LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    1/346

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    2/346

    Las izquierdas

    latinoamericanas

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    3/346

    Las izquierdas latinoamericanas / Pablo Alegre ... [et.al.]. - 1a ed. -Buenos Aires : Consejo

    Latinoamericano de Ciencias Sociales - CLACSO, 2010.346 p. ; 23x16 cm. - (Becas de investigacin / Bettina Levy)

    ISBN 978-987-1543-54-0

    1. Sociologa Poltica. I. Alegre , PabloCDD 306.2

    Otros descriptores asignados por la Biblioteca virtual de CLACSO:Izquierda / Gobierno / Oposicin poltica / Democracia / Polticas

    pblicas / Modelos de desarrollo / Economa / Amrica Latina /Cono Sur / Argentina

    La Coleccin Becas de Investigacin es el resultado de una iniciativa dirigida a la difusin de los

    trabajos que los investigadores de Amrica Latina y el Caribe realizan con el apoyo del Programa

    Regional de Becas de CLACSO.

    Este libro presenta las investigaciones que los autores realizaron en el marco del concurso de

    proyectos sobre Gobiernos progresistas en la era neoliberal: estructuras de poder y concepciones del

    desarrollo en Amrica Latina y el Caribe y Partidos, movimientos y alternativas polticas en Amrica

    Latina y el Caribe, organizados por el Programa Regional de Becas de CLACSO con el apoyo de la

    Agencia Sueca de Desarrollo Internacional, Asdi.

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    4/346

    Coleccin Becas de Investigacin

    Las izquierdas

    latinoamericanas

    De la oposicin al gobierno

    Pablo Alegre

    Roco Annunziata

    Florencia Anta

    Marcelo Marchesini da Costa

    Sebastin G. Mauro

    Julia SantAnna

    Daniela Slipak

    Federico Traversa

    I

    Ins Pousadela

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    5/346

    Editor Responsable Emir Sader, Secretario Ejecutivo

    Coordinador Acadmico Pablo Gentili, Secretario Ejecutivo Adjunto

    Coleccin Becas de Investigacin

    Directora de la Coleccin Bettina Levy, Coordinadora del Programa Regional de BecasAsistentes Natalia Gianatelli - Luciana Lartigue - Magdalena RauchRevisin tcnica de textos Ins Mara Pousadela

    rea de Produccin Editorial y Contenidos Web de CLACSOResponsable editorial Lucas SablichDirector de arte Marcelo GiardinoResponsable de contenidos web Juan AcerbiWebmaster Sebastin HigaLogstica Silvio Nioi Varg

    Produccin Fluxus Estudio

    Arte de tapa Ignacio SolveyraPrimera edicinLas izquierdas latinoamericanas. De la oposicin al gobierno(Buenos Aires: CLACSO, noviembre de 2010)

    ISBN 978-987-1543-54-0 Consejo Latinoamericano de Ciencias Sociales. Queda hecho el depsito que establece la Ley 11723.

    CLACSOConsejo Latinoamericano de Ciencias Sociales - Conselho Latino-americano de Cincias Sociais

    Av. Callao 875 | Piso 5 | C1023AAB Ciudad de Buenos Aires | ArgentinaTel. [54 11] 4811 6588 | Fax [54 11] 4812 8459 | |

    No se permite la reproduccin total o parcial de este libro, ni su almacenamiento en un sistema informtico, nisu transmisin en cualquier forma o por cualquier medio electrnico, mecnico, fotocopia u otros mtodos, sin elpermiso previo del editor.

    Este libro est disponible en texto completo en la Red de Bibliotecas Virtuales de CLACSO

    Patrocinado por la Agencia Sueca de Desarrollo Internacional

    Director editorial: Juan Carlos Manoukian

    Consejo editorial: Mariano Garreta, Susana Ferraris, Violeta Manoukian, Hctor Olmos

    Produccin: Cecilia Camporeale, Toms ManoukianComunicacin: Ignacio Snchez DurnAdministracin y logstica: Eliana Fiorito, Ariel Schafran

    Ediciones CICCUS | Medrano 288 | C1179AAD Ciudad de Buenos Aires |Argentina

    Tel. [54 11] 4981 6318 | [email protected] | www.ciccus.org.ar

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    6/346

    ndice

    IntroduccinIns Mara Pousadela 9

    Parte I. Genealogas, trayectorias y perspectivas

    Los giros a la izquierda en el Cono Sur: gobiernosprogresistas y alternativas de desarrollo enperspectiva comparadaPablo Alegre 31

    Polticas sociales y desarrollo: los desafos paralas izquierdas de Chile y UruguayFlorencia Anta 77

    Parte II. Los gobiernos de izquierda antela cuestin social

    Irmos que no se falam: programas detransferncia de renda, sistemas de proteosocial e a desigualdade na Amrica LatinaJulia SantAnna 131

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    7/346

    Formao da agenda governamental do Brasil eda Venezuela: as polticas pblicas de economiapopular e solidria revelando projetos distintosMarcelo Marchesini da Costa 165

    La izquierda uruguaya frente al dilemaredistributivo. La experiencia del Frente Amplio,de la oposicin al gobierno, 1971-2008Federico Traversa 211

    Parte III. Seas de identidad de la

    izquierda y el progresismoEntre lmites y fronteras: articulaciones ydesplazamientos del discurso poltico en la

    Argentina pos-crisis (2002-2004)Daniela Slipak 243

    Prdica y crisis de la retrica progresista en laciudad de Buenos Aires (2003-2006)Sebastin G. Mauro 277

    Apostando a lo local: la democracia deproximidad en el Municipio de MornRoco Annunziata 309

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    8/346

    9

    Introduccin

    Ins Mara Pousadela

    En El curso dE la ltima dcada ee eeee gbe e e pe e a l p -e p qe pe, ve g e pee, eg qe e g e ep- e zqe e epe p. se eg y eg e zqe, e e-zqe pge; ebg,p e e e p x ebeqe h ve .

    se e ee e e Fee p V eb e age p n Khe ge e pe (

    p-ve qe, pee e j -, e e pp e eeh e zqe, y qe eee e ee ve) y qe b ge-; e be P tbhe ebez p il sv; e mve s e Ev me e B-

    v; e P s he qe, e e e cee P p de, eev evee pee r lg y mhee Bhee; az Pais (Pa-

    v y sbe) e re ce e E; az P

    p e cb e p Fe lg e Pgy; e Fees e lbe n (Fsln) e de oeg

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    9/346

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    10/346

    Ins Pousadela

    11

    e e e. n e , pe, e epehee ee qe p. E ee, eb-g, pee epe e e ee qeee e p e ee e e e ege

    eee e e qe, ee e- e p epe y e hj e e pee, h e p e ve e . c vee- eeg, e e e epe e ve e ve p qe pe ee b, y e ee e epez e b, y ee p e e e, geeee e eg e e e p pb e pep-e e zqe.

    t g e e zqe qe ee eg e pe jeg eee y eejz. E h e e, p ejep, e- ee pee qe eh b be pqe p, e e e veh ad hoc e-b p p ee pee ee; e , e b, peee ee e -bez e p e pp, e g ye y/e e pe. l e e timing y expee- e e gbe p e e: e ge ee e ev v e e pe Hgchvez, e gev, e eeg p pe vez e 1998, expee h eee: e gbe e m F-e, e e exe, e g e E sv e e e-be e e.

    a pe, ee e ez p y e -e y y e expee e gbe, heeee eee je p, peee e e pe y e-e pbe e ee y e ve,

    pe e e y e e ev- e, e p, p hy qepe pee e e qe e heh e qe, epe-eeee e qe hy heh h e e gbe, e qe hbe heh hbe eg , e pee e y e v p e e e ev -e ebe. de h qe eg alternativas peze be ez p e e pehee e e e e expee e zqe, e ezqe-

    y pge. E ee, zqe , -vee e pye bvee

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    11/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    12

    ev e e p e pe-b ge, e pepev e, e pee- ev ebe e e ex e gb-z. ag e e eee v ej e qe

    ebe, pe b e e e e ve e e e pp e p; ebg, e p p e ve ebe qe ye e e- e.

    E ve, e zqe e pee ee -ev , b y be pee e ebe pe; e g , e heh, eg pee e exp e e evbee exe y gee e e e e-

    . Eege, pe, expe e -ebe b, y be , expe e p-ebe.s e p e begee e zqe ebe eve e pge; e ye , e b, e ebe e e e pqe e zqe vee, peee, pe. a, pe, ee be e ee hee e ee ebe :ege p, ee eeeee p-z, ep pb pvz, pbe z y je ve e eeh ve b p hb eee e eeh e. a e e geg pgpe e p e eehe e v ee epe p y e pe e-e y, e e epe e p p epe e- y expev e , e ee epeg e e p y e e e qe e e, eg , e e e e g e epee. E e , e heh, e e zqe e eg pe e hj e e e epee,

    e ehz e e e e e-peev y e v e epz e p-pv y pv e e e , e, p ev e ee gbee y gbe.

    Q e, ee, e e zqe hy? P q eg e-pe e eg ve qe peeee e pe? l epe e pe: pqeee e ge bj e e- p gv e p. Y he, peee, pqe

    p e e ez ve. aqe qe e e z-qe e eeh pee b, ee ahy Ge

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    12/346

    Ins Pousadela

    13

    (1999: 52),1 pee e e zqe y e eeh - ep. l e pz. l z p pee e e e e e ve e ev peee e heh e qe e p e

    vv ee eeee pepee p peeep ee e ep p. Pe qe e y e e , veve b .

    l evz e p ee zqe y eeh, ebg, e e e g e qe e-z q. Exe g pp pz e e,e e g pp qe ee e eeh? E pbe e ee p ege g qe zb nbe Bbb e e h g

    y j . a , Ge geg g epee,e qe pe e zqe b j, qe ee qe e gbe ebe jg ppe ve ee. E g e hb e j e pe e qe e e zqe g ee e pe ep. l g e pe be pqe eeeve p pe ve, e bee y ee gee (Ge, 1999: 55).

    a e evee b, ebg, - ee ee e h p pee e ,p e, eeh y zqe. E e ee e-, e ee, zqe y eeh pee e gp y e e g e be, ge e ebe p p e e Jh rw be j eq, qe pee e p- be e e rbe nzk y m Fe.E e p e b e , e b, pp eh y g y be , p bey, p e , e e y . ce e qe e ee p

    p hbe e pe bee y ev qee eeh y e zqe, pe e p qe ve pe e- e qe e bev eee e ee b ee,qe ge e e. cvee by,, qe e e, eeh eeee eqve ev zqe e-: e ve, ej, e eeh qe e e (p p, peee, b

    1 Ge, ahy 1999La Tercera Va. La renovacin de la socialdemocracia (m-: t).

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    13/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    14

    e ebee), e zqe eeb y ee p qe b qe e E ebee , e e ex e, e ge e E pp.

    tv e e ee e pp, e qe hbe ( h qe ebe e e e pge-) , e ve, e eeh e zqe, y qe peee ev p b b, qe eee e be eee. Ee e e e g be ebe ep eee p h e gbe qe pee e zqe: eeh h, g -, eg, e v e e pee ep-p, ee , p g e pe. E e ebe e-

    e e eeh h e p, e pe p e qe eg ee epee be e e e qe h v. a, p ejep, pee hbe pe e ve e e zqe qe e e age e ee, eeh h- h eg ( qe v e e qe- e pepe p e eeh) e ejee pe e ev e p epe p e gbe eKhe, qe e h e e e e g zqe e eg. E ye, ebg, e ejee g p e e ep e j epeee. o pee ee e be e -p, pe, e be gbe y -, ve p e ebe e ve, e ee, epp p p e ee,hy eve gbe.

    Pe, be, qe e e p e( e e p pbe, y qe ez e ge gbe e zqe pge ee-

    e e g e pe e e p ) p qe qe ee zqe e pepev g, e e j . ah be, ge e ebe , e e zqe e e e ge, e qe e e jeg e eee y e p pb g e pee ex e eev ebe y pe e ee e? E e e ebe , y pe-e e evee q e e eeh y q e zqe.

    P e, he e jzg e e e gbe p ee, p ee p e e e (

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    14/346

    Ins Pousadela

    15

    e)? cee qe gbe e e zqe , e, pp, be p ee qe e pg e e f y, ee, ee e e? o jzge, epevee, p p

    p ej b e ge y pbez, e e qe e e pz e hbe ype e?

    E e ee p e vee e qe g e- e zqe e hy e ebe e e-be qe pee x. dh e : e peee pqerealmente e qee ebe y expee e ve e gee ee peg p e e eee e e

    p e y, e, esentido qe p -ee vej ee eg. Pee, p ejep,e e e e e E. E ebee ve e b, p , be e e qe e E ve; pe , e ee, be y e eE. E e ebe ee p e-e e, b p e e eee e j g ev e E p e be h e epee eee, e-, e y ee ee pb, bee pb-, pvee e, eg e y e -pee, pz , gz e pe e ey, ez ege y e, y peeg bjev gbe.a e ebe ej eez e qe e e pee E e e e, h e eeee qe pj e ebe b e qep ve e y gze gbe-ee pee he, epeeeee e ebe y e-

    p p z pvee ezh p , expe f, e e ge e, , p e ep ee epe e E.

    a pe, e e g je g, e -ve, ev e e E. s ebg, e Ep y e e bg y e e E pev p- e ebe. c h ee E e eep p y e b ee, y e

    ep p e, , p, be-e, bz, ee e eee. Fe be

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    15/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    16

    e E qe gbe ebee p epe-e e h. E bj , pe, qe heh mal heh, p gee, pe heh e antes e e pee ev zqe. E ee, e E qe hy e e

    ege e, e y e , e vej E epe p , vez , ee E eg pz epe e eg e jeg e.

    ag pee ee e e qe p eee . iepeeeee e e je eg e zqe y e, ebg, ey epee e y e e e qe z-qe eee exee, e a l y , ee- g e g XX eb e e e

    e e E. t e e ebe, ebg,ee pee hbee b: e qe e g pe, e e p, eeg e -z , ej, rez e epe pv pevee pvz, e h p ee epvz e epe e ev pb qe e pvz y eeg e y p- e e ee e pb. o e p pbe e e exe, peee ee he e pg e zqe e: e- qe e g zqe eeeee eg peh expe vez ep e e gee eg-, e e e age, epeee e y e zqe e e pe eegexee ve. a pe, e e e ee peee K-he g ee e e expe y e vee e qe e j e pg , e b,e e pev pg e e qe e p e e Fme ie e bjev e e be e

    vez y p epe e e y e jeee g e e. E pb, e eebe e ve y e e qe e - e (ee ehb e g) p e pehe e zqe. E heh eqe ee pg e ez g eev pev eee bev pep e Khe p e e e b p ep e j zqe qe p.

    E e , e pbe qe p e zqe ehy, qe , e ev e p e p-

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    16/346

    Ins Pousadela

    17

    yee , e e le, e p ee e ve qe y ee e . lzqe ee pe e e pe peee e -e e qe ee e p ee p e ebe-

    e be e ge ee hbe p e y, pev e e e v y e evveegb e pej e pevbe, y pee e vje e eez eeee.

    l p ee p e pe e ee: p , e e e qe e heh e- y bepe pp e e qe vev e-gbe; p e , p ebe y, e, beh e e e qe p pe pbe y

    eh, e ee , e p e pbe. n e exge, e eee, e qe e e p e e he pbe;, e qe e e eee, qe e zqeh peee he qe qe, jzg pbe,hb pee epe e hze e evpbe.

    t e, eevee, e qe h eepe zqep-ebe e e ex e gbz. E ve e-be, e pe e gbz v ee p -vee be e E e bee y, e e e a l,be ve pp. de q gee e b peee p p be e, vez qe hz pe e ep e e e b e peg y e pv? Q pee he gbe (ezqe, e ee ) ee ee e vbe e- qe e eve p e p e e e be?

    l epe e pe: pee he h qe qe e pee e ve p-

    be. l ee be ee; e ve, y e pbe p- e pe e e e p e eee p e. s ebg, e e e ve, pe e e e pe e gbz qe pe ee ee, epeee y

    vebe e eg e pee ee e p pe mx he e . a, p ejep, pe je e g ee p ex-

    ee p, p e e.l e qe p e ee -

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    17/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    18

    e e pqee e ce e Whg v e p ep, eg eg e, g e epev p y pe p ppe ep. E g e peev E, e-

    e p eg, e qe e ee e eee e p e eve y eg(e h qe, e ev, gee pbe p e e eevee ee e e qe e q).E e , p , e vz e g p e eqe p e ce e Whg, e eebe exg p .

    c e e , ebg, e pbe qe egb ee e eg e e-

    y e bee e e eve p eeev be e v ee e e eg -e e ve. Fe e ep eee, e e hege e ebe, e ee e egalternancias qe je g pb, alternativa, ehe qe, eg q, e eb e p he. l p

    vv e pe e p , e e ge e exee. l ev gbe e p-ebe- e ppe e qe, be eve e-e qe p e bee e e, qeb e ge p eg e fj e pe epev y ev e pv, p pb g y pee e e qe e e gbe e e ebe e p e ee e-p h exe p y p pepb p pee y epe e eqb e.

    E q e g ev gbe e zqe p- pevee ee ge e y exe p-

    b? l epe v e.mh e expee e zqe e e pe e hez. E h , b pe p p qeh e e eep p qe zqe e e g-be expe Fee tve e ee ve epee eeh. E , p e gbe e ee j expev qe qe, -p, b zbeee epe e exee. Eg e z eee g e e

    ppe; e , pbe peexee peee e gz. dee e pe, e ee, he

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    18/346

    Ins Pousadela

    19

    be qe e e e ee ve e expe-e. a e e ex g e e e e, pe, q e.

    Ee b ee e e vege e-

    p j e jvee e e peee eve pe e a l e e e ePg clacso-a: e e e, e,e y p e ev gbe pge e eg;y be expee e p y ve eev p e e e e e - e epee y e. l qe e pee ee geeg e p y vep qe eg e zqe e ezqe-

    e g , y pge e ; ebe -ye ee p pe y e expe-e e e pe; pee e e e, ezevee e ve y pe e; ebe f, e y e p, peee y; y ex g e p pee ee eg gbe.

    l pepev y vee e v pee e bj. ag b v e e pv, e bje e b b e pe qe ve eg; e e e p- e e y e e geee, y e e g e e e e e zqe; e e e y , ee, eb e g expee e b . apee e y z, e v, ee eeepepev y e vee, expee e gbe y/ p- e zqe/pge e age, B, che,e ugy y Veeze.

    m epeee, e p qe eg pepe e ee ve exp geeg, z ye- y z pepev e gbe pge e n- Khe e age, r lg y mhee Bhee eche, y tb Vzqez e e ugy. E e pe e e, ee gee, Pb aege g e b e e qeexpqe ge ee exee ee gbe p-ge e e pe e: e e pe , e gbe- e p e z ve y e eg

    pe, e pe, qe g e pg ee e e ezg e e-zqe; e e eg, e e

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    19/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    20

    p, ce, p e-, y p e zqe ee; e eee, p qe ye , -, ee e zqe epeee y gp peee

    e p e. s h e e qe qee e expee y qe pee qe e g pge, e e b e e ee p e e e e g pz qe bye ye y eee e e pe e pe.

    E e p gee, Fe a e eg e e pb e e ev e e e p-ge e e e pe che y e ugy y be e e

    qe pev e e y eq eeg e h e. c ee bje e ee ex ee e p pb e p e eq y e epez pv p eche p gbe e r lg y mhee Bhee, y p ee tb Vzqez e e ugy. Pee e h eeee expee gy, g eb pe yeg g e e e e qe pee y e qe ee e e e e e- pge. a pe, qe e pe - pv ee ve e pe p e e eg e pee y p g p e ge e gbe, qe h -p e e. E eje e p e, e b, gee e gee e e eg e jeg ebe.

    E qe e eee p e eq, eeqe eez e qe h ez e gbee Fee ap e e ugy; e , ebg, -, pqe e h v e exyee eg

    e ee be y e b, e e e p ev. o epe , p , e e e ge e be qe gz eep p eg e g pb h ee e vebe; y, p e , e -g qe pee p qe e ez epe eee ev e e eg e -e gy. P e e che, e b, by e e eeg y p h e e e-

    e e y e e e pbez vez qee e ee e e eev e eg. E e be,

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    20/346

    Ins Pousadela

    21

    a ee qe, y e x, gbe zp e pe ge e e e e e - e e p gbz. E b , eb-g, qe h p he qe e b e e

    e pv y pye yee y ebv.sge e pe, pe, e e e e e ee y eq e e e ev e e e.

    l eg pe e b e e e g -pe e e, e p, e . Ee p e B, Veeze, e ugyy mx. l e ee eee epe,pe ee e e e heh e qe h e gbe p e ex pge. E

    ex pee, vee eeg, j e be ee e pv e ye pge ee e e e eg e e Pgope e mx y e Pg B F e B qepege e bjev e pe e eve e qe pe-e e pg epee e eg e pe.

    E e p qe e be e e, e ee, Jsa exp qe pg e ee e e ee pbe e pb pe e -e e p p e e e Ee eg. my z p gbe qe e ve ee pee e vee, e p ee e g p, qeep be ve e eqvee e e ev vee e e y e . t ex ppe e, e e e y e- pbe e eve e qe h bje pg ope y B F, ye qe

    be e b e bev ee e pv, e-e pe ee e ee epebe e e e y eg pz. E e ebe ee eex qe exe, e bpe, ee e pg z y p vee,pee e qe e eee ev e y e-. se , , e p pebe e v e e e, pe ej e e eeg pe e e e ep egee e pbez y e epbe e eg . s h e he g ee

    epe e ev, gbe pge ebe, pe,e ge ee pbe.

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    21/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    22

    E be pee evee e e p qe me mhe c, e vez e e e p- ee p e e e ee p y p- veez e e pp. a p e

    qe b e e ee e e epe e eee e eev e eeve e e p e e pp gee y ex gee e g- e gbe epbe e pee, epeeee gze e e v, p y , e - ex ee e pe e e bp, e qe p e y e qe e e ( ) e e pye p e .

    Ee e ee ee ee b p-e e e p, e qe e eee peep e pbe p, e ye g e fv e ex . E pe g, e e qe h e e ve pbez y ex e v pbe p e Veeze,e e B e e eb e e ee e bj y, epeee, e e eev ee-pe. E eg g, by qe p ee e pbee gbe veez p p ez p e e , e qe p bepe e e pv p e qehb e g e e he. tee, e ee qe ee ee ex e e p e e f y peep e ezexp qe p be e e p ex, e qe veez b ep-z bee e gbee, exye ee pveg. c ee e e, e pe e

    e ge gbee e Veeze ep e e vz, e e e qe e e v, e peee chvez, e py e gz-e ppe p pee; e B, e b, epe pee e ep e v exe, pe p- e p y ev p pp gzee. Fee, mhe c e eee e e qe e y e vee p p e p: e qe e

    B e e, eje e eee pe-ee e qe e expe y v ee e-

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    22/346

    Ins Pousadela

    23

    gee p p pb, e Veeze e pj ee e ee e pp y gbee ee eg (y ) e p. Efy evee be e e e p ee,

    qe e B p e ge ee e eee me e tbj e e Veeze e eb pe y e me eg e pee- v.

    t e ee ee ye e eee pye p e eee ez. E ee, bee qe e eee e p e e ppy eeje, bjev e qe p pb- v evee. me qe e e e Veeze e-

    pp ye e eje e e pye e - qe e e ev, e e e B e eepe pee (y y e) e e e e p , e e ej e , e pe e qe e eee pbe e b-e e ee eve e pb. aqeqe e b ee e pv e e p- e, e , pee e e pe e pye p- be eee: e e e epe ; ge e e p ee pe pbe e qe gz ee ge, e e eg-. cbe e p qe, pjee, e e y g e e e e e epev pyep ee p e e pp veez e h ez y ebee-e y qe gze e be.

    l eg pe e b e e e p e Feetve be zqe gy. se , e g, e ex- qe b p hbe e pe pe pe

    z, peee, geeg, ye y pepeve Fee ap. s e p p e e e be z-qe e ee e , e e ebe -peee qe e eje qe e be e Fee ap e p (, ej, pe g e ep) ee pbe e eb. E , e ee, ex y pez eeg e p e gy e-e e 1971 h eg gbe e e 2005.az, , p e e pee

    e e pe e gbe eep z e qe epe pp e zqe, y e vb e

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    23/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    24

    eeg ebv, e qe e eee ebe e py e qe e eee ee be pbez, g y eg. repe e ee p e p, tve p qe p eb-

    v e Fee ap pbbeee e evee ex: hb e ee e e ( ex, ebg, e gee ee y ee) y, qe pge ve e e e ege,e ugy ee pe e -b e ge e eg. s e ee e e e heh eqe e hb e eg eg e pe, e pee bg p ee; be, ej ee e pv p zqe e eg e e e

    qe e vb e ee p e p e h ex .t p qe pe ee pe e b, -

    ee, e e e age. n peee qe ex qe e g e pbez e e e zqe pge e v-e ee p: e , ep e , e e qe, e e e ve , pee ye e p e e e g zqe e eg.

    E pe e bj qe eg e e e e qe e e e ve . E , de spk e e e qe e e khe p-ebe,-ebe y e zqe ee e e eb e pe e ep e z epeev qev g p ep e e e e epeee e e 2001. a pe, ex pe y epzev qe E dhe n Khe e-z e epev gee peee e e e e p . l

    bev, e e e pe, e e e p p eee y e e-, be z ee p y e e e, e e-g e e e . l e ee e p y e qe z dhe ge spk pz pKhe p e vee e bp e. E eqe e khe vee pe ebe h eep p, y qe b e pe qe e e gpe e E e 1976 y e 2001. l -

    p ee p ez y p qee pee e ee ee e eeh h,

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    24/346

    Ins Pousadela

    25

    p e y e, eb e ge- y e ev e p y e e e, gee vee g e be e e Khee ee, e peee e qe bb e ee

    gbe pe e 23% e v, eye pee, ye pp ezg y ee e k-he (pehe, ee ee, ee e pe- e zqe), ep qe bj be epe v epeev.

    E e p gee, seb m e b e e ve; exee, e e Be ae, pee, e pe e p p e e epe e v p p pe epe-

    y p e pee e ee peee epeee, , e ee fe yee pge. E ee , e e e e p p , e b, e ee p epe.E , e ee, ex ge e pge e e Be ae y e e qe p e evp be e py y eg exeee e ep p, e e e pe- y e ee, pbe e e pp p qe p. t h ve, ee m,e g e e pge qe qe e pe e p e hege e p eee. E hb- p g e e ev e pge, p ejep, e e e, epb, pp- e, , e be ge. de ee , e e e eeeh ez, m m, e eee e 2005 y 2007 e epe p e e e exp e g pge e p- y gee pp e be e ge eee

    y pee qe ee e ve eg eee.

    E e p epz, j r a-z, mp e m, e e e y qepe e pej e p e pv e Be- ae. dee 1999 m e gbe p m sbbe, jve p peee e ezqe Fep (FeeP s) qe eg ee e be e azucr-Fep y e eee e 2003 y 2007 ee e gp-

    ve e pp e, nev m. l expeee pge ve p p q, eg ,

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    25/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    26

    e e e px. a e ppe e p, ge e sbbe pj g e ep p b e p e geepe e ge pb y e pp e

    ve ee ve e. Ee ve e ge e b b e e, p ejep, eeb ee pb p e b; e e o a-cp e v e; e eee ge e e onG; pb e e-e pe e y eje; p-b e e be e ee e ge y ee e pb; eez e p; e pg E cej e B-

    qe pev eeb e ee epee e ce-j debee e b p e y pye qe e; e e B abe, qe pee veexpe e y ppe be e e e geee ee e cej; e ge ee e peb e mp e m p pege y p-ve eeh e eee e hbe e p ee pbe bee e pb ; y, eeeee, e e e Pepe Ppv, qe pe-e ve e e ve e e e e pe e e pe.

    l pe, e e e, pp y e ee epeee y epee , pe, p-ee eg j e ve qe p e- e pge. ipee e b qee pee pp p pp y e eje e , e e px e pehep az z pv e eze epe h e epeev.

    E e, p , e e ee e ege gee qe p x y g bee p ee e qe g onG y e ee ege e y e be p.

    E pbe qe, eg ee p, pez qe he v-j e ej. Q ee qe ve e e px- e m sbbe e pp e Veezee chvez? E q e pee e pe n Khe y e exe e Ev me, e P tbhe y e P

    J? Q ee e p p p gbe ez e e , e qe

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    26/346

    Ins Pousadela

    27

    e e p pb qe e e p? Q z,e ev, ee e b?

    l bj qe eg ee b ppe epe ev ege; expe eez . de

    e e qe q e g e ebe. u b epe e, e e, y e qe ez.

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    27/346

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    28/346

    Parte I

    Genealogas, trayectoriasy perspectivas

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    29/346

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    30/346

    31

    Pablo Alegre*

    Los giros a la izquierdaen el Cono Sur

    Gobiernos progresistas y alternativas de de-sarrollo en perspectiva comparada**

    Introduccin

    E e, e e , e gbe e zqe y e-zqe e a l h gee e e - exp e bje (cey, 2006; Pzz, 2005; ce,

    * le e ce P p uve c e ugy. se e-epe veg e pg be ieg, Pbez y ex (iPEs) e uve c e ugy. E b ee e F e ce H e uve c. E- e :[email protected].

    ** agez pe v y e py peee e J Pb l,

    c Pez, Fe Fge y sg lpez. a vez, ee bj ebeh eg y g qe p epe g e, gee pe eeve eee bj: c a, J Bg-, y dee Gebe, gee peee. deb ee pe e iPEs e pe e e, rb Kz. t-b Jge lz, qe e eeeee ee e depe ece P e uve e repb p bj e eee gbe e zqe e eg. m gee epeee clacso P dv p e, gee y g e pe e veg, ve eg be qe e h-e eg e eeve e pe. Fee, eb gee eee qe e bj e

    ee gbe e zqe e eg: Keeh rbe, K Wey,Jve ce, mx ce, P Pe, seve levky y Ew Epe.

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    31/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    32

    2007; rbe, 2006; ce, 2006; Wey, 2007; sh, 2006;lz, 2006; l, 2007; ce, 2006). Ee pe e-, Veeze e 1998, che e e 2000 y e 2006, B e 2002y 2006, age e 2003, e ugy e 2004, Bv e 2005 y

    E e 2006 g eege gbe e zqe e-zqe e e pe e .

    Ee ee e pe y e e hege- e e e e e eg. c ee ee, pe e e ex e e e gbee zqe ebe . E pe g, e e be, ee y e pv e bee e-e ege, ge y evz be ee e e p y ve. E eg g,

    e pe e e E p e epege y ev ee exe gbe qe be gee e p pee- e p e e.

    repe e pe p e e, be, e -e qe zqe g e e ee e pe eg pe e gz y vz e eeppe (cey, 2006; rbe, 2006b). E e e ee vz e peee v eee e z-qe e e ee ee, e qe e eee evz qe gee e ex, exe ep ee ee p qe ee x ee e p-z. E e e peee, p ejep, e e-e ee, e e ee ppe eepee ep y exp e e p, e-e e ve e eg e e(ce y ce, 1991; reheeyeet al., 1992) y e e e p e, e qe epee e ee ppe ev eg ee e e e

    p e p (rbe, 2006b).s ebg, pe e qe exe p e -

    epe e heegee e gbe y ez e z-qe qe eege e eg (cey, 2006; Pzz, 2005; ce-, 2007; rbe, 2006; ce, 2006; Wey, 2007; sh,2006; lz, 2006), e vege e eehee e- eg gze ve e e ez py pe e b e e e e e (rbe, 2006; Wey, 2007; cey, 2006; l, 2007).

    me p e z e zqe (, ) eh p e ee pg, p-

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    32/346

    33

    Pablo Alegre

    y ve pp e pe e pee e p -e (rbe, 2006; Wey,2007; Pzz, 2005). Pe e e h bev e ee- e e exe e p e zqe.

    P , zqe e qe ep e e e- e eg gee, qe p p ex y p ev e bee, bee p e exe e e pg e exee(Wey, 2007; ce, 2006; sh, 2006). P , zqe pp- qe ehz e e e ybg p e e e (ce, 2006; Wey, 2007).E e, epevee, the right let and the wronglet zqe be y zqe (ce, 2006).

    dej e pe v exp be e e b, e qe e e e- e ezg peee ee . P , eg ve eege e ee peee qe pe p- z e e p e (eee ee E u) y bg p p e y eee ee ee epee, e pe Bv, E y Veeze. E e eepp (ce, 2006). P , exe ee eg-e e B, che y ugy qe ge p ee E u y p e pgbe pp e be e (ce, 2006).

    o e ee qe, be e pbe, e e ex e e e e ezp (Wey, 2007; Pzz, 2005; sh, 2006). me ezg pp-e h eeg e pe ee p ge vee e (E, Bv,Veeze), ezg e zqe e pe eh eeg e pe e e p z

    (che, ugy) qe h ej vee e z- e , e e e B (rbe, 2006;Wey, 2007; sh, 2006; Pzz, 2005). E e pe e -e e p g z e ee h pp-e p v e e p ebe e eg pee p, qe ge pe e e p-g e p g e pee epe qegee e e (Pzz, 2005).

    a vez, exe vbe e e p qe pee ex-

    p ve e p e gbe. P e e, g-be pp-e eege e pe e e-

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    33/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    34

    y e epeee e exp e e ee (Wey, 2007). E pe hee ee e qe e e e e e-g y e eg e e p bj p e

    epee e ee ppe. E vee ge e ee pp e ve p- ev qe ye e p e(Wey, 2007; rbe, 2006). E ve p p-

    veh e boom e p ve e v y ee ge v e v, hz pbe exp qe gee bj ev p e e e pe eqb (Wey, 2007).

    E , be e p e pe, eqee

    e gbe e zqe e eg e e eqe pe expe e e vbe e peee y egz e gbe (l, 2007). E e ,e pe ee gbe e p p pp- e y gbe -e e e v-be ee qe, vbe e, eeg ee e g pz (l, 2007). E ee e, epe e qe gbe e e -e e v vee y ee e gz p e g ve e y g e v p ezqe (rbe, 2006; ce, 2007; l 2007).

    P e v, e veee h pee epee exee e qe ee

    vbe b e, exz p b e e e e (rbe, 2006; l, 2007). Ee p e - pee ve e e e e ge ee e e vegee. E , e e gbe e eg pee

    peheee y pe z ee e e e e p g gze e p- y/ ve pge. se eqee e e pej y , qe pe vbe y ee, e qe e ebe e e gee p.

    a ee e e e e e g pz y e vbe epeee (e e p, pe e epe-e), e pe e b qe e e ee a l pe b ee qe

    g e gp e e gz, -ve e gz (rbe, 2006; l, 2007). E pj

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    34/346

    35

    Pablo Alegre

    e eee e pee p e p-e q e (levky, 2003; Gb, 1996; rbe, 1998; P-e, 1999; t y age, 1999; mwg y t, 2000; lz,2000; Y, 2005; l, 2004; me, 2004). tb fy e

    e e pe e epee, p e e p e v vej bases sociales, p v e v be e h ee ex-ee (Gb, 1996; rbe, 1998, 2002; m, 2001; Eheey,2004; l, 2004b). E ge , p pe e e e e, gee e -bv e e p e e gbe, peee e p pb vegee, pe e ee p ee p p e ev -

    eee qe pvee ee gp gz ze e e e (l, 2007).

    Metodologa de anlisisE e ye e gbe pge e egeqee e e e pz e bj e v e-e e y e g e e ee e.ag e e e e e geqe pee pe e p exp -ye e (ce, 2006; Wey, 2007; Pzz, 2005;sh, 2006). s be g e ee z p egz e gbe e eg eeve, e -e e exp vege ee y e g pzqe e ee p z e g e eg h zqe, ev e h gbe. Epee-e, e e e ee bj qe e e e p e gbe e zqe peee e eg exe peheege e p p, e epe-e p y be e e p ve qe -

    y gvee e qe e ep ee e e gbe y p p ee. lee e p e e eg e p e qe e ee e e e e e e e e (e ye pe ) hee.

    P , p ej epe e -e e ee e e veg qe pe- bev pe e y pej. P e

    e ee e be e epe e qee h ej e p e-

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    35/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    36

    e e e e p e, eb fj ee- (e e eb e e y ee be e pe e ee p) y e hee eg e e ev ep e

    ee e ee, v y (Pe, 2004).E pe ee evz p e eqe -

    g ee p y e e e -e e p. Exe gp e vee egz y pb e e vz qe ee -eee qe pee e e f. E ee peeeveee ze p v e e p qe pe-e e pe e v h gp (K-he, 2000). a vez, exe ev e p e

    pee p qe gee e ge p e-pe qe pee e exp p pe epeee eee e (mwg y t, 2000; Khe, 2000). sebg, be p ee eg p - h eee, pe e e vje e qe eg expe e e pp e (mwg yt, 2000). de heh, e qe e gz ee e p be e , e eqe b e e pe y pe eege e eee e qe e ye e eev gp.

    a vez, e ee ee ee e -ee: b e e e be pee epee p; e he be ee pee p; p , e e ee e p pee p e pe e gz e e (e e e) qe e -fe e be e ee e e.se p p, ee p e e e e e

    pz e ee g pej qe exp ev e ye p (Geet al., 2003).

    E ee e, pepev h e eeve he eee e qe e e e ee.l e qe ye p ev ee -peepath-dpendent: e eeee y eve p- fye e ye eg p ge (mhey,2006; Pe, 2004). E eqe path-dependent e h ez p epe e exp qe e e g e

    ee e ep eee. E ee eqe, eve -gee ep e pe e b ee qe

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    36/346

    37

    Pablo Alegre

    ee ee pevbe, e e qe p e exp e e e e (mh-ey, 2006; Pe, 2004). l e h e q e vbe e eeve e p pee

    pe e y pehee pe p y -e (mhey, 2006; Pe, 2004). de ee , e hpee ee vbe e y eee eee, ebee ee pbe p e ee e e e peee. Ee -ge, e, ee ve e pe e exep qe exe ee eve e peeee y b-gee (Pe, 2004).

    Seleccin de los casosl age, che y e ugy ee hy e e gbe pe zqe e pge. n be, eez p p e . a, e- p p e, y p e zqe ee ( ce, eche), v qe ye , -, ee e zqe epeee y gp pveee e

    vej p e (e Fee ap, e e ugy) y p e z ve qe g e pge e e e ezg b e e-zqe (e pe- e ve khe, e age). l ee ee ez p qe pe ee eg epe yg e ee, pe ee e j e

    vbe p e e p z e vegee e e gbe e zqe. l eeg e e-e p e e y e ye, e eee, e e p z e e eg pz e e e e gbe e zqe

    y , vez, ee e e epe p - e e e e ev. Ee e ee exe ye e bj h p(ce y ce, 1991).

    l e pe qe ee ee e e-e e qe ee e pe e eg: e expee pe e ez exe yye e e pe qe e e veee be vee. E ee e, age,

    che y e ugy bve e e p e e-e qe vg e eg: e

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    37/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    38

    vee e ge p hbe, e bez, bj -vee e , e epez e v y veee be ev y e bz.

    Cuadro 1Indicadores de desarrollo social entre 1950 y 1960

    Pases Porcentaje depoblacin urbana

    (1960)

    Esperanza devida (en aos)(1950-1955)

    Mortalidad inantil(tasas cada 1000

    nacidos vivos)(1950-1955)

    Tasa bruta deescolarizacin(segundo nivel)

    (1960)

    Argentina 73,6% 62,7 63,6 31,9

    Chile 67,8% 53,8 126,2 22,9

    Uruguay 80,1% 66,3 57,4 36,6

    Promedio 73,8% 60,9 82,4 30,4Bolivia 39,3% 40,4 175,7 9,6

    Brasil 44,9% 51 134,7 6,2

    Colombia 48,2% 50,6 123,2 11,9

    Costa Rica 36,6% 57,3 93,8 20,3

    Ecuador 34,4% 48,4 139,5 11,9

    Honduras 22,8% 42,3 195,7 7,4

    Mxico 50,8% 50,8 113,9 10,7

    Nicaragua 39,6% 42,3 167,4 7,3

    Panam 41,3% 55,3 93 26,9

    Paraguay 35,6% 62,6 73,4 11,1

    Per 46,3% 43,9 158,6 18,6

    Rep. Dominicana 30,2% 46 149,4 7,3

    Venezuela 66,6% 55 106,4 17,7

    Promedio 41,3% 49,6 132,6 12,8

    Fuente:Naciones Unidas (1985).

    aee, e pe e ez e -p p e egee e bee e -p exe. E ee e, e pe pee e epe g ve e ee e e-e (Fge, 1999; cg, 2005; Hbe y sephe, 2005), vee e be y gee p e bee, e e e e e e epe (Fge, 1999). E ee, e e eg, e y , e pe vee ebe p e e pe eg (Fge, 1999; Hbe y

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    38/346

    39

    Pablo Alegre

    sephe, 2005); exhb, , vee e g e ve pe e eg (Hbe y sephe, 2005). E e efeje ee e e z. c e , peje e pb be p eg

    y p v, vee e y be,e ee gv ee e e pe y e-e pe e eg (Fge, 1999).

    Cuadro 2Indicadores de cobertura del sistema de proteccin social

    Pases Poblacin cubiertapor seguridad

    social sobre PEA

    (% del total)

    Inmunizacin BCG(% sobre poblacin

    menor un ao)

    Grupo de edadmatriculado enedad primaria

    (% del total)

    Analabetismo (%)

    Argentina 68% 93% 105% 7,4%

    Uruguay 95,4% 97% 112% 10,2%

    Chile 75,6% 98% 107% 11%

    Promedio 79,6% 96% 108% 9,5%

    Brasil 27% 66% 82% 33,6%

    Mxico 28% 80% 104% 25,8%

    Ecuador 14,8% 61% 97% 25,8%

    Rep. Dominicana 8,9% 40% 100% 33,1%

    Nicaragua 14,8% 90% 80% 42,1%El Salvador 11,6% s/d 85% 42,9%

    Guatemala 27% s/d 57% 53,8%

    Honduras 4,2 % 75% 87% 40,5%

    Promedio 17% 68,6% 86,5% 37,2%

    Fuente:Filgueira (1999). Datos circa 1980.

    l e e e e pe ev -

    p p ee pe e vz e eeppe y/ e. m e e y e-ee qe p e pe e vz, e pee ez p pe gz e ee p-pe qe p pe e p e epe . E e e eppe e ez qe ve e pe, -eee e e exp b y e e epe e z. a e e 1950, age

    che y e ugy b y peje e pb- p e v qe ee pe e

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    39/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    40

    eg: e 25% e PEa e e ge, e 19,4% e che y e21,7% e ugy, e e qe peb e 12% eB, mx, cb, Veeze c r (Kz, 2007).

    l e e e y e

    p e e (rbe, 2002). l age e -ez p vee e gz y e e. me qe che pee e ypee e eg ( 35% ee 20%); e ugy,p pe, pee vee e e e ge x ege, p e 70% e ez ebj (Kz, 2007).

    Cuadro 3

    Indicadores de movilizacin sindical: cobertura y extensin sindical

    Pases Porcentaje de la uerza laboralsindicalizada (porcentaje ms alto entre

    1970-1995)

    ndice de concentracin sindical*

    Argentina 50,1% 3

    Chile 35% 2

    Uruguay 20,9% 3

    Promedio/Moda Promedio: 35,3% Moda: 3

    Bolivia 24,8% 3Brasil 24,3% 1

    Colombia 9,2% 1

    Costa Rica 15,4% 1

    Ecuador 13,5% 2

    Honduras 8,5% 1

    Mxico 32,1% 3

    Nicaragua 37,3% 2

    Panam 17% 1

    Paraguay 9,9% 1Per 25% 3

    Rep. Dominicana 17% 1

    Venezuela 26,4% 3

    Promedio/Moda Promedio:20,0% Moda: 1

    Fuente:Roberts (2002).

    * ndice estimado sobre el porcentaje de trabajadores organizados que pertenecen a una conederacin sindical nacional. Da 1 cuandolos sindicatos incorporan menos del 40% de uerza de trabajo; 2 cuando incorporan entre el 40% y el 70%; y 3 cuando incorporanms del 70%.

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    40/346

    41

    Pablo Alegre

    E ev, e e pe ye, ge -, ez p vee e gz y/vz e ee e ppe: age, p -gz exe y ez e ee bje; ch-

    e, p exe gz e e ze exp e, pee ee vee e ez; y e ugy, gz e exe-, pe ez y pee pe ep e ee e e e e (reheeye et

    al., 1992; ce y ce, 1991).aee, ebe ee qe e g y ve

    , e pe h v h e e e e qe e e p. t h z p

    ve e (cg, 2005; Kz, 1999; Fge y Pp-p, 1997; m, 2001; Eheey, 2001), e pe h -ve pe e e e msi [me e s eipe? a g] h e e e e vee: e e, e be, eg, , e y e b, ee . de e, e pe e ve e e ee e (l, 2001).

    Cuadro 4

    ndice de reormas estructurales*

    Pases 1985 1990 1995 1999

    Argentina 0,338 0,468 0,595 0,616

    Chile 0,448 0,570 0,577 0,606

    Uruguay 0,369 0,372 0,451 0,477

    Fuente:BID (2001).

    *Construccin de un ndice agregado que incluye indicadores para las siguientes dimensiones: poltica comercial,poltica nanciera, poltica tributaria, programa de privatizaciones y legislacin laboral.

    tee e e pee e e e e ee, pee ve e vbe eeve: eg- h e p e ee ppe y e; e e pee p e e e p; e ee ve ee p p y be e; y, ee, e pp e bee p e g e ve e e,

    pe e e e ee e e ebe. E ee e, e e e e

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    41/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    42

    e pe e pe e qe ye g- epe qe b e epebe ee j e

    vbe, pe ee e y peepe e e e pe.

    Los legados histricos

    Argentinal age e ez p p e p ve- e ee ppe (ce y ce, 1991). E e exe pe exp b y pz e -z e e e y e, eg e ee be e p e ez p v e

    p pp (e pe), e e ezg vee p : e e J dg Pe. aqe e pee y z eg b pee e peqe bge, v be pee py e ee bje qe e p -e p e e. dee ez,e pe be ee e e -e e (e G Be ae), y epy ee ee b e p.

    E pe ebe ee pv eebje z p e e e ez(ce y ce, 1991; mGe, 1997). n be, h eee ye ee e ez bj bee -z, by e p -ee ebbe p be e (mGe, 1997). Eg be e py e msi ez eev pe p e heege, e-eee ebe p z- e py y ee e p p-msi (ode, 1997).

    E ee ex, age ez e e -ge e bee g ve. se exee p-g e pe e ve e (eg ,e y ) ee b p e ye e, e exe p e epe pb, y e - pe eg p e E e eg y e e e b.

    H e e ee, z p-msi g b-qe e e e e (ode, 1997). E g-

    pe e E e 1976, e e g eege e evgbe , y e pe p h ee

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    42/346

    43

    Pablo Alegre

    e e e e. a pe e pe e y -e y e e eee exe e e, g pe e epe p y evz e ee b-e (K, 1979). m e ee e g e

    eqe pe e msi y e pp e Ee e e e, e e pe ve peb heege z pp qe hb bz e msi (ode, 1997).

    n e h e e e pe c mee e 1989qe e pz e e e e e e y epe p ve e v ee p, e E y e. E gbe p pe- e e ee: e pz pe e

    e, e pee v p e pvze e ppe ev pb y pg e fexbz y e-eg e e e bj, y e epee e e-bee e e e e , e y eg .

    Ee p e e h exp p ve e. Epe e e e e ee e g f y e-. E ee , ep f y e be ve e pe p e e je e,yv p e pe e evz e ee bj-e e e e pp e (rbe, 2002).

    ae, exe e p e pee g. P , e p g efexb (levky, 2003) qe pe ee p - pe epe e e ge p. P , hee e pe eegv ee (ode, 1997b), qe pee e- pee y eb e p(p, pee pb) y (ee e gz).E e h z p h

    e vee ee ee e peey eje e ee p qe p bj je peee y e eeg e pe y e f.

    aee, ebe gege qe e p p-p hee y fexb p egz beeee (ogy, 2002). de heh, be be e -e eee expe e ee g evz py e ee bee e e e

    e, y e ee ppe evz. se e ev e z e p pp ev qe, e-

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    43/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    44

    e e py e ee ppe, g z e pg eee e ee (Gb, 1996).

    E b e e pe qe e p- e pe e eegh e e bee p

    e vej e y ee pv qe egb e e bee e h e (m, 2001; Ehe-ey, 2004), eb pbe e eveee -e. E eeg e ee ee-

    v p e e e e e.

    ChileE pe e p e ee ppe e che e -ez p e ve eje be e p e E (c-

    e y ce, 1991). E ez b e e ey e, e ex e ez e y expb qe ebe e p e ee e gz- e ee bje (ce y ce, 1991; Pe, 2007).de e ep, e pj ee e pee- p qe eege e p e zqe be be (ce y ce, 1991; sy, 1992). E e e e p e pe p pe p e e ee, expe eg e e p-e . l vz e ee be e p y ( be e evee), y e pe p exp e p- e bee. E ge e bee he -e e ve e be qe pe age y e ugy e eg (Fge, 1999). l pp - e pee e e p, ebe e z, p e e zqe pev, pe eeee qe pj ev p e ee y e ee pg e e e ebv (Kz, 2002).

    H 1970, e e ex e e p eee-ee pz, u Pp e zqe egp y g eg gbe p v ee-. t e p pg qe pgb p - v p , ee e, e y e eebz e ee ( e pye gee exe E u), pv e 1973 gpe e E qe eb peee sv aee.

    l e y

    pe e e e e e he. sg p e e e e, qe e e

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    44/346

    45

    Pablo Alegre

    h z e e e (Kz, 1999;Pe, 1999; Wey, 1999; rbe, 2002). tb e pee- p e e e e e pe , e g h z ee ebe e pe y -

    e (cg, 2005).l ee e e he g eg

    be p ev gbe, e eqb p ye qe gee (Pe, 1999; Wey, 1999). a e-p qe p e e pe ee epe-e bez e e, e e-bee eb eveee vej pe e ye e v msi. l p e zqe (y -eee e ) expee pe e e-

    pg y e e epe e be ee (rbe, 1998). E geee, ee ex eevz p e e eg gbeb- e g e, ev e qe p-e he peg e e e ebe, eg e hee e ge (Pe, 2007).

    P pe, eege y e ce- eve v e eje e peee pe e p epee ge e (e/), qe exp e pe pee p eeeee eegz (mwgy t, 2000; t y age, 1999).

    E e pg y ee e -pee p gz, e b eve - hee (e b e epee, egeeg), pee e ppe e e e.de heh, e ez e e e e p e e e e b p e e -ee e e e e bj e ge

    (cg, 2005). ae, e e gee pe p eg e e-, e pee e zqe epee p-e, e-zqe y pe p e, y gze gee y e ebe e e pe ez.

    UruguayE ugy e h ez p e e p ee

    z. l p e ee ppe e e-z p e e p p p e bj he

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    45/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    46

    eg ( p n y c), e ee-ee e eg b p e bee y e. Ee e ev e e ee e-pe e ee e , e p pe ee

    ez e g e pe e ee p eg ee e y ppe, exe ee eg p g p e e (ce yce, 1991). E pe, ee e expee e e-g, ee be (epeee e ve ) pe gz epe e gee p qe p p (rehee-yeet al., 1992; ce y ce, 1991).

    E ee ex, e y ge e bee e-

    z p ep p g ve-, b e e y e -be (Fge, 1999). n be, e e e pe g e e ee vee e be qe bb e ee b e pb. m eqe pee ee e p egz, h ee g XX e P c ev e y e-e e msi. P e , e P n ev hege-z p ev, e be g y ee be,pe e e msi y pe eee-e b y pv e e e pe .

    E e v ez g e ge e e e. de ee, e ex e eee pz p y vz e ee bje gz, p p -e ez eve p p ez e f (ce y ce, 1991). refej e e e ee-ge e e p e zqe, e Fee ap, ez e e ee. E v eje e pee

    eg qe eb g e e e pee p exee h e e (me, 2004).

    a e e 1973, v- gpee E, g ge g e e egee e e e e eg. s be p egee e e epevy e e e evz ee e g-z (K, 1979), hb e ee peeheee e p eee e e vej e e e-

    , e v e bez e e e e e y e e pv.

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    46/346

    47

    Pablo Alegre

    c e e e e, ge e e p- p vej p e, e peee e eg , p pe e ye y e eg b. P p g-

    e e e e ye e p ee -b p, qe e z e e eve p v e e e e gbe. Ee e p e h pe bee e ee e zqe (e Fee ap), e p e ee e vej e e (me,2000; lz, 2000; l, 2004) y e e pep-msi p bqe e e e. E e pe, p , z e ee e ee peee

    (ee ppe) qe ez v p e; y, p e , p e vej pe e e- e e (l, 2004).

    s ebg, ee e e pe e eg, e pe e e ee ev q ezp heex y e g e pee (Fgey Ppp, 1997). c e pe e e zqe (eFee ap) y e ve v g zqe, e gee y ee e veqe e y pee e e ebee.

    E p e ee gp gz p bqepee e ee e e e pee e exp e-e b e e. P pe, p- e p e bee e h ee j e e e gz qe e bee- e pve. P , e p p e pe ee be pe eg e pgz e gp gz e msi p y p eee e e p, e e ex e z-

    qe eeeee pev e e e e p.

    Caractersticas generales de losgobiernos de izquierda

    Dimensiones sociopolticas

    Dimensin institucionalu pe e eee ppee g -

    e e p. c e exp ez, ex-pee p e zqe qe eege e eg pvee

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    47/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    48

    e ex . l age hee e e p ee vee e z qe che y e ugy(mwg y sy, 1995). E egeg e e efeje y eb e pe e pee p,

    e ez e e p (mwg ysy, 1995). de heh, age pee vee e -z ee e pe, vee e vee ye qe efej y e eb e pee p (Pyeet al., 2004).

    Cuadro 5Nivel de institucionalizacin del sistema de partidos*

    Argentina 1,8

    Chile 2,3

    Uruguay 2,7

    Fuente:Payne et al. (2004).

    * Incluye volatilidad electoral, percepcin sobre identicacin con los partidos, percepcin sobre conanza en los partidos, percepcinsobre legitimidad del proceso electoral.

    Cuadro 6ndice de volatilidad electoral 1980-2004 (Volatilidad media en eleccin presidencial)

    Argentina 1983-2003 31,7

    Chile 1989-1999 22,1

    Uruguay 1984-2004 14,5

    Fuente:Payne et al. (2004).

    Chile y Uruguayche y ugy h hee pee p -

    z ee exp e pp p.reeeee, e e e p he h e -z, p e pee epe,ee issues e qe ee eg(mwg y t, 2000; t y age, 1999). a vez, e e- e p gy h v eje e pee eg- p e eege y e Fee ap p p eeve (l, 2004; lz, 2000; Ye, 2005;me, 2004).

    E e e Bhee e e e ev p ee e p he, ez p -

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    48/346

    49

    Pablo Alegre

    z be eee ee egz, e pe p e e ppe e ee p y bj ee pg e p. a ep, eeg e eee e

    gbe epe e ezg p e peehbe e epe e pe ee e gbe- (Veze y de, 2006). E ee e, be e gbeh e eeee ge p e e pe h e v, e ee p p e h gee e e-e e pee e p e gbe, h eb ge pee y e v p- qe pe . l e e ej ee

    p eg e ge e e pp- e ee pe e ce e e- ee, gee y e bqe e e e pee policy-making (Veze y de, 2006). E h efej e e gbe p y p y ezg e e p qe pe.c e, e e f e gbe pe e pye ee p, e f exeee e pg e e ce.

    E e e , be p pe vez, eg e e- qe pee b e ege eg, ce ee y ev p epee pge gbe, eee ee pg ee e Pdc ye Ps e ee issues (b, epee ee), ee e e pp Ps y ee e p epee e, ee e PPd e Prsd y p, gee ee e e y eg eye p qe p pe e pee. c e p eehy ve p he v e gbe (G-

    b y segv, 2006; me, 2007). a vez, e e ve gvp e e ezg pe e p e je e E, qe ee p e - e gbe y gv pbe e pe e ege y ee ee p e (m-e, 2007). E ev, pp z ee e p he y e gze e p gee bqe peee p peee p, e e e e eee e e

    pg ee p qe eg . E eee b, qe e pee p eb-

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    49/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    50

    qe, pee e qe pvee ev p ev pe .

    E e he, e Fa eqee e ebe-e e e p e e p y

    pb eye, v e qe e qe e eqee yepee p pb eye epe (chqe, 2005, 2006; B-qe y chqe, 2005). Ee ee e, gqe e e e ce he, e pe e b p g eev e e e-ye. E e pee pe e ve e -z qe e zqe, pe e e e p- e e (chqe, 2005, 2006; Bqe y chqe, 2005).

    E z e g ehe pg-

    y gz qe h e e Fa e ev, qe h e pcatch all ee e e e e(me, 2004; Y, 2005). ae e e -e, h eeg e e e e be-, e pe e epe, y ee e ve e e h e e . E vege pg- ye pe bqe pe e zqe h e e p pb qe eg e gbe (Bqey chqe, 2005; chqe, 2007). c e p gbe evee bqe pg, eeg e pe-ee y e e zqe, tb Vzqez, h e p ee e e ege e gbee -. de e e, e peee g (e pe) e ee, pee pp y jee e ee e pe e e p (Bqe y ch-qe, 2005; chqe, 2007). a ee, p , e he, be pbe e bqe y eee eep e exe, e ezg e e z

    e e gbe, e ye pbe e zj fpev e eye y pee e p.

    Argentinal age pee e p z, ee e ee e ezqe e p Khe -hb, e e ve p ge bj e- eg, e p ev e e e e e p ee ge ve .

    E e e Khe ge y e-z e e e p ge (Bveh y Gy, 2007;

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    50/346

    51

    Pablo Alegre

    cv, 2005). l ee ee (gbee e eee)h g epe e e p, y efj ep e h efej e g e eee e y ee e eee p e. E ee

    , e e pe e p Khe ev ee -z ee e pve (gbee K) eez e e e ucr, heh qe gv e e y e ee -z (Bveh y Gy, 2007; cv, 2005). de e , ekhe p be p e pe qe g v e e j, ppee p e p- e bqe e ege peeeee e ve, eee p e y

    g zqe e Khe. l v e gbe e p-e e 2005 e ge ve pv e Be aepv e eee e h e ee e e egbe, gee p e ve e ee -e y ege pe e e bqe (cv, 2005).

    Ee pe h eb e gzep ve qe pe pe eeee e pe y e pg e gbe e e -. mee g e e e ve , egbe g p y e ezg pve, ee- vez eeg e e gzep e (cv, 2005). Ee ee e eez e pee p pee beve e ee e -e e e e p eee y epee e b pe (cv, 2005; Gb y sez c, 2007).c e, ye p e e ee- ex e pee p ee vbe veee, e qe p pee ee pe e

    pee p bee e e pv e p-v (Gb y sez c, 2007).

    E ee ex, e pe ege eege e e-v ve y eee e ee qe e peeeg z ee pve, hegez -pee ve (levky y m, 2003). l bj -z e pp P J (PJ) (levky, 2003) pp-, e b e e e, evp e p e e y z ep qe

    ee ge e p p ve .d qe e e e p gz

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    51/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    52

    v e gz p, e ee pb eeege e jee ev e e PJ qe ee khe pe p. a vez, ee ee PJ ee e ee pve y e fexbe y

    e bj he eg (levky y m, 2003).E e b e p v e ee-

    e geee e e e p. l e z pee ee vee e v ee- geg (mwg y sy, 1995). a ep, p be eee ebe ee ye gee p e-pee pg e gbe. E ee pe, e p e p gbee ee eepe eee e . E Fee ap gy e

    e qe pee ye vee e pe e ev ee-, exp p veg e ee ee 1989 y 2004.E PJ e vee e pe p ee pe ee ee pvee qe zqe eugy (37% e 1983). Fee, ce he e qepee e e pe pe ee e y e eev p ee (45% e 2005).

    Cuadro 7Desempeo electoral en elecciones presidenciales del Justicialismo (peronismo),

    la Concertacin y el Frente Amplio entre 1983 y 2003

    1 eleccin 2 eleccin 3 eleccin 4 eleccin 5 eleccin Media Desvoestndar

    Argentina 37% (1983) 45% (1989) 47,5%(1995)

    38% (1999) 60%(2003)*

    45,5% 9,2%

    Chile 55,1%**(1989)

    58% **(1993)

    47,9%***(1999)

    44,8%***(2005)

    51,5% 6,1%

    Uruguay 21% (1984) 21% (1989) 30% (1994) 39% (1999) 50,5%

    (2004)

    32,3% 12,6%

    Fuente:Political database (2005).

    * Acumularon votos tres candidatos** Candidato demcrata-cristiano*** Candidato socialista

    E PJ ee e pe ev p ee evee, vee e p y ee e ex-

    p g. E pb, e PJ ee e p ge, p pe e

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    52/346

    53

    Pablo Alegre

    e epe e pe. s ebg, e ez ee- e e e e p x, e bj eeg, ee ege, b e ezg e y e-ee qe eg ee p ee g

    y b e e ee. E ezg e ez-qe eqee e pe ee e e e e ey pe p ee vee e pee ee eve.

    E Fee ap e p p ee e qe ee ve, ye vee e pe, qe e ex p z e pee eeebqe e evee ebe. l ce, ee, e p p ee y bj pe,

    ee ee e ex e pee ee- b ebe. s be e e e bez p ev eg p e-e pg, bj p h qe zqe gy pee ye g e hee eg- qe ezqe he (l, 2004b). de heh, ce- he e pe p p e e e e exe pee p ee h eeeh e epe p, pe e epee e e e. E pv qe f e epg e z e ee e e p pee p bee e be e e e e . P p p, e b, zqe gy, eg p p hee pveeee e e e e ex e peee p y e e msi, e e-e e e e ee e e ez p e e be pv eg e e-msi.

    Dimensin socioestructurall e e be e e py e e gbey e p e v qe ebee h be ye -e pe qe fye be pbe p pg e gbe ev. E ee pe, e he qe e p he e peh pe e gze qe, vez, h e be e e (le-

    vky, 2003; rbe 1998). Y e bj eparty machine e

    e ge ee b e proessional par-ty e e e q eee e ve

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    53/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    54

    p e e he, e qe b e e ph v e epee pv -e, e e e gzee be y e pp pp e e e

    msi (rbe, 2002). Ee , pe e e e msi e e pe ev ebe e vee e qe zb eee e ee p-pe, eee .

    E e ugy, ebg, e e ex e e e ve p eee y e e pe e e(Fge y Ppp, 1997), e Fee ap v ee-h z be e e (, vee gz), qe e p

    b e, e e eee bee-pee e pb y pe ee e ve gz.

    ArgentinaE e e e 2002, ve e e eee pej p e eb e (h, e-e) y ve e ep (e eee ppe ve) ee vee e vz.s ebg, e e e pe g ev pgev-ee vz e e ee. E pe g, e ee pg e z e e gbe e dhe, e e e Khe, pee ev e pe, ee e e ev p - gz ee p e e ezg ee gp. p e eeg e be bee e pg e ee e qe p,e g , e e E (Gge y rggzz,2007; Epe, 2006). de e , e gbe pe g eg-

    e gz e e gp, e pey ee gvee vee e vz (Gge yrggzz, 2007; Bveh y Gy, 2007).

    E gbe b g e e pp e - e p, cee Gee e tbj (cGt). apve-h hee e v eeh ee e PJ y e, egbe e eg e qe py ppe p egbe. ae, e e e pe gz p- e eg pe e ebe p

    e gbe (Bveh y Gy, 2007). n be, e gbe h p e pe cee

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    54/346

    55

    Pablo Alegre

    e tbje age (cta), e pge pb y e e ev e epe py e cGt p e e mee ez e ve. s e e ee e pee j

    h e epe e e gbe, qe h pee ee e e-p e e ve .

    E ee e pp e , qe e p e ve e ppe gz (p-qee) y e e e p ee eee y p-e ve ee e pparty machine qe h p e pe- e ve (aye, 2004; ske, 2005; levky,2003), z e f vez qe gz eev e gp gz y e ee ppe g-

    z. l e vz e ee gz h ep, z y be be e issues yepe, e eg epee ePe J (de l, 2007).

    ChileE gbe e Bhee e ex e eex e gbee be e e e zqe-, e eb e g h e e ep bj e ge . u e e p e pee ebqe ve e ee, be z ve e gz, h pej e pe-ee h e e ebe p p ee, pe e p ppv qe - p h e gbe.

    E ve gz h pveh p- e pe e ge ebv pe p e gbe- p vze e e e e eee qe e-he epee ee e p e zqe ,

    e b v e ee be, e p eez e eg b, y e p e ee- e e e eg (me,2007). s ebg, ep y e g e e ppe e e y egqe e gbe h e ge, eb peee ee e e ve pe p gp ee e e e e .

    n be, vz e ve e p e-

    b, vz e gze ee p e e e pb e e, he e

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    55/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    56

    e, e ex e z y evze e v, e e gp e gz e p g pg e p e ce.

    UruguayE gbe e Fa, ee e e ce e che, eeee z be e e, e ee pe e pe e e ee E, e e g (epe pb, , e-) pe e e ve p e e.

    E e pe, h be e h f ee epy p ee qe ep g e e-g pv eg b y e-

    e e e p e, eee e qe he b e g e e e e e p b y pe epe e e e -e e e e p . E v g ee ebe y e e e zqe (, -) h pv ve: p , p e e y e gze e p e e p-y e h e e e e ee, e p be e e e e. P , pe h e p peg e epe y ee z e vz e pe ee ee e ( e e e pepe ev). lee ppe p ee pg e gez e e e gbe e zqe pee - gze v, qe p h gp pv bj p p e.

    Dimensiones de economa poltica

    El sistema de proteccin socialu ee e eee ppee e e -e e pe . l e h e e pe qe e egee e bee e- e eg (Fge, 1999). s ebg, e e e e pe h ev e evegee. che pee e p e h e e pe e e be-e (cg, 2005).E ge pee hbe h e pv-

    e (Kz, 2002). Pee e ep y exee ge e bee pv e e -

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    56/346

    57

    Pablo Alegre

    ve, age vv pe e eve pee pee pv, b bez ee e. E ugy pe h e pvev e p epe (Kz, 2002). a g qe

    age, e epee exe ge e be-e e e ve. de - vv ee e pee e e e,p g pee bee y ee gg e ve.

    l ev e e e e ee e-e e pe. me che e ee eh e e pbez, e age y e ugy

    shocks e e e e ve ve p

    egv be vee e pbez (cEPal, 2006). s ebg,e pe ge e pe eg e eve ej e ve-e e pbez e ge p e exp e e y ej e vee e p pee ee ez e e (cEPal, 2006). a e eje-p, be e qe age g e gvee vee e pbez eg e e e 2001-2002: e e, e e 40% ee 2002 y 2005, e pe e pe eg pe p (cEPal,2006). de e pe 2003-2005, p pe, e ugy ej ve e pbez e 20,9% 18,7% (cEPal, 2006; inE, 2006).

    Cuadro 8Nivel de pobreza en Argentina, Chile, Uruguay

    Pobreza (% personas) 1990 1997 2002 2005

    Argentina 21,2% 17,8% 45,4% 26%

    Chile 38,6% 23,3%* 20,6%** 18,7%***

    Uruguay 17,9% 9,5% 15,4% 18,8%

    Fuente:CEPAL (2006).

    * 1996 ** 2000 *** 2003

    s be g pg e z e e e e b vg ee e e- h g e pv e e e e e pbez (e epe e pbez exe), e h g -e gv e vee e b. t

    y e, e ve, y e e agey che e h ebz e e ve eg pe

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    57/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    58

    ege (cEPal, 2004, 2006). E e e qe b e h e che pe e ebe ej e veee pbez, y qe h epe e age, vb e e pe e (e 2002). E ugy e

    vee e b vbe e ege, qe -e vee e eg qe e eg e pe e.

    Cuadro 9ndice de Gini en Argentina, Chile y Uruguay

    1990 1997 2002 2005

    Argentina 0,50 0,53 0,58 0,53

    Chile 0,55 0,55* 0,56** 0,55

    Uruguay 0,49 0,43 0,45 0,45

    Fuente:CEPAL (2004, 2006).

    * 1996 ** 2000

    E e epeee eeve ee e e qeefej ee ee qe h v. P , be e e h epe , eg -, e e e pe e ve e p h-, expee b ( eee e ge e ee e epe) e e pv qe pee e-z y exp b eee eh e -e e eq e pp vee e epe e ge (cEPal,2006). P , be pg e ge h pe- v eege e e pe, e e-e p e beh bv. u vz e pe e e e pe y gee e bj e ev gbe pe e

    ee e pe e e e ee ev g.

    ArgentinaE age, e e e v e ee e, pe e ez p e e e E e pe- e e ev, y ee e ee e ee e y z e pee e gee pv, yee e e pbe bjev e e -ge ev. E e e eg , e e e

    pv e h v; e e e e e, e exee pe eez h e e, y ev

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    58/346

    59

    Pablo Alegre

    (ee, e) e e pv p pepee eqe. E e b e , e eeg b e y pz ge e hpe pb. a, eez ev pb-

    y z e ee e ee e, e pe e g e e.

    E e pe eee, p e ee h b gv, v exp e g pg- e e ge (qe ee bee e eeev y e pe hee e ve) y g e v ey e ev eve e e eez e e. s ebg, -e e e eg , , y e e

    e epe ( e p e j e e ez e e) peee e pe.E gbe e Khe e e pg

    e e be z e p e gbe edhe, ez pee e (Bve-h y Gy, 2007). Pg F m bp pee e P Je y Jee p gee hge pbe e gee b e p(e ee, e , e.). a vez, leyn e E e e 2006 ev e- p ley Fee e E e 1993. l evey e pee p e e v e ee ye gbe pve, e be e b-e eez pe e ebee e ev yee ee n e e e p y e- (Bveh y Gy, 2007).

    ChileE e e pe he e e eeee

    be e e q z. l p epe p ee e ee pe e e e Ee pe e ev e e eg y e, y e e (cg, 2005). lev e eez, z y e geepv p pe (cg, 2005). me evpv e g ee e y , pg p-b eve e ee qe pe ee pee pv, gee ege e e e

    be e e e e e ev (Pe, 2007). leg e e e, e

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    59/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    60

    gbe e ce v e e e pe be hee e ge . l ev gbee ce epee e ev: e e vee e g geg, eev e bee

    e e be, fexbz e e e eegb, e-e e j e g e e gbe e, -b e e e pe e bee, p epg e, e. n be, e v e ee e e be e pe.

    E e eee pe e gbe e h pe eeee ee qe p ej pee e-bv e e e pe he. s ebg, gee e e h v g e bqe ve e gp

    e gz ve e e e p, p-e p vee h e e. E pe e gbee Bhee ev p e p eee e: e y pee (me, 2007). a p e, Bhee eg e p ee e e pee, eg p e ce ye az p che, p. l ee- e e e e jb e jee, y e ge e pee qe pee eg be- e ee qe g b pe pe. tb pp e e e e eg pv, e ee e Ee ev pe epe (me, 2007). E pyeee ep e e ce u e t-bje, cut, p e e e e jb, e p e eeh y e eg pv (me,2007). l ve ee ev p e Ejev cgeee e jb e jee y ee p ee pej e pe qe h z.

    E e ee ev, e gbe pe v-z e e e e e p e exee ge e vee, p e eeg epe ee (me, 2007). l vze e ee- e ee gee y p e e ee-z e e pb (ee p h e mee E) y e ev e pg e j e -pe. l vze e e e e E-, y e e ej e p ev e e

    be e e ev ev. tb e e ee ee e g ev e e

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    60/346

    61

    Pablo Alegre

    e, b ee e e e pe yee e ge. E e e ej e, qe pp e ee, ee y gp, e p ge ee (me, 2007).

    E e b, e gbe exe g e eeg e e b e pe p pee epe. de eee, cut, pp e -, y epeee e Ps h heh hp e ee ez e eg ye -

    vee e geg, e e gz eeh ev p bje. l p h pee pye ee e epe eee ej eg, pe e-e eg b e e b e epe. a e

    e 2007, e gbe eg ej e p e e e eq , epeee p y e e v.E ej ebe bj e e e e-gbe epe, ge y p e ee.

    UruguayE e e e e e e , e ugy ge ee. E e e eg e ugy p, g qe age, e e e ep e ex qe ye ge e pz v. a vez,e E e epe e e h v eg bje eeh pv qe pe epe eg-. E ee ev e e e e e eeeve, eee e qe e eee ep. l e ev ez e e e e, y epj eez e pee e g vee e vee e. E e e e e ve e e pv y e e pb, p eee e bje pb y pv

    e . E e b, ee e ez e -ve e E p p pe e eee eeze ee be pee v b eeg b.

    de e gbe e h pe ee e eee qe h e vee e x. E e eeg b, e gbe e e eg -p, ee e ej e . E -ej, v p e Pe Ejev, pee eg

    ev p e v eg e qe e pe eeg b qe z eg b ve e

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    61/346

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    62/346

    63

    Pablo Alegre

    e bee expbe, age h e ee - epe e 45% e PBi ee 2003 y 2007, ee ugy h e v e e 35% e e - pe (cEPal, 2007). che, ee e pe e

    eg, expee e, p qe eve e h ee ebe. s ebg, ee2003 h 2007 e p ee e 25%, hbe e gv e vee e ve ee.

    c e, ee e pev p,e pe h g e ebeee ve-e e eee exe. me age g e e e Fmi, e ugy g e ve e eee

    , je e be g pz (cEPal, 2006).E ee, e age h e e pb ee pe (e 184% e 2002 65% e 2006), e ugyg e eee e e 40% e e pe(e 106% 62,6% e PBi), e che v p pv-eg e e e eee pb, e pbqe pe pe e 10% e PBi (cEPal, 2006, 2007).

    Cuadro 10Deuda externa del sector pblico 2002-2006 (como % del PBI)

    Deuda pblica como % del PBI 2002 2003 2004 2005 2006

    Argentina 184,4% 144,8% 132,5% 78,4% 65,5%

    Chile 22,2% 19,5% 16,8% 12,9% 10,6%

    Uruguay 106% 100,4% 78,9% 70,4% 62,6%

    Fuente:CEPAL (2006, 2007).

    a vez, e e e e e bee expbe e

    be (e e e che), g (age) y ev g- e e e age y e ugy, pee ev p pbe e h e e y e ee g , vee exp . E b- bj e e e, e p expe pv e ee e v e,epee e e e epe e e e -v , p pe vez e , e e e -z e ve ve e e, eee

    v eegee eg e ev e e pe (cEPal, 2006).

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    63/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    64

    s ebg, eb e e y epee eg e ee peee e e e. chee e p e epeee e e y ve e bz e, y qz e ebe e qe e eee p-

    exp (cEPal, 2006). E be ee e egz, qe h pe ee vg e ge e p eg e pe e e -b e ee e qe pe e be e eev. ae, e ve e vebe e he e ebeee e qe expee age y e ugy, p bj e e ee p e, b p e ve e -z y e eee pb (cEPal, 2006). E e

    , age pee e e pz y -ez qe e ugy, ee e e qe, g qe eche, e pee pev gb (pe pg e e), e e e pev p qe ge pee- e ugy (cEPal, 2007). me age y che e eeje e 2007 pev gb e 1% y e 8% epe-

    vee, e ugy e e egv 1,5% (cEPal, 2007).

    Grfco 1Evolucin del ndice de productos agropecuarios en Amrica Latina. 1970-2005

    Fuente:CEPAL (2006).

    160

    140

    120

    100

    80

    60

    40

    1970 1976 1980 1985 1990 1995 2000 2005

    ndice(2

    000=100)

    Serie y tendencia

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    64/346

    65

    Pablo Alegre

    Grfco 2Evolucin del ndice de productos de metales y mineros en Amrica Latina 1970-2005

    Fuente:CEPAL (2006).

    c e g, e e e e p -e y ee h e 100% e , ee e p gpe e e h e 25% ye pe h h (cEPal, 2006). a-, e e e pe e p e be e 60% epe e e ve, e pgpe e 1% e e pe. E e-v, be bcommodities e e e expv, e vee exp e pe y e pee ee y e

    y y eb e e e p e qe e ee p gpe.

    Conclusiones preliminares: hacia unacaracterizacin de las trayectorias de

    desarrollo de los pases del Cono Sur

    Argentinal age ee e e p p z-

    , qe ebe gege pe e eee ge yz e ee p. Hy e gbe g, g-

    200

    180

    160

    140

    120

    100

    80

    60

    40

    20

    ndice(2000=100)

    1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

    Serie y Tendencia

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    65/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    66

    z e p e ee y pe p,eje z vee ezg ege y e, e-bee e ee gee e ve p. de e, vege pg e ve p

    e ee ee p ezg ve qe p- epe g e ee e-e e ee p e e. a vez, p e ee pv,qe hee e pe h e e ve -, gz qe y vz e eegz ee pee p eee e e p-g e e e. E e e e z ve eeparty machine, qe g v e ex ee ppe ge p , y ve -

    gz hee e e-msi p e (ve ),h pe gbe ez e f , p gee p pee pqee e p pb-e e e ve.

    a vez, age h pee e e e epe e bee expbe qe, e b e-be e vee e eee exe p e ex p e je, e h pe ej geee, e p e h y exp e ee e e e ve ee. s be epeeepe e pe ee e -e p y exp e bee g, pe ee pev e gbe e ex e eee-e gee ee e veb qe peee e p. de e pe, e ex e exp, h ex e ee gv ee e p e heex y e p -eve e e e py ee eev ee gp e e e.

    E ee , e g e ez p e e e-zqe e PJ h gz ep e p -v e e e, pe h e p p e e- e p e pe e p . l eege e e e p, y hee gee e e gz e ee e y bj, he eege e ev p ee e-v p ebee ee qe b v pv gp gz v eee ee

    ppe gz. s be z evee ebe e e e e, ee ee gee ee e p

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    66/346

    67

    Pablo Alegre

    ep -ve e eg e e ee ge. n be, ee e qe ee e eugy, p ejep, e vee e eep y bj pee p e e e bj -

    z e e e p y e PJ e p e p e ee p pepqee e qe vy e e e e evee e ve e eg e p e e, e, bj e pe. n be, e epebe qe e e p hegez p p p epparty machine bj pee ee y e ex eexp e eb eg ev e p e-z e ee e, e e qe

    pe, eveee, v ev gp e e gz- qe pe pee epe e e e e py e e e epee.

    ChileE che, e z pe - e issues e pee gee ee ee e qe eve h ee y e- gbee ebe ee e e p e e- hee e ge . E ee ev e he pe-e eee vege pg ee pe ce, qe gee bqe y epe peee e eg e pqee e p pb. a vez, e e e-eee e e e p y eex ve e gz e pe vz py peb bqe pg e p ge p ee. l e ezqe epe e be -e e e e ebe e ve egz, e v e ee eee ee

    ppe, h gee p pbe e e -e e e be p p ee e p p-e.

    l e he e qe pee ye gee -e y y eb e e g pz. a e bj ee-e exe y p e eshocks eexe qe h , g ee e -e, bj e e pe e ppe

    commodities e exp. E ebe y e ee e

    pe e be gz exe e e e ge e y e ee eg. s

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    67/346

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    68/346

    69

    Pablo Alegre

    p, e b e hb ee pv, p e y x e.l v p ve e gz ee e pee e p p-msi h gee

    pe vz y ebe e h ee bj egbe e zqe. E h gee pe e e-g e pg e e e e e e zqe y e gze e e, qe v e e e e pe pqee e p, e v vz e gp gz, y e zp g e e .

    E ugy pee e e epe p eepje exp p bee g-ge. s

    ebg, e e pe e bee e exp- e e eee pb ev exee, qe e ex e z e e gee eqb eebe qe e vee e veb e e- e pbeshocks exe, y pee eg eee e e exee e e e ee e pg e e ev ee.

    E ee e, e e ex e e e p -z y e pe vz e gp gz- hee e e msi, e zqe e ee bqe ege p v p e e e y -e, pveee e pp be e y eee. Eex e exp h g z ee e pj bv. s ebg, ex e eee eee- e ee e, e e e y veb- e, gee ee pp p ebe e ee gz qe pee e z exee p . l ve e eb e e e pe-e p y e pg e e e zqe e

    p qe eg e e be e y eeee pqee pg evee bee eee e e ee. E b epee e pe pp zqe p ee , qee ex e pj p e ezg p ee ev peee e p gbeee y pege ee h e pe p-msi. nevee, eee e e e e pj bv pe pp p e eeg e ree riderqe eb -

    pe e e y, e e , pb eee e pe e e e e e.

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    69/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    70

    E e, age che y e ugy pe ee qe, e , pee vee e eg- y bee v e e ee. l e e e e e epe e pe e -

    p epe, qe e vez ee p he. a ez e g, e pe e pe p e g e. l e y ev qeee p eg v qe ge eee e ve-e e eg hee e p e e .l e qe e ev e pe epe e p-e pe eg p e. s ebg, eee e e ee ee pee ebee pbbe e qe h e e epe.

    Bibliografa y fuentesaege, Pb 2007 me -p y pe e e

    e e c s: ee pp y . E ugy e pepev p eRevista Chilena deCiencia Poltica (sg e che).

    aye, Jve 2004 P, eg y e age epe eRevista Nueva Sociedad n 193.

    By, c y sv, Gz 2002 Veb e

    age e ve: p e e e GBe ae e Kz, r. Trabajo y Ciudadana: Integraciny exclusin social en cuatro reas metropolitanas de AmricaLatina (meve: ceb).

    Bveh, aej y Gy, ag 2007 age.cee e y e e pe eRevista de Ciencia Poltica (sg e che) V. XXVii,ne Epe.

    Bqe, de y chqe, de 2005 Eee ugy 2004:de e b eRevista de Ciencia Poltica de Chile(sg e che) V. XXV, n 2.

    Bge, K y levky seve 2003 Expg Pp Pyap l ae: Eve ogzdee Py chge age, mex, Pe Veeze e Comparative Political Studies V. XXXVi, n 8.

    ce, mx 2007 l ae pe, pp vee he p-ebe e, Pe pee ee e l ae t: P Pe, igemvee, aeve Pe, Bh cb,Vve.

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    70/346

    71

    Pablo Alegre

    cv, Ee 2005 age, eee egv 2005: e khe y eze v eRevista de Ciencia Poltica (sg e che) V.XXV, n 2.

    ce, Jge 2006 l ae le t e Foreign Aairs,y-j.

    cg, r 2005Retrenchment versus Maintenance: ThePolitics o Social Policy Change in Chile and Uruguay, 1973-1998(l: rege).

    cEPal 2004 Panorama Social de Amrica Latina (sg e che:cEPal).

    cEPal 2006 Panorama Social de Amrica Latina (sg e che:cEPal).

    cEPal 2007Balance Preliminar de las Economas de Amrica Latinay el Caribe.

    chqe, de 2007 ugy 2006: x y de eGbe e zqe eRevista de Ciencia Poltica de Chile(sg e che) V. Epe.

    chqe, de 2005 Peee ee, p ge yp egv e ugy e de Bqe (.)

    Las claves del cambio. Ciclo electoral y nuevo gobierno 2004-2005(meve: B oe-icP).

    ce, rh y ce, dv 1991 Shaping the political arena. CriticalJunctures, The Labor Movement and Regime Dynamics in LatinAmerica (new Jeey: Pe uvey Pe).

    ce, Jve 2006 the Bkh g mke re the le l ae he 2000 e Jge i. dgez ymhe she (e.) Constructing

    Democratic Governance in Latin America (Be: JhHpk uvey Pe).

    cey, mhew 2006 Expg he e egee eJournal o

    Democracy V. XVii, n 4, be.de l, mge 2007 age: ie be, E

    b, i Pg e ree iee,uve e lb.

    Eheey, seb 2001 cg re c: theP cpe age E lbezeLatin American Politics and Society V. Xliii, n 3.

    Eheey, seb 2004 repe, Ex i:Gvee-u e Pe lb re

    lbezg Ee e Comparative Politics V. XXXVi, n 3.

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    71/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    72

    Epe, Ew 2006 the Pqee mvee Gee Beae: P Pe by he uepye P g hec e Epe, Ew y P-Be, dv (e.)Broken

    promises? The Argentine Crisis, and the Argentine Democracy

    (my: lexg Bk e lh).Fge, Fe 1999 tp e wee y e e

    e a l: Ee, e y e e m. a. meReorma do Estado e mudanzainstitucional no Brasil (ree: mg).

    Fge, Fe y Ppp, Jge 1997 Pgcev g ue? lg c Vee aeve ugy e che, Jhet al. (e.)Rethinking

    Representation and Participation in Latin America (ox/new

    Yk: ox uvey Pe).Fge, Fe y me, J a 2000 cex y

    Eeg e re ie e segs, E y s e ugy eRevista deCiencia Poltica (meve) n 12.

    Fge, Fe y aege, Pb 2007 lg y e e e hb: e e eg y pe e e ugy, ie ie lb se iilsoit (Geb), e pe.

    Gb, r y segv, c 2006 l eeepeee y pe e che, ebe 2005-ee2006 eRevista de Ciencia Poltica V. XXVi, n 1.

    Ge, me, cvz, meet al. 2003Latin America inthe Twenty-First Century: Toward a New Socio-Political Matrix(m: nh-sh cee Pe).

    Gb, Ew 1996 Class and Conservative Parties: Argentinain Comparative Perspective (Be, md: Jh Hpkuvey Pe).

    Gb, Ew y sez c, Je 2007 cpe Pwe Feeze Py sye, de e tbj, Pg cpve-H s see, nhweeuvey.

    Hbe, Eveye, nee, F, Pbbe, Jee y sephe,Jh d. 2005 P ieqy l ae he cbbe, ie eeg e e c 19 e cee e iveg e a sgie (chg: il) 8, 9 y 10 e epebe.

    K, rbe 1979 i chge ah re l ae: a cee revew he Be-

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    72/346

    73

    Pablo Alegre

    ah me e The New Authoritarianism in LatinAmerica (new Jeey: Pe uvey Pe).

    Kz, rb 2007 l e ee e e ge e e a l: vej y ev

    eee eRevista Pensamiento Iberoamericano n 1,seg p.

    Khe, Hebe 2000 lkge bewee cze P de Pe e Comparative Political Studies V.XXXiii, n 6-7.

    Kz, m 1999 che ne-lbe rev: ieede s t, 1973-89 eJournal o

    Latin American Studies V.XXXi, n 2.Kz, m 2002 ueg he th W Wee se

    e nebe: the P s Pv che mex e Comparative Politics V. XXXiV, n 3.

    lz, Jge 2000 E Fee ap: p e ee g e p y g e gbe eRevistaUruguaya de Ciencia Poltica i e ce P(meve) n 12.

    lz, Jge 2006La tercera ola de las izquierdaslatinoamericanas: entre el populismo y la social-democracia,

    Aportes para una agenda de investigacin (Be ae: c).

    levky, seve 2003 Transorming Labor-Based Parties in LatinAmerica (cbge: cbge uvey Pe).

    levky, seve y m, V 2003 age wehe he eJournal o Democracy V. XiV, n 4.

    l, E 2001Las reormas estructurales en Amrica Latina:Qu se ha reormado y cmo medirlo Bid, de e bj.

    l, J Pb 2004 Ee ep y pe? l e be e e Fa y pee eve gbe pge e lz, Jge

    (.)La izquierda uruguaya entre la oposicin y el gobierno(meve: F e sg).l, J Pb 2004b de y pee p: eg

    y pee ee e e ugy epe elz, Jge (.)La izquierda uruguaya entre la oposicin y

    el gobierno (meve: F e sg).l, J Pb 2007 Bg he ee: i he e ey

    gwg epy l ae? Why? F hwg?, Pe pee e e e l ae

    t: P Pe, ige mvee, aevePe, Bh cb, Vve.

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    73/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    74

    mhey, Je 2006 ayzg Ph depeee: le he s see e We, ae y Ke, rehUnderstanding Change: Models, Methodologies, and Metaphors(Bgke: Pgve m).

    mwg, s y sy, thy 1995Building DemocraticInstitutions: Party Systems in Latin America (s: suvey Pe).

    mwg, s y t, m 2000 Social Cleavages, PoliticalLegacies and Post Authoritarian Party Systems: Chile in the1990s, de e tbj (ne de: Kegg ie,uvey ne de) n 278.

    me, rg 2007 che, b e e eRevista de Ciencia Poltica (sg e che) V. Epe.

    mGe, Je 1997 Peronism without Peron:Unions, Parties andDemocracy in Argentina (s: s uvey Pe).

    me, cz 2004 Final del juego. Del bipartidismo tradicionalal triuno de la izquierda en Uruguay (meve: te).

    me, Bg J. 1966 Social Origins o Dictatorship andDemocracy (B: Be Pe).

    m, V 2001Labor Unions, Partisan Coalitions and MarketReforms in Latin America (cbge: cbge uvey Pe).

    ne u 1985 Ee pje b, y pp, 1950-2025: he 1982 aee (new Yk).

    n, Jge 2007 l ej e e e ugy,de e tbj (meve: i e E).

    ode, Ge 1997 E y z e age 1956-1976 e Contrapuntos. Ensayos escogidos sobre autoritarismo y

    democratizacin (Be ae: P).ode, Ge 1997b de eegv? e

    Contrapuntos. Ensayos escogidos sobre autoritarismo ydemocratizacin (Be ae: P).

    ogy, Pee 2002 the hgh he w p: agew e p pe cpve pepeve,Pe pee e e cge e ae Psee a.

    Pzz, F 2005 the s de heae le eRevista Europea de Estudios Latinoamericanos

    y del Caribe.

    Pye, mk, Zv, de y me dz, meee 2006Lapoltica importa: democracia y desarrollo en Amrica Latina,

    B iee e de.

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    74/346

    75

    Pablo Alegre

    Pe, P 2004History, Institutions and Social Analysis(Pe, nJ: Pe uvey Pe).

    Pe, P 1999 Pp repee Pd che new dey eJournal o

    Interamerican Studies and World Aairs V. Xli, n 1.Pe, P 2007 devepe ceve a che nebe

    dey e Political Power and Social Theory V. XViii.rbe, Keeh 1998Deepening Democracy? The Modern Let

    and Social Movements in Chile and Peru (s: suvey Pe).

    rbe, Keeh 2002 s ieqe wh c cevge l ae nebe E e Studies in Comparative

    International Development V. XXXVi.

    rbe, Keeh 2006Latin Americas Populist Revival depe gvee, ce uvey.

    rbe, Keeh 2006b le, rgh he lege nebe cJe l ae, Pe pee e e ee e ae P see a, Fe.

    reheeye, deh, Hbe, Eveye y sephe, Jh 1992Capitalism, Development and Democracy (chg: chguvey Pe).

    sh, H 2006 Pp, s dei eJournal o Democracy V. XVii, n 4.

    sy, thy 1992 Party Politics in Nineteenth and Twentieth inChile (s: s uvey Pe).

    ske, s 2005 Pevee aby: a F me mhe P wh Evee age eAmericanPolitical Science Review V. XciX, n 3.

    t, Ege y age, Fepe 1999 sbevv e a PjeP che? eEstudios Pblicos n 74.

    Veze, a y de, l 2006 Pbe se che eJournal o Democracy V. XVii, n 4.

    Wey, K 1999 E Py che new dey eJournal o Interamerican Studies and World Aairs V. Xli, n 3.

    Wey, K 2007 Whatis Right about Latin Americas Let?uve e tex, e.

    W, Jh 2000 Wh Whg e by re eModern Political Economy in Latin America (Whg).

    Y, Je 2005 Al centro y adentro: La renovacin de la izquierda y eltriunfo del Frente Amplio en Uruguay (meve: l y r).

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    75/346

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    76/346

    77

    Florencia Anta*

    Polticas sociales y desarrollo

    Los desafos para las izquierdasde Chile y Uruguay

    IntroduccinE e g XXi, a l pee gegp ve, p e qe e v pe ee g-be e y p p e zqe y e-zqe.E ez e ee e che e lge 2000, eg e v e B e petistaLula e 2002, e e age e zqe e pe - e Khe e 2003, y q e gbe gyp pe erenteamplista Vzqez e 2004. E epe e p gbe e chvez, me y ce e Veeze, Bv

    y E, epevee.l ev e pe eg e e pe e

    p e e ebe, e qe e p e ee p p pe e, bez -e y e e e E, e e pez e e ce e Whg (W, 1989). lg e y e e ee e e ee,

    * le y ge e ce P p uve e repb eugy. c e ce P p e i e Peq

    uve e r e Je. iveg y ee e i e ceP, F e ce se, uve e repb, ugy.

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    77/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    78

    z e e ee e e y p p p eb qez.

    E ee , veg pe e ege e ee gbe e p e zqe y e-zqe e

    pe e eg ye coyuntura crtica p e e pbe p ev e e e pge. E-peee, e bjev e e e e e y -ez e e e qe p e p e g-be e zqe y e-zqe, he e r lg(2000-2006) y mhee Bhee (2006-2009) y e gy e tbVzqez (2005-2009), v e e e pp-e p pb e p e eq y e epez pv.

    E bj pee gee e. leg e e -, e pe p e e e e epge e e ex e. E e eg pe pee beve ep e e e p y e e gbee e b . E ye e epe e bj, pe ez e e ee e b pe, p e e ppe p- e y pv. Fee, e q p ee ppe e e veg.

    Marco conceptual: la nocin de modelode desarrollo progresista

    Aproximacin a la nocin de modelo de desarrolloQ e eee p e e e pge? e peg pej, qe pee eee e-pe, epee e pepev e y p qe e p-e. tee e e p e bje pbe, q epee , qe eqee g ee y e -

    epe. E pe g, e e ee q e eee pe. leg, e ebee e q e e e e-. Fee, e h e e e -e e e e p pge e e ex e.

    P e pe e e vee ee - p e : ) pe ep; b) -pe v; y ) pe ppv (ae, 2007).E pe e e e pe e e eee ex-ee, e e, ez e e. E pee

    v eee v e e ee, efexbe e y e qe p pe e b

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    78/346

    79

    Florencia Anta

    e (cke, 2003: 75-76, p Pej, 2006: 37). Ebje ppv, e , e e y ppee e.

    E ee bj e pe e e e eg, qe

    e eee e e ee e. me e eee e e ee e p e bee y ev e e, e e eee ee e ee, e, p y e p. i e ege pe e e e, e -ye e e epe v e ee qeee e e ee. E ee, e e epee pe e b e e e, pe ee e vee e p y v geg-

    . ip, e, b e e qez be be epe e eq.tee peee e pee epe, e pbe -

    ee ge ve e e (se, 1997). l pepe ee e qe ee ee ge - e e peee e p e ej, e gee vee e e p v e bj vee e

    v e e peee vee e eg. E eep, qe se e expe ge, y -g, e e p be e bee y e

    v peee e v e e . u -e e a l e e v e e e ee trickle down, qe p ee e gee pe eee p eg, e ep pe, e e e eb . se e qe e ebv eep ep e pe e e bz pb- e ee e.

    E e, eg ep e qe e epee e pe eeee gbe. n e eqee e-

    z e, qe e ebe z eje bee , e e e p pv y e e- e e. E e eg e be ee pe p e pp se (2000), e g p e eebe y p epe. Ee eee ee pe e exp e bee ee eqe v: E e e e ee g p e e be qe ej v ppe y e pe p ejee ge z

    (se, 2000: 16). E e ee y px epe e h pv ee e Pg e ne

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    79/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    80

    u p e de (Pnud), qe e eee e pee exp e pe e pe p ev b ep e v qe ee ze p v. de e , e pe v eeh e e e, p pe e e e

    v, e pe, pe y eee (ae ysz, 2003).

    a vez, e ep e e ee p e v e ev cEPal g ez e ve. E ppe e t pv eq e e ee e p eee eee, e be pv y eq. dee e pepev, bjev e y e e epee y eve g jeq: ...

    eq pee ze e e e ee ye, e ee exge g zbe e eb -p, y p, vez, p e eq - e eq (cEPal, 1996). l eje e qe e e eqe eg p p p e pe pge p, e g e pe epe p-v y ve e e h (cEPal, 1996).

    P e pe px ep e e,be e v pe p ae (2001: 130), qe e-e qe e e e e pe e, e, ez p epee e ye h,qe p b e pe e e ee eeepe e e y, p , eqee b peebee p e e g e ep.1 E eee v e e v e ep e e,e e p e ye h e p e e e e e.

    a, e pe e e eqee e e ebe qepee expee e eeg e e e ee. l

    eeg e e pee pqee e p pbe e e p e e,p y e (Hgg, 1990). c e e e, e- y ee v e ee pe e epee v gvee e e ep e e- qe e eg, e peee p e egpee.

    E ee e, e e e e exe ee y ee, e e e h e

    1 t pp.

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    80/346

    81

    Florencia Anta

    pe pej y epe e e evee pe e e ge e gbe, p e, pe y e e, ee e. a vez,e e e p j e e e e

    p gbee, ee, p p, ye , ge epee, gze e -e v, pe. E qe qe e e ee e e e e ez.

    a, be e qe e e qe g pe e p e y e p exee. Ee j e e e-eee pee expee e eg z, qe ebe ye e e pe e pe. E ee e-

    , ebe eee e e qe pe e p pev peef be pe p e peee (Pe, 2004).J e e, eee qe e gv-

    ee be e e e e e e p,epeee e pe be, e e ex e-. c pz e pe e gbz, E-- ve e gee e e ee p pb , p e eee pee e y e eev qe qee gee e e ee, g ee e ,y gbe e ppe pe, e e eeeg e e p . E pe exe- e ev e p p pe e e, qe ej ee peee e exe e -e y e e e e e p pez pge.

    Fundamentos de un modelo de desarrollo progresistaE pge e ep pgee pe

    (me, 2006), e e e qe egb p ee eee, qe b gbe p pe zqe , e e e-zqe, ve ee pp, e. n be, e qe e ep-e e pge e e eeee e pp-eg e zqe. de h qe e ee bj e -e ee e zqe y pge.

    P pxe ep e e e e ezqe, be e ee zqe y ee-

    h pe p Bbb (1985). de e ee , ee ppe e e e e zqe g pep

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    81/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    82

    p g .2 E e e e v p e e qe e eg ee e e, g-p , ge, e. u vez ebe e e e, Bbbpe qe v qe p e eg eg e -

    be pee g ee e y exe. a pe b e b e pe e be y e g, Bbb e p y ve e e-zqe qe qe vez bee e g y ee e gpe e zqe e p jb, qe g, pe b (Bbb, 1985: 162). l - ee p e e-zqe y e zqe exe e e ee p ee bj, y qe e- e px yee e e e-zqe.

    ae e peee p g, g e- e zqe e qe ee b E ppe eeve e eg e ee e y , eqe eeh yee e e e eg- e e.3

    E ee e zqe gbee e a l eevee ve, p qe e ez pe ee e e e expee. ag ee bj e e ev zqe e p y ve e zqe e qe ee-ge h e e e he e e ve.l ev zqe ge be be e e vej gze e zqe y e p , zqe pp, gze gee, p e zqe e zqe y e - e eg x ve e y e bqe (rgez Gv y Be, 2005: 23-26).

    2 lderecha p qe ege ebe y qe p eeebe e (Bbb, 1985).

    3 Bx e qe []qe gbe, epee e e- eg, e ee e eg eev e eee, e p epe eee e p bee. lp e zqe e eve e e pb e e:e eee pe p eqe eve-; e p e E pe ppe e pv e p y h, be e eee, ee pepe geee, beeee, ee e pb epe; y ebee e eev e y ege p ee e gee pv beh e ve. l p e eeh, p e , e p-

    e e pv p pp e ve p e e pvp xz e ee (Bx, 1998: 136; pp).

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    82/346

    83

    Florencia Anta

    se e pe ee heegee e e eee zqe e gbee, e e pe- e e eg e pee p-, v e e be, ev e p

    e gz e e p, e ppe e pe, e ge e gbe.

    E ez qe h e p, g - ge ee zqe e p pp y zqe- e e (ce, 2006; lz, 2006;Wey, 2007). Ee pe e e p y gbe- qe ge e p pp y pee , p e eg (ce, 2005). E ee g-p, e ee ee b eee gbe e

    e chvez e Veeze, e e ce e E, e e Ev mee Bv y e e Khe e age.l eg eg zqe e e

    pee qe gbe y p qe e eg ejeg pe p e ge e y e p,ve e e e ee qe b gee. Epe, p , e b e v ev e e pe y p p e e. P pe, -p ep e e, e e b e exe e eve e. s e, e ee ge e gbe, zqe e p p g- p v, epeee e e p , e e e eeh e y e g pe e ej e(lz, 2006). E e eg e b gbe hee lg y Bhee, e gy e Vzqez y e be eLula.

    a, e e e eg, zqe gbee ppe e e ph e . E b, pe ev gz ep y eg y eqb , qe e p

    e e. E ee, be ee p zqe e pe ee e e-be, g e ee qe e ee e evb ee (rgez Gv y Be: 2005). nbe, be pe hpe e qe gbe e zqey e-zqe e eg p e e e qe, pee e e pg peeb, b p-ve jee e e e y j .

    E veg pe e hpe epe e e

    v qe e eeg e e e zqe. Ee pe, h eeg jeqz p e

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    83/346

    Las izquierdas latinoamericanas, de la oposicin al gobierno

    84

    ej e eq , qe ye eb e -qez. a, z e expee e eee, ee qe ej e e eq e pbe p ee e qez y e ej e pe p gee.

    e ye g e p pe e eg, pe g e h g e e h g bjeve ee y eq (Fjzybe, 1989). E ,che g vee ee e e e eey e eq, h ej e vee e e vz e e bjev e eq. Ee pe e e -ex , qe bj e fj e gbe e- e ce. E ugy, e , e ee qe b bj vee e ee vee e

    eq e e ex eg, qe epe pev e e b e ge (Pnud, 2005).Ee eeee pe e e h -

    pe p e e e. l zqe -e , epeee, gbe he y gy,e e pe e e p e e eqe e pv4 j ?

    tee peee e peg e, e gee e- e e pee e p expee eb pe, ep qe e ppe ee ye ee e.

    Una mirada a las condiciones iniciales en eldesarrollo de Chile y UruguayEe bj g ve e p qe e be e chey e ugy e e e p e zqe y e-zqe gbe g coyuntura crtica, e qe e pbep e e e e ev p. l e p- e pe pee e z b e -

    ye ee p p e y e qe e g e pe p e expe gvee(ce y ce, 1991; Pe, 2004). E pe qe e e - ge p qee y p e e ge p, e y e pee. Ee

    4 se e e p pv e e e- gee e v ee ve e e bee p- y p e bee e e eg. cbe e qe e

    e bj e h eee pe e-pv, qe e e e e e e e e pe .

  • 8/7/2019 LIBRO Las Izquierdas La Ti No American As

    84/346

    85

    Florencia Anta

    eqe jeqz exe e e e b h, p e fex, p e e v eee . n be, pe p e pe eg e ye h- e p.

    re ee p, e qe ge e ez p-pe g e ge e, qe ee pe-pev p y pee eeg e eqe ge gbe e zqe y e-zqe e e.

    che y e ugy ee g e, e e eg, y e e e p e-e z (mwg y sy, 1995). a, ve, e e e e ee, E e bee e-

    vee vee. h ez e e

    ve e, e e e qe pee y eg zb y pe e pb, qee e e e be, bee y , ee e qe e ve e e e p(Fge, 1998). a e e qe b pe pee vee ege, bez y epez e v evee eev p ee e a l, e b