Lessons from the Dzud · 2018-12-19 · them to create a poster about the dzud. The photographers organized their photos in a sequence to tell the story of the dzud. They chose the

Зудны СургамжМонголын Хангайн Уул, Говь Цөлийн Малчдын Авсан Зурагнууд

Lessons from the DzudPhotographs by Herders

from Mongolia’s Khangai Mountains and Gobi Desert

Lessons from the DzudPhotographs by Herders from Mongolia’s Khangai Mountains and Gobi Desert

Compiled and Edited by Maria E. Fernandez-Gimenez, Batbuyan Batjav and Batkhishig Baival with research assistance from Ms. Khishigdorj and Mr. Tsogoo of the Center for Nomadic Pastoralism Studies.

All photographs and text are used with the permission of the photographers and all people depicted in the photographs provided written consent to use their images.

This creation of this book was supported by the World Bank Social Development Department and World Bank East Asia Sustainable Development Department with financing from the Trust Fund for Environmentally and Socially Sustainable Development (TFESSD), a multi-donor trust fund supported by Finland and Norway. Additional support was provided by a fellowship from Colorado State University’s Center for Collaborative Conservation, and Award No. BCS-1011801 from the US National Science Foundation, titled “Does Community-based Rangeland Management Increase Coupled Systems’ Resilience to Climate Change in Mongolia?”

Photographers:

Mr. Amarsanaa, Ikhtamir Soum

Mr. Gankhuyag, Ikhtamir Soum

Mr. Buyankhishig, Ikhtamir Soum

Ms. A. Saranchimeg, Ikhtamir Soum

Mrs. Sh. Ulziisaikhan, Ikhtamir Soum

Mrs. N. Erdentungalag, Jinst Soum

Mr. Monkhjargal, Jinst Soum

Mr. Banzragch, Jinst Soum

Front and back cover photographs: Mr. Amarsanaa, Ikhtamir Soum

Copyright © 2012 by Maria E. Fernandez-Gimenez. All rights reserved.Published for Warner College of Natural Resources

Colorado State University External Relations

ISBN-13-978-1-889143-20-0

Зудны Сургамж - 1

IntroductionThe Mongolian word dzud describes se-vere winter conditions that make it difficult or impossible for animals to graze on the native pastures that are their primary and often their only food source. These condi-tions can include extremely cold tempera-tures, deep snow, or damage to plants from trampling by many animal hooves. In the winter of 2009-2010 many areas of Mongolia experienced prolonged periods of extremely cold temperatures. In some areas the cold weather was accompanied by deep snow. In other areas, herders fleeing the disaster in their home territories overgrazed and trampled the pastures of their neighbors, resulting in a “hoofed dzud.”

Dzud typically occur about every 8-12 years in Mongolia. In a system where livestock populations are otherwise unregulated, dzud function as a natural limit on animal population growth, often killing 20-30% of the national herd and as much as 75% of the livestock in the most severely affected locations. In the most affected sites it may take five years or more to rebuild herds, and this period of reduced grazing pressure gives pastures a chance to rest and regrow. Dzud thus plays an important role in controlling livestock populations and allowing pastures to regenerate, helping to ensure the long-term sustainability of Mongolian pastoral systems. The animals that survive the disaster and form the foundation of the rebuilt herds are the fittest and best able

to survive in Mongolia’s harsh climate. These animals pass on their hardy genes to the next generations as herds regrow, contributing to the system’s resilience to future disasters.

In the short term, however, dzud can have devastating impacts on human well-being, and result in tremendous hardships for herder families during and after the disaster, including the loss of human lives and livelihoods. The long-term persistence of Mongolian pastoralism suggests that herders have developed effective ways to prepare for, survive, and recover from these disasters. Yet we have little detailed and documented knowledge of herders’ dzud experiences or practices. The dzud of 2000-2002 and 2009-2010 were accompanied by a flurry of media attention and pleas for emergency assistance. Some of the aid provided by the government and international donors is essential and well-placed, but other types of assistance may have unintended social or environmental consequences, or foster unhealthy dependence, undermining herders’ capacity to innovate, adapt, and cooperate. Research suggests that a crisis is often required to motivate people to work together to solve their

common problems. The dzud of the past decade are stern reminders of the dire consequences when herders and governments cannot work together to manage pastures in a sustainable manner. The 2000-2002 dzud motivated the formation of over 2000 community-based rangeland management groups to address the unsustainable pasture use that exacerbated the impacts of that dzud. Most of these groups were organized with external support from international donor organizations, a potentially well-placed investment that supports, rather than undermines, herder innovation and cooperation. In this project, wanted to learn whether community-based herder organizations formed after the 2002 dzud disaster, helped herders to cope with the most recent 2009-2010 dzud. We also sought to identify and understand both local and external factors that helped

2 - Lessons from the Dzud

herders to recover from the 2009-2010 dzud.

The Mongolian Rangelands and Re-silience (MOR2) Research ProjectThis photovoice book is one product of a larger research project that aims to understand vulnerability and resilience in Mongolian pastoral systems. Vulner-ability is defined as susceptibility to harm from shocks or changes such as a dzud disaster. Resilience is the capacity to learn, adapt and recover from a major crisis or disturbance such as dzud. We wanted to learn from the 2009-2010 dzud what makes some herder households and communities more vulnerable to dzud than others, and what enables some families and communities to better withstand or more quickly recover from dzud. To an-swer these questions, we interviewed local government officials, aid organiza-tion staff, and herder community leaders. We also organized group discussions (focus groups) with herders in each of our study sites, and surveyed about 20 herder households in each site. Our final method, and the focus of this book, was photo-voice, which we explain in the following section.

The Photovoice MethodPhotovoice is a participatory research method that empowers community mem-bers to describe and analyze their world with images and words they create. We used photovoice to learn more about

Researchers Batkhishig Baival and Maria Fernandez-Gimenez interview Mr. Munkhbat, the soum land officer.

Судлаач Байвалын Батхишиг мөн Мариа Фернандез-Гименез нар сумын газрын албаны мэргэжилтэн н.Мөнхбатаас ярилцлага авч байгаа нь.

herders’ experiences of and responses to the dzud of 2009-2010. We hoped this method would inspire herd-ers to discuss among them-selves the reasons that the dzud resulted in disaster for many families, and what they could do as individuals and communities to prepare for future hard winters. Finally, we believed that herders’ photographs and words could be a powerful way for rural people to communicate with decision-makers who can help affect change.

We carried out photovoice with two herder communities in Mongolia, Ikhtamir Soum, Arkhangai Aimag, located in the Khangai Mountains of Mongolia, and Jinst Soum, Bayankhongor Aimag, which lies on the northern fringe of the Gobi desert-steppe region. We chose these communities for two reasons. First, we had carried out research in these areas in the past, providing a record of ecological and social conditions before the most recent dzud. Second, since the last dzud in 2000-2002, new formal community-based rangeland management groups had been organized in both sites, and we wanted to learn whether these

organizations helped herders to cope with the disaster. The photovoice project took place in June 2010 in Ikhtamir Soum and in October 2010 in Jinst Soum.

In each study site we recruited volunteer photographers from among the participants in our focus group discussions. A total of 8 photographers


took part in the project, 5 from Ikhtamir and 3 from Jinst. Five of the photographers were men and three were women. Volunteers received training on how to use their cameras and were asked to take pictures related to the dzud. The photographers had a week to take pictures with the cameras before coming together again to share their results. Each photographer was asked to select five of their images to print. After receiving their printed photos, each photographer was asked to spend some time writing a

Focus group participants listen to another herder speak.

Фокус бүлгийн оролцогчид нь өөр малчны яриаг сонсож байгаа нь.

caption for each photo. When the captions were completed, the photographers took turns sharing their images with the whole group and explaining the significance of each photograph. After all the photographs had been displayed and explained, a more general discussion took place about what the photographers liked or found interesting in each others’ work, and what themes emerged from all of the images collectively. The Ikhtamir photographers selected a subset of the printed photos and arranged them to create a poster about the dzud. The photographers organized their photos in a sequence to tell the story of

the dzud. They chose the title “Lessons from the Dzud” for their poster, and we have used the same title for this book. In this book, we present each photographer’s five selected images and their captions in the original Mongolian and in English translation. We present them without further interpretation, in order to emphasize the herders’ perspectives through their images and words. We hope that you enjoy and learn from these photographs and the stories they tell through herders’ eyes.

ФОТО ЗУРАГ - ДУУ ХООЛОЙ НОМНЫ ТАНИЛЦУУЛГАОршилМонголын зуд гэдэг нь малын голлох (ихэнх тохиолдолд цорын ганц) тэжээлийн эх үүсвэр болох байгалийн бэлчээрлэлтийг ашиглахад хүндрэлтэй юмуу бүр ашиглах боломжгүй болгосон маш хахир хатуу өвлийн нөхцлийг хэлнэ. Эдгээр нөхцлүүдэд маш хүйтэн экстремал температур, их гүн цас, эсвэл малын туурайгаар талхлагдсаны улмаас

Researchers take notes during a focus group.

Фокус бүлгийн ярилцлагыг судлаачид бичиж авч байгаа нь.


ургамлууд бэлчээрлэх боломжгүй болтол гэмтэж сүйдэх зэрэг орно. 2009-2010 оны өвөл Монголын ихэнх газар нутгаар их удаан хугацаанд маш хүйтэн байсан. Зарим газруудад дээрээс нь их зузаан цас орсон байxад зарим газруудад малчид зуднаас зугтан сумандаа нүүдэллэн хөршүүдийхээ бэлчээрийг талхлан даацыг нь хэтрүүлж “Туурайн зуд” үүсгэcэн байна.

Монголд зуд ихэвчлэн 8-12 жилд тохиолддог. Мал сүргийн тоог хязгаарлаагүй тохиолдолд зуд нь мал сүргийн өсөлтийг байгалиас хязгаарлах

Dr. Batbuyan teaches herders how to use their cameras at a photovoice training workshop.

Др. Батбуян малчдад фото аппаратаа хэрхэн ашиглахыг үзүүлж, сургаж байгаа нь.

Photographer Mrs. Ulziiisaikhan practices using her camera during the photovoice training.

Зурагчин x.Өлзийсайхан фото аппаратаа ашиглах дадлага хийж байгаа нь.

байдлаар ихэнхдээ нийт мал сүргийн 20-30%, зарим хамгийн их хохиролтой газарт 75% хүртэлхийг хамарч устгадаг байна. Тэгэхээр зуд нь малын тоо толгойг бэлчээрийн нөхөн сэргэх чадварыг хангах хэмжээнд барьж хязгаарлан Монголын бэлчээрийн системийн урт удаан хугацааны тогтвортой байдлыг хангахад чухал үүрэг гүйцэтгэдэг байна. Зуднаас үлдсэн мал сүрэг нь

Монголын хатуу цаг уурын нөхцөлд маш сайн дасан зохицсон тэсвэр сайтай хамгийн сайн сүрэг байна. Эдгээр амьтад нь өөрсдийнхөө энэхүү сайн генийг үр удамдаа үлдээж мал сүрэг өсөхийн хирээр зуд гамшигт тэсвэртэй нөхөн сэргэж чадахуйц системийг бүрдүүлдэг.

Гэсэн хэдий ч, зуд нь богино хугацаанд хүмүүсийн эрүүл сайн амьдрахад маш хүчтэй сөрөг нөлөө үзүүлэх бөгөөд малчдын гэр бүлийнхэнд хүний амь хохирооxoос өгсүүлээд, аж амьдралын маш их хохирол зудын явцад болон зудны дараа үзүүлдэг байна. Монголын бэлчээрийн мал аж

ахуйн урт удаан хугацааны хөгжил нь малчид эдгээр гамшигт бэлдэх, даван туулах, нөхөн сэргэх эрчимтэй аргуудыг боловсруулж, сурч ирснийг харуулж байна. Гэвч бид бүхэнд эдгээр туршлага мэдлэгийн зөвхөн багаахан хэсэг нь баримтжуулагдан бичиж үлдээгдсэн байна. 2000-2002 болон 2009-2010 оны зуд нь олны анхаарлыг маш их татсан төдийгүй гамшигт байдлын түргэн туслалцаа ихээхэн хүлээн авсан зуд юм. Засгийн газраас болон олон


улсын туслалцааны байгууллагуудаас авсан туслалцааны зарим нь маш сайн байраа олсон төдийгүй зайлшгүй хэрэгцээтэй байсан ба зарим тусламж нь бэлэнчлэх үзэл, хүний гар харах, малчдын шинээр сэтгэх, дасан зохицох, хамтран хөдөлмөрлөх чадварыг бууруулах зэргээр санамсаргүй нийгмийн сөрөг үр дагаварт хүргэсэн байна. Судалгаанаас үзэхэд тулгамдсан асуудлууд нь үргэлж хүмүүсийг хамтран ажиллаж нийтээр асуудлаа шийдэх гол хөдөлгөгч хүч болж өгдөг. Засгийн газар, малчид хамтран бэлчээрийн нөхөн сэргээлтийн менежментийг зөв хийж чадаагүйн хойтох сануулга нь

хохирлоос сэргэхэд нөлөөлсөн дотор, гадны хүчин зүйлсийг ялгаж ойлгохыг хичээсэн юм.

Монголын бэлчээрийн нөхөн сэргэх чадамж (МOR2) судалгааны төсөлЭнэ фото зураг - дуу хоолойн ном нь Монголын бэлчээрийн системийн нөхөн сэргэх чадамж, эмзэг байдлыг судлах зорилготой том төслийн нэг хэсэг бүтээл юм. Эмзэг байдал гэдэг нь зуд гамшиг зэрэг гэнэтийн цочрол, гамшигт хохиролд өртөмтгий байдлыг хэлнэ. Нөхөн сэргэх чадамж гэдэг нь зуд гэх

энэ сүүлийн арван жилд тохиолдсон аймшигт зуд юм. 2000-2002 оны зуд нь бэлчээрийн нөхөн сэргээлтгүй буруу ашиглалтын улмаас зудны хохирлыг улам гүнзгийрүүлсэн асуудлыг шийдэх зориулалтаар байгуулагдсан 2000 гаруй нийтэд тулгуурласан бэлчээрийн менежменттэй бүлгүүдийг үүсэх нөxцлийг бүрдүүлсэн. Эдгээр байгууллагуудын ихэнх нь малчдын санаачлага,

хамтын ажиллагааг дэмжихэд чиглэсэн их сайн тусгалаа олсон гадны олон улсын донор байгууллагуудын тусламжтайгаар байгуулагдсан. Энэ төслийн хүрээнд 2002 оны зудны дараагаар байгуулагдсан нийтэд тулгуурласан малчдын бүлгүүд нь 2009-2010 оны зудтай тэмцэхэд аль хир нөлөө үзүүлснийг судлахыг зорилоо. Бид бас энэ 2009-2010 оны зудны

Printing herders’ photographs.

Малчдын зургийг угааж байгаа нь.

Photographers write captions for their photos.

Зурагчид маань тайлбараа бичиж байгаа нь.


мэт том гамшиг сүйрлийн дараагаар нөхөн сэргэх, дасан зохицод суралцах чадавхийг хэлнэ. Бид 2009-2010 оны зуданд зарим айл өрхүүд яагаад бусад өрхөөсөө илүү эмзэг, зарим айл өрхүүд тэсвэрлэх чадвараар давуу мөн буцаж нөхөн сэргэхдээ хурдан байв, ямар хүчин зүйлүүд нөлөөлсө зэргийг мэдэхийг хүсч байна. Эдгээр асуултанд хариулахын тулд бид орон нөлөөлсөн тамгын газрын ажилтнууд, тусламжийн

байгууллагуудын ажилтнууд, малчдын бүлгийн удирдагчдаас асуулга судалгаа авсан. Бид бас судалгаа хийж буй газар болгондоо малчидтай хэсэг бүлгээр (фокус групп) ярилцлага хийж, ойролцоогоор газар болгоноос 20 малчин айлаас асуулга суадлгаа авсан. Бидний эцэст нь дараагийн хэсэгт дурьдсан фото зураг - дуу хоолойн ном гаргах аргыг хэрэглэсэн.

Фото зураг - дуу хоолойн номын аргачлалФото зураг - дуу хоолой гэдэг нь тухайн нийгмийн гишүүд өөрсдийнхөө амьдарч байгаа орчныг зургаар болон өөрсдийнхөө үгээр тодорхойлдог оролцогчийн судалгааны арга юм. Бид фото зураг - дуу хоолойн аргыг 2009-2010 оны зуднаар малчдын авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээ, туршлагаас суралцах зорилгоор ашиглалаа. Бид энэ арга нь малчдыг яагаад энэ зуд тэгж их олон малчдыг

Ikhtamir photographers work on their poster.

Их Тамирын зурагчид ханын сонин дээрээ ажиллаж байгаа нь.

хамрав, малчид хувь хүнийхээ хувьд болон нийтээрээ дараа дараагийн хатуу ширүүн өвөлд бэлтгэхийн тулд юу хийж болох зэргийг өөр хоорондоо ярилцахад нь туслах байх гэж найдаж сонгосон юм. Эцэст нь, бид малчдын өөрсдийнх нь хэлсэн үг, авсан зургууд нь тэднийг бодлого боловсруулагчид, шийдвэр гаргагчидтай харилцан холбогдох нилээд хүчтэй арга хэрэгсэл болно гэж итгэж байна.

Фото зураг - дуу хоолой номонд Монголын Хангайн уулсын бүсэд орших Архангай аймгийн Их Тамир сум, говь цөл-хээрийн бүсийн хойд хязгаарт орших Баянхонгор аймгийн Жинст сумын малчдыг оролцуулсан. Бид энэ сумдыг дараах хоёр шалтгаанаар сонгож авсан юм. Нэгдүгээрт, бид энэ сумдад зуд болохоос өмнө судалгаа хийж байсан. Хоёрдугаарт, 2000-2002 оны зудны дараагаар шинээр албан ёсны нийтэд тулгуурласан бэлчээрийн менежмэнтийн бүлэглэлүүд эдгээр сумдад байгуулагдсан байсан бөгөөд бид эдгээр байгууллагуудад хамрагдсан малчдад зудтай тэмцэхэд дөхөмтэй байсан эсэхийг мэдэх гэж зорьсон юм. Фото зураг - дуу хоолойн төсөл 2010 оны 6 дугаар сард Их Тамир суманд, 2010 оны 10 дугаар сард Жинст суманд явагдлаа.


Судалгааны газар болгондоо бид фокус бүлгийн ярилцлаганд оролцогсдоос сайн дурын зурагчдыг шалгаруулж авсан. Нийт 8 зурагчдыг сонгож авснаас, 5 нь Их Тамир сумынх, 3 нь Жинст сумынх байлаа. Зурагчдын 5 нь эрэгтэй, 3 нь эмэгтэй байсан. Сайн дурын зурагчиддаа зургийн аппаратыг хэрхэн ашиглах талаар сургалт явуулж зудны талаарх зурагнууд авч цуглуулахыг тэднээс хүслээ. Зурагчид маань 7 хоногийн дараагаар авсан зурагнуудынхаа үр дүнг хуваалцахаар цугларсан. Зурагчин бүр авсан зурагнуудаасаа хамгийн сайн 5 зургаа угаалгахаар сонгосон байна. Тэдгээр зурагнуудаа угаалгасны дараагаар бүх зурагчдад тухайн угаалгасан зураг болгондоо тайлбар бичих цаг олгосон. Үүний дараагаар зурагчид маань өөр хоорондоо зургаа солилцон бие биендээ зурагнуудынхаа онцлог агуулгыг тайлбарлан ярилцсан билээ. Бүх зурагнуудын талаар ярилцан дууссаны дараагаар бүх зурагчид маань хэн хэний зурагнууд ямар сонирхолтой, юун талаар харуулж байв, ерөнхийдөө энэ бүх зурагнууд юуг өгүүлж байна вэ гэдэг талаар бүлэг дундаа харилцан ярилцлаа. Их Тамир сумын зурагчид угаалгасан зурагнуудаас хэсгийг зудын тухай ханын сонин хийхээр сонгон авлаа. Зурагчид маань өөрсдийнхөө зургийг дараалан ангилж зудын тухай ярихаар өгүүллээ бэлдсэн байна.

Зурагчид маань “Зудны cургамж” гэсэн гарчигийг ханын сониндоо өгөхөөр бэлдсэн бөгөөд энэ гарчигийг бид энэхүү номондоо ч хүртэл өгсөн юм. Энэ номондоо бид зурагчдынхаа сонгосон 5 зургийг тэдний бичсэн Монгол тайлбарыг нь орчуулан Англи-Монгол хэл дээр гаргасан байгаа. Бид малчдын өөрсдийнх нь дүрслэлийг тэдний авсан зураг, хийсэн тайлбараар нь тэр чигээр нь харуулахын тулд бид өөр бусад тайлбар нэмэлгүй та бүхэнд толилуулж байна. Та бүгд эдгээр зурагнаас, малчдын өөрсдийнх нь нүдээр өгүүлэх эдгээр түүхнээс зудын тухай ойлгож мэдэж авах болуу гэж найдаж байна.

Энэ номыг бүтээхэд тусалсан байгууллагуудЭнэхүү ном нь Байгалийн болон Нийгмийн Тогтвортой Хөгжлийн Итгэл Фонд (TFESSD) – оор санхүүжигдсэн Дэлхийн Банкны Нийгмийн Хөгжлийн Хэлтэс, Дэлхийн Банкны Зүүн Азийн Тогтвортой Хөгжлийн Хэлтэс, Финланд болон Норвегиос санхүүжигдсэн Олон-Донорын Итгэл Фондоор санхүүжигдсэн. Нэмэгдэл тусламжууд Колорадoгийн Их Сургуулийн Байгаль Хамгаалaл Хамтын Ажиллагааны Төвийн Тэтгэлэг, АНУ-ын Үндэсний Шинжлэх Ухааны Төвийн “Монголын

нийтэд тулгуурласан бэлчээрийн менежмэнт, хосолсон системийн цаг уурын өөрчлөлтөнд нөхөн сэргэх чадамжийг өндөржүүлэх үү?” cэдэвт тэтгэлэг No. BCS-1011801.

Mr. Gankhuyag explains his photo to the group.

н.Ганхуяг өөрийнхөө зургийг нөхдүүддээ таниулцуулж байгаа нь.


Last year there was a dzud. The thin animals shed their wool and hair late, and could not easily regain the weight that they lost.

Өнгөрсөн жил зуд болж, эцэнхий, туранхай орсон малын ноос хөөвөр хожуу салж, тараг тэвээрэг авах нь нэг л тааруу л байна.

P h o to g r a P h e r :Amarsanaa, Ikhtamir Soum

Зурагчин :Амарсанаа, Ихтамир сум


The impact of dzud can be described in terms of the loss of one bucket and one cooking pot of milk.

Зудын нөлөөнд нэг хувин, нэг тогоо сүү хорогдлоо үндсэндээ.




The weak animal offspring were vulnerable to parasite infestations and the only way to protect them was by using injections. The “Sustainable Livelihood II“ project provided injections.

Муу малын төл муу, муу төлийг ширх, хуулз барьсан ба түүнийг евомек хийж хамгаалж байна. “Тогтвортой амьжиргаа хоёр” төслийн тусламж евомик тариа байлаа.




The mother of this kid goat died along with many livestock during the dzud. They used a lot of hay in the winter and spring. It’s very important that the livestock owner prepares for winter very well.

Энэ ишигний эх нь зуданд бусад олон малын адил хорогдсон. Энэ өвөл, хавар тэжээл их орсон. Бэлтгэл базаах нь эзэн хүнээс их шалтгаална.




It’s becoming normal to give weakened horses injections in order to use them for racing.

Хүч муу орсон адуунд тариа хийж, наадамд уралдуулах нь хэвийн үзэгдэл болсон байна.




P h o to g r a P h e r : Gankhuyag, Ikhtamir Soum

Зурагчин :Ганхуяг, Ихтамир сум

The difficult times of winter and spring season for cows. The main factors that caused it: pasture degradation, drought, dzud, lack of water, and poor fodder.

Хүрэн тарлан үхэр өвөл, хаврын хүнд хэцүү цагийг даван туулж онд орсон. Үүнд нөлөөлсөн хүчин зүйл нь, Бэлчээрийн доройтол, Ган зуд, Ус ундаа,Тэжээлийн доройтол.


The excellent care of the owner, sufficient fodder and water enabled this Brown Mongolian ox to survive the past winter.

Хүрэн зүсийн монголын шар тэжээл сайтай, ус ундаа болон эзэн хүний мал маллагаа сайн, эм тариа хийгдсэн учраас онд мэнд орсон байна.




In 2009, before the dzud, the family that this corral belongs to had over 100 cattle, and now only 20 of them are left. This has affected them emotionally as well as economically.

Энэ хашаатай байгаа тугалтай айл 2009 онд нэг зуу гаран үхэртэй байсан бөгөөд одоо 20 хүрэхгүй үхэртэй болсон учир эдийн засгийн болон сэтгэл санааны хүнд байдал орсон юм.




The main factors that caused the loss of animals in the 2010 dzud included: continuous severe cold in the winter and spring, heavy snow, an influx of livestock migrating in from neighboring regions, a shortage of fodder, and occasional wind storms.

2010 оны байгалийн гамшигт өртсөн малууд. Өвөл, хаврын үргэлжилсэн хүйтэн, маш их хэмжээний цас орсон, отор нүүдэл их хэмжээгээр орж ирснээс үүдсэн малын хөлийн туурайн зуд, мал идэх өвс ховордсон, үе үе салхи шуурга гарах гэх мэт хүчин зүйл нөлөөлж энэ их мал үхсэн байна.




This picture shows the need to insulate the walls of the winter shelter with dung, and clean out the manure.

Энэхүү хашааны зураг бол эзэн хүн хашаа хороогоо сайн шавж дулаалан, өтөг бууцаа сайн бэлтгэх хэрэгтэйг сануулж буй зураг. Энэ бол өтөг бууц муутай, хашаа хорооны саравч онгорхой, шаваас муутай өвөлжөө юм.




P h o to g r a P h e r : A. Saranchimeg,

Ikhtamir Soum

Зурагчин :А. Саранчимэг, Ихтамир сум

2010 was a year with many dzud. Unusually low temperatures occurred between November and May. Some animals shed some hair and were not able to grow it back. Some cattle’s tails, ears, horns, and hooves froze and broke off. Yaks, in particular, lost their hair and still have not grown it back.

2010 он бол их зудтай жил болсон. Ихтамир сумын хувьд өнгөрсөн оны 11 сараас энэ оны 05 сарын хооронд их цочир хүйтэрсэн. Тэгээд хүйтнээс болоод малын үс нь унаад эргэж ургахгүй байна. Мөн үхрүүдийн сүүл, чих, эвэр, туурай нь хөлдөж тасарч унасан байна. Ихэвчлэн сарлагийн үс нь унаад одоо болтол ургахгүй байна.


One important strategy to avoid losing livestock in the winter is to make the winter camp in a sheltered location. Before the winter, people prepare the winter shelter by cleaning manure and repairing the roof and walls.

Хөдөөний малчин айлуудын хувьд өвлийн хүйтэнд малаа хорогдуулахгүй байх нэг том зүйл бол дулаан нөмөртэй өвөлжөө. Өвлөөс өмнө хүмүүс өвөлжөөгөө бэлдэн, өтөг бууцаа овоолж, хашаа саравчаа барьж авах хэрэгтэй.

P h o to g r a P h e r : A. Saranchimeg, Ikhtamir Soum



If the livestock are not sufficiently fattened prior to a dzud, there will be fewer live births, more birth defects, and lower life expectancy of the offspring. The lambs born in these conditions have a square shaped body, long ears, and legs of different lengths.

Зудтай жилийн мал тарга тэвээрэг муу авснаас болж бойжилт муутай, тахир дутуу, богино настай төл гарч байна. Энэ хурга бол дөрвөлжин биетэй, маш урт чихтэй, хөлнүүд нь урт богино болж гарсан.


Ikhtamir Soum

Зурагчин :А. Саранчимэг,

Ихтамир сум


Энэ зудны үеэр Монгол улсын тал хувийг хамарсан маш их хүйтнээс, өвс тэжээлийн дутагдлаас, мөн малчдын асаргаанаас гэх мэтээр олон сөрөг хүчин зүйлээс болж маш их хэмжээгээр мал хорогдсон. Түүний илрэл болгож авсан үхсэн малын сэгнүүд.

Across Mongolia, heavy losses of livestock resulted from conditions including unusually cold winter conditions (in about half of the country), a shortage of hay and fodder, and poor care taken by the herders. This is evidenced by the piles of remains of the dead livestock.

P h o to g r a P h e r : A. Saranchimeg, Ikhtamir Soum



It’s difficult to revive livestock that have suffered a severe winter and lost weight. Therefore it’s necessary to prepare a lot of hay and collect other edible plants for the winter. If hay isn’t well prepared and the winter is cold, livestock will have difficulty surviving. If one runs out of hay in such a case, the only way to feed the livestock is with feed. Some feeds include nettles, horse manure, mixed grains, and bran.

Өвлийн хүйтэнд тарга тэвээрэг муутай малыг онд оруулах их хэцүү. Үүнээс сэргийлэхийн тулд хадлангаа их авч, мал идэж болох л бол бүх төрлийн өвс ургамлыг хадаж бэлтгэж авах хэрэгтэй. Хэрвээ өвс тэжээл дутуу дээр нь хүйтэн бол мал өвлийг давах хэцүү. Өвсгүй болсон үед малын тэжээлийг өгч байж л малаа онд оруулна. Үүнд халгай, адууны хомоол, хүнхээл өвч, хорголжин хивэг байж болно.


Ikhtamir Soum

Зурагчин :А. Саранчимэг,



Өнгөрсөн өвөл, хаврын нөр их цас, зудыг хүн малын хамт даван туулж гарсны эцэст зуны эхэн сарын дэлгэр сайхан өдөр хурга ишиг мал саасны дараа эхтэйгээ нийлж эхийгээ хөхөж байгаа байдал.

People and animals, following a severe winter, are experiencing sunny summer days. Lambs and kids are drinking the milk of the mothers who survived the winter.

P h o to g r a P h e r :Sh. Ulziisaikhan, Ikhtamir Soum

Зурагчин :Ш. Өлзийсайхан, Ихтамир сум


P h o to g r a P h e r : Sh. Ulziisaikhan,

Ikhtamir Soum

Зурагчин :Ш. Өлзийсайхан,


After this cold winter and spring, there’s now a chance to take a rest, and it’s time to start milking, selling dairy products, and making clotted cream.

Энэ өвөл, хаврын цас зудтай хүнд үеийг даван туулж, хүн малын нуруу тэнийсэн үед малаа сааж, сааль сүүгээ борлуулан, сүүгээ өрөм болгон цагсаасан байдал.


P h o to g r a P h e r : Sh. Ulziisaikhan, Ikhtamir Soum


The milk of the animals that survived the winter is being processed and dried.

Онд мэнд орсон малынхаа сүү шимийг сааж борлуулахаар эцсийн бүтээгдэхүүн болгон хатааж байгаа байдал.


P h o to g r a P h e r : Sh. Ulziisaikhan,

Ikhtamir Soum

Зурагчин :Ш. Өлзийсайхан,


Leaving behind a cold winter and spring, and facing nice sunny days, a young herdsman named Amarsanaa looks through his binoculars to watch his horses grazing, and has a peace of mind.

Өвөл, хаврын хүнд үеийг ардаа орхин зуны дэлгэр цагийн нэгэн сайхан өдөр залуу малчин Амарсанаа өглөө эртлэн адуу малаа дурандан сэтгэл санаа тайван амгалан сууж буй нь.


The cows that survived the cold snowy winter and spring are being milked.

Өвөл, хаврын их цас зудан дундаас амар мэнд онд оруулж авсан үнээнүүдийнхээ өглөөний сүүг сааж байгаа нь.

P h o to g r a P h e r :Sh. Ulziisaikhan, Ikhtamir Soum



P h o to g r a P h e r : Ya. Buyankhishig,

Ikhtamir Soum

Зурагчин :Я. Буянхишиг, Ихтамир сум

The color of this multi-colored mare represents the color of previous winters but the color of her baby, white, represents the color of this winter.

Өмнөх жилүүдийн өвлүүдэд хүрэн алаг гүүний зүстэй зүйрлэм цас орсон жилүүд байлаа. Өнгөрсөн жил унаганы зүс дагуу арвин их цастай, хүйтэн зудтай жил болон өнгөрлөө.


Хүнд хэцүү зудтай өвөл өнгөрч, наадам найр эхлэн өвлийн бэлтгэлийг хэсэг зуур мартсан үе. Хэзээ хадлан тэжээл, өвлийн бэлтгэл бодож эхлэх бол....

P h o to g r a P h e r : Ya. Buyankhishig, Ikhtamir Soum


The difficult, cold, dzud winter is in the past. The Naadam holiday began and people forgot to make preparations for next winter for a brief period. When will those people think about making hay and preparing for winter?


P h o to g r a P h e r :Ya. Buyankhishig,

Ikhtamir Soum


It’s very important to have the right equipment and machinery for winter.

Өвлийн бэлтгэл хангахад техник, тоног төхөөрөмж чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.


The weakened animals, big and small, are being transported and making otor movement.

Ядарч туйлдсан бод болон бог малыг тээвэрлэж отор нүүдэлд хүргэж байлаа.

P h o to g r a P h e r : Ya. Buyankhishig, Ikhtamir Soum



P h o to g r a P h e r : Ya. Buyankhishig,

Ikhtamir Soum


Who will herd the livestock? The reason why we have a lack of milk and yogurt is because of a loss of animals this year.

Хэн нь мал маллах вэ? Энэ жил бид нарт тараг цагаан идээний хүртээмж эрс ховордсон нь зудтай жил байсан болоод малын хорогдол нөлөөллөө.

33 - Зудны Сургамж

Khangai Mountains


P h o to g r a P h e r : N. Erdenetungalag,

Jinst Soum

Зурагчин :Н. Эрдэнэтунгалаг,

Жинст сум

Nature worshipIn recent years, our careless treatment of nature causes mother earth to be restless. Therefore, there is need to worship water, wildlife and mother earth. If we do this, Bogd Mountain (Holy Mountain) will be merciful to us herders.


Байгаль дэлхийгээ шүтэхСүүлийн үед байгальтай хайр гамгүй харьцсанаар уул ус, хангай дэлхий догширч байна. Иймээс нутаг ус, ан амьтан, байгаль дэлхийгээ шүтэж, амьдарвал малчин ард түмэн бидэнд Богд хайрхан ээлтэй хандана.

P h o to g r a P h e r : N. Erdenetungalag, Jinst Soum

Зурагчин :Н. Эрдэнэтунгалаг, Жинст сум



Jinst Soum


Жинст сум

Household in otor

Today herders with satellite antenna are able to get all kinds of information, such as domestic and international news. But in spring of last year we were helpless against a natural hazard even when we had warning of the coming storm.

Отроор явж буй малчин өрх Малчид орчин үеийн техник технологи тухайлбал сансрын антеныг ашиглан гадаад, дотоодод болж байгаа үйл явдлын мэдээллийн хамт цаг агаарын шуурхай мэдээг шууд хүлээн авдаг. Цаг агаар хүндрэх мэдээлэл авсан хэдий ч өнгөрсөн хаврын байгалийн гамшиг, цаг агаар хүндрэх үед байгалийн өмнө хүч мөхөсдөж, үнэхээр сөгдсөн.


Туурайн зудБогдын нуруунд өнгөрсөн өвөл Баянцагаан, Шинэжинст, Баян-Өндөр сумын 20 гаруй малчин өрхийн 15000-16000 толгой мал отроор орж ирсэн. Нэг худгаас өдий тооны олон мал ундаалж байсан тул худаг усны гачигдалтай байж, өвөлжөө орчмын бэлчээр талхлагдсан. Манай нутагт цас бага байсан ч гадны олон мал отроор ирж, туурайн зуд болсон.

P h o to g r a P h e r : N. Erdenetungalag, Jinst Soum

Зурагчин :Н. Эрдэнэтунгалаг, Жинст сум

Hoofed dzudLast winter around 20 households with nearly 15,000-16,000 animals from Bayanstagaan, Shinejinst, and Bayan-Undor soum entered our grazing territory in the Bogd Mountain area for otor. The high concentration of animals around wells caused water shortages in winter pasture areas. Therefore, in conditions of not much snow, migration of animals from neighboring soum caused a so-called “hoofed” dzud.



Jinst Soum


Жинст сум

Herders need to be hard workers One important part of winter preparation is to gain animal fat. For that otor movement is required in fall and we make it every year. During that time family members who stay behind are cleaning our winter shelter, storing dried and compressed dung to use in winter for fire, also preparing hand fodder and feed. This year we built a new animal shelter, garage, and storage place at our winter shelter, where we used some construction materials from an old destroyed building. If we prepare well, winter will be warm.

Малчин хүн хөдөлмөрч байх ёстой Өвөлжилтийн бэлтгэлийн ажлын чухал хэсэг бол малдаа тарга тэвээрэг авахуулах юм. Үүний тулд намрын оторт явдаг. Энэ хооронд хотондоо үлдсэн хүн бүр хөрзөнгөө ховхлон хурааж, өвөлдөө түлэх түлшээ бэлдэх, хороо, бууцаа дулаалах, дарш, хөмүүл, таанын зоодой хийх зэрэг ажлыг хийнэ. Манайх энэ жил Адгийн цагаан тэжээлийн үйлдвэрийн балгасны өөдөс зүүдлийг түүж, шинээр бууц, малын саравч, машины граж, төлийн пүнз барьсан. Өвөлдөө сайн бэлтгэвэл өвлийг өнтэй давна.


Зудаас сургамж авч сумын хадланчид өвс хадланг Цагаан Голоос бэлтгэж байна (2010 оны 9-р сар). Тэжээлийн үйлдвэр байсан нөөцтэй газар (900 га) болох Цагаан Голоос сумын захиргаа сумын өвс тэжээлийн фондод 15 тонн хадлан хураасан. Хадлан хураах ажилд Засаг даргын тамгын газар, сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг, иргэдээс өөрсдийн сайн дурын үндсэн дээр оролцсон. Энэ ажил урд энэ хэмжээний далайцтайгаар хийж байгаагүй. Энэ ажилд аймгийн Хүнс хөдөө аж ахуйн газраас хүмүүс ирж оролцсон.

P h o to g r a P h e r : Monkhjargal, Environmental Inspector, Jinst Soum

Зурагчин :Мөнхжаргал, Байгаль орчны байцаагч, Жинст сум

Lessons from last year’s dzud motivated herders to prepare hay from Tsagaan Gol in September 2010. Jinst soum administration prepared 15 tons of hay from this area with assistance from local school and preschool teachers, the hospital and governor’s office. This scale of hay harvesting was not implemented in the past and this year almost all the government employees took part in this activity. Representatives from the Aimag Food and Agriculture Office volunteered to contribute in this initiative.


The forage production in Khavtsgai Valley was very good this year, which allowed local people to cut a good amount of hay. After the dzud herders learned they must prepare hay and fodder as much as they can. Even a small amount of hay will help them during an emergency.

Хавцгай хөндий энэ жил онцгой арвин ургацтай байсан болохоор иргэд хадлан хадах нөхцөл бүрдсэн. Өмнө нээх их хаддаггүй байсан бол зуд болсны малчид чихэр өвс, нарийн монгол өвс зэрэг малд тэжээл болох эдгээр ургамалыг нутгийн иргэд өөрсдийн хэрэгцээнд бага зэрэг хадаж, ариг гамтай ашиглаж байна.

P h o to g r a P h e r : Monkhjargal,

Environmental Inspector, Jinst Soum

Зурагчин :Мөнхжаргал, Байгаль орчны

байцаагч, Жинст сум


Зуд болсны дараа ган тайлагдаж Түйн гол энэ жил сайн ирж Орог нуур савандаа бараг хүрсэн учир гол дагуух ургацын байдал сайжирсан, малчдын сэтгэл санаа сэргэж, хүн мал усаар хангагдсан. Урд жилүүдэд гол тасарч ган болж байсан болохоор энэ зун намар гол маань бүх салаагаараа урссан. Голын дагуу зусч байгаа малчид 50-60 өрх байдаг. Түйн гол нь газар тариалан, мал аж ахуй, иргэдийн унд ахуйн усыг хангадаг амин чухал нөөц баялаг юм.

This year after the dzud, the Tuin River had an extremely good stream flow that almost fully filled the banks of Orog Lake. As a result the riparian area had a very good growth that encouraged herders as well as the livestock. In the past few years the river flow was almost dried up, but this summer it is overflowing its banks. There are about 50-60 herders camped along the river.




After losing more than 200 livestock during the 2009 dzud, in 2010 herder Yangiv from Tsagaan Us bag built a new winter shelter for his livestock from wood timbers, becoming an example for other herders. Yangiv’s experience from the last dzud tells him that this shelter will keep his livestock protected and covered during the coming winter.

Цагаан ус багийн малчин Янгивын 2010 онд барьсан шинэ өвөлжөө. 2009 онд 200 гаруй мал хорогдсон зудын сургамжиндаа тулгуурлаж шинэ битүү хашаа хороог банзаар нь бусад малчдад үлгэр дуриалал үзүүлж байна. Дулаан байр өвөл хаврын хүйтэн шуурга, хавсрагыг даван туулахад ихээхэн ач холбогдолтой гэдгийг Янгивых мэдэрсэн байна.

P h o to g r a P h e r : Monkhjargal,

Environmental Inspector, Jinst Soum

Зурагчин :Мөнхжаргал, Байгаль орчны

байцаагч, Жинст сум


2009-2010 зуднаас сургамж авч нөөц бэлчээр бэлдэж хашсан байдал. Энэ нөөц бэлчээрээ төл болон ядарсан муу малыг цаг хүндэрсэн үед цас орсон, цас шуургатай үед бэлчээрлүүлэхэд ашиглахаар бий болгосон. Ц. Хүрэлбаатрых Хөнөгийн багийн малчин.

As a result of 2009-2010 dzud, herder Khurelbaatar from Hunug bag learned lessons and created a small reserve pasture by fencing it. This reserve will be used for weak and baby animals during heavy snow falls and blizzards.




P h o to g r a P h e r : Banzragch, Jinst Soum

Зурагчин :Банзрагч, Жинст сум

Though herders lost most of their offspring during last year’s dzud, we have some families who have a good dairy products such as airag.

Өнгөрсөн жилийн зуданд малчид ихэнх төл малаа хорогдуулсан хэдий ч манай нутагт гүү барьж байгаа айл байгаа.


On the basis of lessons learned, the herders in our area have prepared well for the winter.

Нутгийн хаширсан малчид дор дороо л өвлийн бэлтгэл базааж авсан.




In contrast to the previous year, this year we have good forage and our family has collected and prepared a good amount of hand fodder and hay.

Ноднин жилийг бодвол энэ жил өвс тэжээл бэлдэж болохоор байна, манайх ч овоо хадлан авсан.




Silage manually prepared from taana and humuul (wild onions) is the most nutritious supplementary feed for weak animals during the spring.

Таана хөмөөл түүж дарш хийгээд муудсан малдаа хавар өгвөл янзын сайн байдаг.




During last year’s dzud we lost a lot of animals and this year our family started winter preparation early and now are very busy with cleaning corrals and doing other work before the winter.

Манайх өвлийн бэлтгэлээ эртнээс хийсэн, нондингийн зуднаар малаа ихээр хорогдуулсан болохоор өвөлжөө бууцаа янзлах гээд олон ажилтай байгаа.



Gobi Desert

Documents

Lessons from the Dzud · 2018-12-19 · them to create a poster about the dzud. The photographers organized their photos in a sequence to tell the story of the dzud. They chose the