Upload
trinhlien
View
413
Download
14
Embed Size (px)
Citation preview
Libër mësuesi
DITURIA 3
Përgatitur nga Valbona IMERAJM.sc. Marsela ALLUSHI
Vjollca VLADIMirela MUKANajada FANI
Arti grafik dhe kopertina : Eldion NEVRUZI
Shtypi: shtypshkronja “PEGI”
Të gjitha të drejtat janë të rezervuara © Pegi 2011Të gjitha të drejtat lidhur me këtë botim janë ekskluzivisht të zotëruara nga shtëpia botuese
“Pegi” sh.p.k. Ndalohet çdo riprodhim, fotokopjim, përshtatje, shfrytëzim ose çdo formë tjetër qarkullimi tregtar pjesërisht ose tërësisht pa miratimin paraprak nga botuesi.
Shtëpia botuese: Tel: 042 374 947 cel: 069 40 075 02 [email protected] i shpërndarjes: Tel/Fax: 048 810 177 Cel: 069 20 267 73
Shtypshkronja: Tel: 048 810 179 Cel: 069 40 075 01 [email protected]
Miratuar nga Ministria e Arsimit dhe e ShkencësMaj, 2011
Kapitulli 1: Trupat dhe lëndët 15
Tema 1.1: Kuptimi për trupat 15Tema 1.2: Trupat, lëndët dhe përdorimi i tyre 16Tema 1.3: Gjendja dhe përbërja e lëndëve 18Tema 1.4: Vetitë e trupave të ngurtë 21Tema 1.5: Vetitë e trupave të lëngët 23Tema 1.6: Vetitë e trupave të gaztë 25Tema 1.7: Trupat dhe lëndët ndryshojnë 27Tema 1.8: Prodhimi i lëndëve dhe mjedisi 29Tema 1.9: Përsëritje: trupat dhe lëndët 32
Kapitulli 2: Proceset e matjeve 34
Tema 2.1 : Madhësitë fizike dhe matjet e tyre 34Tema 2.2: Gjatësia dhe matja e saj 36Tema 2.3: Vëllimi dhe matja e tij 39Tema 2.4: Masa dhe matja e saj 41Tema 2.5: Temperatura dhe matja e saj 43Tema 2.6: Vlera mesatare e temperaturës 47Tema 2.7: Koha dhe matja e saj 49Tema 2.8: Zbatime të njësive matëse 52Tema 2.9: Përsëritje 54
Kapitulli 3: Lëvizja dhe vendndodhja 56
Tema 3.1: Gjërat që lëvizin 56Tema 3.2: Pse gjërat lëvizin apo ndalojnë 57Tema 3.3: Shtytje dhe tërheqje 60Tema 3.4: Llojet dhe drejtimet e lëvizjes 62Tema 3.5: Si përcaktohet vendndodhja e trupave 63Tema 3.6: Zhvendosja e trupave 64Tema 3.7: Ku dhe si lëvizim më lehtë dhe më shpejt? 66Tema 3.8: Më shumë rreth shtytjes dhe tërheqjes. Forca 67Tema 3.9: Disa lloje forcash 68Tema 3.10: Makinat e thjeshta 69
PËRMBAJTJA
Kapitulli 4: Magnetët 71
Tema 4.1: Çfarë janë magnetët? 71Tema 4.2: Lëndët magnetike dhe jomagnetike 72Tema 4.3: Ku përdoren magnetët? 74Tema 4.4: Ndërtimi i një busulle në kushte shtëpiake 75
Kapitulli 5: Bimët 76
Tema 5.1: Pjesët e një bime 76Tema 5.2: Çfarë i duhet një bime për t’u rritur? 78Tema 5.3: Punë praktike: Si lind dhe si rritet bima? 80Tema 5.4: Klasifikimi i bimëve sipas disa karakteristikave 81Tema 5.5: Bimët që na ushqejnë 82Tema 5.6: Përsëritje 84
Kapitulli 6: Kafshët 85
Tema 6.1: Kafshët jorruazore 85Tema 6.2: Kafshët rruazore 87Tema 6.5: Përsëritje 88
Kapitulli 7: Njeriu dhe shëndeti 90
Tema 7.1: Unë dhe shqisat 90Tema 7.2: Lëkura, flokët, thonjtë 91Tema 7.3: Si realizohet mbrojtja dhe lëvizja 92Tema 7.4: Rëndësia dhe shëndeti i skeletit 93Tema 7.5: Muskujt dhe lëvizja 94Tema 7.6: Të ushqehemi shëndetshëm 96Tema 7.7: Çfarë ndodh me ushqimet që hamë? 97Tema 7.8: Të kujdesemi për aparatin tretës 98Tema 7.9: Dhëmbët dhe higjiena e tyre 99Tema 7.10: Si marrim frymë 101Tema 7.11: Ajri i pastër dhe rëndësia për shëndetin 102Tema 7.12: Qarkullimi i gjakut tek unë 104Tema 7.13: Të kujdesemi për zemrën dhe enët e gjakut 105Tema 7.14: Veshkat dhe shëndeti 106Tema 7.15: Sistemi nervor 107Tema 7.16: Njeriu lind dhe rritet 108Tema 7.17: Regjimi ditor 110Tema 7.18:Siguria ime 111
5
Libër mësuesi: Dituria 3
Plani mësimor analitik për lëndën
Dituri natyre 3
35 javë x 2 orë mësimi në javë = 70 orë
Nr. Linjat Nënlinjat Orë
1Trupat dhe lëndët
Mjedisi fizik
Trupat dhe lëndët 8
2 Proceset e matjeve 9
3 Lëvizja dhe vendndodhja 11
4 Lëndët dhe vetitë e tyre Magnetët 4
5
Gjallesat dhe proceset e jetës
Bimët 6
6 Kafshët 3
7 Njeriu dhe shëndeti 13
8 Orë të lira 8
Gjithsej 70
6
Libër mësuesi: Dituria 3
1Lë
ndët
dh
e ve
titë
e ty
re
Trup
at d
he
lënd
ët1.
1K
uptim
i për
trup
at
- Të
përs
hkru
ajnë
një
obj
ekt,
në m
ënyr
ë sa
më
të p
lotë
.- T
ë kr
ahas
ojnë
vet
itë e
dy
obje
ktev
e.- T
ë tre
gojn
ë që
një
obj
ekt m
und
të k
etë
më
shum
ë se
një
vet
i.- T
ë vë
në n
ë pë
rdor
im sa
më
shum
ë të
jetë
e
mun
dur,
të g
jitha
shqi
sat,
për t
ë pë
rcak
tuar
ve
titë
e ob
jekt
it.- T
ë nd
ajnë
obj
ekte
t në
dy g
rupe
sipa
s një
ve
tie të
vet
me.
- Të
krah
asoj
në d
y ob
jekt
e br
enda
të n
jëjti
t gr
up, p
ër të
për
cakt
uar n
gjas
hmër
itë d
he
ndry
shim
et.
-Të
klas
ifiko
jnë
obje
ktet
në
disa
mën
yra.
Trup
a të
lënd
ëve
të
ndry
shm
e
Enc
iklo
pedi
a pë
r fëm
ijë, l
ibri
i nxë
nësit
21.
2Tr
upat
, lën
dët d
he
përd
orim
i i ty
reTr
upa
të lë
ndëv
e të
nd
rysh
me
Enc
iklo
pedi
pë
r fëm
ijë, l
ibri
i nxë
nësit
31.
3G
jend
jet d
he
përb
ërja
e lë
ndës
Trup
a të
lënd
ëve
të
ndry
shm
e
Libr
i i n
xënë
sit,
mat
eria
le n
ga
inte
rnet
i
41.
4Ve
titë
e tr
upav
e të
ng
urtë
Trup
a të
lënd
ëve
të
ndry
shm
e
Libr
i i n
xënë
sit,
mat
eria
le n
ga
inte
rnet
i,
51.
5Ve
titë
e tr
upav
e të
lë
ngët
Trup
a të
lënd
ëve
të
ndry
shm
e
Libr
i i n
xënë
sit,
mat
eria
le
nga
inte
rnet
i, en
cikl
oped
ia
për f
ëmijë
Nr
Linj
a N
ënlin
ja
Ora
Tem
a O
bjek
tiva
t M
jete
t B
urim
et
7
Libër mësuesi: Dituria 3
61.
6Ve
titë
e tr
upav
e të
ga
ztë
- Të
trego
jnë
që lë
ndët
e n
gurt
a, të
lëng
ëta
dhe
të g
azta
janë
gje
ndje
t në
të c
ilat n
dodh
en v
etë
lënd
a.- T
ë da
llojn
ë di
sa v
eti t
ë lë
ndëv
e të
ngu
rta,
të
lëng
ëta
dhe
të g
azta
.- T
ë pë
rshk
ruaj
në v
eti t
ë nd
rysh
me
të lë
ndëv
e dh
e t’i
lidh
in a
to m
e pë
rdor
imin
e ty
re.
- Të
krah
asoj
në v
etitë
e lë
ngje
ve m
e at
o të
lë
ndëv
e të
ngu
rta,
për t
ë pë
rcak
tuar
se c
ilat
lënd
ë m
arrin
form
ën e
enë
s ku
ndod
hen.
- Të
krah
asoj
në v
etitë
e u
jit m
e ve
titë
e, të
pa
ktën
, një
lëng
u tje
tër.
- Të
dallo
jnë
lënd
ët e
ngu
rta
që tr
eten
në
ujë.
- Të
përs
hkru
ajnë
rici
klim
in d
he ri
përd
orim
in
e lë
ndëv
e.
tullu
mba
ce,
shiri
ngë
libri
i nxë
nësit
, en
cikl
oped
i për
fë
mijë
71.
7Tr
upat
dhe
lënd
ët
ndry
shoj
në
goz
hdë
të
reja
, goz
hdë
të
ndry
shku
ra, c
opa
qym
yri.
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
in
tern
eti,
81.
8Pr
odhi
mi i
lënd
ëve
dhe
mje
disi
obje
kte
qelq
i, le
tre
dhe
plas
tike
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
in
tern
eti,
91.
9Pë
rsër
itje:
tr
upat
dhe
lënd
ët
(O.L
1 )
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
in
tern
eti
10M
jedi
si fiz
ikPr
oces
et e
m
atje
ve2.
1M
adhë
sitë
fizik
e dh
e m
atja
e ty
reTë
kra
haso
jnë
trup
at p
ër të
për
cakt
uar
përm
asat
e ty
re re
lativ
e.
teks
ti i n
xënë
sit,
met
ër, t
erm
omet
ër,
pesh
ore,
orë,
kr
onom
etër
.
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
in
tern
eti
Nr
Linj
a N
ënlin
ja
Ora
Tem
a O
bjek
tiva
t M
jete
t B
urim
et
112.
2G
jatë
sia d
he m
atja
e
saj
-T’i
grup
ojnë
trup
at si
pas p
ërm
asav
e të
tyre
.- T
ë sh
preh
in g
jatë
sinë
e tr
upit
me
anë
të n
jë
njës
ie të
mar
rë si
pas d
ëshi
rës.
libri
i nxë
nësit
, ta
bela
, met
ër sh
irit,
met
ër m
etal
ik,
vizo
re, k
alib
ri,
mik
rom
etri
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
in
tern
eti
122.
3V
ëllim
i dhe
mat
ja
e tij
libr
i i n
xënë
sit, e
në
e sh
kallë
zuar
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
in
tern
eti
8
Libër mësuesi: Dituria 3
Nr
Linj
a N
ënlin
ja
Ora
Tem
a O
bjek
tiva
t M
jete
t B
urim
et
132.
4M
asa
dhe
mat
ja e
saj
- Të
trego
jnë
që m
asa
e lë
ngut
ru
het k
ur a
i der
dhet
nga
një
enë
në
një
tjetë
r, pa
varë
sisht
nga
form
a e
ndry
shm
e e
tyre
.- T
ë pë
rcak
tojn
ë se
cila
t enë
mun
d të
m
bajn
ë sa
si m
ë të
mad
he u
ji.- T
ë sh
preh
in v
ëllim
in e
një
trup
i me
anë
të n
jësiv
e të
mar
ra si
pas d
ëshi
rës.
- Të
krah
asoj
në m
asën
e d
isa tr
upav
e të
ndr
yshë
m.
- Të
shpr
ehin
mas
ën e
trup
it m
e an
ë të
një
sive
të m
arra
sipa
s dës
hirë
s.- T
ë kr
ahas
ojnë
trup
at si
pas n
xeht
ësisë
së
tyre
.- T
ë gr
upoj
në tr
upat
sipa
s nxe
htës
isë.
- Të
gjej
në v
lerë
n m
esat
are
të
tem
pera
turë
s.- T
ë sh
pjeg
ojnë
kup
timin
e k
ohës
, du
ke k
raha
suar
inte
rval
e ko
hore
të
njoh
ura.
- Të
shpr
ehin
gja
tësin
ë e
inte
rval
it ko
hor,
duke
për
doru
r një
si m
atës
e të
nd
rysh
me.
- Të
dallo
jnë
njës
itë st
anda
rde
të
gjat
ësisë
, të
vëlli
mit,
të m
asës
dhe
të
tem
pera
turë
s në
siste
min
SI.
libri
i nxë
nësit
, sen
de
të n
drys
hme,
pesh
ore
mek
anik
e, pe
shor
e fa
rmac
ie, g
urë
pesh
e, ka
ndar
, pes
hore
el
ektro
nike
Enc
iklo
pedi
për
fëm
ijë,
libri
i nxë
nësit
142.
5Te
mpe
ratu
ra d
he m
atja
e
saj
libri
i nxë
nësit
, te
rmom
etër
dho
me,
term
omet
ër m
jedisi
, te
rmom
etër
uji,
send
e m
etali
ke, p
rej d
ruri
dhe
prej
letre
, enë
me
ujë
në
tem
pera
tura
të n
drys
hme
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
152.
6Pu
në p
rakt
ike:
V
lera
mes
atar
e e
tem
pera
turë
s
libri
i nxë
nësit
, te
rmom
etër
dho
me,
tabe
lë m
e të
dhë
nat d
itore
të
tem
pera
tura
ve p
ërgj
atë
një
jave,
tabe
lë m
e të
dh
ëna
të n
drys
hme
mbi
vl
erat
e te
mpe
ratu
rave
lo
kale
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti,
162.
7K
oha
dhe
mat
ja e
saj
libri
i nxë
nësit
, kr
onom
etër
, met
rono
min
, or
ë m
ekan
ike,
orë
elek
troni
ke, k
alen
dar
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
172.
8Z
batim
e të
një
sive
mat
ëse
libri
i nxë
nësit
, enë
e
shka
llëzu
ar, p
esho
re,
term
omet
ër d
hom
e, te
rmom
etër
për
mat
jen
e te
mpe
ratu
rës s
ë nj
eriu
t.
enci
klop
edi p
ër fë
mijë
, lib
ri
182.
9Pë
rsër
itje.
Proc
eset
e
mat
jeve
pesh
ore
mek
anik
e, pe
shor
e el
ektro
nike
, te
rmom
etër
mje
disi,
te
rmom
etër
për
mat
jen
e te
mpe
ratu
rës s
ë nj
eriu
t, m
etër
, enë
e sh
kallë
zuar
, or
ë.
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
9
Libër mësuesi: Dituria 3
19M
jedi
si fiz
ikLë
vizj
a dh
e ve
ndnd
odhj
a3.
1G
jëra
t që
lëvi
zin
- Të
krah
asoj
në p
ërsh
krim
et o
se
pam
jet e
një
mje
disi
në k
ohë
të n
drys
hme,
për t
ë zb
ulua
r nd
rysh
imin
.- T
ë pë
rcak
tojn
ë në
se n
drys
him
i i
vroj
tuar
lidh
et m
e lë
vizj
en.
- Të
vroj
tojn
ë dh
e të
për
shkr
uajn
ë lë
vizj
en.
- Të
gje
jnë
një
obje
kt q
ë nu
k sh
ikoh
et, v
etëm
me
anë
të
përs
hkrim
it të
lëvi
zjes
në
hapë
sirën
e
afër
t.- T
ë or
ient
ohen
gja
të lë
vizj
es n
ë m
jedi
sin e
afë
rt, d
uke
përd
orur
pi
kat e
refe
rimit.
- Të
përs
hkru
ajnë
var
ësin
ë nd
ërm
jet v
endn
dodh
jes s
ë ob
jekt
eve
dhe
funk
sioni
t të
tyre
.- T
ë tre
gojn
ë që
obj
ekte
t mun
d të
lë
vizi
n m
e sh
pejtë
si të
ndr
yshm
e.- T
ë tre
gojn
ë si
mun
d të
mat
et
lëvi
zja.
- Të
dallo
jnë
lidhj
en n
dërm
jet
fërk
imit
dhe
lëvi
zjes
.
libr
i i n
xënë
sitlib
ri i n
xënë
sit,
mat
eria
le n
ga in
tern
eti
203.
2Ps
e gj
ërat
lëvi
zin
apo
ndal
ojnë
top,
rrot
ë lë
vizë
se,
rake
ta p
ingp
ongu
.lib
ri i n
xënë
sit,
mat
eria
le n
ga in
tern
eti
213.
3Sh
tytje
dhe
tërh
eqje
gjet
he, f
letë
kar
toni
, to
p pi
ngpo
ngu,
gjy
le,
biril
a.
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
inte
rnet
i
223.
4Ll
ojet
dhe
dre
jtim
et
e lë
vizj
es
top,
rrot
ë lë
vizë
se,
mak
inë
me
bate
ri,
laps
a
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
inte
rnet
i
233.
5Si
për
cakt
ohet
ve
ndnd
odhj
a e
trup
ave
mje
te rr
etha
nore
, lib
ri i n
xënë
siten
cikl
oped
i për
fëm
ijë,
libri
i nxë
nësit
243.
6Z
hven
dosja
e
trup
ave
libri
i nxë
nësit
, mje
te
rret
hano
re e
tjlib
ri i n
xënë
sit,
mat
eria
le n
ga in
tern
eti
253.
7K
u dh
e si
lëvi
zim
më
leht
ë dh
e m
ë sh
pejt
libr
i i n
xënë
sit,
obje
kte
të ra
stit
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
inte
rnet
i,
263.
8M
ë sh
umë
rret
h sh
tytje
s dhe
të
rheq
jes.
Forc
a
libri
i nxë
nësit
, çek
iç,
gozh
dë, m
agne
ten
cikl
oped
i për
fëm
ijë,
libri
i nxë
nësit
273.
9D
isa ll
oje
forc
ash
libr
i i n
xënë
sit, l
last
ik,
mol
lë e
tjlib
ri i n
xënë
sit,
mat
eria
le n
ga in
tern
eti
Nr
Linj
a N
ënlin
ja
Ora
Tem
a O
bjek
tiva
t M
jete
t B
urim
et
10
Libër mësuesi: Dituria 3
30Lë
ndët
dhe
ve
titë
e ty
reM
agne
tët
4.1
Çfa
rë ja
në m
agne
tët
- Të
klas
ifiko
jnë
duke
për
doru
r vr
ojtim
et e
tyre
, mat
eria
let m
agne
tike
dhe
ato
jom
agne
tike.
- Të
përc
akto
jnë
mat
eria
let q
ë m
und
të m
agne
tizoh
en.
- Të
iden
tifik
ojnë
, për
mes
vr
ojtim
eve,
ndik
imin
e k
usht
eve
të
ndry
shm
e në
fuqi
në e
mag
netë
ve n
ë m
ater
iale
t.- T
ë kr
ahas
ojnë
mat
eria
let e
nd
rysh
me
duke
mat
ur fu
qinë
e ty
re
mag
netik
e.- T
ë de
mon
stro
jnë
se m
ater
iale
t e
mag
netiz
uara
mun
d të
shty
jnë
ose
të
tërh
eqin
mat
eria
le të
ngj
ashm
e.-T
ë pë
rcak
tojn
ë po
larit
etin
e n
jë
mag
neti
përm
es v
rojti
mev
e.- T
ë pë
rdor
in b
usul
lën
për t
ë gj
etur
dr
ejtim
in e
ver
iut t
ë m
agne
tit.
mag
net n
ë fo
rma
të
ndry
shm
e, ta
llash
hek
uri,
gjilp
ëra,
kapë
se h
ekur
i
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
ng
a nx
ënës
it
314.
2Lë
ndët
mag
netik
e dh
e at
o jo
mag
netik
e
mag
net,
obje
kte
prej
he
kuri,
pre
j nik
eli,
çelik
u,
koba
lti, p
last
ike,
letre
, go
me,
gozh
de
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
ng
a nx
ënës
it
324.
3K
u pë
rdor
en m
agne
tët
libri
i nxë
nësit
, en
cikl
oped
ia p
ër fë
mijë
, bu
sull
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
ng
a nx
ënës
it
334.
4Pu
në p
rakt
ike:
M
agne
tët
busu
lllib
ri i n
xënë
sit,
mat
eria
le
nga
nxën
ësit
344.
5
Përs
ëritj
e. M
agne
tët
( O.L
2 )
enci
klop
edi p
ër fë
mijë
, lib
ri i n
xënë
sit
Nr
Linj
a N
ënlin
ja
Ora
Tem
a O
bjek
tiva
t M
jete
t B
urim
et
283.
10M
akin
at e
thje
shta
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
293.
11Pë
rsër
itje.
Lëvi
zja
dhe
vend
ndod
hja
libri
i nxë
nësit
, llo
je
met
ales
h, se
nde
prej
bak
ri,
alum
ini,
heku
ri, g
ize,
mag
net,
ngjit
ës,
çakm
ak
enci
klop
edi p
ër fë
mijë
, te
ksti
11
Libër mësuesi: Dituria 3
Nr
Linj
a N
ënlin
ja
Ora
Tem
a O
bjek
tiva
t M
jete
t B
urim
et
35
Gja
llesa
t dh
e pr
oces
et e
je
tës
Bim
ët5.
1Pj
esët
e n
jë b
ime
- Të
përs
hkru
ajnë
pje
sët k
ryes
ore
të b
imës
.-T
ë pë
rshk
ruaj
në ro
lin e
pje
sëve
kr
yeso
re të
bim
ës.
- Të
listo
jnë
kush
tet p
ër të
cila
t ka
në n
evoj
ë bi
mët
që
të rr
iten.
- Të
përs
hkru
ajnë
duk
e pë
rdor
ur
vëzh
gim
in, n
drys
him
et e
bim
ëve
gjat
ë ci
klit
të p
lotë
.- T
ë kl
asifi
kojn
ë bi
mët
sipa
s disa
ka
rakt
erist
ikav
e.- T
ë pë
rshk
ruaj
në p
ërsh
tatje
n e
bim
ëve
me
mje
disin
.- T
ë tre
gojn
ë rë
ndës
inë
e bi
mëv
e në
die
tën
tonë
ush
qim
ore.
-Të
argu
men
tojn
ë kl
asifi
kim
in
që u
bëh
et b
imëv
e në
var
ësi t
ë kë
rkes
ave
që k
anë.
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
ng
a nx
ënës
it
365.
2Ç
farë
i du
het n
jë
bim
e pë
r t’u
rritu
rlib
ri i n
xënë
sit,
enci
klop
edi p
ër fë
mijë
375.
3Pu
në p
rakt
ike:
Si
lind
dhe
si rr
itet
bim
a
kava
noz
qelq
i, në
të c
ilin
ësht
ë m
bjel
lë fa
ra e
fasu
les
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
ng
a nx
ënës
it
385.
4K
lasif
ikim
i i d
isa
bim
ëve
sipas
disa
ka
rakt
erist
ikav
eal
bum
me
bim
ëen
cikl
oped
i për
fëm
ijë,
libri
i nxë
nësit
395.
5Bi
mët
që
na
ushq
ejnë
albu
m m
e bi
më,
bim
ë të
sje
lla n
ga n
xënë
siten
cikl
oped
i për
fëm
ijë,
libri
i nxë
nësit
405.
6Pë
rsër
itje.
Bim
ëtlib
ri i n
xënë
sit, a
lbum
me
bim
ë e
ncik
lope
di p
ër fë
mijë
, lib
ri i n
xënë
sit
41K
afsh
ët6.
1K
afsh
ët jo
rrua
zore
- Të
përs
hkru
ajnë
kar
akte
ristik
at
krye
sore
fizi
ke të
kaf
shëv
e
jorr
uazo
re d
he a
tyre
rrua
zore
.- T
ë pë
rmen
din
disa
lloj
e ka
fshë
sh rr
uazo
re d
he
jorr
uazo
re.
- Të
përs
hkru
ajnë
si g
rupo
hen
kafs
hët n
ga m
ënyr
a si
ato
us
hqeh
en.
- Të
përs
hkru
ajnë
si s
hum
ohen
ka
fshë
t.
libri
i nxë
nësit
, alb
um m
e ka
fshë
, fot
o të
kaf
shëv
e, et
iket
a
enci
klop
edi p
ër fë
mijë
, lib
ri i n
xënë
sit
426.
2K
afsh
ët rr
uazo
real
bum
me
kafs
hë o
se fo
to
me
kafs
hë
enci
klop
edi p
ër fë
mijë
, lib
ri i n
xënë
sit, f
oto
ku
trego
hen
lloje
t e k
afsh
ëve
12
Libër mësuesi: Dituria 3
436.
3Si
ush
qehe
n ka
fshë
t
libri
i nxë
nësit
, pa
mje
me
paso
jat e
të
rmet
it
Nr
Linj
a N
ënlin
ja
Ora
Tem
a O
bjek
tiva
t M
jete
t B
urim
et
446.
4K
afsh
ët ri
prod
hohe
n- T
ë pë
rshk
ruaj
në n
drys
him
et
e pa
mje
s dhe
të v
eprim
taris
ë së
ka
fshë
ve, q
ë i s
hoqë
rojn
ë në
cik
lin e
pl
otë
të je
tës.
Të p
ërsh
krua
jnë
përs
htat
jen
e ka
fshë
ve m
e m
jedi
sin.
libri
i nxë
nësit
, fo
togr
afi m
e pa
mje
kaf
shës
h
456.
5Pë
rsër
itje.
Kaf
shët
teks
ti i n
xënë
sit,
albu
m m
e bi
më
dhe
me
kafs
hë.
enci
klop
edi p
ër
fëm
ijë, l
ibri
i nx
ënës
it
46N
jeriu
dhe
sh
ënde
ti7.
1U
në d
he sh
qisa
t -T
ë em
ërto
jnë
pjes
ët k
ryes
ore
të
trup
it të
nje
riut.
- Të
përs
hkru
ajnë
funk
sione
t e
gjym
tyrë
ve, m
ushk
ëriv
e, ze
mrë
s, ve
shka
ve e
tj.- T
ë pë
rcak
tojn
ë p
ozic
ioni
n dh
e fu
nksio
nin
e çd
o or
gani
shqi
sor.
-Të
përs
hkru
ajnë
ndr
yshi
met
baz
ë te
nj
eriu
gja
të p
roce
sit të
rritj
es.
- Të
hart
ojnë
dhe
të z
bato
jnë
rreg
ulla
t kr
yeso
re të
hig
jienë
s.- T
ë pë
rshk
ruaj
në p
ërdo
rimin
e
ekui
libru
ar të
kat
ër g
rupe
ve k
ryes
ore
ushq
imor
e në
die
tën
ushq
imor
e. - T
ë d
emon
stro
jnë
burim
et k
ryes
ore
të u
shqy
erje
s. - T
ë tre
gojn
ë si
ndod
h pë
rpun
imi i
us
hqim
eve
në st
omak
.
teks
ti i n
xënë
sit,
albu
mi i
trup
it të
nj
eriu
t
enci
klop
edi p
ër
fëm
ijë, l
ibri
i nx
ënës
it
477.
2Lë
kura
, flo
kët,
thon
jtë
teks
ti i n
xënë
sit,
albu
mi i
trup
it të
nj
eriu
t
enci
klop
edi p
ër
fëm
ijë, l
ibri
i nx
ënës
it
487.
3Si
real
izoh
et
mbr
ojtja
dhe
lëvi
zja
teks
ti i n
xënë
sit,
skel
eti i
nje
riut
enci
klop
edi p
ër
fëm
ijë, l
ibri
i nx
ënës
it
497.
4Rë
ndës
ia d
he
shën
deti
i ske
letit
te
ksti
i nxë
nësit
, sk
elet
i i n
jeriu
t
enci
klop
edi p
ër
fëm
ijë, l
ibri
i nx
ënës
it
507.
5M
usku
jt dh
e lë
vizj
ate
ksti
i nxë
nësit
, sk
elet
i i n
jeriu
t, ta
bela
e m
usku
jve
enci
klop
edi p
ër
fëm
ijë, l
ibri
i nx
ënës
it
517.
6Të
ush
qehe
mi
shën
dets
hëm
teks
ti i n
xënë
sit,
fletë
A4
e pë
rgat
itur m
e al
fabe
tin e
nj
ëpas
njës
hëm
enci
klop
edi p
ër
fëm
ijë, l
ibri
i nx
ënës
it
13
Libër mësuesi: Dituria 3
527.
7Ç
farë
ndo
dh m
e us
hqim
et q
ë ha
më
- Të
trego
jnë
si re
aliz
ohet
lëvi
zja
e gj
akut
.- T
ë pë
rshk
ruaj
në se
si d
uhet
të
kujd
esem
i për
org
ane
të n
drys
hme
të
orga
nizm
it to
në.
- Të
përs
hkru
ajnë
mën
yrat
dhe
rr
egul
lat q
ë du
het t
ë zb
atoj
më
për t
’u
ndie
r të
sigur
t në
mje
dise
të n
drys
hme.
teks
ti i n
xënë
sit,
tabe
la e
apa
ratit
tre
tës,
ushq
ime
enci
klop
edi p
ër
fëm
ijë, l
ibri
i nx
ënës
it
537.
8Të
kuj
dese
mi p
ër
apar
atin
tret
ës
libr
i i n
xënë
sit,
fleto
re, u
shqi
me
të
pake
tuar
a l
ibri
i nxë
nësit
, fot
o
547.
9D
hëm
bët d
he
higj
iena
e ty
re
libr
i i n
xënë
sit,
tabe
la e
org
anev
e të
tre
tjes,
furç
ë li
bri i
nxë
nësit
, fot
o
557.
10Si
mar
rim fr
ymë
libri
i nxë
nësit
, fle
tore
, tab
ela
e or
gane
ve të
fr
ymëm
arrje
s
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
nx
ënës
it
567.
11A
jri i
past
ër d
he
rënd
ësia
për
sh
ënde
tin
teks
ti, fl
etor
e, et
iket
a, al
bum
i i
trup
it të
nje
riut
libri
i nxë
nësit
, fig
ura
e qe
lizës
577.
12Q
arku
llim
i i g
jaku
t te
k un
ë
libri
i nxë
nësit
, ta
bela
e q
arku
llim
it të
gja
kut,
fleto
re e
nx
ënës
it
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
nx
ënës
it
587.
13Të
kuj
dese
mi p
ër
zem
rën
dhe
për e
nët
e gj
akut
libri
i nxë
nësit
, tab
ela
e qa
rkul
limit
të
gjak
ut
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
nx
ënës
it
597.
14Ve
shka
t dhe
shën
deti
libri
i nxë
nësit
, al
bum
i i tr
upit
të
njer
iut,
fleto
re,
etik
eta
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
nx
ënës
it
Nr
Linj
a N
ënlin
ja
Ora
Tem
a O
bjek
tiva
t M
jete
t B
urim
et
14
Libër mësuesi: Dituria 3
607.
15Si
stem
i ner
vor
- Të
dem
onst
rojn
ë si
ndry
shon
kaf
azi i
kr
ahar
orit
gjat
ë fr
ymës
hkëm
bim
it.- T
ë da
llojn
ë rr
egul
lat p
ër n
jë re
gjim
të
rreg
ullt
dhe
të sh
ënde
tshë
m.
- Të
hart
ojnë
rreg
ulla
në
lidhj
e m
e sig
urin
ë në
shtë
pi, n
ë rr
ugë
etj.
libri
i nxë
nësit
, fle
të A
4, n
gjitë
s, m
akar
ona,
oriz
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
nx
ënës
it
617.
16N
jeriu
lind
dhe
rrite
tte
ksti
i nxë
nësit
, fle
të A
4
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
nx
ënës
it
627.
17Re
gjim
i dito
r
teks
ti i n
xënë
sit,
fletë
A4,
mje
te
pers
onal
e të
hi
gjie
nës p
erso
nale
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
nx
ënës
it
637.
18Si
guria
ime
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
nx
ënës
it
647.
19Pë
rsër
itje.
Nje
riu d
he
shën
deti
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
nx
ënës
it
65O
rë të
lira
1
662
673
684
695
706
Nr
Linj
a N
ënlin
ja
Ora
Tem
a O
bjek
tiva
t M
jete
t B
urim
et
15
Libër mësuesi: Dituria 3
Tema 1.1: Kuptimi për trupat
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë:
- të emërtojnë trupat e dhënë nga mësuesja; - të krahasojnë vetitë e 2 trupave të dhënë; - të përshkruajnë një objekt në mënyrë sa më të plotë, duke u bazuar te forma, madhësia,
ngjyra, shija, fortësia etj.Fjalë kyç: natyrë e gjallë, natyrë jo e gjallë, trup, formë, madhësi, ngjyrë etj. Mjete: objekte të lëndëve të ndryshme.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore
Veprimtaritë e nxënësit
Organizimi i nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë)
Diskutim për njohuritë paraprake Diskutim i ideve Punë me të gjithë
klasën
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes)
Të nxënët në bashkëpunim
Të lexuarit ndërveprues Punë në grupe
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit)
Pyetje dhe përgjigje, plotësim i tekstit
Punë e pavarur në tekst Punë në çift në tekst
Zhvillimi i mësimit
Parashikimi: diskutim për njohuritë paraprake
Mësuesja njeh nxënësit me temën e mësimit.Paraqet në dërrasë të zeze disa foto. Kërkohet nga nxënësit të emërtojnë trupat në figurat e
dhëna. Theksohet nga mësuesja që disa prej trupave në foto janë të gjallë disa jo të gjallë. Fillimisht kërkohet të evidentohen nga nxënësit pjesët e gjalla dhe jo të gjalla të fotos. P.sh., trupa të gjallë: njerëzit, kafshët, pemët; dhe trupa jo të gjallë: ajri, makinat, pallatet.
Ndërtimi i njohurive: të nxënët në bashkëpunimMësuesja kërkon nga nxënësit të hapin librin dhe të lexojnë titullin e mësimit. Shpjegohet nga
mësuesja se ç’është trupi. Nxënësit nxiten të lexojnë në heshtje pjesën e parë të mësimit. Pasi nx. të kenë përfunduar së lexuari, mësuesja u drejton pyetjen:
- Ç’quajmë trup? Ajo i nxit nxënësit të nënvizojnë me laps në tekst përkufizimin për trupin.- Nga se dallohen trupat nga njëri-tjetri?Mësuesja i nxit nxënësit të krahasojnë trupa, si qumështin me ujin, kripën me sheqerin dhe më
pas u kërkohet nxënësve të grupojnë objektet e figurës së parë: 1. sipas formës; 2. sipas ngjyrës; 3. sipas fortësisë etj.
607.
15Si
stem
i ner
vor
- Të
dem
onst
rojn
ë si
ndry
shon
kaf
azi i
kr
ahar
orit
gjat
ë fr
ymës
hkëm
bim
it.- T
ë da
llojn
ë rr
egul
lat p
ër n
jë re
gjim
të
rreg
ullt
dhe
të sh
ënde
tshë
m.
- Të
hart
ojnë
rreg
ulla
në
lidhj
e m
e sig
urin
ë në
shtë
pi, n
ë rr
ugë
etj.
libri
i nxë
nësit
, fle
të A
4, n
gjitë
s, m
akar
ona,
oriz
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
nx
ënës
it
617.
16N
jeriu
lind
dhe
rrite
tte
ksti
i nxë
nësit
, fle
të A
4
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
nx
ënës
it
627.
17Re
gjim
i dito
r
teks
ti i n
xënë
sit,
fletë
A4,
mje
te
pers
onal
e të
hi
gjie
nës p
erso
nale
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
nx
ënës
it
637.
18Si
guria
ime
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
nx
ënës
it
647.
19Pë
rsër
itje.
Nje
riu d
he
shën
deti
libri
i nxë
nësit
, m
ater
iale
nga
nx
ënës
it
65O
rë të
lira
1
662
673
684
695
706
Kapitulli 1: Trupat dhe lëndët
16
Libër mësuesi: Dituria 3
Përforcimi: pyetje dhe përgjigje, plotësim i tekstit Nxënësit do të lexojnë në heshtje individualisht me paragrafë dhe do të riprodhojnë me njëri-
tjetrin informacionet e marra gjatë leximit. Më pas, ata do t’u japin përgjigje me fjalë një e nga një të tria pyetjeve të mësimit.
Më pas, nxënësit si punë në çift do të punojnë me laps në tekst ushtrimet 2-3Në ushtrimin 2, nxënësit do të gjejnë të veçantat dhe të përbashkëtat e një kopse me një
monedhë metalike, p.sh., të veçantat: kopsa shërben për të bashkuar 2 anët e një veshjeje, ndërsa monedha metalike shërben për të blerë një send. Ato kanë të përbashkët formën e rrumbullakët.
Në ushtrimin 3, pasi ta kenë lexuar, nxënësit do të plotësojnë me fjalët që mungojnë kuptimin e fjalive. Lihen nxënësit të lirshëm në punimin dhe bashkëpunimin e tyre në çift. Pas realizimit të ushtrimit, nxënës të ndryshëm lexojnë detyrën e përfunduar.
Caktohet për detyrë shtëpie ushtrimi 1. Mësuesja jep sqarimet përkatëse lidhur me realizimin e saj.
Vlerësimi i nxënësitVlerësimi i nxënësve bëhet mbi identifikimin e kuptimit për trupat dhe mënyrën e tyre të
vëzhgimit, analizës së rasteve dhe sqarimit të figurave në tekst. Vlerësohet gjithashtu bashkëpunimi midis njëri-tjetrit në realizimin e rubrikave të ndryshme.
Nga përvoja: u vu re se kjo temë mësimi është shumë nxitëse nga mënyra e saj e trajtimit. Gjatë fazës së parë të mësimit, nxënësit ndihen të gatshëm në emërtimin e trupave duke i ndare dhe duke specifikuar ata në trupa të gjallë dhe trupa jo të gjallë. Në fazën e dytë e të tretë u vu re përfshirja e nxënësve në argumentimin dhe në riprodhimin e informacioneve të dhëna nga mësuesja dhe teksti. Nxënësit të ngacmuar vetvetiu nga mendimet e dy fazave të para dolën në konkluzione konkrete në dallimin dhe në krahasimin e karakteristikave të trupave.
Tema 1.2: Trupat, lëndët dhe përdorimi i tyre
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të shpjegojnë se ç’kuptojnë me fjalën trup; - të tregojnë me fjalët e tyre trupa të ndërtuar prej së njëjtës lëndë ose prej lëndëve të
ndryshme; - të listojnë disa përdorime të lëndëve të ndryshme
Fjalët kyç: trup, lëndë, përdorim.Mjete: trupa të ngurtë të përdorimeve të ndryshme.
17
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimit
Parashikimi: stuhi mendimiMësuesja shkruan në dërrasë të zezë fjalën trupa. U drejton nxënësve pyetjen: Ç’dimë për
trupat?
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore
Veprimtaritë e nxënësit
Organizimi i nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Stuhi mendimi Diskutim i ideve Punë me të gjithë
klasën
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Tabela insert Të lexuarit
ndërveprues Punë në grupe
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit)
Pyetje-përgjigjePlotësim i tekstit
Të lexuarit ndërveprues Punë në çift në tekst
të ndryshëm
të njëjtë të gaztë
të mëdhenj
të dukshëm
të lëngët
i krijon njeriu
të vegjël prej qelqitë fortë
TRUPAT
Ndërtimi i njohurive: tabela insertMësuesja i njeh nxënësit me temën e mësimit. Hapen librat. Mësuesja i nxit nxënësit të lexojnë
tekstin pasi do të marrin njohuritë e reja duke e lexuar atë me vëmendje dhe duke vendosur në çdo paragraf shenjat e mëposhtme.
V + - ?
Këtë informacion e dija Këtënuk e dija Këtë e dija ndryshe Këtë nuk e kuptoj
Nëse mësuesja e sheh të vështirë realizimin e kësaj teknike, nga katër shenja mund të përdorë vetëm dy prej tyre v (e dija ) dhe + (nuk e dija ). Pasi mbarojnë shënimet në tekst, hidhen njohuritë në tabelën që kanë bërë nxënësit në fletore, sipas shenjave përkatëse. Materialet diskutohen me nxënësit dhe sqarohen paqartësitë nga mësuesja, n.q.s., ka të tilla. Nxënës të ndryshëm lexojnë me zë rubrikën e përdorimit sipas lëndëve të ndryshme, si p.sh., përdorimi i qelqit, i plastikës, i letrës.
Përforcimi: pyetje-përgjigje, plotësim i tekstit Si praktikë e udhëhequr punohen me nxënësit me gojë pyetjet 1-2 të rubrikës Kontrollo
njohuritë.Nxënësit, në çift sipas bankave, punojnë të dyja ushtrimet e rubrikës Tani e ke radhën ti.
18
Libër mësuesi: Dituria 3
Në ushtrimin 2, nxënësit do të plotësojnë kuptimin e fjalive me fjalët qe mungojnë. N.q.s., nxënësit kanë vështirësi në plotësimin e këtij ushtrimi, mësuesja i nxit nxënësit të rilexojnë me kujdes tekstin, pasi gjatë rileximit mund t’i gjejnë shumë thjesht fjalët që mungojnë.
Në ushtrimin 3, pasi t’i kenë lexuar, nxënësit do të bëjnë klasifikimin e fjalive në të vërteta dhe të gabuara. Pas realizimit të ushtrimit, nxënës të ndryshëm lexojnë detyrën e përfunduar.
Vlerësimi i nxënësveVlerësimi mbështetet në identifikimin trupave, lëndëve dhe përdorimit të tyre. Gjithashtu,
vlerësimi mbështetet në diskutimin dhe argumentimin e përgjigjeve me fakte nga teksti. Mësuesja vlerëson me notë nxënës të niveleve të ndryshme. Jep detyrën e shtëpisë, pyetjet 3-4 të rubrikës Kontrollo njohuritë dhe sqaron realizimin e saj.
Nga përvoja: në këtë orë mësimi, nxënësit janë mjaft aktivë. Puna me të gjithë klasën, si dhe puna në grupe sjell një klimë të re bashkëpunimi. Në fazën e parashikimit, ata punojnë mbi njohuritë e marra për trupat dhe kjo i ndihmon të dalin më shpejt në përfundime. Nëpërmjet diskutimit dhe pyetjeve orientuese, nxënësit arrijnë të tregojnë me fjalët e tyre trupa të ndërtuar prej së njëjtës lëndë ose prej lëndëve të ndryshme.
Nga faza e dyte tek e treta, kalohet gradualisht në marrjen e informacionit të ri dhe më pas në zbatimin dhe përforcimin e tij në realizimin e pyetjeve dhe të ushtrimeve të tekstit nga ana e nxënësit.
Tema 1.3: Gjendja dhe përbërja e lëndëve
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë:
- të dallojnë format e lëndës që gjendet në natyrë; - të përcaktojnë gjendjen e lëndës së një trupi; - të dallojnë gjendjet e ndryshme të ujit; - të tregojnë nga se përbëhet lënda.
Fjalë kyç: lëndë e ngurtë, lëndë e lëngët, lëndë e gaztë, gjendje e lëndës, ndërtim i lëndës.Mjete: ujë, akull, tenxhere, burim ngrohjeje.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore
Veprimtaritë e nxënësit
Organizimi i nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë)
Alfabeti i njëpasnjëshëm në tryezën e rrumbullakët
Zhvillim i fjalorit Punë në grupe
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Lexim me kodim
Ndërtimi i shprehive studimore. Nxitja në
diskutimPunë në dyshe
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Harta semantike Paraqitje grafike e
informacionit
Punë në grup me nga 4 nxënës, si dhe punë
në tekst
19
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimit
Parashikimi: alfabeti i njëpasnjëshëm në tryezën e rrumbullakët
Klasa do të ndahet në grupe me nga 5-6 nxënës. Mësuesja i jep çdo grupi një flete të përgatitur me alfabetin e njëpasnjëshëm. Udhëzohen nxënësit për punën që do të kryejnë nga mësuesja: në secilën kuti do të shkruani nga një fjalë me shkronjën e alfabetit që ka kutia. Këto fjalë do të shprehin trupa të ndryshëm. Mësuesja i nxit nxënësit që të plotësojnë sa më shumë kuti. Grupet mund të shkëmbejnë fjalët me njëri-tjetrin.
Aajri
Bbuka
Ccelulari
Cçekiçi
Ddera
Dhdhalli
Eena
Ë Ffletorja
Ggota
Gjgjilpëra
Hhëna
Iibriku
Jjaka
Kkarrige
Lletra
Llllamba
Mmakina
N Nj Oora
Pportokalli
Qqumështi
Rradio
Rrrrota
Ssëpata
Shshkolla
Ttopi
Ththika
Uuji
Vveza
X Xhxhami
Yylli
Zzilja
Zh
Ndërtimi i njohurive: leximi i imët me kodim
Mësuesja: Sot do të lexojmë një pjesë ku ju do të merrni informacion dhe njohuri mbi gjendjen dhe përdorimin e lëndëve. Leximin do ta kryejmë duke lexuar tekstin dhe duke vendosur kode. Mësuesja shkruan kodet në dërrasë të zezë.
- Sa herë që ndeshni pjesën që flet për lëndë në gjendje të ngurtë, vendosni kodin “N”. - Sa herë që ndeshni pjesën që flet për lëndë në gjendje të lëngët, vendosni kodin “L”. - Sa herë që ndeshni pjesën që flet për lëndë në gjendje të gaztë, vendosni kodin “G”.
N L G
20
Libër mësuesi: Dituria 3
U kërkohet nxënësve të vendosin kodet në dyshe pastaj t’i diskutojnë në grup. Përgatitet kjo tabele për nxënësit. Nxënësit punojnë në dyshe e më pas në grupe.
Më pas, mësuesja i udhëzon nxënësit që simbolet që kanë përdorur gjatë leximit, t’i vendosin brenda kllapave dhe të renditin në këtë mënyrë informacionin e marrë në paragrafë.
Mësuesja punon një tabelë të tillë edhe në dërrasë të zezë, me qëllim që të plotësohet dhe diskutohet nga të gjithë nxënësit.
Përforcimi: harta semantike
Mësuesja u shpërndan nxënësve hartën semantike me pyetje të ndërtuara. Ajo i udhëzon nxënësit ta plotësojnë duke iu përgjigjur pyetjeve, mbështetur në njohuritë që kanë marrë gjatë të lexuarit të imët me kodim të mësimit. Nxënësit e plotësojnë hartën në dyshe dhe më pas e diskutojnë atë në grup.
Po në dyshe, nxënësit punojnë në tekst rubrikën Tani e ke radhën ti.
Lënda
Në sa gjendje e gjejmë ujin në natyrë?
Në sa forma paraqitetlënda në natyrë?
Ç’dini për lëndën?
Lënda nuk mund të shihet: ajri, oksigjeni.
1. Lënda mund të shihet: mali, toka, uji. Uji ngrin në 0 gradë celsius;
uji avullon në 100 gradë celsius.
Lënda ndërtohet nga disa grimca që quhen molekula dhe atome.
Lënda në natyre paraqitet në tri gjendje:
e ngurtë;e lëngët;e gaztë.
Ujin në natyrë e gjejmë në tri gjendje:
a . të lëngët; b. të ngurtë; c. të gaztë.
Vlerësimi i nxënësve. Nxënësit vlerësohen mbi përshkrimin e trupave, mbi veçimin e njohurive gjatë leximit të tekstit, duke u bazuar në kodet përkatëse mbi organizimin e njohurive të mëparshme dhe atyre të reja në ndërtimin e një harte semantike.
21
Libër mësuesi: Dituria 3
Tema 1.4: Vetitë e trupave të ngurtë
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë:
- të dallojnë format në të cilë gjenden trupat e ngurtë; - të përcaktojnë vetitë e trupave të ngurtë; - të japin shembuj për secilën veti të trupit të ngurtë.
Fjalë kyç: trup i ngurtë, vëllim, formë, veti.Mjete: trupa të ngurtë të ndryshëm, qelqi, plastikë etj.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore
Veprimtaritë e nxënësit
Organizimi i nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Rendit-grupo-emërto Dhënie idesh Punë individuale
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes)
Analizë e tipareve semantike
Paraqitja grafike e informacionit Punë në grupe
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit)
Përvijim i të menduarit Nxitja e diskutimit Punë në dyshe
Zhvillimi i mësimit
Parashikimi: rendit-grupo-emërto Mësuesja u kërkon nxënësve të plotësojnë për 3-4 minuta ç’dinë për lëndën:
Lënda dhe përdorimi i saj
- Vendos nxënësit të diskutojnë në grup për të grupuar këto të dhëna në tre terma kryesorë: lëndë e lëngët, lëndë e ngurtë, lëndë e gaztë.
- Shqyrtojmë në tabelë të dhënat e grupeve, ku secili grup arsyeton lidhur me termat e gjetur.
Ndërtimi i njohurive: analiza e tipareve semantikeNjoh nxënësit me temën e re. E shkruaj temën në dërrasë të zezë. Paraqes para nxënësve tri
objekte në tri gjendje të ndryshme, si dhe të tria fotografitë që japin ndërtimin e lëndëve në të tria gjendjet, ku mësuesja sqaron ndërtimin e lëndës, lëvizjen dhe pozicionimin e grimcave në secilën gjendje të lëndës. Nxënësit i emërtojnë duke i lexuar dhe duke bërë dallimin në mënyrën e vendosjes së grimcave, p.sh., në gjendjen e ngurtë, grimcat qëndrojnë shumë pranë njëra-tjetrës dhe lëvizin me vështirësi.
22
Libër mësuesi: Dituria 3
Pyeten nxënësit: A ndryshojnë këto tri gjendje të lëndës nga njëra-tjetra? Pse? Nxënësit japin mendimet e tyre, të cilat përmblidhen nga mësuesja me dy përkufizime.
- Ndaj klasën në grupe me nga 4-5 nxënës. - Pajis çdo grup me një skedë të tillë.
Analiza e tipareve semantike: lënda - Kategoria: lënde të ndryshme - Kërkoj nga nxënësit të përdorin (x), nëse figura e përmban atë karakteristikë, të përdorin
(- ) nëse figura nuk e përmban, (?) nëse ka mundësi ose paqartësi.
ThyhetNë
gjendje të ngurtë
Në gjendje të
lëngët
Në gjendje të
gaztë
Si lëvizin grimcat?
Me vështirësi
Mëlirshëm
Larg njëra - tjetrës
Akulli x x - - - - -
Qelqi x x - - - - -
Uji - - x - - - -
Avulli - - - x - - x
Plastika - x - - x - -
Shkëmbinjtë x x - - x - -
Avuj uji - - - - - - x
- Secili nxënës duhet të plotësojë të paktën 1 kolonë. - Kryetarët e grupeve dalin para klasës dhe bëjnë plotësimin e një tabele të ngjashme, që e
modeloi mësuesja ndërkohë që ata plotësuan skedën. - Plotëson i pari, të tjerët bëjnë verifikimet me fletët e tyre dhe korrigjojnë nëse ka gabime.
Hapen librat në faqen 8. Lexohet teksti, punohen provat 1 dhe 2 bashkë me nxënësit dhe pyetjet e dhëna në aparatin pedagogjik.
Përforcimi: përvijim i të menduaritTani nxënësit do të punojnë në dyshe, ku njëri të jetë eksperti e t’i bëjë sqarimet e duhura
shokut. - Plotësimi i ushtrimit me paragrafin e skelëzuar. P.sh., trupat e ngurtë kanë formë dhe
vëllim të caktuar, trupat e ngushtë nuk e ndryshojnë formën. N.q.s., ka kohë, mësuesja të nxisë nxënësit duke iu bërë pyetje rreth veçorive të ndërtimit të tyre.
23
Libër mësuesi: Dituria 3
Vlerësimi i nxënësve.Vlerësimi mbështetet në identifikimin trupave të lëngët, trupave të gaztë dhe atyre të ngurtë,
duke bërë dallimin në mënyrën e vendosjes së grimcave nga njëri lloj trupi në tjetrin. Gjithashtu, vlerësimi mbështetet në diskutimin dhe në argumentimin e përgjigjeve me fakte nga teksti. Mësuesja vlerëson me notë nxënës të niveleve të ndryshme.
Nga përvoja: nxënësit përfshihen me entuziazëm në plotësimin e diagramit dhe tabelës së analizës së tipareve semantike lidhur me ndërtimin e lëndëve në të tria gjendjet dhe lëvizjen dhe pozicionimin e grimcave në secilën gjendje të lëndës. Nxënësit duke i lexuar dhe duke bërë dallimin në mënyrën e vendosjes së grimcave, p.sh., në gjendjen e ngurtë grimcat qëndrojnë shume pranë njëra-tjetrës dhe lëvizin me vështirësi; si dhe janë në gjendje të përshkruajnë ndërtimin e grimcave për lëndët e tjera të gazta dhe të lëngëta.
Tema 1.5: Vetitë e trupave të lëngët
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë:
- të shpjegojnë me fjalët e tekstit ç’kuptojnë me fjalën trupa të lëngët; - të përshkruajnë me fjalët e tyre a e ndryshojnë lëngjet vendin që zënë në hapësira të
ndryshme; - të demonstrojnë se lëngjet nuk kanë një formë të caktuar, por marrin formën e enës ku
hidhen ose ku ndodhen.
Fjalë kyç: lëngje, veti, formë, ngjeshje.Mjete: ujë, gotë, pjatë, shiringë.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore
Veprimtaritë e nxënësit
Organizimi i nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë)
Diskutim për njohuritë paraprake Zhvillim fjalori Punë në grup
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes)
Di Dua të di Mësova
(lexim individual)
Ndërtim i njohurive studimore
EksperimentPunë me gjithë klasën
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit)
Pyetje-përgjigjeShkrim i lirë
Plotësim i veprimtarisë në tekstTani e ke radhën ti
Punë në grup
24
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimit
Parashikimi: stuhi mendimi në dyshe
Shkruhet në tabelë togfjalëshi trupa të lëngët, pra ajo çka nxënësit dinë për këta trupa. Klasa do të ndahet në grupe me nga 5-6 nxënës. Mësuesja i jep çdo grupi një fletë A4. Mësuesja i nxit nxënësit qe të shkruajnë ide të ndryshme që u vijnë në mendje rreth kësaj fjale. Disa ide të tilla mund të jenë:
uji është lëng
lëngjet
Lëngje të ndryshme mund të pihen.Lëngjet në gjendje të qetë kanë sipërfaqe të rrafshët horizontale. Këtu, mësuesja mund të vërë
në punë dhe imagjinatën e drejtuar të nxënësit, për pamjen e një liqeni në një ditë pa erë.Lexohen mendimet nga çifte të ndryshme nxënësish dhe disa prej tyre, ata që mësuesja i shikon
më të rëndësishmit, i shkruan në dërrasë të zezë me shigjeta përqark fjalës trupa të lëngët.
Ndërtimi i njohurive: di - dua të di - mësovaMësuesja njeh nxënësit me temën e mësimit, të cilën e shkruan në tabelë, si dhe me objektivat
e kësaj ore mësimi. Ajo i sqaron nxënësit për realizimin e mëtejshëm të kësaj ore. Pyetjeve të shkruara në kolonën e dytë të tabelës duhet t’u japin përgjigje duke lexuar tekstin. Fillimisht nxit nxënësit që të lexojnë tekstin në mënyrë individuale, duke u kërkuar që të gjejnë dhe të nënvizojnë në tekst përgjigjet e pyetjeve të dhëna në rubrikën Dua të di.
Së bashku me ndihmën e disa nxënësve, ajo kryen tri provat e dhëna në tekst lidhur me vetitë e lëngjeve. Pas përfundimit të realizimit të secilit eksperiment, nxënësit plotësojnë kolonën e tretë të tabelës.
Tabela mund të plotësohet si më poshtë:
Di Dua të di Mësova nëpërmjet eksperimentit
Lëngje të ndryshme mund të pihen.
Uji, vaji, qumështi janë lëngje.Lëngjet marrin formën e enës.
1. Cilat janë disa ngavetitë e trupave të lëngët 2 . A ngjishen lëngjet ?
1 .Trupat e lëngët nuk kanë formë, ata marrin formën e enës
ku hidhen.- Lëngjet ruajnë vëllimin e tyre.
- Lëngjet në gjendje të qetë ruajnë sipërfaqen horizontale.
2 . Lëngjet nuk ngjishen.
25
Libër mësuesi: Dituria 3
Përforcimi: pyetje-përgjigje, shkrim i lirë
Mësuesja i udhëzon nxënësit ta plotësojnë duke iu përgjigjur pyetjeve, mbështetur në njohuritë që kanë marrë gjatë leximit të mësimit . Nxënësit e plotësojnë tekstin individualisht ose në dyshe dhe më pas e diskutojnë atë në grup.
Po në dyshe, nxënësit punojnë në tekst rubrikën Tani e ke radhën ti.Nxënësit do t’i kthehen tekstit për të qarkuar alternativën e saktë të përgjigjes po ose jo.Nxënës të ndryshëm lexojnë kuptimin e fjalive që kishin për të plotësuar.
Detyrë shtëpie. Mësuesja u jep nxënësve fletën e punës 1.5. duke bërë edhe sqarimet përkatëse.
Vlerësimi i nxënësve. Nxënësit vlerësohen mbi përshkrimin e trupave, dhe duke përzgjedhur dhe prezantuar njohuritë e marra për to, mbi veçimin e njohurive gjatë leximit të tekstit, përshkrimin e eksperimenteve të zhvilluara duke u bazuar në kodet përkatëse mbi organizimin e njohurive të mëparshme dhe atyre të reja .
Nga përvoja: përdorimi i metodës “DDM” bën të mundur rifreskimin dhe sistemimin e njohurive të marra, nxitjen e nxënësve për të bërë pyetje, shikohet përshtatja që ata bëjnë paragraf – pyetje, nxitja për diskutim, përvetësimi i njohurive të reja në klasë, sistemimi i fakteve shkencore, si dhe përsosja e të shkruarit. Për sa i përket pjesëmarrjes së nxënësve, ata janë aktivë dhe në klasë ndihet klima e bashkëpunimit.
Tema 1.6: Vetitë e trupave të gaztë
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të shpjegojnë me fjalët e tekstit ç’kuptojnë me fjalën trupa të gaztë; - të demonstrojnë se gazet nuk kanë një formë të caktuar, por marrin formën e enës ku
hidhen ose ku ndodhen; - të përshkruajnë me fjalët e tyre përse gazet përhapen në hapësirë.
Fjalë kyç: vetitë e gazeve, përhapja e gazeve, forma dhe ngjeshja e trupave të gaztë.Mjete: tullumbace, shiringë.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore
Veprimtaritë e nxënësit
Organizimi i nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë)
Parashikim me terma paraprakë Diskutim i ideve
Punë individuale në dyshe dhe me të gjithë
klasënNdërtimi i njohurive
(përpunimi i përmbajtjes)Provo - vëzhgo - nxirr përfundimin
Ndërtim i shprehive studimore Punë në dyshe
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Hartë semantike Zhvillim i konceptit Punë në grupe dhe
me të gjithë klasën
26
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimit
Parashikimi: parashikim me terma paraprakë Mësuesja sqaron nxënësit se sot do të flitet për trupat e gaztë. Ajo shkruan në tabelë 5 fjalë
kyç: lënda, trupat, përdorimi, trupa të gaztë, ndërtim i lëndës. Mësuesja sqaron nxënësit se secili prej tyre do të punoje në mënyrë individuale për të përfytyruar një histori që u vjen ndërmend kur lexojnë këto fjalë.
Nxënësve u lihet 5 minuta kohe për t’u menduar dhe për të shkruar diçka në lidhje me termat e dhënë. Më pas, mësuesja u kërkon nxënësve të kthehen në drejtim nga shoku për të shkëmbyer idetë dhe mendimet e tyre. Pas përfundimit të punës, disa nxënës lexojnë punën e tyre.
Ndërtimi i njohurive: provo – vëzhgo - nxirr përfundiminMësuesja njeh nxënësit me temën e mësimit, të cilën e shkruan në tabelë. Ajo i sqaron nxënësit
për realizimin e mëtejshëm të kësaj ore. Nxënësit të ndarë në grupe kryejnë të tre provat e dhëna në tekst. Mësuesja i porosit nxënësit për kujdesin që duhet të kenë në realizimin e provave, dhe pse ata nuk kanë vështirësi për realizimin e tyre.
Prova e parë: Merrni një tullumbace dhe fryjeni. Çfarë futet në të?Çfarë forme mori ajri brenda tullumbaces?
Prova e dytë:E fryjmë tullumbacen deri sa plas. Ku shkoi ajri që qe në të?
Prova e tretë:Merrni një shiringë bosh. Mbylljani grykën me gisht dhe shtyni pistonin e saj. Çfarë vini re? A
ngjishet ndopak ajri ? Tërhiqeni pistonin. Çfarë shihni?Në fund të realizimit të çdo prove, nxënësit plotësojnë tabelën në fletore.
Prova Vëzhgimi Përfundimi
1. Marrim një tullumbace dhe e fryjmë.
Në tullumbace futëm ajër. Tullumbacja po fryhet. Gazet nuk kanë formë të caktuar.
2. E fryjmë shumë tullumbacen deri sa plas. Ajri që qe në të u shpërnda. Gazet kanë vetinë e zgjerimit.
3. Marrim një shiringë bosh, i mbyllim grykën me gisht dhe e
shtyjmë pistonin.
A. Kur e shtyjmë pistonin, vjen një moment që nuk mund të
shtyhet me.
A. Gazet e mbyllura mund të ngjishen.
4. Tërhiqeni pistonin. Çfarë vini re?
B. Kur e tërheqim pistonin, ai shkon deri në fund.
B. Gazet e mbyllura mund të zgjerohen.
27
Libër mësuesi: Dituria 3
Nxënësit punojnë në çift rubrikat e tekstit. Ata u japin përgjigje pyetjeve të tekstit se përse gazet përhapen në hapësirë.
Përforcimi: hartë semantikeNxënësit e plotësojnë tekstin individualisht ose në dyshe dhe më pas e diskutojnë atë në grup.Po në dyshe, nxënësit punojnë në tekst rubrikën Tani e ke radhën ti.Nxënësit do t’i kthehen tekstit për të qarkuar alternativën e saktë të përgjigjes po ose jo. Nxënësit
do të nxiten të shprehin me fjalët e tyre se përse gazet përhapen në hapësirë, si dhe të plotësojnë hartën semantike për vetitë e trupave të gaztë.
VETITË E TRUPAVETË GAZTË
Detyrë shtëpie: Mësuesja u jep nxënësve fletën e punës 1.6, duke bërë edhe sqarimet përkatëse.
Vlerësimi i nxënësve. Nxënësit vlerësohen mbi përshkrimin e trupave, dhe duke përzgjedhur dhe prezantuar njohuritë e marra për to, mbi veçimin e njohurive gjatë leximit të tekstit, përshkrimin e eksperimenteve të zhvilluara duke u bazuar në kodet përkatëse mbi organizimin e njohurive të mëparshme dhe atyre të reja.
Nga përvoja. Përdorimi i metodës provo - vëzhgo - nxirr përfundimin bën të mundur vëzhgimin dhe zhvillimin nga afër të provave, si dhe daljen në konkluzion në përfundim të secilës prove. Nxënësit bëjnë rifreskimin dhe sistemimin e njohurive të marra, nxiten për të bërë pyetje, shikohet përshtatja që bëjnë ata, pyetje – vëzhgim – përgjigje, nxiten për diskutim, përvetësimin e njohurive të reja në klasë, sistemimin e fakteve shkencore, si dhe përsosja e të shkruarit. Për sa i përket pjesëmarrjes së nxënësve, ata janë aktivë dhe në klasë ndihet klima e bashkëpunimit.
Tema 1.7: Trupat dhe lëndët ndryshojnë
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: • të përkufizojnë me fjalët e tekstit ç’janë shndërrimet e kthyeshme të trupave;• të përkufizojnë me fjalët e tekstit ç’janë shndërrimet e pakthyeshme të trupave;• të japin shembuj të shndërrimeve të dobishme dhe të dëmshme.
Fjalë kyç: shndërrim i kthyeshëm; shndërrim i pakthyeshëm.Mjete: gozhdë të reja, gozhdë të ndryshkura, copa qymyri.
28
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimit Parashikimi: parashikim me terma paraprakë
Mësuesja u bën me dije nxënësve se në pjesën e parë të kësaj ore do të dëshironte të shihte se sa bukur mund të krijojnë një tekst, duke u nisur nga disa fjalë që do t’ju shkruajë ajo në tabelë. Mësuesja shkruan në dërrasë të zezë fjalët e mëposhtme, si:
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore
Veprimtaritë e nxënësit
Organizimi i nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë)
Parashikim me terma paraprakë Dhënie idesh Punë individuale
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes)
Veprimtari leximi të drejtuar
Të lexuarit ndërveprues Punë në dyshe
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Rishikim në dyshe Të nxënit në
bashkëveprim Punë në dyshe
QELQ MBETURINA LETËR PLASTIKË RICIKLIM
Lihen nxënësit për rreth 5’ të punojnë dhe më pas lexojnë krijimet e tyre disa nga nxënësit si p.sh.:
Nxënësi I: unë njoh shume materiale prej qelqi. Si gota, shishja, vazoja etj. Qelqi thyhet, ne duhet të bëjmë kujdes kur kapim pjesët e thyera të qelqit, pasi ato mund të na presin. Mësuesja këtu gjen rastin të shkruajë në dërrasë të zezë pyetjen: Si prodhohet qelqi? Kush e di të ma thotë ... për këtë do të flasim pak më vonë në mësimin e ditës.
Nxënësi II: mbeturinat krijohen nga konsumi i produkteve ushqimore dhe industriale. Mirë është që mbeturinat të grumbullohen dhe më pas të riciklohen, pasi kështu ne do të kujdeseshim për mjedisin dhe do të kishim më shume ambiente të pastra.
Nxënësi III: plastika, letra dhe qelqi janë materiale që ne i përdorim, si në shtëpi, ashtu edhe në shkollë. Të tria këto materiale janë të riciklueshme.
Nxënësi IV: letra shërben për të krijuar gazetat, librat, fletoret. Lënda kryesore që përdoret për krijimin e letrës është druri.Nxënës të ndryshëm lexojnë përshkrimin e tyre.
Ndërtimi i njohurive: veprimtari leximi të drejtuar
Mësuesja njeh nxënësit me temën e mësimit . Fillon më pas diskutimi çfarë mendoni se ndodh me trupat dhe lendet kur ato ndryshojnë ? P.sh., mësuesja shkruan në dërrasë të zezë: me grurin; me drurin e pemëve; me grurin. Nëse temperaturat e planetit tonë do vazhdojnë të ngrihen, akujt në Antarktidë do të shkrijnë.
Nxënësit japin mendimet e tyre lidhur me variantet e sipërpërmendura, p.sh., gruri pasi bluhet në mulli kthehet në miell dhe ne me miellin prodhojmë bukën etj.
29
Libër mësuesi: Dituria 3
Bëhet komenti i figurave të dhëna në tekst dhe një nxënës lexon pjesën e parë të mësimit.Gjate leximit bëhet zbërthimi i fjalëve si: faktorë të jashtëm njerëzorë dhe natyrorë, shndërrime
të dëmshme, shndërrime të dobishme.Duke lexuar vetëm titullin e paragrafit të dyte u kërkohet nxënësve të japin parashikimin e tyre
për pjesën në vazhdim.Nxënësi i dytë lexon paragrafin e dytë të mësimit shndërrime të kthyeshme. Lexim dhe diskutim
i veprimtarisë në foto dhe parashikimi . Përshkrim i punës së farkëtarit. Nënvizohet nga nxënësit në tekst rregulla e shndërrimeve të kthyeshme.
Nxënësi i tretë lexon paragrafin e tretë të mësimit: Shndërrime të pakthyeshme. Lexim dhe diskutim i veprimtarisë në foto.
Parashikimi: mësuesja i pyet nxënësit: Si mendoni ju ku përfundon materiali i djegur? A mund ta kthejmë atë në gjendjen e mëparshme?
Përshkrim i procesit të djegies së drurit. Nënvizohen nga nxënësit në tekst raste të shndërrimeve të pakthyeshme.
Përforcimi: rishikim në dysheNxënësit në dyshe duhet të shohin ushtrimet e dhëna. T’i demonstrojnë ato dhe më pas t’i
plotësojnë duke këmbyer rolet si ekspert dhe, nëse ka paqartësi në punim, të kërkojnë ndihmën e mësueses.
Ushtrimi 1: Nxënësit do të plotësojnë paragrafin e skelezuar të dhënë në tekst.Në ushtrimin 2, nxënësit do të vendosin e vërtetë ose e gabuar, pasi t’i kenë lexuar dhe diskutuar
me kujdes alternativat e dhëna .
Vlerësimi: nxënësit vlerësohen në bazë të aktivizimit gjatë orës së mësimit, duke filluar me punën individuale për dhënien e ideve në parashikimin me terma paraprakë,në çift, si dhe plotësimin e tekstit.
Ushtrim shtesë: Të përshkruajë me shkrim nga një rast për secilin shndërrim të lëndës.
Tema 1.8: Prodhimi i lëndëve dhe mjedisi
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të dallojnë disa shndërrime të lëndës në dobi të njeriut; - të përshkruajnë prodhimin e qelqit; - të përshkruajnë prodhimin e letrës; - të përshkruajnë prodhimin e plastikës; - të tregojnë ç’është riciklimi; - të listojnë disa lëndë që riciklohen; - të argumentojnë pse është i rëndësishëm riciklimi.
Fjalë kyç: prodhim, qelq, letër, plastikë, riciklim.Mjete: objekte qelqi, letre dhe plastike.
30
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimit
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore
Veprimtaritë e nxënësit
Organizimi i nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Stuhi mendimi Diskutim i ideve Punë me të gjithë
klasën
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes)
Lexim/përmbledhje në dyshe
Të nxënit në bashkëpunim Punë në dyshe
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Shkrim i shpejtë Pasoja e të shkruarit Punë individuale në
tekst
Parashikimi (nxitja për të nxënë): stuhi mendimiMësuesja shkruan në dërrasë të zezë fjalinë: trupat dhe lëndët ndryshojnë. U drejton nxënësve
pyetjen:Çfarë mësuam orën e kaluar në lidhje me ndryshimet e trupave dhe të lëndëve? Paraqet në dërrasë të zezë në një format të madh kartoni, hartën semantike në lidhje me pyetjen
e drejtuar.Mësuesja u shpërndan nxënësve në dyshe nga një fletë, në të cilën paraqitet harta semantike e
dhënë në dërrasë të zezë dhe më poshtë:Pasi nxënësit i kanë shkruar mendimet e tyre në formatin A4, plotësohet edhe harta semantike
Trupat dhe lëndët ndryshojnë
shndërrime të pakthyeshme
shndërrime të kthyeshme
Sa lloj shndërrimesh kemi?
shndërrime nga njeriu
shndërrime të dëmshme
shndërrime të dobishme
shndërrime natyrore
e vendosur në dërrasë të zezë.
31
Libër mësuesi: Dituria 3
Ndërtimi i njohurive: lexim/përmbledhje në dysheHapen librat. Mësuesi i njeh nxënësit me objektivat e orës së mësimit. Më pas i fton nxënësit ë
të krijojnë dyshet. Mësuesja shpjegon dhe i nxit nxënësit të lexojnë tekstin me paragrafë. Brenda dyshes, njëri nxënës do të lexojë paragrafin e parë dhe pastaj do të bëjë përmbledhjen e tij.
Nxënësi tjetër dëgjon përmbledhjen e paragrafit.Në paragrafin e dytë, nxënësit ndërrojnë rolet.Ata vazhdojnë kështu deri në paragrafin e pestë. Në përfundim të të gjithë tekstit, secili nxënës
ka lexuar dhe ka bërë përmbledhjen e të gjithë tekstit. Mësuesja u kërkon disa nxënësve të ritregojnë paragrafët. Për secilin paragraf, mësuesja merr mendimin e dy-tre nxënësve.
P.sh.:Nxënësi 1: Nga se prodhohet qelqi?Nxënësi 2: Përmendni disa trupa prej qelqi.Nxënësi 3: Përse është i rëndësishëm riciklimi i letrës?Nxënësi 4: Sa lloje plastikesh kemi? Cilat janë ato?Mësuesja kërkon nga nxënësit të vështrojnë me kujdes shenjat e riciklimit të secilit material
dhe i paraqet në dërrasë të zezë, duke kërkuar nga nxënësit pse është i rëndësishëm riciklimi i materialeve.
Përforcimi: shkrim i shpejtë Pas leximit dhe punimit të tekstit, punohen me nxënësit tri pyetjet e rubrikës Kontrollo
njohuritë.Nxënësit, në çift sipas bankave, punojnë të 2 ushtrimet e rubrikës Tani e ke radhën ti. Fillimisht
ata do të nxiten të paraqesin me anë të vizatimit në tekst, tri simbolet e mësuara të riciklimit të materialeve, si qelqit, letrës dhe plastikes. Nxënësit do të lihen të lirë individualisht për të përshkruar me shkrim në tekst se si përftohet letra. Nxënës të ndryshëm lexojnë realizmin e ushtrimit 2.
Vlerësimi i nxënësve:Vlerësimi mbështetet në identifikimin e lëndëve dhe llojeve të shndërrimit të tyre. Vlerësimi
mbështetet në diskutimin e fotove dhe në argumentimin e përgjigjeve me fakte nga teksti, në lidhje me riciklimin e lëndëve, si qelqi, letra dhe plastika. Mësuesja vlerëson me notë nxënës të niveleve të ndryshme. Detyrë shtëpie: Mësuesja u jep e detyrë shtëpie pyetjet 3-4 të rubrikës Kontrollo njohuritë dhe jep sqarimet përkatëse.Ushtrim shtesë. Përshkruaj me shkrim në fletore se si riciklohet dhe si përftohet qelqi.
Nga përvoja: Në ketë orë mësimi, nxënësit janë mjaft aktivë. Puna me të gjithë klasën, si dhe puna në grupe sjellin një klimë të re bashkëpunimi. Në fazën e parashikimit, nxënësit punojnë mbi njohuritë e marra për trupat, gjë që i ndihmon të arrijnë me shpejt në përfundime. Nëpërmjet diskutimit dhe pyetjeve orientuese, nxënësit arrijnë të përshkruajnë me fjalët e tyre trupa të ndërtuar prej së njëjtës lëndë ose prej lëndëve të ndryshme.
Nga faza e dyte tek ajo e tretë, kalohet gradualisht në marrjen e informacionit të ri dhe më pas në zbatimin dhe përforcimin e tij me anë të realizimit të pyetjeve dhe të ushtrimeve të tekstit nga ana e nxënësit.
32
Libër mësuesi: Dituria 3
Tema 1.9: Përsëritje: trupat dhe lëndët
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të dallojnë trupa të pjesës jo të gjallë; - të dallojnë karakteristika të ndryshme të trupave; - të klasifikojnë gjendjet e lëndës; - të emërtojnë vetitë e trupave të ngurtë, të lëngët, të gaztë; - të klasifikojnë shndërrimet e lëndës - të japin shembuj të shndërrimeve të dobishme dhe të dëmshme të lëndës; - të analizojnë shndërrimet që bën njeriu në dobi të tij.
Fjalët kyç: trup, lëndë, shndërrime të lëndës, lëndë të ngurta, lëndë të gazta, lëndë të lëngëta, veti.
Mjetet: teksti i nxënësit, fletore, pyetësor i përgatitur nga nxënësit mbi temat e këtij kapitulli, shirita për plotësimin e fjalive mbi shndërrimet e lëndëve, tabak letre, lapsa, ngjyra.
Metodat e përdorura: hap pas hapi, praktike e udhëhequr, zinxhir i shkaqeve të shndërrimit të lëndës, punë në dyshe, pyetje rrufe, punë e pavarur në tekst, harta e konceptit.
Zhvillimi i mësimit
Hapi i parë: Njihen nxënësit me temën e mësimit dhe objektivat e saj. Mësuesja kërkon nga nxënësit të hapin librin në faqen 18 dhe vizaton në dërrasë të zezë skemën e dhënë në tekst.
Lënda
Pasi punojnë në dyshe skemën e dhënë në tekst, nxënësit, së bashku me mësuesen, e plotësojnë atë edhe në dërrasë të zezë.
Mësuesja kërkon nga nxënësit që të lexojnë kërkesën e ushtrimit 2. Nxënësit do të nxiten të gjejnë sa me shumë raste të shndërrimit të energjisë së kthyeshme dhe të pakthyeshme. Pasi nxënësit në dyshe kanë rikujtuar njohuritë e dhëna lidhur me këto procese, ata vendosin se cili nga ata do të përgjigjet për secilin shndërrim. Pasi punohen dhe dëgjohet mendimi i disa çifteve nxënësish, mësuesja u shpërndan nxënësve nga një zarf, në të cilin ka përgatitur fisha të ndryshme për shndërrimet e lëndëve. Nxënësit do të formojnë fjali të kuptimshme me fishat e dhëna.
33
Libër mësuesi: Dituria 3
Për shembull:
shndërrime të pakthyeshme
janë:
shtrembërimi i telit shuarja e gëlqeres thyerja e gotës
ndryshkja e hekurit
djegia e pyjeve tretja e sheqerit
kthimi i qumështit në kos
në ujë
në avuj uji
tretja e kripës
shndërrohet akulli
uji
Hapi i dytë: Veprimtari individuale me shkrim në tekst. Nxënësit do të plotësojnë në tekst për secilin variant, emrat e tri objekteve p.sh.:shkruaj emrat e tri objekteve prej druri që ndodhen në klasë: tabela, dollapi, tavolina e mësuesit etj.
Të grupuar në dyshe, nxënësit do të punojnë në fletore pasi të kenë lexuar dhe të kenë ndarë detyrat e realizimit të hartimit të një liste:
Nxënësi i pare do të paraqesë hartimin e një liste me trupa të njëjtë, që ndërtohen nga lëndë të ndryshme. Njërin prej tyre e paraqet me anë të vizatimit.
Nxënësi i dytë do të paraqesë hartimin e një liste me trupa të ndryshëm, që ndërtohen prej së njëjtës lëndë. Njërin prej tyre e paraqet me anë të vizatimit.
Pyetje rrufe me po ose me jo:Pasi morëm një gote uji dhe e hodhëm në enë të ndryshme:A ndryshoi sasia e ujit, kur ju e hodhët atë në enë të ndryshme? Po JoA e ndryshojnë gjendjet vëllimin e tyre? Po JoA e kanë gazet vetinë e ngjeshjes. Po JoA kanë formë gazet? Po JoA ngjishen lehtë gazet? Po Jo
Hapi i tretë: Veprimtari në grup me shkrim në tekst. Nxënësit do të plotësojnë në tekst hartën skematike mbi tri gjendjet e trupave në natyrë, si dhe do të përcaktojë në tekst formulimet e sakta dhe ato të gabuara. Gjithashtu, nxënësit do të punojnë në tekst, duke qarkuar me lapsa me ngjyrë të kuqe materialet e riciklueshme ndër materialet e dhëna.Pas plotësimit kryhet analiza e realizimit e secilës rubrikë nga secili grup.
Të nderuar kolegë,Në fletoren tuaj të ditarit do të shkruani përshtypjet tuaja për këtë orë mësimi.
Nga përvoja:Në këtë temë, nxënësit përshtaten dhe demonstrojnë njohuritë e tyre në lidhje me lëndët dhe
me përdorimin e tyre. Ata bëjnë një paraqitje pamore të koncepteve kryesore dhe janë mjaft aktive në gjetjen dhe në dhënien e shembujve.
34
Libër mësuesi: Dituria 3
Ata përfshihen me entuziazëm në plotësimin e rubrikave të ndryshme të tekstit. Gjithashtu, ndihen të lirshëm dhe të përgjegjshëm në shprehjen e mendimeve të tyre mbi njohuritë e marra në këtë kapitull.
Vlerësimi i nxënësveVlerësimi i nxënësve bëhet mbi pjesëmarrjen e tyre gjatë orës së mësimit dhe për kontributin
që japin ata gjatë realizimit të punës individuale, në dyshe dhe në grupe. Vlerësohen argumentet paraqesin ato në lidhje me domosdoshmërinë e riciklimit të materialeve të ndryshme.
Tema 2.1 : Madhësitë fizike dhe matjet e tyre
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të identifikojnë madhësinë fizike të trupave dhe dukurive të ndryshme natyrore; - të emërtojnë mjetet matëse të madhësive fizike. - të shfrytëzojnë mjetet matëse përkatëse, për matjen e madhësive fizike. - të zbërthejnë qartë përcaktimin e madhësisë fizike si vlerë numerike dhe njësinë e saj.
Fjalë kyç: gjatësi, masë, temperaturë, kohë, shpejtësi, madhësi fizike, vlerë numerike. Mjetet: teksti i nxënësit, metër, termometër, peshore, orë, kronometër.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Diagrami shigjetor Zhvillimi i fjalorit, paraqitja
grafike e informacionit
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) DDM Të lexuarit zbulues dhe
ndërveprues
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Diagrami piramidal Kategorizimi dhe përcaktimi i
informacionit të marrë
Zhvillimi mësimit Parashtrimi: diagrami shigjetor
Tërheq vëmendjen e nxënësve, duke shënuar në tabelë: Lidh me shigjetë:
ka matet me frutat gjatësi peshoretabela peshë orë(min) dita temperaturë termometërtrupi (ynë) orë metri (cm )
Kapitulli 2: Proceset e matjeve
35
Libër mësuesi: Dituria 3
Së bashku me nxënësit bëhet shoqërimi me shigjetë i trupit me vetitë fizike të tij dhe me mjetin matës
- Ç’vëmë re, si janë trupat? - Po vetitë fizike të tyre? - Pse i masim ato? - Me çfarë shprehet vlera numerike e tyre?
Gjatë shtjellimit të pyetjeve, nxënësve u demonstrohen mjetet matëse dhe njihen me konceptet: madhësi fizike, vlerë numerike (shënohen në tabelë).
Ndërtim i njohurive DDMNxënësve u prezantohet tema e mësimit. Tregohet vëmendje në figurat e paraqitura në
libër. Gjatë komentit të tyre përdoren shprehitë e përvetësuara në etapën e parë të mësimit. Më pas nxënësve u shpërndahen fletushka, ku është shkruar tema e mësimit dhe është punuar tabela DDM.
Di Dua të di Mësova
Trupat dhe dukuritë janë të ndryshme.
Vetitë e tyre quhen “madhësi fizike” dhe shprehen me numër
që tregon vlerën e tyre. Vlera numerike gjendet duke
bërë matje. Gjatësia matet me metër dhe ka njësi matëse m,cm, mm.Pesha matet me peshore
dhe ka njësi matëse kg , gr etj
Temperatura matet me termometër dhe ka njësi
matëse °C.
Me çfarë matet shpejtësia dhe cila është njësia matëse e saj?
Nxënësit lexojnë në mënyrë të pavarur tekstin dhe në kolonën e parë shënojnë informacionin e njohur ( informacionet shënohen duke u komentuar pas leximit individual).
Drejtohen pyetje të hasura nga paqartësia në informacion dhe pas shpjegimit nxënësit shënojnë informacionin e marrë.
Përforcim: diagrami piramidal
Tërheq vëmendjen e nxënësve duke u drejtuar pyetjen: - Ç’quajmë madhësi fizike dhe si përcaktohet ajo?
Nxënësi në anën tjetër të fletushkës kanë të ndërtuar skemën e diagramit piramidal, ku janë dhënë madhësitë fizike dhe u kërkohet të përshtatet me mjetin matës përkatës dhe me përcaktimin e vlerës numerike dhe njësisë matëse.
36
Libër mësuesi: Dituria 3
Nxënësit udhëzohen që, pasi të përcaktojnë informacionin nëpër kolona, ta përmbledhin atë në një përkufizim në katin e dytë të piramidës.
Nxënësve i drejtohen pyetje ndihmëse: - Si i emërtuam vetitë fizike të trupave? - Çfarë përcaktonin ato?
Nxënësit punojnë të pavarur për plotësimin e diagramit, më pas ajo plotësohet në tabelë me përgjigjet e vetë nxënësve.
Madhësia fizike
Vetitë fizike të trupave dhe të dukurive natyrore quhen madhësi fizike dhe përcaktohen nga vlera numerike dhe nga njësia e saj.
Madhësia fizike Mjeti matësPërcaktimi
Vlera numerike Njësia matëse
Gjatësia e librit
Ora e mësimit
Masa e trupit tim
Temperatura e klasës
Detyrë shtëpie: Jepet ushtrimi në libër dhe bëhen sqarimet përkatëse.Vlerësim: Nxënësit vlerësohen në bazë të shkallës së përvetësimit të njohurive të marra mbi madhësinë fizike të një trupi, përcaktimit të vlerës numerike dhe identifikimit të njësisë matëse.
Tema 2.2: Gjatësia dhe matja e saj
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përcaktojnë madhësinë fizike “gjatësi”, si madhësia e hapësirës ndërmjet dy vendeve; - të përcaktojnë njësinë matëse të gjatësisë dhe nënnjësitë e saj. - të përdorin në mënyrën e duhur mjetet matëse. - të shkëmbejnë saktë në nënfisha dhe shumëfisha të metrit vlerën e dhënë.
Fjalë kyç: gjatësi, njësi matëse, mjet matës, metër (m),decimetri (dm) milimetri (mm).
Mjetet: libri i nxënësit, tabela, metër shirit, metër metalik, vizore, kalibri, mikrometri.
37
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi mësimit
Parashikimi: vija e vlerësTërheq vëmendjen e nxënësit duke pyetur:
- Ç’kuptojmë me gjatësi? - Sa pëllëmbë e gjatë është largësia ndërmjet dy skajeve të bankës suaj? - Po largësia ndërmjet dy skajeve të murit të klasës, sa këmbë e gjatë është?
Përsëritet veprimtaria, në të cilën nxënësit do të matin distanca largësish të ndryshme me mjete rrethanore dhe do të diskutojnë me njëri-tjetrin nëse u doli e njëjtë apo jo gjatësia e të njëjtit objekt. Shkruhet në tabelë:
- A mund ta gjejmë saktë vlerën e gjatësisë së një objekti duke e matur me pëllëmbë apo me këmbë?
Secili nxënës mund të shkruajë përgjigjen në fletën e tij. Dy nxënës vendosen në dy anët e klasës dhe bëjnë pohime të papajtueshme. Nxënësit e tjerë zënë vend përgjatë vijës imagjinare midis dy pohimeve të skajshme. Kërkohet që nxënësi të argumentojë pozicionin e tij me fakte, të bisedojë me shokët për të qartësuar më mirë nëse ka përzgjedhur mendimin e saktë apo jo. Më pas, njëri nga anëtarët e grupit argumenton konkluzionin e mendimeve të grupit të tij.
A mund ta gjejmë sakte vlerën e gjatësisë së një objekti duke e matur me pëllëmbë apo me këmbë?
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Vija e vlerës Veprimtari ndërvepruese me një
çështje debatuese
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) VLD Të lexuarit zbulues dhe
ndërveprues
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Rrjeta e merimangës
Bashkëpunimi në grup, gjithëpërfshirja e nxënësit nëpërmjet praktikës së të
dëgjuarit.
100%Po
Jo100%
50%
Ndërtimi njohurive: VLD Hapen librat dhe lexohet teksti me paragrafë, duke analizuar dhe duke nxjerrë konkluzionin e
rëndësishëm për çdo koncept të ri, duke i shënuar në tabelë në formën e një rregulli:
38
Libër mësuesi: Dituria 3
Gjatësia është………………………………..të ndryshme. - Pra ç‘është gjatësia? - Ç’ fjalë përdoren për të shprehur njësitë e gjatësisë?
Vazhdon leximi i paragrafit pasardhës:Madhësinë e hapësirës………………………………..largësi.
- Si quhet madhësia e hapësirës? - Si do t’i quajmë largësitë (gjatësi, gjerësi, lartësi) te trupat me disa përmasa?
Analizohet teksti në paragrafë duke bërë pyetje analizuese dhe parashikuese. Gjatë leximit dhe identifikimit të mjeteve matëse të njësisë së gjatësisë, bëhet demonstrimi i tyre, duke matur madhësitë e largësive.
Tregohet kujdes në shënimin e njësisë matëse bazë (m ) dhe nënfishave e shumëfishave të saj.
Nënfishat e metrit Shumëfishat e metrit1 m= 10 dm 1 dm= 10 cm 1 cm=10 mm 10 m= 1 dam1 m= 100 cm 1 dm= 100 mm 100 m=1 hm1 m=1 000 mm 1 000 m=1 km
Përforcimi: rrjeta e merimangës Bëhen lojëra me qëllim që nxënësit të përvetësojnë shkëmbimin e njësive matëse.
Kjo teknikë krijon frymë bashkëpunimi dhe përqendrimi në dëgjimin me vëmendje të asaj që thotë shoku paraardhës.
Ndahet klasa në grupe me nga 5 nxënës, të cilët vendosen në formë rrethi me shpinë nga njëri-tjetri, ndahen detyrat në grup. Secili prej tyre personifikon një njësi matëse të nënfishave ose të shumëfishave të metrit. Njëri nga anëtarët e grupit, i cili qëndron në mes, thotë vlerën e gjatësisë (në m) të një objekti, nxënësit e tjerë me radhë bëjnë shkëmbimin e njësisë sipas detyrës përkatëse. Nxënësi udhëheqës i idesë jep vlerësimin vlerësues për kryerjen e detyrës, nëse personi i pavëmendshëm zëvendësohet me një nga anëtarët e tjerë në grup. Më pas, nxënësit punojnë detyrat në libër, të cilat kanë qëllim përforcimi të njohurive të marra mbi njësitë matëse të gjatësisë. Detyrë shtëpie: Plotëso tabelën duke shënuar vlerën e njësisë se gjatësisë, shkëmbe, nëse është e mundur, në nënfisha të saj.
TrupiVlera e njësisë se gjatësisë
m dm cm mm
Gjatësia e tryezës
Gjerësia e tryezës
Lartësia e dollapit
Gjatësia e dhomës
Gjatësia e fletores
39
Libër mësuesi: Dituria 3
Vlerësim: Vlerësohen nxënësit në përvetësimin e konceptit të gjatësisë, identifikimit të mjetit matës dhe njësisë matëse të saj.
Tema 2.3: Vëllimi dhe matja e tij
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përkufizojnë ç’është vëllimi; - të identifikojnë vëllimin e trupit në të tria gjendjet e hasura; - të përcaktojnë drejt njësitë dhe nënnjësitë matëse të vëllimit; - të matin vëllimin e trupave me formë të çrregullt.
Fjalë kyç: vëllim, gjendje e ngurtë, gjendje e lëngët, gjendje e gaztë, litër, mililitër, metër kub. Mjetet: libri i nxënësit, enë e shkallëzuar.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Debat
Përqendrim i të menduarit, ndërveprim mbi çështje
debatuese
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Harta semantike
Identifikimi, përpunimi i informacionit dhe paraqitja
grafike e tij
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Ditar dypjesësh Konsolidim i informacioneve të
marra, bashkëpunim në çift
Zhvillimi i mësimit
Parashtrimi: Debat. U tërheq vëmendjen nxënësve duke demonstruar në tabelë një kub akulli: - Çfarë kam në dorë? - Ç’mund të themi për të, ku qëndron ky trup?
Shkruaj në tabelë: - Në ç’gjendje është kubi prej akulli? “Trupi zë vëllim në hapësirë ” - A ka formë dhe vëllim trupi i ngurtë?
Trupi i ngurtë ka formë dhe vëllim të caktuar
40
Libër mësuesi: Dituria 3
Merret një enë e shkallëzuar, në të hidhet kubi prej akulli dhe gota vendoset në zjarr deri në pikën e shkrirjes. Demonstrohet ndryshimi i gjendjes dhe kërkohet nga nxënësit të shohin se ç’do të ndodhë më pas me të.
- Pse u mbush gota me ujë?Nxënësit diskutojnë rreth kësaj dukurie dhe arrihet në përfundimin se: Trupi ndryshoi
gjendje, nga i ngurtë u kthye në të lëngët.A e ruajti formën dhe përmasën? Trupi i lëngët merr formën edhe vëllimin e enës në të cilën
vendosetRivendoset ena në zjarr dhe lihet deri në piken e vlimit të ujit, uji në enën e shkallëzuar nis të
ulë nivelin e tij. Nxis debatin e tyre:
- Ç’ndodhi me ujin? A ndryshoi gjendje ai?Lë nxënësit të diskutojnë për disa minuta në çift dhe më pas i udhëzoj të grupohen sipas
gjykimit të tyre. Dëgjojmë argumentet e të dy palëve. Më pas marr një nxënës nga grupimi që mendon se uji nuk ndryshoi gjendje dhe e udhëzoj që në pjesën e dytë të vlimit të ujit në enë, të vendosë mbi të një pllakë xhami, ndërkohë që uji i mbetur në enë zien.
- Ç’vini re tani? - Ç’ndodh me pllakën e vendosur mbi enë? (krijohen avujt) - Ç’ndodh me gjendjen e lëngët? - Në ç’gjendje kthehet ajo? Trupi ndryshoi përsëri gjendje, nga i lëngët u kthye në të gaztë.
Gazet marrin formën dhe vëllimin e enës në të cilën ndodhen.
Ndërtimi: harta semantike Hapen librat, nxënësit lexojnë në çift paragrafët dhe nënvizojnë pikat e rëndësishme. Më
pas lexohet teksti me zë, duke theksuar informacionin e marrë në hartën semantike (paralelisht, nxënësit në fletë individuale dhe në tabelë me tabak kolektiv).
Cilat janë njësitë e matjes së vëllimit?
Lëngjet: litri (l) që është i barabartë me vëllimin e një kubi
me brinjë 10 cm.1 l = 10 dl ( decilitër)
1 l = 1 000 ml (mililitër) 1 l = 1 dm3 (decimetër kub)
Trupat e ngurtë dhe ata të gaztë:- metër kub (m3);
- decimetër kub (dm3); -centimetër kub ( cm3).
Vëllimi
Çfarë është vëllimi i një trupi?Vëllimi i një trupi është hapësira që zë ai në natyrë. Madhësi që matet.
Si matet vëllimi dhe cilat janë mjetet matëse?
- Vëllimi i lëngjeve matet me enë qelqi të shkallëzuar në formë
cilindrike; edhe gjilpëra është e shkallëzuar.
- Vëllimi i trupave të rregullt gjeometrikë matet sipas
formulave matematikore (V= lartësi + gjatësi+ gjerësi).
-Vëllimi i trupave të çrregullt është i barabartë me sasinë e
lëngut të zhvendosur në enën e shkallëzuar.
- Vëllimi i trupave të gaztë është i barabartë me vëllimin e trupit
në të cilin ndodhet.
Në sa gjendje mund ta hasim trupin në natyrë?
Në tri gjendje:- të ngurtë; - të lëngët;-të gaztë.
41
Libër mësuesi: Dituria 3
Përforcimi: ditar dypjesëshNxënësit të ndarë në grupe bëjnë eksperimente të ndryshme. Ndajnë në grupe detyrat për
kryerjen e eksperimentit. Ndërtohet ditari dypjesësh, në të cilin nxënësit mbajnë shënim etapat e eksperimentimit dhe
japin në fund konkluzionet rreth tij. Pas përfundimit të procesit, nxënësit vendosin në anët përkatëse hapat e zhvillimit të ekuacionit
dhe konkluzionet e marra prej tij.
Eksperimenti Konkluzioni
1-Vëllimin e ujit të ndodhur në vazon e luleve e hodhëm në enën e shkallëzuar;
2 - hodhëm ujin në enën me lëfyt deri në pikën e fundit të saj, më pas i shtuam vëllimit të ujit
vëllimin e makinës lodër.
Vëllimi i ujit u ngrit dhe uji u derdh në enën e shkallëzuar, nëpërmjet shkallëzimit tregoi
vlerën………………
3- akulloren e lamë në një enë në dritare, më pas e vumë enën në zjarr;
4 - matëm gjatësinë, gjerësinë dhe lartësinë e një kuboidi, i shumëzuam të tria përmasat;
5- matëm gjatësinë e një kubi, e shumëzuam për 3 dhe vumë re se:
(Gjatësia) 3 cm x (gjerësia) 2 cm x (lartësia) 2 cm V = 12 cm3
Nxënësit vihen edhe në garë, jo vetëm për të kryer shpejt dhe saktë eksperimentin, por edhe për t’u shprehur qartë mbi njësinë matëse të vëllimit të trupave në gjendje të ndryshme.
Detyrë shtëpie: Kthe lëngun në disa lloje gjendjesh. Mbaj shënim konkluzionet: në ç’temperaturë ndryshuan ato.Vlerësimi: Vlerësoj nxënësin në bazë të shkallës së përvetësimit të përkufizimit të vëllimit, identifikimit të llojeve të gjendjeve të trupave në natyrë dhe përcaktimit të njësisë matëse përkatëse.
Tema 2.4: Masa dhe matja e saj
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të tregojnë ç’është masa e një trupi; - të identifikojnë njësinë matëse të masës dhe mjetet matëse të saj. - të përdorin mjetet matëse përkatëse për matjen e masës së trupave të ndryshëm. - të shkëmbejnë drejt njësitë matëse të masës; - të argumentojnë pse masa e një trupi nuk varet nga forma e tij.
42
Libër mësuesi: Dituria 3
Fjalët kyç: masë, peshore mekanike, peshore elektronike, gurë peshe, kilogrami, grami, miligramiMjetet: libri i nxënësit, sende të ndryshme, peshore mekanike, peshore farmacie, gurë peshe, kandar, peshore elektronike.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Veprimtari praktike Veprimtari e të nxënit në
bashkëpunim
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Procedura “pyet sërish” Të lexuarit zbulues dhe
ndërveprues
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Rrjeti i diskutimit Ndërveprim në çift dhe në grup
i të nxënit
Zhvillimi i mësimit
Parashikimi: veprimtari praktike Nxënësit të ndarë në grupe kanë të vendosur sende të ndryshme mbi tryezë. Tërheq vëmendjen
e tyre, duke kërkuar që njëri nga anëtarët të ngrihet për të eksperimentuar (në tryeza ka sende të ngjashme në formë dhe në madhësi).
Mbaj në njërën dorë një top futbolli dhe në tjetrën një top pingpongu. - Cili është më i rëndë? Anëtari i grupit komenton me shokët në grup, mund të vërtetojë
vërtetësinë e thënies edhe ndonjë anëtar tjetër i grupit. - Pra, cili ka masë më të madhe?
Përsëritet veprimtaria duke theksuar termin masë e rëndë, masë e lehtë. Nga eksperimentimet e përsëritura arrijmë në përfundim se:
- Masa është sasia e lëndës, nga e cila përbëhet një trup dhe është madhësi fizike.Nxis mendimin:
- Ç’mund të themi për një trup që ka masë, ku qëndron ai? - Trupi që ka masë zë edhe vëllim në hapësirë. - Kur ju shkoni të blini diçka në dyqanin e fruta-perimeve, si shpreheni? - Pra, cilat janë njësitë matëse të masës? Kilogrami, grami, miligrami - Me cilin mjet matës arrin ta përcaktojë masën shitësja? (me anë të peshores)
Ndërtim: procedura “pyet sërish”Lexohet teksti dhe nxënësit komentojnë informacionet e dhëna në të. Tregohet kujdes në njësitë
dhe në nënnjësitë e matjes së masës, 1 kg = 1 000 gr. Për trupat me masë të madhe përdoret ton 100 kg = 1 kv (kuintal) 1000 kg = 1 t (ton). Për trupat me mase të vogël (ilaçet) përdoret mililitri 10 000 ml = 1kg. Vëzhgohet dhe eksperimentohet matja e masës me peshore të tipave të ndryshëm. Bëhen dallimet mes tyre: peshorja mekanike realizon matjen me anë të gurëve të peshës, peshorja mekanike me sustë, peshore elektronike, që e tregon peshën në ekranin e saj.
43
Libër mësuesi: Dituria 3
Paralelisht me zbërthimin e tekstit kryhen veprimtari për të praktikuar mënyrën e matjes së masës në peshore të ndryshme.
Përforcimi: rrjet diskutimi Nxënësit bëjnë pyetje:
- Në cilën peshore përdoren gurë peshe? - Po peshorja mekanike si e realizon matjen?
Nxis vëmendjen e nxënësve duke shtruar në tabelë pyetjen alternative: Po Jo
A kam të drejtë kur them se 1 kg hekur peshon më shumë se 1 kg letër? Pse?
Punojnë individualisht dhe më pas ngjisin fletushkën me mendimin e tyre në anën përkatëse dhe argumentojnë pse. Nxënësit luajnë me njëri-tjetrin në çift, duke kërkuar të njehsojnë e të shkëmbejnë vlerën e një mase.
Detyrë shtëpie: Udhëzoj nxënësit të bëjnë një tabelë, në të cilën të shënojnë emrat e pjesëtarëve të familjes dhe peshën e tyre trupore.
Vlerësimi: Vlerësimi i nxënësve bëhet në bazë të shkallës së përvetësimit të përcaktimit dhe të njehsimit të njësive matëse të madhësisë, të emërtimit të mjetit matës dhe përdorimit të tij.
Tema 2.5: Temperatura dhe matja e saj
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të tregojnë çfarë është temperatura e një trupi; - të identifikojnë mjetin matës të temperaturës dhe ndërtimin e tij; - të dallojnë njësinë matëse që shpreh temperaturën; - të përdorin mjetet matëse përkatëse për matjen e madhësive fizike. - të krahasojnë trupat që janë përcjellës të mirë me ata jopërcjellës të mirë të temperaturës
së mjedisit.
Fjalët kyç: temperaturë, përcjellës temperature, shkëmbim, termometër, gradë celsius, gyp qelqi, zhivë, alkool i ngjyrosur.
Mjetet: libri i nxënësit, termometër dhome, termometër mjedisi, termometër uji, sende metalike, prej druri dhe prej letre, enë me ujë në temperatura të ndryshme.
44
Libër mësuesi: Dituria 3
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Dil rrotull - fol rrotull
Veprimtari e të nxënit në bashkëpunim, gjithëpërfshirja përmes praktikës së të prekurit
dhe të të dëgjuarit
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) VLDM Të lexuarit zbulues dhe
ndërveprues
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Harta semantike Identifikimi, përpunimi dhe
paraqitja grafike e informacionit
Zhvillimi i mësimit
Parashikim: dil rrotull - fol rrotullTërheq vëmendjen e nxënësve, duke trokitur mbi tabelë, mure, xham, letër etj.
- A dëgjuat të njëjtin tingull? Pse?Theksohet fakti që objektet janë të përbëra nga materiale të ndryshme (emërtohen disa tipa
të tyre). Shkruaj në tabelë trupa të ngrohtë, trupa të ftohtë. Orientoj nxënësit të shpërndahen nëpër klasë dhe të prekin në heshtje trupa të ndryshëm që ndodhen në të. Lëvizjet e nxënësve komandohen nga trokitja e duarve të mia. Nis lëvizja e tyre nëpër të gjithë klasën (lihen të veprojnë për pak kohë rreth 1 min). Trokas një herë duart: Nxënësit përqendrohen në bisedë me shokun që kanë pranë dhe shkëmbejnë informacionin e identifikuar nga vetë ato. Trokas dy herë duart: Nxënësit rinisin lëvizjen, identifikimin ose vërtetimin e asaj që u ka thënë shoku. Trokas sërish një herë duart: Nxënësit ritakohen ose takojnë një shok tjetër (atë që kanë më afër) dhe i tregojnë njëri-tjetrit se ç’vunë re.
Pasi përsëritet veprimtaria për të disatën herë, trokas 3 herë duart për të orientuar rikthimin e tyre në bankë. Përgatis një tabelë ku vendosen rrëfimet e nxënësve mbi atë që shoku i tha se kishte zbuluar:
- Unë takova Irisin, ajo më tha se kishte prekur tabelën…
Sendi Gjendja Temperatura
Bankë Mur TabakXham Këmbët e karrigesAjrin pranë rezistencës së ndezurAjrin jashtë dritares
e ngurtë e ftohtë
45
Libër mësuesi: Dituria 3
Sendi Gjendja Temperatura
Bankë Mur TabakXham Këmbët e karrigesAjrin pranë rezistencës së ndezurAjrin jashtë dritares
e ngurtë e ftohtë
Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve dhe mbahen shënim informacionet e nevojshme, nxis logjikën e tyre me pyetjet:
- Kush ju ndihmoi të përcaktonit temperaturën e trupit që prekët? - Nëpërmjet temperaturës së kujt e krahasuat nëse ishte më i ngrohtë apo më i ftohtë? - A mund të përdorim ndjesinë e të prekurit për të qenë të saktë në përcaktimin e
temperaturave të trupave të ndryshëm? - Cili është mjeti matës i temperaturës? (termometri) - Po njësia e tij? (gradë celsius 0C)
Ndërtimi i njohurive: VLDM Pasi shënohet njësia matëse e temperaturës, nis analiza e tekstit. Nxënësit lexojnë me paragrafë
informacionin e dhënë dhe nxjerrin pikat e rëndësishme:Trupat..................................se një tjetër .
- Si i hasim trupat në natyrë? (Në forma e temperatura të ndryshme.) - Si shprehemi? Vazhdon leximi i tekstit:
Për shembull, ..................................uji i burimit. - A mund t’i klasifikojmë trupat sipas temperaturës së tyre në saje të prekjes? - Ç’trupa mund të veçojmë si trupa të nxehtë? Po si të ftohtë?
I kthehem tabelës që u punua në parashikim: - Po në klasë, cilët ishin trupa të ngrohtë dhe cilët të ftohtë?
Veprimtaria e parashtruar në libër zhvillohet në klasë.Nxënësit pasi testojnë temperaturën në të tria enët, duke iu referuar temperaturës së trupit të
tyre, arrijnë në përfundimin se: Nga ndjesia e të prekurit mund të gabojmë. - Si quhet madhësia fizike që na tregon ftohtësinë apo ngrohtësinë e një trupi? Si shprehemi?
Temperaturë
e lartë e ulët
U shpërndaj nxënësve në çift nga një kallëp akulli. - Ç’temperaturë ka akulli? - Po dora? - Ç’do të ndodhë pasi ta prekim akullin? - Ç’mund të themi në këtë rast?
Dy trupa që janë në kontakt me njëri-tjetrin shkëmbejnë nxehtësi.Vazhdon leximi i paragrafit pasardhës: Mjeti matës..................................apo të njeriut.
- Si emërtohet mjeti matës i temperaturës?Mjeti matës i temperaturës është termometri.
- Si është i ndërtuar ai?Lexohet informacioni i dhënë mbi ndërtimin e termometrit.Termometri..................................grada celsius 0C .
46
Libër mësuesi: Dituria 3
- Ku qëndronte zhiva e termometrit? - Pse gypi është i shkallëzuar? - Në varësi të kujt lëviz zhiva ose alkooli? - A mund të masë termometri temperaturën e ujit, të ajrit dhe të trupit të njeriut?
Demonstroj para nxënësve tre tipa termometrash (matës uji, i temp. së njeriut, të ambientit ) - A i keni hasur ndonjëherë këta tipa? - Ku i përdorim? (Në matjen e temperaturës të njeriut, demonstrim i matjes së temperaturës
së njërit prej nxënësve të klasës.) - A e dini ju sa është temperatura në gjendjen normale të trupit të njeriut?
Demonstrim. Lihet për disa minuta dhe përcaktojmë temperaturën e tij.
Termometri i shkallëzuar 350C -420C Temperatura normale e njeriut 370C Zhiva nën 360C para se ta vendosim Temperatura e pikës së vlimit 1000CMaja e termometrit nën sqetull Temperatura e ngrirjes 00C
Tregohet kujdes që termometri të vendoset në një vend me reliev të rrafshët. Termometrin e ujit e vendosim në enën me ujë dhe me pas e vëmë enën në zjarr, ku nxënësit shohin temperaturën e vlimit 1000C.
Përforcim: harta semantike Tërhiqet vëmendja e nxënësve:
Si është i ndërtuar ai? Sa tipa termometrash kemi?E trupit të
njeriut: 370CE ngrirjes: 0 0C
E vlimit: 1000C
Shkëmbejnë nxehtësi
Temperatura
Ç’ndodh kur dy trupa takohen?
Cili është mjeti matës?
Termometri Sa janë temperaturat?
Punimi bëhet paralelisht në tabelë dhe në fletoret individuale të nxënësve. Më pas, nxënësit shpjegojnë temperaturat në foto, duke u bazuar në informacionet e marra gjatë kësaj ore.
Detyrë shtëpie: U shpërndaj fletushka me tabelën, që do të shfrytëzohet edhe për mësimin pasardhës.
47
Libër mësuesi: Dituria 3
Vlerësimi: Vlerësoj nxënësit në bazë të shkallës së përvetësimit të përcaktimit të temperaturës së trupave, identifikimit dhe përdorimit të mjetit matës të temperaturës.
Tema 2.6: Punë praktike: Vlera mesatare e temperaturës
Objektivat: Gjatë kësaj ore praktike mësimore, nxënësit do të aftësohen: - të identifikojnë temperaturat më të ulëta e më të larta përgjatë një ditë-nate; - të dallojnë vlerat pozitive (+) dhe vlerat negative (- ) të temperaturave; - të shpjegojnë praktikën e ndjekur për gjetjen e temperaturës mesatare; - të mbajnë një evidencë mbi të dhënat e temperaturës mesatare për një ditë, një javë.
Ditët e hënë
e martë
e mërkurë
e enjte
e premte
e shtunë
e diel
Temp. mesatare
Temp. në 10 të
mbrëmjesTemp. në 2 të
mesditës
Vlera mesatare
Fjalët kyç: temperaturë minimale, temperaturë maksimale, temperaturë mesatare, ditë-natë.Mjetet: libri i nxënësit, termometër dhome, tabelë me të dhënat ditore të temperaturave përgjatë një jave, tabelë me të dhëna të ndryshme mbi vlerat e temperaturave lokale.
Struktura e orës: hap pas hapi
Hapi i parë/lexim zbulues: Nxënësit lexojnë tekstin dhe zbulojnë të dhënat e reja.Hapi dytë/Mbajtja e strukturuar e shënimeve: Nxënësit kanë punuar edhe në shtëpi gjatë javës,
për mbajtjen e temperaturave të ulëta dhe të larta ditore, të shënuara në tabelë në formë statistike. Tërheq vëmendjen e tyre duke shkruar në tabelë.
48
Libër mësuesi: Dituria 3
- Si quhet temperatura e ulët? - Po temperatura e lartë? - Cila është njësia matëse e temperaturës? - Ç’mësuat mbi gjetjen e temperaturës mesatare?
Kategoritë e marrëdhënieveHapi i tretë: pauza 3-minutëshe (punë në çift)
Në këtë teknikë, nxënësi kalon nëpër këto etapa:1. Nxënësi mbledh informacionet e punuara gjatë javës së shkuar mbi vlerën e temperaturës
minimale dhe maksimale të ditëve nga e hëna në të dielën.
Temperatura mesatare Temperaturë minimale, temp. maksimale
Shuma e temperaturave maksimal+minimale pjesëtim
për numrin e tyre = temperature mesatare
Koncept i ri Koncepti i njohur
Ngjashmëritë Dallimet
Tregojnë temperaturën e mjedisit për një afat
kohor të caktuar, njësia matëse është °C
Temperaturat maksimale dhe minimale maten, mesatarja
konkludohet
Ditët e hënë
e martë
e mërkurë
e enjte
e premte
e shtunë
e diel
Temp. mesatare
Temp. në 10 të
mbrëmjes+ 2◦C -1◦C
Temp. në 2 të
mesditës+14◦C + 9◦C
Vlera mesatare + 8◦C + 4◦C
2. Identifikohen aspektet interesante që ata arrijnë të kuptojnë, duke i diskutuar me shokun e përzgjedhur dhe vendosin në çift kush do jetë A-ja dhe kush B-ja. A-ja plotëson informacionin e njohur B-ja formulon pyetjet për atë që u duket e çuditshme në identifikim. Pas një pushimi prej 3 minutash kalohet me shpejtësi në plotësimin e detyrës për gjetjen e temperaturës mesatare të ditës dhe më pas të javës, duke pjesëtuar me 7 shumën e 7 ditëve. Përsëri 3 minuta kohë. Koha matet me orë dhe me sekonda. Gjatë pauzës nxjerrin rezultatet e punës. Në fillim lexon nxënësi i përzgjedhur për identifikimin e vështirësive, p.sh.:
49
Libër mësuesi: Dituria 3
- Pse disa vlera kanë + dhe disa -? - Ç’tregon kjo? (Shpjegohen vlerat pozitive dhe vlerat negative.) - Si mblidhen një vlerë pozitive me një vlerë negative?
-1 +9 =8 Tregohet mbledhja në bosht
-3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9U ndërtoj nxënësve boshtin numerik. Më pas lexohet plotësimi i tabelës nga i përzgjedhuri tjetër në grup.
Hapi i katërt: punë e pavarur Para se të punojnë të pavarur, nxënësit theksojnë se si gjendet vlera mesatare e temperaturave
(shënohen përkufizimet e dhëna në tabelë).Më pas punojnë në mënyrë të pavarur për plotësimin e detyrave në libër. Te veprimtaria e parë, pasi gjejnë temperaturat e dhëna, gjejnë vlerën mesatare të tyre dhe bëjnë
krahasimet temperaturë maksimale – temperaturë minimale – temperaturë mesatare.Te veprimtaria e dytë gjejnë vlerat mesatare të qyteteve .Në veprimtarinë e tretë, nxënësi do të gjejë temperaturën që mungon.
Hapi i pestë: konkluzion Nxënësit në çift plotësojnë detyrën dhe më pas lexohet punimi me zë (korrigjim kolektiv).
Detyrë shtëpie: Jepet veprimtaria e 4. U kërkoj nxënësve të sjellin foto të ndryshme, që kur kanë qenë të porsalindur, deri në ditët e sotme.Vlerësim: Vlerësohet nxënësi në bazë të shkallës së aktivizimit dhe përvetësimit të njohurive në këtë ore mësimore mbi matjen e temperaturave, si dhe praktikës së gjetjes së temperaturës mesatare.
Tema 2.7: Koha dhe matja e saj
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë të: - të tregojnë ç’është koha; - të përcaktojnë një interval kohor, duke përdorur termat “fillon”, “mbaron”. - të emërtojnë njësinë matëse; - të përdorin mjetet matëse të kohës; - të listojnë njësitë matëse të kohës, nga më e madhja te më e vogla.
Fjalët kyç: kohë, kohëzgjatje, interval kohor, orë, ditë, javë , muaj, vit.Mjetet: libri i nxënësit, kronometër, metronomin, orë mekanike, orë elektronike, kalendar
50
Libër mësuesi: Dituria 3
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Lapsi në mes Veprimtari e të nxënit në
bashkëpunim
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Insert Të lexuarit zbulues dhe
ndërveprues
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Rrjeta e merimangës Ndërveprim në bashkësi përmes
praktikës së të dëgjuarit
Zhvillimi i mësimit
Parashikimi: lapsi në mes Në secilin grup nxënësish vendos nga një gotë dhe fishën përkatëse: 1. Sa kohë u kushton ti mësimeve? (kur i fillon edhe kur i mbaron) 2. Sa kohë do që të vijë dita e jote e preferuar e javës? 3. Sa kohë do të kalosh në plazh gjatë pushimeve verore? 4. Sa kohë duhet për të qenë aq vjeç sa është vëllai juaj sot? Nxënësit lexojnë fishën e vënë në grup. Secili nga to mendon një përgjigje (shënon në fletë
individuale përgjigjen e dhënë). Nxënësi që jep përgjigjen vendos edhe lapsin në mes (te gota e vënë). Në këtë mënyrë, të gjithë anëtarët e grupit janë aktivë dhe japin përgjigjet e tyre individuale.
Në fund shihen lapsat, nëse janë po aq sa edhe nxënës në grup. Fishat vendosen në tabelë dhe nën to shënohen përgjigjet e nxënësve:
- Sa kohë u kushton ti mësimeve? Sa kohë do të vijë dita jote e preferuar e javës? 4 orë 1 ditë
- Sa kohë do të kalosh në plazh gjatë pushimeve verore? 2 javë - Sa kohë duhet për të qenë aq vjeç sa është vëllai yt sot? 3 vjet
Duke iu referuar përgjigjeve të dhëna nga vetë nxënësit analizohet koncepti “kohë”. - Çfarë tregojnë këto të dhëna? - Me çfarë po e masim kohën ne? - Sa minuta ka një orë? Po një minutë sa sekonda ka? - Sa orë ka një ditë? - Cili është mjeti matës i kohës? (Demonstrohen tipa të ndryshëm orësh elektronike,
mekanike dhe tregohet koha në orë (h), minuta (min), sekonda (s).
Ndërtimi i njohurive: insert Hapen librat dhe nxënësit e lexojnë tekstin në mënyrë individuale në heshtje dhe shënojnë me
kodin e shenjave informacionin e njohur (kontrollo), informacionin që identifikojnë si të ndryshëm me atë të njohur më parë me – (minus ), kjo shenjë edhe mund mos kërkohet, lihet në varësi të mbarëvajtjes së klasës, informacionin e ri të asimilueshëm me + (plus) dhe informacionin që nuk mund ta përvetësojnë sepse nuk e kuptojnë me ? pikëpyetje . Kjo teknikë është efikase pasi nxit analizën krijuese të nxënësit.
51
Libër mësuesi: Dituria 3
Janë në gjendje të konceptojnë njohuritë e tyre duke shtuar edhe informacionin që zotërojnë. Përfshihen aktivisht në përvoja të reja dhe reflektojnë rreth atyre që ndryshojnë gjykimin e tyre. Aftësohen në formulimin e pyetjeve analizuese mbi atë çfarë nuk dinë.
- Pasi u rikthehen për shqyrtim shënimeve të mbajtura, nxënësit pushojnë për pak edhe diskutojnë me shokët rreth përpilimit të tekstit. Nxënësit janë të pajisur me një fletë ku është punuar tabela:
+ – ?
Kohëzgjatja e një ditë-nate është e ndarë në 24
orë të barabarta.Orët janë mekanike,
elektronike etj.Kronometri shërben për matjen e intervaleve të
shkurtra kohore.1 h = 60 min 1 min = 60 s
1 javë = 7 ditë1 muaj = 28-31 ditë
1 vit = 365-366 ditë…………………
Toka bën rrotullim rreth boshtit të saj përgjatë 24
orëve dhe krijon ditë-natën
Njësia matëse e kohës është (s) (h) (min).
Për matjen e periudhave të gjata përdorim ditën,
javën, muajin, vitin, dekadat, shekujt1 shekull = 100
vjet………
Njësia matëse e kohës është sekonda dhe matet
me (s) ……
Si funksiononte ora diellore?
A është ora me rërë njësi matëse e saktë e
kohës?Ç’është metronomi?
Rrotullimi rreth boshtit krijon ditë-natën. Po viti
si krijohet?Sa vite ka 1 dekadë?.......
Diskutohet rreth çështjeve. Nxënësit plotësojnë dhe korrigjojnë njëri-tjetrin. Shpjegohet mënyra e funksionimit të orës me rërë dhe ora diellore (demonstrim) dhe jepen informacione rreth rrotullimit të Tokës rreth Diellit dhe krijimin, si rrjedhojë, të stinëve dhe vitit.
Përforcimi: rrjeta e merimangës Nxënësit vihen në formë rrethi të kthyer me shpinë nga njëri-tjetri. Nis lojën nxënësi që ndodhet në mes. Ai prek njërin nga shokët e tij edhe i thotë:
- Unë jam shekulli. Brenda meje ka 10 dekada. - Nxënësi pasardhës do pasojë lojën te shoku i tij:
Unë jam dekada, brenda meje ka 10 vite, e kështu me radhë deri te zbërthimi në (s).Grupi tjetër rrëfen mjetet matëse dhe njësinë përkatëse të saj. Grupi tjetër ka si epiqendër vitin
me stinët, një stinë zgjat disa muaj, të cilët shënohen te rrjeta.
Nxënësit renditin sipas radhës muajt dhe më pas stinët e vitit.
52
Libër mësuesi: Dituria 3
Detyrë shtëpie: Orientoj nxënësit të shënojnë muajin që jemi në një fletë formati, duke e ndarë në mënyrë racionale në ditët e javës dhe rendisin javët për të plotësuar muajin.
Gjithashtu jepet problema: Rajna është 9 vjeçe. Motra e saj Irisi është 2 vjet më e vogël. Sa vjeç do të jenë vajzat pas 11 vjetësh? Po pas 17 vjetësh?
Vlerësim: Vlerësoj nxënësin sipas shkallës së përvetësimit të kohës si koncept, të njësive të matjes së saj dhe përdorimit të mjetit matës.
Viti
Stina
Tema 2.8: Zbatime të njësive matëse
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përkufizojnë si standarde njësitë matëse të gjatësisë, kohës, masës, temperaturës dhe
vëllimit; - të përdorin mjetet përkatëse për të gjetur vlerat dhe njësinë matëse; - të argumentojnë rëndësinë e përdorimit të njësive dhe mjeteve matëse standarde.
Fjalët kyç: njësi standarde, metër, litër, kilogram, gradë celsius, sekonda.Mjetet: libri i nxënësit, enë e shkallëzuar, peshore, termometër dhome, termometër për matjen e temperaturës së njeriut.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Përvijimi i të menduarit Diskutim i ideve, paraqitja
grafike e informacionit
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) VLDM Të lexuarit ndërveprues
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Rrjeti diskutimit Identifikimi, përpunimi dhe
paraqitja grafike e informacionit
53
Libër mësuesi: Dituria 3
Parashtrimi: përvijimi i të menduarit Me anë të kësaj teknike, nxënësi arrin të strukturojë informacionin e njohur më parë. Në
analizë futen informacionet e marra në mësimet e mëparshme. Prezantohet skema që përvijon të menduarin dhe analizën e informacionit nga nxënësit.
shekulli
temperaturë gjatësi
kohë
masë ora
dita
muaji
viti dekada
ora
kronometri
njësia matësenjësia matëse
njësia matëse
njësia matësenjësia matëse
mjeti matës
mjeti matës
mjeti matës
mjeti matës
mjeti matës
kilogrami
grami
Madhësia fizike e një trupi tregon
vëllim
- Çfarë përcakton madhësi fizike e një trupi? Cilat janë mjetet matëse të.......? Po njësia matëse e tij? A ndryshojnë njësite matëse nga një dyqan në një tjetër? Po nga një qytet në një tjetër? Pse?
Nxënësit plotësojnë skemën grafike, duke kujtuar ç’kanë mësuar më parë.
Ndërtimi i njohurive: VLDMHapen librat dhe së bashku me nxënësit lexohet pjesa me fragment:
- Në të gjithë ........................ standard - Çfarë kanë vendosur në bashkëpunim njerëzit mbi njësite matëse? A është e domosdoshme
kjo gjë? Cila është njësia matëse e gjatësisë? Po mjeti matës?
Konkluzionet e nxjerra nga çdo fragment shënohen në tabelë.
Madhësia fizike Mjeti matës Njësia standarde e matjes
Gjatësia Metri Metri (m )
Vëllimi Ena e shkallëzuar Litri ( l)
Temperatura Termometri Gradë celsius (0C)
Masa Peshorja Kilogrami (kg)
Koha Ora Sekonda (s)
Njihen nxënësit me njësinë e matjes së gjatësisë që është 1 milje = 1609 metër, me njësinë e matjes së masës që është 1 paund = 450 gramë.
Përforcimi: rrjeti diskutimitNxitet vëmendja e nxënësit duke bërë pyetjen në tabelë:
54
Libër mësuesi: Dituria 3
Po Jo A mund të na dalë e njëjtë vlera e rrugës, nëse e masim me metër metalik dhe më pas me
metër dërrase?
Nxënësit diskutojnë dhe më pas ngjisin argumentin e tyre në kahun përkatës të tabelës. Theksohet edhe një herë që nuk ka rëndësi lënda në përcaktimin e njësisë matëse. Nxënësit punojnë edhe ushtrimin në libër, i cili ka qëllim t’u fiksojë nxënësve sa më mirë njësitë standarde të matjes.
Njësia standarde m l cm2 kg s
Njësi më të mëdha km
Njësi më të vogla cm
Detyrë shtëpie: Mat masën e dy sendeve në shtëpi dhe mbaj shënim vlerën dhe njësinë matëse. Gjej ndryshesën mes dy masave. Mat gjatësinë e krevatit tënd dhe të krevatit të prindërve dhe gjej ndryshesën mes dy gjatësive.Vlerësimi: Vlerësim individual mbi përvetësimin e përdorimit të njësive matëse standarde dhe gjetjen e mjetit përkatës matës.
Tema 2.9: Përsëritje
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhët të jenë të aftë: - të identifikojnë madhësitë fizike të lëndës; - të përcaktojnë mjetet matëse të madhësisë dhe njësitë përkatëse matëse; - të përdorin mjetet matëse për gjetjen e madhësisë; - të shkëmbejnë njësitë matëse (të madhësive të ndryshme).
Fjalët kyç: njësi matëse standarde, vëllim, gjatësi, masë.Mjetet: peshore mekanike, peshore elektronike, termometër mjedisi, termometër për matjen e temperaturës së njeriut, metër, enë e shkallëzuar, orë.
Struktura e orës: hap pas hapi Hapi i parë: Punë në grup Në secilin grup vendoset baza materiale përkatëse dhe mjeti matës i madhësisë fizike të saj.
55
Libër mësuesi: Dituria 3
(peshore – fruta; pëlhurë – metër; enë me ujë - ena e shkallëzuar; peshore elektronike – peshohen vetë anëtarët e grupit; termometër dhome - temperatura në klasë dhe jashtë saj, në korridor dhe në oborrin e shkollës, tregohet kujdes për gjetjen e temperaturës mesatare; termometër për matjen e temperaturës së trupit - masin temp e secilit anëtar. Stimulohet logjika e nxënësit duke i orientuar . Bashkëpunoni me grupet fqinje për të shfrytëzuar mjetet matëse për identifikimin e përmasave të ndryshme që kanë këto objekte.
Njëri nga anëtarët e grupit mban shënim mbi eksperimentin, mjetet, njësinë matëse të përdorur dhe konkluzionet e marra.
Hapi i dytë: Tabelë analitike Nxënësit komentojnë matjet e bëra dhe më pas i shënojnë të dhënat në tabelë:
Emri i nxënësit Gjatësia (m) Masa (kg) Temperatura (0C)
Ambientet Në fillim të mësimit Në fund të mësimit Temperatura mesatare
Hapi i tretë: Pyetje-përgjigje - Si e përcaktuat madhësinë fizike të trupit? Ç’ do të thotë të matësh? Ku ndryshon matja e
vëllimit të një trupi të ngurtë nga ajo e një trupi të lëngët?
Hapi i katërt: Punim teksti Nxënësit punojnë të pavarur për plotësimin e ushtrimeve në tekst.Ushtrimi 3 ka si qëllim aftësimin e nxënësve në shkëmbimin e njësive matëse në nënnjësi të tyre.
Ushtrimi 4 kërkon që nxënësit të renditin njësitë matëse të masës nga më e vogla tek më e madhja.Ushtrimi 5 kërkon që nxënësit argumentojnë rreth peshës së 1 kg gozhdëve dhe 1 kg mishi.
- Cila nga këto dy madhësi peshon më shumë? Nëpërmjet alternativave, ushtrimi 7 bën të mundur që nxënësit të klasifikojnë e të përzgjedhin
informacionin e saktë. Dy nga pyetjet e mësipërme mund të shfrytëzohen për të bëre një minitest.
Vlerësim: Vlerësoj nxënësin sipas shkallës së njohurive të marra mbi identifikimin e madhësisë fizike, njësisë dhe vlerës së saj, njohjes dhe përdorimit të mjeteve matëse, shkëmbimit të njësive të matjes dhe gjetjes së vlerës së temperaturës mesatare.
56
Libër mësuesi: Dituria 3
Tema 3.1: Gjërat që lëvizin
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të thonë ç’është lëvizja; - të klasifikojnë objektet që lëvizin dhe ato që janë në prehje; - të analizojnë zhvendosjen e një trupi në lidhje me një tjetër.
Fjalë kyç: trupa, prehje, lëvizje.Mjetet: libri i nxënësit.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Stuhi mendimesh Pasurim i informacionit dhe i
fjalorit
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Përvijim i të menduarit
Paraqitje grafike e informacionit, nxitje e diskutimit
Ndërtim i shprehive studimore
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit)
Poezia pesëvargëshe Veprimtari e të nxënit në bashkëpunim
Zhvillimi i mësimit Parashtrimi: stuhi mendimesh
Shkruhet tema në tabelë dhe u kërkohet nxënësve të thonë sa më shumë karakteristika të trupave. Idetë e tyre paraqiten në mënyrë grafike në tabelë si më poshtë:
Një ndërtesë, shtëpiMakina në parking
Topi në raftNjë pemë
Në prehje TRUPAT Në lëvizje
Topi që hidhetBiçikleta kur lëviz
Njerëz që ecinZogj që fluturojnë
Kapitulli 3: Lëvizja dhe vendndodhja
57
Libër mësuesi: Dituria 3
Ndërtimi: përvijim i të menduaritMësuesja shkruan këto pyetje në tabelë:
- Ç’është lëvizja? - Si mund t’i quajmë trupat që nuk janë në lëvizje? - A mund të thoni disa trupa në lëvizje dhe disa trupa në prehje?
Nxënësit do të lexojnë këto informacione në tekst dhe do të plotësojnë grafikun.
Kur një trup ndryshon vendndodhjen e tij, në krahasim
me një trup tjetër.
Lëvizinmakina
qeni duke vrapuar etj.
Nuk lëvizin makina në prehje, pema etj.
TRUPAT
Kur një trup ndryshon vendndodhjen e tij, në
krahasim me një trup tjetër.
Përforcim: poezia pesëvargësheNxënësit do të bëjnë një poezi për trupa të ndryshëm, sipas këtij modeli:
Trupattë lëvizshëm të palëvizshëm ( 2 mbiemra)
janë rrinë qëndrojnë ( 3 folje)Disa trupa janë të lëvizshëm (fjali me 4 fjalë)
Objekte (fjalë ose shprehje sinonimike)
Tema 3.2: Pse gjërat lëvizin apo ndalojnë
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë:- të dallojnë nëse një trup është në lëvizje apo jo;- të identifikojnë shkaqet që nxisin një trup të lëvizë;- të shpjegojnë ndikimin e shtytjes dhe tërheqjes mbi një trup që lëviz.
Fjalë kyç: lëvizje, shtytje, tërheqje, veprim mbi trupin.Mjetet: top, rrotë lëvizëse, raketa pingpongu.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Një rri /tre ikin
Veprimtaria e të nxënit në bashkëpunim , për të shkëmbyer
ide
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes)
Mësim i përqendruar mbi argument
Të nxënët në bashkëveprim , nxitje e dëshirës për të
argumentuar Përforcimi
(konsolidimi i të nxënit) Lapsat në mes Të nxënët në bashkëveprim
58
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimit Parashtrimi: një rri/tre ikin
Klasa ndahet në grupe me nga 4-5 vetë (mësimi mund të zhvillohet dhe në natyrë). Secilit grup i vendoset një numër identifikues: tryeza 1, 2 e me radhë. Edhe nxënësve brenda grupit u vendoset nga një numër nga 1-5. Secili grup do të ketë letër dhe laps, që do t’i përdorë për nxjerrjen e konkluzioneve të eksperimenteve.
Tërheq vëmendjen e nxënësit duke shpërndarë në çdo grup mjete të ndryshme: top, rrotë lëvizëse, raketa pingpongu. Pyeten nxënësit:
- Ç’keni të vendosur mbi bankë? - A janë në lëvizje trupat e vendosur mbi të? - Gjuajeni me këmbë topin. Ç’vini re? - Pse lëvizi topi? Çfarë e detyroi atë të lëvizë?
Në grup, nxënësit shënojnë përgjigjet e dhëna pas konkludimit të eksperimentit. - Merrni rrotën lëvizëse në dorë. A mund të lëvizë ajo? Pse? - Provoni ta shtyni atë. Po tani ç’vini re? A lëvizi rrota? Pse? - Provo ta tërheqësh. Çfarë ndodh? A lëviz rrota? - Në ç’përfundim arrijmë? - Vendosini këmbën topit gjatë rrokullisjes së tij. Ç’do të vëmë re? A e vazhdon rrotullimin
topi? Pse, forca e kujt e ndali atë?
Përsëriten eksperimentet edhe me topin e pingpongut, ku forca shtytëse i kthen drejtimin topit. Nxënësit punojnë për një kohë të caktuar dhe nxjerrin konkluzionet në fletët në grup. Më pas nis lëvizja e tyre nga grupi në grup. Orientoj që anëtarët të shkojnë te tavolina me numër më të madh. Sapo të kenë lëvizur njëshat, udhëzoj dyshat të shkojnë te treshat e kështu me radhë. Katrat ose pesat qëndrojnë në tavolinë.
Vizitori pyet anëtarin e mbetur në tryezë mbi konkluzionet e nxjerra nga eksperimentet e ndryshme të bëra më parë. Anëtari i mbetur në tryezë është i detyruar t’i tregojë qartë konkluzionet dhe vizitori t’i mbajë shënim me kujdes, sepse duhet t’i paraqesë më pas te grupi i tij.
Pas 5-8 minutash, secili kthehet në vendin e vet dhe raporton atë që ka mësuar nga grupet e tjera. Çdo nxënës duhet të raportojë për 2-3 minuta për ato që ka mësuar.
Kjo teknikë ka qëllim që nxënësi jo vetëm të bëjë nxënësin të ndihet miri gjatë lëvizjeve dhe intervistimit, por edhe të fiksojë dhe të riprodhojë informacionet e marra nga shokët e rinj.
Konkluzionet shkruhen në tabelë (eksperimenti shkruhet gjatë kryerjes së tij, konkluzionet plotësohen pasi kthehen anëtarët në grupin bazë).
Eksperimenti Argumenti
-Trupat mbi tryezë nuk lëvizin.-Pasi e gjuajmë me këmbë, topi zhvendoset.
- Janë në gjendje të lirë.- Mbi të është ushtruar forcë shtytëse, prandaj ai
ndryshoi vendndodhje ose lëvizi.
59
Libër mësuesi: Dituria 3
Ndërtimi: mësim i përqendruar mbi argumentDiskutimet kritike janë ato ku nxënësit trajtojnë tekstin me një mënyrë dyshuese të motivuar
sistematikisht, lexojnë, identifikojnë, argumentojnë dhe i shqyrtojnë ato nga afër. Në këtë mënyrë arrijnë të kuptojnë kur argumenti është dhënë i drejtë apo jo. Hapin librat dhe lexojnë paragrafët e dhënë në të. Bëhet një listë pyetjesh, e cila kërkon elemente argumentuese:
- Si mund të lëvizë një trup? - Nga se shkaktohet lëvizja ? - Ç’forcë ushtron për të bërë një trup të lëvizë? - Kur hasim shembuj që e realizojnë lëvizjen nga forca shtytëse dhe kur nga forca tërheqëse? - A lëviz gjithnjë një trup që e shtyjmë ose që e tërheqim? (provojnë të shtyjnë murin ) - Pse ndalet topi kur takon duart e portierit? - A lëvizte më rrota lëvizore kur haste këmbën tënde? - Pse njerëzit qëndrojnë në tokë?
- Ç’ndodh me topin pas përplasjes së tij në mur? - Po me topin e pingpongut te raketa? - Pse topi e ndryshoi drejtimin e lëvizjes pas goditjes që mori?
Nxënësit argumentojnë në mënyrë bindëse, duke u mbështetur në provat e bëra nëpërmjet eksperimenteve dhe arrijnë në përfundime bindëse:
Që një trup të lëvizë mbi të duhet të ushtrohet forcë fizike shtytëse ose tërheqëse.Forca shtytëse ndryshon drejtimin e lëvizjes.
Përforcim: lapsat në mesNxënësit, të vendosur në grupe që në fillim të orës, mendojnë të demonstrojnë një bashkëveprim
trupash, duke cilësuar cili trup vepron mbi tjetrin. Nxënësi që përgjigjet, vendos lapsin në mes të tryezës. Ndonjëri nga shokët mund të marrë lapsin e shokut parafolës dhe të vazhdojë me një force tjetër ndërvepruese.
Detyrë shtëpie: Ushtro force shtytëse dhe tërheqëse mbi një trup. Përshkruaj eksperimentin dhe trego rezultatin.
Vlerësimi: Vlerësoj nxënësin individualisht për pjesëmarrjen në grup dhe për realizimin e detyrave të zhvilluara.
Eksperimenti Konkluzioni
60
Libër mësuesi: Dituria 3
Tema 3.3: Shtytje dhe tërheqje
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të kuptojnë se në trupin me masë më të vogël nevojitet një shtytje ose një tërheqje më e
vogël; - të dallojnë ç’janë shtytja dhe tërheqja e një trupi - të identifikojnë çfarë e shkakton loëvizjen e trupave; - të argumentojnë lidhjen që ka masa dhe shpejtësa në ndërveprimin e dy trupave.
Fjalë kyç: forcë shtytëse, forcë tërheqëse, bashkëveprim.Mjetet: gjethe, fletë kartoni, top pingpongu, gjyle, birila.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Dy të vërteta, një gënjeshtër Të nxënët në bashkëpunim
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) VLDM Të lexuarit zbulues dhe
ndërveprues
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Rrjet diskutimi Kategorizimi dhe përcaktimi i
informacionit të marrë
Zhvillimi i mësimit Parashtrimi: dy të vërteta, një gënjeshtër
Tërhiqet vëmendja e nxënësve duke vendosur në grupet e tyre mjete të ndryshme: topa të madhësive të ndryshme, birila, gjethe, tabak kartoni, një fletë formati ku është e strukturuar tabela.
Qëllimi Zhvillimi Përfundimi
Të përcaktojnë drejt trupat që lëvizin në saje të forcës shtytëse
dhe forcës tërheqëse.
Në dy tabelat bosh, zhvillimi dhe përfundimi, përkatësisht nxënësi do të tregojë eksperimentin e kryer me mjetet e tij dhe konkluzionet, njëri prej të cilëve udhëzohet të jetë i gabuar
Udhëzohen nxënësit të mbajnë në njërën dorë gjethen dhe në tjetrën fletën e kartonit. Shoku tjetër në grup imiton erën, duke ushtruar forcë shtytëse mbi gjethen dhe letrën e kartonit.
- Ç’vëmë re? Cili mjet lëviz më lehtë? Pse? - Si është masa e tij? Po forca shtytëse?
Përsëritet eksperimenti, por këtë radhë duke e tërhequr ajrin. Pra, vepron forca tërheqëse. - Po në këtë rast, kush tërhiqet më lehtësisht?
Nxënësit eksperimentojnë dhe konkluzionet i shkruajnë në fletën e tyre
61
Libër mësuesi: Dituria 3
- Vendoseni topin dhe gjylen mbi dysheme. - Si është masa e këtyre dy trupave? - A lëvizin ato? Pse? (Jo, sepse ndodhen në gjendje të lirë.) - Provoni t’i gjuani topit me këmbë. - Ç’i ndodhi topit? Pse? Çfarë e detyroi atë të lëvizë? - Deri ku shkoi topi? Vendosni kufirin ku mbërriti. - Provoni të gjuani gjylen. - Ç’vini re? - Cili nga topat pati shtytje (tërheqje) më të madhe? Pse? - Pse e ngadalëson topi shpejtësinë pas goditjeve të birilave? - Pse u rrëzuan birilat? - Kush ka masë më të madhe: topi apo birilat? - Cili nga këta dy trupa ka forcë shtytëse më të madhe?
Eksperimentet bëhen mes dy trupave me masë të ndryshme, te të cilët ushtrohet forcë shtytëse ose tërheqëse e njëjtë.
Pasi mbarojnë shënimet, të gjitha grupet i vendosin letrat mbi bankë. Pasi nuk identifikohen më nxënësit marrin letrën e radhës. Lexojnë zhvillimin dhe përfundimin. Identifikojnë konkluzionin e gabuar edhe dalin në konkluzionet reale të vëzhguara. E njëjta tabelë punohet edhe në dërrasë të zezë, në mënyrë që në fazën pasardhëse të shtohet edhe kolona e “përkufizimit”.
Ndërtimi njohurive: veprimtari e leximit të drejtuar (VLDM) Ndahet pjesa në paragrafë dhe analizohen ata. Nga secili paragraf nxirret një rregull e caktuar.P.sh.: “Gjethet e pemëve lëvizin lehtësisht nuk mund të lëvizin lehtësisht
- Ku ushtron forcë shtytëse era? - Cili trup lëviz lehtësisht? Pse? Si është masa e tij? - Po masa e velave te mullirit në krahasim me masën e gjethes? - Ç’raport ka forca e erës me këto dy masa?
Mësuesja në bashkëpunim me nxënësin plotëson kolonën e tretë të tabelës. Analiza dhe arritja në konkluzion, të shoqëruara me shënimet në tabelë, luajnë rol të rëndësishëm.
Qëllimi Zhvillimi Përfundimi Përkufizimi
Për të fituar lëvizje, trupatme masë të vogël kanënevojë për shtytje apo
tërheqje të vogël.
Në të njëjtën mënyrë veprohet me tekstin në vijim.Përforcim: rrjeti i diskutimit
Shtrohet një pyetje alternative, të cilën nxënësit të kenë mundësinë ta argumentojnë në kahe të ndryshme nga njëri-tjetri.
62
Libër mësuesi: Dituria 3
Më pas plotësohet tabela kolektive me punët e nxënësve dhe ripërmblidhen faktet e para nga zhvillimi orës. Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 Vlerësim: Vlerësohen nxënësit për përqendrimin dhe përfitimin e fakteve gjatë kësaj ore mësimore.
Tema 3.4: Llojet dhe drejtimet e lëvizjes
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të tregojnë ç’është trajektorja e një trupi; - të klasifikojnë llojet e trajektoreve që përshkon një trup; - të analizojnë shkaqet e drejtimit të lëvizjes së një trupi.
Fjalë kyç: drejtim i lëvizjes, trajektore e drejtë, trajektore e lakuar, trajektore rrethore.Mjetet: top, rrotë lëvizëse, makinë me bateri, lapsa.
A mund të lëvizin trupat pa ushtruar mbi to forcë shtytëse
apo tërheqëse?
Arsyet
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Stuhi mendimesh Diskutim i ideve
Paraqitje grafike e ideve
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Pyetja sjell pyetjen Ndërtim i shprehive studimore
Të lexuarit ndërveprues
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit)
Mendo - puno në dyshe - shkëmbe mendime
Nxitja e diskutimit Diskutimi i ideve
Zhvillimi i mësimit Parashtrimi: stuhi mendimesh
Shkruhet tema në tabelë dhe u kërkohet nxënësve të tregojnë drejtimet e lëvizjeve të objekteve të ndryshme.
Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë.
Llojet e drejtimeve
vertikale
valëzime rrethore
horizontale
63
Libër mësuesi: Dituria 3
Ndërtimi: pyetja sjell pyetjenMësuesja shkruan në tabelë pyetjet:
- Nga se shkaktohet lëvizja e trupave? - A kanë të njëjtën vendndodhje trupat ? - Çfarë quajmë trajektore të trupit? - Cila mund të jetë trajektorja e një topi të lidhur në një fije?
Ajo u kërkon nxënësve të gjejnë përgjigjen e këtyre pyetjeve në libër dhe t’u përgjigjen me shkrim në tabelën si më poshtë:
Çfarë po mësoj Çfarë di rreth kësaj teme Marrëdhënia shkak-pasojë
Nga se shkaktohet lëvizja e trupave?
A kanë të njëjtën vendndodhje trupat ?
Çfarë quajmë trajektore të trupit?
Cila mund të jetë trajektorja e një topi të lidhur në një fije?
Lëvizjet e trupave shkaktohen veprimet shtytëse dhe tërheqëse.Një trupi në lëvizje i ndryshon
vendndodhja.Vija që bashkon vendndodhjet
e trupit gjatë lëvizjes quhet trajektore e lëvizjes së trupit
Trajektorja e tij mund të jetë në formë rrethi.
Shkaku/shtytja , tërheqja Pasoja/ trupi lëviz
etj.
Pasi plotësojnë tabelën, nxënësit i lexojnë përgjigjet me zë.
Përforcim: mendo - puno në dyshe - shkëmbe mendimeMësuesja kërkon nga nxënësit të shkruajnë disa nga tipat e trajektoreve, që përshkojnë trupa
të ndryshëm gjatë lëvizjes së tyre.Nxënësit do të punojnë në grupe dyshe. Mendimet e tyre do t’i lexojnë me zë dhe do të japin
mendimin e tyre për tipat e trajektoreve që kanë shkruar shokët e tyre.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 4/A në libër.Vlerësim: Mësuesja vlerëson nxënësit për përgjigjet dhe për detyrat e kryera.
Tema 3.5: Si përcaktohet vendndodhja e trupave
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të dallojnë vendndodhjen e trupave; - të tregojnë si përcaktohet vendndodhja e një trupi; - të listojnë fjalët që përdoren për të treguar pozicionin e një trupi; - të krahasojnë vendndodhjen e objekteve të ndryshme në lidhje me të njëjtën pikë referimi
(majtas, djathtas etj.).
Fjalë kyç: vendndodhje, pikë referimi, pikë referimi e palëvizshme.Mjetet: mjete rrethanore, libri i nxënësit.
64
Libër mësuesi: Dituria 3
Struktura e mësimit: hap pas hapi
Hapi i parë: lexim zbuluesNxënësit lexojnë tekstin dhe zbulojnë njohuritë e reja.
Hapi dytë: mbajtja e strukturuar e shënimeveNxënësit kanë mbajtur shënimet e tyre në fletore gjatë leximit të tekstit.
Hapi i tretë: mësimi në natyrëNxënësit dalin në oborrin e shkollës dhe u kërkohet të vëzhgojnë lëvizjet e trupave përreth.
Shtrohet pyetja: - Si mund ta përcaktojmë vendndodhjen e tyre?
Pasi dëgjohen të gjitha përgjigjet e nxënësve, mësuesja vazhdon duke dhënë përkufizimin e saktë për përcaktimin e vendndodhjes, e cila bëhet duke dhënë largësinë sipas çdo drejtimi nga një trup, të cilin ne e marrim si pikë referimi. Trupi referues mund të jetë çfarëdo, por i palëvizshëm.
Hapi i katërt: punë në grupe Nxënësve, të ndarë në grupe, u kërkohet të gjejnë vendndodhjen e një trupi, duke përdorur fjalë
ndihmëse, si: afër, majtas, djathtas, poshtë, larg etj.
Hapi i pestë: konkluzion Të ndarë në dyshe, nxënësit përfundojnë detyrën dhe më pas shprehin me zë vendndodhjen e
objektit që kanë zgjedhur. (korrigjim kolektiv)Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2/A në librin e nxënësit.Vlerësim: Vlerësohen nxënësit në bazë të shkallës së aktivizimit dhe përvetësimit të njohurive në këtë orë mësimi të zhvilluar në natyrë.
Tema 3.6: Zhvendosja e trupave
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të dallojnë trupat orientues si pika referimi të zhvendosjes së trupave; - të dallojnë trupat që zhvendosen; - të emërtojnë madhësinë fizike të lëvizjes së trupave; - të shpjegojnë ç’është zhvendosja e një trupi.
Fjalë kyç: trup orientues, zhvendosje, madhësi fizike, njësi e zhvendosjes.Mjetet: libri i nxënësit, mjete rrethanore etj.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Harta e konceptit Diskutim i ideve
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Çfarë, e çfarë, po tani çfarë? Paraqitje grafike e informacionit
Nxitje e diskutimit Përforcimi
(konsolidimi i të nxënit) Rrjeti i diskutimit Nxitje e diskutimitDiskutimi i ideve
65
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimit Parashtrimi: harta e konceptit
Shkruhet tema dhe pyeten nxënësit nëse mund të shprehen për zhvendosjen e trupave në natyrë.
- Si zhvendosen trupat? - Cilat objekte mund të merren si pika orientuese? Etj.
Mësuesja përmbledh mendimet që dhanë nxënësit në një formulim të plotë dhe e paraqet në tabelë.
Zhvendosje quhet largësia ndërmjet dy vendndodhjeve të një trupi.
Zhvendosja e trupave
Ndërtimi: Çfarë, e çfarë, po tani çfarë?
Pyetjet që do të shtohen për diskutim janë: - Çfarë quajmë trup referimi? - Si studiohet lëvizja? - Përse na shërben zhvendosja?
Nxënësit do të studiojnë në dyshe materialin e librit dhe do të shkruajnë përgjigjet në tabelën si më poshtë:
Çfarë? E çfarë? Po tani çfarë?
- Çfarë quajmë trup referimi?- Si studiohet lëvizja?
- Përse na shërben zhvendosja?- Me çfarë njësie matet
zhvendosja?
1. Një trup në prehje me të cilin orientohemi.
2. Studiohet duke krahasuar vendndodhjen e trupit në lidhje
me pikën referuese. 3. Na shërben për të krahasuar lëvizjen e trupave të ndryshëm.
4. Me njësinë matëse të gjatësisë, metrin.
Si pika orientuese merren trupa që janë në prehje. Madhësia fizike që na ndihmon për të
studiuar lëvizjen e trupave është zhvendosja.
Pasi plotësohet tabela , nxënës të ndryshëm lexojnë përgjigjet që kanë shkruar në fletore me zë.Përforcim: Rrjeti i diskutimit
Çështja që do të shtrohet për diskutim është:
Pse? JoPo
A quhet zhvendosje largësia ndërmjet dy vendndodhjeve të një trupi?
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2/A në librin e nxënësit.Vlerësim: Vlerësohen nxënësit në bazë të shkallës së aktivizimit dhe përvetësimittë njohurive në këtë orë mësimi.
66
Libër mësuesi: Dituria 3
Tema 3.7: Ku dhe si lëvizim më lehtë dhe më shpejt?
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë zhvendosjen e një trupi; - të përcaktojnë madhësinë me të cilën matet lëvizja; - të listojnë disa mjete që lehtësojnë lëvizjen e trupave; - të japin shembuj të vështirësimit të lëvizjes së trupave.
Fjalët kyç: shpejtësia, njësi kohe, lëvizje, mjete të lëvizjes.Mjetet: libri i nxënësit, objekte të rastit.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Stuhi mendimesh Diskutim i ideve
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Punë praktike Diskutim i ideve
Ndërtim i shprehive studimorePërforcimi
(konsolidimi i të nxënit)Mbajtja e strukturuar e
shënimeve Paraqitje grafike e informacionit
Zhvillimi i mësimit Parashtrimi: stuhi mendimesh
Shkruhet tema në tabelë. Mësuesja pyet nxënësit: - A keni dëgjuar ndonjëherë fjalën magnet? Çfarë është ai? Për çfarë e keni përdorur ju
magnetin?Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë.
Varet nga mjedisi ku kryhet
Si lëvizim më shpejt dhe më lehtë?
nga mjetet që përdorimPërcaktohet me anë të shpejtësisë
Ndërtimi: punë praktike
Klasa do të ndahet në grupe me nga 5 nxënës.Në punën e parë praktike, nxënësit do të shohin lëvizjet që bëjnë trupa të ndryshëm.Në punën e dytë praktike, nxënësit do të mësojnë se trupat lëvizin me shpejtësi të ndryshme. Shpejtësia është njësia që mat lëvizjen. Shpejtësia e një trupi varet nga mjedisi ku ai lëviz. Mjetet e lëvizjes ndihmojnë dhe lehtësojnë lëvizjen.Në punën e tretë praktike, nxënësit do të venë re se trupat nuk lëvizin njësoj. Nga trupat që vënë në lëvizje, do të venë re se disa ecin më shpejt dhe disa të tjera më ngadalë. Lëvizja e trupit varet shumë nga terreni ku lëviz (një makinë e lëvizim edhe në terren të lëmuar dhe të ashpër).
Nxënësit tregojnë përfundimet që nxorën nga puna praktike.
67
Libër mësuesi: Dituria 3
Përforcimi: mbajtja e strukturuar e shënimevePërfundimet që nxënësit nxorën nga puna praktike, i paraqesin në grafikun si më poshtë:
lëvizja varet nga terreni që lëviz
me shpejtësi të ndryshme
lëvizja në pjerrësi është më e shpejtë
pengesat e vështirësojnë lëvizjen
Trupat lëvizin
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2/A nga libri i nxënësit.Vlerësim: Vlerësohen nxënësit në bazë të shkallës së aktivizimit dhe përvetësimit të njohurive në këtë orë mësimi.
Tema 3.8: Më shumë rreth shtytjes dhe tërheqjes. Forca
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përkufizojnë termin “forcë”; - të tregojnë kur forcat shtyhen dhe tërhiqen; - të përshkruajnë forcat që e ndihmojnë dhe që e pengojnë lëvizjen; - të bëjnë lidhjen midis forcës së ushtruar dhe lëvizjes së një trupi.
Fjalët kyç: forcë, bashkëveprim, trupa, shtytje, tërheqje, formë.Mjetet: libri i nxënësit, çekiç, gozhdë, magnet.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Diskutim i drejtuar Diskutim i ideve, zhvillim fjalori
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Organizues grafik i analogjisë
Paraqitje grafike e informacionit, nxitje e diskutimit
Të nxënët në bashkëpunimPërforcimi
(konsolidimi i të nxënit) Punë praktike Nxitja e ideve
Zhvillimi i mësimit Parashtrimi: diskutim i drejtuar
Shkruhet tema në tabelë dhe më poshtë shkruhen fjalët kyç: forcë, bashkëveprim.Nxiten nxënësit të diskutojnë rreth kuptimit që kanë për ta këto fjalë. Nxënësi vëzhgon foto
që tregojnë si bashkëveprojnë trupat. Pasi i vëzhgojnë, përshkruajnë me fjalë elementet që vënë re. Në mënyrë që përshkrimi dhe mendimi i nxënësve t’i vlejë kuptimit të koncepteve, mund të shoqërohet me pyetje nga mësuesja:
- Në figurën e parë paraqitet një çekiç që godet një gozhdë. Duke parë foton, a mund të thoni çfarë force ushtron çekiçi? Po në foton e dytë me shishe, çfarë ndodh? Përse tërhiqen magnetët në figurën e tretë? Etj.
68
Libër mësuesi: Dituria 3
Ndërtimi: organizues grafik i analogjisëNxënësit lexojnë dhe nënvizojnë përkufizimet mbi shtytjen dhe tërheqjen. Mësuesja kërkon nga
nxënësit që të përkufizojnë konceptin e shtytjes dhe tërheqjes. Pas përkufizimit të koncepteve, të dhënat hidhen në organizuesin grafik të analogjisë. Organizuesi plotësohet në tabelë nga mësuesi dhe në fletore nga nxënësit.
Ngjashmëritë Dallimet
Janë forca vepruese.Janë madhësi fizike.
Paraqesin bashkëveprimin midis trupave.Veprojnë në drejtime të kundërta.
shtytja tërheqja
Përforcim: punë praktikeMësuesja demonstron disa trupa që bashkëveprojnë me njëri-tjetrin, si p.sh.:Marrim dy magnetë dhe i afrojmë dhe i largojmë me njëri-tjetrin.Marrim disa tullumbace dhe ua japim nxënësve t’i fryjnë.Për të konkretizuar bashkëveprimin e trupave mund të demonstrohen edhe shembuj të tjerë.
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 3/A i librit të nxënësit.Vlerësim: Vlerësohen nxënësit në bazë të shkallës së aktivizimit dhe të përvetësimittë njohurive në këtë orë mësimi.
Tema 3.9: Disa lloje forcash
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përkufizojnë termat: forcë elastike, forcë graviteti, fërkim; - të përshkruajnë çfarë bëjnë këto forca; - të përshkruajnë tipat e forcave me shembuj përkatës.
Fjalët kyç: forcë elastike, forcë graviteti, fërkim.Mjetet: libri i nxënësit, llastik, mollë etj.
Janë forca që ushtrohen mbi trupa, duke treguar bashkëveprimin midis tyre.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Diskutim i drejtuar
Diskutim i ideveZhvillim fjaloriParaqitje grafike
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Punë praktike
Zhvillim i shprehive studimore Diskutim i ideve
Të nxënët në bashkëpunimPërforcimi
(konsolidimi i të nxënit) Shkrim i shpejtë Përsosje e të shkruarit
69
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimit Parashtrimi: diskutim i drejtuar
Mësuesja shkruan konceptet kryesore dhe mjetet që do përdoren për realizimin e provave, me anë të të cilave nxënësit do të kuptojnë tipat e forcave. Nxënësit bëjnë emërtimin dhe mënyrën e përdorimit të mjeteve.
Ndërtimi: punë praktikePër zhvillimin e provave do të ndiqen udhëzimet e librit të nxënësit.
Prova 1: U kërkohet nxënësve të marrin një llastik dhe ta tërheqin atë, për të demonstruar forcën elastike.Prova 2: U kërkohet nxënësve të varin mbi llastik disa trupa, për të kuptuar se Toka ushtron forcë mbi trupa të ndryshëm.Prova 3: U kërkohet nxënësve të shtyjnë një libër mbi tavolinë dhe pas pak kohe, ta ndalojnë atë. Çfarë ndodh me librin? Prova 4: U kërkohet nxënësve të shtyjnë një makinë lodër mbi dysheme dhe një makinë lodër mbi tapet. Ku lëviz më shumë makina?
Përforcim: shkrim i shpejtëNxënësit do të shkruajnë shkurt qëllimin, hapat dhe përfundimin e punës që bënë. Të gjitha
fjalitë e shkruara do të lexohen, për t’i diskutuar me njëri-tjetrin.
Detyrë shtëpie: Ndërtoni shembuj të tjerë, në të cilët të tregoni tipa të ndryshëm forcash që hasin trupa të ndryshëm gjatë lëvizjes.Vlerësim: Vlerësohet nxënësi në bazë të shkallës së aktivizimit dhe të përvetësimit të njohurive në këtë orë mësimi.
Tema 3.10: Makinat e thjeshta
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të listojnë disa tipa makinash të thjeshta; - të tregojnë përse përdoren makinat e thjeshta; - të shpjegojnë mënyrën e funksionimit të makinave të thjeshta.
Fjalët kyç: makinë e thjeshtë, rrotulla, pyka, leva, plani i pjerrët.Mjetet: libri i nxënësit,
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Stuhi mendimesh Diskutim i ideve
Paraqitja grafike e ideve
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Harta e konceptit Paraqitje grafike e informacionit
Nxitje e diskutimit
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Shkrim i shpejtë Përsosja e të shkruarit
70
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimit
Parashtrimi: stuhi mendimeshShkruhet tema në dërrasë të zezë dhe nxiten nxënësit të thonë sa më shumë fjalë që
kanë lidhje me makinat e thjeshta.
plani i pjerrët
leva
vida
pyka
rrotulla
Makinat e thjeshta
Ndërtimi: harta e konceptitNxënësit lexojnë informacionin në libër në lidhje me makinat e thjeshta dhe më pas u përgjigjen
pyetjeve: - Cili është përkufizimi për makinat e thjeshta? Për çfarë përdoret leva, rrotulla, vida etj. Pse
përdoren makinat e thjeshta? Përgjigjet e nxënësve paraqiten në hartën e konceptit në tabelë, ndërsa nxënësit e plotësojnë
atë në fletore.
Leva, një shufër e fortë, përdoret për të lëvizur trupat.
Plan i pjerrët, një sipërfaqe e pjerrët që lidh nje vend më të ulët me një vend më të lartë.
Rrota me boshtin, shërben për të ndërtuar pajisje që lëvizin trupin.
Pyka trup me një anë të pjerrët.
Rrotulla e përbërë nga një rrotë litar.Janë 6 tipash
Makina të thjeshta
Vida,një plan i pjerrët rreth një boshti.
Përforcim: shkrim i shpejtë Nxënësit bëjnë një përmbledhje të shpejtë të funksioneve të makinave të thjeshta. Përfundimet
e tyre i lexojnë dhe i diskutojnë së bashku.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2/A i librit të nxënësve.Vlerësim: Vlerësohet nxënësi në bazë të shkallës së aktivizimit dhe të përvetësimittë njohurive në këtë orë mësimi.
71
Libër mësuesi: Dituria 3
Tema 4.1: Çfarë janë magnetët?
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të tregojnë se çfarë është magneti; - të emërtojnë dy polet e magnetit; - të shpjegojnë se çfarë janë polet e magnetit; - të përcaktojnë polet e një magneti.
Fjalët kyç: magnet, elektromagnet, magnet i përkohshëm, polet e magnetit.Mjetet: magnet në forma të ndryshme, tallash hekuri, gjilpëra, kapëse hekuri.
Struktura e mësimit
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore
Veprimtaritë e nxënësit
Organizimi i nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Stuhi mendimesh Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Punë praktike
Diskutim i ideve. Ndërtim i shprehive
studimorePunë në grupe
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit)
Mbajtja e strukturuar e shënimeve
Paraqitja grafike e informacionit Punë individuale
Zhvillimi i mësimitParashikimi: stuhi mendimesh
Shkruhet tema në tabelë. Mësuesja pyet nxënësit: A keni dëgjuar ndonjëherë fjalën magnet? Çfarë është ai? Për çfarë e keni përdorur ju magnetin?Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë:
trup metalMAGNETI
lojëra me magnetë
tabela magnetike e klasës
tërheq trupa hekuri
me ngjyrë të zezë
Ndërtimi i njohurive: punë praktikeKlasa do të ndahet në grupe me nga 5 nxënës.
Në punën e parë praktike, nxënësit do të shohin vetinë tërheqëse të magnetit.Në punën e dytë, nxënësit do të mësojnë se magnetët kanë dy pole: poli i veriut dhe poli i jugut. Ato shënohen shkurt V dhe J. Zakonisht, magnetët i kanë polet e shënuara, por kur mungojnë, ato do të gjenden me një punë të thjeshtë praktike. Nxënësit varin në një fije një magnet shufër dhe e lënë të lundrojë derisa të ndalet. Poli që është nga veriu do të shënohet me V dhe poli i kundërt me të do të shënohet me J.
Kapitulli 4: Magnetët
72
Libër mësuesi: Dituria 3
Në punën e tretë praktike, nxënësit do të vënë re se si polet e njëjta shtyhen dhe polet e kundërta tërhiqen. Ata e provojnë këtë duke vendosur polet e magnetit pranë njëri-tjetrit. Nxënësit tregojnë përfundimet që nxorën nga puna praktike. Përforcimi: mbajtja e strukturuar e shënimeve
Përfundimet që nxorën nxënësit nga puna praktike, i paraqesin në grafikun e mëposhtëm:
KA DY POLE: VERI DHE JUG
POLET E KUNDËRTA TËRHEQIN NJËRI-TJETRINPOLET E NJËJTA SHTYJNË NJËRI-TJETRIN
MAGNETI
TËRHEQTrupa të ndryshëm
KUR NJË TRUP PËRSHKOHET NGA RRYMA ELEKTRIKE, AI SILLET SI MAGNET DHE QUHET ELEKTROMAGNET
Mësuesja vlerëson nxënësit me notë dhe me shprehje motivuese për përgjigjet që dhanë dhe për punën që bënë.
Detyrë shtëpie: ushtrimi 1 në libër.
Tema 4.2: Lëndët magnetike dhe jomagnetike
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të tregojnë llojet e trupave që tërheq magneti; - të emërtojnë lëndën nga e cila përbëhen trupat që tërheq magneti; - të kthejnë një objekt metalik në magnet të përkohshëm.
Fjalë kyç: çelik, kobalt, magnet i përkohshëm.Mjetet: magnet, objekte prej hekuri, prej nikeli, çeliku, kobalti, plastike, letre, gome, gozhde.
Struktura e mësimit
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore
Veprimtaritë e nxënësit
Organizimi i nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë)
Parashikim me terma paraprakë
Diskutim i ideveZhvillim fjalori Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Punë praktike
Diskutim i ideve. Ndërtim i shprehive
studimore.Punë në grupe
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit)
Përmbledhje e strukturuar
Paraqitja grafike e informacionit Punë individuale
73
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimit
Parashikimi: parashikim me terma paraprakëMësuesja shkruan në tabelë temën dhe fjalët kyçe: hekuri, nikeli, çeliku, kobalti, plastike, letre,
gome. Pasi i lexojnë nxënësit tregojnë nëse e njohin kuptimin e këtyre fjalëve. Për fjalët që nuk kuptojnë, mësuesja u tregon konkretisht një send të përberë nga ajo lëndë për të cilën ata do të pyesin. Më pas mësuesja u kërkon nxënësve të parashikojnë veprimtarinë që do të kryejnë me këta trupa.
- Ku ndryshojnë me njëri-tjetrin trupat që kemi si mjete mësimore sot? A përbëhen ata nga e njëjta lëndë? Si mendoni ju, për çfarë do të na duhen këta trupa që përbëhen nga lëndë të ndryshme?
Merren përgjigjet e nxënësve dhe mësuesja u thotë nxënësve se do t’i japim përgjigje kësaj pyetjeje nëpërmjet veprimtarive që do të zhvillojnë në klasë.
Ndërtimi i njohurive: punë praktike Punë praktike 1
Klasa ndahet në grupe me nga 5-6 nxënës. Ato do të kenë në tavolinë të gjitha mjetet e duhura.Mësuesja kërkon që nxënësit të emërtojnë objektet dhe lëndët prej të cilave janë përbërë mjetet e punës që kanë përpara. Ajo i ndihmon nxënësit në emërtimin e lëndëve të panjohura më parë për nxënësit, si: çeliku, nikeli, kobalti. Pas kësaj, ajo kërkon që nxënësit të afrojnë magnetin te këto te këto objekte dhe të tregojnë çfarë ndodh. Pyetja është:
- Cilët trupa tërhoqi magneti? Nga çfarë lëndësh përbëhen këta trupa? Cilët trupa nuk i tërhoqi magneti? Nga çfarë lëndësh përbëhen këta trupa?
Punë praktike nr.2Nxënësit do të fërkojnë gozhdën me magnet dhe të provojnë të tërheqin trupa me te. Mësuesja
pyet: - A i tërheq gozhda trupat që tërhoqi magneti? Çfarë kuptoni ju me këtë që vutë re? A
mund ta quajmë gozhdën magnet? Nxënësit lexojnë tekstin e librit dhe pasi mbarojnë diskutimin e materialit që lexuan, mësuesja
u kërkon të provojnë edhe një herë nëse gozhda vazhdon të tërheqë. Nëse po, i pyet: - Forca tërheqëse e gozhdës është e njëjtë me atë të fillimit apo ka rënë? Çfarë parashikoni
se do të ndodhë në orët në vazhdim me forcën tërheqëse të gozhdës? Po nesër, a do të jetë gozhda një magnet? Si quhen ngjarjet që zgjasin pak në kohë? (të përkohshme). Pra, çfarë magneti është gozhda ? (magnet i përkohshëm)
Përforcimi: përmbledhje e strukturuarNxënësit i paraqesin rezultatet e punës praktike në formë grafike si më poshtë.
Magneti
tërheqtërheq
trupa prej nikeli kobalti, çeliku, hekuri
i përkohshëmi përhershëm
74
Libër mësuesi: Dituria 3
Mësuesja vlerëson me notë nxënësit dhe me shprehje motivuese për punën dhe paraqitjen me shkrim të përfundimeve të punës praktike.Detyrë shtëpie: ushtrimi 1 në librin e nxënësit.
Tema 4.3: Ku përdoren magnetët?
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të tregojnë përdorimet e magnetit; - të tregojnë përdorimet e elektromagnetit; - të tregojnë përse përdoret busulla; - të emërtojnë pjesët e busullës.
Fjalët kyç: elektromagnet, busull.Mjetet: libri i nxënësit, enciklopedia për fëmijë, busull.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore
Veprimtaritë e nxënësit
Organizimi i nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Stuhi mendimesh
Diskutim i ideveZhvillim fjaloriParaqitje grafike
Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Lexim dhe pyetje
Diskutim i ideve. Te nxënit në bashkëpunim
Ndërtim i shprehive studimore
Punë në grupe
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Punë praktike Ndërtim i shprehive
studimore Punë individuale
Zhvillimi i mësimit
Parashikimi: stuhi mendimeshShkruhet tema në tabelë dhe mësuesja pyet nxënësit: duke parë temën për çfarë mendoni se do
të diskutojmë sot? A mund të më thoni nga përvoja juaj se për çfarë i përdorim magnetët? Pas përgjigjeve që dhanë nxënësit, mësuesja i fton nxënësit të shohin figurat në libër për të
mësuar më shumë rreth përdorimit të magnetëve.
Lojëra me magnetë kompjutera telefona susta çantash susta rrobash loja e shahut
Përdorimet e magnetit
75
Libër mësuesi: Dituria 3
Ndërtimi i njohurive: lexim dhe pyetjeNxënësit shohin fotot në libër dhe mësuesja pyet:
- Për çfarë i përdor njeriu magnetët? A keni parë objekte magneti si këto që tregohen në figurë? A keni parë busull? Për çfarë përdoret ajo?
Nxënësit emërtojnë objektet që shohin në figure dhe tregojnë nëse kanë parë objekte si ato.Më pas, vëmendja e nxënësve do të tërhiqet te busulla. Mësuesja pyet:Nga cilat pjesë është ndërtuar busulla? Nxënësit përgjigjen duke vëzhguar busullën që kanë në
dorë me fjalët e tyre. Më pas, ata gjejnë në libër paragrafin që flet për busullën, e lexojnë dhe bëjnë emërtimin e pjesëve të busullës sipas termave të librit.
Mësuesja u kërkon nxënësve të vëzhgojnë pamjen me vinçin elektromagnet. Ajo i pyet ata: - Çfarë po bën vinçi? Me çfarë po i tërheq vinçi copat e metalit? A mendoni se janë magnetë
dy nofullat e vinçit? Mësuesja shpjegon që në raste të tilla, si te vinçi ku duhet një forcë shumë e madhe tërheqëse,
përdoret hekuri nëpër të cilin kalon rrymë elektrike. Hekuri, që shndërrohet në magnet kur nëpër të kalon rrymë elektrike, quhet elektromagnet. Mësuesja kërkon që nxënësit të lexojnë në libër dhe të përsërisin me zë si krijohet një elektromagnet.
Përforcimi: punë praktikeNxënësit përdorin busullën për të gjetur në cilën anë të horizontit ndodhen objekte të ndryshme.
Nxënësit dalin në oborrin e shkollës me një busull në dorë dhe pasi u shpjegon si gjendet drejtimi me anë të busullës, mësuesja u kërkon nxënësve të gjejnë drejtimin e shkollës, derës kryesore, palestrës, lulishtes etj.Vlerësimi: Mësuesja vlerëson nxënësit për përgjigjet dhe për përvetësimin e shprehive të reja.Detyrë shtëpie: Ushtrimet 1 dhe 2 në librin e nxënësit.
Tema 4.4: Punë praktike: Magnetët
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të ndërtojnë një busull në kushtet e shtëpisë; - të ndajnë objektet magnetike nga ato jomagnetike; - të krijojnë forma artistike, duke u bazuar në vetitë tërheqëse të magnetit;
Fjalët kyç: busull.
Mjetet: një gjilpërë ose një tel i hollë dhe i drejtë çeliku; një trup i lehtë notues, si për shembull një tapë shisheje; një enë e sheshtë, p.sh. një tepsi, e mbushur rreth 3 cm me ujë.
76
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimitParashikimi: diskutim i drejtuar
Mësuesja shkruan fjalët kyç dhe mjetet që do të përdoren për përgatitjen e busullës. Nxënësit bëjnë emërtimin dhe mënyrën e përdorimit të mjeteve.
Ndërtimi i njohurive: punë praktikePër zhvillimin e punës do të ndiqen hapat e paraqitur në libër. Hapi i parë është shndërrimi i
gjilpërës në magnet. Mënyra më e thjeshtë është ajo e përmendur në mësimet e mëparshme: prekni njërin pol të magnetit me gjilpërë dhe fërkojeni përreth 20-30 herë, siç tregohet në figurë.
Hapi i dytë është vendosja me kujdes e gjilpërës së magnetizuar mbi tapën që lundron në ujë. Vendosja e tapës në ujë, ul fërkimet e mundshme. Pra, gjilpëra me gjithë tapë, mund të rrotullohet lirisht, duke u orientuar sipas drejtimit veri-jug.
Përforcimi: shkrim i shpejtëNxënësit do të shkruajnë shkurt qëllimin, hapat dhe përfundimin e punës që bënë.
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson nxënësit me notë.
Struktura e mësimit: PNP
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore
Veprimtaritë e nxënësit
Organizimi i nxënësit
Parashikimi(nxitja për të nxënë) Diskutimi drejtuar
Diskutim i ideveZhvillim fjaloriParaqitje grafike
Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Punë praktike
Zhvillim i shprehive studimore.
Diskutim i ideve Të nxënit në bashkëpunim
Punë në grupe
Përforcimi(konsolidimi i të nxënit)
Përforcimi(konsolidimi i të
nxënit)Përsosje e shkrimit Punë individuale
Tema 5. 1: Pjesët e një bime
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të emërtojnë pjesët e një bime; - të përshkruajnë pjesët e një bime; - të tregojnë funksionin e çdo pjesë të bimës; - të tregojnë mënyrën e shumimit të bimëve.
Fjalët kyç: organizëm i gjallë, kripëra minerale, riprodhim.
Kapitulli 5: Bimët
77
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimitEvokimi: diskutim për njohuritë paraprake
Nxënësit janë porositur një orë më parë nga mësuesja për të sjellë në klasë lloje të ndryshme bimësh. Mësuesja kërkon nga nxënësit të emërtojnë këto lloje bimësh dhe të flasin, nga njohuritë që kanë deri më tani, për pjesët e tyre.
Realizimi i kuptimit: di - dua të di - mësovaKlasa ndahet në grupe. Nxënësit e çdo grupi udhëzohen për të plotësuar në kolonën “di”,
me njohuritë që kanë për bimën. Plotësojnë kolonën “dua të di” dhe më pas bëhet leximi i tekstit. Grupet shënojnë informacionin e ri për funksionin e pjesëve të bimës , për ushqimin dhe për shumimin e saj. Mësuesja ndërhyn për shpjegimin e koncepteve “kripëra minerale” dhe “riprodhim”. Pas përfundimit të detyrës, përfaqësuesit e çdo grupi lexojnë shënimet sipas kolonave të tabelës.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë)
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim i ideve (punë me gjithë klasën)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes)
Di - dua të di - Mësova më shumë
Nxitje për të saktësuar idetë(punë në grupe)
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Përvijim i të menduarit Paraqitje grafike e informacionit
(punë individuale)
Di Dua të di Mësova Bimët janë të llojeve të
ndryshme Ç’pjesë të tjera ka bima? Lulja prodhon frytet dhe farat.
Bimët kanë nevojë për ujë. Ç’funksion ka secila pjesë e saj?
Gjethet thithin dritë e ngrohtësi nga dielli dhe ajër.
Kërcelli mban gjethet, lulet, frytet dhe farat. Ai formohet
nga rritja e rrënjës. Rrënja e mban të ngulur në tokë bimën dhe me anë të saj, bima thith ujin dhe kripërat minerale,
pa të cilat nuk do të rritej.
Bimët kanë rrënjë, kërcell, gjethe. Si shtohet bima? Bimët riprodhohen me anë të
farës.
78
Libër mësuesi: Dituria 3
Reflektimi: përvijimi i të menduarit
BIMA
pjesët e bimës ushqimi shumohet
Mësuesja fillon skemën me fjalën BIMA dhe nxënësit plotësojnë pjesët e saj, funksionin e çdo pjese, me se ushqehet dhe si shumohet.
Më pas, nxënësit punojnë të pavarur në rubrikën e librit Tani e ke radhën ti. Në përfundim të punës, nxënësit lexojnë fjalitë e plotësuara, duke bërë edhe vetëkorrigjimin në rastet kur kanë gabuar.
Detyrë shtëpie: Me ndihmën e farave të bimëve, krijoni me teknikën e kolazhit një bimë, tek e cila të tregoni të gjitha pjesët e saj.
Tema 5. 2: Çfarë i duhet një bime për t’u rritur?
Objektivat: Në fund të orës se mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përcaktojnë elementet e prodhimit të lëndëve ushqyese; - të tregojnë elementet e formimit të fotosintezës; - të përkufizojnë procesin e fotosintezës.
Fjalët kyç: fotosintezë.Mjetet: libri i nxënësit, enciklopedi për fëmijë.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Stuhi idesh Diskutimi i ideve (punë me
gjithë klasën)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Imagjinatë e drejtuar Diskutim i ideve (punë në
dyshe)
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Rrjeti i diskutimit Të nxënët bashkëveprues (punë
me gjithë klasën)
Zhvillimi i mësimitEvokimi: stuhi idesh
Mësuesja pyet nxënësit: - Për çfarë ka nevojë bima për t’u rritur?
Nxënësit japin idetë e tyre, të cilat mësuesja duhet t’i shkruajë në dërrasën e zezë. Një nga përgjigjet e nxënësve është:
Bima për t’u rritur ka nevojë për ujë, kripëra minerale, për dritën e diellit dhe ngrohtësi.
79
Libër mësuesi: Dituria 3
Realizimi i kuptimit: imagjinatë e drejtuarPasi kanë dhënë mendimet e tyre lidhur me nevojat që ka bima për t’u rritur, nxënësit diskutojnë
më tej lidhur me rëndësinë e këtyre elementeve. Mësuesja ndërhyn për të shpjeguar dukurinë e fotosintezës. Me pas, mësuesja pyet nxënësit:
- Si mendoni ju, çfarë thithin bimët dhe çfarë nxjerrin ato? Mësuesja ndërhyn duke theksuar se nëpërmjet gojëzave të gjethes, bimët thithin dioksid karboni
dhe nxjerrin oksigjen. Ajo nxit imagjinatën e nxënësve duke u kërkuar të përfytyrojnë stinën e dimrit. Pyet nxënësit:
- Ç’ndodh me bimët në këtë stinë? Nxënësit përgjigjen:
- Bimët në dimër thahen pasi bën shumë ftohtë. Pra, që të rritet e shëndetshme, bima ka nevojë për ngrohtësi, të cilën e merr nga rrezet e diellit.
Mësuesja i pyet: - A keni lule në shtëpi? Ku i vendosni: në errësirë apo në dritë?
Nxënësit përgjigjen: - Bimët rriten më të shëndetshme në dritë, ndërsa në errësirë ato vyshken dhe thahen.
Përforcimi: rrjeti i diskutimitMësuesja u drejton pyetje nxënësve:
- Për çfarë ka nevojë një bimë për t’u rritur? Nxënësit do të japin përgjigjet e tyre dhe do t’i argumentojnë ato. Përgjigjet do të shkruhen në
dërrasë të zezë.
Për çfarë ka nevojë një bimë për t’u rritur? - Që të rritet, bima ka nevojë për dritën e diellit, të cilën e thith nëpërmjet gjetheve. - Nëpërmjet rrënjës, bima thith nga toka ujin dhe kripërat minerale. - Bimët thithin dioksid karboni dhe nxjerrin oksigjen nëpërmjet gojëzave që ndodhen në
gjethe. - Që të rritet e shëndetshme, bima ka nevojë edhe për ngrohtësi, të cilën e merr nga dielli.
Më pas, nxënësit punojnë të pavarur në rubrikën e librit Tani e ke radhën ti. Pasi përfundojnë detyrën, nxënësit lexojnë dhe diskutojnë rreth plotësimit të saj.
Eksperiment: Në shtëpi merrni një vazo me lule dhe vendoseni në një vend të errët dhe të mbyllur. Shënoni me kujdes në fletore çfarë do të vëreni në ditët në vazhdim. Ç’ndodhi me bimën?
80
Libër mësuesi: Dituria 3
Tema 5.3: Punë praktike: Si lind dhe si rritet bima?
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë procesin e rritjes së bimës; - të vëzhgojnë ndryshimet që pëson fara; - të vëzhgojnë ndryshimet që pëson bima.
Fjalët kyç: bimë, zhvillim, fara, kërcelli, rrënja, gjethet, lulet.Mjetet: libri i nxënësit, kavanoz qelqi, në të cilin është mbjellë fara e fasules.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Stuhi idesh Diskutimi i ideve
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Eksperimenti Zbatimi në praktike i ideve
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Përvijim i të menduarit Nxitja për të dhënë konkluzione
Zhvillimi i mësimitEvokimi: stuhi idesh
Mësuesja pyet nxënësit: - Si lind dhe rritet bima?
Për të dhënë një informacion sa më të plotë në lidhje me pyetjen, mësuesja duhet të shkruajë në dërrasë të zezë çdo përgjigje të nxënësve. Në mësimin e kaluar, nxënësit kanë marrë informacion mbi elementet që ka nevojë një bimë për t’u rritur. Gjithashtu, nxënësit kanë kryer eksperimentin e mbjelljes së farës së fasules. Ata kanë kryer eksperimentin, të porositur një javë më parë nga mësuesja. Kjo ka bërë që nxënësit të kenë vëzhguar ndryshimet që ka pësuar fara dhe më pas lindja e bimës së re.
Realizimi i kuptimit: eksperimentiÇdo nxënës duhet të ketë sjellë në klasë kavanozin e qelqit, në të cilin kanë mbjelle farën e
fasules. Mësuesja nxit nxënësit të vëzhgojnë me kujdes të gjitha ndryshimet që ka pësuar fara e fasules. Pyet nxënësit:
- Ç’ka dalë nga fara? Në ç’drejtim shkuan rrënjët? Po kërcelli me gjethet? Sa kohë iu desh bimës që të çelë?
Reflektimi: përvijim i të menduarit - Në ç’përfundime arrijmë?
BIMAlind dhe rritet
81
Libër mësuesi: Dituria 3
Pasi vëzhguan se ç’ndryshime kishte pësuar fara, nxënësit do të plotësojnë diagramet, të cilat mund t’i vizatojnë në fletore. Një ose dy nxënës lexojnë edhe një herë konkluzionin e eksperimentit.
Nxënësit plotësojnë të pavarur rubrikën Tani e ke radhën ti. Diskutohet me nxënësit . Detyrë shtëpie:
Vizatoni në fletore bimën e fasules dhe përcaktoni pjesët e saj.
Tema 5. 4: Klasifikimi i bimëve sipas disa karakteristikave
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë bimët sipas karakteristikave të kërcellit të tyre; - të përshkruajnë bimët sipas veçorive kryesore që ato kanë; - të klasifikojnë bimët sipas përshtatjes se tyre në lidhje me mjedisin ku ato rriten.
Fjalët kyç: bimë barishtore, shkurre, drurë. Mjetet: libri i nxënësit, album me bimë.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Vëzhgim Nxitje e diskutimit të ideve
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) INSERT Ndërtim i shprehive studimore
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Harta e konceptit Diskutim i ideve
Zhvillimi i mësimitEvokimi: vëzhgim
Mësuesja u tregon nxënësve albumin me lloje të ndryshme bimësh. U drejton pyetje nxënësve: - Çfarë vëreni në këto faqe të albumit? - A i njihni këto bimë? - Ku dallohen nga njëra-tjetra? - A mund të rriten të gjitha bimët në të njëjtin ambient?
Gjatë vëzhgimit, nxënësit arrijnë të përcaktojnë këto ndryshime: lartësia, trashësia e trungut, forma e gjetheve, rritja e tyre në mjedise të ndryshme.
Realizimi i kuptimit: INSERTNxënësit do ta marrin informacionin e ri duke lexuar me vëmendje tekstin dhe duke shënuar
te çdo paragraf, simbolet:
Njohuri që i dinë Njohuri që i dinë ndryshe
Njohuri që nuk i kuptojnë Njohuri që nuk i dinë
+ ! ? -
82
Libër mësuesi: Dituria 3
Nxënësit lexojnë dhe shënojnë me simbole tekstin. Më pas plotësojnë tabelën në fletore, duke shkruar çështjet kryesore për çdo paragraf. Më pas, mësuesja ndërhyn për të sistemuar njohuritë dhe për të shpjeguar njohuritë që nxënësit nuk i kuptojnë.
Reflektimi: harta e konceptitNxënësit ndahen në grupe. Secili grup punon për të ndërtuar një hartë koncepti.
Bimët
Në përfundim të punës, secili grup paraqet hartën e tij të konceptit. Jepen vlerësime për punën e grupeve. Më pas, nxënësit punojnë ushtrimet 1 dhe 2 në rubrikën Tani e ke radhën ti. Nxënësit lexojnë rubrikat që kanë plotësuar dhe korrigjojnë njëri-tjetrin për mënyrën e plotësimit të tyre.
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 3 i rubrikës Tani e ke radhën ti.
Tema 5.5: Bimët që na ushqejnë
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të identifikojnë bimët sipas pjesëve që u përdor njeriu për ushqim; - të klasifikojnë bimët sipas përdorimit të tyre: të përpunuara apo të freskëta; - të vlerësojnë rëndësinë që kanë bimët si ushqim për njeriun.
Fjalët kyç: bimë e përpunuar, bimë e freskët.Mjetet: libri i nxënësit, album me bimë, bimë të sjella nga nxënësit.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Dil rrotull - fol rrotull Diskutim i ideve
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Lexim me kodim teksti Ndërtim i shprehive studimore
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Pyetje-përgjigje Nxitja e diskutimit
83
Libër mësuesi: Dituria 3
Evokimi: Dil rrotull - fol rrotullMësuesja shkruan në tabelë: Bimët që na ushqejnë.
- Mendoni gjatë dy minutave për bimë që ne i përdorim si ushqim. Ngrihuni në këmbë dhe lëvizni nëpër klasë. Kur të përplas duart një herë, ndaloni. Tregojini shokut që keni pranë se çfarë mendoni rreth temës.
Pas një minute, mësuesja përplas duart dy herë dhe rifillon lëvizja. Aktiviteti vazhdon edhe dy herë të tjera. Pasi ulen, mësuesja u kërkon disa nxënësve mendime rreth temës dhe ndërhyn për t’i përqendruar nxënësit drejt informacionit që do të jepet. Le të flasim rreth këtyre çështjeve:
- Disa bimëve u përdorim si ushqim frutat. - Disa bimëve u hamë farat. - Disa të tjerave u hamë gjethet. - Disave u hamë kërcellin. - Disave u hamë rrënjët.
Realizimi i kuptimit: lexim me kodim i tekstit. Mësuesja përcakton simbolet për leximin e tekstit nga nxënësit:
- Bimëve që u hamë frutat, do t’u vini simbolin FR. - Bimëve që u hamë farat, do t’u vini simbolin F. - Bimëve që u hamë gjethet, do t’u vini simbolin Gj. - Bimëve që u hamë kërcellin, do t’u vini simbolin K. - Bimëve që u hamë rrënjën, do t’u vini simbolin Rr.
Nxënësit lexojnë individualisht duke përdorur simbolet që janë paraqitur në tabelë. Pas leximit do të plotësohet tabela bashkë me mësuesen.
FR F Gj K Rr
Qershi, mollë, domate,speca,
luleshtrydhe etj
Arrat, bajamet, lajthi, bizele etj.
Sallata jeshile, spinaqi, lakra etj.
Preshi, qepa e njomë etj.
Karota, patate, rrepa etj.
Reflektimi: pyetje-përgjigje - Cilave fruta u marrim vajin? - Çfarë marrim nga bima e sojës?
Nxënësit plotësojnë rubrikat 1 dhe 2 të librit. Lexojnë ushtrimet e plotësuara dhe bëjnë vetëkorrigjimet.
Vlerësohen nxënësit.
Detyrë shtëpie: Vizatoni bimë, të cilave u hamë frutin, farën, gjethen, kërcellin dhe rrënjën.
84
Libër mësuesi: Dituria 3
Tema 5.6: Përsëritje
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të emërtojnë pjesët kryesore të një bime; - të përshkruajnë funksionin që ka çdo pjesë e bimës; - të përshkruajnë procesin e lindjes dhe të rritjes së një bime; - të klasifikojnë bimët sipas karakteristikave që ato kanë.
Fjalët kyç: rrënja, kërcelli, gjethja, lulja, fryti, fara, oksigjen, dioksid karboni, kripëra minerale, shumim, barishte, shkurre, pemë, fotosintezë. Mjetet: libri i nxënësit, album me bimë.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Stuhi idesh Diskutim i ideve (punë me gjithë
klasën)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes)
Pyetje-përgjigje, imagjinatë e drejtuar
Nxitje e diskutimit(punë në dyshe)
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Pesëvargëshi Nxitje për të përsosur idetë
(punë në grupe)
Evokimi: stuhi ideshMësuesja shtron pyetjen para nxënësve:
- Cilat janë pjesët kryesore të bimës?Më pas vizaton diagramin në tabelë dhe e plotëson me përgjigjet e marra nga nxënësit.
kërcelli
gjethja
lulja
rrënjafryti
fara
Pjesët e bimës
Mësuesja u kërkon nxënësve të përshkruajnë funksionet që kryen çdo pjesë e bimës.
Realizimi i kuptimit: pyetje-përgjigje, imagjinatë e drejtuar
85
Libër mësuesi: Dituria 3
Mësuesja u drejton këto pyetje nxënësve dhe kërkon prej tyre që të japin përgjigje të argumentuara. - Me çfarë riprodhohen bimët? - Ç’është fotosinteza? - Ku zhvillohet ajo? - Përse u nevojitet uji bimëve? - Përveç ujit, çfarë merr bima nga toka? - Në sa kategori ndahen bimët nga ndërtimi dhe gjatësia e kërcellit?
Mësuesja kërkon nga nxënësit që të përshkruajnë ciklin e lindjes dhe të rritjes së një bime, duke u bazuar në eksperimentin e kryer nga nxënësit me mbjelljen e farës së fasules dhe njëkohësisht ta paraqesin edhe me anë të vizatimit në fletore.
Organizohet puna e pavarur e nxënësve, në të cilën do të plotësojnë ushtrimet 4 dhe 5. Nxënësi përforcon funksionin e secilës pjesë të bimës, si dhe klasifikimin e bimëve duke u nisur nga kërcelli i tyre.
Reflektimi: pesëvargëshMësuesja organizon punën në grupe. Ndan klasën në disa grupe dhe kërkon që secili të shkruajë
një pesëvargësh për BIMËN. Mësuesja u rikujton edhe njëherë rregullat e pesëvargëshit, të cilat i shkruan në tabelë. Një emër _______________________________________________________Dy mbiemra _______________________________________________________Tri folje _______________________________________________________Një fjali me 4-5 fjalë _______________________________________________________Sinonim _______________________________________________________
Në përfundim të punës, përfaqësuesit e çdo grupi prezantojnë punën e kryer. Duke u nisur nga mendimet e secilit përfaqësues, mësuesja bën vlerësimin e punës së çdo grupi.
Detyrë shtëpie: Bëni një herbarium me bimë.
Tema 6.1: Kafshët jorruazore
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë kafshët sipas ndërtimit të trupit të tyre; - të përcaktojnë klasat që bëjnë pjesë te jorruazoret; - të identifikojnë kafshët jorruazore, të paktën nga dy kafshe për çdo klasë. - të përshkruajnë karakteristikat kryesore të këtyre klasave.
Fjalët kyç: jorruazorë, shtyllë kurrizore, skelet, sfungjerët, krimbat, butakët, këmbënyjëtuarit, lëkurëgjemborët.
Mjetet: libri i nxënësit, album me kafshë, foto të kafshëve, etiketa.
Kapitulli 6: Kafshët
86
Libër mësuesi: Dituria 3
Evokimi: harta semantikeMësuesja i njeh nxënësit me temën e mësimit:
- Sot do të diskutojmë për kafshët dhe për ndarjen e tyre në klasa, duke u mbështetur në ndërtimin e trupit. Nga ndërtimi i trupit, kafshët ndahen në dy grupe: rruazore dhe jorruazore.
Sot do të shqyrtojmë grupin e kafshëve jorruazore. Në këtë grup bëjnë pjesë kafshët që nuk kanë shtyllë kurrizore dhe skelet.
Mësuesja vizaton grafikun e hartës semantike në tabelë dhe më pas përcakton klasat e këtij grupi.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Harta semantike Paraqitje grafike e informacionit
(punë me gjithë klasën)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Analiza e tipareve semantike Diskutim i ideve (punë në
grupe)
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Pyetje-përgjigje Nxitje për diskutim idesh (punë
në dyshe)
KAFSHËTJORRUAZORE
Sfungjerët
Lëkurëgjemborët
Këmbënyjëtuarit
Butakët
Krimbat
Realizimi i kuptimit: analiza e tipareve semantikeMësuesja u tregon nxënësve se kafshët jorruazore janë kafshe që jetojnë në tokë, në ujë dhe në
nëntokë. U paraqet nxënësve figura me kafshë, si: kërmilli, ylli i detit, krimbat. Nxënësit shfletojnë materialin mësimor për disa minuta dhe më pas u shpërndahen figurat me kafshë për të plotësuar tabelën e analizës së tipareve semantike dhe të tabelës. Tabela e analizës së tipareve semantike plotësohet nga nxënësit të ndarë në grupe.
Grupi Klasa Midhja Krimbi i tokës Sfungjeri Miza e
shtëpisëIriqi i detit
Jorruazorët Sfungjerët +
Butakët +
Krimbat +
Këmbënyjëtuarit +
Lëkurëgjemborët +
87
Libër mësuesi: Dituria 3
Diskutohet plotësimi i tabelës nga çdo grup, ndërkohë që mësuesja ka përgatitur një tabelë të madhe për gjithë klasën dhe e plotëson atë me nxënësit.
Reflektimi: pyetje-përgjigjeMësuesja u drejton nxënësve pyetjet dhe kërkon nga nxënësit që të argumentojnë përgjigjet e
tyre: - Si i kanë klasifikuar shkencëtarët llojet e ndryshme të kafshëve? - Në cilin grup bëjnë pjesë midhjet? Po fluturat? - Përse është e rëndësishme guaska për butakët?
Tema 6.2: Kafshët rruazore
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë kafshët sipas ndërtimit të trupit të tyre; - të përcaktojnë karakteristikat kryesore të këtyre klasave; - të identifikojnë kafshët që bëjnë pjesë në grupin e rruazorëve.
Mjetet: libri i nxënësit, album me kafshë ose foto me kafshë.Fjalët kyç: rruazorë, amfibë, zvarranikë, gjitarë.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Harta semantike Paraqitja grafike e informacionit
(punë me gjithë klasën)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Analiza e tipareve semantike Diskutim i ideve
(punë në grupe)
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Diagrami i Venit Përmbledhje grafike e
informacionit (punë në dyshe)
Evokimi: harta semantike Mësuesja pyet nxënësit:
- Në sa grupe i ndajmë kafshët? (në dy grupe: rruazorët dhe jorruazorët) - Sot do të flasim për kafshët rruazore. Rruazorët e kanë skeletin e trupit të tyre të ndërtuar
prej kockave. Pjesa kryesore e skeletit të tyre është shtylla kurrizore. Ajo përbëhet nga një varg rruazash. Disa prej tyre i ushqejnë të vegjlit me qumësht. Këto kafshë quhen gjitarë. Mësuesja vizaton në tabelë hartën semantike dhe e plotëson atë duke tërhequr mendimet e nxënësve.
KAFSHËT RRUAZORE
amfibët
gjitarët
peshqit
shpendët zvarranikët
88
Libër mësuesi: Dituria 3
Realizimi i kuptimit: analizë e tipareve semantikeMësuesja u jep kohe nxënësve të lexojnë materialin mësimor. Nxënësit do të plotësojnë tabelën
e analizës së tipareve semantike duke shfrytëzuar dhe fotot e kafshëve. Për këtë, nxënësit do të punojnë në grupe.
Grupi Klasa Bretkosa Peshku Struci Delfini Krokodili
Rruazorë Gjitarë +
Shpendë +
Zvarranikë +
Peshq +
Amfibë +
Diskutohet plotësimi i tabelës nga përfaqësuesit e grupeve, ndërkohë që mësuesja plotëson tabelën e përgatitur për gjithë klasën.
Reflektimi: diagrami i VenitMësuesja u shpërndan nxënësve fleta me skicën e diagramit të Venit. Nxënësit do të punojnë në
dyshe për të gjetur të veçantat dhe të përbashkëtat që kanë dy grupet e mëdha të kafshëve.
Jorruazorët Rruazorëttë përbashkëtat
Puna e kryer diskutohet nga nxënësit në dyshe dhe vihet theksi te të përbashkëtat dhe të veçantat e këtyre dy grupeve. Më pas, nxënësit punojnë të pavarur në rubrikën Tani e ke radhën ti. Lexohen ushtrimet dhe bëhen diskutime për mënyrën e plotësimit të tyre.Detyrë shtëpie: Gjeni dhe shkruani në tabelë emra të tjerë kafshësh rruazore.
Tema 6.5: Përsëritje
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të klasifikojnë kafshët në rruazore dhe në jorruazore; - të klasifikojnë kafshët sipas mënyrës së të ushqyerit; - të përshkruajnë fazat e zhvillimit të kafshëve dhe të njerëzve; - të listojnë karakteristika të gjitarëve.
Fjalë kyç: barngrënës, mishngrënës, gjithçkangrënës.Mjetet: libri i nxënësit, album me bimë dhe me kafshë.
89
Libër mësuesi: Dituria 3
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë)
Harta e konceptit, organizues grafik Punë me gjithë klasën
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Rendit, grupo, emërto Punë në dyshe, punë në grupe
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Organizuesi grafik i analogjisë Punë në grupe
Evokimi: harta e konceptit, organizues grafikMësuesja njeh nxënësit me temën mësimore, e cila është një përsëritje kapitulli. Udhëzohen
nxënësit se do të punojnë në tekst. Në ushtrimin 1, nxënësit do të plotësojnë hartën e konceptit, ku do të listojnë klasat për grupin e kafshëve rruazore dhe për atë të kafshëve jorruazore. Mësuesja plotëson skemën e vizatuar në tabelë me nxënësit pasi ta kenë përfunduar së plotësuari atë në tekstet e tyre.
Në ushtrimin 2 do të plotësojnë tabelën në të cilën do të vendosin + ku duhet. Nxënësit do të identifikojnë kafshët për çdo grup (rruazore dhe jorruazore, mishngrënëse, barngrënëse dhe gjithçkangrënëse). Mësuesja plotëson përsëri tabelën e përbashkët me nxënësit.
Realizimi i kuptimit: rendit, grupo, emërtoMësuesja organizon punën në grupe në ushtrimin 3. Grupi i parë do të paraqesë me vizatim
fazat e zhvillimit te pulës, i dyti fazat e zhvillimit të njeriut dhe i treti fazat e zhvillimit të bretkosës.Ne përfundim te punës, përfaqësuesit e çdo grupi prezantojnë punën e kryer. Mësuesja vlerëson
nxënësit.Në ushtrimin 4, nxënësit do të listojnë disa karakteristika te gjitarëve, duke plotësuar skemën
në libër. Në ushtrimin 6 do të plotësojnë alternativën e saktë dhe në ushtrimin 7 do të plotësojnë fjalitë me fjalët që mungojnë. Nxënësit do të punojnë në dyshe dhe do të diskutojnë me njëri-tjetrin për saktësinë e plotësimit të detyrës.
Reflektimi: organizuesi grafik i analogjisëMësuesja u shpërndan nxënësve të ndarë në 4-5 grupe, fleta me tabelën e organizuesit grafik të
analogjisë. Ata do të plotësojnë dallimet dhe ngjashmëritë mes bimëve dhe kafshëve. BIMË KAFSHË
Dallimet Ngjashmëritë
Kafsha e gjen vetë ushqimin. Bima e merr nga toka. Kanë nevojë për ushqim.
Kafsha lëviz, ndërsa bima nuk lëviz. Shtohen. Janë në numër të madh.
Kafshët shumohen me vezë ose me të vegjël.Bima shumohet me farë. Kanë nevojë për ajër, dritë dhe ngrohtësi.
Në përfundim të punës, grupet lexojnë punën e kryer. Mësuesja vlerëson nxënësit.
90
Libër mësuesi: Dituria 3
Detyrë shtëpie: Kërkoni informacion shtesë për bimët dhe kafshët tek “Enciklopedia për fëmijë”.Nxënësit plotësojnë në mënyrë të pavarur ushtrimet 1 dhe 2 të librit të tyre. Më pas bëhet leximi
i tyre.Detyrë shtëpie: Gjeni dhe vendosni emra kafshësh të tjera në tabelën e analizës së tipareve semantike.
Tema 7.1: Unë dhe shqisat
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të emërtojnë pjesët kryesore të trupit të njeriut; - të emërtojnë organet e shqisave të njeriut; - të përshkruajnë funksionin që kryen çdo organ shqisor.
Fjalët kyç: shqisa, organe shqisash.Mjetet: libri i nxënësit, albumi i trupit të njeriut.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Lojë, stuhi idesh Nxitje diskutimi (punë me gjithë
klasën)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes)
Vëzhgo, diskuto, nxirr përfundimin
Ndërtimi i shprehive studimore(punë me gjithë nxënësit)
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Tabela e koncepteve Nxitja për të përsosur idetë
(punë në grupe)Zhvillimi i mësimitEvokimi: stuhi idesh, lojë
Mësuesja njeh nxënësit me temën e mësimit. Më pas pyet nxënësit: - Cilat janë pjesët e trupit të njeriut?
Mësuesja nxjerr një nxënës para klasës për të përcaktuar pjesët e trupit tek ai nxënës. Përgjigjet që japin nxënësit, mësuesja i shkruan në tabelë: koka,trungu, krahët, këmbët, duart, sytë,veshët etj.
Mësuesja bën ilustrimin e pjesëve të trupit të njeriut me faqen e albumit ku është fotografuar trupi i njeriut. Më pas zhvillon një loje me nxënësit. Njërit prej nxënësve i mbyllin sytë me shami, i japim në dorë një mollë, një trëndafil, një kitarë, një libër, një gotë me ujë të nxehtë. Shijojmë me gjuhë, nuhatim me hundë, dëgjojmë me veshë, prekim me anë të lëkurës, lexojmë me sy.
Realizimi i kuptimit: vëzhgo, diskuto, nxirr përfundimeVëzhgoni me kujdes figurën e tekstit. Emërtoni si në figurë organet e shqisave te trupi juaj.
Mësuesja shkruan në tabelë pyetjen: - Ç’janë organet e shqisave?
Pasi merr përgjigje nga nxënësit, saktëson përkufizimin:Organet e shqisave janë pjesë të vogla të trupit që kryejnë një funksion të caktuar.
Mësuesja kërkon nga nxënësit që nëpërmjet shembujve të përcaktojnë funksionin që kryen çdo organ shqisash.
Kapitulli 7: Njeriu dhe shëndeti
91
Libër mësuesi: Dituria 3
Reflektimi: tabela e koncepteveNxënësit punojnë të pavarur në plotësimin e tabelës së koncepteve në libër. Lexohet plotësimi
i tabelës në libër nga nxënësit. Vlerësimi: Vlerësohen nxënësit për mënyrën e plotësimit të tabelës dhe për nxjerrjen e konkluzioneve.
Detyrë shtëpie: Përgjigjuni me shkrim në fletore pyetjeve të tekstit.
Tema 7.2: Lëkura, flokët, thonjtë
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të dallojnë karakteristika të thonjve dhe të flokëve; - të përcaktojnë funksionin mbrojtës të lëkurës; - të listojnë funksione të tjera të lëkurës të rëndësishme për shëndetin e njeriut.
Mjetet: libri i nxënësit, albumi i trupit të njeriut.Fjalët kyç: mikroorganizma, melaninë, lëkurë, flokë, thonj.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Lojë, vëzhgo Nxitje diskutimi (punë me gjithë
klasën)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Rishikim në dyshe Ndërtimi i shprehive studimore
(punë me gjithë nxënësit)
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit)
Tabela e koncepteve, pyetje- përgjigje
Nxitja për të përsosur idetë (punë individuale)
Evokimi: lojë, vëzhgoPasi ka njohur nxënësit me temën e mësimit, mësuesja zhvillon një lojë me to. Kërkon nga
nxënësit që t’u përgjigjen pyetjeve: - Me se është i mbuluar trupi i njeriut? - Ç’funksion kryen lëkura si organ i të prekurit? - Ku ndodhen flokët? - Si i keni ju flokët? (kaçurrela, të drejta, të shpeshta, të rralla etj.) - Po thonjtë ku ndodhen? - Si i mbani ju ato? Pse?
Mësuesja i shkruan në tabelë përgjigjet e nxënësve, duke bërë edhe saktësime në momente të duhura.
Realizimi i kuptimit: rishikim në dysheMateriali mësimor lexohet në çift me paragrafë. Një nxënës lexon, ndërsa shoku i bankës bën
përmbledhjen e paragrafit. Më pas, nxënësit në çift ndërrojnë rolet. Kështu veprohet për të gjithë materialin mësimor. Mësuesja bën përmbledhjen e materialit, duke marrë përfundimet e çdo paragrafi që kanë dhënë nxënësit.
92
Libër mësuesi: Dituria 3
Reflektimi: tabela e konceptit, pyetje-përgjigje.Mësuesja u drejton pyetjet nxënësve:
- Përse lëkura është një mbrojtëse e mirë? - Cila është lënda përgjegjëse për ngjyrën e lëkurës? - Përse nuk na flokët dhembin kur i presim?
Mësuesja për çdo pyetje merr përgjigje nga 2-3 nxënës dhe i shkruan në tabelë. Vlerëson nxënësit për përgjigjet që japin.
Nxënësit plotësojnë në libër tabelën e konceptit, do të shkruajnë se çfarë dinë për lëkurën, flokët dhe thonjtë. Bëhet leximi i tabelës së plotësuar nga nxënësit. Nxënësit vlerësohen për punën e kryer.
Detyrë shtëpie: Ditarët e të nxënit.Higjiena e lëkurës, e flokëve dhe e thonjve ka rëndësi për shëndetin tonë.
Tema 7.3: Si realizohet mbrojtja dhe lëvizja
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përcaktojnë organet e lëvizjes dhe ato të mbrojtjes; - të emërtojnë kockat sipas madhësisë që ato kanë; - të përshkruajnë skeletin dhe funksionet e tij. - të përshkruajnë funksionet që kryejnë kockat; - të përshkruajnë funksionet që kryejnë indet.
Mjetet: libri i nxënësit, skeleti i njeriut.Fjalët kyç: skelet, kocka, inde, palca, gjymtyrë.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Stuhi idesh Diskutim i ideve (punë me gjithë
klasën)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Lexim, përmbledhje në dyshe Të nxënët në bashkëpunim
(punë në dyshe)
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Pyetje-përgjigje Ndërtim i shprehive studimore
(punë me gjithë klasën)
Zhvillimi i mësimit
Evokimi: stuhi ideshNën drejtimin e mësueses, nxënësit kryejnë ushtrime gjimnastikore për trupin (5 minuta). Më
pas u drejton atyre disa pyetje:
Fragmenti Komenti
93
Libër mësuesi: Dituria 3
- Çfarë bëtë ju para 5 minutave? - Cili na ndihmon për të kryer lëvizjet?
Mësuesja i njeh nxënësit me temën mësimore: “Si realizohet mbrojtja dhe lëvizja tek njeriu”.
Realizimi i kuptimit: lexim, përmbledhje në dysheInformacioni i ri do të studiohet duke punuar në dyshe. Njëri nxënës do të lexojë paragrafin,
tjetri do të bëjë përmbledhjen. Më pas nxënësit do të ndërrojnë rolet. Pastaj diskuton e gjithë klasa për njohuritë e reja. Mësuesja u sqaron paqartësitë nxënësve dhe jep dhe njohuri të reja të pathëna nga nxënësit. Informacionin e përmbledhur e shkruan në tabelë:
- Skeleti i jep formë trupit dhe e mban atë në këmbë. - Skeleti mbron pjesët delikate të trupit tonë, si p.sh.: kafka mbron trurin, kafazi i kraharorit
mbron zemrën dhe mushkëritë, shtylla kurrizore mbron palcën kurrizore. - Kockat janë të madhësive të ndryshme. - Kockat përshkohen nga palca. - Kockat lidhen me njëra-tjetrën me anë të indeve. - Indet bëjnë të mundur lëvizjen e skeletit.
Reflektimi: pyetje-përgjigjeNxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit, me anë të të cilave bëhet sintetizimi i njohurive të reja.
Më pas, nxënësit plotësojnë ushtrimet 1 dhe 2 të librit, të cilat më pas i lexojnë.
Detyrë shtëpie: Krijo me makarona një skelet njeriu.
Tema 7.4: Rëndësia dhe shëndeti i skeletit
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë funksionin e kockave në trupin tonë; - të përcaktojnë faktorët që bëjnë të mundur ruajtjen e kockave; - të tregojnë pasojat e dëmtimit të kockave.
Mjetet: libri i nxënësit, skeleti i njeriut.Fjalët kyç: kocka, rruazat e gjakut, rakitizëm, vitamina D.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Stuhi idesh Diskutim i ideve (punë me gjithë
klasën)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Rishikim në dyshe Të nxënët në bashkëpunim
(punë në dyshe)
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Pyetje-përgjigje Ndërtim i shprehive studimore
(punë me gjithë klasën)
94
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimit
Evokimi: stuhi idesh
Mësuesja pyet nxënësit: - A ju ka ndodhur të thyeni dorën apo këmbën? - Si mendoni ju, cila thyhet?
Sot do të mësojmë për funksionet që kryejnë kockat, për faktorët që bëjnë të mundur ruajtjen e kockave, për thyerjen e tyre.
Realizimi i kuptimit: rishikim në dysheNjohuritë e reja do të merren duke punuar në dyshe. Njëri është nxënësi A dhe tjetri është
nxënësi B. Nxënësi A lexon paragrafin, ndërsa nxënësi B dëgjon dhe më pas shkruan dy pyetje dhe ia drejton nxënësit A. Për paragrafin tjetër, nxënësit ndërrojnë rolet. Pas kësaj, diskuton e gjithë klasa për secilën pjesë. Mësuesja ndërhyn për të sqaruar paqartësitë dhe shton njohuri të reja.Përmbledhja e njohurive shkruhet nga mësuesja në tabelë:
- Kockat janë të forta, por mund të thyhen. - Kockat e shëndetshme na mbrojnë nga shumë sëmundje, si rakitizmi, shtrembërime të
shtyllës kurrizore. - Për të pasur kocka të shëndetshme duhet të ushqehemi në mënyrë të shëndetshme, të
kryejmë veprimtari sportive. - Goditja e kockave shkakton thyerjen e tyre. - Kockat kanë veti ë të ngjiten, por për një ngjitje të saktë duhet të shkojmë të mjeku
specialist.
Reflektimi: pyetje-përgjigjeMësuesja u bën nxënësve pyetjet e tekstit. Nxënësit përgjigjen dhe mësuesja shkruan në mënyrë
të përmbledhur në tabelë çështjet kryesore të informacionit të ri.
Detyrë shtëpie: Shkruani në fletore si keni vepruar kur keni pasur dëmtime të kockave.
Tema 7.5: Muskujt dhe lëvizja
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë muskujt si faktor i rëndësishëm në realizimin e lëvizjes; - të përcaktojnë faktorët që çojnë në funksionimin e muskujve; - të hartojnë këshilla për mbrojtjen e shëndetit të organeve të lëvizjes, muskujve.
Mjetet: teksti i nxënësit, skeleti i njeriut, tabela e muskujve.
Fjalët kyç: muskuj, inde, tkurrje, zgjatje, energji.
95
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimit
Evokimi: stuhi ideshMësuesja kryen për disa minuta ushtrime gjimnastikore me nxënësit. Më pas i pyet:
- Si bëhet e mundur lëvizja e trupit tonë?Nxënësit përgjigjen:
- Nëpërmjet muskujve, të cilët zgjaten dhe tkurren. Mësuesja mund të ndërhyjë duke theksuar se muskujt punojnë në çift, pra një muskul zgjatet
dhe tjetri tkurret (mblidhet).
Realizimi i kuptimit: rishikim në dysheNjohuritë e reja do të jepen duke punuar në dyshe. Nxënësi A do të lexojë paragrafin e parë,
ndërsa tjetri B do të dëgjojë me vëmendje dhe do t’i bëjë dy pyetje nxënësit A. Më pas diskuton e gjithë klasa për këtë çështje. Mësuesja sqaron paqartësitë dhe shton njohuri të reja. Për paragrafin e dytë, nxënësit do të ndërrojnë rolet. Informacioni i përmbledhur do të jetë:
- Kockat kanë midis tyre nyja dhe inde. - Kockat janë të mbështjella me muskuj. - Muskujt zgjaten dhe shkurtohen dhe zakonisht punojnë në çift. - Tërheqja e muskujve i detyron kockat që të lëvizin. - Muskujt e trupit lëvizin në çdo moment. - Energjia që i bën muskujt të punojnë, përftohet nga ushqimi që hamë, nga oksigjeni dhe
nga ajri me anë të frymëmarrjes.
Reflektimi: pesëvargëshMësuesja udhëzon nxënësit të plotësojnë ushtrimet 1 dhe 2 të tekstit. Nxënësit lexojnë detyrat
e plotësuara.Mësuesja ndan klasën në grupe dhe u jep detyrën:
- Shkruani një pesëvargësh për muskujt.
Pas përfundimit të detyrës, nxënësit do të paraqesin punën që kanë kryer. Mësuesja vlerëson punën e çdo grupi.
Detyrë shtëpie: Përgjigju me shkrim pyetjeve të tekstit.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Stuhi idesh Diskutim i ideve (punë me gjithë
klasën)Realizimi i kuptimit
(përpunimi i përmbajtjes) Rishikim në dyshe Të nxënët në bashkëpunim(punë në dyshe)
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Pesëvargësh Ndërtim i shprehive studimore
(punë në grupe)
96
Libër mësuesi: Dituria 3
Tema 7.6: Të ushqehemi shëndetshëm
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të flasin për rëndësinë e ushqimit në jetën tonë; - të dallojnë ushqimet me prejardhje bimore nga ato me prejardhje shtazore; - të listojnë ushqimet e shëndetshme për veten e tyre; - të vlerësojnë rolin e shumëllojshmërisë së ushqimeve për shëndetin e njeriut.
Mjetet: teksti i nxënësit, fletë A4 e përgatitur me alfabetin e njëpasnjëshëm.Fjalët kyç: vitamina, yndyra, proteina, prejardhje bimore dhe shtazore.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Alfabeti i njëpasnjëshëm Diskutim i ideve (punë në
grupe)Realizimi i kuptimit
(përpunimi i përmbajtjes) Di - dua të di - mësova Diskutim i ideve, paraqitje grafike
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Di - dua të di - mësova Ndërtim i shprehive studimore
(punë në grupe)
Zhvillimi i mësimit
Evokimi: alfabeti i njëpasnjëshëmOrganizohet punë në grupe. Mësuesja u shpërndan nxënësve fletë me alfabetin (A-Zh).
Nxënësit do të shkruajnë emra ushqimesh për çdo shkronjë dhe më pas do të lexojnë fjalët që kanë shkruar sipas grupeve.
Realizimi i kuptimit: di - dua të di - mësovaNxënësit do të plotësojnë kolonën e parë dhe të dytë të tabelës. Te kolona e parë do të shkruajnë
atë që dinë për ushqimin. Te kolona e dytë shkruajnë pyetjet që mund të kenë rreth ushqimeve. Lexohen pyetjet që kanë shkruar nxënësit dhe disa prej tyre shkruhen në tabelë.
Di Dua të di Mësova
- Njeriu ka nevojë për ushqime të ndryshme.
- Njeriu ka nevoje për ujë, ajër ngrohtësi, dritë.
- Njeriu duhet të ushqehet disa herë në ditë.
- Pse janë të rëndësishme ushqimet?
- A mund të grupohen ato? Si?- Çfarë përmbajnë ushqimet?
- A kanë të njëjtat vlera ushqimore?
- Cilat janë më të ushqyeshme?- Ç’dietë duhet të përdorim?
- Ushqimet na rritin, na japin fuqi, na mbrojnë nga sëmundjet.- Janë me prejardhje bimore dhe
shtazore.- Përmbajnë: proteina vitamina, yndyra, kripëra minerale. Më të ushqyeshme janë ushqimet me
prejardhje bimore.
97
Libër mësuesi: Dituria 3
Reflektimi: di - dua të di - mësovaPlotësohet kolona e tretë e tabelës, e cila më pas lexohet nga çdo grup.
Pasi plotësohet tabela, lexohet përmbledhja e kolonës së tretë. Vlerësohen nxënësit me notë.
Detyrë shtëpie: Hartoni një recetë ushqimi ditor.
Tema 7.7: Çfarë ndodh me ushqimet që hamë?
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të flasin për rëndësinë që kanë ushqimet për rritjen e njeriut; - të përcaktojnë organet e aparatit tretës; - të përshkruajnë funksionet që kryejnë organet e tretjes; - të përshkruajnë procesin e tretjes së ushqimeve.
Mjetet: teksti i nxënësit, tabela e aparatit tretës, ushqime.Fjalët kyç: energji, aparat tretës, stomak, kapërcell, zorre, anus, feçe.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Alfabeti i njëpasnjëshëm Diskutim i ideve (punë në
grupe)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes)
Vëzhgo-diskuto, tabela e koncepteve
Diskutim i ideve, paraqitje grafike
(punë me gjithë klasën)Reflektimi
(konsolidimi i të nxënit) Shkak-pasojë Ndërtim i shprehive studimore(punë në grupe)
Zhvillimi i mësimit
Evokimi: alfabeti i njëpasnjëshëmMësuesja organizon punën në grupe. Ndan nxënësit në 5-6 grupe, të cilave u shpërndan fletë
formati dhe u kërkon të gjejnë emra ushqimesh që fillojnë me shkronjat e alfabetit. Në përfundim të punës, nxënësit lexojnë emërtimet e ushqimeve që kanë shkruar dhe flasin për vlerat dhe rëndësinë që kanë ato për organizmin e njeriut.
Realizimi i kuptimit: vëzhgo-diskutoMësuesja vendos në tabelë figurën e aparatit tretës, të cilën nxënësit e kanë edhe në libër. Kërkon
prej tyre që të vëzhgojnë figurat. Më pas u tregon rolin që luan çdo organ tretës dhe përshkruan procesin e tretjes. Kërkon nga 2-3 nxënës që të përshkruajnë procesin e tretjes në organizëm.Mësuesja në bashkëpunim me nxënësit plotëson tabelën e koncepteve në dërrasë të zezë.
98
Libër mësuesi: Dituria 3
Reflektimi: shkak-pasojëNxënësit punojnë me shkrim në fletore ushtrimet e tekstit. Me pas i lexojnë ato. Mësuesja i
vlerëson për mënyrën si kanë punuar.Mësuesja organizon punën në grupe. Çdo grupi i jep etiketa të plotësuara me fjalët: këput,
copëton, zbut, shtyn, përpunon, përthith, nxjerr.Nxënësit duhet të shkruajnë për çdo folje, organin që e kryen këtë funksion dhe më pas t’i
ngjisin etiketat në një fletë formati dhe t’i lidhin me shigjetë me njëra-tjetrën. Në përfundim të kësaj detyre, mësuesja vlerëson nxënësit.
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 3 i librit të nxënësit.
Tema 7.8: Të kujdesemi për aparatin tretës
Objektivat:Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë mënyrën e përpunimit të ushqimeve në aparatin tretës; - të shkruajnë 5 rregulla për kujdesin ndaj organeve të tretjes; - të listojnë ushqimet që dëmtojnë organet e tretjes.
Mjetet: libri i nxënësit, fletore, ushqime të paketuara.Fjalët kyç: feçe, rektum, anus, vakte, dietë.
Organet e tretjes Funksioni
Goja, dhëmbët, dhëmballët, pështyma Ushqimet priten, copëtohen dhe zbuten me ndihmën e pështymës.
Kapërcelli Shtyn ushqimin për në stomak.
Stomaku Përpunon ushqimin me ndihmën e disa lëngjeve.
Zorra e hollë Përfundon procesi i tretjes.
Zorra e trashë Nxjerr jashtë ushqimet e panevojshme me anë të anusit.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Parashikim me terma paraprakë Diskutim i ideve (punë në
grupe)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Shkrim i lirë
Diskutim i ideve, paraqitje grafike
(punë individuale)
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Pyetje-përgjigje, shkrim i lire Ndërtim i shprehive studimore
(punë individuale)
99
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimit
Evokimi: parashikimi me terma paraprakëNxënësit kane informacion për organet e tretjes, prandaj mësuesja u drejton pyetjet:
- Cilat janë organet e tretjes? - Cili është funksioni i tyre?
kapërcelli
stomaku
goja
zorra e trashë zorra e hollë
organet e tretjes
Mësuesja shkruan në tabelë përgjigjet që japin nxënësit.Mësuesja shkruan në tabelë katër fjale: patatina, shijoj, dëmtoj, shëndet, dhe nxënësit formojnë
një tregim duke i përdorur ato.Nxënësit lexojnë tregimet e tyre dhe secili jep mesazhin. Një mesazh mund të jetë: njeriu duhet
të ushqehet me ushqime që mbrojnë shëndetin e tij dhe jo me ato që janë të dëmshme për të.
Realizimi i kuptimit: shkrim i lirëNxënësit kanë sjellë në klasë ushqime të paketuara. Mësuesja i udhëzon nxënësit të vëzhgojnë
etiketat e ushqimeve. Sa herë që do të ushqehemi, fillimisht duhet të shohim kohën kur ushqimi skadon. Kjo është e shkruar mbi letrën e paketimit. Në rast se ushqimi ka skaduar nuk duhet t’i hamë ushqimet, pasi ato janë të dëmshme për shëndetin. Nxënësit lexojnë në dyshe në libër disa këshilla në lidhje me kujdesin që duhet të tregojnë për aparatin tretës. Më pas, mësuesja u kërkon nxënësve të hartojnë disa rregulla, duke u mbështetur në të gjitha ato që u thane për kujdesin që duhet treguar për aparatin tretës. Nxënësit punojnë me shkrim në fletore dhe më pas i lexojnë rregullat që kanë shkruar. Mësuesja vlerëson nxënësit.
Reflektimi: shkrim i lirë, pyetje-përgjigjeNxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit, të cilat ua drejton mësuesja. Ajo vlerëson dhe bën
sugjerime.Mësuesja udhëzon nxënësit që të shkruajnë një dietë të shëndetshme të aparatit tretës me tri vakte. Nxënësit lexojnë detyrën. Mësuesja bën vlerësimin për punën e kryer.
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2 i librit të nxënësit.
Tema 7.9: Dhëmbët dhe higjiena e tyre
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të dallojnë dhëmbët e qumështit nga dhëmbët e përhershëm; - të përshkruajnë funksionin që kryejnë dhëmbët në procesin e tretjes; - të shkruajnë 5 rregulla për kujdesin që duhet treguar ndaj dhëmbëve.
100
Libër mësuesi: Dituria 3
Mjetet: libri i nxënësit, tabela e organeve të tretjes, furçë.Fjalët kyç: dhëmbë qumështi, dhëmbë të përhershëm, baktere, smalt
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Stuhi idesh Diskutim i ideve (punë me gjithë
klasën)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Rishikim në dyshe
Diskutim i ideve, paraqitje grafike
(punë individuale)Reflektimi
(konsolidimi i të nxënit) Pyetje-përgjigje, shkrim i lirë Ndërtim i shprehive studimore(punë individuale)
.Zhvillimi i mësimit Evokim: stuhi idesh
Rikujtohen njohuritë e marra për organet e tretjes. Mësuesja pyet nxënësit: - Cilat janë organet e tretjes? - Ku hyn ushqimi? - Ç’funksion kryejnë dhëmbët?
Mësuesja shkruan në tabelë përgjigjet e nxënësve dhe bën një përmbledhje të ideve që dhanë nxënësit.
Realizimi i kuptimit: rishikim në dysheNxënësit do të studiojnë njohuritë e reja në çift. Një nxënës do të lexojë paragrafin, ndërsa
tjetri do të shkruajë dy pyetje, të cilat do t’ia drejtojë shokut. Në paragrafët e tjerë, nxënësit do të këmbejnë rolet. Në përfundim bëhet përmbledhja e njohurive me mësuesen. Mësuesja shkruan në tabelë çështjet kryesore:
- Dhëmbët janë pjesë e gojës, që bëjnë prerjen dhe copëtimin e ushqimeve. - Dhëmbët e qumështit dalin rreth moshës 6-muajshe deri 2-vjeçare dhe janë 20 të tillë. - Dhëmbët e përhershëm dalin pas moshës 6-vjeçare dhe janë 32 dhëmbë. - Bakteret dëmtojnë smaltin dhe mishrat e dhëmbëve. - Duhet të tregojmë kujdes për higjienën e gojës (të lajmë dhëmbët, t’i kontrollojmë te
dentisti etj)
Reflektimi: pyetje-përgjigje, shkrim i lirëNxënësit u përgjigjen pyetjeve të librit.Mësuesja udhëzon nxënësit të shkruajnë 5 rregulla për kujdesin që duhet të tregojë secili për
dhëmbët.Nxënësit punojnë individualisht në fletore. Pas përfundimit lexojnë rregullat e shkruara.
Mësuesja vlerëson punën e nxënësve.
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 dhe 2 i librit të nxënësit.
101
Libër mësuesi: Dituria 3
Tema 7.10: Si marrim frymë
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të emërtojnë organet e frymëmarrjes; - të përshkruajnë funksionin e secilit organ të frymëmarrjes; - të përshkruajnë procesin e frymëmarrjes dhe të frymënxjerrjes te njeriu; - të shpjegojnë rëndësinë që ka ajri për jetën e njeriut.
Mjetet: libri i nxënësit, fletore, tabela e organeve të frymëmarrjes.Fjalët kyç: mushkëri, kafaz kraharori, diafragma, trake, hojëza.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Stuhi idesh Diskutim i ideve (punë me gjithë
klasën)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Tabela e koncepteve
Diskutim i ideve, paraqitje grafike
(punë në grupe)
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Kubimi Ndërtim i shprehive studimore
(punë në grupe)
Zhvillimi i mësimit
Evokimi: stuhi idesh - Ç’ndieni kur shkoni në pyll? - Si është ajri në pyll? - Po kur qëndrojmë në klase pa hapur dritaren, çfarë ndieni? - Ç’mbajnë polumbarët në shpinë? Përse u duhet oksigjeni? - Për çfarë kanë nevojë bimët? Çfarë thithin dhe çfarë nxjerrin ato? - Po njerëzit çfarë thithin dhe çfarë nxjerrin?
Realizimi i kuptimit: tabela e koncepteveMësuesja u thotë nxënësve të mbyllin hundën dhe gojën. A mund të qëndrojmë gjatë kështu?Pse?
- Njeriu nuk jeton dot pa ajër. - Ajrin e thithim me hundë dhe me gojë.
Në tabelën e madhe të organeve të frymëmarrjes përshkruhet emërtimi, pozicioni dhe funksioni i çdo organi. Plotësohet tabela bashke me nxënësit.
Organet e frymëmarrjes Pozicioni Funksioni
Hunda Në fytyrë Thith ajrin, nxjerr ajrin
Trakeja Mes fytit dhe mushkërive Përcjell ajrin
Mushkëritë Në kraharor I japin oksigjen gjakut, nxjerrin dioksid karboni
102
Libër mësuesi: Dituria 3
Reflektimi: kubimiNxënësit do të punojnë në grupe. Secili grup do të ketë nga dy kërkesa:1. Përshkruaj organet e frymëmarrjes nga ana e jashtme.Hunda ndodhet në fytyrë. Trakeja është një tub që lidh hundën me mushkëritë. Mushkëritë janë
si dy qese të fryra në kraharor.2.Krahaso: Me cilin proces ngjan procesi i frymëmarrjes? Ku ndryshon?Ngjan me procesin e tretjes, pasi te të dy marrin pjesë disa organe.
Ngjashmëritë Hunda thith ajër. Goja copëton ushqimin.Trakeja kalon ajrin në mushkëri. Kapërcelli kalon ushqimin në stomak.Mushkëria furnizon gjakun me oksigjen. Ushqimi kalon nga zorra e hollë në zorrën e trashë.
NdryshimetProcesi kryhet nga tri organe. Procesi kryhet nga 5 organe.Kryhet shume shpesh. Kryhet disa herë në ditë.
3. Shoqëro. Çfarë të vjen në mendje?Bimët dhe kafshët kryejnë frymëmarrjen, por bimët thithin dioksid karboni dhe nxjerrin oksigjen.
4. Si janë ndërtuar këto organe? Nga se përbëhen ato?Hunda ka dy kanale të holla. Trakeja ndahet në dy bronke. Mushkëritë përbëhen nga dy qese ajri dhe nga enë gjaku.
5. Zbato. Përse shërbejnë?Kryejnë procesin e frymëmarrjes, pasurojnë gjakun me oksigjen dhe nxjerrin dioksid karboni.
6. Argumento rëndësinë që ka frymëmarrja në jetën tonë. Njeriu nuk mund të jetojë dot pa ajër. Oksigjeni është i rëndësishëm për gjakun dhe pa gjak nuk jetojmë dot.Lexohen faqet e kubit sipas niveleve. Vlerësohen nxënësit.
Detyrë shtëpie: Ushtrimet 1 dhe 2 të plotësohen në libër, ushtrimi 3 në fletore.
Tema 7.11: Ajri i pastër dhe rëndësia për shëndetin
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të identifikojnë faktorët që ndikojnë në dëmtimin e organeve të frymëmarrjes; - të përshkruajnë pasojat negative të mjediseve të ndotura për shëndetin e njeriut; - të listojnë dy sëmundje që shkaktohen nga dëmtimi i organeve të frymëmarrjes; - të hartojnë disa këshilla për të mbrojtur organet e frymëmarrjes.
Mjetet: teksti, fletore, etiketa, albumi i trupit të njeriut.Fjalët kyç: mushkëri, astma.
103
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimit Evokimi: përvijim të menduarit
Mësuesja shkruan në tabelë fjalën “frymëmarrje” dhe nxënësit lihen të lirë të shkruajnë fjalë që kanë lidhje me të. Çdo nxënës plotëson në fletë dhe më pas, mësuesja plotëson tabelën me mendimet e tyre.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Përvijim të menduarit Diskutim i ideve (punë me gjithë
klasën)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Organizues grafik, shkak-pasojë
Diskutim i ideve, paraqitje grafike
(punë në grupe)
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Shkrim i lirë, pyetje-përgjigje Ndërtim i shprehive studimore
(punë në grupe)
organe
ajër
trake
mushkëri
FRYMËMARRJE
frymënxjerrje
oksigjentkurrje
hundë
thith
zgjerim
Një nxënës përshkruan procesin e frymëmarrjes.
Realizimi i kuptimit: shkak-pasojë, organizuesi grafikNxënësit njihen me temën e mësimit. Sot do të mësojmë se sa i rëndësishëm është ajri për
shëndetin e njeriut. Por duhet të dimë shkaqet që i dëmtojnë këto organe. - Pse duhet të marrim fryme me hunde?
Merren disa nga mendimet e nxënësve. Theksohet se qimet që ndodhen në hundë nuk i lejojnë papastërtitë të futen në mushkëri.
Nxënësit studiojnë tekstin në dyshe dhe tregojnë shkaqet dhe pasojat e dëmtimit të organeve të frymëmarrjes. Plotësojnë në çift organizuesin shkak-pasojë.
Duke plotësuar etiketat, nxënësit listojnë faktorët që çrregullojnë organet e frymëmarrjes: ajri i ndotur, mjedisi i ndotur, tymi i duhanit, qëndrimi me persona të infektuar.
Mësuesja sqaron se një sëmundje e organeve të frymëmarrjes është astma. Ajo shkakton vështirësi në frymëmarrje.
Reflektimi: shkrim i lirë, pyetje-përgjigjeNxënësit u përgjigjen pyetjeve me gojë. Më pas punojnë ushtrimet 1 dhe 2 të librit, të cilat i
lexojnë pasi i plotësojnë. Mësuesja bën vlerësimin e nxënësve.
Detyrë shtëpie: Krijoni një poster “Ajri i pastër, shëndet për njeriun”.
104
Libër mësuesi: Dituria 3
Tema 7.12: Qarkullimi i gjakut tek unë
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të emërtojnë organet e qarkullimit të gjakut; - të përcaktojnë pozicionon e secilit organ në trup; - të përshkruajnë funksionin e zemrës, arterieve dhe venave; - të shpjegojë rëndësinë që ka gjaku për jetën e njeriut.
Mjetet: libri i nxënësit, tabela e qarkullimit të gjakut, fletore e nxënësit.Fjalët kyç: gjak, zemër, arterie, vena, pompe, barkushe, parabarkushe.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) lexim-diskutim Diskutim i ideve (punë me gjithë
klasën)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Di - dua të di - mësova
Diskutim i ideve, paraqitje grafike
(punë në grupe)
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Pesëvargësh Nxitja për të përsosur të
shkruarin (punë në grupe)
Zhvillimi i mësimit
Evokimi: lexim-diskutimMësuesja shtron këtë pyetje para nxënësve:
- Ku ndodhet zemra? - Vendoseni dorën në zemrën e shokut. Çfarë ndieni ju? (të rrahura)
Mësuesja thekson se zemra është një muskul, që çon gjak në gjithë organizmin. Sot do të mësojmë se si kryhet ky qarkullim gjaku.
Realizimi i kuptimit: di - dua të di - mësovaMësuesja shkruan në tabelë:Qarkullimi i gjakut.Organet e qarkullimit të gjakut. Gjaku.
Klasa ndahet në grupe. Grupeve u shpërndahen tabelat. Nxënësit do të plotësojnë kolonën e parë të tabelës “di”. Aty ata do të shkruajnë se çfarë dinë rreth çështjeve të shkruara në tabelë. Në kolonën e dytë do të shkruajnë pyetje se çfarë duan të dinë rreth çështjeve.
Mësimi lexohet në heshtje nga nxënësit. Mësuesja diskuton me klasën për pikat kryesore të mësimit, duke përdorur dhe tabelën e qarkullimit të gjakut. Nxënësit plotësojnë kolonën e tretë me ndihmën e mësueses.
105
Libër mësuesi: Dituria 3
Reflektimi: pesëvargëshNxënësit të ndarë në grupe do të shkruajnë një pesëvargësh për zemrën. Nxënësit lexojnë
detyrat e kryera. Mësuesja vlerëson nxënësit.
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 dhe 2 i librit të nxënësit.
Tema 7.13: Të kujdesemi për zemrën dhe enët e gjakut
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të listojnë disa faktorë që ndihmojnë organet e qarkullimit të gjakut; - të emërtojnë grupet e gjakut; - të tregojë disa sëmundje të gjakut.
Mjetet: libri i nxënësit, tabela e qarkullimit të gjakut.Fjalët kyç: grup gjaku, hekur.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Diskutim Diskutim i ideve (punë me gjithë
klasën)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Vëzhgo, diskuto
Diskutim i ideve, paraqitje grafike
(punë në grupe)Reflektimi
(konsolidimi i të nxënit) Shkrim i lirë Nxitja për të përsosur të shkruarin (punë në grupe)
Zhvillimi i mësimit
Evokimi: diskutim Mësuesja u drejton nxënësve pyetjen:
- Ç’duhet të bëjmë që të kemi një zemër të shëndetshme? Nxënësit diskutojnë dhe japin mendimet e tyre me njohuritë që ata kanë. Mësuesja shton se
gjaku ka nevojë për oksigjen dhe për disa lëndë të tjera, si p.sh. hekur. Njerëzit që kanë mungesë hekuri në gjak lodhen shpejt, por mund t’u shkaktohen edhe sëmundje të rënda të gjakut.
Realizimi i kuptimit: vëzhgo, diskutoMësuesja ka vizatuar në tabelë një tabelë si e librit të nxënësit, në të cilin janë kategorizuar
grupet e gjakut. Nxënësit e studiojnë këtë tabelë në librat e tyre. Më pas, mësuesja e plotëson atë në bashkëpunim me nxënësit. Theksohen grupet që japin gjak dhe ato që marrin gjak.
Grupi i gjakut Mund të japësh Mund të marrësh
A A, AB A, 0B B, AB B, 0AB AB 0, A, B, AB0 0, A, B, AB 0
106
Libër mësuesi: Dituria 3
Reflektimi: shkrim i lirëNxënësit u përgjigjen pyetjeve të librit. Plotësojnë ushtrimet 1 dhe 2 të librit.Do të shkruajnë në fletore 4 këshilla për zemrën dhe funksionimin e saj. Në përfundim, nxënësit
lexojnë detyrat. Mësuesja vlerëson nxënësit për punën e kryer.
Detyrë shtëpie: Si duhet të veprojmë nëse në shtëpinë tonë dikush pi duhan.
Tema 7.14: Veshkat dhe shëndeti
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë funksionin e veshkave; - të shpjegojnë se ç’është urina; - të tregojnë pozicionin e veshkës në trupin e njeriut.
Mjetet: libri i nxënësit, albumi i trupit të njeriut, fletore, etiketa.Fjalët kyç: veshka, urinë, nefrone.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Tryeza rrethore Zhvillim fjalori (punë me gjithë
klasën)Realizimi i kuptimit
(përpunimi i përmbajtjes) Lexo-diskuto, nxirr përfundimin Ndërtimi i shprehive studimore(punë me gjithë nxënësit)
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Tabela e koncepteve Nxitja për të përsosur idetë
(punë në grupe)
Zhvillimi i mësimit
Evokimi: tryeza rrethoreMësuesja zhvillon një lojë me nxënësit.
- Cilat gjëra mund të pastrohen?(shtëpia, makina, trupi, klasa, soba, rrugët)Mësuesja ndërhyn duke thëne se mund të pastrohet edhe gjaku. Para se të shtjellohet kjo thënie,
nxënësit kujtojnë se ku e kane përdorur fjalën gjak. Përsëritet me grupe qarkullimi i gjakut, procesi i tretjes dhe ai i frymëmarrjes. Nxënësit shkruajnë nga një fjali duke ia kaluar fletën shokut tjetër e me radhë.
Realizimi i kuptimit: lexo-diskuto, nxirr përfundiminNxënësit njihen me objektivat e orës së mësimit.
- Cili është organi që bën qarkullimin e gjakut dhe ç’ndodh më pas?Hapen librat. Në fillim punojnë në grup, duke lexuar dhe duke diskutuar informacionin e ri.
Më pas komentohen figurat që tregojnë veshkat. Mësuesja ka përgatitur etiketa, të cilat nxënësit do t’i grupojnë sipas lidhjes që ato kanë. Etiketat janë: gjaku pastrohet, gjaku merr oksigjen, gjaku qarkullon në veshka, në zemër dhe në enë gjaku, në mushkëri.
107
Libër mësuesi: Dituria 3
Reflektimi: tabela e koncepteve Plotësohen tabelat e koncepteve, të cilat mësuesja ua shpërndan nxënësve me A4. Nxënësit
plotësojnë tabelat dhe më pas i lexojnë. Mësuesja vlerëson nxënësit me notë.
Pse formohet? Funksioni Ushqime të dëmshme
Ushqime të dobishme
Veshkat
Pozicioni Përbërja Ku formohet? Ku derdhet?
Urina
Detyrë shtëpie: Ushtrimet 1 dhe 2 të librit të nxënësit.
Tema 7.15: Sistemi nervor
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të emërtojnë organet e sistemit nervor; - të përcaktojnë funksionin e trurit; - të përshkruajnë si përcillet ngacmimi në sistemin nervor; - të përcaktojnë veprimtari që ndihmojnë ose që dëmtojnë sistemin nervor.
Mjetet: libri i nxënësit, fletë A4, ngjitës, makarona, oriz.
Fjalët kyç: sistem nervor, shtyllë kurrizore, nerva, neurone, kujtesë.
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Lojë Zhvillim fjalori (punë me gjithë
klasën)Realizimi i kuptimit
(përpunimi i përmbajtjes)Lexim dhe pyetje, tabela e
koncepteveNdërtimi i shprehive studimore
(punë me gjithë nxënësit)Reflektimi
(konsolidimi i të nxënit) Punë e pavarur Nxitja për të shkruar (punë individuale)
Zhvillimi i mësimit Evokimi: lojë
Mësuesja zhvillon me nxënësit një lojë për të provuar kujtesën e tyre. U drejtohet nxënësve: - Shkruajmë në dërrasë të zezë numra të ndryshëm dhe i fshijmë.
Nxënësit provojnë t’i shkruajnë sipas radhës. Qëllimi është të vënë në punë kujtesën afatshkurtër. Pasi mbaron loja, mësuesja i pyet nxënësit.
- Pse disa nxënës i mbajnë mend numrat dhe disa jo? Kush na ndihmon për këtë?Hapet libri dhe lexohet pjesa e parë e mësimit. Mësuesja saktëson njohuritë.
108
Libër mësuesi: Dituria 3
Realizimi i kuptimit: lexim dhe pyetje, tabela e koncepteveNxënësit punojnë në dyshe studimin e materialit. Një nxënës lexon dhe pastaj, të dy bashkë
shkruajnë termat kryesorë anash librit. Nxënësi i dytë bën pyetje, të cilat i shkruan në skeda dhe në fund i lexon në mënyrë që klasa t’u përgjigjet.
Sistemi nervor Pozicioni Funksioni Ndërtimi
Truri
Shtylla kurrizore
Nervat
Ndërkohë që nxënësit plotësojnë tabelën në fletore, mësuesja vizaton tabelën në dërrasën e zezë dhe e plotëson atë me nxënësit.
Reflektimi: punë e pavarurPunohet ushtrimi 2 i librit nga nxënësit në fletore. Nxënësit lexojnë ushtrimin të plotësuar dhe
vlerësohen nga mësuesja.
Plotësohen tabelat e koncepteve, të cilat mësuesi ua shpërndan në fletë A4. Nxënësit plotësojnë tabelat dhe më pas i lexojnë. Mësuesja vlerëson nxënësit me notë.
Pse formohet? Funksioni Ushqime të dëmshme
Ushqime të dobishme
Veshkat
Pozicioni Përbërja Ku formohet? Ku derdhet?
Urina
Detyrë shtëpie: Ushtrimet 1 dhe 2 të librit të nxënësit.
Tema 7.16: Njeriu lind dhe rritet
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të dallojnë ndryshimet fizike që kanë ndodhur në trupin e tyre; - të kategorizojnë etapat që kalon zhvillimi i fëmijës nga embrioni dhe pas lindjes; - të përshkruajnë ndryshimet që i ndodhin foshnjës pas lindjes.
Mjetet: teksti i nxënësit, fletë A4.Fjalët kyç: zhvillimi i jetës.
109
Libër mësuesi: Dituria 3
Zhvillimi i mësimit
Evokimi: diskutim për njohuritë paraprakeMësuesja pyet nxënësit:
- A keni ndryshuar ju nga lindja?Për 3 minuta, nxënësit rendisin në një fletë ndryshimet që kanë pësuar. Më pas i lexojnë
shënimet. Disa prej tyre vendosen në dërrasë të zezë.
Realizimi i kuptimit: lexim/përmbledhje në dysheNxënësit ndahen në grupe dyshe. Mësuesja u shpjegon se tekstin do ta lexojnë me paragrafë.Brenda dyshes, njëri nxënës do ta lexojë paragrafin e parë dhe më pas do të bëjnë përmbledhjen.
Në paragrafin tjetër ndërrojnë rolet. Mësuesja u kërkon disa nxënësve të ritregojnë paragrafët. Për secilin paragraf marr mendimin e dy nxënësve.
- Si bimët, ashtu edhe kafshët shumohen. Njeriu ka pasardhës fëmijën. - Njeriu ka këto faza zhvillimi: lindja, foshnjëria, puberteti, rinia, pleqëria.
Reflektimi: organizuesi grafik i analogjisëMësuesja tregon se rritja e fëmijës ngjan me rritjen e një bime. Ndan nxënësit në grupe dhe u
përcakton detyrat. Ata do të evidentojnë ngjashmëritë e ndryshimet mes zhvillimit të njeriut e të bimës dhe do të plotësojnë organizuesin grafik të analogjisë.
Njeriu Bima
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë)
Diskutim për njohuritë paraprake
Diskutim i ideve (punë me gjithë klasën)
Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Lexim/përmbledhje në dyshe Të nxënët në bashkëpunim
(punë në dyshe)Reflektimi
(konsolidimi i të nxënit) Organizuesi grafik i analogjisë Paraqitja grafike(punë në grupe)
Ngjashmëritë Dallimet
Të dy shumohen. Embrioni i njeriut zhvillohet në barkun e nënës, fara e bimës në tokë
Kanë nevojë për ushqim. Njeriu e përgatit ushqimin, bima e merr nga toka.
Etj.
Detyrë shtëpie: Ushtrimet 1 dhe 2 të librit të nxënësit.
110
Libër mësuesi: Dituria 3
Tema 7.17: Regjimi ditor
Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të listojnë veprimet që bëjnë për higjienën personale; - të shpjegojnë rëndësinë që ka shëndeti për veprimtarinë e njeriut; - të përcaktojnë elementet e regjimit ditor.
Mjetet: teksti i nxënësit, fletë A4, mjete personale të higjienës personale.Fjalët kyç: regjim ditor
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Harta e konceptit Paraqitja grafike e informacionit
(punë me gjithë klasën)Realizimi i kuptimit
(përpunimi i përmbajtjes) Përmbledhje e strukturuar Të nxënët në bashkëpunim(punë në dyshe)
Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Shkrim i lirë Nxitja për të përsosur të
shkruarit
Zhvillimi i mësimit
Evokimi: harta e konceptitMësuesja pyet nxënësit:
- A vini në shkollë kur jeni të sëmurë? - Si ndiheni kur jeni të sëmurë? - Çfarë do të dëshironit në ato momente?
Nxënësit do të shkruajnë njohuritë që kanë marrë gjatë kapitullit për kujdesin ndaj organeve të trupit. Nxënësve u ndahen fleta A4, ku do të plotësojnë pemën e mendimit.
për sistemin nervor
për organet e frymëmarrjes
për organet e qarkullimit të gjakut
për shqisat
për organet e tretjes
për veshkatKujdesi për shëndetin
Realizimi i kuptimit: përmbledhje e strukturuarMësuesja bën një përmbledhje të strukturuar të njohurive që do të marrin nxënësit. Plotësohet
tabela.
Shëndeti ynë
111
Libër mësuesi: Dituria 3
Struktura e mësimit: ERR
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit
Evokimi(nxitja për të nxënë) Parashikim me terma paraprakë Nxitje e diskutimit (punë me
gjithë klasën)Realizimi i kuptimit
(përpunimi i përmbajtjes)Vëzhgo-diskuto situata
problemoreTe nxënit bashkëpunues (punë
me grupe)Reflektimi
(konsolidimi i të nxënit) Rrjeti i diskutimit Diskutim i ideve (punë me gjithë klasën)
Mësuesja nxit nxënësit për të diskutuar rreth mjeteve të higjienës së njeriut, që kanë sjellë në klasë. Këto mjete përdoren për higjienë personale. (etiketa)
Më pas, mësuesja u tregon nxënësve foto të fëmijëve që argëtohen. Koha e lirë e fëmijëve. (etiketa)
Mësuesja tregon foto të një fëmije dhe një të rrituri që fle. Njeriu ka nevojë për gjumë. (etiketa)
Reflektimi: shkrim i lirëNxënësit shkruajnë në fletore veprimet që kryejnë për higjienën personale. Lexohen disa nga
shkrimet e tyre. Bëhet vlerësimi nga mësuesja.Punohen pyetjet e librit të nxënësit.
Detyrë shtëpie: Krijoni një poster për higjienën në klasë.
Tema 7.18:Siguria ime
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të afte: - të tregojnë të paktën 3 rregulla të qarkullimit rrugor; - të tregojnë disa rreziqe që mund të vijnë nga përdorimi i ushqimeve dhe i ilaçeve të
pakontrolluara; - të listojnë rreziqet e mundshme në rrugë dhe në shtëpi. - të vlerësojnë rëndësinë që ka për jetën e njeriut zbatimi i rregullave në çdo mjedis.
Mjetet: libri i nxënësit, fletore.Fjalë kyç: siguri, semafor, detergjent.
Evokimi: parashikim me terma paraprakëMësuesja ndan nxënësit në dy grupe. Shkruan në tabelë dy grupe fjalësh me nga 5 fjale secila.
Nxënësit do të shkruajnë një tekst të shkurtër duke përdorur këto fjalë.
ilaçe fëmijë mjek pi spital
Biçikletë rrugë makinë fëmijë plagosje
112
Libër mësuesi: Dituria 3
Nxënësit lexojnë shkrimet e tyre. Vlerësohet puna e nxënësve nga mësuesja, që jep sugjerime aty ku ajo e sheh të arsyeshme. Vihet theksi në faktin së fëmijëve u rrezikohet jeta nga pakujdesitë.
Jeta rrezikohet
në shtëpi
në rrugënë mjedise publike
nga ushqimet
në detnga kafshët
nga ilaçet
detergjentët
Realizimi i kuptimit: vëzhgo-diskuto situata problemoreHapet libri, lexohet paragrafi i parë: Ilaçet...Nxënësit vëzhgojnë dhe komentojnë figurat. Ata thonë disa rregulla qe duhet t’i zbatojmë në
shtëpi.Lexohet pjesa e dytë: Detergjentët...
Nxënësit vëzhgojnë dhe komentojnë figurat. Gjithashtu thonë disa këshilla qe duhet te zbatojmë në shtëpi. Në të njëjtën mënyrë veprohet dhe në paragrafin: Në rrugë...
Nxënësit flasin për rreziqet në rrugë të cilat ndodhin për arsye te ndryshme të cilat mund t’i përmendin nxënësit.
Mësuesja krijon situata problemore për t’u zgjidhur nga nxënësit.1. Lola është vetëm në shtëpi. Asaj po i dhemb dhëmballa dhe nuk di ç’të pijë. Si do të veproje
ajo?2. Jeni vetëm në shtëpi me vëllanë e vogël. Papritur ai lan duart me detergjentin që lajme banjën.
Çfarë do të bëni?3. Eni po luante me motrën në lulishten para pallatit. Pas disa çastesh, aty kalon një qen dhe e
kafshon. Si do të veproni ju?Reflektimi: rrjeti i diskutimit
Mësuesja u drejton nxënësve një pyetje, së cilës mund t’i përgjigjemi me PO ose me JO. Nxënësit japin përgjigje, të cilat do t’i shkruajnë në fletore te argumentuara. Diskutimi i pyetjes me gojë bëhet me grupe kundërshtare. Pyetja është kjo:
- Kur ju kryeni në shtëpi veprime qe rrezikojnë jetën tuaj, a mendoni se kanë faj dhe prindërit tuaj?Pse?
Vlerësimi: Vlerësohen nxënësit me notë.Detyrë shtëpie: shkruani 5 këshilla për sigurinë e jetës në shtëpi.