LOJ436Lojistik Yönetimi

Ders - I

Yrd. Doç. Dr. A. Özgür KARAGÜLLEArş. Grv. Gültekin ALTUNTAŞ

Lojistik sözcüğünün kökeni eski Yunanca λόγος (logos) sözcüğüne uzanır ve λογιστικός (logistikos, “practical arithmetic", "rational”) anlamına gelir.

Lojistik, ürün, hizmet ve insan gibi gereksinim duyulan kaynakların, doğru zamanda, doğru yerde, doğru miktarda, doğru maliyet ve en yüksek esneklikle hasarsız bir biçimde teslimidir.

Başka bir deyişle, lojistik, mal ve hizmet tedarikine yönelik planlama, organizasyon, nakliye ve yönetim faaliyetlerinin bütünüdür.

Yönetim, örgütsel kaynakları planlayarak, örgütleyerek, yönelterek ve kontrol ederek başkaları aracılığıyla etkili ve verimli bir şekilde örgütsel amaçlara ulaşmaktır.

Yönetim dört temel unsuru kapsar:◦ Yapılacak bir iş (Amaç)◦ İşi yapacak kişiler (İnsan) + Diğer kaynaklar◦ Etkili olma (Amaçlara ulaşma) ve Verimli olma (Mümkün

olan en az kaynağı kullanarak)◦ Dört yönetsel işlevi kullanma (Planlama, örgütleme,

yöneltme ve kontrol)

Lojistik yönetimi ise, tedarik zincirinin bir parçası olarak, müşteri istek ve ihtiyaçlarını yasal gereksinimler göz önünde bulundurularak karşılamak üzere, başlangıç noktası (üretim) ile tüketildiği son nokta (nihai tüketici) arasındaki çift yönlü ürün, hizmet ve bunlarla ilgili bilgi akışına ve depolanmasına yönelik hareketlerin etkinlik ve verimlilik ilkeleri bakış açısıyla, planlanması, örgütlenmesi, yürütülmesi ve kontrol edilmesidir.

Lojistik yönetimi aşağıda yer alan işlevlerin eşgüdümü ile başarılır:

◦ Ağ (Şebeke - Network) Tasarımı◦ Bilgi Yönetimi◦ Taşıma Yönetimi◦ Envanter Yönetimi◦ Depolama, Elleçleme ve Paketleme

Tüm işletmeler lojistik sürecin tümünü tamamlayabilmek için diğer işletmelere gereksinim duyarlar.

Müşterileri adına taşıma, depolama, vb. lojistik hizmetler sunan çeşitli işletmeler vardır.

Ağ (Şebeke – Network) Tasarımı

Klasik iktisat düşüncesi arz ve talebi değerlendirirken:

1. Yer seçimi2. Taşıma maliyeti unsurlarını dikkate almaz.

Sözü edilen unsurlar ya yok ya da rakiplerle eşit kabul edilir.

Oysa,

1. Sayı,2. Büyüklük ve3. Coğrafik yakınlık taşıma maliyetlerini ve müşteri hizmetlerini

direk olarak etkiler.

7

Ağ (Şebeke – Network) Tasarımı

Tipik lojistik tesisler: İmalat işletmeleri, depolar, aktarma (dağıtım) istasyonları, cross-dock (çapraz sevkıyat) depolar, perakende işletmeleri, vb.dir.

Ağ tasarımı,

1. Hangi tesisten kaç taneye gereksinim duyulacağı,2. Bu tesislerin nere(ler)de kurulacağı,3. Kurulu/Kurulacak tesislerin hangilerinde ne iş yapılacağı,4. Kurulu/Kurulacak tesislerde neyin stok olarak tutulacağı,5. Müşteri siparişlerinin sevkıyat için nerede işleneceğiyle

ilgilidir.

8

Ağ (Şebeke – Network) Tasarımı

Ağ tasarımı yapılırken dikkate alınması gereken unsurlar şunlardır:

1. Ağ tasarımı bilgi ve taşıma ile iç içedir.2. Coğrafik unsurlar göz önünde bulunmalıdır.3. Yer seçimi rekabet avantajı sağlamanın ilk adımıdır.4. Yer seçimi dinamiktir ve güncellemeye gerek vardır.5. Küresel ölçeğe geçildiğinde işler oldukça karmaşıklaşır.6. Lojistik etkinlik ve verimlilik direkt olarak ağ yapısına bağlı

ve onunla sınırlıdır.

9

Bilgi Yönetimi

Lojistik performans açısından bilginin önemi uzun dönem göz ardı edilmiştir. Bu nedenle, gereksinim duyulacak bilgiyi yaratan teknolojiler geliştirilememiştir. Hızlı, doğru, eş anlı iletişimin lojistik performansa katkıda bulunacağı düşünülememiştir.

Bu noktada teknolojinin yalnızca enformasyon kalitesi kadar iyi olduğu unutulmamalıdır.

Bilgi yönetimi ile ilişkili sorunlar:

1. Eğilim ve eylemlerle çelişen bilgi yaratımıÖrneğin, geleceğe yönelik yanlış tahmin, fazla /eksik stoğa yol açar.

2. Yanlış bilgi girişiSisteme yanlış giriş, yanlış depolamaya ve geri döndürülemez lojistik maliyetlerin yükselmesine yol açar.

10

Bilgi Yönetimi

Bilgi yönetimi açısından önemli alanlar:

1. TahminGeleceğe yönelik stoğu pozisyonlama(JIT, QR, CR, vb.)

2. Sipariş yönetimiİç ve dış müşteri isteklerini karşılamaSipariş formu ile başlar; teslim ile sona

erer.

Etkin bir lojistik sistem tasarımı, bilgi zamanlamasına doğruluğuna duyarlıdır. İyi düzenlenmiş bir sistem, gerekli emniyet stoğunu azaltacağından maliyet avantajı sağlar.

11

Taşıma Yönetimi

Coğrafik olarak envanteri pozisyonlama operasyonudur. En önemli maliyet kalemidir.

1. Özmal ile taşıma (Özel – Private Taşıma)2. Taşıma uzmanları ile sözleşme (Kontrat – Contract Taşıma)3. Her bir taşıma için için farklı bir taşıma işletmesi ile çalışma (Ortak –

Common Taşıma)

Maliyet, hız, tutarlılık, vb. unsurlar taşıma için önem arz eder.

1. Maliyet: İki coğrafik lokasyon arası taşıma maliyeti2. Hız: Taşıma süresi ile doğru orantılı maliyet3. Tutarlılık: İki gönderi arasındaki sapmanın ek maliyeti

Emniyet stoklarını şişirir.

HIZ ve TUTARLILIK, taşımanın hizmet kalitesinin önemli unsurlarıdır.

12

Envanter Yönetimi

Çok az işletme, her bir müşterisine hizmet verebilecek kadar dedike stok tutabilir.

Lojistik stratejiler mümkün olan en az miktarda stok tutmayı gerektirir. Bu açıdan, envanter yönetimin temel amacı müşteri gereksinimlerini karşılarken en çok çevrimi yapmayı sağlamaktır.

Dikkat edilmesi gereken unsurlar şunlardır:

1. Müşteri bölümlendirme2. Ürün gereksinimleri3. Taşıma entegrasyonu4. Zaman temelli gereksinimler5. Rekabetçi performans

13

Depolama, Elleçleme ve Paketleme

Diğer, dört işlev belli maliyetler eşliğinde belirli bir düzeye kadar müşteri hizmetleri düzeyi sağlar ve entegre lojistiğin altyapısını oluştururlar.

Diğer yandan, depolama, elleçleme ve paketleme bir işlev olarak diğerlerinden bağımsız değildir. Çünkü lojistik süreci boyunca, depolama, etkin yükleme ve boşaltma için elleçleme, etkin elleçleme için de paketleme gerekir.

Depolama yer seçiminden ibaret değildir. Sınıflama, sıralama, sipariş işleme, taşıma birleştirme, zaman zaman ürün modifikasyonu ve montaj depolama sırasında gerçekleştirilen eylemlerden bazılarıdır.

14

Depolama, Elleçleme ve Paketleme

Elleçleme, depolamanın bir alt parçası olarak, ürünleri teslim alınması, taşınması, sıralanması, monte edilmesi ile ilgilidir.

Elleçleme ekipmanları ve bu eylemler sırasında gerçekleştirilen direkt işçiliğe ilişkin maliyet kalemleri, toplam maliyet açısından son derece önemlidir.

İkinci kalite işçilik ürün deformasyonuna yol açar.

Bir ürün ne kadar az elleçlenirse, ürün deformasyon potansiyeli azalır, deponun etkinlik ve verimliliği artar.

Kendi deposunu işletebilir. Lojistik işletmesi

Dış kaynak kullanabilir.

15

Depolama, Elleçleme ve Paketleme

Elleçleme Verimliliği

Deformasyondan korur.Küçük ve az az taşıma yerine daha çok taşınabilir.

16

Sonuç olarak lojistik, en düşük toplam maliyet açısından istenilen yer ve zamanda, mülkiyet ya da katma değer transferi gerçekleştirmek için vardır. Bunların sağlanamaması, işletmeler açısından satacak birşey bırakmaz.

17

18

Müşteri

Envanter Akışı

Bilgi Akışı

Fiziksel Dağıtım

İmalat Desteği Tedarik Tedarikçi

Lojistik, işletme ile müşteriler ve tedarikçilerini bağlayan bir yetkinlik olarak görülebilir.

Satış, sipariş ve tahmin ile ilgili müşteri bilgileri akar. Bu sayede, imalat ve satınalma planları yapılır.

Ürün ve malzemeler tedarik edildikçe müşterilere mülkiyet transferi ile sonuçlanan katma değerli envanter akışı başlar. Dolayısıyla, lojistik süreci birbirine bağlı iki süreç olarak görülebilir.

İçsel süreç, başka bir deyişle fiziksel dağıtım, imalat desteği ve tedarik, başarı için ön koşuldur ama yeterli değildir. Müşteri ve tedarikçi ayağı da tamamlanarak tedarik zinciri yönetimine geçilmelidir.

Bu süreç, kâr amaçlı örgütler kadar diğerleri için de geçerlidir.

19

Envanter akışı, satın alma ile başlar ve envanter imalat süreci boyunca değer kazanır. Bununla birlikte, envanter belki yüzlerce kere hareket ettirilmesine karşın, son ve anlamlı değerini müşteri ile kazanır.

Lojistik, tür ve büyüklük göz önüne alınmaksızın tüm işletmeler için önemlidir.

Envanter akışı için üç boyut söz konusudur:

◦ Fiziksel dağıtım◦ İmalat desteği◦ Tedarik

20

A) Fiziksel Dağıtım: Üretimi tamamlanmış bir ürünün müşteriye hareketidir. Ürünün ulaşılabilirliği önemlidir. İstenilen yer ve zamanda teslim edilemeyen ürün tüm pazarlama faaliyetlerini gayretlerini boşa çıkarır.

B) İmalat Desteği: Yarı-mamul stoklarına yoğunlaşır. Birincil lojistik sorumluluk, ana imalat planı çerçevesinde malzeme, parça ve yarı mamulun takvimlenmesidir. Problem, nasıl üretileceği değil, ne zaman, nerede, ne üretileceği asıl sorundur. İmalat desteğinin iç ve dış olarak ayrılması, uzmanlaşma ve artan verimlilik yaratır.

Fiziksel dağıtım ile imalat desteği arasındaki temel fark:◦ Fiziksel dağıtım için talep belirsizliğinin söz konusu olmasıdır. İmalat desteği,

imalat işletmesinin kontrolündedir.

C) Tedarik: Satın alma ve içsel hareketidir. Malzemenin, parçaların, nihai ürünlerin tedarikçiden, imalathaneye, montaj hattına, depoya veya perakendeciye akışını ifade eder.

21

Lojistik entegrasyon operasyonlarının planlanması ve yürütülmesi için standartların belirlenmesi, geliştirilmesi sürecidir.

Sipariş büyüklüğü, envanterin ulaşılabilirliği, hareketin aciliyeti gibi unsurlar çok çeşitli hareketler gerektirir. Bilgi paylaşımı da bu hareketlerin uzmanlaştırılmasını sağlar. Başka bir deyişle, envanter akışındaki fiziksel dağıtım, imalat desteği, tedarik açısından bilgi gereklerini bilmek önemlidir.

Bilgi akışı açısından iki boyut önemlidir.

◦ Planlama ve Koordinasyon Akışı◦ Operasyonel Akış

22

A) Planlama ve Koordinasyon Akışı: a) Stratejik Amaçb) Kapasite Kısıtıc) Lojistik Gereklerd) Envantere) İmalat Gereklerif) Tedarik gereklerig) Tahminleme

Üst düzey olmazsa operasyonel verim düşüklüğü ve aşırı stok oluşur.

B) Operasyonel Akış:a) Sipariş Yönetimib) Sipariş İşlemec) Dağıtım Operasyonud) Envanter Yönetimie) Taşıma ve sevkıyatf) Tedarik

23

24

Stratejik Amaçlar

Kapasite Kısıtı

Lojistik Gerekler

İmalat Gerekleri

Tedarik Gerekleri

Tahmin

Envanter Yayılımı

Envanter Yönetimi

Sipariş Yönetimi

Sipariş İşleme

DağıtımTaşıma ve Sevkıyat

Tedarik

Planlama ve Koordinasyon Akışı

Operasyon Akışı

Lojistik işletmeler için operasyonel amaçlar şu şekildedir:

A. Hızlı YanıtB. En Az SapmaC. En Az StokD. En Az Maliyet (Konsolidasyon, Verimlilik)E. Kalite (Hasarsızlık, Hız ve Tutarlılık)F. İzlenebilirlik (Yük, Araç, vb.)G. Sürdürülebilirlik (Yaşam Çevrim Desteği, Ters Lojistik, vb.)

25

Lojistik entegrasyonun önündeki engeller şunlardır:

A. Örgüt YapısıB. Ölçüm SistemleriC. Envanter MülkiyetiD. Bilgi TeknolojileriE. Bilgi Transferi Yetersizliği

26