Embed Size (px)
Citation preview
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
Fahrettin Günerli
SMMM
Mayıs/2016
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
1
ĠÇĠNDEKĠLER
I-GENEL .......................................................................................................................................................... 2
II-FİNANSAL ANALİZ YÖNTEMLERİ ........................................................................................................... 2
1-)YÜZDE YÖNTEMĠ ĠLE ANALĠZ (Dikey Analiz) ................................................................................. 2
2-)KARġILAġTIRMALI ANALĠZ(Yatay Analiz) ....................................................................................... 4
3-) EĞĠLĠM YÜZDELERĠ YÖNTEMĠ ĠLE ANALĠZ (Trend Analizi) .......................................................... 6
4-) ORAN ANALĠZĠ ................................................................................................................................... 8
A-LĠKĠDĠTE ORANLARI:................................................................................................................................................. 9
B-FĠNANSAL YAPI ĠLE ĠLGĠLĠ ORANLAR: ............................................................................................................ 11
C-FAALĠYET ORANLARI : .......................................................................................................................................... 14
D-KARLILIK ORANLARI ............................................................................................................................................. 18
E) PĠYASA PERFORMANSINI DEĞERLENDĠRMEDE KULLANILAN ORANLAR ....................................... 20
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
2
I-GENEL
Finansal bilgi sisteminin ürettiği verilerden hareketle hazırlanan finansal tabloların kullanıcılar açısından
anlamlı, daha anlaĢılabilir ve yorumlanabilir hale getirilmesi gerekmektedir. Finansal analiz teknikleri
kullanılarak, bu tablolar kullanıcıların isteklerini karĢılayabilir duruma getirilir. Finansal analiz sonucu
ortaya çıkan rakamlar çoğu kez tek baĢına bir anlam ifade etmeyebilir. Çıkan sonuçların geçen yıl veya
yılların rakamlarıyla, sektör ortalamalarıyla ya da genel kabul görmüĢ standart rakamlarla
karĢılaĢtırılması gerekir. Ancak, finansal analizden beklenen faydanın sağlanabilmesi için, tek bir analiz
tekniği ile yetinilmeyerek, mümkün olduğunca tüm teknikler uygulanmalıdır.
II-FĠNANSAL ANALĠZ YÖNTEMLERĠ
Finansal analizde kullanılan baĢlıca teknikler Ģunlardır:
1) Yüzde Yöntemi ile Analiz (Dikey Analiz)
2) KarĢılaĢtırmalı Analiz (Yatay Analiz)
3) Eğilim Yüzdeleri Yöntemi ile Analiz (Trend analizi)
4) Oran Analizi
1-)YÜZDE YÖNTEMİ İLE ANALİZ (Dikey Analiz)
Bu yöntemle, iĢletmenin bilanço ve gelir tablosu değerleri yüzde değerler ile ifade edilir. Yüzde yöntemi
ile analizde tek bir yılın finansal tabloları kullanılabileceği gibi, birden fazla yılın finansal tabloları
kullanılarak, her bir yılın yüzdeleri karĢılaĢtırılabilir. KarĢılaĢtırma diğer iĢletmelerin yüzdeleri ile de
yapılabilir. Hesaplanan yüzde değerlerin iĢletmenin faaliyetleri için yeterli olup olmadığı araĢtırılmalıdır.
Gereğinden az ya da fazla değerin iĢletmenin genel durumuna etkisinin neler olabileceği tahmin
edilmeli, tahminler olumsuzluk olabileceği yönünde ise gerekli iyileĢtirme tedbirleri alınmalıdır.
ABC ġirketinin yüzde yöntemine göre değerlendirilmiĢ bilançosu aĢağıdaki gibidir.
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
3
ABCġĠRKETĠ'NĠN 31.12.2011 VE 31.12.2012 TARĠHLĠ BĠLANÇOSU (TL)
BĠLANÇO KALEMLERĠ
31.12.2011 PAYI 31.12.2012 PAYI AKTĠF
1. Dönen Varlıklar 4,830,000 59.34% 5,850,000 61.85%
Hazır Değerler 130,000 1.60% 500,000 5.29%
Ticari Alacaklar 1,500,000 18.43% 1,200,000 12.69%
Stoklar 3,000,000 36.86% 4,000,000 42.29%
Diğer Dönen Değerler 200,000 2.46% 150,000 1.59%
2. Duran Varlıklar 3,310,000 40.66% 3,608,000 38.15%
Ticari Alacaklar 300,000 3.69% 400,000 4.23%
Maddi Duran Varlıklar (Net) 3,000,000 36.86% 3,200,000 33.83%
Diger Duran Varlıklar 10,000 0.12% 8,000 0.08%
AKTĠF TOPLAMI 8,140,000 100.00% 9,458,000 100.00%
PASĠF 31.12.2011 PAYI 31.12.2012 PAYI
3. Kısa Vadeli Yabancı
Kaynaklar 3,300,000 40.54% 4,500,000 47.58%
Mali Borçlar 1,800,000 22.11% 2,500,000 26.43%
Ticari Borçlar 1,200,000 14.74% 1,600,000 16.92%
Diğer Borçlar 300,000 3.69% 400,000 4.23%
4. Uzun Vadeli Borçlar 598,000 7.35% 1,140,000 12.05%
Mali Borçlar 200,000 2.46% 500,000 5.29%
Ticari Borçlar 368,000 4.52% 600,000 6.34%
Diğer Borçlar 30,000 0.37% 40,000 0.42%
5. Özkaynaklar 4,242,000 52.11% 3,818,000 40.37%
ÖdenmiĢ Sermaye 3,500,000 43.00% 3,500,000 37.01%
Yedekler 50,000 0.61% 50,000 0.53%
GeçmiĢ Yıl Kar / Zararı 300,000 3.69% 560,000 5.92%
Dönem Net Karı (Zararı) 392,000 4.82% -292,000 -3.09%
PASĠF TOPLAMI 8,140,000 100.00% 9,458,000 100.00%
Bilançonun yüzde yöntemi ile analizinde ya grup toplamı (dönen varlıklar, duran varlıklar, kısa vadeli
yabancı kaynaklar, öz kaynaklar gibi) 100 kabul edilip, diğer kalemler grup toplamına oranlanır ya da
aktif ve pasif toplamı 100 alınarak aktif ve pasifteki diğer kalemler aktif ve pasif toplamına oranlanır.
Yüzde yöntemiyle bilanço analizinde varlıklarla kaynaklar arasındaki dengeye özellikle bakılmalıdır. En
azından dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynaklarla, duran varlıkların uzun vadeli yabancı
kaynaklar + öz kaynaklarla finanse edilmesi arzu edilir. Varlık ve kaynakların grup yüzdeleri alınarak,
bunlar karĢılaĢtırılmalıdır.
Gelir tablosunun yüzde yöntemi ile analizinde ise, net satıĢlar 100 kabul edilerek diğer kalemler net
satıĢlara oranlanır.
ABC ġirketinin gelir tablosunun yüzde yöntemine göre düzenlenmiĢ Ģekli aĢağıdaki gibidir.
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
4
ABC ġĠRKETĠ'NĠN 31.12.2011 VE 31.12.2012 TARĠHLĠ GELĠR TABLOSU (TL)
GELĠR TABLOSU 31.12.2011 PAYI 31.12.2012 PAYI
Yurtiçi SatıĢlar 14,000,000 87.77% 20,000,000 81.63%
YurtdıĢı SatıĢlar 2,000,000 12.54% 5,000,000 20.41%
Brüt SatıĢlar 16,000,000 100.31% 25,000,000 102.04%
SatıĢlardan Ġndirimler 50,000 0.31% 500,000 2.04%
Net SatıĢlar 15,950,000 100.00% 24,500,000 100.00%
Satılan Malın Maliyet 12,760,000 80.00% 20,660,000 84.33%
Brüt Kar 3,190,000 20.00% 3,840,000 15.67%
Faaliyet Giderleri 2,500,000 15.67% 3,750,000 15.31%
Finansman Giderleri 210,000 1.32% 360,000 1.47%
Faaliyet Kar / Zarar 480,000 3.01% -270,000 -1.10%
Faaliyet DıĢı Gelirler 50,000 0.31% 40,000 0.16%
Faaliyet DıĢı Giderler 40,000 0.25% 62,000 0.25%
Vergi Öncesi Net Kar 490,000 3.07% -292,000 -1.19%
Dönem Karı Vergisi (%20) 98,000 0.61% 0.00%
Dönem Net Karı (Zararı) 392,000 2.46% -292,000 -1.19%
Gelir tablosunun yüzde yöntemi ile analizinde ise, net satıĢlardan baĢlayarak her bir kalemin yüzde
değeri hesaplanarak, net kâra ulaĢıncaya kadar değiĢimin ne olduğu belirlenmelidir. Yetersiz bir net kâr
rakamına neden ulaĢılamadığı gelir tablosunun yüzde yöntemi ile analiziyle daha kolay tespit edilir.
2-)KARŞILAŞTIRMALI ANALİZ(Yatay Analiz)
Birden fazla yıla ait bilanço ve gelir tablosu kalemlerinin yıllar itibariyle değiĢimlerini görmek amacıyla
yapılan analizdir. Dinamik bir analiz olan karĢılaĢtırmalı tablolar analizi ile, iĢletmenin geliĢme sürecinde
faaliyet sonuçlarının karĢılaĢtırılarak, bir değerlendirmeye tâbi tutulması hedeflenmektedir.
KarĢılaĢtırmalı tablolar analizi, iĢletmenin kendi içinde analizidir. BaĢka bir deyiĢle oran analizinde
olduğu gibi karĢılaĢtırmalar diğer iĢletmelerin sonuçlarıyla değil, çoğu kez iĢletmenin geçmiĢ
rakamlarıyla yapılır.
KarĢılaĢtırmalı tablolar analizi aĢağıdaki aĢamalar izlenerek yapılır:
a) Bilanço ve gelir tablosundaki her bir kalemin bir önceki yıla göre mutlak farkları alınarak, artıĢ ya da
azalıĢlar tespit edilir. Ġkiden fazla yıl karĢılaĢtırılıyorsa, değiĢimler baĢlangıç alınan yıla göre
yapılabileceği gibi, birbirini takip eden yıllar arasında da yapılabilir.
b) Ġkinci aĢamada hesaplanan mutlak farklar, yüzdesel ifadelere dönüĢtürülür.
c) Kalemler arasındaki mutlak ve yüzde farklar belirlendikten sonra, bu değiĢimlere sebep olabilecek
nedenler aranır. Aktif kalemdeki bir artıĢ, aktifteki diğer kalemlerdeki azalıĢlardan ya da pasif
kalemlerindeki artıĢtan kaynaklanabilir. Aktif kalemdeki bir azalıĢ, aktifteki diğer kalemlerdeki artıĢtan
ya da pasif kalemlerindeki azalıĢtan ileri gelmiĢ olabilir.
d) DeğiĢimlerin nedenleri de bulunduktan sonra, değiĢime yol açan geliĢmelerin iĢletme açısından
olumlu mu olumsuz mu olduğu incelenir. Analizin en önemli aĢaması bu kısımdır. Çünkü değiĢimlere
yol açan geliĢmeler iyi analiz edilmezse, yanlıĢ yargılarda bulunularak, hatalı kararlar verilebilir.
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
5
KarĢılaĢtırmalı tablolar analizinde göz önüne alınması gereken faktörler;
a) KarĢılaĢtırmalarda baz alınan yılın normal bir faaliyet dönemine ait olması gerekir. Faaliyetleri, çok iyi
ya da çok kötü olan bir yılın alınması hatalı karĢılaĢtırmalara yol açabilir.
b) Yıllar arasındaki değiĢimler incelenirken, enflasyonun neden olduğu değiĢimlerin etkisi giderilmeye
çalıĢılmalıdır.
c) Sonuçlar yorumlanırken, her bir kalemdeki değiĢimin, iĢletmenin mali durumuna, karlılığına, piyasa
değerine etkisinin neler olabileceği özellikle değerlendirilmelidir.
d) Sadece karĢılaĢtırmalı tablolar analizi ile yetinilmemeli, diğer analiz tekniklerinden de
yararlanılmalıdır.
ABC ġirketinin 2011 ve 2012 yılı verilerine göre hazırlanmıĢ karĢılaĢtırmalı bilançosu aĢağıdaki gibidir.
ABC ġĠRKETĠ'NĠN 31.12.2011 VE 31.12.2012 TARĠHLĠ BĠLANÇOSU (TL)
BĠLANÇO KALEMLERĠ
31.12.2011 31.12.2012 ARTIġ/AZALIġ % AKTĠF
1. Dönen Varlıklar 4,830,000 5,850,000 1,020,000 21.12%
Hazır Değerler 130,000 500,000 370,000 284.62%
Ticari Alacaklar 1,500,000 1,200,000 -300,000 -20.00%
Stoklar 3,000,000 4,000,000 1,000,000 33.33%
Diğer Dönen Değerler 200,000 150,000 -50,000 -25.00%
2. Duran Varlıklar 3,310,000 3,608,000 298,000 9.00%
Ticari Alacaklar 300,000 400,000 100,000 33.33%
Maddi Duran Varlıklar (Net) 3,000,000 3,200,000 200,000 6.67%
Diger Duran Varlıklar 10,000 8,000 -2,000 -20.00%
AKTĠF TOPLAMI 8,140,000 9,458,000 1,318,000 16.19%
PASĠF 31.12.2011 31.12.2012 ARTIġ/ AZALIġ %
3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 3,300,000 4,500,000 1,200,000 36.36%
Mali Borçlar 1,800,000 2,500,000 700,000 38.89%
Ticari Borçlar 1,200,000 1,600,000 400,000 33.33%
Diğer Borçlar 300,000 400,000 100,000 33.33%
4. Uzun Vadeli Borçlar 598,000 1,140,000 542,000 90.64%
Mali Borçlar 200,000 500,000 300,000 150.00%
Ticari Borçlar 368,000 600,000 232,000 63.04%
Diğer Borçlar 30,000 40,000 10,000 33.33%
5. Özkaynaklar 4,242,000 3,818,000 -424,000 -10.00%
ÖdenmiĢ Sermaye 3,500,000 3,500,000 0 0.00%
Yedekler 50,000 50,000 0 0.00%
GeçmiĢ Yıl Kar / Zararı 300,000 560,000 260,000 86.67%
Dönem Net Karı (Zararı) 392,000 -292,000 -684,000 -174.49%
PASĠF TOPLAMI 8,140,000 9,458,000 1,318,000 16.19%
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
6
ABC ġirketinin 2011 ve 2012 yılı verilerine göre hazırlanmıĢ karĢılaĢtırmalı gelir tablosu aĢağıdaki gibidir
ABC ġĠRKETĠ'NĠN 31.12.2011 VE 31.12.2012 TARĠHLĠ GELĠR TABLOSU (TL)
GELĠR TABLOSU 31.12.2011 31.12.2012 ARTIġ/ AZALIġ %
Brüt SatıĢlar 14,000,000 20,000,000 6,000,000 43%
YurtdıĢı SatıĢlar 2,000,000 5,000,000 3,000,000 150%
Brüt SatıĢlar 16,000,000 25,000,000 9,000,000 56%
SatıĢlardan Ġndirimler 50,000 500,000 450,000 900%
Net SatıĢlar 15,950,000 24,500,000 8,550,000 54%
Satılan Malın Maliyet 12,760,000 20,660,000 7,900,000 62%
Brüt Kar 3,190,000 3,840,000 650,000 20%
Faaliyet Giderleri 2,500,000 3,750,000 1,250,000 50%
Finansman Giderleri 210,000 360,000 150,000 71%
Faaliyet Kar / Zarar 480,000 -270,000 -750,000 -156%
Faaliyet DıĢı Gelirler 50,000 40,000 -10,000 -20%
Faaliyet DıĢı Giderler 40,000 62,000 22,000 55%
Vergi Öncesi Net Kar 490,000 -292,000 -782,000 -160%
Dönem Karı Vergisi (%20) 98,000 -98,000 -100%
Dönem Net Karı 392,000 -292,000 -684,000 -174%
3-) EĞİLİM YÜZDELERİ YÖNTEMİ İLE ANALİZ (Trend Analizi)
Bu yöntemde mali tablolarda bir döneme ait tutarlar 100 kabul edilir, bunu izleyen dönemlere ait aynı
tür değerlerin, ilk döneme göre yüzde olarak değiĢimi hesaplanır. Böylece zaman içerisinde her kalemin
göstermiĢ olduğu eğilim incelenir. Baz alınan yıldan sonraki dönemlere ait değerlerin 100’ün altında
olması, bu değerin baz alınan değerden daha düĢük olduğunu, 100’den fazla olması da bu değerin baz
alınan değerden daha yüksek değerde bulunduğunu gösterir.
Bu yöntemin doğru sonuçlar vermesi için her yönüyle normal sayılan bir yıl baz olarak alınmalıdır.
Ayrıca, incelemeye konu dönem sayısının mümkün olduğunca fazla olması gerekir. Bunun yanında, fiyat
artıĢları da göz önüne alınmalıdır. Fiyat artıĢlarının çok yüksek olduğu dönemlerde, birbirini izleyen
yıllarda tutar artıĢları da önemli bir artıĢ eğilimi gösterecektir. Buna karĢılık, aynı verinin miktar artıĢ
eğilimi düĢük düzeyde olacaktır.
Bu yöntemle elde edilen yüzdeler, iĢ kolu ortalamaları ile rakip kuruluĢların verileriyle kıyaslanabilir.
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
7
ABC ġirketinin bu yönteme göre hazırlanmıĢ bilanço ve gelir tabloları aĢağıdaki gibidir.
ABC ġĠRKETĠ'NĠN 31.12.2011 VE 31.12.2012 TARĠHLĠ BĠLANÇOSU (TL)
BĠLANÇO KALEMLERĠ
31.12.2011 31.12.2012 31.12.2011 31.12.2012 AKTĠF
1. Dönen Varlıklar 4,830,000 5,850,000 100 121
Hazır Değerler 130,000 500,000 100 385
Ticari Alacaklar 1,500,000 1,200,000 100 80
Stoklar 3,000,000 4,000,000 100 133
Diğer Dönen Değerler 200,000 150,000 100 75
2. Duran Varlıklar 3,310,000 3,608,000 100 109
Ticari Alacaklar 300,000 400,000 100 133
Maddi Duran Varlıklar (Net) 3,000,000 3,200,000 100 107
Diger Duran Varlıklar 10,000 8,000 100 80
AKTĠF TOPLAMI 8,140,000 9,458,000 100 116
PASĠF 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2011 31.12.2012
3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 3,300,000 4,500,000 100 136
Mali Borçlar 1,800,000 2,500,000 100 139
Ticari Borçlar 1,200,000 1,600,000 100 133
Diğer Borçlar 300,000 400,000 100 133
4. Uzun Vadeli Borçlar 598,000 1,140,000 100 191
Mali Borçlar 200,000 500,000 100 250
Ticari Borçlar 368,000 600,000 100 163
Diğer Borçlar 30,000 40,000 100 133
5. Özkaynaklar 4,242,000 3,818,000 100 90
ÖdenmiĢ Sermaye 3,500,000 3,500,000 100 100
Yedekler 50,000 50,000 100 100
GeçmiĢ Yıl Kar / Zararı 300,000 560,000 100 187
Dönem Net Karı (Zararı) 392,000 -292,000 100 -74
PASĠF TOPLAMI 8,140,000 9,458,000 100 116
ABC ġĠRKETĠ'NĠN 31.12.2011 VE 31.12.2012 TARĠHLĠ GELĠR TABLOSU (TL)
GELĠR TABLOSU 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2011 31.12.2012
Brüt SatıĢlar 14,000,000 20,000,000 100 143
YurtdıĢı SatıĢlar 2,000,000 5,000,000 100 250
Brüt SatıĢlar 16,000,000 25,000,000 100 156
SatıĢlardan Ġndirimler 50,000 500,000 100 1000
Net SatıĢlar 15,950,000 24,500,000 100 154
Satılan Malın Maliyet 12,760,000 20,660,000 100 162
Brüt Kar 3,190,000 3,840,000 100 120
Faaliyet Giderleri 2,500,000 3,750,000 100 150
Finansman Giderleri 210,000 360,000 100 171
Faaliyet Kar / Zarar 480,000 -270,000 100 -56
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
8
Faaliyet DıĢı Gelirler 50,000 40,000 100 80
Faaliyet DıĢı Giderler 40,000 62,000 100 155
Vergi Öncesi Net Kar 490,000 -292,000 100 -60
Dönem Karı Vergisi (%20) 98,000 100 0
Dönem Net Karı 392,000 -292,000 100 -74
4-) ORAN ANALİZİ
Finansal tabloların oranlarla analizi, bilanço veya gelir tablolarındaki iki kalemin birbirine bölümü ile
yapılır. Finansal tablolardan bu Ģekilde bir çok oran hesaplamak mümkündür. Ancak amaç çok sayıda
oran hesaplamak değildir. Bilanço ya da gelir tablosu kalemlerinin anlamlı seçilmesi, analiz yapanın
cevaplandırmak istediği sorulara cevap verebilecek nitelikteki oranların hesaplanması gerekmektedir.
Oranların hesaplanması da tek baĢına yeterli değildir. Önemli olan bu oranların yorumlanmasıdır.
Yorum yapılırken bulunan oranın geçmiĢ yıl oranlarıyla, sektör ortalamalarıyla ya da belirlenmiĢ bir
standartla karĢılaĢtırılması gerekir. Her oranın yorumu kendine özgü nitelikler taĢır. Bu da her oranın
pay ve paydasında yer alan kalemlerin kendi aralarındaki iliĢkiye ve bu iliĢkinin yarattığı TL, gün, yüzde,
defa gibi farklı sonuçlara dayanır.
Oranlar, firmaların geçmiĢ hesap dönemlerine ait mali tablolarda yer alan bilgilerden yararlanılarak
hesaplanmakta ve bu nedenle geçmiĢ döneme ait sonuçları ortaya koymaktadır. Oysa ki, kredi talep
eden iĢletme krediyi gelecek dönemlerde sağlayacağı fonlarla geri ödeyebilecektir. Kredi analizinde
firmanın geçmiĢini incelemek değil,geleceğini de tahmin etmek önemlidir. Bu nedenle hesaplanan
oranlar, geleceğe iliĢkin tahminlerde kullanabildikleri ölçüde yararlı olacaktır.
Her oranın yorumunda aĢağıdaki aĢamaların izlenmesi analiste yardımcı olur.
a)Çıkan sonucun anlamının belirlenmesi,
b) Çıkan sonucun, formülün pay ve paydasındaki kalemlerden hangisinin ya da her ikisinin de etkisinde
olup olmadığının belirlenmesi,
c) Çıkan sonucun, iĢletmenin mali durumu veya faaliyet sonucuna etkisinin belirlenmesi.
Finansal tabloların analizinde yaygın olarak kullanılan oran analizinde baĢarılı olabilmek için aĢağıdaki
faktörlerin dikkate alınması gerekir.
a)Oran analizinde anlamsız oran kullanmaktan kaçınılmalıdır.
b) Oranlar doğru ve amaçlara uygun biçimde yorumlanmalıdır.
c) Oranlar üzerindeki mevsimlik ve konjonktür hareketlerinin etkileri, yorumlarda dikkate alınmalıdır.
d) Oranlardaki değiĢikliklerin nedenleri ve iĢletme açısından taĢıdığı önem doğru belirlenmelidir.
e) Oranlardaki değiĢimler, ek bilgilerle desteklenerek yorumlanmalıdır.
f) Oran sonuçları, oranda yer alan değerlerin tutarları da dikkate alınarak yorumlanmalıdır.
g) Oranlar değerlendirilirken, iĢletmenin kendi geçmiĢ yıllar bilgileri yanında sektörün genel gidiĢi de
dikkate alınmalıdır.
h) Oran analizi ile iĢletmenin geçmiĢ performansı değerlendirilirken, gelecekle ilgili ipuçları yakalamak
bir hedef olmalıdır.
Oranlar, iĢletme faaliyet sonuçları ile mali durumunu değerlendirmedeki kullanıĢ amaçları dikkate
alınarak sınıflandırılır. Bu sınıflandırmaya göre oranlar;
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
9
A) Likidite oranları
B) Finansal yapı ile ilgili oranlar
C) Faaliyet oranları
D) Kârlılık oranları
E) Piyasa performansını değerlendirmede kullanılan oranlar olarak beĢ ana baĢlıkta toplanabilir.
A-LĠKĠDĠTE ORANLARI:
Likidite oranları, iĢletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü ölçmek için hesaplanır. Likidite oranları
hesaplanarak, iĢletmenin net iĢletme sermayesinin yeterli olup olmadığı tespit edilmeye çalıĢılır. Bir
iĢletmenin likidite oranlarının yüksek olması, kısa vadeli borçlarını ödemede bir sorunla
karĢılaĢılmayacağını gösterir. ĠĢletmelerin karĢılaĢtığı sorunların çoğunluğu, likidite yetersizliğinden
kaynaklanmaktadır. Bu nedenle iĢletmelerin likidite durumunun değerlendirilmesi iĢletmeler açısından
önemlidir. Likidite oranlarının yetersizliği kadar fazla olması da iĢletmeler açısından olumsuz bir
durumdur. Oranların yüksek olması, dönen varlıkların atıl kaldığı, kâr fırsatlarının iyi değerlendirilmediği
izlenimini doğurur. Likidite oranları üçe ayrılarak incelenir.
A1) Cari Oran
DÖNEN VARLIKLAR/KISA VADELĠ BORÇLAR
Normal Ģartlar altında iĢletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme yeteneğini ,aynı zamanda net iĢletme
sermayesinin yeterli olup olmadığını ortaya koymaktadır. Ancak, bu oranın hesaplanmasında dönen
değerlerin ve kısa vadeli borçların niteliği dikkate alınmadığından firmanın mali gücünü gösteren kaba
bir ölçü niteliğindedir.
Üretim iĢletmeleri için genel kabul görmüĢ değeri 2 olarak alınmaktadır. Fakat bazı durumlarda bu
oranın 2′nin üzerinde olması yetersiz olarak kabul edilirken, bazı durumlarda, 2′nin altında olması
yeterli olabilmektedir. Özellikle geliĢmekte olan ülkelerde;
i) uzun vadeli kredi sağlamak güç olduğundan,
ii) sermaye piyasasından fon sağlama olanakları sınırlı olduğundan,
iii) enflasyonun daima yüksek olması nedeniyle artan iĢletme sermayesi ihtiyacı kısa vadeli borçlarla
finanse edilmeye çalıĢıldığından,
iv) iĢletmelerin öz sermayeleri yetersiz olduğundan cari oranın 1,5 seviyesinde olması yeterli kabul
edilebilir.
Ünitenin baĢında verilen bilanço verilerine göre ABC Ģirketinin cari oranı 1,46’dan 1,30’a gerilemiĢtir.
Cari oranın genel kabul görmüĢ oranının 2 olmasına rağmen, bulunan sonuçlar arzu edilen seviyelerin
altındadır. Ancak iĢletmenin genel durumunu anlayabilmek için diğer oranların da hesaplanması gereği
açıktır.
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
10
A2) Likidite Oranı (Asit-test Oranı) :
DÖNEN DEĞERLER-(STOKLAR+PEġĠN ÖD.GĠD.+DĠĞER DÖNEN VARLIKLAR) /KISA VADELĠ BORÇLAR
Veya
(KASA+BANKA+SERBEST MENK.DEĞ.+KISA SÜRELĠ ALAC.)/KISA VADELĠ BORÇLAR
Dönen varlıklar içerisinde en düĢük likiditeye sahip olan varlıklar stoklardır. Stoklar istenildiği zaman,
istenilen fiyattan paraya çevrilemezse, vadesi gelen borçların ödenmesi sorun olabilir.
Cari oran, tüm dönen varlıkları hesaplamaya dahil ettiğinden çok genel, kaba bir ölçüdür. ĠĢletmenin
likidite durumunu biraz daha hassas Ģekilde ölçebilmek için likidite oranı kullanılır.
ĠĢletmelerin bir yıl içerisinde ödenecek borçlarına karĢılık ne miktarda para ve kısa sürede nakde
çevrilecek kıymetleri bulunduğunu gösterir.
Bu oranın genel kabul görmüĢ standardı 1′dir. Oranın 1 olarak bulunması, iĢletmelerin kısa vadeli
yabancı kaynaklarını, olağanüstü durumlarda hazır değerleri ve süratle paraya çevrilebilen değerleri ile
rahatlıkla karĢılayabileceklerini gösterir. Ülkemizde iĢletmeler genellikle kısa vadeli kredilerden
yararlandıkları için bu oran 1′in altında olabilmektedir. Bu kapsamda ülkemiz imalat sanayi genelinde
ortalama olarak likidite oranının % 70,%80 dolayında olduğu gözlemlenmektedir.
ABC ġirketinin asit-test oranı 0,55′den 0.41’e gerilemiĢtir. ĠĢletmenin 2012 yılında stoklarının 2011
yılına göre artıĢ göstermesi zaten düĢük olan asit test oranının daha da düĢmesine yol açmıĢtır.
A3) Nakit Oranı
(KASA+BANKA+DĠĞER NAKĠT DEĞERLER)/KISA VADELĠ BORÇLAR
Cari ve Likidite oranlarına göre daha kısa vadeli dönen varlıkların ele alındığı orandır.
ĠĢletmelerin hem stoklarını elden çıkaramama hem de alacaklarını tahsil edememe gibi çok olağanüstü
bir ekonomik sıkıntı durumunda hazır değerleri ile kısa vadeli yabancı kaynaklarının ne kadarını
ödeyebileceklerini ortaya koyan bir orandır. Likidite oranından da keskin bir oran olan nakit oranı,
sektörden sektöre farklı olmakla birlikte, 0,20 olması yeterli kabul edilir. Fakat diğer oranlarda olduğu
gibi bu oran da ülkemizde genelde 0,20′nin altında çıkmaktadır. Oranın çok yüksek olması ise atıl bir
nakit mevcudunun olduğunu gösterir.
ABC ġirketinin nakit oranı 2011 yılında 0,04 iken, 2012 yılında 0,11′e yükselmiĢtir. ĠĢletmenin nakit oranı
standartların altında olmakla birlikte geliĢimi olumludur. Kısa vadeli yabancı kaynaklarının ancak %11’ini
hemen ödeyebileceği görülmektedir.
Likidite oranları değerlendirilirken göz önüne alınması gereken faktörler:
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
11
i) Likidite oranlarına bakmadan önce, varlıkların kalitesinin de gözden geçirilmesi gerekir. Kalite, iktisadi
varlığın elden çıkarılmak istendiğinde gerçek değerini bulma ihtimali olarak ifade edilir. Dönen
varlıkların bilançoda olduğundan daha yüksek ya da daha düĢük değerle gösterilmesi, cari oranı etkiler.
Bu nedenle, dönen varlıkların gerçeğe uygun bir Ģekilde değerlendirilip değerlendirilmediği büyük
önem taĢır.
ii) Dönen varlıkların yapısının, iĢletmenin satın alma ve satıĢ koĢullarının, kısa vadeli yabancı kaynakların
vadelerinin dağılımının göz önünde tutulması ve değerlendirmenin bu çerçevede yapılması gerekir.
Dönen varlıklar içinde para ve alacakların göreceli olarak payının yüksek olması, iĢletmenin
sermayesinin daha likit hale geldiğini gösterir. SatıĢlarını peĢin, mal tedarikini kredili temin eden
iĢletmelerin daha düĢük bir likiditeye sahip olması normaldir. Diğer koĢullar aynı kalmak koĢuluyla, kısa
vadeli borçların ödenmesi belirli aylarda toplanmıĢ iĢletmeler, borçların ödenmesi dengeli bir Ģekilde
yayılmıĢ iĢletmelere kıyasla, daha yüksek cari oranla çalıĢmak zorundadır.
iii) Alacakların ortalama tahsil süresi, alacak devir hızı, stok devir hızı, iĢletme sermayesi devir hızı gibi
oranların likidite oranlarıyla birlikte değerlendirilmesi gerekir. Stok ve alacak devir hızı yüksek olan
iĢletmeler daha düĢük likidite oranlarıyla çalıĢabilir.
iv) Faaliyetleri mevsimsellik gösteren iĢletmelerde, iĢletme faaliyetinin en yüksek düzeye ulaĢtığı
mevsimde likidite oranları düĢük, buna karĢılık faaliyetlerin en düĢük düzeye indiği mevsimlerde likidite
oranları yüksek çıkar.
v) Kredi değerliliği yüksek, istediği zaman kredi temin edebilen ya da borçlarını konsolide etme,
erteleme imkanı olan iĢletmelerin likidite oranları düĢük olabilir.
vi) Ticari alacaklarının önemli bir bölümünü senede bağlamıĢ olan iĢletmeler, bu senetleri vadesinden
önce paraya çevirmek ve senetleri ciro etmek yoluyla borçlarını ödemede kullanma imkanına sahip
olduğundan daha düĢük likidite oranlarıyla çalıĢabilirler.
vii) SatıĢları düzenli, kararlı olan, büyük dalgalanmalar ve plan hedeflerinden aĢırı sapmalar
göstermeyen iĢletmeler daha düĢük likidite oranlarıyla çalıĢabilirler.
B-FĠNANSAL YAPI ĠLE ĠLGĠLĠ ORANLAR:
ĠĢletmelerin sahip oldukları varlıklar öz kaynaklarla ve yabancı kaynaklarla finanse edilir. ĠĢletmelerin
kaynak yapısına finansal yapı da denilmektedir. Finansal yapının ne Ģekilde oluĢturulduğu bir çok
açıdan önem taĢımaktadır. Finansmanın temel ilkesi, dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynaklarla,
duran varlıkların ise uzun vadeli yabancı kaynaklarla ve/veya öz sermaye ile karĢılanmasıdır. Finansal
yapının bu temel ilkeye göre oluĢturulması, iĢletmenin risk seviyesini düĢürmesi açısından önemlidir.
Ġkincisi; iĢletmelerin toplam kaynakları içinde yabancı kaynakların payı nedir? Bu sorunun
cevaplandırılması, özellikle iĢletmeye borç verenler açısından önemlidir. Çünkü iĢletmenin borç seviyesi
yükseldikçe, borç verenler kendilerini daha az emniyette hissedeceklerdir. Bu arada toplam borçların ne
kadarının kısa vadeli borçlardan, ne kadarının uzun vadeli borçlardan oluĢtuğu da tespit edilmesi
gereken konulardan biridir.
Üçüncüsü; yabancı kaynakların maliyeti, baĢka bir deyiĢle iĢletmenin katlandığı faiz yüküdür. Faiz
yükünün artması iĢletmenin karlılığını olumsuz yönde etkileyecektir. Bu nedenle finansal yapının
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
12
bilinmesi ve bu yapının kârlılık üzerine etkisinin ölçülmesi de önemlidir. ĠĢletmenin toplam
kaynaklarının bir kısmının yabancı kaynaklardan oluĢması, iĢletmenin finansal kaldıraçtan
yararlanmasını sağlar. ĠĢletmeler tamamen öz sermaye ile çalıĢmak istediklerinde, eğer öz sermayelerini
istedikleri kadar arttırma imkanına sahip değillerse -ki çoğunlukla bu mümkün değildir- iĢlerini
büyütemez, kârlı yatırım fırsatlarını değerlendiremezler. Bu nedenle gerektiğinde yabancı kaynaklara
baĢvururlar.
ĠĢletmenin faaliyetlerinden sağladığı kârlılığı, yabancı kaynakların maliyetinden büyükse, yabancı
kaynakları artırmak iĢletmeye yarar sağlayacaktır. Ancak yabancı kaynakları sürekli artırarak, bu
iĢlemden faydalanmanın bir sınırı vardır. ĠĢletmenin borçlarının düzeyi belirli bir sınıra geldiğinde, borç
verenler iĢletmenin riskinin de arttığını düĢünerek kredi maliyetlerini yükselteceklerdir. ĠĢte bu borç
seviyesinin üzerinde borçlanmaya devam etmek, iĢletmeye yarar yerine zarar getirmeye baĢlayacaktır.
Kredi kuruluĢları iĢletmelere yeni kredi limitleri tahsis ederken, iĢletmenin borçlanma seviyesini bu
nedenlerle bilmek isterler. Dolayısıyla analistin, iĢletmenin finansal yapı ile ilgili oranları hesaplaması
gerekmektedir. Finansal yapının belirlenmesinde faydalanılan oranlar Ģunlardır:
B1) Borçlanma (Finansal Kaldıraç) Oranı:
(TOPLAM YABANCI KAYNAKLAR/AKTĠF TOPLAMI)
Kaldıraç oranı olarak da nitelendirilen Borlanma oranı, iĢletme varlıklarının yüzde kaçının yabancı
kaynaklarla finanse edildiğini gösterir. Orana finansal kaldıraç denilmesi, iĢletmelerin ortakları ve
iĢletmeye kredi verenlerin orana bakıĢ açıları nedeniyledir. ĠĢletmeye kredi verenler bu oranın küçük
olmasını isterler. Ortaklar ise bu oranın belirli bir düzeye kadar büyük olmasından yanadırlar. Ortaklar
açısından bu düzey, sermaye maliyetinin optimum (minimum) olduğu noktadır. GeliĢmiĢ ülkelerde bu
oranın %50′nin altında olması arzu edilir. Ancak ülkemiz gibi geliĢmekte olan ülkelerde oran, %70′lere
kadar çıkmaktadır.
ABC ġirketinin borçlanma oranı % 48’den % 60’a çıkmıĢtır. Bu oran Ülkemiz genel ortalamasına yakın
olmakla birlikte, 2012 yılında daha çok borçlanma eğilimine girdiğini göstermektedir.
B2) Finansman Oranı:
(ÖZKAYNAK/TOPLAM YABANCI KAYNAKLAR)
ĠĢletmenin borçlanma yoluyla sağladığı iĢletme dıĢı kaynaklar ile firma sahip veya sahiplerinin kattıkları
sermaye arasındaki iliĢkiyi gösterir. Oranın 1/1 olması normal karĢılanmaktadır. Ancak Ülkemizdeki
birçok iĢletmede bu oranın gerisinde kalınmaktadır.
ABC ġirketinin finansman oranı % 109’dan % 68’e düĢmüĢtür. Bu oranlar B1 maddesinde yer verilen
finansal kaldıraç oranını ve açıklamalarını destekler mahiyettedir.
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
13
B3)
(KISA VADELĠ YK./ÖZKAYNAKLAR)
Bu oran finansman oranından bir anlamda farklı olup, yalnız kısa süreli yabancı kaynakların öz kaynağa
oranı Ģeklindeki borç yükünü ölçmektedir. Eğer bir firmada finansman oranının düĢüklüğü kısa vadeli
yabancı kaynaklardan kaynaklanıyorsa bu durum daha riskli olarak yorumlanır. Finansman oranının
düĢüklüğü uzun vadeli borçlardan kaynaklanıyorsa, bu tür iĢletmelerde borç yüksekliği en azından kısa
sürede daha az sorun yaratır.
Örneğimizdeki ABC ĠĢletmesinde bu oran dönemler itibariyle %78, % 118 gibidir. Kötü bir geliĢim
göstermiĢtir.
B4)
MADDĠ DURAN VARLIKLAR (NET) /ÖZKAYNAKLAR
Bu oran, maddi duran varlıkların finansmanında öz sermayeden hangi oranda faydalandığını ortaya
koyar. Oranın 1’den küçük olması, duran varlıkların tamamının öz kaynaklarla finanse edildiğini gösterir.
Genellikle üretici firmalardan bu beklenir. firmalarından Oranın 1′den büyük çıkması, duran varlıkların
bir kısmının borçla finanse edildiğini gösterir. Bu durum iĢletmenin öz sermaye kârlılığını
düĢüreceğinden, arzu edilmez.
Örnek firmamızda bu oranlar %71 ve % 119 olarak belirmiĢtir.
B5)
KISA VADELĠ YK./TOPLAM YABANCI KAYNAKLAR
Bu oran firmanın borçlarının vade yapısı konusunda bir fikir verir.Ülkemizde anılan oran yüksek olup,
emek yoğunluğu taĢıyan teknoloji kullanan endüstri kolları ile ticaret firmalarında % 100 veya bu
düzeye yakındır.
ABC ġirketinde bu rasyo 2011 yılında % 85, 2012 yılında ise % 80 civarındadır. Borçlarının
çoğunluğunun kısa vadeli olduğunu göstermektedir.
B6)
BANKA KREDĠLERĠ/TOPLAM YABANCI KAYNAKLAR
Bu oran firmanın yabancı kaynaklarının niteliği hakkında bir fikir verir. Oranın düĢüklüğü, iĢletmenin
finansman kaynağı olarak daha çok bankalar haricindeki dıĢ kaynaklardan (satıcılar, müĢteri avansı
gibi) yararlandığını ortaya koyar. Ülkemizde imalat sanayi genelinde banka kredilerinin varlık
finansmanındaki payının ortalama % 20-%25 dolayında olduğu gözlemlenmektedir.
ABC ĠĢletmesinde bu oranlar % 51 ve %53’dür.
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
14
B7)
KISA VADELĠ YK./PASĠF TOPLAMI
Oran aktiflerin finansmanında yararlanılan kısa vadeli yabancı kaynakların yüzdesini verir. Daha önce de
belirttiğimiz gibi kısa vadeli yabancı kaynakların dönen varlık toplamından fazla olmaması istenir.
Ticaret ve hizmet sektöründe faaliyet gösteren iĢletmelerde bu oran, üretim iĢletmelerinin aynı oranına
göre genellikle daha yüksektir.Örneğimize gore iĢletmenin bu rasyosu % 41 ve % 48’dir
B8)
UZUN VADELĠ Y.K/PASĠF TOPLAMI
Oran aktiflerin finansmanında yararlanılan uzun vadeli yabancı kaynakların yüzdesini verir. Üretim
iĢletmelerinde duran varlıkların toplam varlıklar içindeki payı daha yüksek olduğundan, bu oranın daha
yüksek çıkması olağan bir durumdur.
ABC ĠĢletmesinde bu oranlar % 7 ve % 12 gibi düĢük seviyelerdedir.
Finansal yapı ile ilgili oranlar değerlendirilirken göz önüne alınması gereken faktörler:
i) SatıĢları istikrarlı, pazar payı yüksek, tekelci güce sahip, ham madde kaynaklarını kontrol eden, likidite
durumu iyi olan iĢletmeler daha fazla yabancı kaynak kullanabilir.
ii) GeliĢmekte olan ülkelerde uzun vadeli sermaye birikimi yeterli olmadığından, iĢletmelerin öz
sermayeleri genellikle yetersiz kalmaktadır. Dolayısıyla iĢletmelerin borç oranları ve kısa vadeli
borçlarının uzun vadeli borçlara göre daha fazla olması sıklıkla karĢılaĢılan bir durumdur.
iii) Enflasyonist dönemlerde iĢletmelerin borçlanma ihtiyacı artıĢ gösterir. Bu nedenle borç oranları
genellikle yüksek çıkar. Ancak bir ekonomik kriz baĢ gösterdiğinde öz sermayeleri güçlü iĢletmeler
krizden daha az yara alarak çıkmalarına rağmen, borç oranı yüksek iĢletmeler, özellikle kredi
kurumlarının yeni kredi açmamaları, hatta mevcut kredileri geri çağırmaları nedeniyle daha sıkıntılı
günler yaĢarlar.
iv) Finansal yapı ile ilgili oranlar incelenirken, iĢletmenin öz kaynaklarının kendi içindeki dağılımı da ayrı
bir incelemeye tâbi tutulmalıdır. Öz kaynakların ne kadarının ödenmiĢ sermayeden, ne kadarının
yedeklerden, değer artıĢ fonlarından ve dağıtılmamıĢ kârlardan oluĢtuğu da önemlidir.
C-FAALĠYET ORANLARI :
Faaliyet oranları, iĢletmenin sahip olduğu ve faaliyetlerini gerçekleĢtirmede kullandığı varlıkların ne
ölçüde etkin kullanıldığını tespit etmede kullanılır. Bu oranlara çalıĢma oranları, verimlilik oranları da
denir. Hesaplamalarda bilanço ve gelir tablosunun birlikte kullanılması gerekir. Faaliyet oranları,
özellikle dönen varlıklardaki hareketlilik durumunu ortaya koyduklarından önem kazanırlar. Genel
olarak faaliyet oranlarının yüksek çıkması iĢletmeler için olumlu olarak yorumlanmaktadır. Ancak
faaliyet oranları ile birlikte kârlılık oranlarının da yüksek çıkmıĢ olması halinde, bu yüksekliğin iyi olarak
nitelendirilmesi, oranların genel yorumu açısından daha olumlu olmaktadır.
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
15
C1)Stok Devir Hızı
SATILAN MALIN MALĠYETĠ/ORTALAMA STOK
Bir iĢletmedeki stokların paraya çevrilebilme hızını ortaya koyan bir orandır. Stok devir hızı, aynı
zamanda, bir iĢletmedeki stokların dönem içerisinde kaç defa yenilendiğini de ortaya koymaktadır.
Ortalama stok, ayrıca hesaplanamıyorsa Dönem BaĢı Stok ve Dönem sonu stok toplamının 2’ye
bölünmesi ile bulunur. Stok devir hızının geçmiĢ yıllara göre artması ve sektör ortalamasının üzerinde
olması, iĢletmenin olumlu bir geliĢme içinde olduğunu gösterir. Stok devir hızı yüksek olan iĢletme,
stoklarını süratle paraya çevirdiğinden ve satıĢ hacmini geniĢlettiğinden kârlılığını artırma imkanı elde
edebilecektir. Oranın düĢük olması ise, iĢletmenin stoklarını eritmede sorun yaĢadığını, elde aĢırı stok
bulundurulduğunu gösterir. Böyle bir durumun varlığı halinde, moda değiĢmeleri, fiyat değiĢiklikleri,
talep azalmaları yaĢandığında iĢletmenin depo ve sigorta giderleri artar, stokların bozulma olasılığı
ortaya çıkar. Stok devir hızının yüksek olması her zaman iĢletmenin lehine yorumlanmayabilir. Örneğin,
iĢletmenin stokları iĢ hacmine göre yetersiz ise ya da tedarik veya üretim güçlükleri nedeniyle stoklar
yenilenemiyorsa, stok devir hızı yüksek çıkmasına rağmen, bir takım olumsuzluklarla karĢılaĢılabilir. Stok
devir hızının iĢletmenin cari oranının yeterli olup, olmadığı konusunda yapılacak değerlendirmelerde
dikkate alınması gerekir.
Stok devir hızı değerlendirilirken göz önüne alınması gereken faktörler;
i) ĠĢletme birden fazla mal üretiyor ya da satıyorsa her birinin stok devir hızı hesaplanmalıdır.
ii) Stok devir hızı hesaplanırken, mevsimsel satıĢ özelliği gösteren iĢletmelere dikkat edilmelidir.
iii) Stok devir hızının yükselmesi ya da düĢmesinin stoklardan mı yoksa satıĢlardan mı kaynaklandığının
tespit edilmesi gerekir.
iv) Stok devir hızının düĢük olmasına rağmen, iĢletme lehine olabilecek uygulamalar derinlemesine
araĢtırılmalıdır. Stok devir hızının yüksek olmasına rağmen, iĢletme aleyhine olabilecek geliĢmeler
tahmin edilmelidir.
Stok Devir hızının yavaĢ oluĢu;
Mal alıĢlarının veya üretimin satıĢ olanaklarına göre iyi ayarlanamamasının, pazarlama ve
üretim bölümleri arasında eĢgüdüm kurulamamasının,
Fiyat artıĢ beklentisi içinde süpekülatif amaçlı stoklara aĢırı yatırım yapılmasının,
Firmanın emniyet saiki ile yüksek tutarda stokla çalıĢma gereği duymasının,
Stoklarda satıĢ olanağı kalmamıĢ veya azalmıĢ malların olmasının,
Yıl sonu stok değerinin yüksek gösterilmesinin,
SipariĢ avanslarıda stoklar içinde yer alıyorsa, sipariĢ avanslarının artmasının,
Stok kontrolünün yetersizliğinin sonucu olabilir.
Stok Devir hızının yüksek olması;
Ġyi bir stok politikası uygulanmasından,
Stok kalitesinin yüksekliğinden,
Yıl sonu stokunun düĢük gösterilmesinden,
Firmanın sipariĢ ğzerine üretim yapıyor olmasından,
Hatalı hesap kayıtlarından kaynaklanabilir.
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
16
Stokların Ortalama Devir Süresi (Gün) = 365/Stok Devir Hızı
ABC ĠĢletmesinin stok devir hızı 5,9 , devir süresi ise 62 gündür.
C2) Ticari Alacak Devir Hızı:
NET SATIġLAR/ORTALAMA TĠCARĠ ALACAKLAR
Ticari alacaklar dönen değerler içinde borç ödemede kullanılabilecek fonların önemli bir kısmını
oluĢturur. Bu nedenle analistin firmanın alacaklarının kalitesine , daha açık bir deyiĢle alacakların tahsil
kabiliyeti ve likiditesi üzerinde durmalıdırlar.
Alacakların yılda kaç defa tahsil edildiğini gösterir. Alacakların devir hızının yüksekliği iĢletmenin alacak
politikasının iyi iĢlediğini, Ģüpheli alacakların fazlaca bulunmadığını ve bu nedenle tahsilat kayıplarının
düĢük olduğunu göstermektedir. Devir hızının düĢüklüğü ise, iĢletmenin alacak politikasının iyi
iĢlemediğini, iĢletmenin tahsilat güçlüğü ve nakit sıkıntısı içerisinde bulunduğunu göstermektedir.
Alacak devir hızındaki artıĢ daha az iĢletme sermayesinin alacaklara bağlandığını gösterir ve artıĢ
iĢletme lehine yorumlanır. Bu durum iĢletmenin aynı düzeydeki iĢ hacmi için daha az finansmana
gereksinme duyduğunu ifade eder. Alacak devir hızı yüksek olan iĢletmeler daha düĢük cari oran ile
çalıĢabilir.
Alacak devir hızı değerlendirilirken göz önüne alınması gereken faktörler Ģunlardır:
Oran hesaplanırken formülün pay kısmında kredili satıĢların alınması daha anlamlıdır.
Ancak kredili satıĢlara ulaĢılamıyorsa, net satıĢlar alınabilir.
Oranın paydasında yer alan ticari alacaklar, iĢletmenin esas faaliyetlerinden kaynaklanan
senetli, senetsiz tüm alacaklar olmalıdır. Ortalaması ise ayrıca hesaplanamıyor ise dönem
baĢı ve dönem sonu toplamının 2’ye bölünmesi ile hesaplanır. Diğer iĢlemlerden
kaynaklanan alacaklar bu toplama dahil edilmemelidir.
Çıkan sonuçlar iĢletmenin geçmiĢ yıl sonuçlarıyla ya da sektör ortalamalarıyla
karĢılaĢtırılmalıdır.
Mevsimlik hareketlerin alacak devir hızını etkilediği unutulmamalıdır.
Alacakların Ortalama Tahsil Süresi(Gün)= 365/ Ticari Alacak Devir Hızı
Bu oran, iĢletmelerin ticari alacaklarının faaliyet dönemi içerisinde ortalama kaç gün içerisinde tahsil
edilebildiğini göstermektedir. Alacakların ortalama tahsil süresi, iĢletmenin içinde bulunduğu endüstri
kolu ortalamalarından yüksek çıktığı takdirde iĢletmenin verimsiz bir alacak politikası izlediğine,
alacaklarını süreleri içerisinde tahsil edemediğine, iĢletmenin Ģüpheli alacak riski ile karĢı karĢıya
bulunduğuna karar verilebilir. Bu sürenin düĢük çıkması durumunda ise iĢletmenin lehine olarak, alacak
politikasının iyi uygulandığı, iĢletmenin alacaklarını diğer iĢletmelerden daha kısa sürede tahsil
edebildiği, nakit sıkıntısı içerisinde bulunmadığına karar verilebilir.
Örnekteki ABC sirketinin ticari alacak devir hızı 14,41, tahsil süresi ise 25 gündür.
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
17
C3) Ticari Borç Devir Hızı
SATIġLARIN MALĠYETĠ /ORTALAMA TĠCARĠ BORÇLAR
Borçların ödenme hızını gösteren bir orandır.Oran hesaplanırken senetli ve senetsiz borçların dikkate
alınması ve ortaklara ve gruba olan borçlar ile diğer borçların hesap lama dıĢı tutulması gerekir.
Ticari Borçların Ortalama Geri Ödenme Süresi (Gün) = 365/Borç devir Hızı
Devir hızından yola çıkarak yapılan bu formülasyonla, firmanın borçlarını ortalama kaç günde
ödediğini gösteririr.
Finansman gereksinimini azaltması yönünden borç devir hızının yavaĢlaması olumludur.
ABC ĠĢletmesinde bu veriler sırasıyla 10,96 ve 33 gündür.
C4) Brüt ĠĢletme Sermayesi Devir Hızı
NET SATIġLAR/ORTALAMA DÖNEN VARLIK
ĠĢletme sermayesinin ne ölçüde verimli kullanıldığını ölçmek için hesaplanır. Devir hızının yükselmesi
olumlu olarak yorumlanır. Çıkan sonucun yeterli olup, olmadığı sektördeki diğer iĢletmelerin oranlarıyla
karĢılaĢtırılarak anlaĢılır. BelirlenmiĢ standart bir oran yoktur. ĠĢletme sermayesi devir hızını büyük
oranda alacak ve stok devir hızı belirler. Devir hızının artması, aynı iĢ hacmi için gerekli finansman
ihtiyacını azaltır. 365’in Devir Hızına bölünmesi ile de firmanın kaç günlük iĢletme sermayesi ile çalıĢtığı
hesaplanır.
Örnek ĠĢletmede bu veriler 4,59 ve 80 gündür.
C5)Öz Kaynakların Devir Hızı:
NET SATIġLAR/ORTALAMA ÖZSERMAYE
Bir iĢletmenin öz kaynaklarının ne ölçüde verimli kullanıldığını ifade eder. Bu oranın yüksek olması,
iĢletmede öz kaynakların verimli kullanıldığını gösterebileceği gibi, öz kaynakların yetersiz olduğunun
da bir sonucu olabilir. Oranın düĢük olması, öz kaynakların iĢ hacmine göre fazla olmasından, öz
kaynaklar içinde yeniden değerleme değer artıĢ fonunun bulunmasından veya sermayenin verimli
kullanılamamasından kaynaklanabilir. Devir hızının düĢük oluĢu, daha çok yabancı kaynak kullanılması
nedeniyle özsemaye karlılığı üzerinde olumsuz etki yapar.
Örnek için bu veri 6 olup, gün bazında 61 gündür.
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
18
C6)Maddi Duran Varlıklar Devir Hızı:
NET SATIġLAR/ORTALAMA MADDĠ DURAN VARLIKLAR(net)
Oran, maddi duran varlıkların verimli kullanılıp, kullanılmadığını gösterir. Oranın yüksek olması, maddi
duran varlıklara yapılmıĢ olan yatırımların verimli kullanım sonucu satıĢların artıĢını sağladığı Ģeklinde
yorumlanabilir. Eğer oran düĢükse bu maddi duran varlıkların tam kapasite ile kullanılmadığını, atıl
kapasite olduğunu, maddi duran varlıklara aĢırı yatırım yapıldığını ifade eder. Oran yorumlanırken,
maddi duran varlıkların gerçek değerini yansıtıp yansıtmadığının, kullanılan amortisman yönteminin ve
iĢletmede leasing yoluyla edinilen maddi duran varlık olup olmadığının incelenmesi gerekir.
ABC ġirketinin maddi duran varlık devir hızı 7,90 olup, 46 güne tekabül etmektedir.
D-KARLILIK ORANLARI
ĠĢletmenin faaliyetleri sonucunda ulaĢılan baĢarıyı ölçmek, ölçülü ve yeterli bir kârlılığın elde edilip
edilmediğini değerlendirmek için kârlılık oranlarından yararlanılır. Kârlılık oranları, iĢletme ortakları ya
da iĢletmeye ortak olmayı düĢünen yatırımcılar tarafından özellikle takip edilirler. Kârlılık oranları
değerlendirilirken, aynı sektör içindeki diğer iĢletmelerin kârlılık oranları, iĢletme bütçelerinde
hedeflenen kârlılık oranları ve ekonominin genel durumu da değerlendirme yapılırken göz önünde
bulundurulmalıdır. ĠĢletmenin kârlılığı değerlendirilirken, varsa enflasyon etmenini de dikkate almak
gerekir. Çünkü enflasyon, iĢletmelerin kârlılıklarını reel olarak artırmalarına imkan verebildiği gibi,
değerleme yöntemlerinden kaynaklanan daha yüksek hesaplamalara da yol açabilir. Bu rasyolarla ilgili
değerlendirme yaparken;
Sermayenin alternatif getirisi,
Genel ekonomik koĢullar, dönemsel olarak içinde bulunulan evre,
Aynı iĢ kolunda benzer firmaların kar oranları,
Ġlgili firmanın kar konusunda son yıllarda göstermiĢ olduğu eğilim dikkate alınır.
Kârlılık oranları, öz kaynaklar, satıĢlar ve aktif toplamı üzerinden olmak üzere temel olarak üç Ģekilde
hesaplanmaktadır.
D1)Net Kârın Öz Kaynaklara Oranı:
NET KAR(Vergi SonrasıKar)/ÖZKAYNAKLAR
Oran, iĢletme sahip veya ortakları tarafından iĢletmeye sağlanan sermayenin her birimine düĢen kâr
payını gösterir.
Eğer firmanın dönem baĢı ve dönem sonu özkaynağı arasında büyük farklar var ise iki değerin
ortalamasını almak daha doğru sonuç verir.
Bu oran, hem kâr marjından hem de toplam varlıkların devir hızından etkilenir. Faaliyet kârındaki artıĢ,
fiyatların artırılması veya birim maliyetlerin azaltılmasıyla sağlanabilir. Diğer yönden bu oran, öz
sermayenin azaltılması ile de artırılabilir. Ayrıca toplam varlıklar sabit tutularak devir hızı artırılırsa, bu
oran yükseltilebilir. Oranın yüksek çıkması olumlu, düĢük çıkması ise olumsuz olarak
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
19
nitelendirilmektedir. Ġncelen iĢletmelerin net kâr/öz kaynaklar oranının yeterli olup olmadığı, büyük
oranda sermayenin alternatif kullanıĢ alanlarına bağlıdır. Eğer iĢletme, sermayesini daha kârlı bir Ģekilde
kullanmak olanağına sahipse, anılan oran ilk bakıĢta yüksek görülse dahi bunu yeterli olarak kabul
etmemek daha doğru olur.
D2) Brüt SatıĢ Kârının Net SatıĢlara Oranı
BRÜT SATIġ KARI/NET SATIġLAR
Bir firmanın brüt satıĢ karı, firmanın faaliyet ve finansman giderlerini karĢılayacak ve firma sahiplerine
normal ölçüler içerisinde kar sağlayabilecek bir düzeyde olmalıdır.
D3) Dönem Net Karının SatıĢlara Oranı
DÖNEM NET KARI/NET SATIġLAR
ĠĢletmelerin net kârı net satıĢlardan, satılan(üretilen) malların maliyeti, faaliyet giderleri, faaliyet dıĢı
giderler ile finansman giderleri çıkartılıp, faaliyet dıĢı gelirler eklenmek suretiyle bulunur. Net kârın
satıĢlara oranı tüm bu aĢamaları gösterir. Ancak daha ayrıntılı bir analiz için brüt kâr/satıĢlar ve faaliyet
kârı/satıĢlar oranlarına da bakmak gerekir.
D4)Faaliyet Karının Net SatıĢlara Oranı
FAALĠYET KARI/NET SATIġLAR
ĠĢ hacmi rantabilitesi olarak da değerlendirilen bu oran, bir firmanın esas faaliyetinin ne ölçüde karlı
olduğunu orataya koyar. Bu oranın yüksek olması ve inceleme döneminde yükselme eğilimi göstermesi
olumludur.
D5)Net Kârın Aktif Toplamına Oranı
NET KAR/AKTĠF TOPLAMI
Bu oran, aktiflerin iĢletmede ne ölçüde kârlı kullanıldığını tespit amacıyla kullanılır. Oranı hem vergiden
önceki kârı hem vergiden sonraki kârı alarak iki farklı Ģekilde hesaplamak mümkündür. ĠĢletmenin
finansman Ģekline göre farklı sonuçlar veren, pay ve paydası arasında tutarlılık bulunmayan bu oranın,
bir iĢletmenin kârlılık durumunun değerlendirilmesinde bir ölçü olarak kullanılması fazla anlamlı
görülmemektedir. Bunun yerine FVÖK/Aktif toplamı oranı daha anlamlı ve tutarlıdır.
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
20
ABC ĠĢletmesinin karlılık oranları aĢağıdaki gibi hesaplanmaktadır.
ORANLAR 2011 2012
BRÜT SATIġ KARI/NET SATIġLAR 20% 15,67%
FAALĠYET KARI/NET SATIġLAR 3% (1,10)%
DÖNEM NET KARI/NET SATIġLAR 2,45% (1,19)%
NET KAR/ÖZKAYNAK 9,24% (7,64)%
NET KAR/ AKTĠF 4,81% (3,18)%
Bu veriler altında ABC iĢletmesinin 2010 yılına göre 2012 yılında daha fazla satıĢ gerçekleĢtirmesine
rağmen, maliyetlerinin daha fazla artması nedeniyle dönem sonunu zararla sonuçlandırmıĢtır. Buna
bağlı olarak brüt karlılığının düĢtüğü ve diğer rasyolarının negatife döndüğü ve sonuçta 2012 yılında
aktifinin % 3,18’ini yitirdiği görülmektedir.
E) PĠYASA PERFORMANSINI DEĞERLENDĠRMEDE KULLANILAN ORANLAR
Hisse senetleri ĠMKB’de iĢlem gören iĢletmelerin hisse senetlerinin piyasa etkinliğinin analiz
edilmesinde bu oranlar kullanılır.
E1) Fiyat/ Kazanç Oranı:
HĠSSE SENEDĠ PĠYASA DEĞERĠ/HĠSSE BAġINA KAR
Hisse senedinin borsa değerinin, hisse baĢına gelire oranlanması yolu ile hesaplanır. Oranın yükselme
eğiliminde olması, hisse senedi fiyatının fazla değer kazandığının, düĢmesi ise satın alım için uygun bir
fırsat olduğunun habercisidir. Oran değerlendirilirken ait olunan sektörün ortalama oranı ile
karĢılaĢtırılmalıdır.
E2) Defter Değeri Oranı
KAYITLI ÖZKAYNAK TUTARI/HĠSSE SENEDĠ SAYISI
Hisse senedinin özkaynak varlığına göre değerini gösterir.
E3) Piyasa Değeri/Defter Değeri:
PĠYASA DEĞERĠ/DEFTER DEĞERĠ
ĠĢletmenin borsa değerinin iĢletmenin öz kaynaklarının kaç katı olduğunu gösterir. Sonuç büyüdükçe,
hisse senedinin fazla değer kazandığı anlamı çıkar. Diğer bir açıdan ise Oranın yüksek olması iĢletmenin
değerinin raporlanan değerin üstünde olduğunun bir göstergesidir. Bu tüp değerlere markalar, haklar,
orgaizasyonlar, müĢteriler örnek verilebilir.
www.finansaltr.com
FĠNANSAL ANALĠZ
21
E4) Hisse Senedi BaĢına Kâr Oranı:
DÖNEM NET KARI/HĠSSE SENEDĠ SAYISI
Bu oran, iĢletmenin her bir hisse senedi baĢına ne miktarda kâr elde ettiğini tespit etmek amacıyla
kullanılır. Bu oran üzerinde enflasyon etkili olabilir. Çünkü oranı oluĢturan pay ve payda, enflasyondan
aynı oranda etkilenmez. Dönem net kârı enflasyondan doğrudan etkilenirken, ödenmiĢ sermaye tutarı
enflasyonu biraz geriden takip edebilir. Sermaye artırım yıllarında ise oran küçülebilir. Oranın yüksek
olması arzu edilir.
TeĢekkürler,
www.finansaltr.com
Fahrettin GÜNERLĠ
SMMM
