LESWEEK 1

Les 4

Groep 7+8

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonde-ringen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomati seerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schrift elijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografi sche verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van arti kel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wett elijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Sti chti ng Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilati ewerken (arti kel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Sti chti ng PRO (Sti chti ng Publicati e- en Reproducti erechten Organisati e, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

M 7M 7

leeswerkboek leeswerkboek – vriendschap

A

naam

M7

1312

LES

M7 | LES 4IN JE HERSENEN

Elles Lalieu

1

5

10

15

20

25

30

35

Vriendschap is zichtbaar in de hersenenaan de slag

4Wat ga ik leren?Een tekst lezen met begrip.• focus: betekenis van woorden en zinnen

7 In één deel maakt de schrijver duidelijk hoe Carolyn Parkinson het onderzoek uitvoerde. Zet er een streep voor. Schrijf daarbij: Hoe?

8 Carolyn Parkinson weet nu dat de hersenactiviteit van vrienden vergelijkbaar is. Ze wil in een vervolgonderzoek graag vaststellen hoe dat komt, hoe dat verklaard kan worden. In de tekst staan twee vragen, twee mogelijke verklaringen. Zelf heeft Parkinson al een idee welke vraag de grootste rol speelt. Markeer deze vraag met de markeerstift.

9 In de tekst staat: Mensen zijn sociale dieren (r. 29-30). Wat denk jij als je dat leest? Praat erover met je maatje.

Maak daarna de volgende zin af. Begin met moeten we … of kunnen we …Mensen zijn sociale dieren en dus …

1 Lees de tekst. Noteer in of bij de tekst:? Dit vind ik niet duidelijk. ! Dit valt me op.

2 Kies een stukje waarbij je ? of ! hebt gezet. Bespreek dat met je maatje.

3 Wat lees je in deze tekst? Maak de zin af. Uit Amerikaans onderzoek naar hersenactiviteit blijkt dat vrienden vaak …

4 Wat bedoelt de schrijver met potentiële vrienden(r. 24)? Kruis aan.

Kinderen met wie je vroeger goed bevriend was. Kinderen met wie je nu goed bevriend bent.Kinderen die vrienden zouden kunnen worden.

5 De zin Je zult … gaan (r. 25-26) is een conclusie, die logisch aansluit bij de zin ervoor. Aan welk woord zie je dat de zin een conclusie is? Markeer dat woord in de tekst met de markeerstift.

6 Deze uitdrukkingen staan in de tekst. Staat hier de letterlijke (L) of de figuurlijke (F) betekenis? Schrijf achter de betekenis: L of F.

zaken die de revue passeren:allerlei dingen die aan de orde komen

voor iemand klaar staan:staan te wachten om iets met iemand te doen

op je onderbuikgevoel afgaan:niet te veel nadenken, doen wat je goed lijkt

een belangrijke rol spelen:in een toneelstuk een hoofdrol spelen

naar elkaar toegroeien:steeds beter bevriend raken

terugkijken

Wat geldt voor jou? Kruis aan. Ik heb gelet op de betekenis van uitdrukkingen in de tekst.

ja nee

De tekst gaat over onderzoek naar vriendschap.Ik wist al dat zulke dingen onderzocht worden.Het verbaast me dat zoiets onderzocht wordt.Ik wist niet dat dit onderzocht wordt, maar ik ben er ook niet verbaasd over.

F

M7

1312

gee

n ko

pie

erm

ater

iaal

|

© U

itg

ever

ij Zw

ijsen

B.V

., Ti

lbu

rg

LES

M7 | LES 4IN JE HERSENEN

Elles Lalieu – 2 februari 2018

1

5

10

15

20

25

30

35

De hersenen van vrienden reageren op dezelfde manier op alledaagse situaties.

Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek naar de relatie tussen hersenactiviteit en

vriendschap. De onderzoekers denken zelfs op basis van hersenactiviteit te kunnen

voorspellen wie je vrienden zijn.

Bijna iedereen heeft wel een beste vriend of vriendin; iemand die altijd voor je klaar

staat en aan wie je alles kunt toevertrouwen. Beste vrienden hebben vaak dezelfde

interesses en overtuigingen. Uit Amerikaans onderzoek blijkt nu dat ze de wereld

ook op een vergelijkbare manier bekijken. De hersenen van beste vrienden zitten

letterlijk ‘op dezelfde golflengte’.

Filmpjes kijkenPsycholoog Carolyn Parkinson deed onderzoek bij een groep van 279 studenten.

Zij bracht eerst het sociale netwerk van iedere student in kaart en liet vervolgens

42 proefpersonen meedoen aan een fMRI-experiment. Met fMRI wordt met behulp

van een computer hersenactiviteit zichtbaar gemaakt in een driedimensionaal

beeld. […] Alle proefpersonen kregen in de fMRI-scanner verschillende filmpjes te

zien. Allerlei genres passeerden de revue, bijvoorbeeld een komedie, een

documentaire, een politiek debat of een muziekvideo.

Vriendschap voorspellenDe hersenactiviteit van vrienden is bij het zien van hetzelfde filmpje vergelijkbaar. Bij

mensen die verder van elkaar afstaan, is de gelijkenis minder groot. De hersenen van

vrienden reageren dus op eenzelfde manier op prikkels uit de omgeving, zo stelt de

onderzoeker. De gelijkenis in dit experiment was zelfs zo sterk dat Parkinson aan de hand

van overeenkomsten in hersenactiviteit de vriendschap tussen mensen kon voorspellen.

In de echte wereld is het natuurlijk niet mogelijk om potentiële vrienden eerst onder

de fMRI-scanner te leggen. Je zult dus gewoon op je onderbuikgevoel af moeten

blijven gaan. Maar waarom dan dit onderzoek? Parkinson en haar collega’s ontdekten

eerder al dat je hersenen een belangrijke rol spelen bij vriendschappen. Zodra je

iemand tegenkomt, bepalen je hersenen direct welke plaats die persoon heeft in

jouw sociale netwerk. Daar stem je vervolgens je acties op af. Mensen zijn sociale

dieren en we leven ons leven samen met anderen. Als je wilt begrijpen hoe de

hersenen werken, moet je ook weten hoe hersenen van verschillende mensen

samenwerken en elkaar beïnvloeden, meent Parkinson.

In vervolgonderzoek wil ze gaan bekijken hoe het komt dat de hersenactiviteit van

vrienden vergelijkbaar is. Gaan we van nature af op mensen die de wereld op

dezelfde manier bekijken? Of groeien mensen steeds meer naar elkaar toe omdat ze

ervaringen delen? Parkinson denkt dat de laatste verklaring de grootste rol speelt.

Onderzoek heeft al laten zien dat de manier waarop we denken, voelen en ons

gedragen voor een groot deel beïnvloed wordt door onze omgeving.

www.nemokennislink.nl

Vriendschap is zichtbaar in de hersenenaan de slag

4Wat ga ik leren?

7

8

9

1

2

3

4

5

6

terugkijken

F

18

M7

Wij zijn de allerbeste supervrienden. De allerbeste supervrienden.

Wij horen bij elkaar als verjaardagen en slagroomtaart.Als Sinterklaas en een lange baard.Als een boterham en pindakaas.Tuinen en begonia’s.Wij horen bij elkaar als fanfares en trompetten.Als broodjes en kroketten.Friet met mayonaise.Spaghetti en bolognese.Wij horen bij elkaar als hittegolf en zonnebrand.Een menukaart en een restaurant.Mazelen en pokken.Zweetlucht en jouw sokken.Wij horen bij elkaar als sprookjes en stiefmoeders.Hartsvrienden en bloedbroeders.Als schoothondjes en keffen.Als een B en twee F’en.

Als we hoogbejaard zijn …Zijn we nog steeds de beste vrienden.Dan kom jij op je scootmobiel mijn skateboard lenen.Dan keten we nog steeds op de achterbank van de bus,alleen iets luidruchtiger, omdat jij dan doof bent, dus.

Als we hoogbejaard zijn …Klimmen we nog steeds samen in bomen.Jij met een rollator, natuurlijk.Dan schrijven we nog steeds raps over ons leven.Waarschijnlijk op de iPhone 107.

Als we hoogbejaard zijn …Dragen we nog steeds elkaars kleren.Jij mijn spijkerbroek en ik jouw bloemetjesjurk.Dan luisteren we nog steeds samen naar muziek.Naar alle stijlen die er zijn, behalve dan klassiek.

Als we hoogbejaard zijn …Dan schaterlachen we elke dag.Dan kunnen we nog steeds op elkaar rekenen.Dan staan we altijd voor elkaar klaar.Al worden we honderdduizendmiljoen jaar.

Een Ben twee F ’en

Als we hoogbejaard zijnhoogbejaard zijnhoogbejaard

IN JE HERSENEN | keuzetekst A

19

M7

Echte

Onze

18

M7

BF ’ hoogbejaard

IN JE HERSENEN | keuzetekst A

Jan Paul Schutten, Een B en twee F’en, Uitgeverij Zwijsen, 2018

19

gee

n ko

pie

erm

ater

iaal

|

© U

itg

ever

ij Zw

ijsen

B.V

., Ti

lbu

rg

M7

Echte vriendschap kost niets,maar is onbetaalbaar.Echte vriendschap is prachtig,maar je kunt het niet zien.Echte vriendschap is kwetsbaar,maar ook sterker dan staal.Echte vriendschap bestaat zonder woorden,maar spreekt elke taal.

Echte vriendschap kost moeiteen toch gaat het vanzelf.Echte vriendschap is lachenen ook bloedserieus.Echte vriendschap is simpel,maar toch mysterieus:Je kunt je vrienden uit de hele wereld kiezen… en toch heb je geen keus.

Als onze vriendschap een dier was,dan zou hij een walvis zijn.Want niemand kan hem kleinkrijgen.

Als onze vriendschap een lied was,dan zou hij Een potje met vet zijn.Want hij eindigt nooit.

Als onze vriendschap een frikandel was,dan zaten er uitjes en curry op.Want hij is speciaal.

Als onze vriendschap een plaats was,dan zou het de eerste zijn.Want hij is goud waard.

Als onze vriendschap een schilderij was,dan zou het De Nachtwacht zijn.De Nachtwacht zijn.De NachtwachtWant hij is mooi, bijzonder en onbetaalbaar …

Echte vriendschap

Onze vriendschapOnze vriendschapOnze

20

M7

ZIJN JULLIE VRIENDEN?

IN JE HERSENEN | keuzetekst B

DIKKE VRIENDENJouw beste vrienden en vriendinnen zijn natuurlijk supergaaf! Waarom is het zo leuk om vrienden te zijn? En hebben dieren ook vrienden?

Zelfde breinDenken jij en je beste vriend of vriendin weleens exact hetzelfde? Dat komt omdat jullie vrienden zijn. Weten-schappers hebben ooit hersenscans gemaakt bij vrien-den. Ze zagen daarop dat hun brein precies hetzelfde reageerde als ze bijvoorbeeld een grappig filmpje keken. Vrienden denken heel vaak hetzelfde over bepaalde dingen.

Dikke vriendenHoe sterk is jullie vriendschap? Dat ligt er aan hoeveel

jullie samen doen. Hoe vaker je samen grappen maakt,

videospelletjes speelt of andere leuke dingen doet, hoe

dikker jullie vriendschap is. Heel goede vrienden en

vriendinnen helpen elkaar ook vaak. Bijvoorbeeld bij een

vervelend klusje, zoals het opruimen van je kamer of

huiswerk maken. Vrienden delen ook veel. Wil je een

dropje? Ik heb er zat!

WAAROM

Als een tweelingAls een tweelingLijk jij op je beste vriend? Vast wel. De kans is groot dat je

vrienden of vriendinnen even oud zijn als jij. Als jij een

jongen bent, is je beste vriend dat meestal ook. Jullie

zitten vast op dezelfde school. Vinden jullie dezelfde

kleren en grapjes leuk? En hebben jullie dezelfde

hobby’s? Het is helemaal niet gek dat jullie best wel

hetzelfde zijn. Iemand die op jou lijkt, vind je leuker dan

iemand die niet op je lijkt.

2

1

3

Samen stoerSamen stoerDurf jij een spin aan te raken? Of héél snel van een berg

af te fietsen? Vrienden vinden vaak dezelfde dingen eng.

Of juist niet. Als jij een spin niet eng vindt en je beste

vriend wel, dan kun jij je vriend geruststellen. Maar

andersom werkt het helaas ook. Als je beste vriend

spinnen wel héél eng vindt, ga jij er stiekem misschien

ook wel een beetje van griezelen. Maar niet laten

merken, hoor!

21

M7

HEBBEN

DIEREN OOK VRIENDEN?Bevriende paarden knabbelen aan elkaars manen.

Dat vinden ze lekker.

20

M7

ZIJN JULLIE VRIENDEN?

IN JE HERSENEN | keuzetekst B

DIKKE VRIENDEN

WAAROM

Quest jr., oktober 2018

21

gee

n ko

pie

erm

ater

iaal

|

© U

itg

ever

ij Zw

ijsen

B.V

., Ti

lbu

rgg

een

kop

ieer

mat

eria

al

| ©

Uit

gev

erij

Zwijs

en B

.V.,

Tilb

urg

gee

n ko

pie

erm

ater

iaal

|

© U

itg

ever

ij Zw

ijsen

B.V

., Ti

lbu

rgg

een

kop

ieer

mat

eria

al

| ©

Uit

gev

erij

Zwijs

en B

.V.,

Tilb

urg

gee

n ko

pie

erm

ater

iaal

|

© U

itg

ever

ij Zw

ijsen

B.V

., Ti

lbu

rgg

een

kop

ieer

mat

eria

al

| ©

Uit

gev

erij

Zwijs

en B

.V.,

Tilb

urg

gee

n ko

pie

erm

ater

iaal

|

© U

itg

ever

ij Zw

ijsen

B.V

., Ti

lbu

rg

M7

3

HEBBEN

DIEREN OOK VRIENDEN?

Wilde vriendenWilde vriendenDe Noorse hond Tinni is dikke maatjes met wilde vos Sniffer. Ze kwamen elkaar tegen

tijdens een boswandeling. Sniffer was nog maar een jonkie. Hij had honger en wilde spelen.

Tinni en zijn baasje kwamen Sniffer daarna vaker tegen. Na een tijdje volgde Sniffer hen

naar huis, waar hij weken dolle pret had met Tinni. Daarna vertrok hij weer. Maar nog steeds

komt Sniffer af en toe langs om met Tinni te spelen.

Eeuwig tikkertjeEen groepje Amerikaanse vrienden speelt al héél lang

tikkertje, bijna dertig jaar! Ze wonen inmiddels in verschil-

lende landen. Maar soms vliegen ze als verrassing naar

elkaar toe. De tikker verstopt zichzelf dan in de bosjes bij

het huis van een van zijn vrienden. En als die naar buiten

komt, dan tikt ie hem aan. ‘Tikkie, jij bent ‘m!’

Bevriende paarden knabbelen aan elkaars manen.

Dat vinden ze lekker.1

Lekker vlooienLekker vlooienJa hoor, ook dieren hebben vaak vrienden. Bijna altijd

zijn dat dieren van dezelfde soort. Logisch, want die

brengen veel tijd met elkaar door. Apen vinden de ene

aap leuker dan de andere. Dat geldt ook voor dolfijnen.

Met hun beste vriend spelen ze het meest. En als het

nodig is, helpen ze elkaar. Vogels delen soms voedsel en

apen vlooien elkaar. Zo’n vriendschap kan jaren duren.

2

TroostschildpadTroostschildpadHet jonge nijlpaard Owen was tijdens een grote storm

zijn ouders verloren. Hij kon in het Haller Park in Kenia

wonen. Daar mocht hij logeren in het verblijf van de

130-jarige reuzenschildpad Mzee. De twee volgden

elkaar overal. Ze sliepen bij elkaar, aten samen en

zwommen gezellig met elkaar op. Na twee jaar werd

Owen te groot. Straks zou hij Mzee nog vertrappen.

Daarom kreeg het nijlpaard zijn eigen verblijf.

M 7

vloeiend & vlot

7M7 stomme e | woorden op ~elen, ~eren, ~enen | botsende klinkers

Weet jij uit welke elementen dit bouwpakket bestaat?Als blijk van medeleven kochten wij een boeket voor onze zieke juf.Na de voltooiing van het schilderij hing de schilder het op.Mijn broertje zat maar te jammeren dat hij nog niet naar bed wilde.Toen de meester ijs op zijn shirt knoeide, begonnen de kinderen te gniffelen.

| elementen

| dubieus

| ophelderen

| museumzaal| miereneter

afrekenenzwemkampioenmedelevengladioolophemelen

afgelegenbezegelenvoltooiingondertekenenreflector

| jammeren

| tegelijkertijd

| gniffelen

| cafetaria| blindengeleidehond

Weet je het nog?

6M7 stomme e | woorden op ~elen, ~eren, ~enen | botsende klinkers

sleutel

kinderen

pion

opererenreservesleuteltevredenheidlegendeinteresse

verzekerenjodelenmodeltekenenjubeleninfluisteren

biologischdolfinariumBraziliaanluierenwoninginterieur

Soms zie je in een woord een e, maar zeg je /u/. Dat is een stomme e. Lees deze woorden in klankgroepen. Klankgroepen met een stomme e krijgen geen nadruk: sleutel.Eindigt een woord op ~elen, ~eren of ~enen? Vaak zijn beide letters eeen stomme e: kinderen.Woorden met botsende klinkers lees je ook in klankgroepen, pion: /pie/ /jon/.

21E6 onderhoud

zomervakantieflinkkleinstehuwelijksreisideaalwinkeliercorrectie benzinehoornbinnenkort

fietswrakzwaluwkiwi’sreportagechipszodanigAmerikanen boksercoupletstroop

gevangenis expositie airbag

• kilometertellerfouilleren gezelschapsspelletje vegetariër cycloon

• operatietafelbavarois

comfortabel autoreparatie misleiding bodyguardreservesleutel

• improviserenmysterieus operatieassistent wildernis

• videocamera

20E6 woorden met klankgroepen op ~a, ~e, ~i, ~o, ~u

Zondag 1 maart - Jarig in het ziekenhuis

HELP! Ik schrijf dit vanuit een ziekenhuisbed. Op mijn verjaardag!Papa en mama kwamen vanmiddag op bezoek met oma en Evi. Ze hadden mijn favoriete limonadesirooplimonadesiroop meegenomen, een abrikozenvlaai en een megagrote felicitatiekaart. Mooie cadeaus kreeg ik: een kilometerteller voor op mijn racefiets (top!), een kilometerteller voor op mijn racefiets (top!), een kilometertellerboek en een monopolyspel. Mijn vriend Bas had een superleuke fotopresentatiefotopresentatie van ons vriendenclubje gemaakt. Mama liet die zien op haar computer. Maar nu ga ik mezelf even afleiden met een televisiedrama (een serie). Morgen lig ik op de operatietafel, voor mijn been. Van het idee alleen al, krijg ik bibbers en hartkloppingen. Brrr ... En in dat stomme revalidatiecentrum daarna heb ik helemáál geen zin!