1

2

Aracınıza monte edilen sistem, şu anda Avrupa' da kullanılan en yeni dönüşüm sistemi. Hem Avrupa için hem de ülkemiz için yeni. Yeni nesil dönüşüm kitimizi SEQUENTIAL (SIRALI GAZ FAZI ENJEKSİYON SİSTEMİ) diye adlandırıyoruz. SEQUENT, LPG dönüşümünde gelinen son noktadır. Eski sistemlerde mixer kullanılıyordu, artık mikser yok. Motorun ihtiyaç duyduğu gaz miktarı benzinde kullanılan ECU (Elektronik Kontrol Ünitesi) benzeri bir elektronik beyin tarafından kontrol ediliyor. Avrupa Birliğinin en son ECE R 67.01 regülasyonuna göre üretilmiş ve onaylanmış olan bu ürün yangın testleri dahil tüm güvenlik testlerinden geçirilmiş olup, maksimum güvenlik ve performansı bir arada sunmaktadır. Faydaları:

• Araçın benzinle çalıştığı anlarda ECU' da depolanan bilgiler değişmiyor. • Silindirlere ihtiyaca gore aynı miktarda yakıt gönderilebiliyor. • Vakumu zayıflatıcı engeller oluşmuyor. • Hiç bir uyutma gerekmiyor. • Benzin ECU' suna hiç bir hata sinyali gitmiyor. • Benzin ECU' su fonksiyonları gazla çalışmada aynen korunuyor. • Emme manifoldunda patlatma "Back Fire" oluşmuyor.

LPG dönüşümünde markamızı seçmek suretiyle gösterdiğiniz ilgi, güven ve kalite tercihiniz nedeniyle teşekkür ederiz. 2A MÜHENDİSLİK A.Ş.

3

GİRİŞ: Otomotiv sektöründe alternatif yakıt olarak 4 çeşit gaz yakıt kullanılmaktadır. Bunlar sırasıyla,

1- LPG (Likit Petrol Gazı) : Bütan-Propan Karışımından oluşur, ortam sıcaklığında yaklaşık 5-6 Bar’ da sıvı halde depolanır.

2- CNG (Sıkıştırılmış Doğalgaz) Ağırlıklı olarfak metandan oluşur, ortam sıcaklığında 200-250 Bar’ da sıkıştırılmış gaz halinde depolanır.

3- LNG (Sıvılaştırılmış Doğalgaz) Ağırlıklı metan gazından oluşur, -140º C’ de ve 3-6 Bar basınçta çift cidarlı (Kriyojenik) tanklarda likit halde depolanır.

4- HİDROJEN (H2) CH2 (Sıkıştırılmış gaz halinde 350 Bar’ da depolanır) LH2 (Sıvılaştırılmış halde, -253º C’ de ve 15-20 Bar basınçta çift cidarlı (Kriyojenik) tanklarda depolanır.

Dünyada 30 yıldır araçlarda alternatif yakıt olarak kullanılan LPG, 10 yıldır ülkemizde de yoğun olarak kullanılmaya başlanmıştır. Benzinli araçlarda mevcut sistemde herhangi bir değişiklik yapılmadan, sadece bazı ekipmanların ilavesiyle aracın hem benzin ve hem de LPG ile çalıştırılması mümkün olmaktadır. LPG diğer petrol ürünlerine göre daha güvenli ve çevre dostu bir yakıttır. LPG’ NİN ÖZELLİKLERİ : LPG “Likitleştirilmiş Petrol Gazı” anlamına gelir. Temel olarak BÜTAN ve PROPAN karışımından oluşmaktadır. Petrolün rafinerilerde işlenmesinden veya petrol veya doğalgazdan ayrıştırılarak elde edilir. Renksiz ve kokusuzdur, zehirleme özelliği yoktur. Bir kaçak halinde fark edilebilmesi için özel olarak kokulandırılmaktadır. Atmosfer basıncında gaz halinde olup, basınç altında sıvılaştırılarak depolanır, tanklara ve tüplere doldurulup taşınır. Stok tanklarına ve tüplere hacmin % 80-85 ‘ini aşmayacak oranda Likit halde doldurulur. Hacmin kalan % 20 si buharlaşan LPG’ den kaynaklanan gaz fazı halindedir. LPG kullanıldıkça azalan likit hacmi gaz fazı tarafından doldurulur. Ülkemizde kullanılan LPG, %30 Propan ve %70 Bütan karışımından meydana gelmektedir. 2004 yılı başından itibaren otomotiv yakıtı olarak kullanılan LPG’ ye uygulanmak üzere TS EN 589 sayılı standart yürürlüğe girmiştir. Bu standarta göre;

1- Otogaz’ ın en az 89 oktan sayısına sahip olacaktır. 2- Ayrıca 40º C’ de 9 Bar işletme basıncını sağlayacaktır. 3- Kış mevsimi sayılan 1/Ekim- 31/Mart tarihleri arasında -5º C’ de 1,5 bar işletme

basıncını sağlayacaktır. Yukarıdaki şartları sağlayacak karışımın enaz %60 Propan ihtiva etmesi gerekmektedir. LPG’ NİN BUHAR BASINÇLARI: LPG’ nin buhar basınçları sıcaklıkla orantılı olarak artar. Ülkemizde kullanılan LPG nin buhar basıncı 15° C’ de 3 Bar civarında, 30° C’ de 5 Bar civarındadır. Dolayısıyla LPG’ li araçların LPG sistemindeki basınçları normal şartlar altında 5-6 Bar’ dan daha yüksek olmamaktadır.

4

LPG’ NİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ: LPG havadan ağır olduğu için bir kaçak halinde zemine çöken ve yüksek derecede yanıcı olan karakteristik bir “sis” oluşturur. Bu nedenle LPG kaçaklarına müsaade edilmemeli, LPG’ li ortamlarda açık alev kaynakları bulundurulmamalı ve sigara içilmemelidir. Sıvı haldeki LPG ise sudan hafifdir ve tankların dibinde su birikimlerine rastlanabilir. Bir hacim sıvı LPG, yaklaşık olarak kendisinin 250 misli hacimde gaz LPG oluşturur. Bu yüzden sıvı haldeki LPG kaçağı, aynı hacimdeki gaz kaçağına göre çok daha tehlikelidir. Ayrıca zehirli olmasa da, anestetik özelliklerinden dolayı LPG’ nin solunmaması tavsiye edilir. Bunlara ek olarak, sıvı haldeki LPG’nin hızla buharlaşması soğuk yanıklarına sebep olabileceğinden, sıvı haldeki LPG ile temas edilmemelidir.

Özgül Agirlik ( Likit halde ) 0.560 kg/dm3

Özgül Agirlik ( Gaz Halinde ) 1.860 kg/m3

Kaynama Noktasi - 13 ° C

Gaz Hacminin Likit Hacme Orani 250

En Düşük Tutuşma Limiti % 2

En Büyük Tutuşma Limiti % 8.70

Yanma için Gerekli Hava Miktari 28.80 m3/m3

Buharlaşma ISISI (15 ° C) 85 KCal/Kg

Buhar Basinci (15 ° C) 3 Bar

ISIL Degeri 10.900 Kcal/ Kg

LPG’ nin fiziksel Özellikleri

TUTUŞMA SINIRLARI: LPG bütün diğer yakıtlar gibi yanıcıdır. Hava ile %2 ila %8.7 oranlarındaki LPG karışımı, kapalı ortamlarda yanıcı ve patlayıcı bir karışım oluşturur. LPG’ nin yanma aralığı diğer gazlara göre daha dardır, ancak bu yanma aralığına diğer gazlara göre daha çabuk ulaşır ve atmosferde farkedilmesi zor olan yanıcı karışımlar meydana getirir. Herhangi bir kaçak nedeniyle ortama birikmiş LPG’ nin dağıtılması için zeminde hava sirkülasyonu yaratmak gerekir. En geçerli yöntem ise pülverize basınçlı su sıkılmak suretiyle gazın dağıtılmasıdır. OTOMOTİV SEKTÖRÜNDE LPG : LPG benzine göre uygun bir alternatif olup, özelliklerinin karşılaştırılması oldukça ilginçtir. LPG yoğunluğu benzinden daha düşüktür. LPG daha düşük bir sıcaklıkta buharlaşır. LPG’ nin sıvı halde kalabilmesi için basınç altında tutulması gerekir. RON (Araştırma Oktan Sayısı) ve MON (Motor Oktan Sayısı) değerleri LPG’ nin benzine göre daha üstün bir vuruntu önleme gücüne sahip olduğunu göstermektedir. Netice olarak, LPG çok yüksek vuruntu önleme özelliğine sahiptir ve LPG motorlarının gücü benzinlilere yakındır. Denemelerde LPG’li motorlarda %4-5 güç kaybı görülmüş olup, bunun kullanıcı tarafından farkedilmesi zordur.

5

ÖZELLiKLER LPG BENZiN 15° C’ de Volumetrik Kütle (Kg/Dm3) 0.560 0.73-0.78 37.8° C’ de Buhar BASINCI (Bar) 6.5 0.5-0.9 Kaynama SICAKLIGI (° C) -13 30 R. O. N. 105 96-98 M. O. N. 92 85-87 Alt Kalorifik Güç (MJ/Kg) 45.70 44.03 Alt Kalorifik Güç (MJ/Dm3) 25.60 32.3 Alt Kalorifik Güç (MJ/Dm3) 25.60 32.3 Stoikiometrik Oran (Kg/Kg) 15.66 14.7

LPG' nin Alt kalorifik gücü benzine göre daha düşük olduğundan bilinenin aksine yanma daha düşük sıcaklıklarda gerçekleşmektedir. Benzinle çalışmada tam yük civarında karışım aşırı zengin olup yanma bozulmakta, CO ve HC emisyonları artarken NOx emisyonları azalmaktadır. LPG' de ise tam yükte karışım fakir olup, CO ve HC emisyonları düşmekte, buna karşılık NOx artmaktadır. Bu durum bazı çevrelerce yorumlanırken, NOx değerlerindeki artışın benzinde olduğu gibi yanma esnasında oluşan yüksek sıcaklığa bağlanmaktadır. Bilindiği gibi benzinde yanma sırasında sıcaklık ne kadar yüksek olursa NOx emisyonları o ölçüde yüksek çıkmaktadır. LPG' de durum tamamen farklı olup, Alt Kalorifik Güçlerden de görüldüğü gibi yanma esnasında silindirlerde daha fazla sıcaklık oluşması fiziken mümkün değildir. Farklı yakıt kullanımında yanma odasında oluşabilecek sıcaklıklar açısından LPG veya DOĞALGAZ benzine göre gerek volumetrik verim ve gerekse adyabatik alev sıcaklıkları açısından daha avantajlı görünmektedir. Dolayısıyla bu yakıtlarla daha düşük sıcaklıklar ve daha düşük ısıl zorlamalar oluşmaktadır. Ayrıca piyasada çekirdekten yetişme, aklı eski pik motorlarda kalmış bazı ustalar, "benzinde kurşun var sübapları yağlar, karbon filmi oluşturur, LPG kuru yakıt motora hararet yaptırıp sübap sarar" şeklinde tamamen yanlış beyanlarda bulunmaktadır. Uzun yıllardır motorlar çevre yasaları nedeniyle kurşunsuz benzine göre üretilmektedir. Gelişen çevre standartları ve daha sıkı egzoz emisyon sınırlamaları daha temiz yakıtları zorunlu kıldığından motorlarda karbon filmi oluşmasının önemi kalmamıştır. Otomotiv firmalarınca geliştirilen yeni motor teknolojileriyle daha düşük ısı iletimi olan ve hafif malzemelerden üretilen sübaplar üretilmiş, sıcaklıklar önemli ölçülerde düşürülmüş ve mekanik zorlamalar azaltılmıştır. Yeni motor teknolojilerinde kullanılan direnci yüksek ve ısı iletim katsayısı düşük kaplamalarla süpap dayanımları arttırılmış ve ısı kayıpları azaltılmıştır. Dolayısıyla LPG’ nin sübaplara bir zararı sözkonusu değildir. LPG VE BENZİN İÇİN EŞDEĞERLİLİK : Pratikte, 100 km.de 10 litre benzin yakan bir aracın, (10x1.2) 12 litre LPG tükettiği görülmektedir. Yakıtların teorik yakıt eşdeğerliliklerinin hesaplamasında aşağıdaki oranlar kullanılabilir. 1 m3 DOĞALGAZ = 1,1 Lt Benzin / 1,3 Lt LPG/1,0 Lt Motorin 1 kg DOĞALGAZ = 1,33 Lt Benzin /1,6 Lt LPG/1,22 Lt Motorin 1 Lt LPG = 0,83 Lt Benzin / 1 Lt. Benzin = 1,2 Litre LPG

6

LPG VE ÇEVRE: Yanma olayı kaçınılmaz olarak kirleticidir. Benzin, dizel ve LPG emisyonlarını karşılaştırırsak, tüm bu yakıtların karbon ve azot monoksitlerle birlikte yanmamış hidrokarbonlar ürettiğini, ancak kurşunun yalnızca benzin tarafından açığa çıkarıldığını görürüz. Bundan başka, LPG kükürt dioksit ve aromatikleri üretmez. Aşağıdaki nedenlerle LPG’ nin daha çevreci bir yakıt olduğu görülmektedir; • Yanma olayı gaz halinde oluşur. LPG yanma sürecine daha uygun olup, daha homojen ve

içinde kömür parçacıkları bulunmayan bir karışımın garantisidir. • Yüksek termodinamik özellikleri daha kolay ve iyi yanma sağlar. • Kurşun, kükürt ve aromatikler gibi atıklar içermez. Yanmadaki daha zehirli ürünler olan kükürt dioksit ve kurşun, LPG’de bulunmamaktadır. Dahası, LPG’nin yanmasıyla oluşan yanmamış hidrokarbonlar da, LPG’de katkı ve aromatikler olmadığı için, diğer yakıtlarınkilere oranla daha az zehirlidir. Aşağıdaki nedenlerle LPG’nin daha az kirletici olduğunun altı çizilmelidir: Yanma olayı gaz halinde oluşur. LPG bir gaz olduğundan, bu sürece daha uygun olup, daha homojen ve içinde kömür parçacıkları bulunmayan bir karışımın garantisidir. Yanmayla ortaya çıkan tüm ürünler havanın kalitesi üzerinde kötü etki yapar. Ancak mutlak madde miktarlarından daha önemli olan, her bir bileşiğin zehirlilik derecelerinin bilinmesi ve gerçek zararlılık ölçülerinin tanımlanmasıdır. Yüksek termodinamik özellikleri daha kolay ve iyi yanma sağlar. Kurşun, kükürt ve aromatikler gibi katkılar içermez. LPG UYGULAMASINDA EMNİYET Araçlarda LPG kullanımı Dünya’ da 40 yıldır uygulanmaktadır. Bu uygulamalarda emniyet daima ön planda olmuştur. LPG yakıt olarak benzinden daha tehlikeli değildir. LPG patlayıcı olmayıp, parlayıcıdır. Benzin ise hem parlayıcı hem de patlayıcıdır. Araçların LPG dönüşümünde uyulması zorunlu olan bir takım kurallar vardır. Bu kuralları da uzun araştırmalar ve deneyler sonunda ortaya konulan standartlar ve normlar belirlemektedir. Genellikle bir çok ülkenin örneğin Avustralya, Kanada, ABD kendi ulusal standartları olmasına rağmen en yaygın kullanılan Birleşmiş Milletlerin Avrupa ile ilgili ECE R-67 regülasyonudur. Bu yeni norm emniyet ve güvenliği mevcut duruma göre daha da sıkılaştırmaktadır. Bu norm devreye girecek olan yeni emniyet parçalarını tanımlanmakta ve dönüşüm sisteminde kullanılacak her parça için test, deney ve kriterlerini tekrar belirtmektedirler. Ayrıca bu normda kaza anında LPG tankının bağlantılarından kopup yolcu kabinine girerek yolcuların hayatlarını tehlikeye atmaması için tank bağlantılarının dayanması gereken mimimum ivmeyi de tanımlamaktadır. Genel olarak bakıldığında LPG dönüşüm sistemi ile ilgili olarak aşağıdaki emniyet kurallarına muhakkak uyulmalıdır. • Kullanılan parçalar mutlaka ECE-R67-01 normuna uygun olmalıdır. • LPG dönüşümü yapılan araçların dönüşümü ruhsatlarına işlenmelidir. • Dönüşüm mutlaka TSE belgeli yetkili servislerde yapılmalıdır. • Dönüşüm sonrasında ilgili testler (sızdırmazlık vb.) yapılmalıdır. • Aracın ön ve arka camına LPG etiketi yapıştırılmalıdır. • LPG tüpleri imal yılından itibaren her 10 yılda bir değiştirilmelidir. Özellikle araçların fenni

muayenesinde bu hususa dikkat edilmelidir. • LPG deposu, 30 bar ‘da test edilmiş ve sertifikalı olmalıdır.

7

• Kullanılmış veya standart dışı parçalar kullanılmamalıdır. • Dolum istasyonları ilgili standartlara uygun inşaa edilmeli, işletiminde genel emniyet

kurallarına titizlikle uyulmalıdır. • Kullanıcılar emniyet kurallarını bilmeli ve uymalıdırlar. • LPG dönüşümü yapılan araçlar yeraltı parklarına ve kapalı garajlara park edilmemelidir. • Bagajda birikintileri önlemek için tank gaz bağlantılarının aracın dışına havalandırması

olmalıdır. • LPG dolum ağzı mutlaka aracın dışında olmalıdır. Dolum ağzı, ülke genelinde standart

olmalıdır. LPG sistemi emniyet ve güvenlik kurallarına uyulduğu taktirde tehlike arzetmemektedir. • Standarda uygun olarak yapılan dönüşümlerde maksimum dolumda tankın %20’si gaz,

%80’i sıvı olacak şekilde dolumu engelleyen emniyet sistemleri mevcuttur. • Kaza anında tanktan motora gaz taşıyan borunun kırılması durumunda aşırı akış kontrol

valfi devreye girerek akışı kesmekte ve gazın dışarıya çıkışı önlenmektedir. • Motorun LPG ile çalışırken herhangi bir sebeple stop etmesi durumunda, elektronik kontrol

ünitesi uzaktan kumandalı gaz kesme valflerini kapatarak gaz akışını durdurmaktadır. Bu valfler aynı zamanda, bir çarpma durumunda da, gazın ve benzin akışının kesilebilmesi için atalet sensörü tarafından da kumanda edilirler.

• LPG tankı üzerine monte edilen Multivalflerin üzerinde, tank içerisindeki basıncın artması durumunda (27 Bar) açan emniyet valfi ve bir yangın durumunda 120º C’ de eriyerek tankın içerisindeki gazı tahliye ederek tankın patlamasını önleyen sigorta mevcuttur.

LPG DÖNÜŞÜMÜ KONUSUNDAKI TOFAŞ’ TA YAPILAN TESTLER:

Tofaş’ın bu konuda ilk çalışmaları 1995 yılında başlamış olup, bu çalışmalarda Avrupa’da olduğu gibi ECE R-67 normuna uygun parçalar araç teknolojisine uygun olarak (gerekli emniyet tedbirleri alınarak) araç üzerine monte edilmiş, gerekli ara parçalar TOFAŞ tarafından tasarlanarak Fiat ile işbirliği yapılarak dönüşümü yapılan araçlar bir dizi teste tabi tutulmuştur.

Temmuz 1996 tarihinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığından 131 tip Doğan/Şahin modellerin LPG dönüşümü için Teknik Belge alınmış olup, BRC markalı ürünlerle LPG’li araçların seri üretimine başlanmıştır.

Bu çalışmaların devamı olarak, 1999 yılında motor teknolojisine paralel olarak 131 Doğan/Şahin Tek Noktadan Püskürtmeli, 178 Siena Tek ve Çok Noktadan Püskürtmeli motorların LPG dönüşümü BRC ürünleriyle gerçekleştirilmiştir. Akabininde; Sanayi ve Ticaret Bakanlığından bu modellerin LPG dönüşümü için gerekli Teknik Belgelerin alımından sonra seri üretime geçilmiştir. Seri üretim öncesi aracın emniyeti ve güvenilirliği ile ilgili olarak BRC markalı ürünlerin birçok testi yapılmıştır. Tofaş’ta üretilen bütün LPG’li modellerde kullanılan LPG dönüşüm parçaları ECE R-67-01 Avrupa Regülasyonuna uygun olup, bir dünya devi MTM SRL firmasının BRC markalı ürünleridir. TOFAŞ’ta Seri Üretim Öncesi BRC markalı ürünler şu testlerden geçirilmiştir: • 4’lü yol simülatöründe komple araç fatik testi (300 saat) • Emisyon testleri 91/441/EC, 98/77/EC • Güç ve moment testleri

8

• Emniyet, güvenilirlik,performans ve araç kullanım testleri (60.000km x 3 araç= 180.000 km )

• Komple araç çarpma testi; önden çarpma testi ve ECE34 normuna göre arkadan çarpma testi.

DÖRTLÜ YOL SİMÜLATÖRÜNDE KOMPLE ARAÇ FATIK TESTI.

Tofaş, ArGe merkezinde bulunan bu sistem ile komple araç fatik (yorulma) testi yapılmaktadır. Bu sistem, proje geliştirme safhasında LPG’li araçların LPG dönüşüm parçalarında ve özellikle LPG tank taşıyıcı ayaklarında ve araç tabanında kırılma ve çatlama kontrolu amacıyla kullanılmıştır. Test şu aşamalardan oluşmuştur. • Sert yol şartlarını simüle etmek • Frenleme ve kalkışları simüle etmek, • Dönüşleri simüle etmek, Bu test sonucunda yapılan BRC markalı LPG dönüşüm kitlerinin araç teknolojisine uygunluğu teyid edilmiştir.

ARGE MTS Four-Poster Test Laboratuvarı

Çarpma Testi

Proje geliştirme safhasında araç üzerindeki LPG dönüşüm parçalarının ve özellikle LPG tankı ve bağlantılarının araç çarpışma normalarına uygunluğunun saptanması amacıyla komple bir araç Fiat’a gönderilerek çarpma testlerine tabii tutulmuştur. Burada aranılan en önemli emniyet konusu çarpışma anında tankın bağlantılarından kurtulup yolcu kabinine girmemesidir. Dolayısıyla tank ayağının taban sacına bağlandığı noktalar ve tank bağlama kuşaklarının mukavameti önem kazanmaktadır. Diğer önemli bir nokta da çarpışma sonrasında olası bir yangının çıkmasının engellenmesidir. Dolayısıyla çarpışmadan hemen sonra gaz akışının kesilmiş olması gerekmektedir. LPG’li araçlar olası bir kaza anında hem benzin hem de gaz akışını kesen atalet sensörü ile donatılmıştır.

9

EMNİYET VE GÜVENİLİRLİK Tofaş bu konuda yeni ECER-67.01 ile istenmeye başlanacak olan emniyet tedbirlerini şimdiden uygulamaya başlamıştır. Bunlar; • Kaza anında hem benzin hem de LPG akışı kesen atalet sensörü, • LPG tank multivalfi üzerine ayrı bir solenoid valf ilave edilmesi. Bu valfinde aracın atalet

sensörüne bağlanması, • LPG tankı emniyet valfi ilavesi. Bu valf basınç değişimlerini algılayarak (27 Bar) tank iç

basıncının yükselmeye başladığı an gazı atmosfere tahliye etmektedir. • LPG tank bağlantılarının güvenilirliği çarpışma testi sonrasında da onaylanmıştır. Yeni

normda tank bağlantıları önden çarpmada en az 20g arkadan çarpmada da 8g lik kuvvete dayanmalıdır.

Daha fazla bilgiyi www.2a-lpg.com adresindeki web sitemizde bulabilirsiniz.

10

11

12

LPG SİSTEMİN ÇALIŞMA PRENSİBİ

Sequent-24 Prensip Şeması

Araçlara LPG sisteminin montajı sadece bazı özel parçaların sisteme ilave edilmesiyle gerçekleştirilir. Aracın mevcut yakıt ve ateşleme sistemi aynen muhafaza edilir. Şöför mahalline yerleştirilen bir yakıt seçici anahtar marifetiyle motorun istendiği zaman benzin, istendiği zaman LPG ile çalıştırılması mümkündür. LPG dönüşüm sisteminin emniyeti mükemmeldir. Aracın bagajına yerleştirilen tank üzerine bağlanan ve MULTİVALF olarak adlandırılan cihazın giriş ve çıkışları, bir aşırı akış durumunda kendiliğinden kapanan aşırı akım vanalarıyla donatılmıştır. Buharlaştırıcı-Regülatör üzerinde bulunan bir elektrovaf ile bu cihaza girmeden önce LPG’ nin geçtiği LPG elektrovalf, motorun ateşleme sisteminden aldığı komutla açılır veya kapanır. Kontak açılır fakat motor çalışmazsa,

13

bu valfler 5 saniye içerisinde elektronik sistemden aldığı komutla otomatik olarak kapanır. Motorun tekrar çalıştırılabilmesi için, kontağın tekrar kapatılıp açılması gerekir. Yine kullanım emniyeti için, aracın kontağı kapatılıp motor stop edildiğinde, bu valfler otomatik olarak kapanmaktadır. Aracın bagajına yerleştirilen özel LPG tankından kalın etli ve mekanik tesirlere karşı izoleli bir bakır boru ile motor bölümüne getirilen sıvı haldeki LPG, burada önce LPG elektrovalfine oradan da Buharlaştırıcı-Regülatöre ulaşır. Buharlaştırıcı-Regülatör, sıvı haldeki LPG’ yi motorun soğutma suyu devresinden aldığı ısı marifetiyle gaz haline çevirmektedir. LPG, Buharlaştırıcı-Regülatör çıkışında 1200-1500 milibar basınca sahiptir. Motor devrine göre ihtiyaç duyulan LPG miktarı, araçta meydana gelen vakuma bağlı olarak Buharlaştırıcı-Regülatör’ de bulunan bir meme-diyafram-yay kombinasyonuyla otomatik olarak ayarlanmaktadır. Buharlaştırıcı-Regülatörden çıkan LPG, esnek bir hortumla gaz filitresine, oradanda üzerinde gaz enjektörlerinin sıralandığı RAIL’ e gelir. SEQUENT sistemlerini klasik dönüşüm sistemlerinden ayıran en önemli parçaları; Benzinli araçlarda kullanılan ECU benzeri bir kontrol ünitesi, LPG buharlaştırıcı/Regülatör, Gaz Enjektörleri, Enjektörlerin sıralandığı bir kollektör ve özel kablo gruplarıdır. Gaz Elektronik Kontrol ünitesi (ECU), her enjektörün püskürtme zamanını her bir silindir için büyük bir hassasiyetle tek tek hesaplamakta ve ihtiyaç duyulan gaz miktarının diğer enjektörlerden bağımsız olarak emme sübapının açık olduğu bir sırada silindirlere püskürtülmesini sağlamaktadır. Günümüzde modern diesel araçlarda da kullanılan ve COMMON RAIL olarak adlandırılan, üzerinde enjektörlerin sıralandığı kollektörün beslenmesi Buharlaştırıcı/ Regülatör tarafından yapılmaktadır. Eski nesil sistemlerde kullanılan ve motorun hava girişinde engel teşkil eden mikser SEQUENT sistemlerde olmadığından aşağıdaki avantajlar elde edilmektedir:

• Benzinle çalışırken mikserin neden olduğu performans kaybı yaşanmamaktadır. • Gazda, benzin enjeksiyon sistemindeki gibi performans sağlanmaktadır. • Motorun hava girişindeki mikser montajının yarattığı olumsuzluklar olmamaktadır. • Gaz enjektörleri her silindir için emme sübaplarının yakınına monte edildiğinden ve

püskürtme emme valfinin açık olduğu bir sırada hassasiyetle gerçekleştirildiğinden multipoint enjeksiyon sistemlerinde görülen PATLATMA “back fire” riski hiçbir zaman oluşmamaktadır.

Yukarıdaki avantajlara ilave olarak; • Benzin enjektörlerinin uyutulması için ilave emülatörlere ihtiyaç duyulmamakta, bu

göre SEQUENT ECU’ su tarafından yerine getirilmektedir. • Benzin ECU’ sunda hiçbir zaman hata kodları oluşmamaktadır. • Eski nesil dönüşüm sistemlerinde OBD’ li araçlara takılan “MEMORY” cihazına ihtiyaç

duyulmamaktadır. • Benzin ECU’ sunun fonksiyonları araç gazla çalışırken aynen devam etmekte ve araçla

ilgili tüm sensörler devrede kalmaktadır.

14

15

LPG TANKI :

Silindirik Tank Toroidal (Simit) Tank

LPG tankı sistemin en büyük parçası olup, aracın arka bölümüne, bagajın bir kısmına ya da yedek lastik bölmesine yerleştirilmektedir. Alışılmış tank biçimi silindirik olup, yedek lastik bölmesine konmak için özellikle tasarlanmış toroidal (simit biçimli) tanklarda kullanılmaktadır. Standart ve yönetmeliklere göre tankların montaj tarihinden 10 yıl sonra yenilenmesi gerekmektedir. Araçlarda kullanılan LPG tankları, yeni ECE R 67.01 standartına göre imal edilmektedir.30 Bar tasarım ve test basıncına sahip bu tanklarla birlikte 120°C’ de eriyebilen sigorta ve 27 Bar’ da tahliye yapan emniyet valfine sahip multivalflerin kullanılması mecburiyeti getirilmiştir. Yine bu standarta göre tanklar LPG ile dolu vaziyette yangın deneyine tabi tutulmakta ve emniyet sistemleri sayesinde patlama olmadan tanktaki LPG’ nin tamamen boşalması istenmektedir. 40ºC’ de LPG’ nin buhar basıncının 9 Bar’ı geçmediği göz önüne alınırsa otogaz tanklarının gerek tasarım ve gerekse deney basınçları yönünden ne denli emniyetli ve güvenli olduğu kendiliğinden ortaya çıkar. Güvenlik açısından, LPG deposu bütün aracın en önemli elemanıdır. Tank çapına bağlı olarak 3 mm kalınlıkta olan cidarı ısıl işlemden geçirilmiş özel saçlardan imal edilmiş olup, malzemeye mümkün en yüksek uzama imkanı verilmiştir, dolayısıyla bir çarpma sonucunda depo deforme olsa bile çatlakların oluşmaması sağlanmıştır. TANK, araç gövdesini oluşturan ince ve bükülebilir metal tabakalarla arasında boşluk kalacak biçimde yerleştirildiğinden, bir çarpma sonrası orijinal biçimini rahatlıkla korumaktadır. Bu nedenle, LPG tanklarının tehlikeli olduğu yönünde günümüzde medyada yaygın olan önyargı yanlıştır. Yaşanan olaylar, aslında LPG tankının “araçtaki bomba” olduğu değil, “araçtaki ikinci tampon” olduğunu göstermektedir. Dikkat gösterilmesi şart olan bir konuda, tankın sıvı LPG ile %100 oranında, yani tam olarak, doldurulmaması gerektiğidir. Tank üzerine bağlanan MULTİVALF (Çoklu-valf) bir şamandıra ve buna bağlı uygun bir kilitleme sistemi ile bunu sağlar. %80’lik doldurma limiti çok iyi bir güvenlik marjıdır. Gerçekten, LPG’nin genleşerek tüm hacmi doldurabilmesi için deponun ortam sıcaklığının 80 oC’ nin üstüne kadar çıkmasıyla mümkündür. Bu kadar büyük bir sıcaklık normal kullanım şartlarında ASLA oluşmaz ve YALNIZCA bir yangın sözkonusu ise mümkün olabilir. Son olarak unutulmamalıdır ki, depo tamamen doldurulmuşsa bile bu patlayacağı anlamına gelmez. Çelik cidarlar, patlama noktasına ulaşıncaya kadar büyük bir gerilme yeteneğine sahiptir.

16

MULTİVALF :

LPG tankı üzerine bağlanan ve tank içerisindeki LPG’ nin seviyesini, tanktan LPG giriş ve çıkışını kontrol eden çok amaçlı bir valftir. Multivafler ECE R 67.01 standartına göre 67,5 Bar aşırı basınç testinden geçirilmektedir.

17

Multivalf aşağıdaki fonksiyonları yerine getiren bir mekanik yapıdan oluşur: a- Doldurma: Yakıt alma sırasında, yakıt pompasından gelen LPG multivalfden geçer. İyi bir multivalf, uzun bir dolum süresini önlemek için, LPG’nin geçişine fazla direnç göstermemelidir. b- Dolum Limiti: Standartlar uyarınca ve güvenlik nedenleriyle, depo %80’ den doldurulmamalıdır. Kalan %20’lik bölüm LPG buharıyla doludur. Böylece sıcaklıktaki bir artışla birlikte içerideki sıvının genleşerek bütün hacmi doldurmaması sağlanır. Depoda gaz haldeki LPG için küçük de olsa bir hacim bırakıldığı sürece basıncın yükselmesi olasılığı yoktur. Dolum işlemini doğru noktada kesebilmek için, multivalf, bir şamandıraya bağlı olan ve izin verilen maksimum seviyeye ulaşıldığında LPG akışını kesen bir mekanizmayla donatılmıştır. c- Seviyeölçer: İki mıknatıstan meydana gelen bir mekanizma sayesinde depodaki LPG seviyesini ölçmek mümkündür; bunlardan biri şamandıraya bağlı olup; ikincisi ise deponun dışında mekanik seviye göstergesinden hareket alır. Multivalf üzerindeki mekanik seviye göstergesi dörde ayrılmıştır ve tank içerisindeki LPG seviyesini 1/4 -1/2 -3/4 ve 4/4 şeklinde gösterir. Ayrıca aşırı dolum seviyesi kırmızı renkle işaretlenmiştir.Deponun konumu yüzünden okumanın zor olacağı ya da müşterinin arzu ettiği durumlarda, multivalfin seviye göstergesi uygun elektronik dönüştürücülere bağlanarak, yakıt seviyesi benzin göstergelerinde olduğu gibi uyarı ışıkları ve analog sistemler aracılığıyla şöför mahallinde görülmesi de mümkün olmaktadır. d- LPG emme işlemi: Deponun dibine doğru dönük bir emme borusu sayesinde multivalf sıvı LPG çekilmesini sağlar. Her durumda, multivalf motorun ihtiyaç duyacağı maksimum sıvı değerlerinin geçişine, aşırı yük kaybına neden olmadan, olanak sağlayacak geçiş bölümlerine sahip olmalıdır. e- Kapatma: Multivalfin üzerindeki çıkış hattını bloke etmeye yarayan ve biri manual, diğeri uzaktan kumandalı olmak üzere iki adet kapatma vanası vardır. Selonoid bobinli uzaktan kumandalı vana normalde kapalı olup, şoför mahallindeki yakıt seçici anahtar LPG konumunda ise açılır. Araç stop edince veya bir kaza anında kapanır f- Aşırı Akım: Multivalfin içinde ve LPG emme ve doldurma çıkışlarında , bir emniyet tedbiri olarak belirli bir akış değerinin üzerine çıkıldığında otomatik olarak kapanan “Aşırı Akım Vanaları”mevcuttur. Gerçekte bu aşırı akım vanaları bir kaza sonucu tanktan çıkan borularda bir kopma veya kırılma olması durumunda oluşabilecek LPG kaçaklarını durdurmaya yarar. Silindirik ve toroidal yapıdaki değişik depolara uyacak biçimde farklı multivalf tipleri mevcuttur. Gereksinimlere uygun olarak, depolara monte edilecek multivalfler yatay eksene göre farklı eğim açılarında üretilirler. g- Emniyet valfi : Tank içerisindeki basıncın yükselmesi durumunda 27 Bar’ da açmak suretiyle tankı korumaktadır. Tank basıncı 24 Bar’ a düşünce tekrar kapanmaktadır. h) 120º C’ de eriyen sigorta : Tankın yangında kalması durumunda 120º C’ de eriyerek, emniyet valfi çıkışını tamamen açar ve ve tankın patlamasına mani olur.

18

SİLİNDİRİK MULTİVALF

ÖRNEK SİLİNDİR TANK MONTAJ

19

ÖRNEK SİMİT TANK MONTAJI

20

GAZ SIZDIRMAZ MUHAFAZA :

Gerçekten, kaçak sözkonusu iken veya normal kullanım şartları dışında herhangi bir kaçak durumunda, LPG’nin araçtan bir şekilde uzaklaştırılarak, uygun olmayan ve potansiyel olarak tehlikeli bir yerde kalması önlenmelidir. Gaz Sızdırmaz Multivalf Koruyucu Kapağı, çeşitli malzemelerden (ABS, alüminyum) üretilebilir. Montaj esnasında önce, Gaz Sızdırmaz Multivalf Koruyucu Kapağı contasıyla birlikte tank üzerindeki multivalfin bağlanacağı mufa yerleştirilmekte, daha sonra multivalf yerine oturtularak mevcut civatalarla multivalf ve koruyucu kapağı beraberce monte edilmektedir. Böylece yeterli bir sızdırmazlık sağlanmaktadır. Gaz Sızdırmaz Multivalf Koruyucu Kapağı, görüldüğü gibi iki adet havalandırma borusu içerir. İki adet hava yönlendirici, kelepçelerle bu iki boruya bağlanarak hava dolaşımını sağlar. Motora giden LPG besleme borusu ve dolum ucundan gelen boru, bu iki borudan geçer. Genelde kapak büyüteç görevi gören şeffaf plastik malzemeden üretilir. Plastik ile çoklu valf arasındaki uzaklık seviyeölçerin büyütülmüş olarak görülmesini ve depodaki sıvı miktarının hemen okunabilmesini sağlar. Gaz-geçirmez kabın işlev görmesi dış ortamdan mükemmelen yalıtılmasına bağlıdır; kap içerisinde hava dolaşımı ise aracın hareketi ile sağlanır. YÜKSEK BASINÇ BORULARI (BAKIR BORULAR): Normal olarak 1mm et kalınlığında ısıl işlemden geçirilmiş bakır borulardan yapılmış olup 45 Bar’ lık bir çalışma basıncına sahiptir. Gerekli aletlerle ihtiyaca göre bükülebilir. Dolum ucu ve motor bölümüne giden hatlarda bu tip bakır borular kullanılır. Motor bölümüne giden bakır boru, aracın altından ve egzost borusu ile sert çıkıntılardan uzak olarak, 30 cm. yi geçmeyen eşit aralıklarla kelepçe ve vidalarla sabitlenmelidir.

21

DOLUM UCU :

Aracın istasyonlarda dolumunu sağlamak üzere araç dışına monte edilen özel bir parçadır. Dolum ucu üzerinde bir adet geri döndürmez yay-bilya mekanizması mevcuttur. Tozdan korunması için plastik muhafaza kapağı ile kullanılmalıdır. Emniyet açısından aracın dışına, özellikle tampona bağlanmaktadır. Dolum ucu ECE R-67.01 Standartına göre 67,5 Bar basınca dayanacak şekilde imal edilmektedir.

22

LPG ELEKTRO VALFİ: LPG elektrovalfi, depodan motor bölümüne gelen LPG akışını otomatik olarak kesmeye yarayan bir vanadır. Elektromıknatısa bağlı bir valf, giriş-çıkış bağlantıları ve yabancı parçacıkları süzen bir filtreye sahip bir kaptan meydana gelir. Su geçirmez tipte bağlantı konnektörüne ve mıknatıslanabilen demir tozlarını tutma özelliği geliştirilmiş bir filitre sistemine sahiptir. Genius regülatörden önce tesisata bağlanmaktadır. Montaj esnasında solenoid valf gövdesindeki doğru akış yönünü (yani depodan buharlaştırıcı-regülatöre) gösteren oka dikkat edilmesi gerekir. LPG Elektrovalfi, bağlantı parçası ve sabitleme vidaları kullanılarak düşey pozisyonda ve Buharlaştırıcı-Regülatörden önce monte edilmelidir. LPG elektrovalfleri 67,5 Bar’ da aşırı basınç testine tabi tutulmaktadır.

LPG DOLUM AĞZI

23

LPG BUHARLAŞTIRICI/ REGÜLATÖR:

SEQUENT GENIUS buharlaştırıcı-regülatör tek kademelidir. Çıkış basıncı 1200-1500 mbar arasında ayarlanabiir. Emme manifoldundaki basıncın yaklaşık 1,2 Bar üzerinde bir basınç verecek şekilde set edilmiş olarak gelir. Bildiğimiz BRC regülatörlerinde olduğu gibi, motor suyundan alınan ısıyla likit haldeki lpg buhar haline getirilmekte ve gaz çıkışında yeralan yay-diyafram kombinasyonuyla gaz çıkışı kontrol edilmektedir. Emme manifoldundan çekilen bir hortumla manifold basıncının regülatör diyaframına etki etmesi sağlanmaktadır. Böylece Regülatör çıkış basıncı daima emme manifodundaki basıncı takip etmektedir.

Örneğin rölantide emme manifoldundaki mutlak basınç 0,3 bar iken, regülatörün çıkış basıncı (1,2 + 0,3 = 1,5 Bar) olmaktadır. Aynı şekilde tam gazda manifold basıncı 1Bar civarında iken, regülatör çıkış basıncı (1,2 + 1 = 2,2 Bar) civarındadır. Regülatör üzerinde su giriş çıkış dirsekleri ve su sıcaklığını SEQUENT ECU' suna iletmeye yarayan bir sıcaklık sensörü yeralmaktadır. GENIUS regülatör, diğer regülatörlerinden farklı olarak muhtelif pozisyonlarda monte edilebilmekte ve küçük boyutları nedeniyle büyük montaj kolaylığı sağlamaktadır.

LPG ENJEKTÖRLERİ:

LPG için patentli bir üründür. Alttan beslemeli tiptir. Gaz railden enjektörün içine alınır ve bir solenoid valf tarafından kumanda edilen gaz yolu açılarak yakıt manifolda püskürtülür.

Enjektör -35 °C ile +120 °C arasında çalışabilecek şekilde tasarlanmıştır.

24

ENJEKTÖR RAIL’ İ :

Enjektörleri taşıyan parçadır. Gaz basıncı ve ısı sensöründen oluşan ve PTS dediğimiz sensörde girişte yeralmaktadır. Rail emme manifolduna mümkün olduğunca yakın özel bağlantı parçasıyla sabitlenmelidir. Rail egzostan uzak olmalıdır.

GAZ FAZI FİLİTRESİ:

LPG Solenoid valfindeki filitreye ilave olarak gaz enjektörlerini korumak için sisteme ilave edilmiştir. Her 10.000 Km. de filitrenin içindeki elemanın değiştirilmesi tavsiye edilmektedir. LPG solenoid valfindeki filitre likit fazındaki gazı filitre ederken, FJ1 gaz fazındaki LPG' yi filitre etmektedir. Genius regülatör çıkışına bağlanmaktdır.

25

SEQUENT KABLO GRUBU:

SEQUENT kablo grubu diğer sistemlerden daha incedir. 24 Kutuplu konnektör kablo grubunun montajı daha kolaydır. Özel konnektörü sayesinde sistemin diğer cihazları lehim gerektirmeden kolaylıkla bağlanabilmektedir. EMC standartlarına uymak için korumalı konnektörler kullanılmıştır. Kablo grubu üzerindeki konnektörler, IP54 standartında su geçirmezdir.

FİLİTRE-RAİL-REGÜLATÖR BAĞLANTI HORTUMU:

Her iki ucu özel rekorla sonlandırılmış DN10 çapında özel LPG hortumudur. Bir ucu Genius regülatör çıkışına, diğer ucu Rail girişine bağlanır. -30° C ile + 120° C arasındaki sıcaklarda çalışmaya uygundur.

26

ENJEKTÖR HORTUMLARI:

Bir ucu enjektör çıkışına bağlanacak özel rekorlu, diğer ucu ise manifolda monte edilen nozula girecek şekilde kesilmiş olarak gelmektedir. Enjektörlerden çıkan hortumların aynı boyda kesilmesine dikkat edilmeli ve boyları 15-20 cm' den fazla olmamalıdır. Ø4x10 mm çapında ve -30° C ile + 120° C arasındaki sıcaklıklarda çalışmaya uygundur.

SEQUENT ECU’ SU:

SEQUENT ECU' su tüm sistemi kontrol edip yöneten bir beyindir. Su geçirmez ve motor ısına dayanıklı bir muhafaza içerisindedir. 32 Bit data transferi sağlayan ve benzinden daha hızlı bir işlemci olan MOTOROLA mikropresesöre sahiptir. Akünün sökülmesi durumunda herhangi bir data kaybı olmaz. Her araç için self-mapping dediğimiz yöntemle araç çalışırken kendi kendini programlar. Hiç bir problem çıkarmadan defalarca programlanabilir. SEQUENT ECU' su benzin ECU'suyla tüm sinyalleri paylaşır ve gaz enjektörlerinin enjeksiyon zamanını mikro saniye hassasiyetinde kontrol eder.

Tüm emülatörler ECU' ya entegre edilmiş olup, tek bir konnektör sayesinde bağlantılar hızlı bir şekilde gerçekleştirilir.

27

2 KONUMLU YAKIT SEÇİCİ ANAHTAR

LPG SEVİYE IŞIKLARI VE YAKIT TİPİ GÖSTERGE IŞIĞI DA YAKIT SEÇİCİ ANAHTAR ÜZERİNDEDİR.

28

Sürekli Benzinle Çalışma: Yakıt Seçici Anahtar (A), B konumuna alınırsa, motor benzinle çalışır ve yakıt tip gösterge ışığı (D) da kırmızı yanar. Anahtar bu konumdayken motor benzin ile çalışacak ve LPG’ye geçmeyecektir. Bu konumda LPG seviye ışıkları (E) da yanmayacaktır.

Aracın LPG sisteminde oluşacak bir arıza durumunda, sesli uyarı ile birlikte motor otomatikman benzinle çalışmaya geçecektir. Bu durumda yakıt tipi gösterge ışığı da turuncu renkte yanacaktır. En kısa sürede yetkili bir servise gidilmelidir. LPG’ye geçiş şartları;

• Yakıt seçici anahtar C konumunda iken, motor çalıştırılırsa motor benzin ile çalışır, LPG seviye ışıkları yanmaz. D ledi kırmızı yanar. Bu arada LPG’ye geçiş için istenen uygun şartlar oluştuğunda, motor benzinli çalışmadan LPG’li çalışmaya geçer ve yakıt gösterge ışığı D yeşile döner. LPG seviye ışıkları 30 saniye içerisinde yanmaya başlar.

• Soğuk çalıştırılan motorda, LPG’ye geçiş için istenen uygun şartlar oluştuğunda motor LPG’li çalışmaya geçer. Geçiş öncesinde, sistemde bulunan elektro-valflerin açılma sesi duyulur.

• Soğutma suyu sıcaklığı, normal çalışma sıcaklığında (yaklaşık 50° C) iken motor çalıştırılır ise, motor başlangıçta benzinle çalışır ve yaklaşık 5 sn sonra otomatik olarak LPG’ye geçer.

• Motor çalıştırıldığında soğutma suyu sıcaklığı LPG’ye geçiş sıcaklığına yakın bir değerde ise motor benzin ile çalışır ve yaklaşık 2.5 dakika sonra LPG’li çalışmaya geçer.

• Yakıt seçici anahtar B konumunda yani benzinle çalışırken ve motor normal çalışma sıcaklığında ise, yakıt seçici anahtar C konumuna alınırsa, yaklaşık 5 sn sonra otomatik LPG’ye geçer.

C

B

D

A

E

(A)– Yakıt seçici anahtar (B)– Benzin konumu (C)– LPG konumu (D)– Yakıt tipi gösterge ışığı (E)– LPG seviye ışıkları

29

Yakıt seçici anahtar hangi pozisyonda olursa olsun, ilk çalıştırma her zaman benzin

ile gerçekleşir. Ancak uygun koşulların oluşması durumunda araç LPG ile çalışma konumuna geçer. Motor LPG ile çalışırken de benzin pompası çalışmaya devam edeceğinden, pompanın zarar görmemesi için depoda minimum 5–7 litre benzin bulundurunuz. Benzin rezerv ışığı yandığı anda yakıt dolumu yapınız. Motor soğutma suyu sıcaklığı, dış ortam sıcaklığına, kaloriferin ısıtma konumunda çalışmasına, motor çalışma koşullarına bağlı olarak değişme göstereceğinden, aracın LPG’ye geçiş süresi standart bir süre içermemektedir. Bu süre kış aylarında daha uzun olacaktır.

Yakıt seviyesi : LPG tankındaki yakıt miktarı, yakıt seçici anahtar üzerindeki yakıt seviye ışıkları tarafından gösterilmektedir. Yakıt seviyesi hassas değerler ile yönetildiğinden aracın o anki durumuna (rampa yukarı, rampa aşağı, viraj gibi) ve araçtaki sarsıntı durumuna bağlı olarak, yakıt seviye ışıkları değişkenlik gösterebilir. LPG tankı içindeki yakıtın bitmesine yakın tek lamba yanıp sönmeye başlar. Bu durum tank içerisinde 5-6 litre yakıt kaldığı anlamına gelmektedir. Yakıt (LPG) bittiğinde, aracınız sesli uyarı ile birlikte otomatik olarak benzinle çalışma konumuna geçecektir.

Araçtan maksimum verimi elde edebilmek için TS EN 589 standardına uygun LPG yakıtı kullanılması tavsiye edilir.

30

MUHTEMEL PROBLEMLER VE ÇÖZÜMLERİ: Bu bölümdeKullanımda karşılaşabilecek bazı problemlerin çözümleri verilmektedir. Problem Ne olmuş olabilir? Ne yapmak gerekli?

Anahtar GAZ seviyesini göstermiyor

1-Anahtar benzin pozisyonundadır. (seviye LED’leri kapalı) 2-Anahtar iletişime geçmiyor (seviye LED’leri yanıp sönüyor)

1.Gaza geçin ve seviye değerlerini kontrol edin 2.Servise uğrayın

Anahtar iletişime geçmiyor

Seviye yeşil merkezi LED’leri ve turuncu dikdörtgen LED yanıp sönüyor

Bu durumda araç Anahtarın pozisyonuna göre benzin ya da gazla çalışmaya devam eder. Yine de işlem konusunda bir bilgi yok ise kablo grubunu kontrol etmek ve anahtarı değiştirmek uygundur

Anahtar çalışmıyor 1-Değişim düğmesi kablo grubu kesik 2-5A sigortası atmış 3-Anahtar çalışmıyor 4-ECU çalışmıyor

1-Anahtar kablo grubunu kontrol edin 2-5A sigortasını değiştirin 3-Anahtarı değiştirin 4- Servise uğrayın

Araç gaza geçerken zorlanıyor

1- 15A sigortası atık 2-Harekete geçirici röle kablosunun bağlantısı kesik 3-Röle başarısız

1-15A sigortasını kontrol edin 2- Harekete geçirici rölelerin bağlantısını kontrol edin 3- Servise uğrayın

Aracın Aküsü biterse takviye yapmayın. Mutlaka yapılması gerekiyorsa 5 ve 15 Amper sigortaları yerinden çıkartın.

Benzin bakımı için servislere gidildiğinde, bu sigortalar çıkarılırsa araç sanki LPG takılmamış gibi ilk haline döner. Aracın benzinle çalışmasında hiçbir değişiklik olmaz. Servis araçta LPG yokmuş gibi bakım işlemlerini yerine getirebilir.

Motorunuzu basınçlı su ile yıkatmayınız. Temizliği bezle silmek suretiyle yapınız.

Daha fazla bilgiyi www.2a-lpg.com adresindeki web sitemizde bulabilirsiniz.

31

32

33

MONTAJ SONRASI YAPILACAK KONTROLLAR: 1- Montajdan sonra bağlantı rekorlarının bir açık ağızlı anahtar ile sıkılığı kontrol

edilmelidir. 2- Tüm kelepçeli bağlantılar (Gaz, benzin ve su) tek tek kontrol edilecektir. 3- LPG tankının multivalf açısına uygun olarak sabitlenip sabitlenmediği kontrol

edilmelidir. 4- Tank taşıyıcısını bağlayan civataların torkunda sıkılıp sıkılmadığı kontrol edilmelidir. 5- Sistemin genel görünümünün kontrol edilmesi gerekir. 6- Motorun su seviyesi kontrol edilecektir. Eksikse tamamlanacaktır. SİSTEMİN SIZDIRMAZLIK KONTROLU : 1- LPG dolumu esnasında araç düz bir zeminde olmalıdır. 2- 10-15 Litre LPG dolumu yapıldıktan sonra, LPG konumunda iken önce gaz kaçak

dedektörü ve sonra sabunlu su ile; • LPG tankı üzerindeki gaz giriş-çıkış rekorları • LPG elektrovalfi bağlantıları, • Buharlaştırıcı-Regülatör bağlantıları • LPG Dolum Ucu bağlantıları dikkatli ve titiz bir şekilde kontrol edilecektir.

34

PERİYODİK BAKIMLAR:

Arac LPG sistemi de dahil olmak üzere 60.000 km veya 2 yıl garanti kapsamındadır. Araçtaki garanti kapsamından faydalanabilmek için, periyodik kontrol tablosunda belirtilen km’lerde aracın bakımlarını yetkili servislerimizde yaptırılması gerekmektedir.

PERİYODİK BAKIM TABLOSU

1000 km x 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Gaz kaçak kontrolü: 1- Dolum borusu, dolum ağzı, 2- Multivalf 3- Elektrolvalf 4- Basınç düşürücü regülatör 5- Tüm boru ve hortumlar vb.

Görsel kontroller: LPG sistemini oluşturan tüm parçalarda aşınma, sürtünme, bağlantı kontrolleri

Sıvı faz LPG filtresinin kontrolü / değişimi (elektrovalf)

Gaz fazı filtresinin değişimi (regülatör-yakıt dağıtıcı arası)

Tank bağlantılarının tork kontrolü

Kalibrasyon Ayarı

35

TRAFİK TESCİL İŞLEMLERİ: 1- Dönüşüm sonrasında Trafik Tescil işlemleri için müşteriye ; * AT Tip Onay Belgesi Sureti * AİTM Uygunluk Belgesi Sureti * Montaj Tespit raporu * Mühendis Yetki Belgesi fotokopisi

* Garanti Belgesi * EK-1 Aksam Listesi fotokopisi

* İş yeri tarafından düzenlenmiş fatura verilecektir. 2- Araç sahibi bu belgelerle birlikte MMO’ sına giderek “Gaz Sızdırmazlık Raporu” alacaktır. 3- Karayolları Araç Muayene İstasyonunda araç fenni muayeneden geçirildikten sonra aracın LPG dönüşümünün ruhsatına işletilmesi için Trafik tescil Bürosuna gidilecektir.

MMO LPG-CNG RUHSATI

36

TRAFİK TESCİL BELGESİ

LPG’ Lİ ARAÇ STİKERİ

37

38

39

40

41

42

43

44