Lev Nikolayeviç Tolstoy _ Her Şeye Rağmen Sevgi

8/14/2019 Lev Nikolayevi Tolstoy _ Her eye Ramen Sevgi

1/71

Lev Nikolayevi

Tolstoy

Her eye Ramen

Sevgi

- ykler -Mtercim: Ersin YILDIRIM

ARKHE YAYINLARI Austos 2003TOLSTOY28 Austos 1828 tarihinde Moskova'da dodu. Babas Kont Nikolay lyi Tolstoy,1812 yl Napolyon Savalarna katlm emekli bir yarbayd.Tolstoy romanlarnda, insanolunun ne kadar deiik karakterli olduunuvurgular. "Sava ve Bar", "Anna Karanina" insan tahlilleri ve canl tasvirlerbakmndan birer ba eserdir.Tolstoy'un kendini aray serveni lnceye kadar srd.Kars bile onuanlamad. Tolstoy, bir ocuk gibi hayata kst ve kat. Seksen iki yandakikaranlk ve yal bir Ekim gecesinde kynden ayrld. Yolda hastaland. 7

Kasm 1910'da kk bir tren istasyonunda hayata veda etti.NDEKLER:Atei Kvlcmken Sndrmeli......................................7Yoksul Kylnn Olu................................................25Hereye Ramen Sevgi................................................49eytann Hilesi.............................................................67Esirlerin Ka Serveni..............................................73aresiz Hastann lm..........................................109ATE KIVILCIMKEN SNDRMELVaktiyle kyn birinde van cerbakov adnda hali vakti yerinde, gl kuvvetli,alkan bir adam yayordu. olu vard. Oullarndan biri evli, dierinianlyd. nc olu henz toy bir delikanlyd. Kars, ev ilerindenanlayan akll bir kadnd. Byk gelini de akll uslu ve alkand. Hep

birlikte geinip gidiyorlard. Ailede yalnzca tvan'n ihtiyar ve yatalak babasalmyordu. Nefes darl ektii iin yedi yldr pein zerinde yatyordu.vangille-rin kendilerine yetecek kadar hayvan vard, at, bir tay, bir


2/71

danal inek, onbe tane de koyun. Kadnlar hem ev ilerine bakyor, hem detarlada alyorlard. Erkekler de kendi ileriyle urayordu. Tarladankaldrdklar buday kendilerine yetiyor, hatta artyordu. Yetitirdikleriyulaf satarak hem vergilen dyor, hem de masraflar karlyorlard.vangiller bu ekilde rahata yaayp gidiyordu. Fakat ksa bir zaman sonrakomular Gordey vanov'un olu Topal Gavrilo ile aralarnda bir dmanlk

balad.htiyar Godey'in hayatta olduu sralarda bu iki komu7,kgzel gzel geiniyordu. Birbirlerine ellerinden gelen yardm yaparlard.Mesela komulardan biri elek, kova, uval, tekerlek gibi eylere ihtiya duyuncabiri dierinin hemen yardmna koard. Birinin danas dierinin harmanna girseharman sahibi yalnzca; "Komu senin dana bizim harmana girmi, hayvann algtr, henz harman kaldrmadk da" der, hayvan kilit altna almak,birbirleriyle az dala yapmak gibi eylere bavurmazlard.htiyarlar birbirleriyle bu ekilde geinip gidiyordu. Fakat evin idaresinioullar ele alnca iler deiiverdi. Hi yoktan, bir anlamazlk ktaralarnda.

van'n gelininin tavuu erken yumurtlamaya balamt. Gen kadn da Paskalyayortusu iin yumurta biriktirmeye karar verdi. Her gn kmese giderek, takadanyumurtay alp saklyordu. Gnn birinde ocuklar tavuu rkttkleri iin tavukit stnden uup, komunun kmesine girdi ve oraya yumurtlad. O srada evdebayram temizlii yapmakta olan gen kadn, tavuun gdakladn duyduysa dayumurtay "sonra alrm" diye aldr etmedi. Akamleyin kmese gidinceyumurtann takada olmadn grd. "Acaba kaynm ya da kaynanam m ald" diyednerek gidip onlara sordu. Onlar da almadklarn sylediler. Gelinin kkkayn Taraska ona; "Senin tavuk komunun kmesine yumurtlam olmal. Oradagdakladn duydum. Hatta oradan geldiini grdm" dedi.Gen kadn kmese gidip, gzlerini yumup horozun yanna km olan tavua,nereye yumurtladn sormak istercesine bakt. Hayvan ona cevap verecek deildiya. Bunun zerine kalkp komusunun evine gitti. Onu ihtiyar kadn karlad.- Ne istiyorsun kzm, dedi.- Benim tavuk sizin kmese girmi, acaba baraya m8Myumurtlad nine?Kadn sert bir dille ona cevap verdi:- Biz tavuk mavuk grmedik. Hem bizim tavuklar da oktan beri yumurtluyor. Bizimyumurtamz bize yetiyor, bakalarnn yumurtalarna ihtiyacmz yok. Hem bizsizin gibi bakalarnn kmeslerinden yumurta toplamyoruz.Bu szlere gen kadn ok kzd ve ar bir sz syledi. htiyar kadn da dahaar bir ekilde ona karlk verdi. Bunun zerine kavgaya tututular. O srada,su getirmekte olan ivan'n kars da kavgaya kart. Derken Gavrilo'nun karsda dar karak, olmu olmam bir sr olay sayp dkerek sylemediinibrakmad. Bylece kavga bydke byd. Herkes avaz ktkadar baryor,kimin ne dedii anlalmyordu. Sen susun, sen busun, sen hrszsn, ktkadnn birisin, kaynatan alktan gebertiyorsun, sen dinsizsin gibi bir sraza alnmayacak laflar sylediler birbirlerine.- Ya sen, sen hrszn birisin. Eleimi alp yrtmadn m, srmz da senaldn, dedi bir dieri.Kavga annda sr kapmak iin stne atlrken suyu dktler. Birbirlerininbartlerini yrttlar, sa saa, ba baa kavga ediyorlard. O srada tarladandnen Gavrilo da karsnn tarafn tutarak, kavgaya katld. Ivan ve olu dakoa koa kavga yerine geldiler. van gl kuvvetli bir adamd. Oradakilerisaa sola iterek fke iinde Gavrilo'nun yanna geldi. Sakalndan bir tutam klkopard. Bereket versin ki halk yetiip onlar ayrd.ite iki komu arasndaki dmanlk bu ekilde balad.Sonra Gavrilo, sakalndan koparlm kllar bir kada sarp:

- Ben sakalm il suratl Ivan koparsn diye uzatma-9


3/71

4kdim, dedi ve doruca mahkemeye gitti.Gavrilo'nun kars da konu komuya van' nasl Sibirya'ya srgnegnderttireceini anlatp duruyordu. Bylece aralarndaki dmanlk gn getikedaha da artt.Yatalak ihtiyar onlara daha ilk gnden beri barmalarn sylyor:

- Hi yoktan kavga kardnz. Bir yumurta yznden kavga edilir mi hi? Biryumurta deil mi, belki de ocuklar almtr. Ksmet deilmi demek ki. Kt szsyleyene, kt szle karlk vermemek lazm. Kavga ettiniz de ne oldu sanki.Bunlar olmayacak eyler deil. Haydi gidin de barn. Dargnln uzamas dahaktdr, diyordu.Genler ihtiyarn samaladn dnp, onun sylediklerini pek kale almadlar.van komusuyla barmay kabul etmeyerek:- Onun sakaln ben yolmadm, kendisi ekip kopard. stelik onun oludmelerimi koparp gmleimi yrtt, dedi.Sonra van da gidip komusunu mahkemeye verdi. Davalarna hem sulh mahkemesinde,hem de bucak mahkemesinde baklmaya balad. O sralarda Gavrilo'nun arabasnntahtas kayboldu. Kyn kadnlar; "Tahtay van'n olu ald. Onu geceleyinpencereden geip, arabaya doru giderken grdk" dediler. Baka bir kadn da,

tahtay van'n olunun alarak meyhaneciye sattn syledi.

Bu olay zerine yine mahkemelik oldub". Bylece her gn kavga grlt durmakbilmedi. ocuklar bile byklerden rendikleri kfrleri birbirlerine savurmayabaladlar. Kadnlar rmak kenarna amar ykamaya gittiklerinde, tokatan okenelerini iletiyorlard.104knceleri erkekler birbirlerine bilmeyerek iftira ediyorlard ama sonralar bilebile birbirlerine kara almaya baladlar. Kadnlar ocuklar kkrtyordu.Bylece gnden gne yaam ekilmez bir hale geldi. van ve Topal Gavrilobirbirlerini dava ederek hem ky ihtiyar heyetini, hem bucak, hem de sulhmahkemesini bktrdlar. Ya Gavrilo va-n, ya da van Gavrilo'yu mahkemeyeveriyor, bunun neticesinde de aralarndaki dmanlk bydke byyordu. Hanikpekler bouurken birbirini srdka daha ok kzar ya aynen yle. Boumaesnasnda kpeklerden birine sopa ile vurulsa, kendine sopayla vurulan kpek,dier kpek srd sanarak fkesi bir kat daha artar ya, onlar da aynen kpeklergibi birbirleriyle bouuyorlard. Biri dierini mahkemeye veriyor, ona cezagiydiriyor, bunun zerine tekinin dmanl bir kat daha artyor: "Beklegrrsn. Ben bunun acsn senden karrm" diye di biliyordu. Aralarndakikavga bu ekilde tam alt yl srd. Bu arada, yatalak ihtiyar srekli onlarat veriyor: "ocuklar, siz ne yaptnz bilmiyorsunuz. Birbirinizle kavgaedeceinize, iinize gcnze baksanz daha iyi olmaz m? u eski hesaplarkapatn artk. fkeyle kalkan zararla oturur. Keskin sirke kpne zarar"diyordu. Fakat ona kulak asan yoktu.Kavgann yedince ylnda, bir dnde van'n gelini aktan aa Gavrilo'ya"hakaret edip, atlar alarken nasl yakalandn anlatt elleme Zaten sarhoolan Gavrilo'nun gzn o anda kin brd ve kadna yle bir tokat patlatt kizavall, tam bir hafta yataktan kalkamad. stelik kadn hamileydi. Gelinindk yapacan dnen van bu duruma ok sevinip, hemen mahkemeye kotu.Artk komudan kurtulacakt. Onu ya hapsederler ya da Sibirya'ya srerler diyednyordu. Faka midi boa kt. Doktorlar kadn muayene edip, durumununiyi ol-11Mduunu sylediler. Yarg, ortada bir delil olmad iin davay geri evirdi.van bunun zerine sulh mahkemesine bavurdu. Sulh mahkemesi de davay bucakmahkemesine havale etti. van, Gavrilo'ya ceza verdirebilmek iin abaladdurdu, bakana ve katibe arap iirdi, sonunda Gavrilo'ya meydan daya cezasverdirebildi. Mahkemenin karar yleydi: "Sank Gavrilo Gordey, srtna 20denek vurulmak suretiyle, halkn nnde cezalandrlacaktr."

van, karar okunurken, Gavrilo'nun halini grmek iin ona bakyordu. Kararaklandktan sonra Gavrilo'nun yz kire gibi oldu, kendini dar gbela


4/71

att. Ivan da arkasndan kt. van, o srada, Gavrilo'nun "Varsn bana denekvurdurup, srtm yaktrsn. Bakalm onun neyi yanacak?" diye konutuunuiitti. Bu szleri duyar duymaz hemen geri dnp mahkeme salonuna girerek;"Sayn Yarglar,Gavrilo evimi yakacan sylyor. ahitlerim de var," dedi.Bunun zerine Gavrilo'yu tekrar ardlar: "Sen byle birey syledin mi?" diyesorguya ektiler.

Gavrilo:- Hayr, ben byle birey sylemedim. Bana istediiniz kadar cezaverebilirsiniz. Madem ki size yetki verilmi. yle grnyor ki yalnzca benceza ekeceim, ona birey olmayacak dedi. breyler daha sylemek istedi, fakattm vcudu zangr zangr titredii iin syleyemedi. Onun bu halini grenyarglar kendine veya komusuna bir zarar vermesinden korktular. htiyar biryarg onlara:- Beni dinleyin kardeler! Sizin iin tek kar yol barmaktr. Gavrilo, sen,bir kadn dvmekle iyi birey mi yaptn sanki. Allah'tan kadna birey olmad.Yoksa bir katil olacaktn. Beendin mi yaptn? Gel kabahatli olduunu kabulet, van'dan zr dile. O da seni affetsin. Biz de12jf.

k: rarmz deitirelim, dedi. Katip buna itiraz etti:

- Bu sylediiniz anayasann 117'nci madesine aykr. Karar verilmi bulunuyor,bu karar tasdik edilmelidir.Yarg katibi dinlemeyerek:- Kes artk konumay. Her zaman l'inci madde: "Allah' unutma, Allah baremrediyor" olmaldr.Yarg bo yere davallar bartrmaya urayordu. Bu abalarndan bir neticealamad.Gavrilo:- Ben krk dokuz yana gelmi, oul evlendirmi bir adamm. mrm boyunca hikimseden dayak yemedim. imdi il van bana meydan daya ektirecek. Ben dekalkp ondan af dileyeceim yle mi? Hayr bar maris istemiyorum. Yeter artk.Bunun acsn van'dan karmazsam bana da Gavrilo demesinler, dedi.Yine Gavrilo'nun sesi soluu kesildi ve salondan kt: Bucak ve ev aras onverst uzaklktayd. van eve ge kalmt. At arabadan zp, ahra gtrd.Evde kimsecikler yoktu. ocuklar tarlaya, kadnlar hayvanlar otlatmayagitmiti. van peykeye kp dncelere dald. Mahkeme karar okunurkenGavrilo'nun nasl betinin benzinin attn, yznn kire gibi bembeyazolduunu gznn nne getirdi. Can skld. ayet kendisine byle bir cezaverilse kendisinin ne durumda olacan dnd ve Gavrilo'ya acd. Tam osrada ihtiyar babasnn ksr-dn iitti ve yanna gitti. htiyar byk birglkle pe zerinde doruldu, ayaklarn yere sarktp indi. Sonra srnesrne gidip bir peykeye oturdu. Bu kadarck bir hareket bile onu fazlasylayormutu. Yine ksrd. Sonra masaya dayanarak: "Ne oldu, ceza verdiler mi" diyesordu.13jfk

van "Yirmi denek" dedi. htiyar ban sallad:- Evladm, ok kt bir i yapyorsun. Aslnda ona deil kendine ktlkediyorsun. Onu krbalatnca eline ne geecek sanki.- Bu ona iyi bir ders olur, bir daha da byle birey yapmaz.- Bir daha yapmayacak yle mi? Sanki sen ondan daha m az ktlk yaptn?- Onun hi suu yok mu yani? Bana neler etti. Az kalsn kadn ldrecekti.imdi de evi yakacan sylyor. O bana bunlar yapsn, ben ona hibir eyyapmayaym, gidip onun nnde eileyim yle mi?htiyar iini ekerek ona dedi ki:- Bak evladm. Sen benim sadece pe zerinde yattm, hibir eyi bilmediimizannediyorsun. Hereyi kendinin grdn ve bildiini dnyorsun. Hayrolum, hayr. Sen hibir ey grmyorsun, gzlerini kin brm senin.Bakalarnn suunu deve yapp, gznde bytyor, kendi kabahatini ine yapp,

yakanda gizliyorsun. Sadece onun ktlk ettiini sylyorsun. Eer ktlkyapan yalnz o olsayd, ortada ktlk diye bir ey kalmazd. Ktlk tek


5/71

tarafl olmaz. Kabahat kimde, lende mi, ldrende mi? Hem lende hem ldrendederler. O da sulu, sen de sulusun. Sen yalnz onun suunu gryor, ken-dininkini grmyorsun. O kt olsa da sen iyi olsaydn, btn bunlar bamzagelmezdi. Onun sakaln kim yoldu? Otlar alan kim? Onu mahkeme mahkemekoturan kim? Sen, sadece onu sulu karyorsun. Halbuki kt olan sensin. tegerek felaket bu. Olum bizler byle deildik. Ben sana kt eyler retmedim.

Ben onun babasyla byle geinmedim. Biz iyi birer komuyduk. Unlar14.fikbitince onun kars bana gelir: "Amca, biraz un verir misin?" der, ben de:"Ambara gidip istediin kadar al kzm" diye karlk verirdim. Onlarn atlarngetirmek iin kimseleri yoktu. Ben sana: "Haydi van git, komumuzun atlarngetir" derdim. Benim bireye ihtiyacm olunca gidip ondan ister: "Gordey sendefalan ey var m?" derdim. O da: "Buyur, al" diye getirir verirdi. te bizbyleydik. O zamanlar birbirimizle gayet iyiydik. Ya imdi ne oldu. Biraz ncebir asker Plevne savan anlatt. Sizin kavganz Plev-ne'den de mi etin yahu.Bu yaadnz hayat m sanki? Hele, ne kadar gnaha girdiini bir dn. Sen evbark sahibi, sorumlu bir adamsn. Kadnlara ve ocuklara kavgadan baka neretiyorsun? Daha demin kk Tarata Arina teyzeye sylemediini brakmad.

Annesi ise buna hibir tepki gstermedi, yalnzca gld. Bu ho bir ey mi?Bundan sen sorumlusun. Elini bir kerecik olsun vicdanna koy da syle insannbyle mi yaamas lazm? Sen bana bir kfr savur, ben sana iki kfr savuraym,ben sana bir tokat vuraym, sen bana iki... Yok azizim yok. sa'nn bizleregsterdii yol byle deil. Sana biri svd zaman, sen karlk vermeyeceksin?Elbet birgn o adamn vicdan szlar. Isa bunu retti bize. Anlyor musun, birisana bir tokat vurunca teki yanan evireceksin, istiyorsa bir tokat dahavursun diye. Dmann da vicdan vardr, o da vicdan azab nedir bilir. sa,bizlere ite buyolu gsterdi, kibir ve gururu deil. Niin susuyorsun, hakldeil miyim?van susuyor, sadece dinliyordu. htiyar, tutulduu iddetli ksrkten g belakurtularak szlerine yle devam etti:- sa bizlere kt eyler retmedi. O hep bizim iin, bizimiyiliimiz iinurat. Sen bir kere nasl yaadn dn. Aranzda u Plevne savabalamadan nce mi, yoksa sonra m daha huzurlusun. Mahkeme iin harcad-15g%n paralar bir hesap et. Harcadn paralarla oullarnn ilerinibytebilirdin. Bu iler iin para brakmadn ki. Bu niye byle, elbette senininat ve kibrin yznden. oluk ocuunla birlikte tarlaya gidecein yerde kalkpyarg peinde kouyorsun. Tarlay zamannda ekmezsen, birey biemezsinelbette. Bu yl neden yulaf yok? Yulaf ekmeye vakit bulumadm ki. Gide geleehri yol ettin kendine. Peki mahkemede ne kazandn? Dmanlktan baka eline negeti? Yok olum yok, bu i byle yrmez. Sen kendi iine bak. oluk ocuunlatarlanda, evinde al. Sana kar bir kimse su ilerse onu bala. Bylecehem Allah'n emrini yerine getirmi, hem de zarar grmemi olursun. Rahat vehuzur iinde yaarsn, van susuyordu:

- Bana bak Ivan. Beni, ihtiyar baban dinle. imdiden tezi yok, araban hazrlave doruca ehre gidip tm ikayet dilekelerini geri al. Sabahleyin deGavrilo'nun yanma gidip onunla bar, bize davet et. Yarn Meryem'in doum gn,mbarek bir bayram... Semaveri hazrla, bir ie de votka al, bylece olanlarunutun gitsin. Kararndan kadn ve ocuklar da haberdar et.van, derin bir i ekti. htiyarn doru sylediini anlamt. O anda iindebirdenbire bir rahatlk duydu. Fakat bu ii nasl halledeceini bilmiyordu.htiyar onun ne dndn anlamt: - Haydi van, git, ii geciktirme. Ateikvlcmken sn-drmeli. Sonra baa kamazsn.htiyar bireyler daha sylemek istedi ama syleyemedi. O anda kadnlar ierigirip karga gibi tmeye, ortal grltye bomaya baladlar. Onlar daGavrilo'nun denek cezas giydiini ve kendilerini evlerini yakmakla tehditettiini biliyorlard. Bunlara bireyler daha ilave ederek,

16


6/71

Gavrilogillerin kadnlaryla meydanda nasl svtklerini anlatyorlard.Anlattklarna gre Sorgu Yargc Gavrilo'nun tarafn tutacak ve karardeiecekmi. Ky retmeni van'n aleyhinde yeni bir dileke yazm ara. Budilekede arabadan alnan tahta ile otlak meselesi anlatlyormu. Bundan byleotlaklarn yars Gavrilo stne geecekmi. van bunlar duyunca barmaktanvazgeti.

Elbette ev idare eden bir adamn ii bitmezdi. van kadnlarla konutuktan sonradar kt. Harman yerine gitti, oradan da ambara urad. lerini bitiripdnerken gne batyor, oullan da tarladan dnyorlard. van onlarn yannagidip ilerin nasl gittiini sordu, takmlarn yerletirilmesine yardm etti,yrtlm hamudu tamir etmek iin bir kenara brakt, srklar ambara gtrmekistedi ama ortalk iyice karard iin bundan vazgeti. Hayvanlara yem verdi.Taraska geceleyin atlar otlatmaya gtrecei iin d kapy ak brakt. kapy kilitledi: "Artk yemek yiyip yatmal" diye dnd. Yrtk hamudu alpsofaya girdii srada itin arkasndan Gavrilo'nun sesini iitti.Gavrilo ksk sesle: "Cehennemin dibine giresice, onu gebertmek lazm aslnda"diyordu. Bu szleri duyar duymaz van'n iinebir ate dt. Durup,Gavrilo'nun btn kfrlerini dinledikten sonra odaya girdi. eride gelin birkeye oturmu yn eiriyor, kars sofra kuruyor, b-


7/71

Ivan, Topal Gavrilo'nun zerine bir doan gibi atld. "Artk ii bitti, kaamazartk" diye dnyordu. O anda ivan'n ayak sesini duyan topal, kendindenbeklenmeyen bir eviklikle itten atlayp bir tavan gibi kamaya balad.Ivan "Artk elimden kurtulamazsn" diyerek arkasndan kotu. Tam yakasndanyakalayacakt ki Gavrilo kurtulmay baard. Ivan bunun zerine eteinden tuttuama etek yrtlarak elinde kald. Birden yere dt ama tekrar ayaa frlayp:

"imdat. Yakalayn uherifi" diye bararak peinden komaya balad.van henz ayaa kalkmadan, Gavrilo, kendi avlusuna yaklamt. Fakat Ivan yinede ona yetiti. Tam onu yakalayaca srada ta gibi sert bireyin kafasnaindiini far-ketti. Gavrilo o anda yerden bir mee paras alp olancakuvvetiyle van'n kafasna indirmiti.Ivan lgna dnd. Adeta gzlerinde imekler akyordu. Sonra gzleri karard,dizlerinin ba zld ve olduu yere ylverdi. Kendine geldii zamanGavrilo ortalkta yoktu. Etraf sabah gibi aydnlkt. Evin bulunduu taraftanmakine sesine benzeyen, atur utur sesler geliyordu. Ivan ban arkayaevirince ambarn tamamyla yanm olduunu, ikinci ambarn da alev aldn,rzgarn yanan saplar eve doru savurduunu grd.Ellerini dizlerine vuruyor: "Aman Allah'm, bu ne by-19


8/71

yatyor, yzn yana evirmi kapya doru bakyordu. Olu ieri girincekmldayarak, olunun yaklamasn istedi. van yaklanca ihtiyar:- Grdn m van, sana sylememi miydim? Ky kim atee verdi? diye sordu.- O, baba, o. Onu gzmle grdm. Benim gzlerim nnde atei atya att. Eeronun ilkin tututurduu saplar ayaklarmla sndrseydim, bunlarn hibiriolmayacakt.

- van, bak ben lyorum, sen de bir gn leceksin. Doruyu syle su kimde?21______________ k ______________van babasna bakyor, susuyor, bir kelime bile sylemiyordu.- Allah iin doruyu syle su kimde? Ben sana nceden sylememi miydimevladm.Ivan ancak o anda kendine gelmi, hereyi anlamt. Burnuyla hzl hzl nefesalyordu:- Kabahat bende baba, dedi ve diz kerek alamaya balad:- Beni affet baba, sana kar da, Allah'a kar da suluyum, dedi.O anda ihtiyar mumu sol eline ald, sa elini alnna gtrerek ha karmakistedi ama yapamad, durdu ve "Allah'm sen byksn" diye bir dua mrldand.Sonra gzlerini oluna dikerek:-

van, Ey van! dedi.

- Ne var baba, ne var?- imdi ne olacak? van alyordu:- Bilmiyorum baba. Bundan sonra nasl yaayacam bilmiyorum.htiyar gzlerini yumup, son kez kuvvetini toplad ve diliyle dudaklarnslatt. Gzlerini tekrar aarak:- Yaarsnz olum. Allah' iinizde duyarsanz yaarsnz, dedi ve birazsustuktan sonra glmseyerek unu syledi:- Bak van, yangn kimin kardn kimseye sylemeyeceksin. unu unutma kisen birinin bir gnahn rtersen, Allah senin iki gnahn rter.htiyar bunlar syledikten sonra mumu iki eliyle tutup kalbinin altna gtrd,i ekti ve ld.22


9/71

Kyl: "Allah bana, genliimde bakaym, ihtiyarlmda avunaym, lnce dehayrla anlaym diye, bir ocuk verdi. Fakat yoksulluun gz kr olsun. Kydehi kimse vaftiz babas olmak istemiyor. Ben de vaftiz babas aramaya ktm."25A- Ben olurum istersen.

Kyl ocuuna vaftiz babas bulduu iin ok sevinmi. Yolcuya teekkr etmi.- Peki, ben imdi, kime, vaftiz anas ol, diyebilirim.- Bu i iin de tccarn kzn ar. ehre git. Oraya varnca meydanda,altnda dkkanlar bulunan, tatan yaplm byk bir ev greceksin. Kapy al.Tccara, vaftiz anas olmas iin kzn gndermesini rica et.Kyl duraklam ve demi ki:- Efendim, zengin bir tccarn yanna ben nasl giderim? O beni kk grr,kzn brakmaz.- Canm, bunu dert etme. Sen sana denileni yap. Git ve rica et. Yarn sabaherkenden hazrlan, vaftiz iin geleceim.Yoksul kyl evine dnm. Sonra da ehre, tccarn yanna gitmi. Atn avludabrakp, kapy alm. Kapya tccar km.- Ne istiyorsun, demi.-

Ltfen dinleyin efendim. Allah bana, genliimde bakaym, ihtiyarlmdaavunaym, ldkten sonra da hayrla anlaym diye bir ocuk verdi. imdi ise birvaftiz anasna ihtiya var. Ne olur, vaftiz anas olmas iin kzn bizegnder.- Ne zaman vaftiz ettireceksin?- Yarn sabah.- Pekiyi. Gle gle git. Kzm sabah duasna gelir.Ertesi sabah vaftiz anas da, vaftiz babas da gelip, ocua vaftiz etmiler.Vaftiz bitince vaftiz babas kp gitmi. Fakat, kyl ve kars, onun kimolduunu bilmiyorlarm. O gnden sonra da kendisini bir daha hi grmemiler.26,fikIIocuk zamanla bym, ilk okula gitme yana gelmi. Grbz, alkan, aklluslu bir ocuk olmu.Anne-babas mutlu bir yaam sryormu. Anne-baba-s okuma yazma rensin diyeonu okula vermiler. Bakalarnn be ylda rendiini o bir ylda renmi.Daha fazla renecei bir ey kalmam.Gel zaman git zaman paskalya yortusu gelmi. ocuk,vaftiz anasnn yanna gidipbayramlam. Sonra eve dnm:- Anneciim, babacm, vaftiz babam nerede oturuyor? Gidip onunla dabayramlaacam.Babas:- Vaftiz babann nerede oturduunu ben de bilmiyorum yavrum. Buna biz dezlyoruz. Seni vaftiz ettikten sonra bir daha gremedik. Bir haber alamadk.Nerede yaadn, sa olup olmadn da bilmiyoruz.Bunun zerine ocuk, ana-babas nnde boynunu bkp:

- Msaade edin de vaftiz babam arayaym. Onu bulup kendisiyle bayramlamakistiyorum, demi.Onlar da, ona izin vermiler. ocuk da vaftiz babasn aramaya koyulmu.27M,IIIocuk evden ayrlp, uzun bir yolculua km. Vakit le olunca bir yolcuyarastlam. Yolcu durup:- Merhaba ufaklk. Allah ksmet ederse, nereye byle? demi.O da balam anlatmaya:- Vaftiz anama gidip, bayramlap eve dndm. Anne-babama vaftiz babamn neredeoturduunu sordum. nk onunla da bayramlamak istiyordum. Fakat onlar: "Onunnerede oturduunu biz de bilmiyoruz olum. Seni vaftiz edip gitti. Onun hakknda

hi bir bilgimiz yok. Sa olup olmadn bile bilmiyoruz" dediler. Ben iseonunla grmek istiyorum. te bu yzden onu aramaya ktm.


10/71

Yolcu: "Senin vaftiz baban benim" demi. ocuk vaftiz babasn bulduuna oksevinmi. Byk bir cokuyla onunla bayramlam:- Nereye gidiyorsun byle vaftiz babacam. Yolun bizim tarafa ise eve buyur.Kendi evine gidiyorsan ben de seninle geleyim.- imdi vaktim yok, size gidemem. Kylerde iim var. Yarn eve dneceim,istersen sen benim yanma gelebilirsin.

- Seni nasl bulurum babacam?- Hep, gnein doduu tarafa yr, dosdoru git. Bylece bir ormana varacak,ormann ortasnda bir dzlk greceksin. Orada bir yere otur. Bekle neolacan. Ormandan knca bir bahe, bahe iinde altn kubbeli28-mbir saray greceksin. Oras benim evimdir. Kapya doru yakla. Ben senikarlarm.Vaftiz baba byle syledikten sonra birdenbire gzlerden kaybolmu.IVocuk, vaftiz babasnn dedii gibi yola km. Az gitmi uz gitmi ormanavarm. Dzle ulanca, dzlnortasnda bir am aac grm. amn dalnnbirinde bir ip balym. pe de yaklak krk okka arlnda bir mee kt

aslym. Ktn altnda da bir bal teknesi duruyormu. ocuk grlt gelentarafa baknca aylarn geldiini grm. En nde kocaman bir ay, arkasndanbir yalarnda bir ay, daha arkada tane yavru ay bal kokusunu almlar,tekneye doru ilerliyorlarm. nce, en byk olan ay tekneye yanap, somanbala sokmu. Sonra yavrularn arm. Yavrular da zplaya zplaya tekneninyanna gelmiler. Fakat o srada yavrulardan biri kt hareket ettirmi. Ktkbiraz ileri gitmi. Sonra geri dnp bir yavruya arpm. Byk ay bunu grp,kt penesi ile itmi. Ktk ileri doru gidip, sonra gerisin geri gelerekyavrularnkimisinin kafasna kimisinin srtna toslam. Yavrular homurdanahomurdana, oraya buraya kamlar. Byk ay bu duruma ok kzm,homurdanarak kafas stndeki kt iki penesiyle kavrayp, hzlca ileriitmi. Ktn yukar doru kt srada ortanca ay tekneye koup, somanbala sokmu, apur upur yemeye balam. Cuu gren yavrular da tekneye dorukomaya balamlar. Onlar daha tekneye ulamadan, ktk geri gelip, ortancaaynn kafasna arpp, onu ldr-29tm. Bunun zerine byk aynn kafasnn tas atm, homurdanarak, ktkapt gibi, olanca gcyle itmi. Ktk daln stne kadar km, yle ki ip,deve boynu gibi olmu. Byk ay ve yavrular teknenin yanna gelmiler. Busrada, ktk ykselmi, ykselmi, bir yerde durup, sonra hzla aa doruinmeye balam. ndike hz da artyormu. Tam hzn alm bir halde aynnbana yle bir arpm ki, ay srtst dp, tekme ata ata can vermi.Yavrular da oradan kamlar.Vocuk olup bitenlere ap kalm, dosdou yrm. Derken, iinde altn kubbelikocaman bir saray bulunan byk bir baheye varm. Bir de bakm ki vaftizbabas kapnn nnde durmu glmsyor. Onu selamladktan sonra kapdan ierialm, ona baheyi dolatrm. ocuk bahenin gzellii karsnda detabylenmi. ocuk o zamana kadar dnde bile byle bir bahe grmemi. Vaftizbabas daha sonra onu saraya gtrm. Saray daha bir gzelmi. ocua, hepsibirbirinden gzel ve ferah olan btn odalar gezdirmi. Nihayet onu mhrl birkapnn yanna gtrp, ona yle demi:- u kapy gryor musun? Kilitli deil, yalnzca zerinde mhr var.Alabilir. Fakat ama, bu kulana kpe olsun. Burada dilediin gibi yaa,dilediin yere git, istediin gibi dola, cannn ektiini yap. Fakat sana birdm var. Sakn bu kapdan ieri girme. ayet girmeyi dnrsen, ormandagrdklerini gznn nne getir.Vaftiz bab^ bunlar syleyip gitmi. ocuk tek bana kalm. Ve orada yaamayabalam. yle rahat ve mutlu

30t


11/71

bir yaam sryormu ki, aradan otuz yl gemi olmasna ramen, sanki saattir oradaym gibi hissediyormu kendini.Gnlerden bir gn mhrl kapnn yanna gitmi. Ve: "Vaftiz babam neden buodaya girme dedi acaba? eride ne olduunu hele bir greyim" diye dnm.Kapy itmi, mhr yere dm ve kap alm. eri girmi etrafa bakm.Dierlerinden daha byk, daha gzel salonlar grm. Orta salonda da aldn bir

taht duruyormu. Salonlar dolam, sonra tahtn yanna gelmi. Basamaklardankp, tahtn stne oturmu.Bir de bakm ki tahtn yannda bir asa durmakta. Hemen asaya uzanm. Onu elinealr almaz salonlarn btn duvarlar yanlara doru alm. ocuk drt bir yanabaknm. Orada tm dnyay, insanlarn yapt ileri gzleriyle gryormu.Karsna baknca denizleri, gemilerin yzn grm. Sana bakncayabanclarn, hristiyan olmayan milletlerin yaadklar yerleri grm. Salonabaknca Ruslarn haricindeki hristiyan milletleri; baka bir tarafa bakncabizimkileri yani Ruslar grm. "Dur" demi kendi kendine: "Bakalm evdekilerne alemde, ekinler iyi mi?"Tarlalara, kendi tarlalarna bakm. Ekin demetlerini grm. Buday ok mudiye, ynlar saymaya balam. O srada bir at arabasnn ovadan getiinigrm. Arabada bir kyl varm. "Babam geceleyin demetleri toplamaya gidiyor"

diye dnm. Bir de ne grsn, yolda giden hrsz Vasiliy Kudryaov deil mi.Vasiliy demetlerin yanna varp, onlar arabaya yklemeye balam. Vaftizocuu buna dayanamam: "Baba, tarladan demetleri alyorlar" diye barm. Oanda babas uykudan uyanm. "Dmde demetlerin alndn grdm, gidip birbaka-31 _________________jfa, _________________ym" demi ve atna atlad gibi tarlann yolunu tutmu. Tarlaya varncaVasiliy'in demetleri aldn grm. Kylleri toplam. Kyller Vasiliy'ince iyice pataklamlar, sonra balayp zindana gtrmler.Sonra, vaftiz anasnn oturduu yere bakm. Onun bir tccarla evlendiinigrm. Bir de ne grsn vaftiz anas uyurken, kocas yavaa kalkm,sevgilisinin yanma gidiyormu. ocuk, vaftiz anasna, "Kalk, kocan kt yoladt" diye seslenmi. Bunun zerine vaftiz anas, uykusundan sram. Kalkpgiyinmi. Kocasnn olduu yeri sorup renmi. Onu bulup rezil rsva etmi.Kocasnn sevgilisini tartaklam. Kocasn da evden kovmu.Daha sonra annesine bakm. Annesi evde uyurken bir hrszn eve girdiini,sand kartrmaya baladn grm. Bunun zerine annesine hemen durumubildirmi.Anas uyanm ve barmaya balam. Hrsz o anda baltay kavrayp, ldrmekiin, anasna doru sallayacak-m ki ocuk dayanamayp asay hrsza frlatm.Asa hrszn ense kkne inip, onu cansz bir vaziyette yere sermi.VIHrsz lnce, duvarlar kapanm, her ey eskisi gibi olmu.O srada vaftiz baba kapdan ieri girmi. ocuun yanna yaklam, elindentutarak tahttan indirmi. Ve ona yle demi:- Sen dm dinlemedin, bir sr kt i yaptn. Yasak odaya girdin, tahtaoturdun, stelik asay eline aldn.32__________^k __________nsanlara bir sr ktlk ettin. Eer bir saat daha burada kalm olsaydninsanlarn yarsna kt insan damgas vuracaktn.Sonra vaftiz baba ocuu tekrar yanna gtrm ve asay eline alm. Yineduvarlar yanlara doru alm. Yine her ey grnmeye balam. Ve unlarsylemi vaftiz baba ocua:- Bak, gryor musun babana neler ettiini?.. Vasiliy ceza evinde bir yl yatt.Bu sre zarfnda tm ktlkleri rendi ve bsbtn azd. te, grdn gibibabann iki beygirini ald. imdi de evinizi yakyor. Bak babana neler ettin.Vaftiz baba, ocua, evlerinin yandn gsterdikten sonra bu sahneyi gzdenuzaklatrm. ocua baka tarafa bakmasn sylemi.

- Bak, demi Vaftiz anann kocas... Kars brakal bir yl oluyor. Bakakadnlarla gezip eleniyor, gnn gn ediyor. Zavall kadn ise kederinden kan


12/71

alyor. Kocasnn sevgilisi ise bsbtn yklm durumda. Vaftiz anana nelerettiini gryor musun?Daha sonra bu grnty de kapatp, ona kendi evini gstermi. Annesini ilediignahlar iin gzyalar dkyor, tvbe ediyor ve "Keke o gn hrsz benildrseydi de bunca gnaha batmam olsaydm" diyormu.Vaftiz baba:

- Bak, demi. Annene neler ettin.Daha sonra bu manzaray da kapatp, ona hrsz gstermi. ki jandarma onuzindann nnde l bir vaziyette tutmaktaym. ocua demi ki:- Bu adam dokuz kiiyi ldrmt. Kendi gnahn kendisinin ekmesigerekiyordu. Fakat sen onu ldrmek-33t.le onun gnahlarn kendi omzuna aldn. imdi onun tm gnahn sen ekeceksin.Bak kendi bana neler atn. Hani hatrlyor musun, ormandaki ay kt ilkitiinde yavrularn darmadan etti. ikinci itiinde ortanca ayy ldrd.nc itiinde kendi bavn yedi. te sen de aynen yle yaptn. imdi sanaotuz yl sre veriyorum. nsanlarn yanna git. Hrszn gnahlarn balat.Bunu yapmazsan onun gnahlarn sen ykleneceksin.ocuk:Nasl balataym, demi.Vaftiz baba:- Ettiin ktlkler kadar, ktlk giderirsen hem kendi gnahlarn, hem dehrszn gnahlarn balatm olursun, demi.ocuk sormu:- Peki, dnyada ktlk nasl giderilir? Baba karlk vermi:- Gnein doduu tarafa yr. nne bir ova kacak. Orada yaayan insanlargreceksin. nsanlarn yaptklarna bak. Onlara bildiklerini cret. Sonra yoladevam et. Grdklerine dikkatle bak. Drdnc gn bir ormana varacak, orada birkulbe greceksin. Kulbede bir ihtiyar bulacaksn. Ona tm olup bitenlerianlat. O sana ne yapman gerektiini syleyecektir. Sana /erdii tlerinhepsini tutarsan hem kendi gnahlarn, hem de hrszn gnahlarn balatmolacaksn.Vaftiz baba bunlar syleyip onu kapdan uurlam.34VIIocuk yola km. Bir yandan yryor, bir yandan da unlar dnyormu:"Ktl dnyadan nasl kaldrabilirim? nsanlar ktl, kt insanlarsrgne gndererek, zindana atarak, lmle cezalandrarak yok ediyorlar.Ktln ortadan kalkmas, bakalarnn gnahlarnn benim stme yklenmemesiiin nasl hareket etmeliyim acaba?.."Derken bir ovaya varm. Tam da budaylarn baakland, baaklarn iri ve sktaneli olduu hasat zamany-m. ocuk bir de bakm ki bir tosun ekine girmi.Bir grup insan da bunu grp, atlarna atladklar gibi tosunu ekinin iinde biroraya bir buraya kovalamaya balamlar. Tosun tam ekinden kaca sradarkyor tekrar ekine dalyormu. Adamlar da kovalayp duruyorlarm. O esnada,bir kadn yolun kenarna oturmu alyor. "Tosuncuumu ldrecekler" diyeszlanyormu.Vaftiz ocuu kyllere: "Niin byle yapyorsunuz? Hepiniz tarladan kn da ukadn tosununuarsn" demi.Adamlar onun szn dinlemiler. Kadn tarlann kenarna gelip: "Bc, bcsarcam, bc bc!" diye tosununu arm. Tosun kulaklarn dikip, sesidinlemi, sonra kadna doru komu. Doruca kadnn yanna gidip soma-nkadnn eteklerinin arasna sokmu. Az kalsn kadn devirecekmi.te mesele bylece halledilmi. Sonutan hem kyller, hem tosun, hem de kadnmemnun kalm.35R.Vaftiz ocuu sonra tekrar yola koyulmu. Yolda yrrken unlar dnyormu:

"imdi anladm ki ktlk ktlkle oalyor, insanlar ne kadar ktlnardna derlerse onu o kadar oaltyorlar. Demek ki ktlk ktlkle ortadan


13/71

kalkmyor. Peki yleyse neyle kalkyor? Bunu da u anda bilmiyorum... Bereketversin ki tosun kadnn arsna uydu. Ya onu dinlemeseydi, ne olurdu acaba?te, vaftiz ocuu tm bunlar uzun uzun dnm. Fakat bir zm bulamam veyoluna devam etmi.VIIIVaftiz ocuu epeyce bir yol aldktan sonra nihayet bir kye varm. Kenar

evlerden birinin kapsn alm. Bir gece orada kalmak iin ricada bulunmu. Evsahibi kadn onu ieri alm. Evde kadndan baka kimsecikler yokmu. Kadntemizlik yapmaya balam. Vaftiz ocuu kadnn ne yaptn merak etmi. Peinstne kp seyretmeye balam. Kadn oday siliyor, masay temizliyormu.Kadn masay ykayp kirli bir bezle silmi. Masay srekli siliyor, ama masabir t.l temizlenmiyormu. Masann zerinde, kirli pekir lekeleri kalyormu.Sonra masann dier tarafn silmeye balam. Pekir eski lekeleri yok ederkenyeni lekeler brakyormu. Daha sonra bir utan dier uca silmeyi denemi, fakatkirli bez her yeri batryor, hep ayn ey oluyormu. Vaftiz ocuu bir mddetseyrettikten sonra:- Ne yapyorsun bayan? demi.- Canm grmyor musun, bayram temizlii yapyo-36sk,rum. Fakat bir trl u masay temizleyemedim. Bu i beni pek yordu.- u bezi bir ykayp, yle silmeyi denesen.Kadn kendisine denileni yapm. Masay bir rpda temizlemi. Sonra:- Bana bunu rettiin iin ok teekkr ederim, demi. Ertesi sabah vaftizocuu ev sahibiyle vedalap, yoluna devam etmi. Derken bir ormana varm.Kyller ubuklardan ember bkmeye alyorlarm. Vaftiz ocuu yanlarnayaklap bakm ki kyller boyuna urayor fakat ubuklar bir trlbklmyormu. nk dayanak noktas yokmu.Vaftiz ocuu:- Ne yapyorsunuz kardeler, demi.- ember bkyoruz. ubuklar iki kez kaynattk, altk, uratk ama yine debkemedik.- Canm kardelerim, u ubuu bir yere tutturun. Siz ubukla birlikte dnmektenbaka bir ey yapmyorsunuz.Kyller onun dediini yapmlar. ubuu bir yere dayamlar. Bylece ileriyoluna girmi.Vaftiz ocuu geceyi onlarn yannda geirmi. Sabah erkenden yola dm. Birgn bir gece yrm, henz tan yeri aarmadan hayvan tccarlarnn bulunduubir yere gelmi. Onlarn yannda bir yere uzanm. Bakm ki tccarlarhayvanlar toplam, ate yakyorlarm. Kuru dallar yakyorlar ama daha ateiyice tutumadan stne ya al rp atyorlarm. allar biraz fsldayp,ateisndryormu. Tccarlar biraz daha kuru dal toplayp ate yakmlar.Tekrar stne ya al rp atmlar ve ate yine snm. Epeyce urapdidinmiler ama atei bir trl yakamamlar.37k

Nihayet vaftiz ocuu onlara dnp demi ki: "al rpy hemen atmayn. ncekuru dallarla atei iyice tututuran. Ondan sonra al rpy atn."Tccarlar kendilerine denileni yapmlar. Atei gzelce yakp, sonra alrpy atmlar. Bylelikle allar tutumu, ate palazlanm.Vaftiz ocuu bir mddet onlarla oturduktan sonra yoluna devam etmi. Yolda: "Bu ile karlamamn hikmeti nedir?" diye uzun uzun dnm. Fakat bir trlanlayamam.IXVaftiz ocuu epeyce yrdkten sonra, akam zeri bir ormana varm. Ormanniinde bir ev grm. Evin yanma gelip, kapy alm. eriden bir ses: "Kimo," demi.- Birinin gnahn balatmak iin yollara den byk bir gnahkr:Kapdan bir ihtiyar kp:

-zerine aldn ne gibi gnahlar var, demi.


14/71

O da balam her eyi birer birer anlatmaya. Vaftizbabasn, ormanda grdaylar, kaps mhrl odad?ki taht, kendisine verilen d, tosunun ekintarlasna giriini, kyllerin onu karmak iin yaptklarn, sonra tosununnasl tarladan kp, kendi kendine sahibinin yanna gittiini bir bir anlatmve:- Anladm ki, demi, ktlk ktlkle ortadan kaldrlamyor. Fakat nasl

ortadan kaldrlacan da bilmiyorum. Bunu bana sen ret.38khtiyar: "Yolda baka ne grdnse anlat" demi.O da kadnn temizlik yapmak iin nasl uratn, kyllerin emberyaplarn, tccarlarn ate yakn anlatm.ihtiyar onu dinleyip, odaya gitmi ve oradan yeni biley-lenmi bir baltagetirmi ve: "Haydi gidelim," demi.htiyar, evin biraz tesinde bir aa gstererek:- u aac kes, demi.O da kesmi, aac hemen yere devirmi.- imdi e bl.Vaftiz ocuu kendisine denileni yapm ve aac e blm. htiyar sonra eve

gidip, kiprit getirmi ve: "Bu ktkleri yak," demi.

O da atei yakm. Ktkleri atein stne atm. Biraz sonra ortada, yanm ktk kalm.- Yank ktkleri yarsna kadar, ayr ayr, topraa gm. Ha ite yle, demi.Ktkler gmldkten sonra:- Bak, u dan eteinde bir rmak var, oradan aznla su getir ve bunlar sula.u yank kt kadna temizlik rettiin ekilde;unu kyllere emberbkmeyi rettiin gibi; unu da tccarlara ate yakmay rettiin gibi sula.Bunlarn de filizlenip reneceksin. te o zaman gnahlarn balanacak.htiyar bunlar syleyip evine gitmi. Vaftiz ocuu dnm tanm amaihtiyarn ne demek istediini bir trl anlayamam. Fakat kendisine salkverilen ileri yapmaya balam.39XVaftiz ocuu rmaa gidip, azn su ile doldurup yank ktn birini sulam.ki kere daha gidip geri kalanlar iin su getirip geri kalanlar da sulam.Nihayet yorulmu. Bu arada karn da ackm. htiyarn evine gidip yiyecek bireyler almay dnm. Kapy am. Bir de ne grsn, ihtiyar sedirde lyatyor. Etrafna baknm. Bir kede peksimet bulup yemi. Bir de krek bulup,ihtiyara mezar kazmaya balam. Gece su getirip topra suluyor, gndz mezarkazyormu. Mezar kazp ihtiyar gmecei srada, kyden birtakm adamlargelip, ihtiyara yiyecek getirmiler.Kyller ihtiyarn ldn rence vaftiz ocuunu onun yerine kutsamlar. Hepberaber ihtiyar defnetmiler. Vaftiz ocuuna yiyecek brakp, "yine getiririz"diyerek gitmiler.te bylece vaftiz ocuu ihtiyarn yerine geip, hayatn srdrmeye balam.Kyllerin getirdikleriyle karnm doyuruyor, kendisine shhat veren ilerleurayor, rmaktan azyla su getirip topra suluyormu.Bu ekilde bir yl yaam. nsanlar akn akn onu ziyarete geliyormu. "Ormandambarek bir insan yayor, gnahlarm affettirmek iin alyor, bunun iindadan azyla su getirip yanm ktkleri suluyor" diye dilden diledolayormu an insanlar arasnda. Zamanla kendini ziyarete gelenler hayliartm. Zengin tccarlar ona hediyeler getiriyormu. Fakat o yalnzca ihtiyacolan alyor, gerisini yoksullara datyormu.Hayatn, lene kadar su tayp topra sulamakla leden sonra dinlenipziyaretileri kabul etmekle geiriyor-40kmu. "Allah byle bir yaam istiyor benden. Herhalde byle yaayarakktlkleri kaldrr, gnahlarm balatrm" diye dnyormu kendi kendine.

Bir yl daha bu ekilde gemi. Her gn dzenli olarak topra suluyormu amayank ktklerin hibirinden filiz srmyormu.


15/71

Bir gn evde otururken atl bir adamn trkler syleyerek oradan getiiniduymu. Merak edip, geenin kim olduunu grmek iin dar km. Bakm kioradan geen gen, gl kuvvetli, klk kyafeti dzgn, gzel bir at vedeerli bir eeri bulunan bir adam. Onu durdurup; "kimsin, nereye gidiyorsun"diye sormu.Adam: "Ben bir haydutum. Yollarda dolar, insanlar ldrrm. Ne kadar ok

adam ldrrsem o kadar keyfe gelir, trkler sylerim," demi.Vaftiz ocuu ok korkmu. yle dnmeye balam: "Byle bir adamn iindekiktlk nasl giderilir? Beni ziyarete gelenlere t vermek kolay. nk onlartvbe etmek iin geliyorlar. Bu adam ise yapt ktlkle vnyor."Vaftiz ocuu bir mddet hibir ey sylemeden durup dnmeye balam. "imdine yapmal acaba? Bu haydut buralara dadanacak, insanlarn yreine korkusalacak, onlar da ziyarete gelmekten vazgeecekler. Bu da onlarn zararnaolacak. Hem ben sonra nasl yaarm?"Tm bunlar aklndan geirdikten sonra hayduta dnp unlar sylemi.- Buraya beni ziyarete gelen insanlar gnahlaryla vnmezler. Tvbe edipgnahlarndan kurtulurlar. Allah'tan korkuyorsan gel sen de tvbe et. Yok, eertvbe etmezsen buradan git. Bir daha gelip benim huzurumu bozma. nsanlarbenden uzaklatrma. Eer szlerime kulak41,fikvermezsen, Allah senin cezan verir.Haydut glerek:- Allah'tan korkum yok. Seni de dinlemem. nk benim efendim deilsin. Sensadakayla geiniyorsun, ben ise soygunculukla. Ee, herkesin bir ekilde karnndoyurmas lazm. htiyar sen yanma gelen kadnlara t ver, ne diye bana tveriyorsun. Madem ki Allah'n adn andn, yarn iki kii fazla ldreceim.imdi seni de ldrrdm ama ellerimi kirletmek istemiyorum. Bu gnden sonrasakn karma kaym deme" demi.Haydut, vaftiz ocuura byle gzda verdikten sonra ekip gitmi. Bir daha daoraya uramam. O da yine eskisi gibi huzur iinde sekiz yl yaam.XIVaftiz ocuu bir gece topra sulamaya gidip, sonra dinlenmek iin eve gitmive belki bir gelip geen olur diye etraf seyre dalm. O gece kimseciklergelmemi. Gndz de akama kadar yapayalnz oturmu. Bu yzden can oksklm. Balam yaad hayat dnmeye. Aklna, sadakayla geindii iinhaydutun kendisini nasl ayplad gelmi. "Ben, demi, ihtiyarn tlediigibi yaamyorum. htiyar bana ile ekmem gerektiini syledi. Ben ise buraygeim kaps, an ve hret yuvas haline getirdim. Buna kendimi yle kaptrdmki yanma kimse gelmeyince canm sklyor. Onlar gelirlerse nm dillerdedolayor, ben de sevinten drt ke oluyorum. Byle yaamak doru deil. Benhrete kapldm. Gnahlarm da balatamadm. stelik yeni gnahlar iledim.Ormann, kimsenin42t%beni bulamayaca bir kesine ekilmem lazm. Yeni gnahlar ilememek vegnahlarm balatmak iin yalnz bama yaamalym."Byle dnp, ekmek torbasn ve kreini alm. nsanlardan uzak, izbe bir yerbulabilmek iin evinden ayrlp, bir vadiye doru yol almaya balam. te busrada haydut yine karsna km. Vaftiz ocuu ok korkmu. Kamak istemiama haydut ona yetimi.- Nereye gidiyorsun byle? demi.O da, halktan uzaklamak, kimsenin kendisini bulamayaca bir yere gitmekistediini anlatm. Haydut ok arm:- Peki, demi, gelen giden olmaynca ne yeyip ieceksin?O, daha nce bunu hi dnmemiti. Haydut sorunca aklna gelmi ve:- Allah ne verirse, demi.Haydut hibir ey sylemeden oradan uzaklarken, vaftiz ocuu: "Ne diye onayaam hususunda bir ey sylemedim. Belki de tvbe ederdi. imdilerde daha bir

yumuam gibi. "Asarm, keserim" gibi laflar etmiyor" diye dnm vearkasndan barm.


16/71

- Hey! Tvbe etmelisin. Allah'tan kaamazsn.Bunun zerine haydut atn geri evirip, kuandan ban kararak ona dorusaldrya gemi. Onu kovalamak istemi an a sonra vazgemi. Vaftiz ocuu dakorkup, ormana kam. Haydut onun arkasndan: "Hey ihtiyar! ki kere cannbaladm. Sakn bir daha yoluma kaym deme. Seni ldrrm" diye barm.Sonra ekip gitmi.

Vaftiz ocuu o gn akam topra sulamaya gitmi.43kAman Allah'm bir de ne grsn, ktklerin bir tanesinin gml olduu yerde birfiliz bym, stnde de bir elma varm.XIIVaftiz ocuu insanlardan uzak, yapayalnz yaamaya balam. Derken ekmeitkenmi. "Ben de aa kkleriyle karnm doyururum" diye dnm. Ormana, aakk aramaya kt zaman, bir dalda asl ekmek torbas grm. Torbay apekmekleri yemi. Ekmei bitince yine oraya gitmi, ayn yerde asl bir torbabulmu. Gnler bu ekilde akp gitmekteymi. Tek derdi haydutmu. Ondan okkorkuyormu. "Beni ldrrse, gnahlarm ba-latamadan gitmi olurum" diyehayflanyormu.

Bu hal zere on yl daha gemi. Bu zaman ierisinde elmann biri bymekte,dier ikisi olduklar yerde say-maktaym. Yine bir gn erkenden kalkp, herzamanki iine, topra sulamaya gitmi. Topra sulamaktan yorulmu. Dinlenmekiin bir yere oturmu. O srada yine dncelere dalm: "Ben hata ediyorumgaliba. lmden korkuyorum. Oysa ki Allah dilerse lmle de gnahlarmbalar." Tam o srada haydutun bara ara geldiini duymu. Ve: "Allah'tanbaka hi kimse bana ne ktlk ne de iyilik edebilir." diye dnm. te budnceyle haydutun karsna km. Bakm ki haydutun atnn terkisindeelleri ve az bal bir adam var. Haydut adama svp sayyor, o ise susuyormu.Vaftiz ocuu hayduta yaklap, atnn nnde dikilmi.- Bu adam nereye gtryorsun? demi.44


17/71

lam o srada haydutun oradan getiini duymu. nce: "Bover, brakaym gitsin,o adam laftan anlamaz" diye dnm. Fakat sonra bu fikrinden vazgemi,haydutun yolunun nne km. Haydut, onu grnce kalarn atm, gzleriniyere dikmi. Vaftiz ocuu ona bakp acm, ona doru koup, dizinden tutmu:- Sevgili kardeim, kendine ac. Sen de, Allah'tan bir ruh var. Hem sen acekiyor, hem de bakalarna ektiriyorsun.Bu gidile daha ok aclar

ekeceksin. Bir bilsen, Allah seni ne kadar ok seviyor. Bu yzden senin iinbir ok nimet hazrlam. Kendini mahvetme kardeim. Gel, u yaantn deitir.Haydut yine kalarn atm. Biraz geri ekilerek:- Brak beni, demi.Vaftiz ocuu haydutun dizine daha bir sk sarlp, iki gz iki eme alamayabalam.Haydut o anda gzlerini ona doru evirip, uzun uzun bakm. Sonra atndan inip,onun nnde diz km:- Sevgili ihtiyar, demi. Beni alt ettin. Yirmi yl seninle savatm. Yendinbeni... imdi benim kendime bile gcm yetmiyor. Kendimi senin ellerinebrakyorum, istediini yap. Bana ilk olarak bir eyler sylediin zaman dahabeter kt bir insan olmutum. Ancak sen insanlardan uzaklanca, sylediklerinidurup dndm ve insanlarn hibir eyine ihtiyacnn olmadn anladm. teo gnden son-46&hra senin iin dallara ekmek asmaya baladm.Vaftiz ocuu o an, temizlik yapan kadn dnm. Masann, ancak bezykandktan sonra temizlendiini hatrlam.Bylece, kalp temizliinin, kendiniin almaktan vazgeince gerekletiini, ondan sonra bakalarnn kalplerinitemizlemenin mmkn olduunu anlam.Haydut daha sonra: "lmden korkmadn grdm zaman, kalbim yumuad,"demi.Vaftiz ocuu bununzerine, kyllerin ancak ubuklar salam bir yeredayadklar zaman bkmeyi baardklarn hatrlam. lm korkusunu brakp,hayat Allah'a balaynca ta gibi yrein yumuadn, uysallatn ve boyunediini anlam.Haydut sonra:- Bana acyp, nmde aladn zaman kalbim tamamen yumuad, demi.Vaftiz ocuu buna ok sevinmi. Onu alp ktklerin gml olduu yeregtrm. Oraya varnca, sonuncunun da elma verdiini grm. Sonra, tccarlarnya allarnn, ate iyice yand zaman tututuunu hatrlam. Ve, kendikalbinin iyice yand zaman baka kalbi atelediini anlam.En sonunda gnahlarnn baladna vaftiz ocuu ok sevinmi.Bunlarn hepsini hayduta anlatm ve gzlerini dnyaya kapam. Haydut ihtiyargmm. Kendisinetlenenler dorultusunda yaamaya balam. nsanlararendiklerini retmeye koyulmu.47HEREYE RAMEN SEVGi

- O, artk benim kzm deildir, anlyor musun, onu kzm saymyorum, amayabanclara yk olarak da brakamam. stedii gibi yaayabilmesi iin her trlyardm da yaparm, ama onu tanmak bile istemem. Evet, evet! Bama byle birey gelecei hibir zaman aklmdan gemezdi... Feci, feci!Omuzlarn silkti, ban sallayp gzlerini havaya kaldrd. Bunlar prensMihail vanovi, Merkez illerden birinde vali olan elli alt yandaki kkkardei Prens Ptr vanovi'e anlatyordu.Bu konuma, bir yl nce evinden kam olan kznn, imdi ocuu ile beraberbu ehirde yerletiini renmesi zerine, Mihail Ivanovi'in gittii merkezillerden birinde geiyordu.Prens Mihail vanovi gzel adamd. Yznde sevimli, ekici bir ifade taya-ak sal, uzun boylu, din bir ihti-49

J&b


18/71

yard. Ailesi, ok sinirli geimsiz, en ufak bir ey iin kavga eden kt ruhlukarsndan, msrif, sefahete dkn, hayrsz, ama babasnn dncesine gre"namuslu" bir olundan, iki kzndan ibaretti. Bu kzlardan byne iyi birksmet kmt, evlenmi Petersburgta yayordu. Onun k olan sevgili kzLiza ise bundan bir yl nce evinden kaybolan, imdiuzak illerden ocuuylaberaber meydana kan kzyd.

Prens Ptr vanovi Liza'nn niin katn, ocuunun babas kim olduunusormak istemise de buna bir trl cesaret edememiti. Daha bu sabah Ptrvanovi'in kars, kaynbiraderine acd zaman,Prens Ptr vanovikardeinin yznde nasl bir strap belirdiini, bunu onuruna yediremeyerekstrabn byk bir gayretle nasl gizlediini, konuyu deitirmek iin hemenbaldzndan evin kirasn sormaya baladn grmt. Mihail vanovi,kahvaltda btn ailenin, misafirlerin annda her zamanki gibi, zehirlercesinemanal, alayl konuuyordu. Yalnz ocuklara kar saygl, efkatli idi,ocuklardan baka herkese kar marur davranrd. Bu durum onda o kadar tabiiidi ki herkes onun gururlu olmaya hak kazandn kabul ediyor gibiydi.Akamleyin kardeiyle Vint denilen kat oyunu oynadlar. Kendisine hazrlananodaya ekildii zaman takma dilerini azndan karrken oda kaps hafife ikidefa vuruldu.-

Kim o? Franszca olarak:

- Benim, Michel.Prens Mihail vanovi, gelininin sesini tanmt. Yzn buruturdu. Tekrardilerini takt, kendi kendine mrldand: "Ne istiyor, sanki?"50


19/71

Prens Mihail vanovi kzard, yz korkun bir hal almt.- Allah akna, bundan artk konumayalm! Ben yetecek kadar ac ektim. Onu hikimseye yk olmayacak bir duruma getirmekten baka hibir isteim kalmamtr.Onun benimle hibir ilgisi olmamal, kendi kendine yaa-yabilmelidir, biz dekendi ailemizle ayr yaamalyz. Ben baka trl yapamam.- Misel, sen hep "ben" diyorsun, fakat onun da "ben" demeye hakk vardr.

- Bunda phem yok sevimli Alina. Rica ederim bu konuyu brakalm. Bana ok argeliyor.Aleksandra Dimitriyevna ban sallad, biraz sustuktan sonra:- Maa -Mihail vanovi'in karsda m byle dnyor? diye sordu.- O da ayn fikirde. Aleksandra Dimitriyevna, ard. Mihail vanoviFranszca:- Burada bu konumay keselim, iyi geceler, dedi.52m.Ama Aleksandra Dimitriyevna gitmiyor, susuyordu.- Petya bana dedi ki paralar, evinde yaad kadna brakmak istiyormusunuz.Adresini biliyor musunuz?- Biliyorum.-

yleyse bunu bizim elimizle yapmaynz. Onun yanna kendiniz gidiniz. Naslyaadn bir kere grnz, grmek istemezseniz gene de grmezsiniz. tekiorada yoktur. Zaten, hi kimse de yoktur.Mihail vanovi'in btn vcudu titredi.- Ah! Niin, niin eziyet ediyorsunuz? Bu konukseverlie aykrdr.Aleksandra Dimitriyevna kalkt, sesinde gz yalar seziliyordu. Kendi kendineacyarak ksk bir sesle:- O, yle acnacak bir durumda, yle de iyi kalpli ki... dedi.Mihail ivanovi ayaa kalkt, onun szn bitirmesini bekliyordu. Gelin, eliniona doru uzatt:- Misel, bu yaptn doru deil, diyerek dar kt.Aleksandra Dimitriyevna gittikten sonra, Mihail vanovi kendisi iin bir yatakodas durumuna getirilmi olan odada, halnn stnde uzun zaman gezindi, durdu.Yzn buruturuyor, titriyor, arada srada "of, of" diye inliyor, sonra kendisesini iitince He korkarak susuyordu.Krlm ve zedelenmi onuru ac veriyordu. Kendi kz, annesinin, yanimparatorieleri evinde kabul etmi olan mehur Avdorya Barisovna'nm evindebym bir insann kz, ahbapl byk bir eref saylan, btn hayatkorkusuz bir valye gibi geen bir insann kz... Bir Fransz kadndan doan,yabanc bir lkede yetitirdii gayri-meru bir ocuu olmasna ramen kendisihakkndaki yksek kanaati sarslmamt. Ve ite onun kz! O kz ki:53 _____________________jsk _____________________Kendisine bir babann kzna yapmas gereken her ey yaplm, iyi bir terbiyeverilmi, en yksek Rus sosyetesinde kendisine bir koca seme imkanhazrlanmt. Hem bir, kza istedii her eyi vermekle kalmam, ayn zamandaonu btn kalbiyle sevmi, onunla iftihar da etmiti. te bu kz, imdi onurezil etmiti. Kimsenin yzne bakacak hali kalmamt, artk herkestenutanyordu.Ona sadece ailenin bir ferdi veya kz gibi deil bsbtn baka bir efkatlesevdii, ona bakarak sevindii, onunla vnd gnleri hatrlad. Onun sekiz,dokuz yalarndaki halini gzlerinin nne getirdi. Siyah parlak gzleri, sar,gr salar, kemikleri kk srtna dalm, pek akll, her eyi anlayan,canl, evik, zarif bir kzd. Dizlerine srayp da iki eliyle boynunasarldn, gdklayarak kahkahalarla gldn, babasnn barmasna hialdrmadan gdklamaya devam ettiini, sonra da dudaklarndan, gzlerinden,yanaklarndan pt zamanlar hatrlad. Mihail vanovi herhangi bir duygutaknlnn dmanyd. Ama kznn taknlklar houna gidiyordu. Bazen deona tamamen malup oluyordu. Kendisini bsbtn onun eline brakyordu. imdionu okamann ne kadar ho bir ey olduunu hatrlyordu.

Bir zamanlar o kadar sevimli olan bir yaratn, imdi nefret duymadanhatrlayamad bir yaratk haline gelecei kimin aklna gelebilirdi.


20/71

Onun olgunlat zaman da hatrlad: Erkeklerin ona bir kadna bakar gibibaktklarn grd zaman duyduu korkuyu hatrlad. Kznn kendigzelliinden emin bir tavrla balo elbisesiyle geldii zaman, sonra balolardaonun bu davranlar yznden uyanan kskanlk duygularn dnd. O,erkeklerin, kzma kar temiz olmayan baklarndan korkarken kz, bunlaranlamyor, hatta

54tkholanyordu. "Kadn safiyeti bir efsanedir, tersine onlar utanmay bilmezler,utanma yoktur onlarda," diye dnrd.Anlayamad sebepler yznden pek iyi iki erkein evlenme teklifinireddettiini, sosyeteye devam etmeye baladktan sonra gittike artan biristekle hi kimseye bir ilgi gstermeden, srf kendi baarsnn esiri olaraknasl devam ettiini hatrlad. Ama onun bu baars ok srmedi. ki ylgetikten sonra herkes onu grmeye almt artk. Gene de gzeldi, ama, ilkkrpelii kalmamt. Balolarn demirba eyas gibi bir ey olmutu. Mihailvanovi kznn evde kalacan grerek eskisi gibi mkemmel bir talip olmasabile uygun bir kocaya vermek istedii zamanlar hatrlad. Ama kz pek kibirligrnyordu, bunu hatrlaynca ona kar olan kininin daha ok arttn

hissetti. O kadar iyi adamlar reddetti, sonra da bu rezalet!

- Of, of! Diye gene inledi, ayakta durarak sigarasn yakt, baka bir eydnmek istiyordu. Kendisini grmeden ona paray nasl gnderebileceinitasarlad. Sonra yeniden, kznn yirmi yanda iken kydeki evlerinde misafirbulunan on drt yandaki bir ocukla, aralarnda geen maceray dnmeyebalad. Delikanly nasl ldracak bir hale getirdiini, nasl gzyalardktrdn, bu anlamsz akna son vermesi iin delikanly evdenuzaklatrd zaman kznn nasl ciddi, hatta kaba cevaplar verdiinihatrlad. Bunun zerine kendisinin kzma kar duyduu soukluk daha da arttgibi kz da ona kar bu soukluu duymaya balamt. Sanki babas tarafndanhakaret grm gibi bir hali vard.- Bense ne kadar hakl imiim, diye dnd. Bu kz zaten hayasz, ahlakszd.te Moskova'dan gnderdii mektuba ait son bir hatra55sik,daha! Bu mektubunda, arti. eve dnemeyeceini, nk, mahvolmu bir kadnolduunu yazyor, kendisini affetmelerini, unutmamalarn rica ediyordu. Bununzerine karsyla olan konumalar, yrtlen tahminleri, en sonunda felaketin,kendisini misafirlie gnderdikleri teyzesinin evinde, Finlandiya'da olduusrada meydana geldiini hatrlad. Hem de bu felakete sebep olan, deersiz birsveli talebe, bo kafal sefil bir adamd, stelik de evli idi.Mihail vanovi, btn bunlar hatrlayarak odadaki halnn zerinde durmadangeziniyor, eskiden kzna kar duyduu sevgiyi, gururu hatrlyor, sebebinianlayamad bu dten dehet duyuyor, kalbinde brakt strap iin ondannefret ediyordu. Gelinin sylediklerini hatrlad, onu nasl affedeceinidnmeye alt. Ama "o adam", hatrlar hatrlamaz kalbi, dehet, nefret,hakarete uram onun duygularyla doluyordu. Yeniden "of, of!" diye inleyerekbaka bir eyler dnmeye alt.- Hayr, bunu yapamam. Paray her ay ona vermesi iin Petya'ya veririm. Amabenim kzm yok, yok...Hi ara vermeden kendisini zen kark dncelere yeniden kendini kaptrd.Kzna kar eskiden beendii efkat duygularnn hatralar sonradan ondangrd aclardan doan nefret duygular yeniden arpmaya balad.IILiza'nn bu son yl iinde ektii aclar, yaad yirmi be yllk mrndeektii aclardan daha oktu. Bu bir yl iinde o zamana kadar geen hayatnnbtn anlamszl,56kbtn irenlii gznn nne gelivermiti. Kendi evlerinde, sonra

Petersburg'un yksek sosyetesinde hayvani bir hayat geirdiini, yalnz st


21/71

tabaka ile ilgilendiini, onun gzelliklerinden faydalandn, ama aslderinliklerine inmediini pek iyi anlamt.iki yl her ey iyi geti, balolar, suvareler, konserler, akam yemekleri,vcut gzelliini tehir eden balo elbiseleri, sa tuvaletleri, hep birbirinebenzeyen, tecrbeli, alayc, kendilerini her eyden istifade etmeye ha!J bulangen ve yal etrafn sarm, bu yalanc hayatn yalnz mutluluk ve saadet

zevklerini veren yaz aylar, hayatn ciddi meselelerine dokunup onlar zmeyenmzik ve kitap, btn bunlar hibir deiiklik vadetmeden, aksine gittikegzelliklerini kaybederek yedi sekiz yl devam edince o, mitsizlie dpintihar arzusu duymaya balamt. Arkadalar onu sosyal yardmlara,hayrseverlie tevik etmilerdi. Burada da bir taraftan toplumun gerek,sefaletini insana tiksinti veren sefaletini, te yandan daha iren olan uydurmasefaleti gryordu. ok zengin akrabalarla, pahal tu-valetleriyle gelen patronbayanlarn soukluunu grdke hayat, onun iin gittike daha ekilmez bir halalmaya balamt. Gerek, doal bir hayat istiyordu. Ama hibir eybulamyordu. Hatralarndan en iyisi harbiydi Koko'ya ak olduu zamana aitolan hatra idi. Bu sevgi temiz, gerek bir duygu idi. Artk imdi buna benzerbir ey yoktu, olamazd da. Gn getike daha ok kederlenmeye balamt. tebyle kederli haliyle Finlandiya'ya teyzesine gitti. Yeni hayat, yeni iklim, o

zamana kadar grdnden ok farkl olan yeni insanlar, ona pek ekicigrnyordu.Bunun ne zaman, nasl baladn kendisi de bilmiyordu. Teyzesinin evindesveli bir misafir vard. Bu gen kendi ilerinden, milletinden, yeni kmsve romanndan bahsediyordu. Bu genle aralarnda gzlerle konuma,57t*.birbirlerine glmseme nasl, ne zaman baladn bir trl bilemiyordu. ylebaklar ki, onlarn anlamn szle anlatmak elden gelmiyordu. Anladna greonlarn tad anlam, btn sylenecek szlerden daha kuvvetli idi. Bukarlkl baklar, glmsemeler onlarn birbirinin hakkndaki dncelerini;duygularn anlatyordu. Hem yalnz kendi duygularn deil, sanki btninsanla ait olan byk, nemli srlar da aklam oluyordu. Sylenen hersz, bu glmsemeler yznden geni, saadet verici bir anlam alyordu. Beraberark syledikleri, yahut dinledikleri zaman, musiki de ayn anlam tayordu.Yksek sesle okunan kitaplardaki szlerin anlamlar da byle idi. Bazentarttklar da oluyordu. Her biri kendi dncesini korumaya alyordu. Amabir kere gz gze gelip glmseyince dava altta bir yerde kalyor, onlar da onunzerinde ok ykseklere, ancak kendilerinin eriebilecekleri bir yereykseliyordu.Baklarn, glmsemelerin arkasndan ayn zamanda ikisini de yakalayan eytannne zaman, nasl kverdiini bilemiyordu, ama bu eytana kar korku duymayabalad zaman, onlar birbirine balayan grnmeyen balar, artk o kadarbirbirine gemiti ki Liza bu adan kurtulmak iin kendinde kuvvet bulamyordu.Artk btn midini ona, onun gvenilirliine balyordu. Karsndaki erkeinhibir zaman kuvvetinden istifadeye kalkmayacan sanyordu, ama bunu pek deistemiyordu.

Savunmak iin tutunacak bir eyi, bir destei bulunmadn anladka zayflbsbtn artyordu. Sosyetede yaad sahte, gstermelik hayattan bkmt.Annesini sevmiyordu. Babas ise, dncesine gre onu kendisindenuzaklatrvermiti. imdi hayatla oynamak deil, onu tam anlamyla yaamakistiyordu. Bu arad hayat, bir erkei sevmekle yaayacan seziyordu. Buhayat sevgilisinde,58t*.onun uzun, kuvvetli vcudunda, sar salarnda, ular sarkk sar byklarndave onlarn altnda beliren ekici, kudretli glmsemede gryordu... Dnyadakien iyi eylerin sadelii onda bulunuyordu. O glmsemelere, o baklar, ohayaller, umulmayacak kadar gzel olan o sadelik, oktan beri korktuu,uursuzca bekledii neticeye srkledi. Birden bire btn gzel ilahi, sevinli,

gzel bir mit dolu eyler, iren, hayvani, hznl, hatta mitsiz bir eyeevrilivermiti.


22/71

Liza hl onun gzlerine bakyor, glmsemeye, konumaya gayret ediyor,bylelikle hibir eyden korkmadn, bunun zaten byle olmas gerektiinigstermeye alyordu. Ama kalbinin derinliklerinde, arlk her eyinmahvolduunu, arad eyin kendisinde, Koko'da olan eyin, onda olmadnanlyordu.Babasna mektup yazp evlenme teklifinde bulunmasn istemi, o da yazacam

sylemiti, ikinci bulumalarnda, imdilik bunu yapamayacan bildirdi.Gzlerinde korkuya, ekingenlie benzer anlalmaz bir ifade vard. Liza, ondanbsbtn phe etmeye balad. Ertesi gn Liza'ya gnderdii bir mektupta iseevli olduunu, karsnn kendisini oktan braktn, imdi bu yzden onungznde mahvolduunu, af dilediini yazyordu...Liza onu ard, kendisini sevdiini, gemite evli olmasnn bir ehemmiyetiolmadn, kendini ebediyete kadar onunla bal saydn, onu brakmayacansyledi.Daha sonraki bulumalarnda, hibir eyi olmadn, akrabalarnn da hep yoksulolduklarn, kendisine ancak en yoksul bir hayat yaatabileceini syledi. Liza,bir eye ihtiyac olmadn, istedii yere hemen gitmeye hazr olduunusyledi.O, Liza'y caydrmaya alyor, beklemesini tavsiye edi-59kyordu.O da beklemeye raz oldu. Ama evdekilerden saknmalar, rastgele bulumalar,gizli mektuplamalarla geen bir hayat, artk Liza'y ok sktndan gitmek,kamak iin srara balad.Liza Petersburg'a gelince o, nce bir mektup yazm, geleceini vadetmiti.Ondan sonra bir daha hibir mektup yazmad, izini de kaybettirdi. Liza yineeskisi gibi yaamay denemek istedi, ama yapamad. Hastalanmaya balad, tedaviettilerse de durumu gittike fenalayordu. Gizlemek istedii eyin farkedilmezaman gelince intihar etmeye karar verdi. Ama bunu nasl yapmal ki lm tabiigrnsn? Evet intihar etmek istiyordu, buna kesin olarak karar vermi olduunusanyordu. Zehiri elde etti. Bir kadehe serpti, imeye hazrland. O dakikadakzkardeinin be yandaki olu koup gelerek ninesinin hediye ettii oyuncagstermeseydi hazrlad zehiri imi olacakt. ocuu grnce durdu, onuokad, birden bire alad. O adam evli olmasayd anne olmaya hakk olacandnd. Bu annelik dncesi onu ilk defa, bakalarnn kendisi iindnceleri, syleyecekleri szlere aldr etmeden yalnz kendi gelecekhayatn dnmek zorunda brakmt. Bakalarnn kanaatleri iin kendinildrmek kolayd, ama kendi nefsi iin kendini ldrmek imkanszd. Hemen zehiridkt, intihar etmekten vazgeti.Artk kendisi iin yaamaya balad. Bu yaay ok zc idi, ama bu da hayatnkendisi idi, ondan ayrlmak istemiyor ve ayrlamyordu. oktan beri yapmadbir eyi de yapmaya kalkmt: Dua ediyordu. Ama dualar aclarn azaltmyordu.Liza daha ziyade babasnn duyduu straplar iin zlyordu. Onunstraplarn anlyor, ona acyordu. Bustraplarn olacan, buna da kendisisebep

60,fikolduunu biliyordu. Birka ay hayat hep byle geti. Tam bu srada birden birehi kimsenin fark edemedii, hatta kendisinin de hemen hemen farkna varmadyle bir ey oldu ki hayatn tamamen deitiriverdi. Oturmu, elinde battaniyererek, anszn iinde tuhaf bir hareket hissetti.- Yok!., bu olamaz!., elinde rgsyle donakalmt, o srada gene o tuhafhareket... acaba olan m, kz m? Liza o dakikada her eyi, o adamn btnfenalklarn, yalanlarn, annesinin sinirlenmesini, babasnn kederiniunutarak yznde bir glmseme patlad. Bu baya sevgilisine glemsediiglmsemelerden deildi, aydn, temiz, sevinli bir glmseme idi.Liza ocuu da kendisiyle beraber ldrmek istediini dnerek dehet iindekald. imdi btn dncelerini yalnz bir noktada toplad. Nasl evden

gidecek, nerede anne olacakt? Bahtsz, zavall bir anne de olsa, gene anneolacakt. Sonra her eyi etraflca dnd. Tasarlad plana gre uzak, tara


23/71

sahillerinden birinde yerlemek zere gitti. Hi kimse onu orada bulamayacakt.Bylece akrabalarndan da uzaklam olacakt. Aksi tesadf, amcas da o ehrevali olarak tayin edilmiti, bunu hi beklemiyordu.Ebe Mariya vanova'nn evine geleli drt ay olmutu. Amcasnn da ayn ehirdevali olduunu duyar dumaz daha uzak bir yere gitmek iin hazrlanyordu.III

Mihail vanovi erken uyand. Ayn gn sabahleyin kardeinin yaz odasna gitti.Kzna her ay dzenli bir ekilde para demesi iin hazrlad eki verdi. Buarada Peters-61tburg treninin ne zaman kalkacan da jordu. Tren akam saat yedide kalkyormu.Mihail vanovi gitmeden nce akam yemei yemeye de vakit bulabilecekti. Geliniile kahve itikten sonra gelin kendisine strap veren o mesele hakknda artkhibir ey sylemiyordu, yalnz gzucuyla onu sklganlkla szyordu. Mihailvanovi her zamanki gibi sabah gezintisini yapmaya gidiyordu.Aleksandra Dimitriyevna onu salona kadar kard.- ehir bahesine gidiniz, orada dolamak ok gzeldir, oradan her yer yakndr,diyerek hznl hznl onun kzgn yzne bakt.

Mihail vanovi onu dinledi, ehir bahesine gitti. Can skntsyla kadnlarnbudalaln, inatlklarn, kalbsiz-liklerini dnyordu. Gelininihatrlayarak, bana hi acmyor, diye dnd. Benim ektiim strab anlayamazda! Ya o! Diyerek kzn hatrlad. Bunun bana ne byk bir strap verdiinibiliyor! Hayatmn sonuna doru bu ne byk, ne feci bir darbe! Zaten mrm deksaltacaktr. Byle azap ekmektense lmek daha iyidir. Btn bunlar da birserserinin gzel gzleri iin. Ah! Ah! Ah! Diye yksek sesle yeniden inledi.Herkes olup biteni rendii zama.. btn ehir halknn bundan bahsedeceinidndke iinde fke, sonsuz bir nefret duygusu tat. -Herhalde bunu artkherkes biliyordu.- Ona kar yle bir kin duygusu uyand ki ona her eyisylemek, yapt eyin nemini anlatmak istei ile yand. Oniar anlamyorlar.Birden bire: "Oradan her yer yakn" szn hatrlad, dnd, cep defterinikararak kznnadresini okudu. "Kuhonnaya soka, Abramov'un evi. Verannovna Seli-verstova." O, bu takma adla yayordu. Baheden kp arabacyaseslendi.Dik, pis merdivenin dar sahanlna kt zaman, ebe62tMarya nanovna:- Kimi istiyorsunuz beyefendi? Diye sordu.- Madam Seliverstova burada m? Dedi.- Vera vanova m? Burada, buyurunuz. Biraz nce kmt, bakkala gitti. imdinerede ise gelir. Mihail vanovi, iman Marya vanovna'nn arkasndan kkbir misafir odasna girdi. Bitiik odadan gelen ocuun sesi ruhuna, bir bakgibi sapland. Bu ses ona yle iren, yle irkin gelmiti ki!Marya vanovna af dileyerek bitiik odaya gitti. Ev sahibesinin orada ocuunasl susturmaya alt iitiliyordu. ocuk kustu, Marya vanovna da geldi.

- Bu, onun ocuu. O da imdi gelir. Siz kimsiniz?- Ben mi, ben tandk. yisi mi imdi gideyim de birazdan gene gelirim, diyerekMihail vanovi gitmek zere ayaa kalkt. Onunla karlamak iin hazrlanmakne kadar strap vericiydi. Aralarnda bir anlama olabilecei de imkanszgrnyordu.Henz kalkm, gitmek iin arkasn evirmiti ki, merdivende hafif, hzl ayaksesleri duydu. Liza'nn sesini tand.- Marya vanovna! Ben yokken barmad ya? Ben de...Birden bire babasn grd. Elinde tuttuu kesekad yere dverdi.- Baba! Diye bard. Yz sapsar kesilmi, btn vcudu titremeye balamt,kapda donmu gibi durdu.Mihail vanovi ona bakyor, yerinden kmldamyordu. Ne kadar da zayflamt!Gzleri bym, burnu siv-rilemi, elleri incelmi, kemiklemiti. Bunun

karsnda ne syleyeceini ne yapacan unutmutu. imdi her eyi, hattakznn yznden urad hakareti de unutmutu.


24/71

63Kzna acyordu. Onun zayflna, perian haline, fena, basit elbisesine,gzlerine diktii, kimbilir niin yalvaran gzlerine, zavalllk ifade edenyzne acyordu.- Baba, bala, diyerek ona doru ilerledi. Mihail Ivanovi:- Beni... sen beni bala, dedi. Sonra bir ocuk gibi hkrmaya balad.

Kzn yznden, ellerinden pyor, onlar gz yalaryla slatyordu.Kzna kar uyanan acma duygusu, ona kendi kendini tantmt. Kendisiningerek halini grdkten sonra da kzma kar ne kadar sulu olduunu anlad.Gururu iin, souk davrand iin, hatta kzna kar duyduu fke iin suluidi. Sulu oluuna, bakasn affetmek deil, kendisini affetmesi gerektiineseviniyordu.Kz onu kendi odasna gtrd, nasl yaadn anlatt. Ama babasna ocuugstermedi, gemiten hi bahsetmedi. nk bunun babasna strap vereceinibiliyordu. Mihail Ivanovi ona, artk baka trl yaamas gerektiini syledi.Liza:- Evet, ky olursa daha iyi, dedi. Mihail Ivanovi:- Bunu etraflca dnrz, diye cevap verdi.Birden bire kapnn arkasndan nce bir vzlt, sonra da ocuun alayan sesiduyuldu. L

iza gzlerini falta gibi at, baklarn babasndan ayrmayarakkararszlk iinde dona kald.Mihail Ivanovi kendini gz gre gre zorlayarak:- Galiba emzirme zaman geldi, dedi, kalarn oynatt. Liza ayaa kalkt,birden bire oktan beri sevdii baba-64


25/71

Bu ii yapan kk bir eytand. Ekmei alp bir alnn arkasna oturmu,kylnn kzp, kendi adn anarak, nasl kfredeceini beklemekteydi.Kyl biraz dndkten sonra: "Ne yapalm?... Alktan lecek deilim ya.Alann ihtiyac olmasa almazd. Afiyetle yesin" dedi.67sk,

Sonra kuyunun bana gidip su iti. Biraz dinlendi. Hayvann sabana koup,tekrar topran srmeye balad.Kk eytan kyly gnaha sokamad iin ok armt. Olup bitenleri bykeytana anlatmaya gitti. Kylnn ekmeini nasl ardn, adamn kfredeceiyerde "afiyetle yesin" dediini ona anlatt. Byk eytan buna ok kzd.- Kyl oyuna gelmediyse su sende. Demek ki ii beceremedin. Kyllerin hepsibyle olursa biz ne yaparz. Yoo... Bu ii byle brakamayz. Haydi hemen okylnn yanna git ve ekmein acsn kar. Eer yl iinde o kyly altedemezsen, seni okunmu suya sokarm bilesin, dedi.Kk eytan korkup arabuk yeryzne indi. Suunu nasl balatacandnmeye balad. Dnd tand sonra yle bir are buldu:yi insan klna brnp, yoksul kylnn yanna ii olarak girdi. Kylye,kurak geen yazlarda buday batakla ekmesini syledi. Kyl de iinin

dediini yapp, buday batakla ekti. O yaz, tm kyllerin ekini gnetekavrulduu halde, onunki gr, boylu ve sk baakl oldu. Kyl bir sonrakiharmana kadar bu budaylar bol bol yedi. Yine de buday artt. Ertesi yaz, iikylye buday daa ekmesini syledi. Kyl de onun dediini yapt. O yl yaz,yamurlu geti. Tm kylnn ekini yatt, buday vermedi. Bizim kyl ise iyibuday kaldrd. Eline geen buday bir hayli oktu. Kyl bu kadar buday neyapacan dnmeye balad.i kylye arap yapmasn syledi. Kyl de budaylardan arap yapp, hemkendisi iti hem de bakalarna iirdi. te o zaman kk eytan bynnyanma gidip: "Ekmein acsn kardm" dedi.68 ________________ ,fik________________Bunun zerine byk eytan, durumu kolaan etmek iin kylnn olduu yeregitti. Kylnn evine varnca yle bir manzarayla karlat: Adam bazzenginleri, arap ikram etmek iin evine armt. Kars, arab bardaklarakoymu, ikram etmek zere misafirlere getiriyordu. Tam o srada kadn masayaarpp, arab dkt. Kyl de buna kzp karsna kfretti ve:- Kr eytan, dedi. Bu dktn bulak suyu deil. Byle deerli bir eyinasl dkersin beceriksiz kadn.Kk eytan byn dirsei ile drtp:- Grdn m? Artk kfretmekten ekinmiyor, dedi. Sonra kyl, kendi arapdatmaya balad. O sradayoksul bir kyl iinden dnyordu. Oraya urad. Herkesi selamlayp bir keyeoturdu. Onlarn arap itiini grnce, yorgunluktan onun da can arap istedi.Uzun bir mddet oturup, yutkunduka yutkundu ama ev sahibi ona arap ikrametmedi. Ev sahibi kendi kendine:- nsan, hepinize nasl arap yetitirir, diye mrldanyordu.Bu da, byk eytann ok houna gitti. Kk eytan ise: "Dur bak, daha nelerolacak" diye vnyordu.Ev sahibi ve zengin kyller bir miktar itikten sonra birbiriyle muhabbetetmeye, birbirini vmeye ve birbirine yaldzl szler sylemeye baladlar.Byk eytan onlar uzun bir mddet dinledi. Bu durumdan ok holanmt:"Byle, birbirlerini aldatmaya devam ederlerse topu birden elimize decek."dedi.Kk eytan: "Daha dur hele. Bak sonunda neler olacak. Birer bardak dahaisinden de gr. imdi tilki gibi birbirine kuyruk sallyor, birbirlerinialdatmak istiyorlar. Fakat biraz sonra azgn kurtlara dnecekler." dedi.69AKyller birer bardak daha itiler. Konumalar daha bir kabalat, sesleri daha

yksek bir perdeden kmaya balad. Gzel szleri brakp, birbirlerine kzp,kfretmeye baladlar. Sonunda kavga kt. Birbirlerinin azn burnunu kanlar


26/71

iinde braktlar. Derken ev sahibi de kavgaya kart. Onu da bir temizpatakladlar.Byk eytann, buda ok houna gitti. "yi, iyi" dedi.Kk eytan ise: "Dur bak, daha neler olacak" diye seslendi ona. Hele ncbarda isinler gr onlarn halini. imdi bir kurt gibi vahi oldular, birazsonra domuza benzeyecekler."

Adamlar nc barda da devirdiler. Bsbtn zvanadan ktlar. Nesylediklerini bilmeden, birbirlerini dinlemeden barp armaya vehomurdanmaya baladlar. Sonra birer, ikier, er sokaa kp, yerlerdeyuvarlanmaya baladlar. Ev sahibi de geri kalanlar uurlamaya knca, kafasst, bir su birikintisine dt. st ba amur oldu. Dt yerde ylpkald. Bir domuz gibi sesler kartyordu.Bu hal byk eytann daha ok houna gitmiti:- Eee... iyi i yapmsn aferin sana, dedi. Ekmein acsn iyi kardn.Yalnzbir anlat bakalm, nasl yaptn bu arab? Herhalde ilk nce iine tilkikan kattn. Bu yzden kyller onu iince kurt gibi kurnazlat. Sonra kurtkan koydun. Bunun iin de kurt gibi vahi oldular. Daha sonra da domuz kankattn herhalde. Bu sebeple de domuza benzediler.- Hayr, diye cevap verdi kk eytan. Hi de yle yapmadm. Benim yaptm tek

ey, onun fazla buday yetitirmesini salamakt. Bu hayvanlarn kanlar zateninsanlarda vardr. Fakat, yalnzca ihtiyaca yetecek kadar ekmek olunca meydanakmyor. Bu kyl eskiden en ufak ek-704$%mek parasn bile atmazd. Fakat ekmei oalnca, nasl eleneyim diyednmeye balad. Ben de ona arap ierek elenmesini syledim. Kyl Allah'nnimetinden, elenmek iin arap yapmaya balaynca damarlarndaki tilki, kurt vedomuz kan kendini gstermeye balad. Bundan sonra bir bardak arap itii andahep byle hayvanla-acak.Byk eytan, kk eytana iltifatlar edip, onu vd. Ekmek suunu balad.Ve onu kendisinin yaveri yapt.ESRLERN KAI SERVENIIKafkasya sava yllarnda, Jilin adl bir subay vard. Jilin birgn evinden birmektup ald. htiyar annesinin mektubunda unlar yazyordu:"Artk ihtiyarladm sevgili yavrum. Dnya gzyle seni bir defa daha grmekistiyorum. Buraya gel, sana hakkm helal edeyim. Sonra da cenazemi kaldrr,grevinin bana dnersin. Hem sana bir kz buldum. Akll, uslu, varlkl, iyibir kz. Eer beenirsen evlenir, srekli burada kalr-sn.Jilin, bu mektup zerine dncelere dald. Annesinin durumu gerekten ktydgaliba. Bir daha onu greme-yebilirdi. Gitmeliydi. Kz da iyiyse evlenebilirdi.Bu dnceler zerine tmen komutanna gidip izin ald. Arkadalarylavedalat. Onlara drt gerdel votka brakt. Sonra hazrland.73

kO sralar sava olduu iin yollardan ne gece ne gndz rahata geilebiliyordu.Eer bu Rus herhangi bir yerde Tatarlar tarafndan yakalanrsa ya ldrlr yada dalara gtrlrd. Bunun iin haftann iki gn kaleden kaleye muhafzlargidiyordu. Bu askerlerin ortasnda da halk giderdi.Gnlerden bir yaz gnyd. Tanyerinin aarmasna doru muhafzlar ykarabalarn kale dnda toplayarak yola ktlar. Jilin de onlarla beraberatna binmi, eyalarn da mekkare blne vermiti.Gnde 25 verst yol almalar gerekiyordu. Mekkare bl ise ok ar gidiyordu.Bazen askerler duruyor, bazen yk arabalarndan birinin tekeri frlyor, bazende bir at geride kalyor, kafile durup onlar bekliyordu.Byle byle vakit leyi gemiti ama blk ancak yolun yarsna varabilmiti.Toz duman, bunaltc scak, yakc bir gne canndan bktryordu insan.

rlplak bozkrda insann ban sokaca, azck dinlenecei bir yer deyoktu. Ne kk bir aa, ne de bir al.


27/71

Jilin biraz ilerleyip durdu. Bln yetimesini bekledi. O srada blkduracan belirtmek iin boru alyordu. Jilin: "Acaba onlardan ayrlp yalnzgitsem nasl olur? Al-tmdaki at iyi. Tatarlar saldracak olursa kaarkurtulurum. Acaba gitsem mi?" diye dnd.O byle dnrken yanna Kastilin adl, atl, tfekli bir subay geldi ve:- Jilin gel beraberce ekip gidelim. Gcm kalmad. Karnm a. stelik de scak.

Baksana kan ter iinde kaldm.Kastilin, iri yar, iman, krmz yzl bir babayiitti. Gerekten de okterlemiti.74


28/71


29/71

Jilin ok susamt. Dili damana yapyordu. "Ne olur biri gelse" diyednd an kapnn aldn duydu. Bakt ki, krmz yzl bir Tatarla ondandaha ksa olan karayaz bir Tatar ieri giriyor, ilk giren gzleri kapkara,l l, yz kpkzl, ksa sakall, neeli, srekli glen biriydi. KarayazTatar ise daha iyi giyinmiti. Srtnda kenarlar eritli, mavi, ipek bir yelekvard. Belinde kocaman, gm bir kama, ayaklarnda krmz boyal deriden

dikilmi simli mestler, zerinde de kocaman ayakkablar vard, jzun beyazkalpa ise koyun derisindendi.Krmz: yzl Tatar kavga eder gibi bireyler sylemeye balad. Sonra kalkpkapnn stne dirseklerini dayayarak, eliyle hanerini yoklad. Bir kurt gibiyan yan Jilin'e bakyordu. Karayaz Tatar o srada, hzla yerinden kalkt79_______________k ________________ve Jilin'in yanna gelerek bada kurup oturdu. Srtarak eliyle Jilin'inomuzuna vurdu. Hzl hzl bireyler mrldand, gzlerini krptrd, sonrada:- Urus iyi, urus iyi, dedi.Jilin bu szlerden hibir ey anlamamt. Su istedi. Ama dediini anlamadlar.Karayaz glmeye devam ediyor ve srekli:- Urus iyi, urus iyi, deyip duruyordu.Jilin susuzluunu iaretlerle anlatmaya alt. Bu sefer anlamlard. Birigld ve kapdan darya bakarak:- Dina! diye bard.Onun bu barmas zerine on yalarnda, karayaz Tatar'a benzeyen incecikbir kz koarak geldi. Karayaz'n kz olduu belliydi. Gzleri babas gibisimsiyaht. Gzel de bir yz vard. stnde mavi, geni kollu, kemersiz birgmlek vard. Gmlein etekleri, gs ksm ve kol azlar krmz puanlarlasslyd. Altnda alvar, ayanda terlik vard. Terliklerinin stne yksektopuklu bir terlik daha giymiti. Boynuna Rus paralarndan yaplm birgerdanlk takmt. Siyah salarn bir kurdela ile toplamt ve onun zerindede gm rubleler, kk kk pullar sallanyordu.Babas kza bireyler syledi. Bunun zerine kz gitti. Dndnde elindekck bir gm vard. Gm Jilin'e uzatt ve sonra bada kurarak yereoturdu. Dizlerini kendine doru ekmi vcudunu da ne doru eerek bzlmt.Gzlerini fal ta gibi am, bir canavar izli-yormucasna Jilin'in suiiini seyrediyordu.Jilin suyunu itikten sonra gm kza verdi. Kz bu hareketin karsnda biryaban keisi gibi yana doru sra-yverdi. yle ani bir ekilde sramt kibabas bile gl-80


30/71

Sinide msr ekmei ve bir tas erimi inek ya vard. Sofrann kenarnda da,her zaman itikleri Tatar ikisi, bir kova boza vard. Yemei elleriyleyiyorlard. Elleri ya iinde kalmt.Bu arada Karayaz Tatar birden yerinden frlad ve Jilin'i halnn stndenkaldrp kuru yere c 'ummalarn emretti. Kendisi ise tekrar halnn stneoturup, .nisafir-

81kleriyle birlikte yemee devam etti.Irgat verilen emri yerine getirip, Jilin'i sylenilen yere oturttuktan sonrayemenisini karp, tekilerin yanna koydu. Sonra da efendilerinin yaknndakikei postunun zerine oturarak, onlarn yemek yeyilerini aznn suyu aka akaseyretti.Tatarlar yemeklerini bitirdiinde, gmlek vealvar giymi, banda yazma olanbir Tatar kadn ieri girip sofray gtrd. Sonra da bir leen ve ibrikle gerigeldi. Tatarlar ellerini ykadktan sonra diz kp dua ettiler. Sonra da saa\e sola flediler. Kendi dillerinde biraz konutuktan sonra ilerinden biriJilin'e dnerek, krmz yzl Tatar gsterdi ve Rusa:- Seni Gazi Muhammed yakalad ve Abdl Murad'a verdi. imdi senin efendin Abdl

Murad'dr, dedi.

Abdl Murad, Karayaz Tatard. Jilin'in susmas zerine Abdl Murad konumayabalad. Eliyle Jilin'i gsteriyor, srekli glyordu. Sonra srekli sylediigibi:- yi urus, iyi urus, dedi.Tercman, Jilin iin konuulanlar Rusaya eviriyordu:- Senden evine mektup yazman, fidye olarak para gn-dertmeni istiyorlar. Paragelir gelmez seni serbest brakacaklar.Jilin dnp:- Ne kadar para istiyorlar? dedi.Tatarlar aralarnda konutuktan sonra, Tercman:- bin ruble, dedi. Jilin:- Olmaz, o kadar veremem, deyince Abdl yerinden srayp, sanki dilindenanlyormu gibi, kollarn sallaya-82._____________'________ J$&_____________________rak Jilin'e bireyler anlatt. Tercman sylediklerini Rus -a'ya evirip nekadar verebileceini sordu. Jilin tekrar dnp:- Beyz ruble, dedi.Bu cevap zerine Tatarlar hep bir azdan konumaya baladlar. Abdl, Krmzyzl Tatara kyor, azndan kpkler saarak homurdanyordu. Krmz yzlolansa sadece gzlerini krptryordu.Onlar sustuktan sonra Tercman Jilin'e dnerek:- Beyz ruble az. O senin iin ikiyz ruble dedi. Gazi Muhammed, Abdl'e olanborcuna karlk seni verdi. Eer bin ruble vermezsen seni brakmayacak.Mektup yazmazsan seni bir yere kapatp krbala dverler.Jilin onlarn karsnda korkak durmann daha kt olacan dnd. Birdenayaa frlad:- O kpee syle aklnca bana gzda vermeye almasn. Yoksa be para vermembir satr da yazmam. Sizden imdiye kadar korkmadm, bundan sonra da korkmam.Sizi kpekler sizi.Tercman Jilin'in sylediklerini Tatarcaya evirdiinde yine hep bir azdankonumaya baladlar. Uzun uzun konutular. Sonra Tatar yerinden frlayarakJilin'e yanna geldi:- Urus yiit! Yiit Urus! dedi."Yiit" onlarn dilinde "kahraman" anlamna geliyordu. Tatar glmseyerektercmana bireyler syledi. Tercman da Jilin'e:- Bin ruble ver, dedi.Jilin kendi dediinde diretiyordu:- Beyz rubleden fazla vermem, isterseniz ldrn ama o zaman hibir ey

alamazsnz, diyordu.83


31/71


32/71

Bir keresinde burnu, elleri, ayaklar olan, stnde Tatar gmlei bulunan birkukla yapmt. Onu damn stne koydu. Efendisinin kz Dina da suya giderkenonu grp dier kzlar ard. Kzlar testiyi yere koyup, kuklaya bakmayabaladlar. Bir yandan da glyorlard. Bunu gren Jilin kuklay indirip kzlarauzatt. Kzlar glyorlar ama bir trl almaya cesaret edemiyorlard. Jilin dekuklay yere brakp samanla girdi. Oradaki delikten de ne olacan izlemek

iin bakmaya balad.Dina seyirte seyirte geldi. Etraf kolaan etti. Kimsenin grmediine eminolunca kuklay ald gibi kat.Ertesi sabah Jilin, Dina'nn elindeki kuklayla kap eiine ktn grd.zerini krmz kuma paralaryla sslemiti. Onu bebei gibi sallyor biryandan da ninni sylyordu. Tam o srada annesi Dina'y grd. Darya kp,kuklay elinden ald ve yere atp paralad. Sonra da Dina'y bir i iin biryere gnderdi.Bunun zerine Jilin daha gzel bir kukla yapt ve Dina'ya verdi. Dina bununkarlnda bir gn elinde bir testiyle girdi samanla. Testiyi yere koyarakyanna otur-864k

du. Jilin'e bakp bakp glyordu. Jilin niin gldn anlayamamt, iindesu olduunu dnd testiye uzand. Alp itiinde onun st olduunu farketti.St itikten sonra "iyi" dedi. Kz Jilin'in sz zerine yerinden srayp,hoplayp zplayarak ellerini birbirine vurmaya balad.- Urus iyi, urus iyi, diye de baryordu. Sonra da testiyi alp kat.O gnden sonra kz ona hergn gizlice st getirmeye balad. Kz ayrca ona,Tatarlarn kei peyniriyle yapp damda kuruttuklar breklerden de getiriyordu.Bazen de babasnn ara sra kestii koyundan bir paray koynuna koyar, Jilin'innne atp kaard.Gnlerden bir gn korkun bir saanak balad. Bir saat boyunca bardaktanboanrcasna yamur yad. Sele sebep olan bu yamur, dereleri bulandrm,akllar, koca koca talar nne alm srkly -rdu. Saanak dindiinde kybatan baa sular altnda kalmt. Jilin bunu grnce birsu ark yapmaydnd ve efendisinden bir bak rica edip bir ubuk kesti. Tahta paralarbulup bir tekerlek yapt. Tekerlein zerine de kk kk kuklalaryerletirdi. Kuklalar teke.lee skca balayp suya brakt. Tekerlek sudadnyor kuklalar deta hoplayp zplyordu. Bunu gren ky halk birden orayatopland. oluk ocuk, kadn, erkek hepsi oradayd.- Hey Urus! Hey TJrus, diye baryorlard.Bunlar efendisi de grmt. Bir gn, elinde bozuk bir Rus saatini gstererekJilin'i ard.Jilin ".amir edebileceini syleyerek saati ald. aksyla n..ralann skt. yle bir gzden geirip tekrar yerletirdi paralar. Saatalyordu. Abdl buna ok memnun olmu'u. Memnuniyetini belirtmek iin yrtkprtk bir yelek etir'j Jilin'e hediye87J&fcetti. Jilin de "hi olmazsa gece stme rterim" dncesiyle ister istemez aldyelei.O gnden sonra Jilin'in ad "usta" diye dillere destan oldu. Uzak kylerdengelip, tfeini, tabancasn, saatini tamir iin Jilin'e veriyorlard. Efendiside gerekli alet ve edevat ona vermiti.Bir gn Tatarlardan biri hastaland. Hemen Jilin'e kotular.- Onu iyi et! dediler.Jilin nasl iyiletireceini bilmiyordu ama gidip hastaya bakt. "naallahkendiliinden iyileir" diye dnyordu. Samanla gidip biraz kum ve su ald.Kartrp alkalad ve bireyler mrldanarak, suya szde okuyup, hastayaiirdi. Talihe bakn ki Tatar iyilemiti.Jilin yava yava onlarn dilinden anlamaya balamt. Bazlar ona almayabalam, ileri dt m "Ivan, van" diye armay adet edinmilerdi. Ne varki bazlar hl canavar grm gibi ters ters bakyorlard. Bunlardan birisi de

krmz yzl Tatar'd. O Jilin'i zaten hi sevme-miti. Onu grd m suratnasar, yolunu deitirir ya da onu azarlard. Bunun gibi Tatarlar arasnda bir


33/71

ihtiyar daha vard. Avul'da hi oturmayan bir ihtiyar arasra dan arkasndanbir yerlerden gelir, mescidde namaz klp giderdi. Jilin onu ite bu zamanlardagrd. Ksa boylu, kalpann zerinde sark olan, beyaz ember sakall, krkr kpkrmz yzl biriydi. Atmaca gagas gibi bir burnu, kt kt bakanmavi gzleri, ileri doru km iki kpek diinden baka dii olmayan bir azvard. Koltuk denekleriyle yrrd. Jilin'i grr grmez de baklarn baka

tarafa evirirdi.Jilin bu ihtiyarn nerede yaadn merak etti. Bir gn yaad yeri grmekiin, dan arkasna doru gitti. Kei884kyolundan inince, bir bahe ile ta bir duvar grd. Duvarn arkasnda kiraz vekays aalar, bir de dz daml bir kulbevard. Biraz daha yaklancasamandan rlm ar kovanlarn grd. Etrafnda uuup vzldayan arlararasnda ihtiyar diz km birey yapyordu. Jilin baka neler olduunu grmekiin biraz daha yukar kt srada prangas ngrdad. htiyar sesin geldiiyne doru kafasn kaldrd ve bir lk kopard. ni bir hareketletabancasn karp Jilin'e doru ate etmeye balad. Jilin alelacele bir tanarkasna snd ve mermiden kendini zor kurtard.Bu olaydan sonra ihtiyar, Jilin'i efendisine

ikayet etti. Efendisi de Jilin'iarp, glerek niin ihtiyarn yanna gittiini sordu. Jilin ona bir ktlketmediini, sadece nasl yaadn merak ettiini anlatt. Efendisi bunlarihtiyara syleyince, ihtiyar sinirlenip bireyler homurdanmaya balad. kidiini dar karm el kol hareketleriyle Jilin'e baryordu. Jilinsylediklerinin hepsini anlamad ama anlad kadaryla Abdl'e onu ldrmesinisylyordu. htiyar bara ara gittikten sonra Jilin onun kim olduunu sordu.Efendisi de anlatt:- O yiit, byk bir adamdr. Bir zamanlar bayiitti. Zamannda ok Rusldrd. Zengindi. kars, sekiz olu vard. Hepsi ayn kyde yayorlard.Birgn Ruslar gelip ky yaktlar. Oullarndan yedisini de ldrdler. Bir olukalmt, o da gidip Ruslara teslim oldu. Bunun zerine ihtiyar da gitti veRuslara teslim oldu. ay onlarn arasnda yaad. Olunu buldu. Kendielleriyle ldrp kat. O gnden beri savamyor. Mekke'ye gidip Allah'a olanborcunu dedi. Bunun iin sark saryor. Mekke'ye giden sark sarar, hac adnalr. Sizinkileri de bu yzden hi sevmez. Benden seni ldrmemi istiyor. Fakatbu benim iime gelmez. Senin iin bu kadar para saydm. Hem89 _____________________ ja,_____________________sana kanm kaynad. Sz vermi olmasaydm seni brakmazdm.Sonra glerek:- Sen Urus iyi, ben Abdl iyi, dedi.IVJilin bylece bir ay daha geirdi. Gndzleri Avul iinde dolayor ya da birile urayor, gece olup ses seda kesilince de samanlna ekilip yerikazyordu. Toprakeserle oyduu iin kazmak zordu. Fakat tm zorluuna rameniine girecek kadar bir ukur kazmay baard. Gidecei yolu renmek istiyorduama Tatarlar sylemiyorlard.Bir gn le zeri efendisi bir yere gidince, Jilin Avul'un arkasndaki daadoru yrd. Niyeti gidebilecei yerleri gzden geirmekti. Fakat efendisi yolakarken, kk oluna Jilin'i adm adm izlemesini, gzden karmamasntembihlemiti. Kk olu Jilin'in daa doru gittiini grnce arkasndankoarak:- Gitme! Babam istemiyor. Bak sonra halk arrm, dedi.Jilin onu kandrmaya alt:- ok uzaa gitmiyorum ki. u tepeye kacam sadece. Sizinkileri tedavi etmekiin bir ot lazm oldu da. Bu prangalarla nereye kaabilirim ki zaten. Hem sende be nimle gelebilirsin. Yarn sana ok ve yay yaparm.Kk bu szlere kand ve beraberce yola ktlar. Da yakn grnyordu amaprangalarla yrmek ok zordu. Gbela tepeye kabildi. stedii yere

vardnda yere otu-90


34/71

4krup etraf gzlemeye balad. Samanln arkasndaki kck dzlkte atlarotluyordu. Daha aalarda baka bir ky vard. Kyn ardnda yaln bir da,onun ardnda da yine bir yaln da. Dalar arasndaki orman yeil bir leke gibigrnyordu. Ormann arkasnda da sra sra baka dalar ykseliyordu. Hepsininst de balk gibi bembeyaz karla rtlyd. Buralarda gne doarken de

batarken de byle grnrd manzara. Birbirine yakn dalarn yamalarnda yeryer kyler vard ve evlerin bacalarndan dumanlar ykseliyordu. Jilin:- Demek btn buralar onlarn topra, diye dnd. Sonra durup Rus topranabakt. Dncelere dald. Ayaklarnn altndan akan rmak, kendi oturduu ky,baheler, rmak kenarna oturmu amar ykayan, minimini kuklalar gibi grnenkadnlar... Jilin irkilerek datt dncelerini ve etraf seyretmeye devametti. Avul'un altndan aaya doru uzanan dalar ve dalar arasnda bir ormangrlyordu, iki da arasnda gze arpan mavi, dzlk bir alan vard. Dzlnzerini bir duman kaplyordu.Jilin kalede olduu zaman, gnein nereden doup nereden battn hatrlamayaalt. Kalenin vadi iinde olduunu tahmin etti. Sonra da oradan, iki daarasndan kamak gerektiini dnd.Gne yava yava batmaya balamt. Dalarn beyaz rengi kzla dnyordu.

Kara dalar ise bsbtn kararm, ay yataklarn bir sis kaplamt. Kaleninolduunu dnd vadi batan gnein klaryla kzllara brnd. Vadide bacadumann andran bir ey gzne arpt. O an orann Rus kalesi olduuna iyiceemin oldu.Vakit bir hayli ge olmutu. Akam ezan da okunuyordu. Uzaktan ineklerinsesleri geliyordu. Srleri getiriyor-91cklard. Kk durmadan "gidelim" diyordu. Jilin gitmek istememesine ramen evednd.Jilin artk yolu bildiini, kamas gerektiini dnyordu. Hemen o gece kamakistiyordu. Ay hilal olduu iin gece karanlkt stelik. Fakat ne yazk ki,Tatarlar dnmt. Her zaman, nlerinde hayvanlar, gle oynaya gelirlerdi.Fakat bu defa hi hayvan getirmemilerdi. Sadece krmz yzl Tatar'n kardeiatn terekesinde l olarak duruyordu. Btn Tatarlar ok fkeliydi. lygmmek iin toplandlar. Jilin de onlar seyretmeye kt. ly tabutakoymamlard. Bir kefene sarp ky dndaki narlarn altna gtreekotlarn zerine yatrdlar, ihtiyarlar toplanp kalpaklarnn zerine birer bezserdiler. lnn karsna, diz kp oturdular. Bu arada imam gelmiti. Enndeki safa geti ve teki Tatarlar onun arkasnda dizildi. Balarn ne emi,oturuyorlard. Uzun sren bir sessizlikten sonra imam kafasn kaldrp:- Allah! dedi. Sonra yine edi ban. Uzun sre, hi kmldamadan sustular.Sonra imam yine ban kaldrarak:- Allah! dedi ve bu sefer hepsi tekrarlad. Sonra da sustular. l otlarzerinde yatyordu. Tatarlar da ayn onun gibi hi kmldamadan oturuyorlard. Okadar sessizdi ki ortalk sadece nar yapraklarnn rzgarda kard sesduyuluyordu.

Sonra imam bir dua okudu. Hepsi birden kalkp, ly elleriyle tutup, birukurun yanna gtrdler. Bu sanki bir ukur deil de nceden kazlm,topran altna doru uzanan bir izbeydi. ly koltuk altlarndan vebacaklarndan tutarak iki bklm yapp yavaa braktlar. Oturmu vaziyetegetirip ellerini de karnna koydular.Sonra rgatlar bir yn yeil saz getirip ukurun stne92


35/71

Ertesi gn Jilin, kzl sal Tatarn, yannda bir ksrak, arkasnda Tatarlabirlikte ky dna ktn grd. Kyn dna vardklarnda kzl salolan, yeleini karp, kollarn svad ve yenlerini sktrd. Kamasnkararak bilei tayla bileledi. Bu ii bitirince br Tatarlar ksrankafasn yukar doru kaldrdlar ve kzl sal gelip hayvann boaznkestikten sonra yere yktlar. Yum-ruklaryla da derisini yzdler. Kadnlar

yzme ii bitince gelip barsak, kelle ve organlarn ykadlar ve eti paralarablerek eve gtrdler.Btn ky "Allah rahmet eylesin" demek iin kzl salnn evinde toplanmt.lnn gnahlarn balatmak iin gn o ksran etini yediler. Bozaitiler. Drdnc gn Jilin, bir yere gitmek iin hazrlandklarn grd. Onkii atlarn hazrlayp gitmilerdi. Kzl sal da giden

Documents

Lev Nikolayeviç Tolstoy _ Her Şeye Rağmen Sevgi