TÜRKİYE’DE RÜZGAR SANTRALLERİNİN

İLETİM SİSTEMİ BAĞLANTILARI

Rüzgâr Enerjisi ÇalıĢtayı, TÜREB

27 Mart 2013

TEİAŞ

Kemal YILDIR Genel Müdür

Yönetim Kurulu Başkanı

2

ANA FAALĠYET KONULARI

• Türkiye Elektrik Sistemini yönetmek

• Türkiye İletim Sistemi Genişleme ve Yenilenme

yatırımlarını yapmak

• Türkiye İletim Sistemi işletme ve bakımını yapmak

• Üretim Kapasite Projeksiyonunu hazırlamak

• Piyasa Mali Uzlaştırma Sistemini çalıştırmak

• Uluslararası Enterkonneksiyon çalışmalarını yapmak

3

• 82 ADET 400 kV TRAFO MERKEZİ

• 1 ADET 220 kV TRAFO MERKEZİ

• 538 ADET 154 kV TRAFO MERKEZİ

• 13 ADET 66 kV TRAFO MERKEZİ

Toplam 634 TM 108.378 MVA trafo kurulu gücü

• 16.340 km 400 kV HAVAİ HAT

• 33.347 km 154 kV HAVAİ HAT

• 85 km 220 kV HAVAİ HAT (Gürcistan,Ermenistan)

• 509 km 66 kV HAVAİ HAT

• 260 km 154 ve 400 kV KABLO HATTI

• 50.541 km (TOPLAM İLETİM HATTI)

TÜRKĠYE ELEKTRĠK SĠSTEMi

4 4

TÜRKĠYE ENERJĠ TÜKETĠMĠ

  1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

TÜKETİM

(TWh) 114 118,5 128,3 126,9 132,6 141,2 150 160,8 174,6 190 198,1 194,1 210,4 230,3 241,9

ARTIŞ (%) 8,1 3,9 8,3 -1,1 4,5 6,5 6,3 7,2 8,6 8,8 4,3 -2 8,4 9,4 5

0

50

100

150

200

250

300

Twh

Türkiye Toplam Tüketimi (Twh)

5 5

KURULU GÜÇ VE MAKSĠMUM YÜK

2011 Yılı Sonu

Kurulu Güç: 52.911,1 MW

Yıllık Tüketim: 230,3 TWh

Puant Talep 36.122,4 MW

2012 Yılı Sonu

Kurulu Güç: 57.058 MW

Yıllık Tüketim: 241,9

Puant Talep 39.045 MW (27.07.2012 14:30)

Kurulu Güç (2013 Mart)

(MW)

TERMİK; 34.985; 61%

RÜZGAR; 2.337; 4%

HİDROLİK;

19.874; 34%

DİĞER; 326; 1%

TERMİK RÜZGAR HİDROLİK DİĞER

6 6

KURULU GÜCÜN KAYNAKLARA GÖRE DAĞILIMI

( 2013 Mart)

KURULU GÜÇ

FUEL-OİL + ASFALTİT + NAFTA + MOTORİN

2%

İTHAL KÖMÜR + TAŞ KÖMÜRÜ + LİNYİT

22%

DOĞALGAZ + LNG30%

YENİLENEBİLİR + ATIK0%

ÇOK YAKITLILAR KATI+SIVI

1%

ÇOK YAKITLILAR SIVI+D.GAZ

6%

JEOTERMAL0%

HİDROLİK BARAJLI26%

HİDROLİK AKARSU9%

RÜZGAR4%

7 7

TÜRKĠYE RES KURULU GÜCÜ

  1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

2013

Mart

RES

Kurulu

Gücü (MW)

8.7 8.7 18.9 18.9 18.9 18.9 18.9 20.1 59.0 146.3 363.7 791.6 1,320.2 1,728.7 2,260.5 2,337.0

0.0

500.0

1,000.0

1,500.0

2,000.0

2,500.0

MW

TÜRKİYE RÜZGÂR KURULU GÜCÜNÜN YILLARA GÖRE DEĞİŞİMİ

2.337

ĠġLETMEDEKĠ ve PLANLANAN RÜZGAR SANTRALLERĠ

* Kırmızı iĢaretler iĢletmede olan RES’leri göstermektedir. 8

9

RÜZGAR SANTRALĠ KAPASĠTE TAHSĠSLERĠ

KAPASİTE TAHSİS EDİLEN RÜZGAR SANTRALLERİ

MW

1 KASIM BAŞVURULARI ÖNCESİ TAHSİS EDİLEN KAPASİTE

3.760

TAHSİS EDİLEN TEKLİ BAŞVURU KAPASİTESİ 2.027

TAHSİS EDİLEN ÇOKLU BAŞVURU KAPASİTESİ

5.371

ARGE FAALİYETLERİ 6

2013 YILI GÜÇ ARTIŞLARI 752

TAHSİS EDİLEN TOPLAM KAPASİTE 11.917

10

RÜZGAR SANTRALĠ LĠSANS VE BAĞLANTI ANLAġMALARI

RÜZGAR SANTRALLERİ SON DURUM

MW

İŞLETMEDE 2.337

SADECE OLUMLU GÖRÜŞ VERİLEN SANTRALLER

2.371

SADECE LİSANS ALMIŞ SANTRALLER 4.737

SADECE BAĞLANTI ANLAŞMASI OLAN SANTRALLER

2.472

TOPLAM 11.917

11

RES’LERĠN ġEBEKEYE ENTEGRASYONU ve SÜREÇ

1 KASIM 2007

1 Kasım 2007

Öncesi BaĢvurular 1 Kasım 2007

BaĢvuruları

1 Kasım 2007 BaĢvurularının Değerlendirmesi

- Dünya standardı olarak bilinen Sisteme

bağlanabilir toplam RES kapasitesi Maksimum

Sistem Talebinin %25’i de aĢılarak %28’e

yaklaĢılmıĢtır.

- Gerekli RES Havza TM’leri ve Ġletim Yatırımları

belirlenmiĢtir.

- En yakın TM’lere Kısa Devre Gücünün %5’i

oranında bağlantıya izin verilmiĢtir.

12

KURULU GÜÇ, MAKSİMUM TALEP,

BAĞLANABİLİR RES KAPASİTESİ PROJEKSİYONU

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

20

16

20

17

20

18

20

19

20

20

20

21

20

22

20

23

MW

MAKSİMUM TALEP KURULU GÜÇ BAĞLANABİLİR RES KAPASİTESİ

BAĞLANABĠLĠR TOPLAM RES KAPASĠTESĠ

2023 yılı sonuna kadar

20.000 MW RES kurulu

gücü hedeflenmektedir.

1 Kasım BaĢvuruları

sürecinde, 2013 yılı için

öngörülen 48.000 MW

maksimum talebin ¼’ü baz

alınarak, 12.000 MW RES

bağlanabilir kapasitesi

belirlenmiĢtir.

13

ÇANAKKALE

380/154 kV Çan TM

380/154 kV Gelibolu (Sütlüce) TM

154 kV Çan Havza 1 TM

154 kV Çan Havza 2 TM

İZMİR

380/154 kV Ġzmir Havza TM

RES HAVZA TRAFO MERKEZLERĠ

KIRKLARELİ

380/154 kV Hamitabat Havza TM

İSTANBUL

380/154 kV Çatalca Havza TM

Rüzgar santral

baĢvurularının ve rüzgar

potansiyelinin yoğun

olduğu bölgelerde,

TeĢekkülümüzce RES

Havza Trafo Merkezleri

planlanarak bu

merkezlerde kapasite

açıklanmıĢtır.

14

TEĠAġ BAĞLANTI GÖRÜġLERĠ

78.000 MW BAġVURU

Bağlantı görüĢleri

oluĢturulurken Rüzgâr

santrallerine en yakın

TM’lerin kısa devre

gücünün %5’i kadar bir

bağlantıya izin

verilmiĢtir.

BaĢvuru alanı ve TM

kapasitesi kesiĢmeyen

RES’ler tekli baĢvuru

olarak değerlendirilerek

kapasite tahsisi

gerçekleĢtirilmiĢtir.

BaĢvuru alanı veya TM

kapasitesi kesiĢen

RES’ler çoklu baĢvuru

olarak değerlendirilerek

kapasite tahsisi

gerçekleĢtirilmiĢtir.

TM TM TM

15

Yarışma Paket

No

Katılan Şirket

Sayısı

Trafo Merkezi

Sayısı

Kapasite Tahsis

Edilen Şirket sayısı

Toplam Tahsis

Edilen Kapasite

(MW)

1 27 12 16 626

2 11 5 6 281

3 26 8 8 500

4 31 3 8 395

5 30 8 9 520

6 38 8 16 289,4

7 46 6 15 427

8 54 6 12 607

9 41 3 4 74

10 37 5 9 217

11 175 16 31 1199

12 33 4 7 198

13 47 3 6 166

TOPLAM 596 87 147 5500

Ortalama Katkı Payı Miktarı 1,91 kuruş/kwh

TEKLĠF EDĠLEN KATKI PAYI MĠKTARLARI

16

0 - 0,5 krş/kWh; 2215,7;

40%

0,5-1krş/kWh; 427; 8%

1-2 krş/kWh;

605,5; 11%2-3 krş/kWh; 225,5; 4%

3-4 krş/kWh; 816,6;

15%

4-5 krş/kWh; 728;

13%

5-krş/kWh; 481; 9%

0 - 0,5 krş/kWh

0,5-1krş/kWh

1-2 krş/kWh

2-3 krş/kWh

3-4 krş/kWh

4-5 krş/kWh

5-krş/kWh

RES KATKI PAYI MĠKTARLARI DAĞILIMI

17

LĠSANS VE BAĞLANTI ANLAġMALARI

RES KATKI PAYI

ANLAġMASI YarıĢma sonucunda

Kapasite kazanan

RES’ler ile TeĢekkülümüz

arasında imzalanır.

LĠSANS EPDK tarafından

Lisanslandırma süreci

baĢlar.

BAĞLANTI

ANLAġMASI RES’lerin sistem

bağlantısı için gerekli

iletim tesislerinin yapım

sürecine geçilir. *

* Lisanslı rüzgâr santrallerinin TeĢekkülümüzle yapacakları Bağlantı

AnlaĢması ile bağlantı maliyetleri TEĠAġ adına yatırımcı Ģirket

tarafından karĢılanırsa tarafımızca 10 yıl içerisinde geri ödeme

gerçekleĢtirilmektedir. Eğer santralin bağlantısı için gerekli iletim

tesislerinin TEĠAġ tarafından yapılması istenildiği taktirde söz konusu

tesislerin teminat mektubu karĢılığında Yatırım Planımıza dahil

edilmesi gerekmektedir.

18

Sisteme entegre edilmesi planlanan

Rüzgar Santralleri göz önünde

bulundurularak, Elektrik Piyasası ġebeke

Yönetmeliği yeniden değerlendirilmiĢ ve

Türkiye Elektrik Sistemine bağlanacak

Rüzgar Santrallerinin uyması gereken

Ģebeke gereksinimleri ġebeke

Yönetmeliği Ek-18 ile belirtilmiĢtir.

EK-18’le ilgili olarak, güç kalitesinin

iyileĢtirilmesi ve santral bağlantı

koĢullarının hem üretici hem Ģebeke

açısından daha sağlıklı olması için

Ek-18’de gerekli değiĢiklikler yapılarak

2013 yılı baĢında yürürlüğe girmiĢtir.

ġEBEKE YÖNETMELĠĞĠ EK-18

EK-18’de:

• Arıza Anında Türbinlerin Devrede

Kalma Dayanımları

• Arıza Sonrası Sisteme Katkı

• Aktif Güç Kontrolü

• Frekans Tepkisi

• Reaktif Güç Desteği

• Reaktif Güç Kapasitesi

konularında RES’lerin sistem kararlılığını

sağlayacak gereksinimler yer almaktadır.

19

Bağlantı noktasında bağlanabilir rüzgar santrali miktarı ile ilgili Kısa

Devre Gücünün %5’i kriteri, 2013 Ocak ayında Elektrik Ġletim Sistemi

Arz Güvenilirliği Ve Kalitesi Yönetmeliği’nde yapılan bir değiĢiklik ile

kaldırılmıĢtır.

Yapılan değiĢiklik çerçevesinde; bir bağlantı noktasında sisteme

bağlanabilecek RES kurulu gücü TS EN 61400 serisi standartlarına

göre belirlenecektir.

BAĞLANTI NOKTASI BAĞLANABĠLĠR KAPASĠTESĠ

Etkili bir rüzgar tahmini ve izleme sistemi ile rüzgar değiĢimlerine bağlı Arz-talep

dengesizliği ve sekonder rezervler açısından yaĢanacak problemlerin önüne geçilmesi

planlanmaktadır.

Bu kapsamda, Lisanslı olan tüm rüzgar enerjisi santralleri merkezi Yenilenebilir Enerji

Genel Müdürlüğünde olan Rüzgar Gücü Ġzleme ve Tahmin Merkezinden (RİTM) ve

dolayısıyla TEĠAġ Yük Tevzi Merkezlerinden izlenmesini sağlamak üzere gerekli alt yapıyı

ilgili mevzuat gereği kurmakla yükümlüdür.

20

RÜZGAR ENERJĠSĠ SANTRALLERĠNĠN ĠZLENMESĠ

21

MEVCUT RES’LERĠN GÜÇ ARTIġLARI

Lisans Yönetmeliği 13. Madde uyarınca;

Rüzgar enerjisine dayalı üretim tesisi kurmak amacıyla alınan lisanslar

kapsamındaki tesisler için, kuruma yapılan ilk lisans baĢvurusundaki sahada

baĢka lisans baĢvurusu olmaması ve kapasite artıĢı sonunda oluĢacak yeni güç

için mevcut iletim/dağıtım hattı ile mevcut bağlantı noktası ve gerilim seviyesinin

kullanılması koĢullarıyla kapasite artıĢı, modernizasyon, yenileme yatırımları ve

tadilatlara, lisansa derç edilen üretim sahasının dıĢına çıkılmaması kaydıyla izin

verilir.

Üretim tesisinin geçici kabulünün yapıldığı tarihten sonra baĢvurulabilir.

Madde kapsamında bu yıl içerisinde TeĢekkülümüze iletilen güç artıĢ talepleri

değerlendirilerek iĢletmedeki 38 farklı santral için, toplam 752 MW güç artışı

uygun değerlendirilmiĢtir.

Kemal YILDIR

Genel Müdür

Yönetim Kurulu BaĢkanı TEİAŞ