LIDHJA KIMIKE

LIDHJA KIMIKEPhD. Albana JANOLidhja kimikeTeoria kimike bazohet ne forcat terheqese qe mbajne atomet sebashku ne komponimet kimike.

Lidhja kimike: a) jonike: realizohet nga terheqjet elektrostatike e joneve me ngarkesa te kunderta te cilet formohen nga kalimi i nje ose me shume elektroneve nga nje atom te tjetri.

b) kovalente: realizohet nga formimi i nje ose disa cifteve elektronike te perbashketa midis atomeve qe bashkeveprojne.

Lidhja ndermjet atomeve te ndryshem kane pjeserisht karakter jonik dhe pjeserisht kovalent.

Komponimet ne te cilat mbizoteron karakteri jonik i lidhjes quhen komponime jonike.

Komponimet ne te cilat mbizoteron karakteri kovalent i lidhjes quhen komponime kovalente.

Lidhja jonikeLidhja jonike formohet kur bashkeveprojne elemente te cilet kane energji te vogel jonizimi (metalet) me elementet te cilet kane eletronegativitet te larte dmth aferi te madhe per elektronin.

Metalet humbin elektrone kthehen ne katjone marrin elektrone kthehen ne anjone.

Komponimet jonike kane strukture kristalore.Vetite e komponimeve jonikeJane trupa te ngurte kristalore.

Kane temperature te larte shkrirjeje.

Shumica e komponimeve jonike treten ne tretesa polare dhe nuk treten ne tretsa jopolare.

Komponimet jonike percjellin rrymen elektrike ne gjendje te shkrire dhe ne tretesire ujore sepse permbajne grimca te levizshme te ngarkuara qe jane jonet pozitive dhe negative.Forca e Kulonit eshte ne perpjestim te drejte me ngarkesat e joneve dhe perpjestim te zhdrejte me katrorin e largesise ndermjet joneve.

F = qxq/d

Energjia e rrjetes kristaloreEnergjia qe clirohet kur formohet kristali nga katjone dhe anjone ne gjendje te gazte quhet energji e rrjetes kristalore.Shenja e energjive te rrjetave te komponimeve te ndryshem kristalore eshte gjithmone negative.Energjite e medha qe duhen per te prishur kristalet jonike reflektohen ne temperaturat e larta te shkrirjes te tyre.Qendrueshmeria e kristaleve varet nga energjia e rrjetes. Sa me shume energji clirohet kur formohet rrjeta kristalore aq me i qendrueshem eshte kristali.Jonet e elementeve me konfigurim si te gazeve te ploget clirojne shume energji gjate formimit te rrjetave kristalore, si rrjedhim jane shume te qendrueshem.Cikli Born-HaberHartuan ciklin e perbere nga disa stade per te shpjeguar formimin e komponimeve jonike.

Ideja e ketij cikli eshte supozimi i stadeve sipas se cilave formohen jonet pozitive dhe negative ne gjendje te gazte nga substancat fillestare, dhe bashkeveprimi i ketyre joneve per te formuar komponimin jonik.Cikli Born-Haber per formimin e NaCl:Sublimimi i NaCl: kthimi ne gjendje te gazte (thithet energji).Na(ng) Na(g) Jonizimi, formimi i 1 mol joneve Na+, lagimi i 1e- percdo atom Na (thithet energji).Na(g) 1e- Na(g)+Zberthimi i gjysme moli Cl2 ne atome Cl (thithet energji).1/2Cl2(g) Cl(g)Formimi i 1 mol joneve Cl- duke marre cdo atom Cl nga 1e- (clirohet energji).Cl(g) + 1e- Cl(g)Bashkeveprimi i joneve Na+ dhe Cl- per te formuar NaCl (ng) (clirohet energji).Na+(g) + Cl(g) NaCl(ng)

Kationet dhe anionet me ngarkesa te medha terhiqen me fort dhe rrjetat kristalore te formuara prej tyre jane me te qendrueshme.

Joni Li+ ka permasa me te vogla se joni Na+.

Denesia e ngarkeses pozitive me e madhe (ngarkese/vellimi i atomit).

Joni O- ka permasa me te vogla se joni Cl-.

Ka ngarkese dy here me te madhe dhe dendesi me te madhe te ngarkeses negative.

Kristali i NaClKristali i Li2OJonet Na+ dhe Cl- jane me larg nga njeri tjetri.Terhiqen me dobet.Forcat e kulonit jane me te dobta.Lidhja jonike me e dobet.Temperatura e shkrirjes 801C.Energjia e rrjetes kristalore eshte me pozitive. Clirohet me pak energji.

Jonet Li+ dhe O2- jane me afer me njeri tjetrin.Terhiqen me fort.Forcat e Kulonit me te medha.Lidhja jonike me e forte.Temperatura e shkrirjes 1700C.Energjia e rrjetes kristalore eshte me negative. Clirohet me shume energji.

Tipat e joneveJone te tipit gaz i ploget (sp6) frmojne kryesisht elementet e grueve A, por dhe d-elementet e grupit te IIIB.(Li+, Na+ etj)

Jone te tipit d, jane jone qe kur humbasin 2 elektrone kthehen ne jone 2+ (Zn+, Cd+, Hg+).

Jone te tipit ds (Sn+, Pb+, As+).

Disa d-element nuk bejne pjese ne asnje nga keta tipe jonesh (Cr+, Fe+, Fe+ ,Co+, Cu+).Rrezet jonikeRrezet e joneve percaktohen me ane te difraksionit te rrezeve X ne kristal.

Rrezet e kationeve jane gjithmone me te vogla se rrezet e vete atomeve.

Rrezet e anioneve jane me te medha se rrezet e vete atomeve perkates.Lidhja kovalenteU propozua nga Ljuis me 1916.

Atomet i ciftojne e- per te formuar konfigurime te qendrueshme si te gazeve te ploget.

Komponimet ndermjet jometaleve nuk jane jonike, sepse E eshte i vogel dhe nuk mundeson kalimin e e- nga njeri atom te tjetri.

Atomet e jometaleve lidhen midis tyre me lidhje kovalente.

Ne lidhjen kovalente atomet krijojne cifte te perbashketa e-.

Kur atomet jane te njejte terheqja e ciftit elektronik eshte e njejte.

Vetite e komponimeve kovalenteNe kushte te zakonshme jane ne gjendje te gazte ose te lenget.

Kane temperatura te ulta shkrirjeje.

Shumica jane te patretshem ne tretsa polare.

Jane te tretshen ne tretesa jopolare si bezeni, hekzani, etj.

Nuk jane percjelles se rrymes elektrike ne gjendje te shkrire.Molekula e hidrogjenitNe distancen 0.74 A forcat shtytese dhe terheqese ejkulibrohen dhe sistemi arrin vleren me te vogel te energjise -435kJ, sistem me i qendrueshem.

0.74 A eshte gjatesia e lidhjes ne molekulen e H2. -435kJ eshte energjia qe clirohet gjate formimit te 1mol H2, quhet energjia e lidhjes.

Lidhja kimike quhet njefishe, dyfishe ose trefishe ne varesi te numerit te cifteve te perbashketa qe formohen.Struktura e LjuisitNe formimin e lidhjes marrin pjese vetem e- e shtreses valentore.

Cdo e- simbolizohet me nje pike.

Nje lidhje jepet me dy pika ose nje -.

Jepen e- e palidhura qe i takojne cdo atomi, cdo cift elektronik I palidhur quhet cift i lire.

Fortesia e lidhjes kovalente sigurohet nga terheqja berthamave pozitive me rene elektronike te perqendruar mes berthamave.Rregullat Gjendet nr i pergjithshem i e- valentore te molekules.

Percaktohet nr i e- qe nevojitenper plotesimin e oktetit (2e- percdo H dhe 8e- percdo atom tjeter).

Percaktohet nr i e- te perbashket.

Percaktohet nr i lidhjeve.

Percaktohet nr i e- jo te perbashket.Ngarkesat formaleEshte ngarkese e supozuar qe i shenohet arbitrarisht nje atomi te nje strukture kovalente me ane te ndarjes se barabarte te e- te lidhjes.

Ng. form= Nr.grupit-Nr.lidhjeve-Nr.e- jolidhesRezonanca Nje molekule ose nje jon poliatomik per te cilin mund te shkruhen dy ose me shume struktura te Ljuisit me te njejten renditje te atomeve themi se shfaq rezonance.Kalimi ndermjet lidhjes jonike dhe kovalenteLidhje kovalente te pastra ka vetem ne molekulat dyatomike te formuar nga atome te njejte H2, N2, O2, keto quhen homonukleare, homopolare.Molekulat me lidhje kovalente ku cifti elektronik i perbashket nuk ndahet ne menyre te barabarte mes atomeve quhen molekula polare dhe lidhja e tyre kovalente polare.Molekulat bashkeveprojne me fushen elektrike, ndersa ne mungese te saj levizin ne menyre te crregullt.

Momenti dipolar = (ngarkese)x(largesi) Lidhja kovalente polare kalimi ndermjet lidhjes kovalente te paster dhe asaj jonike.

Karakteri i lidhjes ne nje komponim midis nje Me dhe nje joMe konsiderohet si bashkeveprim midis joneve ku joni pozitiv terheq rene elektronike te anionit duke e shformua ate.Sa me shume qe reja elektronike te perqendrohet midis dy berthamave aq me kovalente eshte karakteri i lidhjes.Shformimi i anioneve varet nga permasa dhe ngarkesa e tyre.Aftesia shformuese e kationeve varet nga permasa dhe ngarkesa (ngarkese e madhe, permasa e vogel).