làng văn

SỐ 9 - THÁNG 9 NĂM 2015

ảnh Miên Kim 2015

làng văn

Chủ nhiệm, chủ bút:

Cung Vũ Nguyễn Hữu Nghĩa

Bài vở:

Bút Chì – Cả Cười – Cao Xuân Lý -- Dương Thượng Ngã

Đỗ Quang Vinh -- Hoàng Hải Thủy – Hoàng Nga -- Lê Hoài Niệm

Lê Thị Việt Nam -- Lê Hữu Mục -- Linh Vang -- Lý Thảo Yên

Miên Kim -- Minh Đức Hoài Trinh -- Mõ Làng Văn -- Ngọc Anh

Nguyên Hương -- Nguyễn Bá Dĩnh -- Nguyễn Lương Tuyền

Nguyễn Mạnh An Dân -- Nguyễn Phù Sa -- Nguyễn Văn Thông

Phạm Khắc Trung -- Phùng Nhân -- Phương Duy – Thanh Thanh

Thủy Trang -- Trần Ngân Tiêu -- Trần Quốc Bảo – Triều Vân

Trường Sơn Lê Xuân Nhị -- Việt Chi -- Việt Phương

Tranh: Nguyễn Nhật Tân

Ảnh nghệ thuật:

Cung Vũ, Lê Quang Xuân, Miên Kim

Tri ân cộng tác viên quá cố:

An Khê – Bạch Thái Hà – Bích Giao -- Bình Nguyên Lộc – Duyên Anh

Đan Quế -- Huỳnh Hữu Cửu – Hứa Hoành – Lãng Nhân Phùng Tất Đắc

Lê Đình Điểu -- Lê Thao Chuyên – Mai Thảo – Ngọc Khôi

Ngô Mạnh Thu -- Nguyễn Đình Hoà – Nguyễn Huy Phước

Nguyễn Tất Nhiên – Nguyễn Văn Ba – Quỳ Hương

Sắc Không Nguyễn Hữu Nhật -- Tạ Tỵ -- Thanh Nam – Thúy Sơn

Tô Giang -- Trần Cao Lĩnh – Trần Đại Lộc

Trọng Kim (Đả Cẩu) Trương Trọng Trác

Trương Ái Minh -- Tử Vi Lang – Tự Tỉnh Nguyễn Nhật Tân

Vi An -- Vũ Kiện – Xuân Vũ

Địa chỉ email: BanBienTap.LVOnline@gmail.com

Website: www.langvanonline.com

(Nếu trích đăng, xin ghi xuất xứ: Làng Văn Online)

Nghĩ vụn bên cốc cà phê sáng:

Nhiếp ảnh nghệ thuật

là sáng tác hay mô phỏng?

Nguyễn Hữu Nghĩa

Ngày xưa, lâu lắm, vào cái thời mà người ta còn cầm máy ảnh cổ

điển, chụp bằng phim, rửa hình bằng phòng tối,.. một bạn ảnh hỏi đố:

“Tác phẩm nhiếp ảnh nghệ thuật là sáng tác hay mô phỏng?”

Ngày nay, vào cái thời mà người ta cầm máy ảnh toán số*, chụp

hình vào thẻ nhớ, sửa hình bằng Photoshop và các thảo trình cùng loại,

câu hỏi trên vẫn còn nguyên giá trị: …sáng tác hay mô phỏng?

Ảnh nghệ thuật khác với ảnh quảng cáo thương mại, ảnh tài liệu

phóng sự, ảnh kỷ niệm gia đình.

Chụp hình kỷ niệm thì các người mẫu đứng lại cho đều, đông

quá thì kiếm cầu thang mà đứng để đừng ai “mất mặt” hay “khuất mặt”,

đếm 1... 2… 3… rồi nói “cheese!” để mọi người đồng loạt ngoáy mồm

cười toe một phát làm duyên cho phó nhòm bấm máy, ai cũng có đủ 10

cái răng nhe ra trông tươi tắn vui vẻ. Đám người mẫu càng đông, phó

nhòm càng phải bấm nhiều “pô” để lựa ra những tấm toàn bích, nghĩa là

không ai nhắm mắt, méo miệng, tay chân đặt vào những chỗ không nên

đặt, cảnh trẻ con lén giơ hai ngón tay làm sừng trên đầu người khác, v.v.

và v.v, tránh mọi trường hợp khiếu nại sau này.

Ảnh tài liệu phóng sự thì chỉ cần sao cho thật rõ nét, thu kịp

những khoảnh khắc cao điểm (một ngọn lửa bùng lên trong đám cháy,

một lực sĩ vượt lên trong đám chạy, một trái banh bay vuột bàn tay thủ

môn, một cú đấm kinh hoàng tóe mồ hôi, văng nước bọt trên võ đài,..

Ảnh quảng cáo thương mại thì sao cho duyên dáng, hấp dẫn nổi

rõ những điểm cần nổi, của người mẫu hay món hàng. Ảnh quảng cáo

quần áo tắm phụ nữ, kể cả G-string hay C-string mà phân nửa số người

xem chỉ chăm chăm nhìn vào những chỗ không có vải, thì hỏng. Căn bản

là thế.

Theo tôi, nhiếp ảnh nghệ thuật không phải mô phỏng mà là ghi

nhận, trình bày hay truyền đạt. Người chụp thấy gì (hình khối, ánh sáng,

màu sắc, đường nét, không khí, cảm xúc) và trình bày như thế nào, có

truyền đạt được cảm xúc của mình cho người xem hay không. Sau khi

vượt qua những đặc điểm thuộc về chặng đường kỹ thuật, người chụp

tiến vào lãnh vực nghệ thuật.

Sự kiện ngoài đời có sẵn đó, do thiên tạo hay công trình nhân

tạo, người chụp không làm ra nó, nhưng người chụp ghi nhận nó qua ống

kính và chuyển đạt đến người xem, một cách chủ quan, có cá tính.

Cũng có thể nói một cách ví von là tạo hóa sáng tác lần thứ nhất,

nhiếp ảnh gia sáng tác lần thứ hai: bằng cách bố cục, bằng cách chọn góc

cạnh; bằng đường nét; bằng ánh sáng và bằng cảm xúc,..

Thí dụ chụp một công trình kiến trúc, như cái tháp “Bút Chì”

Washington Monument ở DC chẳng hạn. Nó cứ nằm chình ình ra đó,

phần đế không di chuyển một ly ông cụ nào cả, nhưng một ngàn người

chụp có thể tạo ra hàng trăm bức ảnh nghệ thuật khác nhau.

Người thì mở khẩu độ nhỏ để lấy hết tầm xa, cho thấy vị trí của

công trình ấy trong toàn cảnh xa gần chung quanh.

Người mở khẩu độ lớn để làm mờ nhòe hậu cảnh, cốt nổi rỏ chủ

điểm.

Người khác chú tâm vào ánh sáng: cũng vẫn cái tháp đó, mà

sáng sớm khác, trưa khác, chiều khác, tối khác.

Có người thích sử dụng tốc độ chậm trong ngày gió lớn để tạo

mờ nhòe trên đỉnh tháp bị gió lay, trong khi chân tháp vẫn đứng nguyên,

rõ nét.

Có người lia máy, biến hậu cảnh quanh tháp thành một trận

cuồng phong.

Lại có người chú tâm vào góc nhìn: nhìn xa, nhìn gần, có khi đặt

máy ảnh ngay dưới chân tháp để nhìn lên, chờ lấy hậu cảnh là một chòm

sao, mặt trăng, mặt trời, đám mây hay chỉ là bầu trời, trong xanh, vẩn đục

hay tối đen.

Có người chủ tâm chụp cho bằng được độ rung của đỉnh tháp

trong những ngày gió mạnh.

Ôi thôi đủ cách!

Vấn đề là người chụp thấy cái mà du khách không phải ai ai

cũng nhìn thấy. Người chụp ghi nhận, lựa chọn, bố cục lại, có thể dùng

thảo trình để thay đổi một chút cho thành một bức ảnh có cá tính trước

khi truyền đạt.

Nhìn cái nét chỏi trời ấy, nhiếp ảnh gia thấy gì? Một công trình

kiến trúc độc nhất vô nhị bằng cẩm thạch, hoa cương thạch và phiến ma

thạch cao hơn 554 bộ, khởi xây từ tiền bán thế kỷ 19 cho tới gần cuối thế

kỷ mới xong, trong đó có 23 năm ngưng xây vì …thiếu tiền. Có người

bảo nhìn cái tháp cao ngất mà liên tưởng lịch sử kiến tạo dân chủ rất ư là

gian nan của quốc gia này, khởi từ tổng thống đầu tiên, George

Washington. Có người bảo nhìn cái tháp dựng đứng ấy mà liên tưởng tới

sự “hùng dũng” của ngài Bill Clinton bên cạnh em bé mũm mĩm Monica.

Ôi thôi trăm người trăm ý, có ý nghiêm trang, có ý chả đứng đắn

gì cả.

Cái tháp giống như tấm gương, phản chiếu tâm tư của người

nhìn và được trình bày qua tác phẩm của người chụp.

Với bao nhiêu sự khác nhau trong cách tạo ra một tấm ảnh, có

bao nhiêu phần ”mô phỏng”, bao nhiêu phần “sáng tạo”? Đó là chưa bàn

tới loại ảnh ghép, cô gái khỏa thân với cái đuôi cá… thật, hay với tay

chân biến thành cành và rễ cây. Loại ảnh ghép ấy có tính cách sáng tạo

nhiều hơn, nhưng không phải là “nhiếp” ảnh. “Nhiếp” là thu vào. Thu

vào hai hay nhiều cái khác nhau, rồi đem ráp lại thành một cái gì khác,

vẫn là nhiếp ảnh nhưng …không hẳn là nhiếp ảnh. Người ta sẽ nghĩ ra

một cách gọi khác, hợp thức hơn…

Nhiếp ảnh gia có khi dùng ống kính như một loại kính chiếu yêu,

nhìn rõ và mô tả đúng chân tướng của “người mẫu”.

Có lần tôi được xem một bức ảnh đen trắng chụp Hồ Chí Minh,

vị lãnh tụ anh minh của đảng Cộng Sản Việt Nam, chụp vào đầu thập

niên 60, qua ống kính của một nhiếp ảnh gia ngoại quốc. Đó phải là một

bức ảnh được cho phép chụp, với ánh sáng đèn rọi, hậu cảnh trắng,

không phải chụp lén. Người mẫu tóc tai gọn gàng, mặt mũi tươi tỉnh.

Hình “bác Hồ” thì nhiều vô số kể, nhiều hơn hình bất cứ cô văn

công nào. Phần lớn là hình “bác” đẹp như ông tiên, ôm hôn nhi đồng

(gái); toàn là đóng kịch, chỉ có một điểm thật, là ít khi thấy “bác” ôm hôn

các cậu con trai!

Vậy mà trong rừng ảnh “bác”, có một tấm hay, lột tả được chân

tướng “bác”.

Họ giả của “bác” là Hồ, chữ Hán viết bằng hai chữ, “cổ” bên trái

“nguyệt” bên phải, nhưng trong ký âm quốc ngữ, “Hồ” là họ có cùng tự

dạng với hồ là loài chồn, cáo. Lúc đó vụ cải cách ruộng đất xảy ra chưa

lâu, hai tay Hồ còn bê bết máu me đồng loại, đồng bào. Nhiếp ảnh gia,

qua bức ảnh, không thể thêm một nét, không thể bớt một ly, chỉ có thể

dùng ánh sáng và đường nét, đã trình bày trọn vẹn, trung thực và đầy đủ

tính cách gian giảo và độc ác của loài chồn cáo lên làm người. Đó là một

tác phẩm, vừa sống động, vừa trung thực, nâng nhiếp ảnh lên hàng nghệ

thuật…

Nói chung chung, “nhiếp ảnh” thông thường là sao chép, ghi lại,

thu lại một hình ảnh có sẵn, là mô phỏng, không phải sáng tác.

“Nhiếp ảnh nghệ thuật” ngoài một phần mô phỏng còn có sáu

phần đóng góp của người chụp:

- Cách sử dụng ánh sáng

- Đường nét

- Bố cục

- Nhuận sắc

- Cảm xúc

- Trình bày.

Khi xem ảnh, trong rất nhiều trường hợp người xem nhận ra

ngay bức ảnh ấy do nhiếp ảnh gia nào chụp, Nguyễn An Ninh, Phạm Văn

Mùi, Cao Đàm, Cao Lĩnh, Nguyễn Ngọc Hạnh hay Trần Đại Lộc,.. hoặc

ít nhất, theo khuynh hướng của nhiếp ảnh gia nào.

Nhiếp ảnh nghệ thuật do đó, là một nghệ thuật nên ảnh nghệ

thuật là một tác phẩm sáng tác, dù dựa trên thiên nhiên. Không có thiên

nhiên, chiếc máy hình trở nên vô dụng, nhiếp ảnh gia trở nên vô năng;

nhưng thiếu tính cách nghệ thuật và kỹ thuật, tấm ảnh chỉ mô phỏng

thiên nhiên, là một vật chết, không có hồn. Nhiếp ảnh gia là người tạo ra

cái thần hồn cho tác phẩm của mình, như người xưa điểm nhãn tranh vẽ

rồng thiếu mắt khiến nó trở thành vật sống. (nhn)

(*) Người viết nghĩ đâu viết đấy, không bận tâm chọn chữ:

Digital camera, memory card.

Thơ Mộng

Du mộng trên dòng thơ

Cảm giác êm đềm thoát tục

Hạnh phúc đến rất đơn sơ chân thực

Không rượu mà hồn tôi ngất ngây

Như tỉnh như say

Chợt nghe tiềm thức vang đầy tiếng tơ

Đôi khi ngừng lại giữa mơ

Tôi chiêm ngưỡng những bất ngờ lá hoa

Ngọt ngào tình ý.

Thú vị ngâm nga

Nhâm nhi thi tứ với hương trà

Hoặc ly cà phê đậm đà nóng hổi

Thơ cung hiến tình người, vui buồn, hờn dỗi

Tâm tư bộc phát chân thành

Dệt khung trời mộng

Nguồn cảm hứng trào dâng lồng lộng

Choáng ngợp tình thơ

Hỡi Nàng thơ thuần túy

Xin hãy sống vẹn toàn chân thiện mỹ

Đừng son phấn ngoại hình,

Thơ thuần túy là người tình thủy chung

Yêu em yêu đến vô cùng

Tôi say đắm giữa ngàn trùng mộng mơ

Trời cho còn sống còn thơ

Lêng đênh biển mộng, vẩn vơ thuyền tình

Hồn thơ hay hồn mình

Tôi như con bướm đa tình yêu hoa

Hương hoa tinh khiết

Đài các mỹ miều

Sắc hoa man dại hoang liêu ven đồi

Sắc hương đắm đuối hồn tôi

Tơ vương duyên định một đời mộng hoa

Trần Quốc Bảo Richmond,VA

Nhà có hoa trắng

Hoàng Nga

Căn nhà nằm bên phải con dốc tôi đi nhà thờ mỗi tuần. Ở trên

một nơi cao nhất của con dốc nên chỉ cần đứng từ ngã tư đường nhìn lên

là đã có thể thấy một phần phía bên hông nhà sơn màu xám sẫm và một

mảnh sân thường vẫn bị tuyết phủ kín vào mùa đông, và lá vàng vào mùa

thu. Căn nhà thật ra rất bình thường, nếu không muốn nói là tầm thường,

hoàn toàn chẳng có gì đáng để được chú ý chỉ trừ khi những đóa hoa

trắng muốt trước hàng hiên và chung quanh nhà nở rộ.

Khi tôi đến thành phố này được vài tháng thì mùa đông cũng đã

vội về. Cái lạnh của miền trung nước Mỹ, nếu so ra với thành phố tôi

từng sống nằm dưới chân núi Alpe quanh năm băng giá có lẽ cũng không

khác gì mấy. Tôi hay đùa, từ nơi âm hai mươi độ Celcius đổi sang vùng

trừ vài độ Fahrenheit có lẽ giống hệt nhau, vì ở đâu cũng phải mặc áo

choàng, mang găng tay và quấn khăn quàng cổ. Khi đi ra đường thì ở cả

hai nơi, cũng đều phải vội vã nhảy lên xe, chẳng bao giờ có đủ thì giờ

ngắm nghía cảnh vật quanh mình.

Và có lẽ vì vậy mà mùa xuân năm đầu tiên sống ở đây, khi mấy

bà cháu rủ nhau đi bộ để được ngắm những chồi non vừa mới nhú, được

nhìn những tảng mây trên bầu trời xanh lơ nghe tiếng chim hót nhẹ

nhàng và vui theo bầy sóc đuổi nhau trên những nhánh cây cây già, bất

thình lình nhìn thấy những đóa hoa huệ trắng mượt mà trên sân nhà ấy,

tôi đã ngẩn người. Sang đến đầu mùa hè thì bên hông nhà, các bụi cẩm tú

cầu trắng nõn, nở những đóa hoa lớn như quả bóng và đong đưa trên mái

những nhánh diên vĩ thảos thơm ngát còn khiến tôi ngẩn ngơ hơn.

Không biết bao nhiêu lần tôi đã dừng chân bên vệ đường, dán

mắt vào hàng hiên nhỏ và khoảng sân ngợp một màu trắng thanh khiết,

trắng tinh khôi như màu áo cô dâu ấy, mà ngỡ như mình đang lạc bước

vào chiêm bao. Cái màu trắng, trắng đến nao lòng của những đóa hoa

huệ và cẩm tú cầu nổi bật trên đám lá xanh biếc làm tôi không còn để ý

đến những bức tường gỗ cũ kỹ dường như đã lâu ngày không hề được

sơn phết. Cả cái mái lợp nâu đen có nhiều mảnh gãy lỗ chỗ cũng không

hiện ra dưới tầm nhìn của tôi khi được che bằng những nhánh hoa có cái

tên tiếng Việt khác rất ngộ nghĩnh, “hoa ông lão”. Nếu tôi nhớ không

lầm thì mãi đến cuối thu, khi tất cả những đóa hoa huệ đã tàn úa và

những đóa cẩm tú cầu bắt đầu ngả sang xanh hay hồng xám, và diên vĩ

chỉ còn trơ lại những sợi dây leo khô khốc đen đủi như đã chết, tôi mới

nhận ra vẻ tiêu điều, ảm đạm của căn nhà.

Một căn nhà, một khu vườn thật lạ. Bởi toàn bộ cỏ hoa ở đó chỉ

có màu trắng, kể những bụi huệ tây cánh nhỏ và những đóa cúc dại mọc

sát ở bờ tường cũng vậy. Nhiều bận bắt gặp khoảng không gian quanh

nơi ấy bừng sáng lên một cách hết sức khác thường, tôi cứ tiếc thầm

trong bụng. Cứ nghĩ phải chi chủ nhân ngôi nhà bỏ ra chút thì giờ sơn

sửa lại, đổi bức tường xám ngoẹt kia thành ra màu rượu chát hoặc thay

cánh cửa nhàn nhạt u buồn ở trước mặt nhà ra gỗ nâu thì tuyệt biết dường

nào. Và tôi gọi đó là nhà có hoa trắng, bắt chước cái tựa truyện “nhà có

hoa mimosa vàng” của nhà văn Hoàng Ngọc Tuấn ngày xưa, bởi như Đà

lạt, ở nơi này cũng có những hôm trời se se lạnh, cũng có những con dốc

cao cao chạy vòng quanh, chỉ thay cho màu vàng kiêu sa của những đóa

mimosa bằng màu trắng tinh khôi của huệ, của cẩm tú cầu, của cúc dại…

Tôi thường hay tự hỏi chủ nhân của căn nhà ấy là ai, làm sao có

thể có được một hàng hiên, một khu vườn đầy hoa trắng như thế dẫu vẫn

biết hoa huệ, loại Cascablanca lilies, hay cẩm tú cầu hydrangea, hoặc hoa

“ông lão” clematis vẫn đơm hoa trổ nụ hằng năm sau những ngày chôn

mình dưới giá tuyết lạnh lùng. Mỗi Chúa Nhật khi đi ngang qua đó, là

câu hỏi “không biết cái ý niệm nào đã khiến người chủ nhà chỉ trồng toàn

hoa trắng” lại hiện ra với tôi.

Có đôi lúc chỉ để mường tượng cho vui, nhưng tôi cứ nghĩ nếu

như bước ra từ bên trong cánh cửa màu xám tro ấy, là một cô gái có dáng

dấp mảnh khảnh, tóc xõa ngang vai, hay một thiếu phụ với gương mặt

thanh tú pha thêm đôi chút buồn bã, u sầu nhè nhẹ nào đó, hẳn tôi sẽ

không ngạc nhiên bao giờ. Vì thế tôi lại còn lãng mạn vẽ thêm trong trí,

một bức tranh cuộc đời đầy thơ mộng của một người họa sĩ, một thi nhân

đang trú ngụ trong căn nhà ấy, giữa một vườn hoa trắng thanh khiết.

Sự thực, hoàn toàn không như tôi tưởng tượng.

*

Khi dọn về thành phố này khoảng chừng hơn ba mươi dặm, con gái và rể

tôi cứ nghĩ sống ở gần phố sẽ vui hơn và tiện lợi hơn, nên đã chọn khu

vực downtown. Tuy nhiên chưa được vài năm, thì cả hai mới biết ra

downtown là chỉ dành để… đi uống cà phê, hay đi ăn sáng! Bởi giống

như mọi downtown khác, bất cứ thứ gì ở đây cũng đắt đỏ hơn, phiền

phức hơn, đã thế nhà cửa vừa nhỏ lại vừa cũ, ra đường kiếm ra chỗ đậu

xe cũng khó khăn hơn nơi khác. Bởi thế các con tôi bắt đầu có ý muốn

dọn đi. Một hôm trong bữa cơm chiều, con gái tôi bảo hội đồng thành

phố đang chuẩn bị xây dựng lại và sửa đường ở chung quanh khu vực

này. Con rể tôi đáp:

- Đường số Ba và đường Mười Bốn nhiều ổ gà, nhà cửa thì xập

xệ, cũ và xấu. Nếu không xây dựng lại chắc vài ba năm nữa ở đây sẽ

thành những khu nhà ổ chuột.

Con đường trước mặt nhà chúng tôi cũng không khá. Nhà cửa

chẳng mới mẻ gì. Có thể nói là gần như chỉ có gia đình chúng tôi và hai

người hàng xóm ở phía đối diện còn chịu khó sửa chữa hằng năm, còn

lại, nhất là khu chúng cư ở cuối đường, lúc được xây lên ra sao thì cho

đến thời điểm ấy vẫn giữ nguyên như vậy.

Thời tiết miền trung Mỹ vốn khắc nghiệt, hằng năm hứng đủ mọi

thảm họa từ tuyết, gió, mưa đá, bão lớn bão nhỏ trọn những mùa xuân,

thu và đông, sang đến hè thì nắng gắt gay, nắng cháy bỏng, nếu không

được chăm sóc, tu bổ, có lẽ thứ gì cũng có thể thành tồi tệ.

Đề tài mua, bán nhà, nhanh chóng bỗng trở nên rộn rã trong gia

đình tôi. Nhưng riêng tôi thì không muốn, vì mới vừa dọn núi Alpe sang

Úc, rồi từ nam bán cầu sang, lại tìm ra được nhà thờ gần, chỉ cần nghĩ

đến chuyện phải bắt đầu làm quen với khung cảnh mới và người mới, là

tôi thấy ngán đến tận cổ. Tôi bàn ra nhiều lần. Một lần không hiểu sao tôi

lại nhắc đến ngôi nhà có hoa trắng ở đường số Mười Bốn và nói thật ra

con đường ấy cũng đâu có xấu xí gì. Con rể tôi bật cười, trêu:

- Thì ra mẹ không thích dọn đi chỉ vì ưa căn nhà ấy.

Con gái tôi đùa thêm:

- Vậy nếu dọn qua nhà mới, mẹ sẽ được trọn quyền bỏ hết hoa cũ

để trồng lại toàn hoa trắng. Và như vậy thì mẹ khỏi cần phải mất công…

lén lút tới ngắm nhà người ta!

Tôi chống chế vì trường học cho mấy con bé gần, siêu thị chỉ cần

vài bước là tới nơi nên không muốn đi. Các con tôi không nói gì. Nhưng

cho đến một hôm chúng tôi phát giác ra hai chiếc xe đạp dựng ngoài sân

dùng cho mùa hè bị đánh cắp; một chuyện chưa bao giờ xảy ra kể từ khi

con rể tôi được sinh ra và lớn lên ở thành phố này, thì tôi mới bắt đầu

thấy lao chao.

Con gái tôi nói gần đây, khu vực nhà chúng tôi có thêm nhiều

người lạ -- những người mà thoạt nhìn, dẫu không muốn “đánh giá” vẫn

thấy khó có thể tin là người hiền lành. Con tôi bảo không phải chỉ vì

dáng dấp bên ngoài, hay bởi cách ăn mặc cẩu thả bẩn thỉu đầu bù tóc rối

của họ, cũng không phải vì thấy họ xâm mình đặc kín, mà vì cách ăn nói

dữ dằn cùng những tiếng chửi thề liên tục trên miệng, trong mỗi câu

nói…

Tôi ái ngại nhớ lại nhiều lần tình cờ trong siêu thị, hay dọc

đường đi, nghe những người như vậy chửi thề, tôi cũng đã phải nói nhỏ,

nói khéo với hai đứa cháu ngoại rằng họ có cách nói khác với những gì

chúng được dạy ở nhà và ở trường, nên cứ xem như là chưa nghe thấy gì.

Một lần con bé lớn bảo tôi:

- Mẹ của Hailee cũng có nói giống như vậy.

“Mẹ của Hailee” chính là Amelia, bà chủ ngôi nhà có hoa trắng.

Tôi hỏi lại:

- Con nghe cô ấy nói như vậy hồi nào?

Con bé đáp thấy Amelia nói chuyện với một người đàn ông ở

ngoài khuôn viên nhà thờ lúc phụ với cô giáo trường Chúa Nhật mang đồ

đạc ra xe.

Phải thành thật mà nói là tôi đã khá bối rối, không biết trả lời

như thế nào, vì Amelia là người cùng học chung lớp membership với tôi

để trở thành hội viên của nhà thờ. Tôi là hội viên cũ của giáo hội Úc mới

chuyển đến, còn Amelia là người mới, chẳng thuộc về một tổ chức tôn

giáo nào trước đây.

Hôm ấy, để tạo không khí vui vẻ với người mới và cho chúng tôi

làm quen với nhau, vị mục sư quản nhiệm đã đặt câu hỏi tại sao chúng

tôi chọn nhà thờ này. Tôi đùa vì gần nhà và vì ở đây không có nhà thờ

người Việt. Người khác thì bảo do được người quen hay người thân giới

thiệu. Dường như ai cũng vui vẻ nói giễu đôi ba câu. Chỉ trừ Amelia.

Đến lượt mình, người phụ nữ này đã nhún vai đáp tình cờ nhìn thấy một

cái nhà thờ nằm sát bên quán rượu, nên tò mò muốn vào thử cho biết. Vị

mục sư mỉm cười:

- Rồi các bạn thấy như thế nào khi sinh hoạt ở đây?

Tôi vui vẻ trả lời tôi rất thích vì tôn chỉ và cách thờ phượng của

Hội Thánh ông quản nhiệm giống hệt như nơi tôi từng sinh hoạt ở

Sydney. Tôi nói thêm vì ở hai lục địa khác nhau và hai cộng đồng cũng

khác, một Mỹ, một Việt, nhưng có điểm chung, nên tôi đã yên tâm muốn

trở thành hội viên chính thức. Mọi người trong nhóm cũng trả lời tương

tự. Riêng Amelia thì lại nhún vai, nhếch một bên mép, nhát gừng bảo

“cũng ok”, rồi uể oải tiếp:

- Chưa thấy có gì đặc biệt.

Cái câu trả lời chẳng có vẻ gì là sợ người khác mích lòng hay

phật ý, dẫu có thể rất đúng với những gì mà cô đang nhận xét, cũng

không đụng chạm gì đến tôi, nhưng nghe như vậy, rồi nhìn thêm cái nét

chán chường vẫn thường thấy ở một số người trẻ có lối sống bất cần đời,

bỗng dưng lại khiến tôi thấy khó chịu. Tôi liếc nhìn xuống cánh tay để

trần, xâm đủ loại rồng rắn, màu mè, nghĩ thầm trong bụng, không biết

người phụ nữ này có tưởng tượng một cái nhà thờ nằm cạnh quán rượu

thì sẽ có một sinh hoạt khác thường nào đó so những ngôi nhà thờ nằm

một mình trên đồi cao hay không. Rồi tôi lại thắc mắc chẳng biết cô nghĩ

gì vì đã “không thấy đặc biệt” mà vẫn muốn trở thành hội viên…

Ngay hôm ấy, tuy không dám nhìn thẳng mặt người phụ nữ này,

nhưng những tuần sau đó tôi cứ dán mắt ở đàng sau lưng cô. Trong lòng

lại nơm nớp sợ cháu tôi sẽ nghe cô chửi thề ở đâu đó một lần nữa.

* Hệt như một dạng người mà Chúa Giêxu nhắc đến nhiều lần, loại

“hypocrite”, giả hình, tuy ngoài mặt vẫn tươi cười lịch sự nhưng trong

lòng hay thích xét đoán, hay chỉ trích người khác, tôi đã âm thầm quan

sát rồi nghĩ ngợi lung tung về Amelia, đoán già đoán non về quá khứ của

cô. Mà có thể nói là đến hơn chín mươi phần trăm là những suy đoán

không hay ho, không đẹp đẽ gì cả.

Amelia có sáu đứa con. Đứa lớn nhất khoảng độ mười bốn tuổi,

và đứa bé nhất còn bế trên tay. Chúa Nhật, cứ nhìn thấy bốn đứa lóc

nhóc, loai choai đi theo mẹ và thằng lớn nhất đẩy xe cho em, là tôi lại

liên tưởng đến những cô bạn hàng xóm bị bế em đến vẹo cả sườn vì mẹ

sinh nhiều. Nhưng thay vì thương cảm cho người phụ nữ ấy, tôi lại nghĩ

đến những chuyện không ai nhờ tôi… nghĩ giùm. Thay vì thán phục,

khen cô giỏi, biết chăm sóc sáu đứa con, chuyện hi hữu ở Mỹ, ở một phụ

nữ Mỹ, thì tôi lại cứ nghĩ một cách hết sức hồ đồ rằng đây có thể là một

trong những gia đình đang làm xã hội nặng gánh. Trong đầu tôi cứ lẩn

quẩn những an sinh xã hội, những welfare...

Tôi không nhớ nổi tên bọn trẻ. Không nhớ rõ đứa nào anh, đứa

nào chị, nhưng khi biết ra có vài đứa này không cùng họ với vài đứa

khác, thì lòng lại trĩu thêm thành kiến. Tôi không hề nghĩ đến một ngày

tôi được nghe chuyện đời cô trong một buổi sinh hoạt phụ nữ sau khi đi

nhà thờ khoảng chừng một năm.

Tôi không biết phải bắt đầu câu chuyện của Amelia ra sao, nên

xin thuật lại lúc tôi nghe nghe chính cô kể chuyện đời cô, vẫn bằng cái

giọng lạnh tanh bất cần đời. Amelia nói:

- Tôi lớn lên trong một gia đình tệ mạt không ra gì. Ba tôi là một

người vừa nghiện rượu vừa thô bạo, còn mẹ tôi thì yếu đuối và phụ thuộc

hoàn toàn vào ba tôi. Tôi chưa bao giờ thấy bà có một quyết định rõ ràng,

đúng đắn cho bản thân, nói gì đến cho người khác, cho các con. Mỗi

ngày chính mình bị ăn một trận đòn, rồi thấy mấy chị em tôi bị quất bằng

roi da, bằng những thanh gỗ nặng, mà bà chỉ biết khóc rồi mặc tình ông

muốn làm gì thì làm. Năm tôi mười sáu tuổi, tôi bị một trận đòn thừa

chết thiếu sống. Lý do rất khốn nạn là ba tôi đã muốn tôi đồng ý ngủ với

một thằng già để lấy tiền xài riêng cho mình. Một thằng già… Phải, một

thằng già nhăn nheo ghê tởm, người lúc nào cũng hôi hám, đầy mùi

thuốc lá và rượu. Vậy đó mà ba tôi đã nói với tôi, “mày chỉ cần uống

thuốc ngừa thai, rồi ngủ với nó chứ có làm gì khác đâu mà không chịu.

Tao có bắt mày giết người cướp của đâu mà sợ!”

Tôi sững người nhìn lên khuôn mặt lành lạnh cố hữu của Amelia.

Tưởng chừng như có ai vừa giáng xuống đầu mình một nhát búa. Tôi

lùng bùng cả hai tai khi nghe Amelia kể tiếp:

- Giết người cướp của… Giết người cướp của thì ngồi tù, trong

khi chịu ngủ với thằng già đó thì ba tôi có tiền và tôi cũng sẽ được chia

chác chút đỉnh. Ba tôi quan niệm “khi mày có bạn trai, mày cũng sẽ ngủ

với thằng đó nhưng chắc chắn là không có đồng bạc nào hết!”…

Rồi Amelia bật cười:

- Lúc nhỏ mẹ tôi hay nói đến một trong mười điều răn của Chúa,

là “hãy hiếu kính với cha mẹ để được sống lâu trên đất”. Hiếu kính và

sống lâu… Xin thử tưởng tượng tôi sẽ được sống đến bao lâu khi “hiếu

kính” với một người cha như vậy. Thử tưởng tượng tôi sẽ ra như thế nào

khi đền đáp “công ơn” ông đã góp phần tạo ra tôi trên cõi đời này bằng

cách kiếm tiền cho ông như vậy.

Những giọt nước mắt không tràn ra được trên đôi mắt đỏ hoe của

Amelia, cô thở hắt ra một hơi dài và nặng:

- Dĩ nhiên là tôi đã phản đối cho tới cùng. Về phần ba tôi cũng

quyết liệt muốn lấy số tiền nào đó của thằng già ấy, nên cuối cùng đã

phang cho tôi không phải một mà là nhiều trận. Ban đầu mẹ tôi không

hay biết chuyện này. Bà cứ tưởng tôi chỉ bị ăn đòn “như thường lệ”, nên

không can thiệp, nhưng cuối cùng, vào cái ngày tôi sinh tử với ba tôi thì

mẹ tôi mới bàng hoàng khi nghe tôi la hét như một con điên và nói huỵch

toẹt ra, bảo ông có muốn giết thì cứ giết, chứ tôi sẽ không bao giờ muốn

ngủ với thằng già hôi hám đó. Mẹ tôi cũng la lên rồi cuối cùng là lao đến,

nhào vào giữa những thanh củi đang bổ xuống tôi. Bà hét lên bảo tôi

chạy đi…

Amelia chạy ra khỏi nhà. Chạy về phía những đứa thanh thiếu

niên hay tụ tập dưới phố. Trong những đứa homeless, lang thang không

về nhà ấy, có một đứa học chung với cô lúc còn tiểu học, thỉnh thoảng

gặp vẫn còn chào hỏi nhau. Thằng bé này cho cô nhập bọn. Amelia trở

thành vô gia cư. Bỏ học. Lang thang. Và rồi thay vì trốn chui trốn nhủi

để khỏi bị bắt gặp, Amelia đi Minneapolis, cách tiểu bang chúng tôi gần

ba trăm dặm. Sống ở thành phố lớn, không tiền, không nghề nghiệp, cuối

cùng Amelia trở thành gái giang hồ. Cô thở ra một hơi mạnh:

- Tôi không liên lạc với bất cứ ai chỉ trừ một lần duy nhất gọi về

cho dì tôi, bảo bà nhắn mẹ tôi là đừng ra cảnh sát khai tôi mất tích…

Trong mấy năm liền, tôi không hề biết cha mẹ, anh chị em tôi

sống chết như thế nào. Không hề gặp bất cứ người quen biết nào, cho tới

lúc gặp anh ấy, người chồng đầu tiên của tôi.

John học chung với Amelia năm cuối cùng trước khi cô bỏ nhà

đi, người tình cờ nhìn thấy những vết bầm trên tay cô mặc dầu khi đi

học, cô đã dấu kín chuyện bị đánh bằng cách mặc áo tay dài. Điểm đặc

biệt đã khiến John để ý đến Amelia là thỉnh thoảng khi trời chưa lạnh, cô

vẫn quấn khăn quàng cổ. Amelia cười, nụ cười tôi chưa bao giờ nhìn

thấy ở cô:

- John nói có một lần ở cuối sân trường, có lẽ do nóng quá mà

tưởng chung quanh không có ai, tôi đã kéo ống tay áo lên cho mát, không

ngờ anh ngồi ở đàng sau tự bao giờ. John đã thấy những vết bầm đó, và

biết ngay là tôi bị đánh vì chính anh cũng là người thường xuyên bị ăn

đòn ở nhà. Bố anh cũng là một người nát rượu…

Sau khi tôi bỏ nhà đi, thì John vẫn tiếp tục đến trường và sau đó

học xong đại học. Chính con người có cuộc đời khá hơn tôi do nhiều

nghị lực và ý chí ấy đã lôi tôi ra khỏi vũng bùn. Chúng tôi cưới nhau...

Khuôn mặt Amelia đang sáng, bỗng trở lại u buồn và ảm đạm:

- Nhiều lần John khuyên tôi nên trở về thăm mẹ tôi và các em.

Cũng khuyên tôi nên tha thứ cho ba tôi. Anh bảo ba anh cũng đối xử thật

tệ bạc với mình thời thơ ấu nhưng anh không hận ông lâu. John nói khi

không tha thứ cho người khác được, thì chính mình sẽ là người nặng lòng

hơn hết. Tôi cãi lại John vì tôi nghĩ John không biết cái đớn đau của tôi,

không hiểu được tôi đã sống tủi nhục như thế nào. John chỉ bị đánh, bị

hất hủi, trong khi tôi thì gần như bị bán cho quỷ dữ. John không biết tôi

căm hận ba tôi đến độ nào…

Amelia thở dài:

- Chúng tôi ở với nhau được ba đứa con thì đột ngột John trở

bịnh. Cái chứng bịnh ung thư quái ác không có những biểu hiện đặc biệt

để chúng tôi kịp trở tay. Trong nhiều năm liền tôi vẫn tự hỏi tại sao tôi là

người phải chịu đựng những đau đớn, tại sao tôi luôn luôn là nạn nhân,

luôn luôn gặp những điều bất hạnh như vậy.

Cả hội trường nín lặng. Không một tiếng thở nào có thể bật ra.

Tim tôi càng lúc càng như có ai đang siết cứng. Tôi vừa xấu hổ vì những

đoán xét vội vã của mình về người phụ nữ này, vừa thấy thương cô quắt

quay. Cô hít thở liên tục để chận cơn xúc động:

- John đã qua đời sau sáu tháng chữa trị. Không còn John, tôi

như người hụt chân. Thế giới chung quanh tôi đổ sụp xuống không ngờ.

Tôi chẳng tưởng tượng được sao mình lại có thể bơ vơ đến độ ấy. Nếu

không vì các con tôi, chắc là tôi đã tự tử lâu lắm rồi.

Một tuần lễ sau khi chôn cất John xong, người nhà của John

cũng đã về, quá trơ trọi, Amelia mới bắt đầu nghĩ đến những gì anh đã

từng đề nghị với cô. Cô gọi điện thoại về nhà cho mẹ và các em. Đến lúc

ấy mới hay mẹ cô bịnh rất nặng, và ba cô thì còn đang ngồi trong tù với

tội hành hung gây thương tích cho mẹ cô nhiều lần, và một vài tội danh

khác. Nghe vậy, Amelia vội vã đưa các con về thăm và ở lại với bà vài

tuần. Cô kể:

- Tôi chỉ về thăm được mẹ tôi lần ấy dầu từ Minneapolis về nhà

mẹ tôi không xa. John mất đi rồi, tôi phải bươn chải nuôi con nên rất khó

khăn. Tuy nhiên tôi có gọi điện thoại thăm bà gần như mỗi tuần…

Tôi nhớ có nhiều lần Amelia đã cúi nhìn xuống bàn tay mình

một cách buồn bã như thể nhìn sự bất lực của mình:

- Mẹ tôi chỉ sống được một thời gian ngắn, chỉ độ hơn nửa năm

kể từ sau ngày tôi về thăm bà. Nhưng có lẽ đó là khoảng thời gian quí

nhất trong cuộc đời tôi, vì đó là lần đầu tiên tôi cảm thấy mình thật sự có

một người mẹ, một chốn để nhớ.

Amelia chậc lưỡi, rồi nói một cách bâng quơ như kiểu nói hằng

ngày của cô:

- Ai cũng cần có một người mẹ…

Tôi nắm chặt lấy hai tay mình lại với nhau. Amelia tiếp tục câu

chuyện của cô:

- Lúc còn sống, mẹ tôi có nói với tôi về những điều bà mơ ước.

Bà bảo nếu tôi có được những điều ấy, thì bà mới có được sự bình an khi

nhắm mắt xuôi tay. Là bà mong tôi sẽ có được một người chồng tử tế

như đã có John. Điều thứ hai là bà muốn tôi có một căn nhà, mua cũng

được mướn cũng được, lớn cũng được mà nhỏ cũng không sao, và đẹp

hay xấu đều cũng không thành vấn đề, miễn đó sẽ là chỗ mà tôi muốn trú

ngụ, là chỗ mà tôi không muốn rời xa cho dẫu bất cứ hoàn cảnh nào xảy

ra trong đời tôi…

Amelia chớp mắt:

- Những mơ ước thật bình thường với mọi người, nhưng có lẽ

đối với chúng tôi, từ mẹ tôi cho đến bản thân tôi đều là những điều rất

khó để mà thực hiện. Tôi biết tìm đâu ra được một người như John, một

người có thể hiểu, có thể thông cảm và có thể chịu đựng những đau đớn

vẫn ám ảnh tôi hằng ngày như vậy… Tôi là người không biết cười từ thời

còn thơ ấu, là người không muốn thấy mặt trời lên hoàng hôn buông

xuống lúc trưởng thành. Trong mắt tôi điều gì cũng không đẹp. Người

nào tôi cũng không tin…

Nhưng như vậy đó mà cuối cùng Amelia đã tái hôn. Với một

người mà cô bảo không tài giỏi như John, không hiểu cô hoàn toàn như

John, nhưng biết thông cảm và sẵn sàng giúp cô lo cho các con. Amelia

chép miệng:

- Tôi chỉ tiếc một điều là mẹ tôi đã không thể thấy những nụ cười

của tôi bên cạnh người ấy, vì tôi gặp anh hơi muộn, sau khi mẹ tôi qua

đời vài năm… Anh hiểu rất rõ hoàn cảnh của tôi, nên đề nghị chúng tôi

đi tìm một thành phố khác để sống, để quên đi chuyện cũ. Nhưng sau khi

đi lòng vòng vài nơi, cuối cùng tôi nói với anh, tôi chọn về sống lại ở nơi

này. Tôi muốn trở về để đối mặt với quá khứ. Bởi tôi nghĩ chỉ khi nào tôi

vượt qua được chính mình thì quá khứ mới không còn làm khó dễ tôi

nữa… Cả khi tôi đến nhà thờ này, cái nhà thờ nằm cạnh một quán rượu,

tôi cũng đã thách thức chính mình, rằng để xem mình bình tịnh đến đâu

khi nhìn thầy một hình ảnh như vậy.

Tôi ngước nhìn Amelia, hai bàn tay đặt trong lòng tôi cứ run lên

từng chập một. Tôi hồi hộp đến độ muốn nín thở. Chỉ sợ Amelia bật

khóc. Chỉ sợ cô nói cô thua cuộc. Phải khó khăn lắm tôi mới nghe tiếp

được chuyện lòng của cô:

- Ở tại nơi này tôi nghe nói về lòng nhân ái, về tình yêu thương

và sự tha thứ. Nhưng với tôi, chỉ cần nghĩ đến chuyện tìm thăm ba tôi

một lần trong tù đã thấy khó rồi, huống gì là tha thứ. Nhiều lần tôi tự nói,

cứ kể như ông đã chết rồi nhưng tôi làm không được. Tôi cứ nghĩ đến

điều mẹ tôi không dám nói thẳng với tôi, mà nói bóng gió về việc Chúa

dạy hãy tha thứ cho kẻ nghịch thù. Mẹ tôi muốn tôi tha thứ.

Amelia rùn vai:

- Tha thứ… Có tha thứ được hay không? Cho một người sẵn

sàng đẩy con mình xuống vực, đánh vợ mình ra nông nỗi như vậy. Sau

khi tôi đi rồi, mẹ tôi còn bị đánh nhiều lần nữa, cho đến lúc hàng xóm

chịu hết nổi nên đã kêu cảnh sát. Nhưng ở tù vài tháng ra, ông lại giở trò

vũ phu như trước, và lần cuối cùng là em trai tôi đi thưa với đầy đủ bằng

cớ. Tội nọ cộng tội kia, ba tôi bị tống giam cho đến bây giờ.

Amelia chùi nước mắt:

- Có thể tha thứ hay không? Tôi loay hoay mãi cho đến hôm

quyết định vào trại tù, muốn mặt đối mặt với ba tôi để xem mình còn

căm hận ông đến đâu. Tôi suy nghĩ kỹ càng và chuẩn bị kỹ càng đủ mọi

điều. Soạn ra trong đầu những gì sẽ nói, kể cả những câu chửi mắng như

có lần tôi chửi một người quen biết cũ của ông ở ngay cạnh sân nhà thờ

này khi ông ta nhắc đến ba tôi.

Amelia nói cô vẫn tưởng mình sẽ phản ứng dữ dội lắm.

- Vậy đó mà lúc thấy mặt ông rồi, tôi hoàn toàn không biết phải

nói gì. Ông tiều tụy, già nua thì đã hẳn, mà còn như một người mất trí.

Ba tôi bị bịnh Alzheimer, không nhớ gì nhiều. Tôi đã ngồi ngó ba tôi, cơ

hồ ngó một cái bóng nắng ngã trên đường, ngó một cây cải tàn tạ cuối

mùa. Chẳng thăm hỏi cũng chẳng mắng mỏ như đã nghĩ. Tôi chỉ ngó.

Rồi tôi đi về. Nhưng tự dưng trước khi tôi quay lưng đi, thình lình ba tôi

bỗng hỏi “mấy cái hoa trắng bà ấy trồng có còn sống không vậy?”

Tôi sững sờ nhìn lại ba tôi với hình ảnh những giọt nước mắt

trào ra hai bên khóe như một ông già hiền lành, chất phác nào đó đang

nhắc đến người vợ yêu thương đã qua đời của mình.

Mấy cái hoa trắng… Tôi không thể nào ngờ ba tôi còn nhớ mẹ

tôi yêu hoa trắng, và trồng hoa trắng như vậy, dù ngày xưa mẹ tôi chưa

bao giờ có được một mảnh đất, một miếng vườn để trồng những loại hoa

mình thích. Bà chỉ có một hai cái chậu sứt mẻ ở đầu nhà mà ba tôi luôn

dọa sẽ đạp đổ… Tôi bật khóc nức nở. Tôi tự hỏi, có phải chăng, con

người, khi đến cuối cuộc đời mới biết đâu là cội nguồn?

Amelia kết thúc:

- Có thể ba tôi sẽ được thả khỏi tù sớm vì căn bịnh của ông, và

không biết người ta sẽ đưa ông đi đâu, cho ông ở chỗ nào. Thật lòng mà

nói, tôi chưa dám chắc mình đã thương yêu, đã tha thứ cho ông đủ để

đưa ông về nhà ở, nhưng mỗi bận đi ra vườn, nhìn thấy những bụi cây tôi

đã trồng từ ngày về lại thành phố này, thì tôi lại nghĩ tới câu ba tôi hỏi,

mấy cái hoa trắng…

Hoàng Nga

TRONG MƠ Ngoài song ta đứng ngẩn ngơ

Bên song em vẫn thờ ơ lạnh lùng

Tiếc gì một nụ môi hồng

Một tia mắt ấm mà không trao mời?

Để ta lạc lõng giữa trời

Nắng vàng từng giọt rã rời pha phôi.

Bên này ta vẫn đơn côi

Ngẫm buồn thân phân nổi trôi tháng ngày

Đêm về uống rượu thật say

Ngỡ như em mở vòng tay đợi chờ.

Thì thôi em cứ thờ ơ

Còn ta, ta sống trong mơ một mình!

Lý Tống

SOLITARY DREAMS

Outside here I was standing, an astounded fool;

Behind the window-frame you remained cool.

Why to spare just a smile on your lips, rosy, tender?

Why to save even an warm regard, not to render?

So that I myself felt lost in the inapposite place

With each yellow sunbeam in a withering space.

On this side I have still been always alone

Reflecting upon my plight, a plankton grown.

Every night I rely on wine to booze – gee! –

To imagine your opening arms intended for me.

Well, do continue to be chilly in the extreme!

As for me, I live my life in each solitary dream!

Translation by THANH-THANH

Trên xứ lạ (phần 2)

Miên Kim

Chị thật sự đã quen với công việc ở sở, trung bình chị có thể ráp được

20 cái máy, so với người chung quanh thì không thua mấy. Nhớ lại ngày đầu

tiên đi làm chưa quen, đôi chân của chị thiệt là mỏi vì phải đứng nguyên ngày,

ngón tay cái thì nhức vì phải ấn mấy con ốc xuống. Chị than với cô bạn mới bên

cạnh là cái đà này chắc chị không làm nổi, cô ta nói từ từ rồi sẽ quen đừng lo.

Mấy hôm đó về đến nhà là chị mệt đừ, ăn rồi chị đi ngủ, sáng 5 giờ dậy, khoảng

kém 7 giờ là chị và Minh rời nhà đi làm. Một hôm về đến nhà ăn qua loa xong,

chị leo lên giường trùm mền nằm khóc sướt mướt cho đến tối chẳng nói năng gì,

Minh có dỗ cách mấy chị cũng không nín. Một lát sau Luân tình cờ xuống lầu,

hỏi han công việc quen chưa, thì giật mình hỏi tại sao chị khóc. Chị trả lời:

- Cái bà xếp bả chê em làm không được nên bả đẩy em qua vặn ốc

nguyên ngày thay vì ráp máy, chắc là em sắp bị đuổi.

Nói xong chị lại nức nở. Luân an ủi:

- Làm gì có chuyện đó! Ngày mai tui hỏi bà xếp của chị tại sao bả lại

làm vậy. Chị cứ yên tâm.

Luân còn nói thêm nữa, chị cứ gật đầu như dạ nhịp, nhưng đầu óc còn

hoang mang nên không rõ là Luân nói gì. Luân chào chị và Minh rồi lên lầu.

Từ ngày qua Mỹ tới giờ chị hay bị tự ái, có mặc cảm, lại hay khóc nữa.

Mỗi lần chị khóc là Minh cứ la lên, khóc cái gì mà khóc, càng làm chị thêm tủi

thân. Chị nằm rồi thiếp đi lúc nào không biết.

Sáng thức dậy đi làm, chị gắng củng cố tinh thần, bà xếp có cho nghỉ

việc chị cũng không năn nỉ, có gì đi giữ con cho người ta. Nhưng nghĩ tới đó chị

lại rơm rớm nước mắt. Đi giữ con thì chắc phải ở lại nhà người ta nguyên tuần

chứ có xe đâu mà đi về hằng ngày, mặc dù Minh đổi bằng lái được một tuần, xe

đã mua rồi, nhưng chỗ làm và khu Việt Nam thì trái đường, cách nhau hơn một

tiếng đồng hồ thì làm sao Minh có thể đưa đón được. Chị nói nỗi băn khoăn ra

cho Minh nghe. Minh gạt đi và nói chị suy nghĩ bậy bạ, chờ Luân hỏi đầu đuôi

ra sao với bà xếp rồi hãy tính.

Chị ngồi im cho đến khi xe đậu trước hãng. Cất đồ xong, chị ngập

ngừng đi vào chỗ đứng cũ. Không ai nói gì hết. Mọi chuyện bình thường như

hôm kia. Chị thắc mắc nhưng vẫn chăm chú làm. Đến giờ tan sở cũng không ai

đả động gì đến chị, chị thấy yên tâm hơn.

Tối đó Luân cắt nghĩa cho chị là công việc nhiều quá nên bà xếp

chuyển qua cách dây chuyền, chị làm còn chậm nên bả để chị vặn ốc, người làm

nhanh hơn thì ráp phần khác để đồ đạc khỏi bị dồn đống ở một khâu, trong khi

khâu dưới thiếu đồ để làm. Luân nói bà xếp thông cảm độ làm của những người

mới. Chị cám ơn Luân và tự trách cái tật hay lo vớ vẩn của mình.

Ngày hôm sau đó, Nhân, con trai của chị, sẽ tới phi trường Dulles

khoảng 11 giờ sáng. Chị nhờ Thanh ra đón vì Minh chưa rành đường, và cũng vì

lúc đó là giờ đang làm việc. Mới đó mà đã một tháng xa con, chị nôn nóng chờ

gặp lại nó. Lúc bỏ Cali đi chị dặn dò đủ thứ, nào là ăn uống cho đầy đủ, nào là đi

ngủ sớm, ra đường phải cẩn thận,.. nó gạt đi, bảo rằng chị lo lắng nhiều quá, nó

đã 22 tuổi rồi đâu còn là con nít. Vi, đứa con gái, ở chơi với dì nó cho đến giữa

tháng tám, vậy là còn tới ba tuần nữa mới tới, chị lẩm nhẩm.

Đang làm việc mà chị cứ mong cho thì giờ mau qua để về nhà gặp con.

Chị nhìn đồng hồ đeo tay không biết bao nhiêu lần rồi mà vẫn thấy chưa đến

giờ.

Cuối cùng giờ tan sở cũng phải đến. Chị đếm máy đã ráp trong ngày,

thấy chỉ có 16 cái, chị hơi hối hận vì đã xao lãng trách nhiệm. Trên đường đi về

chị nói Minh ghé qua chợ để chị mua mấy món Nhân thích để nấu. Về đến nhà,

chị xách mấy túi đồ để nhanh trên bàn, rồi xuống lầu tìm con. Thấy chị nó vỏn

vẹn có một câu:

- Ba má đi làm về...

Chị hỏi đủ thứ nào là có mệt không, có ngủ trên máy bay không, trưa

ăn gì chưa... nhưng nó chỉ ậm ậm ự ự cho xong chuyện. Chị đi lên lầu mà lòng

hơi buồn, chẳng bù với Lan, con gái đầu, xa nhau lâu như vậy là hai mẹ con đã

ôm chầm vừa khóc vừa mừng. Nghĩ tới Lan, chị lại rơm rớm nước mắt. Mới đó

mà đã xa nhau sáu tháng rồi. Sáu tháng xa nó, chị sống như một cái bóng. Ba

cha con Minh, Nhân, Vi cứ chẳng nói chẳng rằng, lúc nào cũng im ỉm, cái tật di

truyền từ bên nội làm chị nhiều khi thấy thật cô đơn. Chị đi nấu cơm mà hồn thì

hướng về một nơi ở nửa vòng địa cầu...

Sau giờ làm Luân hay đi tập thể dục nên về trễ. Chị nghe có tiếng chân

trong nhà bếp, chắc hai vợ chồng đang sửa soạn ăn cơm tối. Chị biết chút nữa

Luân sẽ xuống xem thằng Nhân như thế nào để dàn xếp cho nó đi làm ngày mai.

Trong hãng bây giờ bận bịu lắm, hai tuần vừa rồi chị và Minh phải làm 9 tiếng

một ngày, tính nhẩm ra tới 30 giờ lương bình thường. Cũng hay, vậy tháng này

để dành được thêm chút đỉnh.

Chị nằm coi TV một chặp thì có tiếng chân đi xuống lầu. Luân lên

tiếng:

- Ngày mai con theo ba má đi làm nghe, dượng đã dàn xếp xong hết rồi.

Con Vi chừng nào mới qua đây?

Nghe tiếng Luân, chị lật đật ngồi dậy cùng với Minh đi ra ngoài. Tiếng

thằng Nhân trả lời:

- Thưa dượng tới giữa tháng tám lận.

Luân suy nghĩ rồi hơi nhăn mặt:

- Dượng muốn nó qua trong tuần này để hai đứa con đi thi Anh văn xếp

lớp trong Đại học cộng đồng.

Thằng Nhân bối rối vì biết dì nó mua vé đâu đó xong hết rồi. Chị bước

ra đỡ lời:

- Anh nghĩ mình chờ tới tháng sau được không? Dì nó lâu ngày không

gặp cháu nên muốn nó ở chơi lâu một chút.

Luân lắc đầu:

- Nếu chị muốn nó đi học thì phải lo từ bây giờ. Lỡ tụi nó thi được

điểm thấp thì còn có thời gian ôn bài rồi thi lại, giữa tháng tám nhập học rồi.

- Vậy thì để em kêu dì nó đổi vé lại tuần này.

Luân trả lời được, rồi đi lên lầu. Chị bốc máy gọi Huyền, đứa em bên

Missouri, cắt nghĩa tại sao phải cho con Vi qua Virginia gấp. Chị có cảm tưởng

như giọng của Huyền không vui lắm, nó nói tại sao chị lại nghe lời Luân, bộ chị

không tin tưởng Huyền có thể lo cho con Vi được hay sao.

Chị biết Huyền đang tự ái chuyện gia đình chị bỏ qua Virginia mà

không theo nó về Missouri. Chị cố gắng giải thích thêm nhưng vô ích, nó không

muốn nghe nữa. Chị đi lên lầu trình bày lý do tại sao Huyền không muốn đổi vé

lại cho con Vi. Luân bảo đưa số của Huyền để Luân cắt nghĩa cho. Chị sợ

Huyền lại to tiếng với Luân vì Huyền lúc nào cũng nghi ngờ lòng tốt của Luân,

nhưng chị không biết làm sao đành phải để cho Luân gọi Huyền.

Luân bấm số, một vài giây sau thì bắt đầu nói chuyện. Chị nghe Luân

lặp đi lặp lại lý do tại sao Vi phải qua liền, rồi Luân bắt đầu tỏ vẻ thiếu kiên

nhẫn, một chặp sau thì cúp máy.

Luân lắc đầu:

- Cô này thiệt cứng đầu, cắt nghĩa bao nhiêu cũng không nghe, cuối

cùng tui phải nói khó là nếu muốn con Vi có cơ hội đi học thì đổi vé lại, cô ấy

mới chịu. Cuối tuần nó sẽ bay qua đây, đầu tuần tới hai đứa dắt nhau đi thi.

Tiếng Anh thì hai đứa con của chị cũng tạm được, ra đường nói thì

người ta hiểu nhưng khi nghe thì chưa thạo lắm. Ở Việt Nam chị cố gắng dè xẻn

để gởi hai đứa vô Sài Gòn học tiếng Anh cốt để chuẩn bị đi Mỹ. Con Vi thì

chăm chỉ còn thằng Nhân thì tối ngày cứ cầm cây đờn mà khảy chẳng chịu học,

nhưng khi làm bài thì thằng Nhân lúc nào cũng hơn điểm con Vi, thiệt là lạ.

Luân hay nói với chị là bằng mọi giá phải cho hai đứa nó đi học, biết

bao nhiêu người trên thế giới muốn qua Mỹ học mà không được. Chị biết chứ,

và đó là ước nguyện của chị khi theo gia đình đi Mỹ, phải chi con Lan cũng

được cơ hội này...

Hai vợ chồng chị đi làm được ba tháng để dành được 8 ngàn, chị lấy 6

ngàn trả tiền mua xe cho hai vợ chồng Luân. Tiền hai đứa nhỏ đi làm thì tụi nó

giữ để trả tiền xăng, xài vặt, tính ra thì chẳng có bao nhiêu vì nó vừa đi làm vừa

đi học. Tiền học thì Luân xin chính phủ cho hai đứa, cũng vừa đủ. Hôm trước

Luân mua xe mới nên cho thằng Nhân chiếc xe cũ, thiệt tiện lợi cho gia đình vì

nó không phải đưa vợ chồng chị về rồi mới đi học được, thật bất tiện lúc mà chị

và Minh phải ở lại làm thêm giờ phụ. Mỗi tháng chị gởi về cho con Lan 100 đô,

cho má 100 đô, hai bà cháu sống bên nhau sau khi gia đình chị đi Mỹ. Vài ba

tuần nữa vợ chồng Luân về Việt Nam, chị sẽ gởi thêm cho má và chút đỉnh cho

cậu tụi nó.

Cuối tuần chị hay gọi điện về thăm con Lan. Nó nói ngoại đang bị đau

bụng chắc phải đem đi nhà thương ở Sài Gòn. Trong mấy chị em chỉ có chị là

khá nhất từ trước tới giờ, bây giờ qua Mỹ chân ướt chân ráo trách nhiệm lo cho

mẹ già cũng phải là chị chứ mấy đứa kia hàng tháng tiền ăn còn chưa đủ.

Chuyện gì rồi cũng phải tới, nửa đêm thứ ba Huyền gọi và nói cậu nó

đã đưa ngoại vào nhà thương để chuẩn bị mổ, nhưng phải chồng tiền trước bác

sĩ mới làm. Sáng hôm sau chị lật đật gởi 1000 đô về và lẩm nhẩm đọc kinh cầu

nguyện cho má sớm hồi phục. Mỗi ngày chị đều gọi về Việt Nam thăm hỏi tình

trạng của má.

Ba ngày liền sau khi mổ bà vẫn ở trong trạng thái hôn mê, tới ngày thứ

tư thì bác sĩ nói vô phương cứu chữa và nên đưa về nhà để lo việc an táng. Chị

nghe đến đó là nước mắt chảy ròng, tiền không có làm sao mà về tiễn má đi lần

cuối. Lúc đó thì điện thoại cầm tay reo lên, chị bốc máy, nghe: “Em Huyền đây,

em nghe tin rồi, chị về Việt Nam với em, tiền vé em sẽ lo cho chị, chị xin nghỉ

làm được không?”

Chị nói với nó phải hỏi bà xếp rồi mới trả lời được, dạo này máy nhiều

quá không biết có nghỉ được không. Ngày hôm sau nói chuyện với xếp xong chị

gọi lại cho Huyền và nói Huyền cứ tiến hành chuyện mua vé có gì nhắn lại trên

điện thoại, khi được nghỉ 15 phút giữa ngày thì chị sẽ nghe. Chị cảm thấy an ủi

vì được nhìn mặt má lần cuối. Sau giờ tan sở chị mở điện thoại để lấy lời nhắn

của Huyền, Huyền nói tiền máy bay tới 1700 đô một vé, hai vé là hơn 3 ngàn

cộng tiền chi phí thì phải trên 4 ngàn, vậy nó lo không nỗi. Chị oà lên khóc, má

sắp chết mà chị chẳng làm gì được... Về đến nhà gặp Thanh trong nhà bếp chị

không cầm được nước mắt lại khóc tiếp:

- Em không về gặp má em được, con Huyền nó nói vé mắc quá nó lo

không nỗi, còn em thì vỏn vẹn chỉ còn có 1 ngàn trong nhà băng.

Chị vừa nói với Thanh vừa nức nở. Thanh hỏi:

- Tiền vé bao nhiêu hả chị ?

- Một ngàn bảy lận.

Thanh suy nghĩ rồi nói:

- Chị cứ tính đi, một ngàn bảy, chưa tới một tháng lương của hai vợ

chồng mà chị được sự bình an trong tâm cho tới ngày chị chết. Nếu không về

gặp được bà cụ, chắc chị sẽ bị cắn rứt hoài. Đừng nghĩ gì về vấn đề tiền bạc, chị

cứ nói Huyền mua vé, có gì thì mình tính sau.

Thanh nói có lý, chừng đó tiền so với thời gian chị đi làm trong tương

lai thì đâu có bao nhiêu, có gì chị sẽ trả lại cho Thanh giống như kỳ mua xe vậy.

Chị lau nước mắt, đi cất đồ, và sửa soạn đi nấu ăn, tối chị sẽ gọi điện cho

Huyền.

Không biết Thanh nói gì với Luân mà hôm sau đi làm, bà xếp đưa cho

chị bì thơ của hãng, có cái chi phiếu 1000 đô trong đó. Khoảng trưa trưa bả lại

đưa cho chị một bì thơ khác dày hơn, mở ra thì chị thấy tiền mặt dày cộm. Bả

nói tất cả mọi người trong hãng gom lại được 1600 đô, giúp chị mua vé máy bay

về Việt Nam thăm má.

Chị cảm động, nước mắt rơm rớm. Sau giờ đó chị chẳng còn đầu óc

đầu nào mà ráp máy. Chị chỉ biết cám ơn mọi người chung quanh, ngược lại họ

có lời an ủi chị.

(còn tiếp)

TIẾNG VỌNG TỪ ĐÁY VỰC

Ai sẽ bước lên tấm thảm thủy tinh? Nguyệt Quỳnh

“Hương rừng thơm đồi vắng

nước suối trong thầm thì

Cọ xòe ô che nắng

râm mát đường em đi”

(Đi Học – Minh Chính)

Có những bài hát, những câu văn đã in đậm trong ký ức con

người; đến nỗi, chỉ cần nghe ai đó nhắc lại vài chữ hoặc cất lên lời hát là

có thể đem đến cho ta cả một trời thơ ấu.

Tôi dám cá rằng không có một người miền Nam nào mà không

bồi hồi xúc động mỗi lần nghe ai đó nhắc đến câu văn sau của Thanh

Tịnh: “Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên

không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỷ niệm

hoang mang của buổi tựu trường…” Cái cảm giác sợ sệt, bỡ ngỡ ngày

đầu tiên đến trường và đôi mắt âu yếm cùng vòng tay dịu dàng chở che

của mẹ làm chúng ta nhớ đến suốt đời cái buổi ban mai ấy!

Người dân miền sông nước cũng có câu ru tuyệt vời về tình mẹ,

về cây cầu ván, cầu tre, hàng ngày mẹ đưa bé đến trường. Dù cầu có lắc

lẻo, có gập ghềnh, có khó đi đến đâu thì mẹ vẫn dắt tay con từng bước,

từng bước một. Con đi trường học mẹ đi trường đời; trong bối cảnh xã

hội VN ngày nay, cả hai ngôi trường này đều khắc nghiệt và gian truân

như nhau! Tuy nhiên, chắc rằng cũng hiếm có một người mẹ nào dám để

đôi chân non bụ bẫm kia bước lên cái thảm thủy tinh của Ts. Phan Quốc

Việt. Bởi tâm hồn trẻ thơ tinh khiết như một tờ giấy trắng, người ta nâng

niu nó và muốn viết trên trang giấy ấy những điều yêu thương, ngọt ngào

tốt đẹp nhất.

Tôi chạnh nhớ đến tâm hồn của một chàng chiến binh miền quê

hương xứ cọ. Chẳng biết rừng cọ của miền trung du Phú Thọ quê anh

xanh và đẹp như thế nào, nhưng những câu chữ trong bài thơ “Đi Học”

đã đi vào hàng triệu triệu trái tim của người dân cả nước. Điều đáng nhớ

là người lính trẻ Minh Chính đã gạch bỏ hết những câu thơ mang hình

ảnh chiến tranh trong bản thảo của anh. Anh vất hết chiến hào, đạn bom

ra khỏi đôi mắt trẻ thơ; để chỉ còn lại tiếng thì thầm của suối, và hình ảnh

lá cọ làm cái ô xanh trên suốt đoạn đường đến trường của bé. Minh

Chính nằm xuống ở chiến trường miền Nam năm anh 26 tuổi, nhưng tính

nhân bản, lòng yêu thương trẻ thơ của anh sẽ làm người ta còn nhớ mãi

đến anh.

***

Bậc cha mẹ nào cũng đặt việc giáo dục và hình thành nhân cách

cho con trẻ lên hàng đầu. Có lẽ vì thế người Việt chúng ta rất ngưỡng mộ

nền giáo dục của Nhật Bản. Thái độ, phẩm cách cùng văn hóa ứng xử

của họ - ngay cả các trẻ

em trong tình huống

khắc nghiệt nhất như

thiên tai - là điển hình

của một nền giáo dục

giàu có về nhân cách,

văn hóa và tính kỷ

luật. Không khác mấy

với lối quan niệm của

ông bà ta ngày xưa về

việc giáo dục con trẻ

“Tiên học lễ Hậu học

văn”, nhiều nghiên cứu cho thấy các trẻ em Nhật từ lớp 1 đến lớp 3 đều

được học các quy tắc ứng xử căn bản. Người Nhật đặc biệt chú trọng đến

các câu chào hỏi, xin lỗi, và cám ơn. Sẽ không có bất kỳ một môn thi nào

cho trẻ trong độ tuổi này, bởi vì mục tiêu giáo dục của người Nhật là

truyền đạt các khái niệm và xây dựng nhân cách cho trẻ là ưu tiên hàng

đầu.

Chuyện cuốn sách dạy kỹ năng sống cho trẻ em tiểu học của Ts

Phan Quốc Việt biên soạn đã khiến nhiều bậc cha mẹ lên tiếng phản đối.

Tuy nhiên, sau cuốn “Thực hành kỹ năng sống dành cho học sinh lớp

một” người ta lại khám

phá ra một quyển sách

khác với nội dung đáng

quan ngại do Đức Trí

sưu tầm, sách mang tên:

“hỏi đáp nhanh trí”.

Nếu sách của Ts Việt

dạy các em lớp một

dũng cảm bằng cách

bước đi trên thảm thủy

tinh vỡ, hoặc tự dùng

kim tiêm đâm vào tay;

thì sách của Đức Trí còn đáng sợ hơn với những hình ảnh minh họa đi

kèm. Chỉ xin đơn cử là hai câu hỏi thách thức trẻ nhanh trí như sau: “Một

người sau khi bị chặt đầu sẽ thế nào?” và “anh A bị chặt đầu lúc 40 tuổi,

vậy con cái anh A bị làm sao?”

Chúng ta không hề phủ nhận những nỗ lực đáng quý của Ts Việt

trong việc truyền đạt những kỹ năng sống cho thanh thiếu niên thời gian

vừa qua. Và rất đồng ý rằng hơn lúc nào hết đất nước ta cần thật nhiều

người dân vượt qua nỗi sợ hãi của riêng mình để dũng cảm cất tiếng nói

và hành động trước tình hình tệ hại của đất nước. Nhưng khi đã biết cần

hướng dẫn cái gì, thì câu hỏi kế tiếp là hướng dẫn cho ai? hướng dẫn lúc

nào? và hướng dẫn ra sao? … để khỏi bị những hậu quả phụ khác mang

tính tác hại hơn nhiều.

Theo tôi, việc thực tập cho trẻ đi trên mảnh thủy tinh để biểu

diễn mình không sợ không phải là hành động dũng cảm mà chỉ nói lên sự

liều lĩnh, không sợ đau!? Điều quan trọng là cần hướng dẫn các em dùng

đến Đầu Óc để suy xét nhiều khía cạnh khác nhau của Hành Động. Dạy

dỗ trẻ em bậc tiểu học, ngoài việc chú tâm về đức dục chúng ta nên để

các cháu tập dần lối suy nghĩ chủ động, độc lập và sáng tạo cho lãnh vực

trí dục. Đây cũng là những nỗ lực đột phá của nhóm Cánh Buồm hiện

nay. Tóm lại, cùng với quyển sách của Đức Trí, lối giáo dục dạy cách

“không sợ hãi” và “liều lĩnh” vừa kể có thể là một trong những nguyên

nhân gây nên bạo lực học đường.

Bên cạnh đó, khi nói đến giáo dục chúng ta bắt buộc phải quan

tâm đến đến ba môi trường căn bản: nhà trường, gia đình, và xã hội.

Những tâm hồn trẻ thơ mà chúng ta, đặc biệt là các bậc cha mẹ, cố công

vun đắp khi các em còn nhỏ dại sẽ không thể tồn tại được trong môi

trường xã hội VN ngày nay.

Những tâm hồn đó cần được nuôi dưỡng ở một môi trường xã

hội tốt hơn. Và chính các bậc cha mẹ quan tâm, phải là người góp phần

vào sự thay đổi đó. Chiến tranh đã lùi xa hơn 40 năm, và cuộc sống

không phải chỉ cần có cơm ăn và áo mặc. Tôi ước mong các bậc cha mẹ,

các bậc thầy cô, có thể nghe được tâm tư của người trẻ Trần Minh Nhật,

khi anh nói về 4 năm tù oan, về tấm thảm thủy tinh của anh: “… rất cám

ơn vì được trải nghiệm 4 năm tù. Khi được nếm trải mình có được một

thứ mà có thể người ngoài không có được đâu. Dần dần mình tìm lại

được sự tự do của chính mình, dần dần mình tìm lại được điều đúng vì

mình biết mình làm điều đúng. Bốn năm tù không thể đánh bẹp ý chí

của bất kỳ những người nào có niềm tin và hy vọng cũng như có tình yêu

dành cho đất nước. Đây là thời gian trải nghiệm tuyệt vời nhất và nó

giúp cho mình vững mạnh hơn”.

***

Chuyện tấm thảm thủy tinh của Ts Việt làm tôi nhớ đến thảm lửa

than trong cuốn phim “Tình Yêu Đến” do tài tử Aaron Eckhart và cô đào

tóc vàng Jennifer Aniston thủ diễn vai chính. Trong phim, Burke Ryan

(Aaron Eckhart) là một tiến sĩ, tác giả, và là một diễn thuyết gia nổi

tiếng. Burke chuyên hướng dẫn các cuộc hội thảo lớn dạy người ta dám

nhìn vào sự thật để đứng dậy từ nỗi đau của chính mình. Burke nhiều lần

đã tửng bước trên cái thảm lửa than đó. Tuy nhiên, vào đoạn cuối của

phim, Burke đã bật khóc ngay trên bục nói chuyện và thú nhận chính anh

cũng chạy trốn nỗi đau, chính anh cũng không dám nhìn thẳng vào sự

thật. Ngỡ là sự nghiệp của Burke đã tiêu tan, nhưng sự chân thành của

anh đã được đáp trả bằng một kết cục có hậu.

Tôi thiết nghĩ tấm thảm thủy tinh hay thảm lửa than nên dành

riêng cho các vị lãnh đạo cộng sản. Chính họ mới cần bước đi trên đó để

cảm nhận được nỗi đau đớn của sự mất mát, để đối diện với sự thật: Là

một nước nhược tiểu, cha ông ta, hàng bao thế hệ đã hy sinh rất lớn để có

một dân tộc có danh dự và giàu nhân cách. Chỉ bốn mươi năm ngắn ngủi,

dưới sự lãnh đạo của CS, họ đã tàn phá gần như tất cả!

Hỡi mười sáu Ủy viên Bộ Chính Trị đảng CSVN, hãy bước lên

tấm thảm thủy tinh đầy sắc nhọn ấy. Để đối diện với sự thật, để nhận ra

nỗi đau, sự tổn thương to lớn của hơn chín mươi triệu con người, và để

cảm được niềm ước mơ của một thế hệ đang khao khát chuyển mình để

trở nên những con người dũng mãnh.

Nguyệt Quỳnh

Chuyện cổ tích

Lấy của ban ngày

Kim Nguyên (chuyển tới)

Nước Tấn có kẻ hiếu lợi, một hôm ra chợ thấy cái gì cũng lấy. Anh ta

nói rằng: “Cái nầy tôi ăn được; cái nầy tôi mặc được; cái nầy tôi tiêu

được; cái nầy tôi dùng được.” Lấy rồi đem đi. Người ta theo đòi tiền;

anh ta nói:

-“Lửa tham nó bốc lên mờ cả hai con mắt. Bao nhiêu hàng

hóa trong chợ, tôi cứ tưởng của tôi cả, không còn trông thấy ai nữa.

Thôi! Các người cứ cho tôi, sau nầy tôi giàu có, tôi sẽ đem tiền trả

lại.”

Người coi chợ thấy càn dỡ, đánh cho mấy roi, bắt của ai

phải trả lại người ấy. Cả chợ cười ồ!

Anh ta mắng: Thế gian còn nhiều kẻ hiếu lợi hơn ta, thường

dùng thiên phương bách kế ngấm ngầm lấy của người. Ta đây tuy thế,

song lấy giữa ban ngày, so với những kẻ ấy, thì lại chẳng hơn ư? Các

người cười ta, là các người chưa nghĩ kỹ!”

Long Môn Tử

Giải nghĩa:

Hiếu lợi: Ham tiền của quên cả phải trái

Lửa tham: lòng tham muốn bốc lên làm ngốt người

Mờ cả hai con mắt: chỉ để cả vào của muốn lấy, ngoài ra không

trông thấy gì nữa.

Thế gian: cõi đời người ta ở

Thiên phương bách kế: mưu nầy chước khác xoay đủ tram nghìn

cấp.

Ngấm ngầm: ý nói làm hại một cách bưng bít, không để ai biết.

giữa ban ngày: lúc sáng sủa dễ trông thấy.

Long Môn Tử: tức là Tư-Mã Thiên làm quan Thái sư nhà Hán, là

một nhà

sử ký có danh.

Lời bàn:

(của Ôn Như Nguyễn Văn Ngọc và Tử An Trần Lê Nhân)

Đã là kẻ thấy của tối mắt, tham vàng bỏ nghĩa, thì dù ít, dù nhiều

cũng là đáng khinh cả, song đem những kẻ mặt to, tai lớn vì ham mê phú

quí mà lường thầy phản bạn, hại ngầm đồng bào so với những quân cắp

đường, cắp chợ giữa ban ngày để nuôi miệng thì tội đến nặng hơn biết

bao nhiêu. Thế mà trách đời chỉ biết chê cười những quân trộm cắp vặt

chớ không biết trừng trị những kẻ đại gian đại ác.

(Trích trong “Cổ Học Tinh Hoa”)

Góp ý:

Câu chuyện nầy làm người đọc nhớ tới tình hình miền Nam VN

sau ngày 30 tháng 4, 1975.

Người Cộng Sản, sau khi chiếm miền Nam xong, hành động của

họ cũng tương tự như vậy.

Họ có tâm lý phức tạp khi làm công việc cướp đoạt tài sản của

người

Miền Nam, mà dưới mắt họ là kẻ thua trận, là kẻ phản động, bán nước…

Họ thù người miền Nam vì người miền Nam giàu có trong khi họ thì

nghèo

khổ, thiếu thốn. Người miền Nam thì “hưởng thụ” mà họ thì “hy sinh”.

Vừa có tâm lý kẻ chiến thắng, vừa có tâm lý quân viễn chinh,

nên họ có

cướp đoạt tài sản của người miền Nam thì cũng không có gì lạ.

Đó là tâm lý cá nhân.

Về chính sách của Cộng Sản, thì ngoài lý tưởng Cộng Sản,

“ai cũng như nhau” - không phải sung sướng như nhau - mà “cào bằng”,

có nghĩa là ai cũng nghèo như nhau.

Không cho dân giàu - nhất là người dân miền Nam, - là

chính sách cai trị. Giàu thì có phương tiện chống lại chính quyền.

Nghèo thì phải lo ăn, lo gạo, lo rau, lo củi hằng ngày… làm sao có thì

giờ, có phương tiện chống lại “nhà nước Cộng Sản”.

Do đó, việc đánh tư sản vào tháng 4/ 1977, việc đổi tiền…

chỉ là chính sách làm cho người dân nghèo đi để dễ cai trị.

Sau khi làm cho người dân nghèo, Cộng Sản không để cho người

dân đói,

bởi vì Cộng Sản biết “Cùng tắc biến, biến tắc thông”. Vì đói, người

dân sẽ vùng lên. Muốn cho dân khỏi vùng lên thì phải cho dân có ăn, có

mặc. Có ăn không có nghĩa là ăn no, có mặc không có nghĩa là mặc ấm.

Ăn no, mặc ấm như thanh niên, sinh viên, học sinh miền Nam trước 1975

“thừa cơm rững mỡ”, ưa đi biểu tình, đã đảo, bạo động chớ có làm gì

hữu ích!

Tuy nhiên, “cách mạng là chính nghĩa” cho nên, trong việc

cướp đoạt tài sản của người miền Nam, Cộng Sản phải núp dưới những

cái

áo đạo đức nhân nghĩa, mà Long môn Tử, trong bài trên gọi là “thiên

phương bach kế ngấm ngầm”….

Một chính quyền của dân, vì dân là phải phục vụ dân, chớ

không thể làm hại (dân) một cách bưng bít, không để ai biết. Chính

quyền đó, nói cho đúng là bọn cướp trá hình.

Mặt khác, Cộng Sản sợ người miền Nam chống lại họ, nên áp

dụng một trong “Tam Vô” một cách triệt để. Những người đi tù cải tạo,

ở tù nhiều năm, hàng chục năm, dù Cộng Sản có tuyên truyền, giáo dục

như thế nào, trong lòng họ, không thù hận thì cũng oán hận. Vả lại,

dưới quan điểm của Cộng Sản, những người bị “tù cải tạo” gần như hầu

hết đều thuộc thành phần tiểu tư sản, là thành phần đối kháng với với

giai cấp vô sản (là Cộng Sản), cần phải triệt tiêu họ, bởi vì theo chủ

nghĩa Mác-LêNin, “sức mạnh của kẻ thù sẽ tăng lên gấp ba khi chúng

phục thù”, cho nên không bao giờ để cho kẻ thù có thể phục thù.

Trong ý nghĩa đó, những người đi tù cải tạo, sau khi được

tha, nếu họ phục thù thì sức mạnh của họ mạnh hơn nhiều lắm. Không để

cho họ phục thù, phải triệt tiêu ngay phương tiện họ có thể có, đó là

gia đình. Phải đánh phá gia đình của họ, tước đoạt tài sản, thay đổi

hoàn cảnh sinh hoạt, tức là đuổi di kinh tế mới, buộc vợ họ có chồng

mới hay cướp luôn vợ của họ… Trong hoàn cảnh mất vợ, mất của, mất

nhà…

người tù cải tạo trở về, lo thân mình chưa xong, làm sao có hoàn cảnh,

điều kiện để có hành động chống phá chính quyền.

Dù sao, nghĩ lại, người “hiếu lợi” trong truyện còn hơn

người cán bộ Cọng ản nhiều lắm.

Trước hết, anh ta còn nghĩ tới việc trả lại cho “khổ chủ”.

Anh ta nói: … sau nầy tôi giàu có, tôi sẽ đem tiền trả lại.”

Người cán bộ Cộng Sản không ai nghĩ tới việc “trả lại” như

người trong truyện. Khi tước đoạt của cải của người miền Nam, họ

không

nhân danh cá nhân họ mà nhân danh “nhân dân”. Tài sản đó, người miền

Nam bóc lột nhân dân mà có, nay họ có lấy đi, cũng chỉ là lấy tai sản

của nhân dân, không phải của người miền Nam. Nếu như họ có trả, thì

chỉ trả cho nhân dân, mà nhân dân là ai; chính là “đảng CS”. Đảng

chính là họ, nhân dân cũng là họ.

Theo cách lý luận như thế, cán bộ CS không một chút áy náy

như người trong truyện vậy.

Nhìn rộng ra, trong cách cư xử với nhau, trong gia đình,

bà con, xóm làng, ngoài xã hội thì cũng như thế mà thôi.

Của cải của ai người ấy dùng. Người khác muốn dùng thì

phải mượn, dùng xong, đem trả. Thế là sòng phẳng.

Của người ta, lén lấy đem về dùng. Dùng xong, đem giấu.

Thành ra cái dụng cụ được dùng chung, mọi người đều vui,

như câu chuyện “Vua Sở mất cung” vậy.

Còn như lấy đem về dùng riêng, người khác sắm ra mà không

được dùng,

người ta sẽ phàn nàn, trách cứ, thì chính người lấy của người khác

không thấy lẽ phải ở đâu.

Sợ bị mất của nữa, dù không nói ra, người ta cũng tìm cách xa

lánh

người lấy tài sản người khác. Sự phân liệt đó, là từ người lấy của chứ

không phải từ người bị mất của.

Vui cười với người ta, rồi lấy của người ta, vậy khi gặp

người ta lại, không thấy mắc cở hay sao? Liêm sỉ ở đâu?

Chỉ có người Cộng Sản mới không biết liêm sỉ mà thôi!

Báo Làng Văn Online được lưu trữ trên:

www.langvanonline.com

cùng với các số báo in, bắt đầu từ năm 1984

Xin gửi bài về:

BanBienTap.LVOnline@gmail.com

Sách Việt tại hải ngoại ngày càng hiếm,

hầu hết các nhà sách Việt đều đã đóng cửa.

Độc giả muốn mua sách, xin mời xem tại:

NHÀ SÁCH LÀNG VĂN ONLINE

Giá đặc biệt cho

dành riêng cho độc giả Làng Văn Online:

www.langvan.net