимя ки, гатиллик йазыбды фяляк,Сонаъан гатиллик елясин эяряк!Бири юлдцрцлдц, щаны галаны?!Эяряк бир-бириня гатылсын индиОьлунун ганыйла атанын ганы!Гоъаны йатагда эюрцб севинди;

M.Y.Lermontov

178

Page 179: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Ачыг синясиндя дцмаьды сачлар,Гоъанын цзцндя бир ращатлыг вар!Лопа быьларынын чал сачагларыТюкцлцб юртцбдц лал додаглары,Ялляри синядя, цзц – Аллаща!Нийя эюзлярини дюйцрсян даща.Щаъы, ешитмирсян гисас сясини,Доьмаъа атанын сон налясини?!Вя бирдян йатагда йетиб хятяря,Гоъа йаваш-йаваш щеллянди йеря;Мцдщиш щала дцшдц сольун симасы,Яъялин ялийля сюндц сямасы:Бахды ъаван гатил, сойуду ганы,Ахтарды инди дя тязя гурбаны!Ахтарды, арады щяр кцнъ-буъаьы,Щеч ня ешитмяди шякли гулаьыЮзцнцн дюйцнян гялбиндян юзэя,Гялбиндя эюйняйян бир киндян юзэя.Щамыны гырыбмы? Йохса гуртарды?Ахы Аьполадын гызы да варды!Он йедди йашында йол эетмялидирО да атасыйла, гардашыйла бир...Еля бу мягамда айын телляриТитряк сяфяглярля долуб ичяриАйдынлыг еляди дамда щяр йери:Бир ъцт мейит эюрдц Аьполад йалныз,Бир дя бал йухуда уйуйан бир гыз...

ЫЫЫЕля бил пяриди, мцрэцлц пяри,Инди йанларына дцшян ялляриГатили юнцндя йорьаны атыбАрхайын-архайын уйуйуб йатыб;

179

Seçilmiş əsərləri

Page 180: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Щяр няфяс дяряндян дяряня гядярТитряйир синядя йумру мямяляр.Кирпикляр ойнайыб тярпянян заманАхды гара эюзляр щейранлыьындан.Ойанды кюнлцндя эизли бир тялаш,Парлады эюзцндя биръя эиля йаш...Щцркцб бу эеъянин гаранлыьынданГайнар гара эюзляр гапанды щаман...Щейиф о эюзляри бир дя ойатмазНя аъы эюз йашы, ня дя ещтирас!Сцзцб бу сящняни бахыркян ЩаъыФикирляр чахнашды гялбиндя аъы.Беля узанмайыб щяля щеч бир ан,Кимди сызылдайыб беля щычгыран?Беля инилтини юмрцндя бир кясЙадындан чыхарыб унуда билмяз.Фяргли олсалар да, ейни рюйадыЯъял фярйадыйла язаб фярйады!

ЫВМолла яйляшибди, бардаш гурараг,Ирандан алынмыш халылар цстя;Тцстцлц, думанлы гуллаб вурарагЙасты гялйаныны ямир ащястя.Бирдян сяс ешидиб бахыр гыйгаъы,Ири аддымларла шыьыйан ЩаъыЭюзляри бярялмиш эирир ичяри;Тутуб бир ялиндя ганлы хянъяри,О бири ялиндя... сачы пыртлашыгГанына бялянмиш бир гадын башы...Гышгырыб щирсиндян йери чыьнады;«Зярбямин бири дя боша чыхмады!Эюр таныш эялирми, йахшы бах, гоъа!»

M.Y.Lermontov

180

Page 181: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Молла сойуг-сойуг динди астаъа:«Танышды! Ня олсун?» – «Бу олсун! ай чяр!»Гоъанын кюксцня сапланды хянъяр...

ВУъа зирвясиндя мцгяддяс даьынБялянир шяфягя щяр ахшамчаьыФараьат – тяк-тянща эюзятчисайагАьарыр абидя – бир аьаъ дайаг!Йанында итбурну эцл ачыб гяшянэ,Доланыб башына бяйаз чалматяк;Доланыб кечяндя щямин о йердянЙолчунун эюзцня саташыр бирдянГаршы тяряфдяки даьларын йалы –Ябяди азадлыг, щцрлцк ъялалы.Эялиб йетишяли юмрцнцн сонуУнудуб дцнйаны, дцнйа да – ону;Бу дашын алтында уйуйуб молла,Эедиб ямяли дя о эедян йолла;Инди юз йары да чыхарыб йаддан,Йашайыб зювг алыр юзэя щяйатдан.Йохду бир горхусу эизли гисасдан –Гысганълыг дейилян кинли мирасдан!..

ВЫБир хябяр йапышды йаман дилляря,Дедиляр бир гяриб дцшцб чюлляря,Динъдя тящлцкяди, савашда сяртди,Санки хяъалятди, нядянся пяртди,Бир инсан эюряндя гачыр вящшитяк,Щцркцр гыз-эялиндян, дцшцр пялясянэ.---------------------------------Даима тутгунду, даима динмяз,

181

Seçilmiş əsərləri

Page 182: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Йохду цряйиндя щеч няйя щявяс;Эявязя кцтлянин аъэюз диггятиОну сювг елямир зярряъя гяти.Бир ону билир ки, бу «Ганны» адыЮзц газандыьы бир айамады.

1830–1831

M.Y.Lermontov

182

Page 183: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ФЯРАРИ(даьлы яфсаняси)

Щарун бярк гачырды, ъейрандан да бярк,Чалаьан тейляйян довшандан да бярк.Гачырды горхудан атыб мейданы,Ордаса ахырды чяркязин ганы.Гейрятли атасы, ики гардашы,Азадлыг йолунда гойублар башы.Галыблар дюйцшцн гызьын чаьындаАйаглар алтында, йад тапдаьында.Бир гисас истяйир ахан ганлары;Щарунса унудуб гейряти, ары,Тцфянэи, хянъяри итириб бяркдя,Дабана тцпцрцб гачырды щярбдян...

Эцн батыр, бурулуб галхан думанларБяйаз юртцйцйля кясир йоллары,Дцздя талалары, даьда йаллары,Эцндоьан тяряфдян гопанда рцзэар,Ай да бядирляниб Аллащын алтдаЙайыр шюлясини йухары гатда.

Йорулуб, тяшнялик чюкцб цзцня,Силяндя алнындан ахан ган-тяри,Айын ишыьында дяйди эюзцняГайалар ардында доьма кяндляри.Йайыныб йериди эюйлярдян узаг...Щяр тяряф сцкутда уйуйуб ращат;

183

Seçilmiş əsərləri

Page 184: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Тяк о гайыдырды евиня анъаг,Ганлы дюйцшлярдян чыхыб саламат.Тялясик йан алыр таныш дахмайа,Сащиби евдядир, ишыьы йаныр.Цряйи синядя дцшцб горхуйа,Нящайят, иряли кечиб дайаныр.Щарунун язялки гялб досту СялимНяся танымады эялян гонаьы;Ону юз евиндя тякляйиб юлцм,Яъял йастыьында солур йанаьы;«Бу йаман йарадан – Аллащу-Якбяр! –Шяряфчцн горусун сяни мялякляр,Гапына эяляндя хош эцня эялим!»«Тязя ня вар, ня йох?» – Сорушду Сялим,Сонра аьыр-аьыр ачды эюзцнц, Бирдян цмид нуру сарды цзцнц.Бир азъа дикялди, дишиндя ъаны,Ахыр няфясиндя ойнады ганы.«Ики эцн вурушдуг сярт гайалыгда,Атам да мящв олду ъцт гардашымла;Эюзлярдян йайыныб мян аралыгдаГанлара бялянмиш бу цст-башымлаГачдым, гачдыгъа да санки ов олдум,Архамъа дцшдцляр, мющкям говулдум.Гачыб сцрцндцкъя йаралы овтяк,Дидди дизлярими, дидди даш-кясяк.Гурдларын, гушларын дцшцб изиняЭизли ъыьырларла эялдим цзцня;Чяркязляр гырылыр, щяр йан йаьыды,Гябул ет достуну, йаман чаьыды,Гябул ет, гой дуйум исти-илыьы,Щеч вахт унутмарам бу йахшылыьы».

M.Y.Lermontov

184

Page 185: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Сялим ъан цстцндя эялди щиддятя:«Нифрятя лайигсян, Щарун нифрятя!Чых эет, ня сыьынъаг, ня щюрмят истя, Намярдя, горхаьа йер йохду биздя!..»Юлцб йеря кечди хяъалятиндянСусуб динлядикъя мязяммятляри;Юзц дя утаныб бу щалятиндянГапыдан динмязъя гайытды эери.

Башга бир дахманы ютцб кечяндяДуруб айаьыны сахлады бир ан;Еля бил бир кющня йуху ичиндяОд-алов тяр кими ахды ъанындан,Бумбуз сифятини йандырыб-йахды,Кюнлцня ишыгла ширинлик ахды.Эеъянин гаранлыг бир зцлмятиндяСанды ки, юнцндя эюзляр алышыб,Ширин лятафят вар кярамятиндя;Дцшцндц: дейясян, башым гарышыбХябярсиз олмушам юзцм-юзцмдян,О эюзляр бахырса, севилирям мян!Мяням о эюзлярин ешги, щявяси,Мяням бу дцнйада, мяням няфяси.Щарун бу фикирля йыьыб табыны,Истяди йерийиб ачсын гапыны,Гулаьы бир мащны сясини чалды,Еля йериндяъя рянэи саралды:

Ай сакит, ряванЦзцб дювр едир,Иэид бир ъаванДюйцшя эедир.Щазыр еляйир иэид тцфянэи,Уьур диляйир гыз да иэидя:

185

Seçilmiş əsərləri

Page 186: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Эет црякля эирГяза-гядяря,Салават чевирСян пейьямбяря;Сыьын гейрятя,Йар ол шющрятя!Ода атыланШющрят газанар, Йада сатыланЛянят газанар.Йараларыны йаьыш да йумаз,Щеч мязарыны вящши дя гоймаз.Ай сакит, ряванЦзцб дювр едир.Иэид бир ъаванДюйцшя эедир.

Щарунун аз галыр эюзляри дола,Башыны саллайыб, дцзялир йола.Кирпик тярпятдикъя дцшцб арабирСиняси цстцндя йаш дийирлянир...

Анъаг синясиля йарыб туфаныЭюрцр евляринин аь диварыны;Йеня цряклянир, артыр иманы,Дюйцр пянъярянин гапагларыны.Евдяся цз тутуб тяк йараданаЩясрятля дуалар еляйир ана.Эюзляйир дюйцшя эедянлярини,Щям оьулларыны, щям дя ярини!..«Ана, ач гапыны! Йазыг, йорьунам,Сянин Щарунунам, кичик оьлунам;Русун эцллясиндян гуртарыб ъаны,

M.Y.Lermontov

186

Page 187: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Йанына эялмишям!»– «Тяксянми?»– «Тякям!»«Бюйцк гардашларын, атан бяс щаны?»«Юлдцляр! Дцшмянля вурушуб мющкям!Аллащ ризасына алды онлары,Мялякляр чийниндя учду ъанлары».«Бяс гисас алдынмы?»«Ала билмядим...Гуртарыб ъанымы дюйцшдя, дардаГойдум хянъяри дя о йад дийарда;Ох идим, йайымда гала билмядим; Учуб ящвалыны билмяйя эялдим,Эюзцнцн йашыны силмяйя эялдим...»«Сус, кафир! Йаьыдан баъ алмадынса,Шяряфля юлмяйи баъармадынса,Йери, ъящянням ол, якил башымдан,Лякя эютцрмярям гоъа йашымда;Сцдцм щарам олсун, сян ня оьулсан?!Алчаг фярарисян, горхагсан, гулсан!..»Бунъа рядд едилиб тамам тяпилди,Еля бил щяр йана йуху сяпилди.Лянятляр, гарьышлар, инилти, щиддятСяслянди о эеъя бир хейли мцддят;Бир хянъяр зярбяси сящяря йахынЧыхды ахырына рцсвайчылыьын.Сцбщ чаьы мейити эюряндя анаСойуг эюзлярини чевирди йана.Мюминляр рядд едиб салды нязярдянЭютцрян олмады мейити йердян.Кюпякляр тюкцлцб мырылдашарагЙалады мейитин ахан ганыны.

187

Seçilmiş əsərləri

Page 188: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Дяъял ушаглар да щирсдян ъошарагБяляди юлцнцн сойуг ъаныны.Фярари чяркязин бу рязалятиГалды бир щцрриййят рявайятиндя.Ъандан учуб эедян рущун мющнятиЭен эязди Аллащын инайятиндян.Даьларда кюлэяси галыб о вахтданЭеъяляр зцлмятдя эязир сярэярдан.Беляъя доланыб хяйалы дальын,Безикиб, йорулуб сящяря йахынДюйцр пянъяряни тараггатараг,Айяляр ешидиб йеня ГуранданЯввялляр гылынъдан гачдыьы сайагГачыб йер ахтарыр гаты думанда.

1838

M.Y.Lermontov

188

Page 189: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЩАЪЫ АБРЕК

Бюйцкдцр, варлыдыр Ъамат аулу,Щеч кяся баъ вермир, баьлайыб йолу;Полад хянъяридир дивары, сядди,Саваш мейданыдыр мясъиди, ъядди;Дюйцшдя бяркийиб щцрр ювладлары,Диллярдя долашыб, эязир адлары;Бцтцн Гафгаз бойу таныныр онлар,Билир узаг елляр, билир йахынлар;Тушланыб чыхдымы юз лцлясиндян,Эцлляси йайынмаз рус синясиндян.

Эцняш тярк еляйир гызмар эюйляри,Гайнар гайаларын буьланыр тяри.Ачыб ганадыны сямада гартал,Булуддан асылыб галыбды бищал.Дяряляр уйуйур, йатыр мцрэцдя,Тялаш ичиндяди аул бцркцдя.Йыьышыб ъамаат йалын гашында,Гайада чаьлайан булаг башында.Эютцр-гой едирляр байагдан бяри,Нядир сювдяляшиб дцшцндцкляри?Йенями эизлинъя ениб даьлары,Юзэя илхылары гамарламагды?Йохса ки, ганына сусадыглары,Русларын алайы гяфил гонагды?Хейир, узделляри юзэя дярд йахыр,Одлу эюзляриндян мярщямят йаьыр.

189

Seçilmiş əsərləri

Page 190: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Юзэя гийафяли гяриб бир няфяр,Даш цстя отуруб динир мцкяддяр.Данышыр кядярли щекайятини,Эюзляр сцзцлдцкъя бцкцр гяддини.Сюзляр сцзцлдцкъя ясир додаьы;Дярдли щекайяти гяриб гонаьынЙандырыр онлары гяфил кюз кими.Сусуб динляйирляр гоъа лязэини:«Цч гызым, цч оьлум даьлар башындаТанры тющфясийди гоъа йашымда.Гара йелляр ясди вурду даьлары,Сынды аьаъымын гол-будаглары.Инди тяк галмышам, ялим цзцмдя,Гуру бир кютцйям чюлцн дцзцндя.Щайыф гоъалмышам, ютцбдц йашым,Зирвянин гарытяк аьарыб башым.Амма су гайнаса, салыб сяс-сяда,Юзцня йол тапар гар алтында да!..Эялин унутдурун мяня дярдляри,Ъамат атлылары, Ъамат ярляри!Кнйаз Бяйполады, бялкя, эюрян вар!Ким мяним гызымы эери гайтарар?Солду баъылары ясир эедяли,Юлдц гардашлары намус эцдяли;Икиси гцрбятдя эетди эцдаза,Бирини йанымда щаглады гяза –Сцнэцйя тахдылар эюзцм юнцндя,Амма мярд дайанды аьыр эцнцндя;Юлцм ъайнаьына дцшцб кечялиГымыша-гымыша сцздц яъяли;Еля бил щараса дикиб эюзцнцМялякляр чийниндя эюрдц юзцнц!..Мян дя вида дейиб доьма елляря

M.Y.Lermontov

190

Page 191: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Юз кичик гызымла дцшдцм чюлляря.Ня варды яйниня эейиндирярякГорудум мян ону эюз бябяйимтяк.Бир ону эютцрдцм чыханда евдянБир дя эяздирдийим йараьымы мян.Галды юз комамыз, доьма евимизТязя йува гурдуг маьарада биз.Йахшы эцнляримдян доймамыш эюзцмЙаман эцнляря дя юйряшди цзцм.Чох узун сцрмяди, тез кечди бялам –Учду ялляримдян эюйярчин балам!..Эцнлярин бир эцнц дцшяндя ахшамЭеъя йарыйадяк мющкям йатмышам,Башымын цстцндя о сяссизликдяЭюйярчин балам да дуруб кешикдя.Бир дя айылдым ки, бир щянирти вар;Зяиф гышгырыглар, кар пычылтылар,Бир дя ат налынын таппылтылары Башына эютцрцб евдян дышары.Тез чыхдым байыра сярсям овгатлы,Эюрдцм даьа сары чапыр бир атлы,Балам гуъаьымда... гачырды гансыз...Чатмады щядяфя эцллям имансыз!Гялбимдя кцкряйиб гыврылан киниИнтигам йараьы билиб о эцндянГуйруьу тапданан бир илан кимиБу даьдан о даьа сцрцнцрям мян.Тагятим тцкяниб, бяс етмир эцъцмЛякяни цстцмдян эютцрмяк цчцн...Эялин унутдурун мяня дярдляри,Ъамат атлылары, Ъамат ярляри.Кнйаз Бяйполады, бялкя, эюрян вар?Ким мяним гызымы эери гайтарар?»

191

Seçilmiş əsərləri

Page 192: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Енли хянъярини сыйырыб гындан,«Мян!» – деди гараэюз иэид бир ъаван.Ъамаат щейрятля бахды оьлана,Иряли кечмякчцн йол верди она.«Кнйаз Бяйполады таныйырам мян.Икиъя эцнлцкдцр бунун ялаъы.Мяни таныйанлар билир язялдянБош йеря минмяйир атыны Щаъы!Яэяр гайытмасам вердийим вахтда,Даща сян мяни дя юлмцш билярсян.Рущуму ахтарыб дярядя, даьдаБир дуа охуйуб рящмят дилярсян».

Дан дцшдц, ойанды нечя даь-дяря;Йарыб думанлары галхды эюйляряСилсиля даьларын нечя нящянэи –Гранит дашларда буздан чялянэи;Чящрайы йелкянтяк долуб кцлякляБулудлар ойнады эюйдя фялякля.Ойадыб йухудан дцзц-дцнйаныСящярин няфяси тутду щяр йаны.Чяркяз йамаъ бойу гамчы ялиндяЧапыр йел ганадлы атын белиндя.Амма тянбял эцняш доьандан бяриЩяля гурутмайыб даьда шещляри.Уъа гайалары юртцб сярасяр,Йол бойу салланыр вящши тянякляр.Онлардан сцзцлян тозларын алтдаЭцмцшя бялянир атлы да, ат да.Зярли гамчысыны эюйдя ойнадыб,Ъилову бошалдыб сяйирдир аты.Бир яли йапышыб бярк-бярк йящярдян,Мащны да охуйур бир аьыз щярдян.

M.Y.Lermontov

192

Page 193: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Мащны щаваланыб ашдыгъа даьдан,Сясиня сяс верир кимся узагдан.Гранит гайалар вериб баш-баша,Уълары бянзяйир зещли чялянэя.Йол бойу тякярляр йерийиб даша,Чала-чухурлудур йерийиб дюнэя.Ордан бойлананда эюрцндц аул,Айаьы уъунда – сакитъя мялул;Сцрц тярпяндикъя галхыр тоз-думан,Тязяъя ойаныр алям йухудан;Сцзцб гаршыдакы о сярт йамаъыЭюрдц Бяйполадын евини Щаъы.Гырьы нязярини зилляйиб дама,Гартал эюзляриндян ган дама-дамаЭюрдц кюлэяликдя, гапы аьзындаОтуруб эюзляйир лязэи гызы да;Щясрятли эюзляри аз галыб дола,Ниэаран-ниэаран бойланыр йола;Кимди кюнлцндяки, а Шярг улдузу,Кими эюзляйирсян, а лязэи гызы?Дюйцшдян дюняси гардашынымы?Узагдан эяляси йолдашынымы?Эцнцн истисиндян йорулуб йаманСалланыб синяня башын бойнундан;Хумарлыг ляззяти чюкцб ъанына,Яллярин бошалыб дцшцб йанына;Инъи эюз йашларын бяндя дцшярякГалыб эюзляринин гапагларында;Од тутуб алышыр бир метеортякЙаныр ъянуб ганы йанагларында;О сирли-сещирли додагларын даЙаныр юз ешгинин интизарында

193

Seçilmiş əsərləri

Page 194: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Ясдирир гялбини дилсиз бир истякГуъмаг истяйирсян няйися бярк-бярк;Титряйян яллярин щазырды бу анЭютцрцб пярдяни атсын арадан;«Щардасан кюнлцмцн истякли йары?»Бу йердя узагда таппылтыларыЕшидиб чеврилир о сяся сары;Атын тозанаьы йцксялир эюйя,Севинир црякдян, «Кнйаздыр!» – дейя.

Асанъа алдадыр тяскинлик бизи,Асанъа алдадыр щясрятли эюзц;Артыг йахынлашыб, йетириб атлы...Щайыф! Танымады зянниня йаддыр,Биринъи дяфядир эюрцр цзцнц;Йолчуса йолларда йоруб юзцнц,Инди йер ахтарыр гонаг галмаьа...Аты йорьун дцшцб буьланыр тярдян,О ися щазырдыр енсин йящярдян;Ен, нийя енмирсян, ня олуб, атлы?Сездийин щцркцдцр, йа ещтийатды?Эюрдц! – лязэи гызын солду йанаьы,Гцссяли ащ гопду титряк додагдан;Еля бил индиъя йашыл йарпаьыЙайын сярт туфаны салды будагдан.

Бяс нийя дайандын, дурдун гапыда?Йолчу, ашаьы дцш, баьла аты да!Аллащ совгатыдыр гяфляти гонаг,Гымызым, балым вар – йанында гаймаг.Сян касыб йолчусан, мян зянэин гадын,Буйур сцфрясиня кеч Бяйполадын;Бир гарын йемяк йе, сонра эедярсян,Йол бойу бизя дя дуа едярсян.

M.Y.Lermontov

194

Page 195: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Щаъы АбрекАй Аллащ горусун, а Лейла сяни!Беля язиз тутуб охшадын мяни;Инан ки, ялибош эялмяйиб анъагАтандан саламлар эятириб гонаг!

ЛейлаАтамдан? Ай Аллащ унутмур демяк,Узун айрылыгдан бу эцнлярядяк!Бяс инди щардадыр?

Щаъы АбрекЯввялки йердя,Эащ юзэя евиндя, эащ да чюллярдя;

ЛейлаСюйля хошбяхтдими? Неъядир щалы?Ямин-архайынды, йа наращатды?

Щаъы АбрекЭязся дя, башачыг, айаьыйалынЙаьышда, йаьмурда... саь-саламатды.Бяс юзцн неъясян?

ЛейлаЧох хошбяхтям мян!

Щаъы АбрекДаща пис сяня!

ЛейлаНя дедин?.. ня дедин, гонаг?

Щаъы АбрекЩечъя ня!

195

Seçilmiş əsərləri

Page 196: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Маса архасында яйляшиб гонаг.Дцзцлцб сцфряйя чахыр, дуз-чюряк;Щеч няйя тохунмур, ял вурмур анъаг,Дюйцр эюзлярини шашгын гярибтяк.Гярибя бир сцкут чюкцб арайа,Ойнашыр алнында дярин гырышлар;Ким салыб онлары дцзцб сырайа,Иллярин юз яли, йохса дярд-губар?

Гонаьын цряйи ачылсын дейяЛейла гавалыны эютцрцб йердян,Ону чала-чала галдырыб эюйяЛязэинка ойнайыр, охуйур бирдян.Парлайыр улдузтяк гапгара эюзляр,Дюшляр дя синядя йырьаныр титряк.Ушаг севинъийля алышыр цзляр,Сафды, бакиряди, тямизди цряк; –Гцруб шяфягиндя пярваняляртякГонаьын юнцндя фырланыр гяшянэ.Чалыб ойнадыгъа артыр щявяс дя,Гавалы галдырыб башынын цстяЩярляйя-щярляйя дцшцб мараьа,Гара эюзлярини дикир гонаьа;Бир хош тябяссцмля бцрцнцб щязинДодаглар аз галыр тярпяниб десин:«Дур шадлан, ай гонаг, бу ня мялалды?Тале дя, дярд-гям дя – щяр шей хяйалды!»

Щаъы АбрекДи бясди, а Лейла, ойнама артыг,Шадлыьы, шянлийи унут бир анлыг;Сюйля доьурданмы щяля щеч вядяГорху дуймамысан яъял барядя,Яндишян олмайыб? Дцз даныш бары.

M.Y.Lermontov

196

Page 197: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЛейлаНя эяряк? Нейнирям сойуг мязары?Мян йердя тапмышам юз ъяннятими!

Щаъы АбрекБир суалым да вар: бу вахта кими,Кюнлцн гярибсяйиб бу йад дцнйадаНурлу Даьыстаны салыбмы йада?

ЛейлаНя лазым? Бу даьлар лап хошду мяня,Цз-эюзцм юйряшиб думана, чяняДцнйамыз эюзялди, хошду щяр йанда,Цряйин вятяни олмур ъащанда!Зору, ясаряти севмяйир цряк,Эюрдцмц гуш кими учуб эедяъяк;Бизляря мящяббят, инам щардады,Инан ки, сяадят еля ордады!

Щаъы АбрекМящяббят!.. Амма сян билирсянми бясБяхтийар олармы дцнйада бир кяс,Щяр шейи дяфн едиб, верибся бада?! –Няляря инаныб севиб дцнйада.Севэидян садигся о бяхтийарлыг,Ганды, эюз йашыды щяр йанда варлыг.Инсана тяскинлик эятирир ялбятЯэяр мящв оларса диэяр сяадят.Щяр нюв ъинайятя тяшняди ашкар,Гялбин юз ъянняти, ъящяннями вар.Даим гялбимиздя олуб бяргярарЭащ язаб уддурар, эащ сыьаллайар.Анд олсун, гисасын бир аны цчцнВерсяляр алмарам ъащаны бцтцн.

197

Seçilmiş əsərləri

Page 198: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЛейлаРянэин гачыб няди?

Щаъы АбрекДинля сонаъан,Бир язиз гардашым варды бир заман,Намярд Бяйполадын намярд эцллясиСусдурду шющрятсиз, накам бир кяси.Яввялдян йазыбмыш, эюрцнцр, фялякМящв олду овчудан хябярсиз овтякЪан цстя вясиййят етди ки, мяняТапым ган уддурум гансыз дцшмяня!Еля ки, йаьыны ахтарыб тапдымДярщал хянъярими гынындан гапдым,Амма фикирляшдим: «Будурму гисас?Юлцм нейляйяъяк бу мцхяннятя?Бир анын юлцмц тян ъаваб олмазИллярля чякдийим дярдя, мющнятя!Йягин ки, щамытяк кимися о даЪандан язиз тутуб севиб дцнйада.Мян ону ахтарыб, юлдцрям, эярякБялкя, ондан сонра сойуйар цряк!»Нящайят, истяйим баш тутуб инди,Яъялин йетишиб щяля дцняндян,Одур, шяфягляр дя гцруба енди,Вахтды! гардашымы ешидирям мян...Илк дяфя эюрцнъя эцл ъамалыныЩцснцн эюзяллийи гатды щалымы;Сандым ки, чырпынан бир гушду кюнлцм.Ъящянням одуна тутушду кюнлцм.Амма бу дуйьулар тез учду эетди...Валлащи, андымын мягамы йетди.

M.Y.Lermontov

198

Page 199: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Аьарды бянизи гышын гарытякЧырпынды щядядян тагятсиз цряк;Йалварды-йахарды, диз цстя чюкдц,Гансызын юнцндя эюз йашы тюкдц:«Ащ неъя дящшятди горхунъ эюзлярин!Йетяр еля бахма, чеврил о йана!Цстцмя зящяртяк йаьыр сюзлярин,Аллащ, ъаныммы вар дюзя, дайана?Йохса зарафатды бу мяня гаршы?Ъаваб вер. Бяс сяня щеч ня демирмиЭцнащсыз бир гызын ахан эюз йашы?Бяс сянин гялбини виъдан йемирми?Неъя аьлайырлар сизин вятяндяИстясян лап еля аьлайым мян дя.Аманды, ъаванам гыйма ъаныма!Ялин булашмасын нащаг ганыма!Севэи ня демякди, щеч билмисянми?Юмрцндя мянимтяк севилмисянми?

Чатылыб гашлары, бахыр гыйгаъы,Мяшум бир сцкута далыбды Щаъы...

«Гызмыш эюзляриндя, а залым гяддар,Ня бир эюз йашы вар, ня мярщямят вар:Ай Аллащ! Ай Аллащ... йохму бир аман?Бары биръя саат... бары биръя ан!..»

Хянъяр парылдады, биринъи зярбдянБядяндян айрылыб дийирлянди баш...Ону ганлы-ганлы галдырыб йердянНя горху кечирди, ня дя бир тялаш.Гыврым щюрцкляря сцртцб хянъяри Лагейд-лагейд силди ютяри.

199

Seçilmiş əsərləri

Page 200: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Сонра да эютцрцб ъансыз кялляниГыллы йапынъыйа бцкдц бу дяни.Щяр йана эюз гойуб сонунъу кяря,Байыра атылыб галхды йящяря.Гяфлятян диксиниб щцркян аты даФынхырыб, кишняди горху алтында.Чейняди аьзында полад йцйяниЙалы пырпыз олуб галхды йухары Тяр басыб ешитмир аьыз дейяни,Ох кими шцтцдц даьлара сары.

Эцн сюнцр, вахт эедир галыр лап азы,Гаршыда эеъянин ням горхусу вар.Уъа зирвясиндян ениб ГафгазынСцрцнцр илантяк тутгун булудлар.Гайнашыр, ойнашыр, тянтийиб бирдянЮзцнц бцркцлц дяряйя тяпир.Тиканлы коллара тохунуб щярдянЙарпаглар цстцня мирвари сяпир.Ирмаьын сулары галхыб, габарыбОтларын цстцйля ахыр чяпяки.Няся маьарадан думаны йарыб,Йаныр кясик башын эюзляри тяки.Тяляс, тянща йолчу, атын белиндяБцрцн йапынъыйа сян ращат-ращат.Дарт гайыш йцйяни, бярк тут ялиндя,Гайыш гамчыны да мющкям шаггылдат.Горхусуз, щцркцсцз сяйирт атыныНеъя ки, далынъа чапан йох щяля.Истясян дурулт да юз овгатыны,Намаз гыл, танрыйа дуалар еля.

M.Y.Lermontov

200

Page 201: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

«Чап, атым! Йейин чап! Щярякят еля,Нийя цркяк-цркяк сякирсян беля?Бах, бах о дашы да, сел щамарлайыб!Бах о да иланды бели парлайыб! Дюйцш мейданынын ъянэ-ъидалында Голумун ганыны силдим йалында.Чап ки, динъялярик доьма вятяндя,Урус эцмцшцня тутарам мян дяГайыш ъиловуну црякдян, ъанданЧап ки, тез гуртараг буэцнкц ганданНя тез дяйишмисян, ня олуб сяня?Ня тез кюпцкляниб беля тярлядин?Нийя тынъыхырсан, йохса чярлядин?Бир аздан думандан сыйрылар ай да,Эцмцшя бяляняр мешя дя, чай да.Чыхар гаршымыза о таныш тала,Инди мцрэцдядир аул аз гала;Бир аздан эурланыб парлайаъагларЪамат чобанлары чатан оъаглар.Сезиб эюряъяйик эюзяйарыдаФынхырыб кишняйян илхылары да;Шыллаг ата-ата эялиб гаршынаАтлар доланаъаг сянин башына.Галхыб йящяр цстя дикялсям анъагЩамысы щцркцшцб эери гачаъаг;Онлар щисс еляйир, дуйур узагдан:Гядяр ювладыйыг сянля мян щагдан!»

Вадинин эеъяси йарыйа чатыб,Ъамат аулу да ращатъа йатыб.Тяк гоъа ойагды щяля бу вахта,Йатмыр, башдашытяк дуруб айагда;Йолун кянарында бозумтул дашда

201

Seçilmiş əsərləri

Page 202: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Отуруб эюзляйир гялби тялашда;Ниэаран-ниэаран бойланыр фаьыр,Щясрятли эюзлярдян дярд-ялям йаьыр.

«Кимди эялян атлы? Аста, ещмаллыЕнир йаваш-йаваш йохушлу даьы;Онун йол йолдашы узунъа йаллы,Йорулмуш башыны салыб ашаьы.Йолчуса ялийля йапынъы алтдаНяйися сахлайыб чох ещтийатла,Горуйур еля бил эюз бябяйитякГоъа да дцшцнцр фикря эедяряк: «Гиймятли совгатды няди? Щяр нядиЭюрцнцр, гызымдан бир щядиййядир».

Атлы йахындайды, чатды щаглады,Даьын ятяйиндя гяфил сахлады;Сонра да ялляри яся-яся оАчды йапынъыны бир няфяся о;Гыллы йапынъынын ачылды гаты,Йеря дийирлянди ганлы совгаты;Йазыг, бядбяхт гоъа ня эюрдц, ей дад,Гызынын башыйды о ганлы совгат.Йазыьын аьлы башындан чыхды,Эютцрцб о башы цзцня сыхды;Еля бил чякдийи изтирабларыЮпцшцб гызыйла бюлцрдц йары.Йыьыб топламышды юмрцнц дащаО биръя юпцшя, о биръя аща.Инсанлар дярдиня дярд ъаламышды,Язаблар гялбини парчаламышды.Лап чохдан яприйиб чцрцйян иптякМин йердян гырылды тюкцлдц цряк.

M.Y.Lermontov

202

Page 203: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Юлцм рянэи чюкдц онун бу араДонуг алнындакы ъод гырышлара.Еля тез учду ки, рущу ъанындан,Еля бил йел иди ютдц йанындан,Маъал да вермяди из гойсун барыСонаъан гялбиндя йашатдыглары.

Гярг олуб сцкутун лал овгатына,Щейрят дя етмяди Щаъы бу щала;Бахыб бир хянъяря, бир дя атынаДаьлара цз тутуб чапды дюрднала.

Арадан ил ютдц. Эцнцн бириндяДаьда, дар боьазда, дюнэя йериндяДолана-долана ютцб-кечяндяЦфунят гохуйан тозун ичиндяИки мейит эюрдц йорьун йолчулар,Газылды ордаъа гоша ъцт мязар.Гана бялянмишди сольун бянизляр,Айдын сезилирди гаршыдан изляр;Бярк-бярк гуъаглашыб торпаьын цстдяЕля бил достдулар гатилляр цздя!Щярдян йолчулара еля эялирдиОнларын бу щалы гярибя сирди;Донуг додаглары няся дейирляр,Щяля бир-бирини щядяляйирляр.Папаглар башлыгда галыб эюрцнмяз,Яйниндя бащалы чуха-чяркязи;Бахыб Бяйполады таныды щяр кяс,Щеч ким танымады о бири кяси.

1833–1834

203

Seçilmiş əsərləri

Page 204: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

МТСИРИ*

Аьзым бала чатды, амма азъа дадды, инди юлцрямЯщди-ятигдян

1Щарай салыб даьа-даша,Ъцт баъытяк говушарагГуъаглаша-гуъаглашаАрагва Кцр ахан йердяНечя илляр бундан габагБир монастыр варды учуг...Инди ордан кечянляр дяБахса эюряр лап эюзуъуСыныг гапы ъаьларыны,Кющня кился таьларыны;Даща орда бухур ийиМяст елямир йери-эюйц.Чохдан сусуб дуачылар,Инди тянща бир гоъа вар –Чыхыб яъял йаддашындан,Тоз силир синя дашындан;Цзя чыхан йазыларынИбрятлиди рявайяти:Филан илдя филан чарынТяхт-таъына хятяр йетиб;Русийайа тяслим едиб

M.Y.Lermontov

204

______________* Эцръц дилиндя гараваш демякдиr

Page 205: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Юз халгыны... бир хош бащарЭюйдян бахан пярвярдиэарКярям едиб Эцръцстана!О да дюнцб эцлцстана,Ъан гуртарыб йаьыларданДост сцнэцляр дюврясиндя,Дювран сцрцр шад, фираванЮз баьынын кюлэясиндя.

2Бир эенерал рус сярдарыУъа даьлардан ашарагЕняндя Тифлися сарыАпардыьы ясир ушаг;Щалдан дцшцб нахошлады.Кечи кими шякли, цркяк,Гарьы кими зяриф титрякАлты йашлы даь ювладыБу аьрылы чаьында даЯъдадлары салыб йада,Онлар кими мярд дайаныбАьрысыны эизлядирдиЗарымайыб, ичдян йаныбЙемяйи дя рядд едирди.Ичдя аьры, цздя – гцрурЪан верирди мяьрур-мяьрур...Бир ращибся аъыйарагЩимайялик етди она.Бу минвалла дцшдц ушагМонастырын саф гойнуна;Ушаглыгдан дцшцб узаг,Адамлардан эязди гачаг.Эязди динмяз, тяк-тянщаъа

205

Seçilmiş əsərləri

Page 206: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Гибляйя ял ача-ача.Кядяр йеди, мющнят чякди,Доьма йурда щясрят чякди.Ясирликдя эяля-эяля,Юйряшди дя о йад диля.Хача салды гцдси ата,Юз дининдян дюндц йада.Ращиб анды ичмяк цчцнВядя эялиб йетишян эцнЙоха чыхды бирдян-биря...Хябяр чатды ращибляря;Сораглайыб дцз цч эеъяМешялярдян кечя-кечяАхтардылар нечя йанда.Ахыр тапыб бийабандаЩушсуз, щалсыз эютцрдцляр,Монастыра эятирдиляр.Аъ-йалаваъ галдыьынданСаралмышды рянэи йаман.Бядян олуб гуру шана,Ъаваб вермир сорушана.Эцнц-эцндян цзцлцр ъан,Санки безиб дцнйасындан.Бу вахт ращиб йана-йанаХейли миннят етди она. Мяьрур-мяьрур динляйярякДирсяклянди хястя ушаг.Вар эцъцнц ъямляйярякСющбят ачды бах бу сайаг:

M.Y.Lermontov

206

Page 207: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

3«Эцнащымы динлямяйяЭялдин бура, миннятдарам.Юзэяйя сирр дейя-дейяАвазыйыр гялбдя йарам.Бир кимсяйя биръя анлыгЕтмямишям мян йаманлыг.Сыьмаса да, цряк сюзя,Гой дярдими дейим кяся.Эюдяк юмрцм бу дцнйадаЯсирликдя эетди бада;Беля юмрцн икисиниДяйишярдим тяк бириня –Тяки бир хош эцн эюрцня.Щямдямимди фикир, хяйал;Ещтираслы бир щясб-щалБир гурд кими дидиб мяни,Йандырыб кцл едиб мяни.Хяйалымы чякиб щярдянДуалардан, щцърялярдянАпарыбды дюйцшляря,Щяйяъанлы щцрр ишляря;О йерлярдя гарталлартякАзад эязир инсан-мяляк.О арзунун щясрятиля,Аьрысыйла, мющнятийляЭюзляримдян сцбщя гядярЙаш ахытдым мян эеъяляр;Инди буна йанмырам щеч,Мярщямят дя уммурам щеч.

207

Seçilmiş əsərləri

Page 208: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

4

Гоъа! Мяни – заман-заманЮлцмлярдян гуртармысан –Нийя?.. мян ки тянща, мцбщямТуфан вурмуш йарпагсайагМонастырда бюйцмцшям –Бяхти ращиб, кюнлц ушаг.«Ата», «ана» демямишямЩеч бир кяся щяля бурда.Гоъа, йягин, истярдин ки,Йадырьайым монастырдаО мцгяддяс сюзляри мян,О мцгяддяс кясляри мян.Амма нащаг! О кялмялярГялбимдяди ахшам-сящяр.Мян эюрмцшям юзэялярдяГощум, гардаш, язиз йер дя.Юзцмдяся щеч онларынГябриня дя раст эялмядим.Узатмайаг эял бунлары,Мян анд ичдим, мян анд дедим:Каш щалыма йанан ола,Од синямя мещин сала,Сыха мяни гуъаьына.Щейщат! Мяни о чаьымаЙетирмяди арзу, истяк,Солдум еркян бир гюнчятяк.Бу гцрбятдя, эюзцмдя нямЙягин, гултяк юляъяйям.

M.Y.Lermontov

208

Page 209: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

5Горхутмайыр мяни мязар,Дейирляр ки, щяр бир азарЙатыр орда – буз сцкутда;Щяля эянъям мян щяйатда.Де, йадында вармы бары,Чыльын эянълик арзулары?Унутмусан йохса няди,О гязяби, мящяббяти?Щярдян галхыб уъ гцлляйя,Щейран галыб йеря, эюйя,Сейр етдикъя боз чюлляриТитряйярди гялб телляри;Йадындамы кор гуйудаЩясрятими уда-удаТуфан эюрмцш эюйярчинтякЭюйняйярдим бцкцляряк?Бу дцнйадан сойусан да,Ня дярдин вар, лап дойсан да,Юмцр йцкцн дашымысан,Юз кюнлцнъя йашамысан?Каш сянинтяк юмцр сцрям,Сян эюряни мян дя эюрям!

6Истяйирсян сян билясянНяляр эюрдцм азад икян;Аьаълары дювря вуранЭюй тяпяляр, чюлляр эюрдцм.Елляр кими щалай гуранЙашыл таълы телляр эюрдцм.Йыьын-йыьын гайаларыСелляр, сулар бюлцб, йарыб

209

Seçilmiş əsərləri

Page 210: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Дяйишдикъя йерляриниСыра-сыра, ъярэя иля,Мян дуйурдум дярдляриниЩагдан эялян верэи иля.Ачылыбды даш гуъаглар,Мягам эцдцб, вцсал умар;Илляр ютцр... ютцр анъагВцсал гисмят олмайаъаг!Эюзял, эюйчяк шух зирвялярЦнйетмязди арзу гядяр.О зирвяляр эюй сямадаШяфяг донлу сцбщ чаьларыМещраб кими буьлананда,Булудларын аь гатарыВида дейиб юз канынаЦз гойдугъа шяргя сары,Бянзядирди йад дийарыКючян гушлар карванына!Сых думанлар арасындаУъа даьлар сырасындаЭюрцнцрдц мяня Гафгаз – Алмаз кими парлаг, бяйаз;Йцнэцлляшди кюнлцм о дям,Щеч билмирям амма нядян.Бир сяс деди: о йердя сянЮмцр сцрцб, эцн эюрмцсян...Йаддашымда хатирялярБялирлянди биряр-биряр.

7Йада дцшдц бирдян-биря Ата еви, таныш дяря:Ахшамын мящзун чаьында

M.Y.Lermontov

210

Page 211: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Ъинэилдяди гулаьымдаИлхыларын кянд йцрцшц,Кюпяклярин йал йцрцшц.Йадымдады, ясмяр цзлцГоъалар да ахшамцстцТопланарды йол аьзында –Атамэилин доггазында;Узун хянъяр гынлары даБярг вурарды йанларында...Ъанланмышды о щалымдаБцтцн бунлар хяйалымда.Щяля атам! Гялби даьлы,Дайанмышды йар-йараглы.Хянъяринин гыны нахыш,Мяьрур эюзляр, ити бахышОд пцскцрцр, алов сачыр,Йанында да ики баъым...Онларын да хош авазы,Эюзляринин нур зийасыИшыгладыб бешийимиЧякир мяним кешийими.Щарай салыб дярядя чай,Мян дя гачыб орда щяр йайЛяпяляря ганад эярян,Йаьышлары хябяр верянГарангушу сейр едирям.Йада дцшцр еля бу дямТцстцлянян доьма оъаг.Атам орда сюз салаъагЮтцб кечян дювранлардан,Дябдябяли заманлардан.

211

Seçilmiş əsərləri

Page 212: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

8Истяйирсян сян билясянМян нейнирдим азад икян?Эцнляр эюрдцм цряйимъя,Йашадыьым юмцр, мянъя,О цч эцнсцз дюняр щечя;Сянин беля эцъсцз, кюврякСольун гоъа эцнляринтяк.Аьлымдайды щяля чохдан –Гачым бир эцн дустаглыгдан,Эюрцм дцнйа ня алямди,Эюрцм севинъ, йохса гямдиЮмрц-эцнц инсанларын?Онунчцн дя эеъяйарыТуфан артыб чохаланда,Сиз мещраба йыьыландаМягам тапыб севинъимдянГачдым туфан гойнуна мян!Сых булудлар чахнашдылар,Шимшяк чахыб йол ачдылар...Дюрд диварда сюйля эюряк,Ня варды ки, ширин ола.О ютяри сярт туфанлаДяли кюнлцн достлуьутяк?

9Щей йцрцдцм щямян эеъя,Щеч билмядим щара, неъя?Ятраф гаты бир зцлмятди,Амма сонсуз гянимятдиДаьлар эюрмцш синям цчцнМешялярин тяр щавасы!Бу севинъля мян бцсбцтцн

M.Y.Lermontov

212

Page 213: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Щейдян дцшцб, йолу азыбСяряляндим эюй отлуьа;Эюрдцм эялян йохду даща,Туфан кясиб, ай золаьыЙерля эюйцн арасындаБялирдибди нечя даьыШиш зирвяляр сырасында.Узаг, дярин дярялярдяЩярдян чаггал улайырдыСярт гайалы, дашлы йердяИланлар да парлайырды.Кюнлцм бу ан йер цзцндяГорху, щцркц эюзлямирди.Илан кими мян юзцм дяГыврылырдым, эизлянирдим.

10Мяндян хейли ашаьыдаАхарында даш ахыданБир чай варды гараняфяс,Санки йцз-йцз щиддятли сясБоьулурду бир мяърада.Сюзсцз, беля о сяс-сядаЩцрр суларын щирси иди;Ситал-ситал гайаларлаТцкянмяйян бящси иди.Эащ уъалыр, эащ батырды,Эащ сцкуту одладырды.Бирдян чянли йцксяклярдяГушлар динди пярдя-пярдя.Йанды эцнцн чыраглары.Силкяляди ясян кцлякСящяр шещли йарпаглары.

213

Seçilmiş əsərləri

Page 214: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Мцрэц дюйян щяр эцл-чичякМяним кими дюня-дюняБахды эюйдя доьан эцня.О заман ки, йана дюндцмДальаларын йаладыьыЙарьан цстя вящмяляндим;Дяря – дцнйанын ахыры,Ора енян даш ъыьырыТякъя иблис ениб анъагПак эюйлярдян говулараг.

11Дюрд тяряфим танры баьы,Щяр чичяйин эцл йанаьыИз сахлайыб шябнямлярдян.Тянякляр дя нечя йердянДоланыблар аьаълара;Салхымлары сыра-сыра,Сырьалары андырырлар,Йандыгъа да йандырырлар.Щярдян гушлар дястя-дястяЭялиб гонур салхым цстя.Йеня йеря дюшяндим мян,Гулаг вериб диншядим мян.Эюрдцм сясляр ашыб-дашыр,Кол-кослар да пычылдашыр.Еля бил ки, сющбят салыбЙерин-эюйцн сирляриндян,Арта-арта щей чохалыбБирляшибляр лап дяриндян.Тябиятин хош сясиняГулаг асдым нечя кяря,Тякъя инсан няфясиня

M.Y.Lermontov

214

Page 215: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Раст эялмядим биръя кяря.Няляр дуйду онда цряк!Унутмушам мян бцсбцтцн,Каш данышам – ондакытякФикрян йеня йашамагчцн.Щямин сящяр эюй гцббясиЕля мави, еля щязинЕля тямиз, еля тярди,Мяляк сцзся эюрцнярди.Мян далдыгъа саф эюйляряГызмар хяфя чюкдц йеря;Пярян дцшдц фикирлярим,Йаньы олду дярдим, сярим.

12Кол-кослардан йапышараг,Чайа доьру эетдийим вахтГорха-горха, синя-синя,Пилля-пилля, еня-еняДашлар гопуб айаьымданЩеллянирди сол-саьымдан.Архасынъа тозанаьыБцрцйцрдц даьы-дашы;Сонра йатыб эур сулараГярг олурду дальалара;Асылмышдым йарьан цстя,Горху, щцркц йохду эюздя.Юлцмц дя гоймаз йахын,Бу эцъц вар ъаванлыьын.Ахыр ениб чатдым чайа,Сярин сулар йетди щайа;Цз сюйкядим дальалара,Сяс ешитдим мян бу ара...

215

Seçilmiş əsərləri

Page 216: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Вящмяляниб бир солуьаТезъя эирдим кол-кослуьа.Йыьыб бцтцн щислярими,Эязиндирдим эюзлярими.Динлядикъя гараняфяс,Йахынлашды эет-эедя сяс.Эюрдцм эцръц эюзялиди,Еля сафды, язялиди,Еля бил ки, шаграг сясиАхтарылыб араныбды.Доьма ады, доьма кясиСяслямякчцн йараныбды.Мащнысы да садя, гяшянэ,Ишляйибди гялбимядяк.Ахшам олуб шяр дцшяндяСяда верир о сяс мяндя

13Чийниндя бир кузя-бардаг,Дар ъыьырла дцшцб гыврагГаггылдайа-гаггылдайаЭцръц гызы енди чайа.Юзц гяшянэ, палтар – сайа,Чадрасыны атыб дала,Гуштяк сякир о аз гала.Йайын исти бцркцсцндяГызыл кюлэя эцл цзцндя;Алов сачыр йанаглары,Од чиляйир додаглары;Бир зцлмятди гара эюзляр,Дяринлийи щикмят эизляр.Алышдырыб хяйалымыЛап чашдырды ящвалымы.

M.Y.Lermontov

216

Page 217: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Ешитмирдим юзэя бир шей,Су ахдыгъа бардаьына.Саф сулартяк долурду щейЪинэилтиси гулаьыма;Щуша эедиб байылдым мян,Бир дя онда айылдым мян –Эюрдцм даща узагдадыр,Чийниндядир йеня бардаг;Сцзя-сцзя, гывраг-гыврагМянзилиня эедиб чатыр.Бахыб эюрдцм йахынлыгда,Чискинликдя, сяринликдяЪцт дайаныб гоша дахма,Даша сюйкяк, йасты-йахма.Дцппядцздц дамын цстц,Эюйя галхыр мави тцстц.Гыз щяйятя йетирян башАраланды гапы йаваш;Кип юртцлдц дярщал йеня!Амма, гоъа, бялкя, сяняБяйан олуб чата чятинБу кядярим, бу щясрятим.Бу дярдими дуймасан да,Мян разыйам, ахыр андаО дцнйада ращат йатым,Гялбимдя – бу хатиратым!

14Эеъя йаман усанмышдым,Бир далдада узанмышдым.Йуху йумуб эюзлярими,Эятирмишди хяйалымаЩямин эцръц эюзялини.

217

Seçilmiş əsərləri

Page 218: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Йаныб сирли ящвалыма,Эюйняйирди синям йеня.Истяйирдим дюня йеня...Вя йухудан айылдым мян,Бойланырды ай да эюйдян.Бир булуд да апархайынАрхасынъа дцшцб айын,Мягам эцдцр, йетиб тута,Гуъаьына алыб уда.Дцнйа сусуб йорьун-арьын,Щяр йан санки симц-зярди.Йер цзцндя мяня йахынТякъя эцмцш зирвялярди,Бир дя чайда эцмцш ахын.Мяня таныш дахмада шамЭащ титряйир, эащ да сюнцр.Истяйирям йахынлашам,Амма йеня гейбя дюнцр.Эеъя вахты нурлу улдуз,Олурса да, бяхт уьурсуз!Кюнлцмдя тяк бир истякди,Мяня доьма йурд эярякди.Дюзцб аълыг ъюврцня дя,Гялбдя дярдин гюврцня дя,Эюз эяздириб саьа, сола,Вятян дейиб дцшдцм йола.Ващимяли сых мешядяСяс-сямирсиз эедя-эедяДаьдан-дашдан узаглашдым...Вя беляъя йолу чашдым.

M.Y.Lermontov

218

Page 219: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

15Щиддятляниб ябяс йеряНащаг йолдум коллары да,Нащаг йордум голлары да:Ня чыхыш вар, ня бянд-бяря.Башдан-баша мешяликди.Санки милйон гапгара эюзНязярини мяня дикди:Гаранлыгда эял инди дюз!..Баш щярляниб эиъяллянди,Еля билдим яъял эялди,Ща дырмандым аьаълара,Эюз эяздириб бахдым щараЭюрдцм еля мешяликди,Зцлмят, вящши ъянэялликди.Цзцгойлу дцшцб йеря,Ичин-ичин инляйярякЩюнкцрсям дя нечя кяря,Эюз йашларым илыг шещтякДийирляниб ахды йеря...Эюзлямядим, инан ки, мянБиръя кюмяк бир кимсядян.Тай тутулуб щейванлараМян йад идим инсанлара...Бир кимсяни чаьырсайдым,Сясим чыхыб чыьырсайдым,Юз дилими, инан, гоъаЧыхарардым о андаъа!

16«Ушаглыьы эятир йада,Аьламаздым щеч дцнйада.Амма инди бу анымда

219

Seçilmiş əsərləri

Page 220: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Аьлайырам арсыз-арсыз.Эюрянми вар утаным да –Бир бошлугду интащасыз.Тякъя айды эюйдя сцзян,Йердя – гумсал тала, дцзян.Мешяликди ятраф анъагБир кечилмяз бары сайаг.Арайа бир кюлэя дцшдц,Сонра бир ъцт эюз сцрцшдц...Сонра гяфил ян сых йердянШыьыйараг боз бир нящянэБош талайа чыхыб бирдянГуму ешди о щейвяря;Гарны цстя йатды йеря.Лярзя салды сяси, цнцЭямирдикъя сцмцйцнц;Эюзляриндян ган йаьырды,Эащ дюнцб айа бахырды,Эащ да гуйруг булайырды.Ай нурунда тцкляри дяЭцмцш кими парлайырды.Мянся синиб лап бяридяЯлимдя бир щача будагЭюзляйирдим: эюрцм ня вахтБашлайаъаг чарпышмамыз.Эюзцм-кюнлцм ганды йалныз...Бяд олмады бяхтим мяним,Дцшмянимя етди гяним.Яминям ки, доьма йурддаАд алардым йахшы адда.

M.Y.Lermontov

220

Page 221: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

17Эюзляйирдим аралыгда.Щянир дуйуб гаранлыгдаНяря чякиб бярк улады.Сонра кясиб бу фярйады,Щирсли-щирсли йери ешди.Шащя галхыб чюкдц йеня.Санки няся фикирляшди,Сычрайараг ъумду мяня.Эюрдцм она версям аман,Саь галмаьа йохду эцман.Овхарлы бир балтасайагЯлимдяйди гуру будаг.Ендиряндя кяллясиня,Ара вериб щямлясиняЙериндяъя динэилдяди.Сонра бир дя зинэилдяди,Олдуг йеня ялбяйаха.Гызыл ганы аха-ахаЮляняъян чякди азыЮлцм-галым чарпышмасы.

18О сычрайыб биръя андаКюксцм цстя атыландаЩарайыма йетди йараг,Ишя дцшдц гуру будаг – Боьазына саплайарагИки дяфя буруб яйдим...Зинэилдяйиб йеря дяйди.Сонра дуруб ъумду йеня,Биз сарылдыг бир-бириняДоьма язиз адамлартяк,

221

Seçilmiş əsərləri

Page 222: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Бир-бирини сыхыб бярк-бяркГамарлашыб гопарландыг,Йеря дцшцб йуварландыг.Демя горхуб мян сянэидим,Даща юзцм пялянэ идим.Гязяблийдим вящши гядяр.Бюйцрцрдцм ондан бетяр.Ъан боьаза йыьыландаОну боьмаг эцъцндяйдим.Еля бил ки, доьуланданБу вящшиляр ичиндяйдим...Инсанлыьым чыхыб йадданСясим вящши, юзцм вящши...Эцъ алыбды эюзцм одданОд пцскцрцр эюзцм – вящши...Дцшмянимся дцшцб эцъдян,Зорла эялир няфяс ичдян...Дюнцб бир дя мяня бахдыЭюзляриндян гязяб йаьды,Сонра сюнцб йумулдулар,Сон йухуйа йем олдулар;Дцшцб галды бир йанындаЙох, дцзцнц дейим эяряк:Амма дюйцш мейданындаМярд дайанды дюйцшчцтяк!

19Бир йахшы бах синям цстяЙери галыб ъайнагларын, Сызыр щяля ганы цздя,Битишмяйиб гайнаглары.Ням юртцклц гара торпагТязяляйяр, йетишдиряр.

M.Y.Lermontov

222

Page 223: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Заман эяляр сарыйарагЯъял юзц битишдиряр.Йаралары лап яввялдянЩисс етмирдим мешядя мян...Эирмяйяйдим бящся эяряк,Ойун гурду мяня фяляк!

20Мешяликдян йола чыхдым:Эюйдян кючцб эюйцн айы,Ня улдуз вар, ня щалайы,Дан сюкцлцб, йол ачыгды.Узагдакы бир аулданЭюйя галхыр тцстц-думан;Сяс эятирди ясян кцляк,Гулаг вердим диншяйяряк;Кцляк сусду, сусду сяс дя,Эюрцнмяди биръя кяс дя.Таныш эялди о йер мяня,Горху ъаны алды йеня.Анламадым хейли заман,Гаршымдакы нядир беля?Щямян тцрмя, щямян зиндан,Совурмушам вахты йеля.Щядяр эедиб щяр язабым,Йурд щясрятим, изтирабым; Нядян ютрц? Ахы нийяАзадлыьын няшясиниДаддым анъаг цч эцнлцйя?Сюзлц палыд мешясиниЭюрдцм анъаг цч эцнлцйя.Нийя юмрцн бу чаьындаЧичяклянян нювраьымда

223

Seçilmiş əsərləri

Page 224: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Гября эетсин мянимля бирАрзу, истяк, цмид, фикир;Дюзцлмяси аьыр, чятинБу миннятли мярщямятин.Далыб бязян шцбщяляря,Санырдым ки, бир рюйадырЭюз юнцндя эюрдцклярим,Эюрцб фикир вердиклярим.Амма гяфил, бирдян-биряДинди зянэин сярт фярйады.Чох шейляри айдынлатдыЧох шей мяня инди чатды!Доьмалары, гцдсиййяти,Чюллярдяки щцрриййяти,Ат белиндя сцздцйцмц,Гайаларын архасындаТай-тушларын сырасындаДаим галиб эяздийимиХяйалымдан позуб силянИнди сяси таныш эялянБу зянэ олуб, бу сяс олуб.Няляр няйля явяз олуб?Еля билдим гыздырылмышОх санъылды дцз кюксцмя.Онда эялдим мян юзцмя;Анладым ки, бундан беляЙолум дцшмяз доьма еля.

21Йетмясям дя, щясрятимя,Мян лайигям гисмятимя!Йол олмамыш щяля йары,Йаман эцндя, бетяр эцндя

M.Y.Lermontov

224

Page 225: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Йахшы атлар йаманларыЧох сахламаз юз тяркиндя;Бахмаз йолда итяниня,Чапыб эедяр вятяниня.Бош хяйалла, бош дилякляСяпялянмиш бир црякляМян кимям ки, нящс ейляйямЙахшы атла бящс ейляйям.Ъанда зиндан дамьасы вар.Арзуларым щара сыьар?Бах беляди тяр чичяк дяЭюйярибся зиндан лякдя,Бир эцн йери дяйишярся,Ону щарда якирсян як –Йарпаьына эцн дцшярся,Бцзцшяряк лячяк-лячякТезъя солуб эедясиди,Йер цзцндян итясиди.Эцн эюрдцмц эюмцляъякЗинданларда битян чичяк.

22Онун кими эцн мяни дяГарсыйырды цтя-цтя;Эюй отлугда баш эизлямякЩядяр иди, щядяр бишякк.Орда гуру от чялянэимОлмуш иди од чялянэим.Аьаъларда йарпаг да – од,Айаг алтда торпаг да – од;Эцн шахыйыб йанан заманБуь галхырды гайалардан.Од ичиндя донуб щяйат,

225

Seçilmiş əsərləri

Page 226: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Ня гуш динир, ня щяшярат.Щеч чайын да зцмзцмясиОвутмайыр тянэняфяси.Тякъя илан гыврыларагЧыл-чырпыдан сыйрыларагДик атылыб, дцз дайаныр;Сары йалы пар-пар йаныр;Бирдян зярли гылынъ кимиГумсал йери кясиб эедир,Санки эцндян безиб эедир.Бирдян цчгат бцкцлярякЙердян эюйя тулланыр о. Сонра эюздян якилярякКоллуглара йолланыр о...

23Щава сакит, эюйляр – ачыг.Диггят етсян бир азаъыг,Якинлярдян о тяряфяДцзцляряк санки сяфя,Гаралырды ъцт гоша даь.Эюрцнцрдц монастыр даДиварлары парлайараг.Арагва, Кцр ахыб орданКолу-косу йара-йараШцтцйцрдц узаглара...Вар эцъцмц топлайарагИстядим ки, галхыб йердянБирбаш ора гачым... анъагЭиъяллянди башым бирдян.Щей олмады бир гышгырам,Сюнцрдцм мян арам-арам.Йахыным йох, йетя щайа,

M.Y.Lermontov

226

Page 227: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Сораглайа-сораглайа.Санырдым ки, тамам кейям,Дярин бир чай дибиндяйям.Чох сещрли бир мяканды,Дюрд тяряфим сис-думанды.Синям цстц ахын йери,Ахыр чайын ляпяляри.Эюз охшайан бир мянзяряГялбя ляззят веря-веряОвундугъа гялбдя йара,Горхурдум ки, щуш апара;Эцняш йарыб дальаларыЙеридикъя мяня сарыАйдан гяшянэ эюрцнцрдц, Алям нура бцрцнцрдц.Йохду юзэя сяс дя, цн дя...Балыгларын кцйцлцндяХош гылыглы бири варды,Щей башыма доланарды.Белиндяки гызыл халларБярг вурарды суда пар-пар.Гямли бахан йашыл эюзлярБир наз-гямзя еляйирдиНазла няся сюйляйирди;Пычылтылы ширин сюзлярСещрляниб сцслянирди,Няьмя кими сяслянирди:

«Мяним балам, йанымда гал,Щцрриййятди суда щяйат.Ращатлыгды бу щцрр мащал,Сяриндя эяз, сяриндя йат.

227

Seçilmiş əsərləri

Page 228: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Сясляйярям баъылары,Щалай вуруб рягс едярик.Эедяр аьры-аъыларын,Ня дярдин вар – биз билярик.

Йумшаг йердя ращат уйу,Йорьанынды шяффаф пярдя.Ютян сайсыз илляр бойуНаьыл динля сещрлярдя.

Ъаным-эюзцм, сирр ня эяряк,Даща кечиб эизлятмякдян.Щцрр сулары севдийимтякСяни ъандан севирям мян».

Хошщал олуб няьмясиндян,Динлядикъя динлядим мян.Санырдым ки, онун сясиБир дя чайын зцмзцмясиГайнайыблар, гарышыблар,Бир-бириня йарашыблар.Бу мягамда байылмышам – Эюзляримдя гаралыб шам.

24Бах беляъя йатан йердяТапыб мяни галдырыблар.Данышмайым даща бир дя.Галанлардан хябярин вар.Инан, гоъа, инан гялбянБиръя шейя йанырам мян.Доьма йурдда, доьма йердяСойуг, сакит бир гябирдяУйумаьым (щагг, йа нащаг)

M.Y.Lermontov

228

Page 229: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Мяня гисмят олмайаъаг.Юляъяйям интизарда...Вятян адлы бир дийардаНя щалыма йанылаъаг,Ня дя адым анылаъаг.

25Ялвида, ата... ялвида,Бир таледи, бялкя, бу да.Ялини вер видалашаг,Мяним ялим – йанар оъаг.Бах беляйям йаранандан,Од-аловум чыхмыр ъандан.Йетишдириб сон аныныЙандырыбды зинданыны, Инди галыб щайсыз, щовсуз,Даща эери дюня билмяз.Бундан беля од-аловсузГялб севиниб, цряк эцлмяз.Ня хейри? Лап рюйаларынГуъаьында гала рущум,Ъяннятмякан ола рущум?Мян боз, ситал гайаларынАрасында ойнадыьым,Ойнадыгъа доймадыьымО ушаглыг чаьларынынБир аныны биръя кяряМин ъяннятя дяйишмярям.

26Вядя йетиб юлсям яэяр,(Инан бу да чох аз чякяр)Тапшыр мяни апарсынлар

229

Seçilmiş əsərləri

Page 230: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Дяфн етсинляр баьымызда.Орда бир ъцт акасйа вар,Чичяклянир щяр ил йазда.Дюрд тяряфи йашыл чямян,Щавасы да тямиз, тярди.Эцн доьанда эцндя чимянЙарпаглары йашыл зярди.Бялкя, орда сон дяфя мянДойум эюйцн ляззятиндян.Щейран олум, бахым бир азБой веряндя ордан Гафгаз.Бялкя, о да зирвясиндянЭюндярдийи йелляр иляСаламлады мяни гялбянШирин-ширин дилляр иля.Онда мян дя билярям ки,Дост-гардашдан эяляним вар.Ращат-ращат юлярям ки,Буз тярими силяним вар.Няся дейян додагларыХатырладар сон няфясдяДоьма, язиз бир дийары.Няся тапыб мян о сясдяУйуйарам, олуб арам,Щеч кяси дя гарьымарам».

1839

M.Y.Lermontov

230

Page 231: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ИБЛИС(Шярг щекайяти)

Биринъи щисся

ЫЪяннятдян говулан пяришан ИблисСцздцкъя эюйлярдя нащаг дцнйаны,Эюзляри юнцндян ютцрдц сяссизЭюзял эцнляринин щязин карваны:О вахт мяляк иди, гянирсиз мяляк,Бу ъащан мцлкцндя хош эцнц варды;Гуйруглу улдузлар эцлцмсяйяряк,Она салам вериб, салам аларды.О вахт галын-галын думанлар ичряДалыб хяйаллара дяриндян дярин,Идрак йаньысыйла эцманлар ичряСейриня даларды сяййарялярин.Бюйцк йараданын о щцрр илкиниГялбян инанырды, севирди онда.Ня шцбщяси варды, ня дя бир кини!Бейнини йормурду сонсуз ъащандаБящрясиз иллярин безэин гатары...Даща няляр, няляр... ди эял ки, ъандаЩамсыны анмаьа йохду тутары!

ЫЫЩачандыр доланыр сярэярдан, сяфил,Тапмыр каинатда сыьынъаг йери;Шцтцйцб ютдцкъя ил далынъа ил,Андырыр йекнясяг дягигяляри.

231

Seçilmiş əsərləri

Page 232: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Щюкмран кясилиб ъылыз дцнйайа,Бир ляззят дуймадан, шяр йайа-йайаЙаманлыг эюйяртди нечя гяриня,Эюрдц ъылыз дцнйа щаман-щаманды,Сядд чякян тапылмыр ямялляриня –Ахырда безикиб шярдян усанды.

ЫЫЫГафгаз даьларындан дцшцб эцзарыУчуркян эюйлярдя ъяннят сцрэцнц,Ондан ашаьыда Казбекин гарыАлмазтяк йанырды илин щяр эцнц.Дибсиз дярялярдя гара чат кимиИлан йолларыны хатырладараг,Гыврылыб чапырды Дярйал ат кими!Терек дя, бойнунда йалы чал-чатаг,Сычрайыб шир кими нярилдяйирди.Мави йцксякликдя ня гядяр гурд-гушГулаг кясиляряк бир дювря гурмуш;Бу сулар онлара няляр дейирди!Узаг янэинликдя гатарбагатарГырмызы булудлар, гызыл булудларМцшайият едирди ахан суларыЪянуб елляриндян шимала сары;Сещрли, тилсимли лайдыр гайаларЯйиб башларыны сащил бойунъа,Мцрэц дюйя-дюйя, бу йцйряк, гачар,Ойнаг дальалары сцзцр дойунъа.Думанлар ичиндян сыйрылыб чыханСарай гцлляляри зящимли, мяьрур;Гафгаз галасынын юнцндя щяр анСярвахт нящянэлярди, кешикчи дурур!Щяр йан эюзялликди, щяр йан йабаны,

M.Y.Lermontov

232

Page 233: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Мюъцзя йарадыб танры дцнйаны!Фягят мяьрур Иблис дюнцб сцзяндяТанры хилгятиня еля бахырды,Санки эюзляриндян нифрят йаьырды;Щеч ня дуйулмурду амма цзцндя.

ЫВБирдян гаршысында ъанланыб гяфил,Эцл ачыб эцллянди айры мянзяря:Парлаг Эцръцстанын вары еля билАл-ялван халыдыр, сярилиб йеря:Бяхтявяр мямлякят, хошбяхт тямтяраг,Сярвляр, гялямяляр сцтунларсайаг!Рянэбярянэ дашларды дибиндя варыГыжщагыж шцтцйцб ахан чайларын.Бурда кома-кома ачылыб эцлляр,Цстцндя чаьлайыб ъошан бцлбцллярНакам мящяббятдян дастан дейирляр!Бойнуна доланан галын сармашыгБойлу чинарлара верир йарашыг.Еля кащалар вар, гопанда гызмарОрда далдаланыр цркяк мараллар.Бурдады щяйатын ешги, щявяси,Динян йарпагларын хышылты сяси,Нечя мин биткинин ятри, няфяси!Эцнорта гызмары – ляззят гядирли,Эеъяляр – щямишя шещли, ятирли,Эюйлярин мюъцзя нахышы кими,Бярг вуран улдузлар сещрли, сирли,Эцръц гызларынын бахышы кими.Щеч ня ойатмырды бу шух тябиятОнда пахыллыгдан, щясяддян юзэя.Ня йени бир щявяс, ня йени гцввят

233

Seçilmiş əsərləri

Page 234: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Чыхмады о сцрэцн ъясяддян юзэя.Эюзляри юнцндя эюрдцйц гцдрятЙа кин ойадырды онда, йа нифрят.

ВБир ев тикдириб ки, аьсачлы Гудал,Тяпяси булудда, щяйяти мейдан.Ади зящмят дейил ордакы ъялал,Йоьрулуб гулларын эюз йашларындан.Диварын кюлэяси бурда щяр сящярДаьларын дюшцня йатыр бойатяк.Гайада ойулан лай-лай пиллялярЙандакы гцллядян енир чайадяк.Бир дя эюрцрсян ки, фасилялярляБяйаз чадра кими юрпяйи цздя, Шащзадя Тамара о пиллялярляЕнир судан ютрц Арагва цстя.

ВЫГайадан бойланыб бахыр ня вахтды,Чохдан ешидилмир бурда сяс-сямир;Бу эцнся щяр тяряф, щяр йан гонагды,Шяраблар сцзцлцр, зурна сяслянир.Бюйцк сцфря ачыб ягрябасына,Бу эцн нишан тахыр Гудал гызына.Халыйла дюшянир эялинин йери,Бюйрцндя, башында – ряфигяляри,Ортада мусиги, ойун, чал-чаьыр,Цзлярдян, эюзлярдян хошбяхтлик йаьыр.Мяълисдян хябярсиз эцн йаваш-йавашДаьлар архасына йолланыр бирбаш.Ъаванлар охуйур ял чала-чала,Эялин дя ялини атыб гавала

M.Y.Lermontov

234

Page 235: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Башынын цстцндя фырладыр ону,Йеллянир яйниндя гырчынлы дону;Щярдян аралыгда сякир гуш кими,Щярдян дя дайаныр йорулмуш кими;Алышыб парлайыр нямли эюзляри,Кирпикляр алтында – гысганъ нязяри;Бир дя эюрцрсян ки, чатыб гашыны,Бир азъа иряли яйиб башыны,Халынын цстцндя сяйрийиб цзцр,Илащи айаглар мин нахыш дцзцр;Зяриф чющрясиндя тябяссцм – инъи,Гайнар эюзляриндя ушаг севинъи;Суларда бярг вуран айын зийасыБеля тябяссцмя тай ола билмяз;Щяйатын, эянълийин ъанлы майасыБир гуру тяшбещя пай ола билмяз!

ВЫЫАнд олсун о башдан доьан цлкяря,Фяърли ахшама, нурлу сящяря,Ня эюзял Иранын бир щюкмраны,Ня дя йер цзцнцн биръя хаганыБу сайаг эюзлярдян буся дадмайыб.Эцнорта заманы эцняш гызанда,Щярям фонтанындан сулар сызандаЯляниб, чиляниб инъитяк ондаБеля бир яндамы шещ ислатмайыб.Щяля бу дцнйада бир кясин ялиОхшайа билмяйиб о шух эюзяли –Ипяк щюрцкляря няфяс чатмайыб.Ялиндян чыхалы ъяннят дцнйанынАнд олсун, долашыб эязсян щяр йаны,Щеч йанда тапмазсан беля бир ъаны.

235

Seçilmiş əsərləri

Page 236: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

M.Y.Lermontov

236

ВЫЫЫГудалын вариси, голу-ганады,Щцррцн, азадлыьын о шух ювладыОйнайыб рягс едир сонунъу кяря,Йолуну эюзляйир эялян сящяряЩяля эюрмядийи бир йад мямлякят,Бир юзэя аиля, бир юзэя кцлфят,Бир дя ки, кядярли кюля игбалы!Сяксякя ичиндя дяйишян щалыАйдын чющрясини позурду щярдян;Еля зярифди ки, о инъя эярдян,Ондакы о садя, саф тябияти,О бойу-бухуну, гядди-гамятиЕля о андаъа эюрсяйди Иблис,Щяр шейя тязядян эюз эяздирярди:Язялки сойуну йад едиб, шяксиз,Йана чеврилярди, кюкс ютцрярди...

ЫХИблисся эюрцрдц... амма бир анлыгСирли, анлашылмаз бир ниэаранлыгГяфил эизилтитяк кечди ъанындан,Гялбинин бош галан ханиманынданТясирли бир сяда уъалды йаман;Гайытды тязядян имана, диня,Хейир дярэащына, ешг мябядиня!Эюзял мянзяряйя бир хейли мцддятСевинъля, щявясля ейляди диггят.Бу заман арзудан арзу доьантякЮтян эцнляр цчцн гайнады ганы;Улдуз архасынъа улдуз ахантякАхды хяйалларын сонсуз карваны.Санки пярчимляниб донду йериндя,

Page 237: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Тязя гям эюрцндц нязярляриндя.Гялбиндя дуйьулар, щисляр алышды,Бир вахт доьма олан дилдя данышды;Йенидян доьулур, дейясян, аща!Фикриндя мякр дя тапаммыр даща!Бялкя, унудубду? УнутганлыьыТанрысы язялдян вермяйиб ахы;Еля версяйди дя, эютцрмязди щеч!..

ХЪандан язиз тутуб тойун адыны,Адахлы йол бойу чапыр атыны;Тцкяниб гялбиндя сябри, гярары,Тялясир йетирсин ахшама сары.Аты гова-гова, севинъяк, хошбяхт,Арагва бойуна чатыр, нящайят.Истиляр совушуб, эцн батабатдаОнун архасынъа, аьыр йцк алтдаСцрцнцр эцъ-бяла дявя гатары,Сяслянир йекнясяг зынгыровлары.Ъер-ъещиз йцкляниб, йол эедир карван.Синодал щакими юзцдцр сарван.Кямяр йарашыгды чевик гамятя,Гылынъын, хянъярин алышыр рянэи;Эцнцн шцасында йаныр щяр вядя,Асылыб чийниндя заглы тцфянэи.Кцлякдя йеллянир тязя чухасы,Ишлямя бафтады, зярди йахасы.Йящярин юртцйц ипяк атласлы,Ялиндя йцйяни сачма готазлы.Алтында кящяри кюпцкдц дцмаь,Гиймяти – явязсиз, ъинси – Гарабаь,Енишдя, йохушда, дярядя, дикдя

237

Seçilmiş əsərləri

Page 238: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Щцркцдян шяклянир, фынхырыр бяркдян,Кюпцклц сулара бахыр эюзуъу.Йоллар – тящлцкяли, аьыр, йоруъу;Солунда гайалыг – сылдырым, салхым,Саьында дальалар – кюпцклц, чыльын.Йоллар доландыгъа заман даралыр,Цфцгдя эцняшин рянэи саралыр.Гарлы зирвяляри бцрцйцр думан,Сцряти артырыб, йерийир карван.

ХЫЙол цстя бир мябяд... нечя ил габагБу йердя гяфилдян ган салыб гисас.Юмрцнц Аллаща баьышлайарагЮвлийа олубду бурда бир кнйаз.Еля о эцндян дя бу йердян ютян,Хейиря йолланан, дюйцшя эедянЮвлийа юнцндя дуруб бир гядяр,Ялляри синядя дуа едибляр.Дуалар ниъаты олуб онларынГяфил гылынъындан мцсялманларын.Адахлы хор бахыб, саймайыб гятиКющня кишилярдян галма адяти.Щийляэяр Иблисся ону бу йердяХяйала далдырыб фитня гатырды.О ъомярд адахлы дярин фикирдяЙарын лябляриндян буся дадырды.Гяфил ики няфяр чыхыб уръаща,Бир эцлля атдылар! Бу няймиш, аща!Гаранлыг ичиндя гара атлыларБирдян чохалдылар, бирдян артдылар.Яйиб папаьынын гашыны бир азЦзянэи цстцндя дикялди кнйаз.

M.Y.Lermontov

238

Page 239: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Бир кялмя динмяди сцздц янэини,Парлады лцляси тцрк тцфянэинин.Аты гамчылайыб, ъумду гырьытякБир анда щамыны етди пялясянэ.Гышгырыг, щай-щарай, инилти, сюйцшСясляниб дцзлярдя одлу дярбядяр.Чох узун чякмяди, сянэиди дюйцш,Тцпцрдц дабана пампаь эцръцляр!

ХЫЫАра сакитляшиб, щай-кцй кечяндяШашгын дявяляр дя дящшят ичиндя,Сцзцб атлыларын мейитлярини,Щярдян дяйишдикъя язял йерини,Зынгыров сясляри тутуб щяр йаны,Башына алырды дцзц-дцнйаны.Дювряйя алмышды эеъя гушларыКарваны талайан вурулмушлары!Даща эюзлямирди онлары мязарМонастыр ичиндя, таванлар алтда –Дядя-бабаларын йатдыьы гатда.Йаса эялмяйяъяк ана-баъылар, –Чадрайа бцрцнмцш аьры-аъылар!Аьы дейя-дейя щеч биръя кяс дя Шивян салмайаъаг табутлар цстя.Ъомярд, гайьыкеш бир ял мцбарякБир хач уъалдаъаг бу даь башында –Щямин дюйцшлярин хатиряситякЙолун кянарында, гайа гашында.Щяр бащар сармашыг чичяк ачандаБойнуна доланыб щямин о хачын,Эюйляря шцтцйян башы уъундаЩям чятир олаъаг, щям зцмрцд таъы.

239

Seçilmiş əsərləri

Page 240: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Йорьун йолчулар да дюнцб бир гядярОнун кюлэясиндя динъяляъякляр...

ХЫЫЫШыьыйыб ат чапыр ъейрандан ютя,Еля бил тялясир дюйцшя йетя!Арабир фынхырыб дартыр дизини,Шякляниб кцляйя тутур цзцнц.Бурун пярялярин эениш ачарагНалыны торпаьа дюйцр таггатаг.Пыртлашыг йалыны силкяйиб саьа,Тязядян шцтцйцб, учур габаьа.Диниб данышмайыр, сусгунду атлы,Чырпыныр йящярдя дярдли-тязадлы.Бойну силкялянир йалын белиндя,Даща йцйяни дя дурмур ялиндя.Тцкяниб тагяти, тамам щалланыб, Айаг цзянэиндян чыхыб салланыб.Фышгырыб ахдыгъа алнынын ганы,Еля бил индиъя чыхаъаг ъаны.Ох кими сцзян ат! Гейрят вядясиДюйцшдян саламат сахлады ону.Щейиф, осетинин залым эцллясиЭялиб гаранлыгда щаглады ону!

ХЫВГудалын евиндя гопду вай-шивян,Йыьышыб щяйятя долду ъамаат.Ким беля тейляйиб, киминди эюрян,Гапыда диз чюкцб йеря йатан ат?Няфяси кясилян атлы кимди бяс,Ясмяр гырышлара щейрят яляниб.Кимляря раст эялиб бу талейи нящс?!

M.Y.Lermontov

240

Page 241: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Палтары, силащы гана бяляниб.Атын йалманыны бярк-бярк сыхарагЯлляр гуруйубду, гахаъды, няди?Ей эялин! Эюзлярин йола бахарагАдахлы йолуну чох эюзлямяди!Кнйаз садиг чыхды вердийи вядя,Вахтында йетирди бу той елиня.Йазыглар олсун ки, бир дя щеч вядяГалха билмяйяъяк кящяр белиня!..

ХВГайьысыз бир евя эюндяриб йасы,Чахды илдырымтяк танры ъязасы!Щюнкцря-щюнкцря кечиб отаьа,Заваллы Тамара дцшдц йатаьа;Эюзцнцн йашлары су кими ахды,Няфяси тянэиди, синяси галхды;Она еля эялди, сещрли бир сясДинир башы цстя, ясрарла долу:«Аьлама, ювладым, аьлама ябяс,Сянин эюз йашларын ъанлы шещ олубЪансыз бир ъясяди дирилдя билмяз.Анъаг юз эюзцнц думанландырар,Зяриф йанаглары йахыб, йандырар!О чох узагдадыр. Щай вермяз дащаЧякдийин аьрыйа, амана, аща.Онун нязярини илащи бир нурИнди щарадаса чохдан уйудур;Щязин зцмзцмяли бир ъяннятдядир,Онунчцн дцнйанын рюйасы нядир?Кядярли, заваллы, аьлар бир мялякЪяннят гонаьынын няйиня эяряк.Йахшыъа дярк еля щягигяти, эял,

241

Seçilmiş əsərləri

Page 242: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Яъял чохдан чякиб ону йанына,О яъял гисмяти дяймяз, ей эюзял,Язиз кядяринин биръя анына!»«Сонсуз сяма океаны,Ня йелкяни, ня сцканы!Думан ичря биряр-бирярСцзцб ахыр сяййаряляр.Интящасыз дцзляря бах,Ня из галыр, ня дя сорагАхыб эедян булудлардан,Тифтик дидян булудлардан.Вцсал чаьы, щиъран дямиНя севинъи, ня дя гями...Ня игбала йаныб сынар,Ня кечмишя щайыфсынар.Йаман эцндя цзцлярякСян онлары хатырла тяк.Дцнйявийя сайьысыз ол,Онлар кими гайьысыз ол!»

Гара юрпяйини чякиб беляъяГафгазын цстцндян асанда дцнйа,Сещрли сюзлярдян мяст олуб эеъя,Яфсунлу-яфсунлу сусанда дцнйа;Кцляк тярпядяндя гайалар цстяСаралан отлары, солан отлары,Чырпына-чырпына цркцб о сясдянЭеъяйя ъуманда гуш ганадлары;Тяняк баьларында шещдян ачылыбЭцлляр лячяйини йеря сяряндя,Эеъянин гойнундан ай да сачылыбДаьлар архасындан бой эюстяряндя,

M.Y.Lermontov

242

Page 243: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Сяни оьрун сцзян айын нурундаЩазыр олаъаьам мян щцзурунда.Арайыб, ахтарыб, тапыб йерини,Сцбщяъян йанында фал гураъаьам.Охшайыб о ипяк кирпиклярини,Гызыл рюйалара далдыраъаьам...»

ХВЫСусуб узагларда кясилди сюзляр,Гопуб бир-бириндян сцзцлдц сюзляр.Йериндян атылыб дюйцкдц йаман,Сарды синясини тяшвиш, щяйяъан.Гцссяди, щцркцдц, йа гялб щясряти?!–Бялкя, мцгайися тамам щеч няди.Щислярин щамысы бирдян чаьлады,Кюнлцнц зарыдан бухов лахлады.Од-алов ойнады дамарларында,Она еля эялди: о сясляр щяляДоланыр отаьын диварларында.Йорьун эюзлярини сящяря йахынЧякиб гапаса да, ширин бир йуху,Долашды фикриндя, амма сонадякШащаня бир истяк, гяриб бир истяк.Илащи щцснцйля пар-пар йанараг,О бялирсиз гонаг, лал-динмяз гонагГызын башы цстя яйиб башыны,Сонсуз бир кядярля чатды гашыны.Эюзляри севэидян еля йанырды,Еля бил эюзяля щайыфсынырды.Ня эюйляр мяляйи, ня дя йар иди,О, гыза илащи щавадар иди.Йох, йох, бязямирди башында сачыГювсц-гцзещлярин ал-ялван таъы.

243

Seçilmiş əsərləri

Page 244: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Ъящянням одундан синяси даь-даьПюршянян шейтан да дейилди, ялбят;Айдын бир ахшама мисалды анъаг:Ня эцндц, ня эеъя, ня нур, ня зцлмят!..

Икинъи щисся

Ы«Атаъан, атаъан, ат бу щиддяти,Сян юз Тамараны гарьыма гяти.Нийя аьлайырам? Сябябини бил,Мяним эюз йашларым тязя ща дейил.Гой узаг еллярдян, узаг дийарданАхышыб эялмясин адахлылар да.Чохду Эцръцстанда эюзялляр... няся,Яря эетмяйяъям щеч вахт, щеч кяся!Гарьыма, ай ата, гящярлянмишям,Юзцн ки, эюрцрсян зящярлянмишям,Эцнбяэцн солурам, гялбимдя ъин вар,Йахамдан ял чякмир начар хцлйалар.Мящв олуб эедирям, йазыьын эялсин,Апар килсяйя гой, гяддим дцзялсин.Данышым гялбими дидиб сюкяни,Орда хиласкарым щифз етсин мяни.Даща эцн эюрмярям хош эцнляр ичря...Гой еля яввялдян думанлы щцъряМяни табут кими гойнуна алсын,Рущума гцдсиййят шюляси салсын...»

ЫЫГощумлар йыьышыб щязин бир ахшамУзаг монастыра апарды ону.Гызын эюркямини дяйишди тамам

M.Y.Lermontov

244

Page 245: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Гыллардан читянмиш тявяккцл дону.Щямишя ал-ялван эейинян мялякРащибя палтары эейди яйниня.Ди эял ки, цряйи щямишякитякЙасаг дуйьуларла дюйцндц йеня.Шамын ишыьында, мещраб юнцндяЩярдян тянтяняли шярги диняндяДуалар ичиндя таныш бир сядаТаныш бир сющбяти эятирди йада.Думана бцрцнмцш йухары гатдаМещрабын торанлы таьлары алтдаЩярдянбир эюрцнцб, сцрцшцб бищалДинмязъя-динмязъя таныш бир хяйалУлдузтяк парлайыб эирди арайа,Ъязб едиб чаьырды... анъаг щарайа?

ЫЫЫУзаг дярялярин дяринлийиндя,Ъцт тяпя дибиндя гцдси монастырЧинарлар, говаглар сяринлийиндя,Далдада уйуйан гядим мирасдыр.Щярдян о йерляря чюкяндя ахшам,Эцнащкар мяляйин гяндилиндя шамТитряйиб щцърянин пянъярясиндя,Эащ йаныб, эащ сюнцр гям бярясиндя.Бадам кюлэясиндя йатыр тцрбяляр,Дуруб кешийиндя хачлар мцкяддяр,Сяссизъя-сяссизъя сцзцр дцнйаны,Гушларын ъящ-ъящи тутур щяр йаны.Сяпсярин чешмяляр гайнайыб, дашыбЧарпылыр дашлара шараггашараг;Йалчын гайаларын белиндян ашыбБир дярин дярядя гуъаглашараг,Бир мяъра гойнуна сыьыб эедирляр,Чичякли дцзляря ахыб эедирляр.

245

Seçilmiş əsərləri

Page 246: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЫВДаьлар гатарланыб шимала сары;Дан йери аьарыб Цлкяр доьанда,Дярин дярялярин сис-думанларыЧякиб ятяйини йердян йыьандаЦзцнц гибляйя тутуб мцяззинАзана чаьырыр мцсялманлары;Кился зянэляри дя сясляниб щязин,Ойадыр йухудан христианлары.Беля тянтяняли, сещрли андаБир эцръц эюзяли, бир бойу бястяСцращи сящянэи чийнинин цстяЕниб суйа доьру аддымлайандаЪыьырлар даща да сярт эюрцнцрдц.Цстцнц гар алмыш силсиля даьларОлуб бянювшяйи горхунъ лай дивар,Мави эейинирди, эюй бцрцнцрдц.Гцруба дюняндя щямин бу йерлярАл-ялван эейиниб шяфяг сяпирляр. Казбек дя яйниндя гумаш ъцббяси,(Чалма булудлары дешир тяпяси)Дайаныр Гафгазын щюкмдарытяк,Щамыдан уъада, щамыдан йцксяк.

ВАмма Тамаранын дейил эяряйиНя беля эюзяллик, ня бу щейранлыг.Йасаг дуйьуларла чырпыр цряйи,Щяр тяряф зцлмятди, щяр шей гаранлыг.Ади бящанядир язаблар цчцнЭеъя зцлмяти дя, эцн ишыьы да.Мцрэц вура-вура еля ки, бцтцнСяриня бялянир йер ашаьыда,

M.Y.Lermontov

246

Page 247: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Илащи икона юнцндя дуруб,Чыльынлыг ичиндя бойнуну бурубЩюнкцря-щюнкцря юртцр цзцнц;Беля сяс-сямирсиз сакит эеъялярБязян бу йанлардан эялиб кечянлярДайаныб динляйир щюнкцртцсцнц;Сонра да дцшцнцр: «Бялкя, бу ъиндир,Йягин, маьарада зянъирлянибдир!»Беляъя ъин кими тутуб адыны,Йолчулар горхудан говур атыны.

ВЫТез-тез пянъярянин юнцндя дуруб, Бир гямли щясрятля бойнуну бурубБойланыр тялашла щцъря гяфясдя,Эюзляри йолларда, гулаьы сясдя.Синяси ащлардан яляк-вялякдир,Кимся пычылдайыр: о эяляъякдир!Щеч ябяс дейилмиш, ябяс дейилмишБунун йухулара бцрцнмяйи дя,Онун гямли-гямли эюрцнмяйи дяЯъяб мюъцзяляр ачыб дейирмиш.Щачанды гярг олуб гцсся-кядяря,Амма нийясини юзц билмяйир.Дуа охумазды мцгяддясляря,Бунаса црякдян дуа еляйир.Еля ки, сойунуб эирир йатаьа,Язаблар ичиндя цзцр юзцнц;Од олуб йахдыгъа йастыг цзцнц,Диксиниб йериндян галхыр айаьа;Чийинляр титряйир, ясир чяняси,Эюзляр думанланыр, йаныр синяси,Бир вцсал ахтарыр гуъагларында,

247

Seçilmiş əsərləri

Page 248: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Юпцшляр ярийир додагларында.----------------------------------

ВЫЫЭейинди ахшамын чян юртцйцнцЭцръцстан елиндя щяр дяря, щяр даь.Иблис дя (вярдишин ялиндя йюнц)Йеня монстыра эялди учараг.Бир хейли дурухду, поза билмядиО сакит оъаьын гцдсиййятини.Бир дя еля санды, щазырды гятиБирйоллуг унутсун пис ниййятини.Гойнунда гярг олуб гям-хяйалларын,Эязинди бюйрцндя уъа диварын.Йарпаглар титряди аддым сясиндян,Эюрдц ки, о гызын пянъярясиндяТитряйир гяндилин шца телляри,Кимися эюзляйир щачандан бяри!Ятрафы чуьлайан сцкутда бирдянЧал-чаьыр башлады, еля чал-чаьыр –Чонгур сядалары сцзцлдц дян-дян,Еля бил сясляр йох, эюз йашы ахыр!Сцзцлцб ахдыгъа сяс биряр-бирярЕля чаьлайырды, еля динирди,Еля бил о дадлы, ширин няьмялярЭюйдя бястяляниб йеря енирди.О сясляр, бялкя дя, язял йарыныВцсала сясляйян бир мяляйинди.Учуб щайанданса эяляряк индиИстяйир овутсун гям-губарыны!Ешгин кядярини, щяйяъаныны Юмрцндя илк дяфя щисс етди Иблис,Эизли бир тящлцкя сарды ъаныны,

M.Y.Lermontov

248

Page 249: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Истяди арадан якилсин сяссиз,Ганад тярпянмяди... еля бу вахтыЭюзцндян аловлу бир дамъы ахды.О аьыр, сиглятли бир дамъы йашданЩцърядя юмцрлцк из галды дашда.Галды бу эцнлярин инанъы кими,Галды фювгялбяшяр бир дамъы кими!

ВЫЫЫЭирди монастыра, ешгя мцнтязир,Бир йахшы ниййятля, ачыг црякля.Бейниндя бир фикир долашыб эязир:Йени дювран эялиб йени дилякля!Интизар ичиндя титряк сяксякяСяссиз мяъщуллугдан доьан тящлцкяСанки илк дяфяйди эюрцнцб эюзя,Мяьрур бир кюнцлля дуруб цз-цзя.Ким билир, бялкя, бу, бир яламятди,Эюряъяк эцнляри йаманды, бядди.Ичяри эиряндя эюрдц юнцндяДайаныб гцрурла, алны йухары –Эцнащсыз эюзялин щимайядары,О ъяннят елчиси эцнащсыз мяляк;Нурлу тябяссцмля эцлцмсяйярякГанады алтына алыбды гызы,Цзцндян илащи бир ишыг сызыр.Бирдян гамашдырды йаман эюзляри,Дящшятля, вящшятля йанан эюзляри.Саламсыз-кяламсыз, узун-узадыИблися щиддятли сюзляр говзады:

249

Seçilmiş əsərləri

Page 250: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ЫХ«Сян ей чыльын Иблис, яхлагсыз Иблис,Сяни ким чаьырыб бу эеъя вахты?Олмайыб бу йердя йаманлыгдан из, Мяшугя эязмяйин бурда нащагды.Нащаг эялишинля хялял эятирмя,Сян мяним ешгимя, мящяббятимя.Бу мябяд цлвиди, анла бир кяря, Ъинайят ъыьыры салма бу йеря.Сяни ким чаьырыб? Бу йердя сяссизБахыб аъы-аъы гымышды Иблис.Эюзцндя гысганълыг алышды, йанды,Гялбиндя язялки нифрят ойанды.Щиддятля сюйляди: «Мянимди о гыз,Сян ял чяк, мянимди, мянимди йалныз!Щакимлик елямя, чох эеъикмисян,Ня мяня щакимсян, ня дя она сян.О мяьрур цряйи сещрлямишям,Ону юз ешгимля мющцрлямишям.Йохду бурда сянин мябядин даща,Ешгя ихтийар да мяндядир даща».Чеврилиб сон дяфя эцнащсыз мяляк,Заваллы эюзяля эюз йетирярякАчыб ганадыны сяссизъя чалды,Эюйцн бошлуьуна учуб йохалды...

Х

ТамараЕй сюзц хаталы, юзц мцхяннят,Ъящянням эюндяриб сяни, йа ъяннят?Де кимсян? Де нясян?

M.Y.Lermontov

250

Page 251: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ИблисЛап шащанясян!

ТамараБир диллян, ъаваб вер, нячисян, нясян?

ИблисУзун эеъялярдя, сцкутлу андаФикрини рущуна пычылдайандаСясиня сян гулаг вердийин кясям;Дярди-мялалыны чятин дцнйадаЮзцнц йухуда эюрдцйцн кясям.Бир сярт бахышымла цмид гыранам,Щеч вахт севилмяйян бяхти виранам.Йердя гулларымын аллащыйам мян,Идрак щакимийям, щцрр шащыйам мян.Эюйлярин йаьысы, йерин залымы,Эялдим айаьына... ди эюр щалымы.Сяня эятирмишям, щагга тапыныб,Ешгин дуасыны, йалварышыны,Сямими кюнлцмцн илк язабыны,Бир дя эюзляримин илкин йашыны!Аманды, рящм еля, бир динля мяни,Гайтара билярсян сюзцнля мяниХейир дярэащына – уъа эюйляря.Севэидян тохунмуш тцля бцрцнцм,Ешгинля уъалыб галхым о йеря,Бир йени Мяляктяк йени эюрцнцм;Аманды, бир динля, бир бах Аллаща,Мян сяни севирям, гулунам даща!Илк дяфя эюряндян эцл цзцнц мян,Йохду юзэя сюзцм, юзэя сюзлцйцм,Дцшдц эизли-эизли, дцшдц эюзцмдянЩюкмцм, ихтийарым, юлцмсцзлцйцм.

251

Seçilmiş əsərləri

Page 252: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Мян гибтя елядим нифрят йериня Дцнйанын йарымчыг севинъляриня.Сянтяк йашамамаг – бир аьыр мющнят,Сянсиз йашамаг да дящшятдир, дящшят!Гансыз цряйимя сызыб бир ишыг,Гяфилдян дирчялиб, исиниб артыг.Илантяк гыврылыб гям-губарым да,Чохдан гювр еляйян йараларым да.Нейнирям мян сянсиз ябядиййяти,Сону эюрцнмяйян бир мцлкиййяти?Бунларын щамысы сюздц, сющбятди,Танрысыз, мещрабсыз бошъа мябядди!

ТамараКянар ол, цз вурма, а шейтан мяня!Сус ки, инанмырам гяви дцшмяня...Йарадан... узагды щейщат кюнлцмдян,Дуа елямяк дя эялмир ялимдян.О мяшум зящярляр аьлымы удду!Гулаг ас, сян мяни мящв еляйярсян;Аьзында сюзцн дя зящярди, одду,Де нийя севирсян, нийя мяни сян!

ИблисНийями, ей эюзял? Билмирям, щейщат!Мяни дяйишдириб бу йени щяйат;Вцгарла атмышам аьры-аъымы,Ъинайят тимсалы язаб таъымы.Щяр шейи мящв етдим, мянимчцн бу дямСянин эюзцндядир ъяннят, ъящянням.Мян сяни севирям, сяни, а залым,Сян севя билмяйян бир юзэя ешгля.Севирям юлцмсцз фикрин-хяйалын

M.Y.Lermontov

252

Page 253: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Щюкмц, щейранлыьы вердийи вяъдля.Дцнйа хялг олалы йанында варам,Кюнлцмя щякк олуб мяляк сурятинЭюзлярим юнцндя доланыб щяр анСонсуз бошлуьунда ябядиййятин.Лап чохдан сясляниб, чохдан йандырыб,Адын хяйалымы ганадландырыб.Тякъя сян чатмырдын ъяннят баьымдаМяним о бяхтийар, мясуд чаьымда.Ащ, мяни анлайыб дуйсайдын яэяр,Неъя цзцнтцдцр, неъя язиййят.Бцтцн юмрцм бойу кечян ясрлярЩям зювгц-сяфады, щям дярдли мющнят.Тягдир эюзлямирсян ясла бир кяряВердийин хейиря, сяпдийин шяря;Юмцрлцк юзцнля эириб савашаНя кефя мейл еля, ня дя барыша,Юзцнчцн гцссялян, юзцнчцн йаша!Щяр шейи билясян, эюрцб дуйасан,Ня юзцн истяйиб, ня дя гыйасан.Чалышыб щяр шейдя гяряз эцдясян,Дцнйада щяр шейя нифрят едясян.Еля ки синямя чякдириб даьы,Танрынын нифрини, гарьышы битди,Улу тябиятин исти гуъаьыМянимчцн юмцрлцк сойуду, эетди;Эюйяриб галмышды юнцмдя мякан;Эюрдцм никащ сцслц бир гийафядяЧохдан таныдыьым сяййаряляри...Щамсы гызыл таълы... амма бу вядяЩеч кяс танымады мян бярадяри.Щиддятля сяслядим бяркдян онлары,

253

Seçilmiş əsərləri

Page 254: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Юзцмтяк ъяннятдян говуланлары.Таныйа билмядим, щейщат, юзцм дяОнларын гярязли, кинли эюзцндяМян ня цзлярини, ня сюзлярини.Щцркцб, ганадымы чырпыб беляъяУчдум... щеч билмядим щарайа, неъя?Юз кющня достларым сайыб бир дяниБеляъя рядд едиб тяпдиляр мяни.Ял ялдян цзцлдц, мякан дар олду,Дцнйа да ъянняттяк лал вя кар олду.Йелкянсиз, сцкансыз сыныг бир гайыгАхынын сямтиня дцшцб архайынФыртына гойнунда цзяр беляъя,Щара цздцйцнц эязяр беляъя;Шимшяйин зярбинбян алыб мин гада Бир парча булуд да гошулуб йеля,Гарала-гарала мави сямада Бу йандан о йана дцшцб эет-эяля,Мягсядсиз, мярамсыз доланар беля.Азъа щюкм елядим инсанлара мян,Азъа да юйрятдим гябащятимдян,Мярдляри дюндяриб рязил ейлядим,Бцтцн йахшылара йаман сюйлядим.Чалышдым онларын гялбиндя барыЯбяди сюндцрцм пак инамлары.Бунъа зящмятимя дяйярдими щеч,Щамы уъдантутма рийакар вя эиъ?Эизляниб даьларда, дярялярдя мян,Тянща йолчу кими дурдуьум йердянГопуб метеортяк шцтцдцм щярдян.Узун эеъялярин лал зцлмятиндяУчрумун дикиндя эюрцб ишыьы,

M.Y.Lermontov

254

Page 255: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Алданыб дцшяндя башы ашаьыГыврылыб эедирди ган изи дикдя,Щай верян ким иди она эядикдя...Амма кцдурятин, зцлмцн, гярязинЧох узун чякмяди бу сярт мярязи!Эцълц гасырьайа синя эяряряк,Тозанаг гопарыб, бящся эиряряк,Шимшяйя, туфана бцрцнцб щярдянШцтцйцб кечдим ки, булудлу йердян,Дейинэян цряйи, бялкя, бир мцддятБоьуб овундура цсйанкар афят;Чякиля башымдан фикир щавасы,Бирйоллуг унудам унудулмазы!Бцтцн хяляфляри, сяляфлярийляБцтцн инсанларын шикайятляри,Узун мящрумиййят щекайятляриБиръя язабынын гятря тярийляЙанашы гойулса, щамсы щядярди.Инсанын щяйаты, зящмяти, дярди,Бунлар эялиб эедиб, эялди-эедярди...Бир дя ки, гаршыда щагг диваны вар:Иттищам ется дя, щям дя баьышлар!Мянимся кядярим битиб-тцкянмяз,О да юзцм кими йандыгъа сюнмяз;Сойуг гябирдя дя сойумаз ащы!Гыврылыб илантяк башымын цстя,Гарсыдыб аловда, йандырыб кюздяКейидир фикрими лай гянбяр кими –Дцнйадан кючянин ахыр пянащыГцдряти йенилмяз щяр мягам кими!..

255

Seçilmiş əsərləri

Page 256: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

ТамараГямли шикайятля гатма башымы.Сянин бу дярдлярин няйимя эяряк?Эцнащ елямисян...

ИблисСяня гаршымы?

ТамараБизи ешидярляр!..

ИблисГорхма, тякик, тяк!

ТамараБяс Аллащ!

ИблисО бахмаз, о дейил нашы,Йер няди, эюйляря гарышыб башы!

ТамараБяс ъяза? Язаблы, одлу ъящянням?

ИблисМянля олаъагсан орда, ей сяням!

ТамараЩяр кимсян, гяфилдян чыхдын растыма, –Ябяди мящв едиб ращатлыьымы,Эизлядя-эизлядя гялб шадлыьымы,Сяня ихтийарсыз гулаг асдым, а...Яэяр дедиклярин ширин йаланса,Яэяр сян юзцн дя филан-филансан...Онда, аман Аллащ, иззятин буму?Нейнирсян кюнлцмц, йа да рущуму?

M.Y.Lermontov

256

Page 257: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Бяйям эюйляр цчцн эюзя эялмяйянБашга эюзяллярдян артыьаммы мян?Онлар да эюзялди, онлар да гяшянэ,Бир ял тохунмайыб, лап бурдакытякТямиздир онларын йатдыьы дюшяк...Йох, сян мяня анд ич, инандыр мющкям,Сюйля ки, эюрцрсян, цзцр мяни гям.Эюрцрсян, бяллидир гадын хяйалы!Кюнлцмдя горхуйа щяйан олалыЩяр шейи дярк едиб, дуйуб билирсян,Щям дя аъыйырсан, ялбяття ки, сян!Сян мяня анд ич ки, сюз вер ки, дащаЙадсан щярислийя, йадсан эцнаща!Анд ич... сянин цчцн йохса доьруданЙохдуму позулмаз бир ящдц-пейман?..

ИблисАнд олсун бу дцнйа йаранан эцня,Анд олсун мящшярин сон сянясиня.Анд олсун ъинайят, ъяза ейбиня,Анд олсун щаггын да тянтянясиня.Анд олсун кядярли, язаблы мящвя,Ани гялябяйя, ютяри сящвя!Анд олсун сянинля ешгя, вцсала,Сонунда щиъраны йетирян щала!Анд олсун бир сцрц кцй-эурущлара,Таледян тябямдя олан рущлара;Фцрсяти ков сайан дцшмян карына,Юлмяз мяляклярин гылынъларына;Гялбян анд ичирям сянин юзцня,Йерин паклыьына, эюйцн цзцня.Анд олсун о сянин илк эюз йашына,О сон нязяриня, о эюз-гашына,

257

Seçilmiş əsərləri

Page 258: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Исти няфясинин илк бащарына,Ипяк телляринин дальаларына.Анд олсун язаба, бяхтийарлыьа,Анд олсун севдийим сянтяк варлыьа;Даща ял эютцрдцм кющня гисасдан,Мяьрур дцшцнъядян, ахмаг аваздан.Бу эцндян зящярли, мякрли диллярЩеч кясин аьлына йетирмяз хятяр;Даща барышмагдыр эюйлярля фикрим,Даща мящяббятди, дуады зикрим.Йыхыб, тапындырыб щагга юзцмц,Пешманлыг гящриля долан эюзцмцнАъы эюз йашыйла сяма кюзцнцТамам силяъяйям алнымдан даща.Гоъа каинат да сакит, бихябярМянсиз чичякляйиб варсын сабаща!Бу эцндян тяк мяням, юзцмям, инан,Сяни дярк еляйян, анлайан, дуйан;Сянсян мцгяддясим инди щяйатда,Атдым щюкмцмц дя айаьын алтда.Гыйыб севиндирсян севэинля мяни,Юлцмсцз ейлярям бир анда сяни;Инан ки, Тамара, гайдады мяндя,Дюнмярям, улуйам ешгдя, киндя.Каинат оьлуйам, сяни бу йердянУлдузлар фювгцня галдырырам мян;Оларсан дцнйанын тяк щюкмдары,Ей вурьун кюнлцмцн илкин дилдары;Орадан бойланыб тяяссцфлянмядянЭюрярсян няляр вар йер цзцндя сян:Ня ясл сяадят, ня бяхтийарлыг,Ня узун юмцрлц бир эюзял варлыг.

M.Y.Lermontov

258

Page 259: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Хырда дуйьуларды ъошуб чаьлайан,Йалныз ъинайятди, гятлди щяр йан.Ня севя билирляр горху-щцркцсцз,Ня нифрят едирляр бир ан мцрэцсцз.Бяйям билмирсянми фянады, щечдиОрда инсанларын ютяри ешги? –Гайнайан бир ганды – гялби титрядир,Эцнляр ютцшдцкъя сойуйуб эедир.Сахлайа билярми, эялся дя, щиъран,Бир йени эюзялля йени вцсалы?Цзцлян бир гялбин йорьунлуьунданАйырмаг олармы ширин хяйалы? Йох, йох, ей кюнлцмцн язял дилдары,Сяня рява билмяз тале бунлары.Яьйар тимсалында цзц бозлары,Цряксиз, дуйьусуз, дюнцк достлары,Беля цзцнтцлц мяшяггятляри,Барсыз цмидляри, бош ниййятляри.Сяня рява билмяз гязавц-гядярЮмрцнц солдуруб яритсин щядяр.О уъа диварлар архасында сянКядярли-кядярли дуа гылараг,Ешгин аловунда сюнмяйяъяксянТанрыдан аралы, бяшярдян узаг!Йох, йох, инан мяня, ей эюзял хилгят,Эюзляйир йолуну бир юзэя гисмят.Чякдийин язаблар ширин олаъаг,Щейранлыг дярйасы дярин олаъаг!Бурах бу дцнйаны, галсын юзцня,Кющня дилякляря баьла гапыны.Онун явязиндя ачым цзцняГцрурлу идракын сирр эирдабыны.

259

Seçilmiş əsərləri

Page 260: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Хидмятчи ъинляри – дирибашларыАйаьын алтында йесир ейлярям.Сещрли, сащманлы гаравашларыСянин гуллуьунда щазыр ейлярям.Гопарыб улдузун ал чялянэини,Мян сяня йарашан тющфя билярям.Эеъяляр эцлляря шещ дцшян кимиЧялянэин цстцня шябням чилярям.Фяърин гыпгырмызы шяфягляриниДолайыб белиндя кямяр ейлярям.Чякиб ятирлярин тязя-тярини,Уддуьун щаваны янбяр ейлярям.Сарайлар тикярям эур ещтишамлы,Бязяйи – фцрузя, юзц – кящряба.Чал-чаьыр гурарам нащарлы, шамлы,Кюнлцнц охшайар щяр динян щава.Ъумуб дянизлярдян сярвят йыьарам,Щяр шейи мян сяня гурбан ейлярям,Тяки сян мяни сев!..

ХЫТохунду бу дямТитряк додаглара одлу додаглар,Исмятдян, щяйадан йанды йанаглар.Иблис ширин диля вемяйиб ара,Бир мящял гоймады йалварышлара.Амансыз гылынътяк алышыб пар-парГызын башы цстя йанды бахышлар.Дикилди эюзляря гцдрятли эюзляр,Алышыб кцл олду бядяндя кюзляр.Иблис дилляр тюкцб ешгин намына,Яфсуслар олсун ки, йетди камына!Дадлы бусялярин юлцм зящяри

M.Y.Lermontov

260

Page 261: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Додагдан адлайыб кечди ичяри;Дящшятли гышгырыг, язаблы янинПозду сцкутуну о лал эеъянин.Йалварыб-йахаран гынаглы сясдяЯзаб да вар иди, ешгя щявяс дя.О ъаван йашында няйди о нида? – Цмидсиз айрылыг, юмцрлцк вида!

ХЫЫЭюзятчи эеъянин бу лал чаьындаСярвахт дайанараг йеня кешикдя,Ялиндя лювщяси назик чуьунданДювря дивар бойу эязир ешикдя.Гызын щцърясини ютцб кечяндяДайаныб диншяди тялаш ичиндя;Она еля эялди, ешидир бу ан,Дидир гулаьыны гоша щянирти.Бусяйя гярг олуб, гопур додагданБир ани гышгырыг, зяриф инилти.Гоъа эюзятчини фикир апарды,Намящрям шцбщяляр гялбини сарды...Бир эюз гырпымында щяр шей ютцшдц,Дцнйа яввялкитяк сащмана дцшдц.Кцляйин узагдан эятирдикляриТякъя йарпагларын хышылтысыйды.Бир дя думанлыгда йахын дикляриДюйян даь чайынын пычылтысыйды.Дярин хяйаллара далыб мцкяддярГоъа лянятляйиб сюйдц шейтаны.Бир дуа охуду, бялкя, биртящярРядд етсин ъанындан гарабасманы! Бир горху ичиндя, тялаш ичиндяТитряк бармаглары эязди синядя.

261

Seçilmiş əsərləri

Page 262: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Хач чякди. Щцркцсц ютцб кечяндяДцшцб юз йолуйла эетди йеня дя.

ХЫЫЫУзаныб табутда йатан пяритяк,Еля уйуйуб ки, дейясян саьды.Байылмыш чющряси пак олан мялякТабута чякилмиш аьдан да аьды.Кирпикляр ябяди гапаныб, анъагБаханда ким демяз, ким демяз, Аллащ,Онларын алтында уйуйан эюзлярЙа сабащы эюзляр, йа буся эюзляр?!Бищудя сайрышыр инди цзцндяЭцняш шяфягинин гызыл зяри дя.Щядярди, ябясди бу лал щцзндяГощум-ягрябанын юпцшляри дя.Даща бу дцнйада цзцндян щеч кясЮлцм мющцрцнц гопара билмяз.

ХЫВДцйцн эцнляриндя щеч вахт ТамараЩяля тутулмайыб беля тумара.Яйниндя палтарын ялван бязяйи –Доьма дцзянлярин эцлц, чичяйи(Беля гайда гойуб бу йердя елляр)Башындан йаьдырыр ятрини эцлляр.Ялляри ичиндя эцлляр дашырды,Еля бил торпагла видалашырды!Щиссин, щейранлыьын бу эур чаьындаЗярряъя нишан йох эцл йанаьындаЯъял дедикляри ахыр няфясдян;Бцтцн нахышлары, ъизэилярийля,

M.Y.Lermontov

262

Page 263: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Гцдрятин дцздцйц дцзэцлярийляСойуг бир эюзяллик йаьырды цздян.Йохду нишаняси дуйьудан, щисдян.Еля бил мярмярди сойуг мещирли,Юлцмцн юзцтяк сирли-сещирли.Гярибя тябяссцм донуб додагдаДуйана гярибя щисляр дейирди.Диггятъил эюзляря, оланлар щагдаЧох дярдли-кядярли сюзляр дейирди.Ачылмаг истяйян бир гюнчя гялбинБир сойуг нифряти вар иди онда.Сяссиз видасыйды о инъя гялбинСевдийи торпаьа вердийи ъан да.Кючян бир щяйатын рямзи тябяссцмЮтян юмцрдян дя бетяр юлцйдц.Ябяди йухуйа далан бир эюзцнЦмидя узанан щядяр ялийди.Беля бир ещтишам, беля мянзяряОлур ахшамцстц, гцруб чаьында;Бярг вуруб батанда эцняш сон кяряГызыл шуалары Гафгаз даьындаГарларын цстцндя бир хейли мцддятПарлайыб, созалыб сюнцр, нящайят.Гызыл шяфягляри тюкцлцр дян-дян,Дцздя, дцзянликдя нур галмыр даща.О гарлы зирвядян, бузлу зирвядянЩеч кясин йолуна нур салмыр даща!..

ХВЙыьылыб бир йеря гощум-гоншулар,Кядярли сяфяря щазырды артыг.Гудал бир тяряфдя динмязъя, лал-карИнляйиб, башыны дюйцрдц йазыг.

263

Seçilmiş əsərləri

Page 264: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Бир аздан юзцнц алыб ялиня,Аь йаллы атынын галхды белиня.Гафиля тярпяниб эетди беляъя,Мянзил эязяъякди щяля цч эцн, цч эеъя.Баба сцмцкляри уйуйан йердяГазылыб, щазырды ращат гябир дя.Щансы бабасыса гоъа ГудалынЙолкясян олубду, гулдур олубду, Эеъяляр кяндляри чалыб, йолубду;Бир эцн хястяляниб тамащкар залым.Яъял йатаьында, дярд айаьында,Тутдуьу ишляря пешман чаьындаБир диляк диляйиб гоъа йашында –Бир кился тикдирсин гайа башында –Ора боранларын йайлаьы олсун,Бир дя гузьунларын ойлаьы олсун.Ютцшцб зяманя, йетишиб мцддят,Уъалыб Казбекдя тянща бир мябяд.Гоъа дяфн олунуб щямин о йердяУйуйуб сцмцкляр сойуг гябирдя;Баш вуруб булуда, улдуза, айа,Дюнцб гябиристана о йалчын гайа.Эуйа ки, инсанын ахыр мяканыЭюйя йахын олса, исиняр ъаны?!Эуйа ки, уъада уйуса щяр кяс,Кимся йухусуна хялял эятирмяз!Ябясди! Онсуз да юлц, дцнйадаНя севинъ эюряъяк, ня гям рюйада!

ХВЫГызыл ганадлары зяриф чийиндя,Мави сямаларын янэинлийиндяМцгяддяс бир мяляк учдуьу заман

M.Y.Lermontov

264

Page 265: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Эцнащлы бир ъаны нащаг дцнйаданАлыб гуъаьына язизляйирди,Ширин дилляр тюкцб няся дейирди,Говурду башындан шцбщялярини.Гызы диля тутуб алгышларыйла,Кюнлцндя из салан язаб йериниЙуйуб гурудурду эюз йашларыйла.Сядасы эяляндя узаг ъяннятин,(Гяфил дяринликдян чыхыб тцнбятцн)Кясди йолларыны ъящянням ъини.Еля гцдрятлийди, еля нящянэди,Гяфил туфан кими бир няря чякди,Йаьды илдырымтяк дящшятли кини;Цзцндя дялисов, чыльын бир гцрур,«О мянимдир!» – дейиб дайанды мяьрур.

***

Йазыг Тамаранын эцнащкар ъаныБоьуб дуасыйла дящшят щядйаны,Хиласкар синяйя гысылыб галды.Бу неъя таледи, неъя игбалды,Иблис дайанмышды йеня юнцндя,Аллащ, ким танымаз ону бу эцндя?Неъя кцдурятли, кинли бахырды!Сону эюрцнмяйян бир ядавятинЭюзцндян юлцмъцл зящяр йаьырды.Тцкц црпянмяйян донуг сифятинМязар сойуглуьу селтяк ахырды.

***

Эюйлярин рясулу мцгяддяс мялякДеди: «Ъящянням ол, шцбщя шейтаны!

265

Seçilmiş əsərləri

Page 266: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Камына йетдийин бясинди, ял чяк!Артыг йетишибди щаггын диваны,Аллащын щюкмцдцр онун гярары!Битди сынаг вахты, сынаг анлары;Сойунуб эяляндя фани ъащандан,Зцлмцн бухову да гопубду ондан.Чохдан эюзляйирдик биз дя йолуну,Бу ъан юзэя рущду, йахшы бил буну! Юмрцня нюгтядир ани изтираб,Ялчатмаз яйлянъя, дюзцлмяз язаб.Ян эюзял ефирдян тохуйуб танрыБеля инъя рущлу зяриф ъанлары.Онлар дцнйа цчцн йаранмайыблар,Дцнйа да онларчцн тутмайыб гярар.Юз ъаван юмрцнц йетириб ъана,Чох баща отуруб шцбщяляр она...Чякся дя, ешгиндян язаб, язиййят,Ешгинин цзцня ачылыб ъяннят!»

***

Сцзцб сярт нязярля Иблиси Мяляк,Она аъы-аъы бойланды цстдян.Сонра ганад чалыб, учду севинъяк,Айдын мавиликдя йох олду эюздян.Мяьлуб Иблисися бцрцдц щейрят;Чыльын хяйаллара йаьдырыб лянят,Йеня яввялкитяк цзцндя дящшятГалды мящяббятсиз, галды гылыгсызСонсуз каинатда тяк-тянща, йалгыз!

M.Y.Lermontov

266

Page 267: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

***

Койшаур дцзцнцн эюрклц йериндя,Гайалы даьларын ятякляриндяГядим хярабянин галыг йерляриГалыр яфсанятяк щачандан бяри.Истясян хябяр ал оьул-ушагдан,Горхулу наьыллар сюйлянир чохдан...Сирли хатирядир (кабус бичимдя),Гарала-гарала дурур ня вахтданСейряк аьаълыгда, сцкут ичиндя.Бир аз ашаьыда аул дайаныб,Эцл-чичяк эейиниб, йашыл бойаныб.Сясляр бир-бириня гарышыр щярдян,Карванлар йерийир узаг еллярдян.Эюрцнцр кюпцйц, эялир щарайыДумана бцрцнцб гыврылан чайын.Сяринли, эцняшли, сирли бцсатла,Беля чал-чаьырлы, ъошгун щяйатлаЯйляниб овунур шылтаг тябият,Дейирсян гайьысыз ушагды ялбят.

***

Кюксцндя иллярин гям-губарыныЯкс едиб, дайаныб кюврялян гала.Бир-бир дяфн еляйиб йахынларыны,Тяклянян бир гоъа дцшяр бу щала.Эюзя эюрцнмяйян эизли сакинлярОрда мягам эцдцр; доьанда цлкярТой-бцсат башланыр, азадлыг олур!Гайнар, вызылтылы бир шадлыг олур.Ахирят мяскуну гоъа щюрцмчяк

267

Seçilmiş əsərləri

Page 268: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Чыхыб бир тяряфдя тор гурур гяшянэ.Дам алтда кяряни юртцб сярасярГайнашыр йамйашыл кяртянкяляляр;Эюзцндя ещтийат, горху, щяйяъанБир гара дешикдян сыйрылыр илан,Гыврылыр, бурулур, эащ цч гат олур,Эащ да ачылараг узун чат олур.Бирдян бянзяйяряк полад хянъяря,Сыйрылыб парлайыр бярг веря-веря.Еля бил щансыса дюйцшдян галыб,Вурулан бир иэид ялиндян салыб!Еля йабаныдыр бурда тябият,Галмайыб кечмишдян ясяр, яламят.Нечя йол туфанлар гопуб дцнйада.Заман бу йерляря диван туталы,Щеч ня хатырладыб, эятирмир йадаНя язиз гызыны, ня дя Гудалы!

***

Анъаг ки, сцмцкляр эюмцлян килсяСылдырым гайада йеня уъалыр.Булудлар ичиндя (ким эюря бился)Гцдрятин ялийля горунуб галыр.Дуруб гапысында о вахтдан бяриГара гранитдян кешикчиляри.Чийниндя плашы – галын, пямбя гар,Кюксцня зирещи – ясирлик бузлар,Эцнцн шяфягиндя алышыр пар-пар.Мцрэцлц учгунлар нящянэдян нящянэ,Салланыб йанлардан эур шялалятяк.Онлары ордаъа дондуруб шахта,

M.Y.Lermontov

268

Page 269: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Чатыб гашларыны, галыр бу вахта.Дюврясиндя даим ясян рцзэарыСилиб диварлардан алыр тозлары.Эащдан мащны дейиб чал-чаьыр гурур,Эащ да кешикчини сясляйиб дурур;Узаг дийарлардан ешидян, билян,О эюзял мябядин сейриня эялянТякъя булудларды, ахышыб эялир,Эялиб эцндоьандан бурда динъялир;Амма щачанданды бу йеря бир кясЭялиб гябир цстя эюз йашы тюкмяз.Тутгун Казбекинся гайасы мятин,Горуйуб щифз едир бу гянимяти.Ябяди сцкуту позаммаз, ялбят,Ябяди пычылты, ябяди сющбят.

1829–1841

269

Seçilmiş əsərləri

Page 270: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

КИТАБЫН ИЧИНДЯКИЛЯР

Лермонтовун «илщам мянбяйи», «бешийи» вя «поетик вятяни» (Ей ваз Борча-

лыйа ачыг мяктуб).....................................................................................3

ШЕИРЛЯРШаир......................................................................................................19Д...ва...................................................................................................20Тцркцн шикайятляри (яъняби доста мяктуб) .............................................21Улдуз...................................................................................................22Гафгаз .................................................................................................23Тяклик ..................................................................................................24Гафгаза ...............................................................................................25Елеэийа ................................................................................................26Оссианын гябри ......................................................................................27«Дцшцнмя ки, лайигям мярщямятя...»...................................................2816 май 1830 ........................................................................................29Кящанят ..............................................................................................30Дилянчи.................................................................................................3130 ийул 1830 (Парис) ..............................................................................32Эеъя ....................................................................................................34Гара эюзляр ..........................................................................................36Дюйцшчц мязары...................................................................................37Асмодейин зийафяти (сатира) .................................................................39«Йетяр, баьышланды яхлаг гяляти...».........................................................42Мащны ..................................................................................................43Епитафийа ..............................................................................................441831-ин йанвары ....................................................................................45Ахшам .................................................................................................46Андре Шенйедян ...................................................................................47Истяк ....................................................................................................48Достум В.Ш.-йа....................................................................................49Атаман ................................................................................................50Цмид ...................................................................................................53Юмцр пийаляси.......................................................................................54Л-йа (Байрона нязиря) .........................................................................55«Йаланы щагг чаьыр...» ..........................................................................56Эюйляр гызына .......................................................................................57Хошбяхт ан...........................................................................................58«Мян Байрон дейилям...» .....................................................................60

270

Page 271: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

«Йашамаг истярям! Кядяр истярям!» .....................................................61Ики пящляван.........................................................................................62«Баьышла! – гуртарды бир дя эюрцшмяк» ...................................................63«Бяли, диваняйям...» ............................................................................64Гайыг...................................................................................................65Йелкян.................................................................................................66Баллада ................................................................................................67Гарьы ...................................................................................................69Су пяриси...............................................................................................71«Хяйаллар ичиндя...» ..............................................................................73Йункер дуасы........................................................................................74«Сцкут чульалайыб гям дястясини...» ......................................................75Ъан верян гладиатор ..............................................................................76Шаирин юлцмц.........................................................................................78Бородино..............................................................................................81Фялястин пющряси ...................................................................................85Мящбус ...............................................................................................87Гоншу ..................................................................................................88«Дальаланыб тярпяняндя...» ...................................................................89«Айрылдыг, бир шяклин хатиря галды...».......................................................90«Кюнлцмц эюйнядян сирли дастаны...» .....................................................91«Тялясиб эедиркян...»............................................................................92Епиграм (Ф.Булгариня). ........................................................................94«Кящаня щцзнцмя...» ..........................................................................95Хянъяр.................................................................................................96«Игбала бахырам...»...............................................................................97«О зил, зяриф сясини...» ...........................................................................98«Эюзлярин эюй гцббяси...».....................................................................99Дцшцнъя.............................................................................................100Шаир ....................................................................................................102Казак лайласы......................................................................................104«Бир севимли чаьаны...» ........................................................................106Юзцня эцвянмя .................................................................................107Цч палма (Шярг наьылы).......................................................................109Дуа....................................................................................................112Терекин тющфяляри ................................................................................113А.Н.Одойевскинин хатирясиня ..............................................................116«Кядярлийям, мящзунам...» ..............................................................119Гоншу гыз...........................................................................................120Журналист, охуъу вя йазычы ....................................................................122Мящбус ъянэавяр ...............................................................................129Няйя эюря ..........................................................................................130

271

Page 272: Lermontov secilmis eserler Layout 1 - turuz.com

Миннятдарлыг ......................................................................................130А.О.Смирновайа.................................................................................131«Сяййаряляр дюврясиндя...» .................................................................131Шякля .................................................................................................132Булудлар .............................................................................................133«Валерик» ...........................................................................................134Вясиййят ............................................................................................143Бяраят................................................................................................145Вятян.................................................................................................146Юлцнцн севэиси....................................................................................147«Шахталы шималда...».............................................................................149Сон мянзиля сонунъу кюч....................................................................150(С.Н.Карамзинанын албомундан) ........................................................153Цлфят ..................................................................................................154«Ей кирли Русийа, ялвида...»..................................................................155Гайа ..................................................................................................156Бящс ..................................................................................................157Йуху..................................................................................................161«Бир-бирини севдиляр сонсуз...» .............................................................162Тамара...............................................................................................162Эюрцш.................................................................................................165Йарпаг...............................................................................................168«Хейир, сян дейилсян...» ......................................................................169«Йоллара чыхырам...»............................................................................170Дяниз шащзадяси .................................................................................171Пейьямбяр.........................................................................................173«Аьлама, гыз бала, аьлама ахы» ...........................................................174

ПОЕМАЛАРГанны.................................................................................................177Фярари (даьлы яфсаняси) .......................................................................183Щаъы Абрек.........................................................................................189Мтсири .................................................................................................204Иблис (Шярг щекайяти) ..........................................................................231

272