Upload
others
View
26
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
lwtf]kq ;DaGwL P]g, @)^#
k|df0fLs/0f / k|sfzg ldlt
@)^#.(.#)
@)^# ;fnsf] P]g g= ##
lwtf]kq ;DaGwL sfg"gnfO{ ;+zf]wg / PsLs/0f ug{ ag]sf] ljw]os
k|:tfjgf M b]zsf] cfly{s ljsf;sf] nflu cfjZos k"FhL kl/rfng ug{ k"FhL ahf/sf] ljsf; u/L
lwtf]kqdf nufgL ug]{ nufgLstf{sf] lxt ;+/If0f ug{sf lglDt lwtf]kqsf] lgisfzg, vl/b, laqmL
tyf ljlgdonfO{ Jojl:yt agfO{ lwtf]kq ahf/ / lwtf]kq Joj;fodf ;+nUg JolQmx?sf] sfd
sf/afxLnfO{ lgoldt tyf Jojl:yt ug{ tt\;DaGwL sfg"gnfO{ ;+zf]wg / PsLs/0f u/L ;dofg's"n
agfpg jf~5gLo ePsf]n],
k|ltlglw;efsf] 3f]if0ff, @)^# hf/L ePsf] klxnf] jif{df k|ltlglw;efn] of] P]g agfPsf] 5 .
kl/R5]b–!
k|f/lDes
!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd ælwtf]kq ;DaGwL P]g, @)^#Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] P]g @)^# ;fn c;f]h ^ ut]b]lv k|f/De ePsf] dflgg]5 .
@= kl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–
-s_ æcWoIfÆ eGgfn] bkmf & adf]lhd lgo'Qm af]8{sf] cWoIf ;Demg' k5{ .
-v_ æcg'dltkqÆ eGgfn] lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{ jf lwtf]kq Joj;fo ug{
o; P]g adf]lhd af]8{n] lbPsf] cg'dltkq ;Demg' k5{ .
-u_ æsDkgLÆ eGgfn] sDkgL ;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd ;+:yfkgf ePsf]
sDkgL ;Demg' k5{ .
-3_ æl8kf]lh6/LÆ eGgfn] of]hgf Joj:yfks;Fu ;Demf}tf u/L s'g} ;fd"lxs
nufgL of]hgfsf] ;DklQ ;'/Iffk"j{s /fVg] / ;~rfng ug]{ h:tf ;'/Ifs ;]jf
-s:6f]l8on ;le{;_ k|bfg ug]{ u/L lhDd]jf/L lng] a}+s jf ljQLo ;+:yf
;Demg' k5{ .
-ª_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsP adf]lhdÆ eGgfn] o; P]g cGtu{t ag]sf] lgoddf
tf]lsPsf] jf tf]lsP adf]lhd ;Demg' k5{ .
-r_ ælwtf]kqÆ eGgfn] ;+ul7t ;+:yfn] hf/L u/]sf] z]o/, :6s, a08, l8j]~r/,
l8j]~r/ :6s jf ;fd"lxs nufgL of]hgf ;DaGwL k|df0fkq jf g]kfn
;/sf/n] hf/L u/]sf] jf g]kfn ;/sf/sf] hdfgtdf ;+ul7t ;+:yfn] hf/L
u/]sf] C0fkq, artkq jf a08 ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] lwtf]kq ahf/
dfk{mt sf/f]af/ x'g ;Sg] jf x:tfGt/0f x'g ;Sg] egL af]8{n] tf]lslbPsf]
2
cGo lwtf]kq jf To:tf] lwtf]kq vl/b, laqmL jf ljlgdo ug{ ;Sg]
clwsf/kq ;d]tnfO{ hgfpF5 .
-5_ ælwtf]kq sf/f]af/Æ eGgfn] lwtf]kqsf] lgisfzg, vl/b, laqmL jf ljlgdo
tyf tt\;DaGwL cGo sfo{ ;Demg' k5{ .
-h_ ælwtf]kqsf] btf{Æ eGgfn] ;+ul7t ;+:yfn] bkmf @& adf]lhd af]8{ ;dIf
u/]sf] lwtf]kqsf]] btf{ ;Demg' k5{ .
-em_ ælwtf]kq ahf/Æ eGgfn] lwtf]kq vl/bstf{ tyf laqm]tfnfO{ Ps} 7fpFdf NofO{
lg/Gt/ ?kdf lwtf]kqsf] vl/b, laqmL jf ljlgdo sfo{ ;DkGg ug]{ ahf/,
:yfg jf ;'ljwf ;Demg' k5{ .
-`_ ælwtf]kq Joj;foÆ eGgfn] lwtf]kq Joj;fo ug{ cg'dltkq k|fKt sDkgL jf
;+:yfn] o; P]g adf]lhd ug]{ lwtf]kq sf/f]af/ ;Demg' k5{ .
-6_ ælwtf]kq Joj;foLÆ eGgfn] lwtf]kq Joj;fo ug{ bkmf %* adf]lhd
cg'dltkq k|fKt sDkgL jf ;+:yf ;Demg' k5{ .
-7_ ælgisfzgÆ eGgfn] ;+ul7t ;+:yfn] kF"hL p7fpgsf] nflu lwtf]kq hf/L ug{
/fv]sf] k|:tfj tyf tt\;DaGwL sfo{ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] ;+:yfksnfO{
lwtf]kq hf/L ug]{ sfo{ ;d]tnfO{ hgfpF5 .
-8_ ækl/kq ljlwÆ eGgfn] a9Ldf krf; hgf;Dd nufgLstf{x?nfO{ nlIft u/L
lr7\7L, kq jf s'g} klg ljB'tLo ;~rf/ dfWodaf6 lwtf]kq laqmLsf nflu
k|:tfj /fVg] sfo{ ;Demg' k5{ .
-9_ æaf]8{Æ eGgfn] bkmf # adf]lhd :yfkgf ePsf] g]kfn lwtf]kq af]8{ ;Demg'
k5{ .
-0f_ æljlgdoÆ eGgfn] o; P]g adf]lhd lgisfzg e};s]sf lwtf]kqsf] vl/b,
laqmL jf x:tfGt/0f ;DaGwL sfo{ ;Demg' k5{ .
-t_ æljj/0fkqÆ eGgfn] ;+ul7t ;+:yfn] lwtf]kqsf] ;fj{hlgs lgisfzg ug'{
cl3 bkmf #) adf]lhd k|sfzg ug'{ kg]{ ljj/0fkq ;Demg' k5{ .
-y_ æof]hgf Joj:yfksÆ eGgfn] o; P]g adf]lhd bIf nufgL ;]jf k|bfg ug]{
p2]Zo lnO{ ;xefuLx?sf] ;fd"lxs nufgL of]hgf Joj:yfkg ug]{ ;+ul7t
;+:yf ;Demg' k5{ .
-b_ ænufgL sf]ifÆ eGgfn] of]hgf Joj:yfksn] bIf nufgL ;]jf k|bfg ug]{
p2]Zon] s/f/sf] cfwf/df ;xefuLx?af6 ;fd"lxs nufgL of]hgfdf hDdf
u/]sf] /sdaf6 ;[hgf eO{ cfˆgf] lhDdfdf lnPsf] sf]if jf To:tf] sf]if;Fu
;DalGwt ;DklQ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] o; P]g adf]lhd of]hgf
3
Joj:yfksn] cfˆgf] lhDd]jf/Ldf lnPsf] sf]if jf ;DklQsf] nufgL
Joj:yfkgaf6 ;[lht yk ;DklQ / k|ltkmn:j?k hDdf ePsf] /sd
;d]tnfO{ hgfpF5 .
-w_ æ;xefuLÆ eGgfn] of]hgf Joj:yfksn] o; P]g adf]lhd ;~rfng u/]sf]
;fd"lxs nufgL of]hgfdf /sd nufgL ug]{ JolQm jf ;+:yf ;Demg' k5{ .
-g_ æ;b:oÆ eGgfn] af]8{sf] ;b:o ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] cWoIf ;d]tnfO{
hgfpF5 .
-k_ æ;+ul7t ;+:yfÆ eGgfn] lwtf]kqsf] ;fj{hlgs lgisfzg ug{ ;Sg] u/L
k|rlnt sfg"g adf]lhd :yfkgf ePsf] ;+ul7t ;+:yf ;Demg' k5{ .
t/ ;f] zAbn] k|fOe]6 lnld6]8 sDkgL jf ;xsf/L ;+:yfnfO{ hgfpg]
5}g .
-km_ æ;fj{hlgs lgisfzgÆ eGgfn] ;+ul7t ;+:yfn] cfˆgf] lwtf]kq laqmL ug{
;j{;fwf/0f ;dIf ljj/0fkq k|sfzg u/L /fv]sf] k|:tfj ;Demg' k5{ .
-a_ æ;fd"lxs nufgL of]hgfÆ -sn]lS6e OGe]i6d]G6 :sLd_ eGgfn] ljleGg JolQm
jf ;+:yfx?sf] ;xeflutf /xg] u/L kl/rfng ul/Psf] art nufgL /sdnfO{
cfˆgf] lhDd]jf/Ldf lnO{ ;f]sf] bIf nufgL ;]jfåf/f k|fKt ePsf] k|ltkmn
;DalGwt sfo{qmdsf ;xefuLx?nfO{ ;dfg'kflts ?kn] ljt/0f ug{ o; P]g
adf]lhd of]hgf Joj:yfksn] ;~rfng u/]sf] nufgL sf]if, PsfÍ sf]if jf
;do ;dodf af]8{n] tf]lslbPsf] To:t} k|sf/sf cGo ;xeflutfd"ns sf]if
Joj:yfkg sfo{qmd ;Demg' k5{ .
-e_ æ;"rLs/0fÆ eGgfn] lwtf]kq ahf/ dfk{mt lwtf]kqsf] vl/b, laqmL jf ljlgdo
ug]{ k|of]hgsf] nflu lwtf]kq ahf/df ul/g] lwtf]kqsf] ;"rLs/0f ;Demg'
k5{ .
-d_ æxsk|b lgisfzgÆ eGgfn] ;+ul7t ;+:yfn] lgisfzg u/]sf] s'g} lwtf]kq
;flassf z]o/jfnf jf lghn] dgf]gog u/]sf] s'g} JolQmn] vl/b ug{ kfpg]
u/L /flvPsf] k|:tfj ;Demg' k5{ .
kl/R5]b–@
af]8{ ;DaGwL Joj:yf
#= af]8{sf] :yfkgf M -!_ k"FhL ahf/sf] ljsf; u/L lwtf]kqdf nufgL ug]{ nufgLstf{x?sf] lxt
;+/If0f ug{ lwtf]kqsf] lgisfzg, vl/b, laqmL, ljt/0f tyf ljlgdonfO{ Jojl:yt agfO{
lwtf]kq ahf/ / lwtf]kq Joj;fodf ;+nUg JolQmx?sf] sfd sf/afxLnfO{ lgoldt tyf
Jojl:yt ug{sf] nflu g]kfn lwtf]kq af]8{sf] gfdaf6 Pp6f af]8{sf] :yfkgf ul/Psf] 5 .
4
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd :yfkgf x'g] af]8{df b]xfosf ;b:ox? /xg] 5g\ M–
-s_ g]kfn ;/sf/n] lgo'Qm u/]sf] JolQm – cWoIf
-v_ ;x–;lrj, cy{ dGqfno – ;b:o
-u_ ;x–;lrj, sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo Joj:yf dGqfno – ;b:o
-3_ k|ltlglw, g]kfn /fi6« a}+s – ;b:o
-ª_ k|ltlglw, g]kfn rf6{8{ Psfp06]06\; ;+:yf – ;b:o
-r_ k|ltlglw, g]kfn pBf]u jfl0fHo dxf;+3 – ;b:o
-5_ cy{zf:q, Joj:yfkg, cfly{s, ljQLo, jfl0fHo jf sfg"g
ljifodf dfGotf k|fKt ljZjljBfnoaf6 sDtLdf :gftsf]Q/
pkflw xfl;n u/L lwtf]kq ahf/, Joj:yfkg, k"FhL ahf/
ljsf;, ljQLo jf cfly{s If]qdf sDtLdf ;ft jif{sf] cg'ej
k|fKt u/]sf lj1x?dWo]af6 g]kfn ;/sf/n] dgf]gLt u/]sf]
Pshgf – ;b:o
-#_ pkbkmf -@_ sf] v08 -ª_ / -r_ adf]lhd ;DalGwt ;+:yfn] k|ltlglw dgf]gog ubf{
sDtLdf :gfts pkflw xfl;n u/L n]vf, pBf]u, jfl0fHo, ljQLo, a}+lsË, cfly{s jf sfg"g
ljifodf sDtLdf ;ft jif{ sfd u/]sf] cg'ej ePsf] JolQmnfO{ dgf]gog ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -@_ sf] v08 -5_ adf]lhd dgf]gLt ;b:osf] kbfjlw tLg jif{ x'g]5 .
-%_ s'g} ;b:osf] kb l/Qm /x]sf] sf/0fn] dfq af]8{n] u/]sf] sfd sf/afxLdf s'g} c;/
kg]{ 5}g .
-^_ af]8{n] tf]lslbPsf] af]8{sf] s'g} clws[t sd{rf/Ln] af]8{sf] ;lrjsf] sfd ug]{5 .
-&_ af]8{n] cfjZos b]v]df s'g} :jb]zL jf ljb]zL ljz]if1, ;Nnfxsf/nfO{ af]8{sf]
a}7sdf ko{j]Ifssf] ?kdf efu lng cfdGq0f ug{ ;Sg]5 .
-*_ af]8{sf] s]Gb|Lo sfof{no sf7df8f}+ pkTosfdf /xg]5 / af]8{n] cfjZostf cg';f/
g]kfn /fHoleq jf aflx/ zfvf jf ;Dks{ sfof{no vf]Ng ;Sg]5 .
$= af]8{ :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'g] M -!_ af]8{ cljlR5Gg pQ/flwsf/jfnf :jzfl;t / ;+ul7t
;+:yf x'g]5 .
-@_ af]8{sf] ;a} sfd sf/afxLsf] nflu cfˆgf] Pp6f 5'§} 5fk x'g]5 .
-#_ af]8{n] JolQm ;/x rn, crn ;DklQ k|fKt ug{, pkef]u ug{, vl/b ug{, laqmL ug{
jf cGo s'g} lsl;dn] Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
-$_ af]8{n] JolQm ;/x cfˆgf] gfdaf6 gfln; ph'/ ug{ / af]8{ pk/ klg ;f]xL gfdaf6
gfln; ph'/ nfUg ;Sg]5 .
%= af]8{sf] sfd, st{Jo / clwsf/ M af]8{sf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
5
-s_ k"FhL ahf/sf] ljsf;;Fu ;DalGwt ljifosf ;DaGwdf g]kfn ;/sf/nfO{
cfjZostf cg';f/ k/fdz{ lbg],
-v_ lwtf]kq ;fj{hlgs ?kdf lgisfzg ug{ ;Sg] u/L :yfkgf ePsf] ;+ul7t
;+:yfsf] lwtf]kq btf{ ug]{,
-u_ btf{ ePsf] lwtf]kqsf] lgisfzg, x:tfGt/0f, laqmL / ljlgdonfO{ lgoldt
tyf Jojl:yt ug]{,
-3_ lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{ rfxg] ;+ul7t ;+:yfnfO{ of] P]g jf o; P]g
cGtu{t ag]sf] lgod tyf ljlgodsf cwLgdf /xL lwtf]kq ahf/ ;~rfng
ug{ cg'dlt lbg],
-ª_ lwtf]kq ahf/sf] sfd sf/afxLsf] lgodg tyf cg'udg ug]{,
-r_ lwtf]kq ahf/n] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgod tyf ljlgod
adf]lhd sfd sf/afxL u/] gu/]sf] x]g]{ / gu/]sf] kfOPdf lwtf]kq ahf/sf]
cg'dltkq lgnDag jf vf/]h ug]{,
-5_ lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug{ rfxg] sDkgL jf ;+:yfnfO{ of] P]g jf o;
P]g cGtu{t ag]sf lgod tyf ljlgodsf cwLgdf /xL lwtf]kq Joj;fo
;~rfng ug{ cg'dltkq lbg],
-h_ lwtf]kq Joj;foLsf] sfd sf/afxLsf] lgodg tyf cg'udg ug]{,
-em_ tf]lsP adf]lhdsf] k|lqmof k"/f u/L lwtf]kq Joj;foLsf] sfo{ tyf Ifdtf
cg'?k juL{s/0f ug]{ / :t/ sfod ug]{,
-`_ ;fd"lxs nufgL of]hgf tyf nufgL sf]if sfo{qmd ;~rfng ug{ :jLs[lt lbg]
tyf ;f]sf] lgodg / cg'udg ug]{,
-6_ lwtf]kq ahf/ tyf lwtf]kq sf/f]af/df ;+nUg lwtf]kq Joj;fo;Fu ;DalGwt
;+:yfx?sf] ljlgod :jLs[t ug]{ / k"FhL ahf/sf] ljsf; tyf lwtf]kqdf
nufgL ug]{ nufgLstf{sf] lxt ;+/If0f ug]{ ;DaGwdf cfjZos Joj:yf ug{
lwtf]kq ahf/ tyf lwtf]kq sf/f]af/df ;+nUg lwtf]kq Joj;fo;Fu ;DalGwt
;+:yfx?sf] ljlgoddf cfjZostf cg'?k ;+zf]wg ug{ cfb]z lbg],
-7_ lwtf]kq sf/f]af/ ;DaGwL lx;fa /fkm;fkm ug]{ sfdnfO{ Jojl:yt ug]{,
-8_ lwtf]kq Joj;foLn] lwtf]kq Joj;fo ubf{ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf
lgod, ljlgod tyf lgb]{lzsfdf tf]lsP adf]lhdsf] cfr/0f sfod /fv]sf] 5,
5}g x]g]{ / To:tf] cfr/0f sfod /fv]sf] gkfOPdf lwtf]kq Joj;fo ug]{
cg'dltkq lgnDag jf vf/]h ug]{,
6
-9_ lwtf]kq ahf/sf] k|j4{g, ;Da4{g / :jR5 ;~rfngsf nflu lwtf]kqsf]
kl/df0f / sf/f]af/sf] tl/sfnfO{ lgoldt ug{ cfjZos Joj:yf ug]{, u/fpg],
-0f_ lwtf]kq nufgLstf{sf] lxtsf] ;+/If0f ug{sf nflu kl/R5]b–( df pNn]v eP
adf]lhdsf] lwtf]kqsf] leqL sf/f]af/ jf lwtf]kq sf/f]af/ ;DaGwL cGo s;"/
x'g glbg cfjZos Joj:yf ug]{,
-t_ lwtf]kq lgisfzg ug]{ ;+ul7t ;+:yf tyf lwtf]kq Joj;foLn] k]z u/]sf]
cfly{s ljj/0f k'g/fjnf]sg ug]{, u/fpg] / tt\;DaGwdf cfjZos b]v]sf]
lgb]{zg ;DalGwt ;+ul7t ;+:yfnfO{ lbg],
-y_ sDkgLsf] Joj:yfkgdf lgoGq0f x'g] u/L Psd'i6 jf k6s k6s u/L z]o/
vl/b u/L :jfldTjdf lng] sfo{nfO{ Jojl:yt / kf/bzL{ u/fpg],
-b_ lwtf]kq jf sDkgL ;DaGwL dfldnfsf ;DaGwdf ;'kl/j]If0f tyf lgodg ug{
;DalGwt lgsfox?;Fu ;dGjo u/L ;xof]u lng] lbg],
-w_ lwtf]kq tyf k"FhL ahf/ ljsf;sf ;DaGwdf cfjZos cGo sfdx? ug]{,
u/fpg] .
^= af]8{sf] a}7s / lg0f{o M -!_ cWoIfn] cfjZostf cg';f/ af]8{sf] a}7s af]nfpg]5 . o:tf] a}7s
sDtLdf dlxgfsf] Ps k6s a:g]5 .
-@_ cWoIfn] tf]s]sf] ldlt, ;do / :yfgdf af]8{sf] a}7s a:g]5 .
-#_ cWoIfn] af]8{sf] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 / lghsf] cg'kl:yltdf ;b:ox?n]
cfk"mx?dWo]af6 5fg]sf] ;b:on] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 .
-$_ sDtLdf b'O{hgf ;b:on] af]8{sf] a}7s af]nfpgsf] nflu lnlvt ?kdf dfu u/]df
To:tf] ;"rgf k|fKt u/]sf] ldltn] ;ft lbgleq cWoIfn] af]8{sf] a}7s af]nfpg' kg]{5 .
-%_ af]8{sf] ;lrjn] af]8{sf] a}7s a:g] ;"rgfsf] ;fydf a}7sdf 5nkmn x'g] ljifox?sf]
;"rL ;b:ox?nfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 .
-^_ s'n ;b:o ;+Vofsf] krf; k|ltzteGbf a9L ;b:ox? pkl:yt ePdf af]8{sf]
a}7ssf] nflu u0fk"/s ;+Vof k'u]sf] dflgg]5 .
-&_ af]8{sf] a}7sdf ax'dtsf] /fo dfGo x'g]5 / dt a/fa/ ePdf a}7ssf] cWoIftf ug]{
JolQmn] lg0ff{os dt lbg]5 .
-*_ af]8{sf] k|To]s a}7sdf pkl:yt ;b:ox?sf] gfd, 5nkmn ePsf ljifo tyf a}7sdf
ePsf lg0f{ox? Pp6f 5'§} lg0f{o k'l:tsfdf n]vL pkl:yt ;b:ox?sf] b:tvt u/fO{ /fVg'
kg]{5 .
-(_ af]8{n] u/]sf] lg0f{o af]8{sf] ;lrjn] k|dfl0ft u/L ;a} ;b:onfO{ pknAw u/fpg]5 .
-!)_ af]8{sf] a}7s ;DaGwL cGo sfo{ljlw af]8{ cfk}mn] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
7
&= cWoIfsf] lgo'lQm M -!_ af]8{sf] k|zf;sLo k|d'vsf] ?kdf b}lgs sfo{ ;~rfng ug{sf] nflu
g]kfn ;/sf/n] pkbkmf -@_ sf cwLgdf /xL cWoIfsf] lgo'lQm ug]{5 .
-@_ g]kfn ;/sf/n] pkbkmf -!_ adf]lhd cWoIfsf] lgo'lQm ubf{ sDtLdf :gftsf]Q/
pkflw xfl;n u/L lwtf]kq ahf/ Joj:yfkg, k"FhL ahf/ ljsf;, cfly{s, ljQLo, jfl0fHo,
Joj:yfkg jf sfg"g If]qdf sDtLdf ;ft jif{ sfd u/]sf nAw k|ltli7t JolQmx?dWo]af6
pko'Qm JolQmnfO{ cWoIfsf] kbdf lgo'lQm ug]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd cWoIf lgo'lQm ug]{ k|of]hgsf lgldQ gfd l;kmfl/; ugf{sf
nflu /fli6«o of]hgf cfof]usf] ;DalGwt If]q x]g]{ ;b:osf] ;+of]hsTjdf cy{ dGqfnosf ;lrj
/ lwtf]kq If]q;Fu ;DalGwt ljz]if1 /x]sf] Ps ;ldlt /xg]5 / ;f] ;ldltsf] l;kmfl/;df o;
bkmf adf]lhd cWoIfsf] lgo'lQm x'g]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;ldltn] gfd l;kmfl/; ubf{ o; P]g adf]lhd of]Uotf
k'u]sf sDtLdf tLghgf JolQmsf] gfd l;kmfl/; ug]{5 .
-%_ pkbkmf -#_ / -$_ adf]lhd ;ldltn] cWoIfsf] gfd l;kmfl/; ubf{ cfˆgf] sfo{ljlw
cfk}m lgwf{/0f ug]{5 .
-^_ cWoIfsf] kbfjlw rf/ jif{sf] x'g]5 / lgh k'gM a9Ldf rf/ jif{sf] nflu lgo'Qm x'g
;Sg]5 .
-&_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cWoIfn] af]8{nfO{ xflg gf]S;fgL
k'¥ofO{ af]8{sf] lxt jf k"FhL ahf/sf] ljsf; ljkl/t x'g] u/L sfd sf/afxL u/]df g]kfn
;/sf/n] tf]lsP adf]lhd hfFra'em ;ldltsf] u7g u/L ;f] ;ldltsf] l;kmfl/;df lghnfO{
cWoIfsf] kbaf6 x6fpg ;Sg]5 .
t/ o;/L kbaf6 x6fpg' cl3 cWoIfnfO{ cfˆgf] kIfdf ;kmfO{ k]z ug]{ plrt cj;/
k|bfg ug'{ kg]{5 .
*= cWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ cWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5
M–
-s_ k"FhL ahf/sf] ljsf; ug{ lwtf]kqdf nufgL ug]{ nufgLstf{x?sf] lxt
;+/If0f ug{ cfjZos sfo{ ug]{,
-v_ lwtf]kq sf/f]af/nfO{ ;'b[9, k|efjsf/L tyf ljZj;gLo agfpg lwtf]kq
ahf/ tyf lwtf]kq Joj;foLx?sf] sf/f]af/sf] lgodg tyf cg'udg ug]{,
u/fpg],
-u_ af]8{sf] sfo{sf/L k|d'v eO{ sfd ug]{,
8
-3_ lwtf]kq ahf/ Joj:yfkg tyf k"FhL ahf/ ljsf;sf] nflu af]8{n] ckgfpg'
kg]{ bL3{sfnLg tyf cNksfnLg of]hgf tyf gLlt :jLs[ltsf] nflu af]8{
;dIf k]z ug]{,
-ª_ af]8{sf] a}7s af]nfpg] jf af]nfpg nufpg] / To;sf] cWoIftf ug]{,
-r_ af]8{sf] jflif{s sfo{qmd tyf ah]6 tof/ u/L :jLs[ltsf] nflu af]8{ ;dIf
k]z ug]{,
-5_ af]8{åf/f ePsf lg0f{ox? sfof{Gjog ug]{, u/fpg],
-h_ af]8{sf] b}lgs sfo{sf] lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f u/L af]8{sf] p2]Zo cg';f/
sfo{ ug]{,
-em_ af]8{nfO{ cfjZos ;Nnfxsf/ tyf sd{rf/Lx? tf]lsP adf]lhd lgo'Qm ug]{,
-`_ af]8{åf/f ;'lDkPsf cGo sfdx? ug]{ u/fpg] .
-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPb]lv afx]s cWoIfsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ tf]lsP
adf]lhd x'g]5 .
(= cWoIf tyf ;b:osf] kfl/>lds, a}7s eQf / cGo ;'ljwf M cWoIf tyf ;b:on] kfpg]
kfl/>lds, a}7s eQf tyf cGo ;'ljwf / af]8{sf] sfdsf] l;nl;nfdf g]kfn /fHoleq jf
aflx/ cWoIf / ;b:on] e|d0f ubf{ kfpg] b}lgs tyf e|d0f eQf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!)= cWoIf tyf ;b:osf] of]Uotf M cWoIf jf ;b:odf lgo'Qm x'gsf] nflu b]xfo adf]lhdsf]
of]Uotf k'u]sf] JolQm x'g' kg]{5 M–
-s_ g]kfnsf] gful/s ePsf],
-v_ pRr g}lts rl/q ePsf],
-u_ lwtf]kq ahf/ Joj:yfkg, k"FhL ahf/ ljsf;, cfly{s, ljQLo, jfl0fHo,
Joj:yfkg jf sfg"g If]qdf sDtLdf ;ft jif{sf] k]zfut cg'ej xfl;n
u/]sf], /
-3_ bkmf !! adf]lhd cof]Uo gePsf] .
!!= cWoIf tyf ;b:osf] cof]Uotf M b]xfosf s'g} klg JolQm cWoIf jf ;b:odf lgo'Qm x'g of]Uo
x'g] 5}g M–
-s_ /fhg}lts bnsf] kbflwsf/L,
-v_ lwtf]kq Joj;fodf ;+nUg JolQmx?,
-u_ C0f ltg{ g;sL ;fx"sf] bfdf;fxLdf k/]sf] JolQm,
-3_ ax'nfPsf] JolQm,
-ª_ g}lts ktg b]lvg] kmf}Hbf/L cleof]udf cbfntaf6 ;hfo kfPsf] JolQm .
9
!@= cWoIf tyf ;b:o kbd'Qm x'g] cj:yf M -!_ pkbkmf -@_ adf]lhd kbd'Qm x'g] cj:yf ePdf
cWoIf tyf ;b:onfO{ g]kfn ;/sf/n] kbd'Qm ug]{5 .
t/ o;/L kbd'Qm ug'{eGbf cl3 g]kfn ;/sf/n] ;DalGwt JolQmnfO{ cfˆgf] ;kmfO{ k]z
ug]{ plrt cj;/af6 jl~rt ug]{ 5}g .
-@_ b]xfosf s'g} cj:yfdf cWoIf tyf ;b:o cfˆgf] kbaf6 d'Qm x'g]5 M–
-s_ bkmf !! adf]lhd cWoIf tyf ;b:o x'g cof]Uo ePdf,
-v_ lwtf]kq nufgLstf{sf] lxt ljkl/t jf k"FhL ahf/sf] ljsf;df xflg
gf]S;fgL k'Ug] sfo{ u/]df,
-u_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod adf]lhd af]8{sf] p2]Zo xfl;n
ug{sf] lgldQ af]8{n] ug'{ kg]{ sfo{x? sfof{Gjog ug{, u/fpg sfo{ Ifdtfsf]
cefj ePdf,
-3_ v/fa cfr/0fsf] sf/0faf6 s'g} k]zf jf Joj;fo ug{af6 cof]Uo 7x¥ofO{
k|df0fkq vf]l;Psf] jf Joj;fo ug{ /f]s nufOPsf]df,
-ª_ lagf ;"rgf nuftf/ tLg k6seGbf a9L af]8{sf] a}7sdf cg'kl:yt ePdf .
!#= cWoIf tyf ;b:osf] /fhLgfdf M cWoIf tyf ;b:on] g]kfn ;/sf/ ;dIf lnlvt /fhLgfdf
lbO{ cfˆgf] kbaf6 x6\g ;Sg]5 .
!$= l/Qm kbsf] k"lt{ M sfo{sfn k"/f gx'Fb} cWoIf jf s'g} ;b:osf] kb l/Qm x'g cfPdf g]kfn
;/sf/n] o; P]g adf]lhdsf] k|lqmof k"/f u/L ;f] kbdf afFsL cjlwsf] nflu s'g} JolQmnfO{
lgo'Qm ug]{5 .
!%= sfd sf/afxL ab/ gx'g] M cWoIf jf ;b:osf] lgo'lQm jf af]8{sf] u7gdf s'g} /Lt gk'u]sf] jf
cWoIf jf ;b:osf] kb l/Qm /x]sf] sf/0fn] dfq af]8{n] u/]sf] s'g} sfd sf/afxL ab/ x'g]
5}g .
!^= ;ldlt jf pk;ldlt u7g ug{ ;Sg] M -!_ af]8{n] cfˆgf] sfo{ ;~rfng ug{sf] nflu
cfjZostf cg';f/ ;ldlt jf pk;ldltx? u7g ug{ ;Sg]5 . af]8{n] tf]lslbPsf] ;b:o o;/L
u7g ePsf] ;ldlt jf pk;ldltsf] ;+of]hs x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd u7g ePsf ;ldlt jf pk;ldltx?sf] sfd, st{Jo, clwsf/,
sfo{If]q, a}7s eQf tyf sfof{jlw af]8{n] tf]s]adf]lhd x'g]5 .
!&= clwsf/ k|Tofof]hg M -!_ af]8{n] cfk"mnfO{ k|fKt clwsf/x?dWo] cfjZostf cg';f/ s]xL clwsf/
cWoIf, s'g} ;b:o jf bkmf !^ adf]lhd u7g ePsf] ;ldlt jf pk;ldltnfO{ k|Tofof]hg ug{
;Sg]5 .
10
-@_ cWoIfn] cfk"mnfO{ k|fKt clwsf/x?dWo] cfjZostf cg';f/ s'g} ;b:o, bkmf !^
adf]lhd u7g ePsf] ;ldlt jf pk;ldlt jf af]8{sf] s'g} sd{rf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{
;Sg]5 .
!*= lghL :jfy{sf ;DaGwdf hfgsf/L lbg'kg]{ M s'g} ;b:osf] k|ToIf jf ck|ToIf lghL :jfy{ ePsf]
s'g} k|:tfj pk/ af]8{sf] a}7sdf 5nkmn x'g] /x]5 eg] ;f] 5nkmn z'? x'g'eGbf cufj} lghn]
;f] af/]df af]8{nfO{ hfgsf/L lbg' kg]{5 . af]8{n] cg'dlt lbPdf afx]s To:tf] ;b:on] ;f]
k|:tfj pk/ x'g] 5nkmn tyf lg0f{odf efu lng / cfˆgf] dt k|s6 ug{ kfpg] 5}g .
t/ a}7ssf] u0fk"/s ;+Vof k'¥ofpgsf] nflu eg] To:tf] ;b:osf] pkl:ylt dfGo x'g]5 .
!(= n]vfljb\, ;Nnfxsf/ tyf sd{rf/L ;DaGwL Joj:yf M -!_ af]8{sf] sfd k|efjsf/L ?kn]
;~rfng ug{sf] nflu af]8{df cfjZos ;+Vofdf n]vfljb\, ;Nnfxsf/ tyf sd{rf/Lx?
/xg]5g\ .
-@_ af]8{df /xg] n]vfljb\, ;Nnfxsf/ tyf sd{rf/Lx?sf] lgo'lQm, kfl/>lds, ;'ljwf tyf
;]jfsf zt{x? tf]lsP adf]lhd x'g]5g\ .
@)= zky lng'kg]{ M af]8{df klxnf] k6s lgo'Qm ePsf cWoIf, ;b:o, af]8{sf ;Nnfxsf/ tyf
sd{rf/Ln] cfˆgf] cf]xbfsf] sfd z'? ug'{eGbf cufj} tf]lsP adf]lhd uf]kgLotf / OdfGbf/Lsf]
zky u|x0f ug'{ kg]{5 .
@!= uf]kgLotf M -!_ cWoIf, ;b:o, af]8{sf ;Nnfxsf/, sd{rf/L, n]vfk/LIfs, Ph]06 jf k|ltlglwn]
b]xfosf sfd ug{ ;Sg] 5}g M–
-s_ kbLo bfloTj lgjf{x ubf{ k|fKt x'g cfPsf] s'g} uf]Ko hfgsf/L jf ;"rgf
c?nfO{ lbg jf ;f]sf] e]b vf]Ng,
-v_ To:tf] hfgsf/L jf ;"rgf lghL nfesf] nflu k|of]u ug{ .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg af]8{n] tf]lslbPsf] k|lqmof cg'?k
cfk"mn] yfxf kfPsf] uf]Ko hfgsf/L jf ;"rgf b]xfosf cj:yfdf k|sfzdf Nofpg ;lsg]5 M–
-s_ ;fj{hlgs ?kdf cfˆgf] st{Jo kfng ubf{, sfg"g sfof{Gjog ug]{
lgsfonfO{ ;xof]u ubf{, cbfntsf] cfb]z jf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln]
lbPsf] cfb]zsf] sf/0faf6 To:tf] hfgsf/L jf ;"rgf k|sfzdf NofPsf]df,
-v_ cfˆgf] st{Josf] kfngsf] l;nl;nfdf af]8{sf] afx\o n]vfk/LIfsnfO{ To:tf]
hfgsf/L jf ;"rgf lbPsf]df,
-u_ sfg"gL sf/afxLsf] l;nl;nfdf af]8{sf] lxtsf] nflu To:tf] hfgsf/L jf
;"rgf k|sfzdf NofPsf]df .
@@= af]8{sf] sf]if M -!_ af]8{sf] cfˆgf] 5'§} sf]if x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifdf b]xfosf /sdx? /xg]5g\ M–
11
-s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt cg'bfg tyf cGo /sd,
-v_ :jb]zL, ljb]zL jf cGt/f{li6«o ;+3, ;+:yf jf lgsfoaf6 k|fKt cg'bfg,
;xof]u jf C0f,
t/ To:tf] cg'bfg, ;xof]u jf C0f ln+bf g]kfn ;/sf/sf] k"j{
:jLs[lt lng' kg]{5 .
-u_ cg'dltkq b:t'/ afkt k|fKt /sd,
-3_ lwtf]kq btf{ b:t'/ afkt k|fKt /sd,
-ª_ lwtf]kq sf/f]af/ u/] u/fP afkt k|fKt b:t'/, kmL, z'Ns,
-r_ af]8{n] hl/afgf u/] afkt k|fKt /sd,
-5_ cGo s'g} ;|f]taf6 k|fKt /sd .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd af]8{nfO{ k|fKt x'g] ;Dk"0f{ /sd g]kfn /fHol:yt s'g} jfl0fHo
a}+sdf vftf vf]nL hDdf ul/g]5 .
-$_ af]8{sf] tk{maf6 ul/g] ;Dk"0f{ vr{ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifdf hDdf ePsf]
/sdaf6 Joxf]l/g]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd vr{ ubf{ k|To]s cfly{s jif{sf] nflu ul/g] cfDbfgL / vr{sf]
lgldQ af]8{af6 :jLs[t ePsf] ah]6sf] cfwf/df vr{ ul/g]5 .
-^_ af]8{sf] sf]ifsf] ;~rfng tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
@#= cIfo sf]ifsf] Joj:yf M -!_ af]8{n] cfˆgf] cfo;|f]tsf] Joj:yf ug{ Pp6f cIfo sf]ifsf] :yfkgf
ug{ ;Sg]5 / ;f] sf]ifdf k|To]s jif{ af]8{n] tf]s] adf]lhdsf] /sd hDdf ul/g]5 .
-@_ cIfo sf]ifdf /x]sf] /sd g]kfn ;/sf/n] hf/L u/]sf] lwtf]kqdf jf af]8{n] tf]s]
adf]lhd cfjlws vftf vf]nL /fVg ;lsg]5 .
-#_ ;fdfGotM cIfo sf]ifsf] /sdaf6 cflh{t cfo afx]s ;f] sf]ifdf /x]sf] /sd vr{
ug{ kfOg] 5}g .
-$_ cIfo sf]if ;~rfng ;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
@$= af]8{sf] n]vf M -!_ af]8{n] cfˆgf] sfd sf/afxLsf] clen]v cBfjlws agfO{ /fVg' kg]{5 .
-@_ af]8{n] cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] a9Ldf 5 dlxgfleq ;f] cfly{s jif{sf] cfo Joosf]
lx;fa, jf;nft tyf n]vf ;DaGwL ljj/0f cGt/f{li6«o k|rng cg'?ksf] n]vf k|0ffnL cg';f/
tof/ u/L /fVg' kg]{5 .
@%= n]vfk/LIfs / n]vfk/LIf0f M -!_ af]8{sf] lx;fa lstfa / ;|]:tfsf] n]vfk/LIf0f dxfn]vfk/LIfs
jf lghn] tf]s]sf] s'g} n]vfk/LIfsaf6 x'g]5 .
12
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgo'Qm ePsf] n]vfk/LIfsn] af]8{sf] lx;fa lstfa / ;|]:tfsf]
n]vfk/LIf0f ubf{ cfˆgf] n]vfk/LIf0f k|ltj]bgdf cGo s'/fsf] cltl/Qm b]xfosf s'/fx? ;d]t
pNn]v ug'{ kg]{5 M–
-s_ cfo Joo ljj/0fdf af]8{sf] ;f] cfly{s jif{sf] cfo Joosf] ;To tYo b]lvG5
jf b]lv+b}g,
-v_ ;f] cfly{s jif{sf] jf;nftdf af]8{sf] oyfy{ cfly{s l:ylt :ki6 b]lvG5 jf
b]lv+b}g .
@^= jflif{s k|ltj]bg M -!_ cWoIfn] af]8{sf] sfd sf/afxLsf] jflif{s k|ltj]bg k|To]s cfly{s jif{
;dfKt ePsf] ldltn] rf/ dlxgfleq af]8{ ;dIf k|:t't ug'{ kg]{5 / o:tf] k|ltj]bgsf] Ps k|lt
g]kfn ;/sf/nfO{ ;d]t pknAw u/fpg' kg]{5 .
-@_ cWoIfn] pkbkmf -!_ df pNn]v eP adf]lhdsf] af]8{sf] jflif{s k|ltj]bg k|To]s jif{
;fj{hlgs ?kdf k|sfzg ug'{ kg]{5 .
kl/R5]b–#
lwtf]kqsf] btf{ tyf lgisfzg
@&= lwtf]kqsf] btf{ M -!_ ;+ul7t ;+:yfn] cfk"mn] lgisfzg ug]{ lwtf]kq lgisfzg ug'{ cl3 af]8{df
btf{ u/fpg' kg]{5 .
-@_ ;+ul7t ;+:yfn] pkbkmf -!_ adf]lhd lwtf]kq btf{ u/fpgsf nflu cfˆgf] k|aGwkq
tyf lgodfjnL / ;f] lwtf]kq;Fu ;DalGwt sfuhft ;lxt tf]lsP adf]lhdsf] b:t'/ ;+nUg
u/L tf]lsPsf] 9fFrfdf af]8{df lgj]bg lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd lgj]bg k|fKt ePdf af]8{n] cfjZos hfFra'em u/L pko'Qm
b]v]df tf]lsP adf]lhdsf] btf{ lstfadf To:tf] lwtf]kq ljj/0f ;lxt btf{ u/L tf]lsPsf]
9fFrfdf ;DalGwt ;+ul7t ;+:yfnfO{ lwtf]kqsf] btf{ k|df0fkq lbg' kg]{5 .
-$_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] P]g k|f/De x'g'eGbf cl3
lwtf]kq lgisfzg ul/;s]sf ;+ul7t ;+:yfn] To:tf] lwtf]kq of] P]g k|f/De ePsf] ldltn] Ps
jif{leq o; P]g adf]lhd af]8{df btf{ u/fpg' kg]{5 .
@*= lwtf]kqsf] laqmL tyf x:tfGt/0f M -!_ ;+ul7t ;+:yfn] lwtf]kqsf] btf{ ePkl5 To:tf]
lwtf]kqsf] afF8kmfF8 jf laqmL u/]df To;/L afF8kmfF8 jf laqmL u/]sf] lwtf]kqsf] ljj/0f
;lxtsf] ;"rgf ;ft lbgleq af]8{nfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;"rgf k|fKt ePkl5 nufgLstf{ / ;+ul7t ;+:yfsf] lxtsf]
nflu To:tf] lwtf]kqsf] afF8kmfF8 / laqmL ug]{ sfo{nfO{ :jR5 / hfgsf/Ld"ns agfpg' kg]{
13
b]lvPdf af]8{n] ;DalGwt ;+ul7t ;+:yfnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 . To:tf] lgb]{zgsf]
kfngf ug'{ ;DalGwt ;+ul7t ;+:yfsf] st{Jo x'g]5 .
@(= lwtf]kqsf] ;fj{hlgs lgisfzg ug'{ kg]{ M -!_ ;+ul7t ;+:yfn] Ps k6sdf krf;hgfeGbf a9L
JolQmx?nfO{ lwtf]kq laqmL ljt/0f ug]{ ePdf To:tf] lwtf]kq laqmL ljt/0fsf] lgldQ
;fj{hlgs lgisfzg ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgisfzg ul/g] lwtf]kqsf] b/vf:t v'nf /xg] cjlw tf]lsP
adf]lhd x'g]5 .
-#_ ;fj{hlgs lgisfzg x'g] lwtf]kqsf] d"No tyf afF8kmfF8 ;DaGwL Joj:yf tf]lsP
adf]lhd x'g]5 .
-$_ Ps k6s ;fj{hlgs lgisfzg ul/;s]sf] lwtf]kq laqmL geO{ Ps jif{leq k'gM
lgisfzg ug'{ k/]df To;/L lwtf]kq lgisfzg ug]{ ;+ul7t ;+:yfn] klxn] k|sflzt ljj/0fkqdf
pNn]v ePsf s'/feGbf km/s ePsf s'/fx? af]8{sf] :jLs[lt lnO{ To:tf] km/s ePsf s'/f /
klxn] k|sflzt ePsf] ljj/0fkq /fvL lwtf]kq lgisfzg ug{ ;Sg]5 .
#)= ljj/0fkq k|sfzg ug'{ kg]{ M -!_ ;+ul7t ;+:yfn] of] P]g k|f/De ePkl5 o; P]g adf]lhd
lwtf]kqsf] ;fj{hlgs lgisfzg ug{sf nflu ljj/0fkq af]8{af6 :jLs[t u/fO{ ;DalGwt ;a}sf]
hfgsf/Lsf] nflu ;f] ljj/0fkq k|sfzg ug'{ kg]{5 . o;/L ljj/0fkq k|sfzg ubf{
;j{;fwf/0fn] ljj/0fkq k|fKt ug{ jf x]g{ ;Sg] 7fpF ;d]t ljj/0fkqdf v'nfpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf lwtf]kq lgisfzg ubf{
ljj/0fkq hf/L ug'{ cfjZos kg]{ 5}g M–
-s_ g]kfn /fi6« a}+sn] hf/L u/]sf] lwtf]kq,
-v_ g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ hdfgtdf hf/L ul/Psf] lwtf]kq,
-u_ Ps k6sdf a9Ldf krf;hgf;Dd JolQmnfO{ laqmL ug]{ u/L k|:tfj ul/Psf]
lwtf]kq,
-3_ cfˆgf sfdbf/ jf sd{rf/Lx?nfO{ hf/L ul/Psf] lwtf]kq,
-ª_ af]8{n] ljj/0fkq hf/L gu/L lgisfzg tyf laqmL ug{ :jLs[lt lbPsf]
lwtf]kq .
#!= ljj/0fkqsf] :jLs[lt M nufgLstf{x?n] lgisfzgstf{sf] ;DklQ tyf bfloTj, cfly{s l:ylt,
gfkmf–gf]S;fg, eljiodf ck]lIft s'/fx? ;DaGwdf d"NofÍg ug{ kof{Kt x'g] hfgsf/Lx?
;dfj]z ePsf] ljj/0fkq dfq af]8{n] :jLs[t ug]{5 .
#@= ljj/0fkqdf pNn]v x'g' kg]{ s'/fx? M ljj/0fkqdf pNn]v x'g' kg]{ ;fdfGo s'/fx?,
lgisfzgstf{sf] k"FhL tyf cGo hfgsf/L, lgisfzgstf{n] ug]{ d'Vo sfdx?, sfg"gL sf/afxL
;DaGwL hfgsf/L, lgisfzgstf{sf] cfly{s l:ylt, ;fdfGo k|zf;g, Joj:yfkg tyf ljj/0fkq
14
/ ljj/0fkqdf ;dfj]z cfly{s ljj/0f tof/ ug]{ ljz]if1 ;DaGwL hfgsf/L tyf cGo s'/fx?
tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
##= ljj/0fkqdf n]lvPsf] s'/fsf] hjfkmb]xL M -!_ af]8{df lwtf]kq btf{ u/fO{ lgisfzg cg'dlt
k|fKt ug]{ k|of]hgsf] nflu af]8{ ;dIf k]z ul/Psf] ljj/0fkqdf pNn]v ul/Psf ljj/0f tyf
hfgsf/L ;DaGwL sfuhftx?sf] ;Totfk|lt ;DalGwt ;+ul7t ;+:yf / ;f] ljj/0fkqdf
;xL5fk ug]{ ;~rfns tyf To:tf] ljj/0fkq tof/ ug]{ ljz]if1n] JolQmut jf ;fd"lxs?kdf
hjfkmb]xL jxg ug'{ kg]{5 .
-@_ s'g} JolQmn] ljj/0fkqdf n]lvPsf s'/fx?df ljZjf; u/L lwtf]kq vl/b ul/;s]kl5
ljj/0fkqdf n]lvPsf s'/fx? abgLot ;fy jf hfgLhfgL e'm§f] jf unt pNn]v ul/Psf]
sf/0faf6 nufgLstf{nfO{ s'g} xflg gf]S;fgL ePdf pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;+:yf, ;~rfns
jf ljj/0fkq tof/ ug]{ ljz]if1x?n] To:tf] xflg gf]S;fgLsf] Ifltk"lt{ Joxf]g'{ kg]{5 .
t/ ljj/0fkqdf n]lvPsf s'/f abgLot ;fy jf hfgLhfgL lg0f{o ug'{eGbf cufj}
/fhLgfdf lbg] jf ljj/0fkq e'm§f] ePsf] s'/f yfxf lyPg egL k|dfl0ft ug]{ ;~rfnsn] To:tf]
Ifltk"lt{ Joxf]g'{ kg]{ 5}g .
-#_ ;+ul7t ;+:yfn] af]8{df k]z u/]sf] ljj/0fkq, ;"rgf, hfgsf/L jf ljj/0f e'm§f
ePsf] sf/0f s'g} nufgLstf{nfO{ xflg gf]S;fgL k/]df Ifltk"lt{ e/fO{ dfUg nufgL u/]sf] Ps
jif{leqdf cfk"mnfO{ yfxf ePsf] ldltn] k}+tL; lbgleq ;DalGwt lhNnf cbfntdf ph'/ ug{
;Sg]5 .
#$= ;+ul7t ;+:yfn] ;"rgf ug'{ kg]{ M -!_ lwtf]kq lgisfzg ug]{ ;+ul7t ;+:yfn] af]8{ tyf
z]o/jfnfx?nfO{ b]xfosf s'/fx?sf ;DaGwdf oyf;Dej l56f] hfgsf/L pknAw u/fpg' kg]{5
M–
-s_ cfˆgf] cfly{s l:yltsf] d"NofÍg ug{ cfjZos / ;xfos x'g] s'/f,
-v_ lwtf]kq ahf/sf] sf/f]af/nfO{ jf lwtf]kqsf] d"NonfO{ c;/ kfg]{
hfgsf/L .
-@_ lwtf]kq lgisfzg ug]{ ;+ul7t ;+:yfn] pkbkmf -!_ df n]lvPsf s'/fx?sf cltl/Qm
tf]lsP adf]lhdsf] ;"rgf tyf hfgsf/L ;d]t af]8{ tyf z]o/jfnfx?nfO{ pknAw u/fpg'
kg]{5 .
#%= ;"rLs/0f /2 ePdf To;sf] Ifltk"lt{ M s'g} lwtf]kq lgisfzg ug]{ ;+ul7t ;+:yfn] lwtf]kq
ahf/;Fu ;Demf}tf u/L lwtf]kq ;"rLs/0f u/fPsf]df To:tf] ;+ul7t ;+:yfn] of] P]g jf o;
P]g cGtu{t ag]sf] lgod jf ljlgod adf]lhd kfngf ug'{ kg]{ s'/f kfngf gu/]sf] sf/0faf6
lwtf]kq ahf/n] To:tf] lwtf]kqsf] ;"rLs/0f /2 u/]df To;/L ;"rLs/0f /2 ePsf] sf/0fn]
15
z]o/jfnfn] s'g} xflg gf]S;fgL Joxf]g'{ k/]df ;f] ;+ul7t ;+:yfsf ;~rfnsx?n] JolQmut jf
;fd"lxs ?kdf To:tf] z]o/jfnfnfO{ Ifltk"lt{ ltg'{ kg]{5 .
kl/R5]b–$
lwtf]kq ahf/ ;DaGwL Joj:yf
#^= lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{ cg'dltkq lng' kg]{ M -!_ lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{ rfxg]n]
o; P]g adf]lhd af]8{af6 lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkq lng' kg]{5 .
-@_ s;}n] klg o; P]g adf]lhd af]8{af6 cg'dltkq k|fKt gu/L lwtf]kq ahf/
;~rfng ug{ jf lwtf]kq vl/b, laqmL jf ljlgdo ug{ u/fpg kfpg] 5}g / To:tf] cg'dltkq
k|fKt gu/L s;}n] lwtf]kq ahf/sf] gfd k|of]u ug{ ;d]t x'Fb}g .
-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] P]g k|f/De x'Fbfsf avt
;~rfngdf /x]sf] g]kfn lwtf]kq ljlgdo ahf/n] of] P]g k|f/De ePsf] ldltn] Ps jif{leq
o; P]g adf]lhd lwtf]kq ljlgdo ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkq k|fKt ug{sf] nflu af]8{
;dIf lgj]bg lbO;Sg' kg]{5 . ;f] cjlwleq g]kfn lwtf]kq ljlgdo ahf/n] o; P]g adf]lhd
lwtf]kq ljlgdo ahf/ ;~rfng ug{ s'g} jfwf k'u]sf] dflgg]5}g .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlwleq g]kfn lwtf]kq ljlgdo ahf/n] lwtf]kq ahf/
;~rfng ug]{ cg'dltkqsf] nflu af]8{ ;dIf lgj]bg glbPdf ;f] cjlw ;dfKt ePkl5 g]kfn
lwtf]kq ljlgdo ahf/n] lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{ kfpg] 5}g .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] P]g k|f/De ePkl5 k|rlnt
sDkgL ;DaGwL sfg"g adf]lhd ;Lldt bfloTjsf] sDkgLsf] ?kdf s'g} lwtf]kq ahf/sf]
;+:yfkgf ubf{ sDkgL /lhi6«f/sf] sfof{non] af]8{sf] l;kmfl/;df dfq ug]{5 .
#&= lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkqsf] nflu lgj]bg lbg'kg]{ M -!_ ;+ul7t ;+:yfn] dfq
lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkqsf] nflu af]8{df lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ ;+ul7t ;+:yfn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgj]bg tf]lsPsf] 9fFrfdf tf]lsP
adf]lhdsf ljj/0f tyf sfuhft / b:t'/ ;d]t ;+nUg /fvL af]8{ ;dIf lbg' kg]{5 .
#*= lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkq lbg] M -!_ bkmf #& adf]lhd lgj]bg k|fKt ePdf af]8{n]
cfjZos hfFra'em u/L b]xfosf s'/fdf af]8{ ;Gt'i6 ePdf lgj]bs ;+ul7t ;+:yfnfO{ tf]lsP
adf]lhdsf] 9fFrfdf lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkq lbg ;Sg]5 M–
-s_ lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkq lb+bf nufgLstf{ / ;j{;fwf/0fsf]
lxt x'G5 jf lwtf]kq ahf/sf] plrt ;~rfngsf] nflu To:tf] cg'dltkq
lbg cfjZos 5 eGg] nfu]df,
-v_ lgj]bs ;+ul7t ;+:yfn] pkbkmf -@_ df plNnlvt s'/fx? k"/f u/]sf] ePdf .
16
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkq lngsf nflu af]8{
;dIf lgj]bg lbg] ;+ul7t ;+:yfn] b]xfosf s'/fx? lgj]bgdf pNn]v ug'{ kg]{5 M–
-s_ ;+ul7t ;+:yf :yfkgf ug]{ sfg"gL Joj:yf jf k|aGwkqdf ;f] ;+ul7t ;+:yf
lwtf]kq ahf/sf] :yfkgf / ;~rfng ug]{ p2]Zo lnO{ :yfkgf ePsf],
-v_ ;+ul7t ;+:yfn] lwtf]kq ahf/ ;~rfng u?~h]n kfFr s/f]8 ?k}ofFdf g36\g]
u/L af]8{n] tf]lslbP adf]lhdsf] r'Qmf kF"hL sfod /fVg],
-u_ ;+ul7t ;+:yfn] af]8{nfO{ ;Gt'i6 x'g] u/L lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{
cfjZos Joj:yf k"jf{wf/ tyf ;'ljwf k|bfg ug{ ;Sg] kof{Kt cfwf/x? /x]sf],
-3_ cfk"m dfk{mt sf/f]af/ x'g] lwtf]kqnfO{ dfGotf k|bfg ug{ ;"rLs/0f jf To:t}
cGo Joj:yf ug]{ ;DaGwL s'/f,
-ª_ ;+ul7t ;+:yfn] lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{sf nflu k|:tfj u/]sf] ljlgod
tyf sf/f]af/ ;~rfng ;DaGwL Joj:yf tyf cjnDag ug]{ k4ltaf6
lwtf]kq sf/f]af/ lgoldt ?kdf ;~rfng eO{ nufgLstf{sf] lxt ;+/If0f x'g]
s'/f,
-r_ lwtf]kq ahf/df ePsf sf/f]af/x?sf] lx;fa /fkm;fkm ug]{ / To;sf] clen]v
tyf sf/f]af/sf] ljj/0fx? k|sfzg ug{ pko'Qm Joj:yf u/]sf],
-5_ cfˆgf] ;b:ox?n] u/]sf] sf/f]af/sf ;DaGwdf k/]sf ph'/Lx?sf ;DaGwdf
plrt tj/n] 5fglag ug{ ;Sg] s'/f,
-h_ cfˆgf] ;b:ox?n] s/f/ adf]lhd bfloTj k"/f gu/]df tt\;DaGwdf ljlgoddf
pNn]v eP adf]lhd sf/afxL ul/g] s'/f .
#(= af]8{n] zt{x? tf]Sg ;Sg] M -!_ af]8{n] lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkq k|bfg ubf{ k"FhL
ahf/sf] cj:yf, lwtf]kq ahf/sf] :j:y ;~rfng tyf nufgLstf{x?sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL
cfjZos zt{x? tf]Sg ;Sg]5 . o:tf] zt{sf] kfngf ug]{ st{Jo ;DalGwt lwtf]kq ahf/sf]
x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] zt{df af]8{n] cfjZostf cg';f/ k"FhL ahf/sf]
cj:yf, lwtf]kq ahf/sf] :j:y ;~rfng tyf nufgLstf{x?sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL yk36
tyf x]/km]/ ug{ ;Sg]5 .
$)= lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{ cg'dltkq lbg OGsf/ ug{ ;lsg] M -!_ bkmf #* df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg af]8{n] b]xfosf cj:yfdf ;+ul7t ;+:yfnfO{ lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{
cg'dltkq lbg OGsf/ ug{ ;Sg]5 M–
-s_ pBf]u tyf Joj;fosf] ljsf; / ljBdfg lwtf]kq sf/f]af/sf] ;DefJotfsf]
cfwf/df lwtf]kq ahf/sf] ;~rfng ug{ cfjZos gePdf,
17
-v_ nufgLstf{sf] lxtsf] ;+/If0fsf] lgldQ lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{ lbg'
plrt / pko'Qm gb]lvPdf .
-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt cj:yfdf s'g} ;+ul7t ;+:yfnfO{ lwtf]kq ahf/ ;~rfng
ug]{ cg'dltkq glbg] ePdf af]8{n] ;f]sf] sf/0f v'nfO{ ;DalGwt ;+ul7t ;+:yfnfO{ ;"rgf ug'{
kg]{5 .
$!= Go"gtd k"FhL / cfly{s ;|f]t M lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ ;+ul7t ;+:yfsf] r'Qmf k"FhL kfFr
s/f]8 ?k}ofFdf g36\g] u/L ;do ;dodf af]8{n] tf]lslbP adf]lhd x'g' kg]{5 / ;f] ;+:yfn]
cfk"mn] ;~rfng ug]{ ahf/ Joj:yfsf] lgldQ kof{Kt cfly{s ;|f]t /fv]sf] x'g' kg]{5 .
$@= lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkqsf] cjlw / gjLs/0f M -!_ lwtf]kq ahf/ ;~rfng
ug{ k|bfg ul/Psf] cg'dltkq h'g cfly{s jif{df hf/L ul/Psf] xf] ;f]xL cfly{s jif{sf]
cGTo;Dd dfq sfod /xg]5 .
-@_ lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ ;+ul7t ;+:yfn] k|To]s cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] tLg
dlxgfleq tf]lsP adf]lhdsf] jflif{s z'Ns af]8{df a'emfO{ lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{
cg'dltkq gjLs/0f ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] Dofbleq jflif{s z'Ns a'emfO{ To:tf] cg'dltkq gjLs/0f
ug{ g;s]df ;f] Dofb ;dfKt ePsf] tLg dlxgf;Dd jflif{s z'Nssf] kRrL; k|ltzt hl/afgf
lt/L ;f] cg'dltkq gjLs/0f u/fpg ;lsg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] Dofbleq klg To:tf] cg'dltkq gjLs/0f gu/fpg] ;+ul7t
;+:yfn] k|fKt u/]sf] lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkq vf/]h x'g]5 .
$#= dfGotf k|bfg u/]sf] lwtf]kqsf] sf/f]af/ u/fpg' kg]{ M -!_ ;+ul7t ;+:yfn] lgisfzg u/]sf
lwtf]kqx? lwtf]kq ahf/n] cfˆgf] ljlgodfjnLdf tf]lsP adf]lhd ;"rLs/0f u/L jf To:t}
cGo Joj:yf u/L sf/f]af/ ug{ dfGotf k|bfg u/]sf] lwtf]kqsf] nflu dfq ahf/ Joj:yfkg
ug'{ kg]{5 .
-@_ lwtf]kq ahf/df ;"rLs/0f gePsf lwtf]kq vl/b, laqmL jf ljlgdo ;DaGwL sfd
sf/afxL tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
$$= lwtf]kq ahf/sf] Joj:yfksLo lhDd]jf/L M lwtf]kq ahf/n] u/]sf] lwtf]kq sf/f]af/sf]
Joj:yfkgsf ;DaGwdf ;f] lwtf]kq ahf/sf] ;~rfns ;ldltn] lhDd]jf/L lng]5 .
$%= lwtf]kq ahf/sf] sfd, st{Jo / clwsf/ M lwtf]kq ahf/sf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo
adf]lhd x'g]5 M–
-s_ cfk"m dfk{mt x'g] lwtf]kq sf/f]af/nfO{ kf/bzL{, :jR5 / lgoldt ?kdf
;~rfng ug]{ u/fpg],
18
-v_ lwtf]kq ahf/ ;~rfng ubf{ ;j{;fwf/0f nufgLstf{sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL
ug]{ u/fpg],
-u_ cfˆgf] ;b:ox?nfO{ of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf lgod tyf
ljlgodx?sf] k"0f{ ?kdf kfngf ug{ nufpg] / o; ;DaGwL s'/fsf] cg'udg
/ ;'kl/j]If0f ug]{ u/fpg],
-3_ lwtf]kq sf/f]af/ ug{ kof{Kt / ;'ljwfo'Qm sf/f]af/ :ynsf] Joj:yf ug]{,
-ª_ sf/f]af/ ;~rfng ug{ ;Ifd sd{rf/Lx?sf] Joj:yf ug]{,
-r_ cfsl:ds tyf ;'/Iff Joj:yfsf nflu kof{Kt ;'ljwf / plrt k4ltsf]
Joj:yf ug]{,
-5_ lwtf]kqsf] ljlgdo jf vl/b laqmLsf] k|aGw ug{sf] nflu ;"rLs/0f ug{
u/fpg / ;b:otf ;DaGwL Joj:yf ug{ af]8{sf] :jLs[lt lnO{ ljlgod
agfpg],
-h_ lwtf]kq ahf/ ;~rfngsf] nflu cGo cfjZos sfo{x? ug]{ u/fpg] .
$^= lwtf]kq ahf/n] hfgsf/L lbg'kg]{ M lwtf]kq ahf/n] b]xfosf s'/f cfk"mn] yfxf kfpgf ;fy
;f]sf] hfgsf/L af]8{nfO{ lbg' kg]{5 M–
-s_ cfˆgf] s'g} ;b:oaf6 s'g} cfly{s clgoldttf ePsf] jf ;f] ;b:on] u/]sf]
sfd sf/afxLaf6 To:tf] ;b:osf] cfly{s x}l;ot zÍf:kb b]lvPdf,
-v_ cfˆgf] s'g} ;b:on] cfk"mn] kfngf ug'{ kg]{ bfloTj sfg"g adf]lhd k"/f
gu/]df jf k"/f ug{ c;Ifd ePsf] eGg] b]lvPdf,
-u_ cfˆgf] s'g} ;b:on] cfly{s lgod tyf ljlgodsf] kfngf gu/]df jf ug{
g;Sg] cj:yf b]lvPdf,
-3_ tf]lsP adf]lhdsf] cGo hfgsf/Lx? .
$&= lwtf]kq ahf/n] k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{ M lwtf]kq ahf/n] cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] tLg
dlxgfleq ;f] cfly{s jif{df cfk"mn] u/]sf] sfd sf/afxL ;DaGwL k|ltj]bg af]8{ ;dIf k]z ug'{
kg]{5 .
$*= lwtf]kq ahf/n] lgb]{zg lbg ;Sg] M -!_ lwtf]kq ahf/ dfk{mt lwtf]kq sf/f]af/ u/fpg]
;+ul7t ;+:yfn] lwtf]kq ahf/;Fu u/]sf] ;Demf}tfsf] pNn+3g u/]df jf lwtf]kq sf/f]af/nfO{
:jR5 / lgoldt agfpg jf nufgLstf{sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL To:tf] ;+ul7t ;+:yfnfO{
lgb]{zg lbg cfjZos 5 eGg] nfu]df lwtf]kq ahf/n] To:tf] ;+ul7t ;+:yfnfO{ cfjZos
lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lbPsf] lgb]{zgsf] kfngf ug]{ st{Jo ;DalGwt ;+ul7t
;+:yfsf] x'g]5 .
19
$(= lwtf]kq sf/f]af/sf] ;Ldf lgwf{/0f ug{ ;Sg] M -!_ af]8{n] Ps k6sdf sf/f]af/ ug{ ;lsg]
lwtf]kqsf] ;Ldf jf s'g} Ps JolQmn] Ps k6sdf vl/b laqmL u/L cfk"mn] wf/0f ug{ ;Sg]
lwtf]kqsf] ;Ldf tf]lsP adf]lhd lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;Ldf tf]Sbf lwtf]kqsf] lsl;d jf sf/f]af/sf] lsl;dsf]
cfwf/df 5'§f5'§} ;Ldf tf]Sg ;lsg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ sf] ;j{;fdfGotfdf k|lts"n c;/ gkg]{ u/L af]8{n] tf]lsP adf]lhd Ps
;dodf s'g} lsl;dsf] lwtf]kqdf Ps JolQmn] cfˆgf] :jfldTjdf /fVg kfpg] clwstd xb
tf]Sg jf lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .
%)= lwtf]kq ahf/n] b:t'/ a'emfpg' kg]{ M -!_ lwtf]kq ahf/df x'g] lwtf]kqsf] vl/b, laqmL,
ljlgdo afkt tf]lsP adf]lhd nfUg] lwtf]kq sf/f]af/ b:t'/ p7fO{ lwtf]kq ahf/n] af]8{nfO{
a'emfpg' kg]{5 .
t/ To:tf] b:t'/ s'n lwtf]kq sf/f]af/ /sdsf] )=)# k|ltzteGbf a9L x'g] 5}g .
-@_ lwtf]kq ahf/n] k|To]s dlxgfsf] d;fGtleq cl3Nnf] dlxgfdf k|fKt ePsf] pkbkmf
-!_ adf]lhd tf]lsPsf] b:t'/ afktsf] /sd af]8{df a'emfpg' kg]{5 . o; bkmfsf] kfngf gug]{
lwtf]kq ahf/n] o; P]g adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ df tf]lsPsf] Dofbleq lwtf]kq sf/f]af/ b:t'/ af]8{ ;dIf bflvn gug]{
lwtf]kq ahf/;Fu af]8{n] ;os8f bz k|ltztsf b/n] x'g cfpg] Aofh ;d]t hf]8L lwtf]kq
sf/f]af/ b:t'/ afkt lng' kg]{ /sd c;'n pk/ ug]{5 .
%!= lwtf]kq ahf/n] af]8{nfO{ ;xof]u ug'{ kg]{ M lwtf]kq ahf/n] af]8{nfO{ o; P]g adf]lhdsf] sfo{
;Dkfbg ug{sf] lgldQ cfjZos ;xof]u ug'{ kg]{5 . To;/L ;xof]u ug]{ qmddf lwtf]kq
sf/f]af/ ;DaGwL jf cGo s'g} vf; ljifodf af]8{n] s'g} hfgsf/L jf k/fdz{ dfu]df ;f] ;d]t
af]8{nfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 .
%@= sf/afxLsf] hfgsf/L lbg'kg]{ M lwtf]kq ahf/n] cfˆgf] s'g} ;b:onfO{ s'g} sf/afxL ug]{
;DaGwdf :ki6Ls/0f dfu u/]sf] jf To:tf] ;b:osf] ;b:otf lgnDag jf vf/]h u/]sf] jf
To:tf] ;b:onfO{ s'g} hl/afgf u/]sf] jf cGo s'g} sf/afxL u/]sf] eP To:tf] sf/afxL u/]sf]
;ft lbgleq ;DalGwt ;b:osf] gfd / sf/afxL ;DaGwL ljj/0f tyf sf/afxL ug'{ kg]{ sf/0f
;d]t v'nfO{ ;f]sf] hfgsf/L af]8{nfO{ lbg' kg]{5 .
%#= lwtf]kq ahf/n] Ifltk"lt{ sf]ifsf] Joj:yf ug'{ kg]{ M -!_ lwtf]kq ahf/n] nufgLstf{x?nfO{ x'g
;Sg] ;Defljt Ifltaf6 hf]ufpg af]8{n] tf]lslbP adf]lhd Pp6f Ifltk"lt{ sf]ifsf] :yfkgf /
;~rfng ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifdf hDdf /x]sf] /sd tf]lsP adf]lhd Ifltk"lt{ Joxf]g{
k|of]u x'g]5 .
20
%$= Ifltk"lt{ sf]ifsf] ;~rfng ;DaGwL Joj:yf M bkmf %# jf %% adf]lhd :yfkgf x'g] Ifltk"lt{
sf]ifsf] ;~rfngsf ;DaGwdf lgodfjnLdf b]xfosf Joj:yf ul/g]5 M–
-s_ sf]ifdf /sd hDdf ug]{ ;DaGwL Joj:yf,
-v_ sf]ifaf6 Ifltk"lt{:j?k lbg] clwstd /sd,
-u_ sf]ifsf] n]vf / n]vfk/LIf0f ;DaGwL Joj:yf,
-3_ Ifltk"lt{ sf]ifaf6 /sd k|fKt ug{ bfaL ug{ kfpg] cj:yf / bfaL ug]{
sfo{ljlw,
-ª_ Ifltk"lt{ sf]ifdf bfaL gnfUg] cj:yfx?,
-r_ Ifltk"lt{ sf]ifaf6 bfaL adf]lhd /sd lbg] ;DaGwdf sf/afxL tyf lg0f{o ug]{
tl/sf,
-5_ Ps JolQmnfO{ Ifltk"lt{:j?k lbg ;lsg] clwstd /sdsf] xb,
-h_ Ifltk"lt{ bfaLsf ;Gbe{df 5fglag ug]{ ;DaGwdf cfjZos cGo s'/fx?,
-em_ lwtf]kq ahf/sf] cg'dltkq vf/]h ePdf ul/g] Joj:yfx?,
-`_ Ifltk"lt{sf ;DaGwdf cfjZos cGo Joj:yfx? .
%%= af]8{n] Ifltk"lt{ ;DaGwL Joj:yf ug{ ;Sg] M lwtf]kq ahf/n] nufgLstf{x?nfO{ x'g ;Sg]
;Defljt Ifltaf6 hf]ufpg bkmf %# adf]lhd Ifltk"lt{ sf]ifsf] :yfkgf / ;~rfng ug{
g;s]df jf tf]lsP adf]lhd lbg' kg]{ Ifltk"lt{sf] /sd glbPdf jf lbg g;s]df af]8{n] tf]lsP
adf]lhd Ifltk"lt{ sf]ifsf] :yfkgf / ;~rfng ug{ jf lbg' kg]{ Ifltk"lt{sf] /sd tf]lsP
adf]lhd lbnfpg] ;DaGwdf cfjZos Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
kl/R5]b–%
lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq ;DaGwL Joj:yf
%^= lwtf]kq Joj;fo ug{ cg'dltkq lng' kg]{ M -!_ lwtf]kq Joj;fo ug{ rfxg] sDkgL jf ;+:yfn]
o; P]g adf]lhd af]8{af6 lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug]{ cg'dltkq lng' kg]{5 .
-@_ s;}n] klg o; P]g adf]lhd af]8{af6 lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq k|fKt gu/L
lwtf]kq Joj;fo ug{ kfpg] 5}g .
%&= lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkqsf] nflu lgj]bg lbg'kg]{ M -!_ lwtf]kq Joj;fo ug{ rfxg]
sDkgL jf ;+:yfn] tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf tf]lsP adf]lhdsf] ljj/0f, sfuhft / b:t'/
;+nUg u/L lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkqsf] nflu af]8{ ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lbOg] lgj]bgdf b]xfosf s'/fx? v'nfOPsf] x'g' kg]{5 M–
-s_ lwtf]kq Joj;fosf] lsl;d / k|bfg ug]{ ;]jfsf ;DaGwdf,
-v_ lwtf]kq Joj;fo ug{ k|ltlglw lgo'Qm ug]{ / To:tf] Joj;fo c?;Fu ldnL
ug]{ eP ;f] ;DaGwL s'/f,
21
-u_ lwtf]kq ahf/sf] ;b:otf lnP/ dfq Joj;fo ug{ kfpg] tf]lsP adf]lhdsf
Joj;foLsf xsdf ;DalGwt lwtf]kq ahf/sf] l;kmfl/;kq,
-3_ k|:tfljt lwtf]kq Joj;fo ug{ ;Ifd ePsf] s'/f k|dfl0ft ug]{ cfwf/x? /
af]8{n] tf]lslbPsf] cGo hfgsf/L .
%*= lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq lbg] M -!_ bkmf %& adf]lhd lgj]bg k|fKt ePdf af]8{n]
cfjZos hfFra'em u/L b]xfosf cfwf/df lgj]bsnfO{ tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf lwtf]kq
Joj;fo ug]{ cg'dltkq lbg ;Sg]5 M–
-s_ pkbkmf -@_ df plNnlvt cj:yfx?sf] cfwf/df lgj]bsn] of] P]g jf o; P]g
cGtu{t ag]sf] lgod tyf ljlgodsf cwLgdf /xL lwtf]kq Joj;fo ug{
;S5 eGg] nfu]df,
-v_ lwtf]kq Joj;fo ug{ lgo'Qm u/]sf] k|ltlglwn] k|fKt u/]sf] tflnd / z}lIfs
of]Uotf .
-@_ lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkqsf] nflu lgj]bg lbg] sDkgL jf ;+:yfdf sfo{/t
sfo{sf/L k|d'v, ;~rfns, ;DalGwt clws[tx? tyf k|ltlglwsf ;DaGwdf b]xfosf s'/fx?nfO{
;d]t x]l/g]5 M–
-s_ cfly{s x}l;ot,
-v_ z}lIfs of]Uotf, tflnd / ;DalGwt sfddf cg'ej,
-u_ lwtf]kq Joj;fo ug{ rflxg] cg'ej,
-3_ ;fdflhs x}l;ot tyf rl/q .
-#_ o; bkmfdf dfly h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lwtf]kq bnfnL tyf nufgL
k/fdz{ ;]jf afx]s cGo lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq klAns lnld6]8 sDkgL jf k|rlnt
sfg"g adf]lhd :yfkgf ePsf] ;+ul7t ;+:yfnfO{ dfq lbOg]5 .
-$_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg af]8{n] k"FhL ahf/ tyf
nufgLstf{sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL s'g} lwtf]kq Joj;foLnfO{ lwtf]kq Joj;fosf] lsl;ddWo]
s'g} lwtf]kq Joj;fo ug{ gkfpg] u/L cg'dltkq k|bfg ug{ ;Sg]5 .
%(= af]8{n] zt{x? tf]Sg ;Sg] M -!_ af]8{n] lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq k|bfg ubf{ k"FhL
ahf/sf] cj:yf, lwtf]kq Joj;fosf] :j:y ;~rfng tyf nufgLstf{x?sf] lxtsf] ;+/If0fnfO{
Wofgdf /fvL cfjZos zt{x? tf]Sg ;Sg]5 .
-@_ af]8{n] pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lslbPsf zt{x?sf] kfngf ug]{ st{Jo lwtf]kq
Joj;fo ug{ cg'dltkq k|fKt u/]sf sDkgL jf ;+:yfsf] x'g]5 .
22
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] zt{df af]8{n] cfjZostf cg';f/ k"FhL ahf/sf]
cj:yf, lwtf]kq Joj;fosf] :j:y ;~rfng tyf nufgLstf{x?sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL
yk36 tyf x]/km]/ ug{ ;Sg]5 .
^)= lwtf]kq Joj;fo ug{ cg'dltkq lbg OGsf/ ug{ ;Sg] M af]8{n] b]xfosf cj:yfdf s'g} sDkgL
jf ;+:yfnfO{ lwtf]kq Joj;fo ug{ cg'dltkq lbg OGsf/ ug{ ;Sg]5 M–
-s_ ;fx"sf] C0f ltg{ g;sL bfdf;fxLdf k/]sf] k|dfl0ft ePdf,
-v_ To:tf] cg'dltkqsf] nflu lbOg] lgj]bg ;fy of] P]g jf o; P]g cGtu{t
ag]sf] lgod adf]lhd ;+nUg ug'{ kg]{ sfuhft tyf ljj/0f jf af]8{n]
tf]lslbPsf] cGo s'g} s'/f ;+nUg gu/]df,
-u_ bkmf %* sf] pkbkmf -@_ df plNnlvt s'/fx?nfO{ x]bf{ lwtf]kq Joj;fo ug]{
cg'dltkq lbg pko'Qm x'g] gb]lvPdf .
^!= lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkqsf] cjlw / gjLs/0f M -!_ o; P]g adf]lhd lwtf]kq Joj;fo
ug{ lwtf]kq Joj;foLnfO{ lbOPsf] cg'dltkq h'g cfly{s jif{df hf/L ul/Psf] xf] ;f]xL cfly{s
jif{sf] cGTo;Dd dfq sfod /xg]5 .
-@_ lwtf]kq Joj;foLn] k|To]s cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] tLg dlxgfleq tf]lsP
adf]lhdsf] jflif{s z'Ns af]8{nfO{ a'emfO{ To:tf] cg'dltkq gjLs/0f ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] Dofbleq jflif{s z'Ns a'emfO{ gjLs/0f ug{ g;s]df ;f]
Dofb ;dfKt ePsf] tLg dlxgf;Dd jflif{s z'Nssf] kRrL; k|ltzt hl/afgf lt/L To:tf]
cg'dltkq gjLs/0f u/fpg ;lsg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] Dofbleq klg To:tf] cg'dltkq gjLs/0f gu/fpg] lwtf]kq
Joj;foLsf] cg'dltkq af]8{n] vf/]h u/L ;f]sf] ;"rgf ;j{;fwf/0fsf] hfgsf/Lsf] nflu
k|sfzg ug'{ kg]{5 .
^@= ;xfos sDkgL dfk{mt lwtf]kq Joj;fo ug{ tf]Sg ;Sg] M o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg af]8{sf] l;kmfl/;df g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L
k|rlnt sfg"g adf]lhd :yfkgf ePsf a}+s jf ljQLo ;+:yfn] cfˆgf] ;xfos sDkgL
dfk{mtdfq lwtf]kq Joj;fo ug{ kfpg] u/L tf]lslbg ;Sg]5 .
t/ To:tf] ;xfos sDkgLn] lwtf]kq Joj;fo afx]s c? sfd ug{ ;Sg] 5|}g .
^#= lwtf]kq Joj;fosf] lsl;d M -!_ o; P]gsf] k|of]hgsf] nflu lwtf]kq Joj;fonfO{ b]xfo
adf]lhdsf] lsl;ddf ljefhg ul/g]5 M–
-s_ lwtf]kq bnfnL,
-v_ lwtf]kq Jofkf/,
-u_ lgisfzg tyf laqmL k|aGw,
23
-3_ nufgL Joj:yfkg,
-ª_ nufgL k/fdz{ ;]jf,
-r_ ;fd"lxs nufgL sf]if Joj:yfkg,
-5_ lwtf]kq btf{ jf lwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf jf l8kf]lh6/L -s:6f]l8on_
;]jf,
-h_ lwtf]kq sf/f]af/sf] lx;fa /fkm;fkm ug]{ ;DaGwL ;]jf,
-em_ ahf/ lgdf{tf,
-`_ o; P]g adf]lhd af]8{n] lwtf]kq Joj;fo egL tf]lslbPsf] cGo sfo{ .
-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt lwtf]kq Joj;fosf] sfo{If]q tyf cGo Joj:yf tf]lsP
adf]lhd x'g]5 .
^$= k|ltlglw gtf]sL lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq glbOg] M -!_ lwtf]kq bnfnsf] k|ltlglwsf]
?kdf sfd ug]{ sDtLdf Pshgf JolQm gtf]sL s;}nfO{ klg lwtf]kq bnfnLsf] ?kdf lwtf]kq
Joj;fo ug{ cg'dltkq lbOg] 5}g .
-@_ lwtf]kq Jofkf/Lsf] k|ltlglwsf] ?kdf sfd ug]{ sDtLdf Pshgf JolQm gtf]sL
s;}nfO{ klg lwtf]kq Jofkf/Lsf] ?kdf lwtf]kq Joj;fo ug{ cg'dltkq lbOg] 5}g .
-#_ of]hgf Joj:yfkssf] k|ltlglwsf] ?kdf sfd ug]{ sDtLdf Pshgf JolQm gtf]sL
s;}nfO{ klg ;fd"lxs nufgL of]hgf tyf nufgL sf]if Joj:yfkg ;DaGwL lwtf]kq Joj;fo
ug{ cg'dltkq lbOg] 5}g .
-$_ lwtf]kq Joj;foLn] k|ltlglw tf]Sbf k"/f ug'{ kg]{ sfo{ljlw, of]Uotf tyf Joj:yfx?
tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
^%= cflwsfl/s k|ltlglw M -!_ s'g} klg JolQm lwtf]kq Joj;foLsf] k|ltlglw lgo'Qm ePsf] s'/f
pkbkmf -#_ adf]lhd af]8{df btf{ ePkl5 dfq To:tf] JolQm ;f] lwtf]kq Joj;foLsf] nflu
cflwsfl/s k|ltlglw dflgg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|ltlglw lgo'Qm ePsf] s'/f af]8{df btf{ ubf{ lwtf]kq
Joj;foLn] k|ltlglw lgo'Qm u/]sf] s'/f / k|ltlglw lgo'Qm x'g] JolQmn] klg cfk"m ;f] lwtf]kq
Joj;foLsf] k|ltlglw x'g d~h'/ u/]sf] s'/f af]8{nfO{ ;"rgf ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;"rgf k|fKt ePsf] kGw| lbgleq af]8{n] k|ltlglwsf] gfd,
7]ufgf tyf cGo cfjZos ljj/0f v'nfO{ tf]lsP adf]lhd btf{ lstfadf btf{ u/L To:tf]
k|ltlglwnfO{ k|ltlglw btf{sf] k|df0fkq lbg' kg]{5 .
-$_ s'g} sf/0fn] k|ltlglw / k|ltlglw lgo'Qm ug]{ lwtf]kq Joj;foL aLr k|ltlglw /fVg]
;DaGwdf ePsf] ;Demf}tf /2 ePdf ;f]sf] ;"rgf t'?Gt af]8{nfO{ lbg'kg]{5 / k|ltlglwn] klg
cfk"mn] k|fKt u/]sf] k|df0fkq ;ft lbgleq af]8{df lkmtf{ a'emfpg' kg]{5 .
24
-%_ cflwsfl/s k|ltlglwn] u/]sf] ;Dk"0f{ sfdsf] lhDd]jf/L To;/L cflwsfl/s k|ltlglw
lgo'Qm ug]{ lwtf]kq Joj;foLsf] x'g]5 .
^^= lwtf]kq Joj;foLsf] clwsf/ M -!_ lwtf]kq Joj;foLnfO{ ;'g'jfO{sf] plrt df}sf glbO{ lghn]
k|fKt u/]sf] lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq lgnDag jf vf/]h ul/g] 5}g .
-@_ lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq lgnDag jf vf/]h ubf{ To;sf] lnlvt ;"rgf
;DalGwt lwtf]kq Joj;foLnfO{ lbg'kg]{5 / To:tf] ;"rgfdf To;/L lgnDag jf vf/]h ug'{ kg]{
sf/0f, lgnDag jf vf/]hL nfu" x'g] ldlt / lgnDag ePsf]df lgnDagsf] cjlw pNn]v ug'{
kg]{5 .
-#_ lwtf]kq Joj;foLsf] lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq lgnDag jf vf/]h ug]{ u/L
u/]sf] lg0f{odf lrQ ga'‰g] lwtf]kq Joj;foLn] To:tf] lg0f{o ePsf] ldltn] k}+tL; lbgleq
;DalGWft k'g/fj]bg cbfntdf k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .
^&= lwtf]kq Joj;foLsf] Go"gtd k"FhL / cfly{s ;|f]tM -!_ lwtf]kq Joj;foLn] lwtf]kq Joj;fo
ubf{ tf]lsP adf]lhd Go"gtd k"FhL / cfly{s ;|f]t /fVg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lwtf]kq Joj;foLn] /fVg' kg]{ Go"gtd k"FhL / cfly{s ;|f]t
/fVg g;s]df ;f] s'/fsf] hfgsf/L af]8{nfO{ t'?Gt lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] hfgsf/L af]8{n] k|fKt u/]df To:tf] lwtf]kq Joj;foLnfO{
tf]lsP adf]lhdsf] Go"gtd k"FhL / cfly{s ;|f]t /fVg t'?Gt cfb]z lbg jf tT;DaGwdf
cfjZos cGo lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
^*= lwtf]kq Joj;foLsf] clen]v /fVg' kg]{ M -!_ af]8{n] cg'dltkq k|fKt ;a} lwtf]kq Joj;foLsf]
Pp6f btf{ lstfa v8f u/L cBfjlws clen]v /fVg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd v8f ul/g] btf{ lstfadf b]xfosf s'/fx? ;d]t v'nfO{
lwtf]kq Joj;foLsf] cBfjlws clen]v /fVg' kg]{5 M–
-s_ lwtf]kq Joj;foLsf] gfd / 7]ufgf,
-v_ lwtf]kq Joj;foLnfO{ cg'dltkq lbPsf] ldlt,
-u_ lwtf]kq Joj;fosf] lsl;d,
-3_ cg'dltkqdf plNnlvt zt{x?,
-ª_ cflwsfl/s k|ltlglwsf] gfd / 7]ufgf,
-r_ k|aGws tyf clws[tx?sf] gfd / 7]ufgf,
-5_ lwtf]kq Joj;fo ;DaGwL sfuh tyf clen]v /xg] 7fpF,
-h_ sDkgL jf ;+:yfsf] ;~rfnssf] gfd, sDkgL ;lrjsf] gfd, k|To]s
z]o/jfnfsf] gfd / lnPsf] z]o/ ;+Vof,
-em_ af]8{n] cfjZos / plrt b]v]sf cGo ljj/0fx? .
25
^(= cflwsfl/s k|ltlglwsf] clen]v M -!_ af]8{n] ;a} cflwsfl/s k|ltlglwsf] Pp6f btf{ lstfa
v8f u/L cBfjlws clen]v /fVg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd v8f ul/g] btf{ lstfadf b]xfosf s'/fx? ;d]t v'nfO{
cflwsfl/s k|ltlglwsf] cBfjlws clen]v /flvg]5 M–
-s_ cflwsfl/s k|ltlglwsf] gfd / 7]ufgf,
-v_ cflwsfl/s k|ltlglwsf] ?kdf btf{ ePsf] ldlt,
-u_ k|ltlglw lgo'Qm ug]{ lwtf]kq Joj;foLsf] gfd / 7]ufgf,
-3_ af]8{n] plrt / cfjZos b]v]sf cGo cfjZos ljj/0fx? .
&)= hfgsf/L lbg'kg]{ M lwtf]kq Joj;foLn] b]xfosf s'g} cj:yfdf ;f] ePsf] ldltn] ;ft lbgleq
af]8{nfO{ ;f]sf] lnlvt ;"rgf lbg' kg]{5M–
-s_ cg'dltkqdf pNn]v eP adf]lhdsf] lwtf]kq Joj;fo ug{ 5f]8]df,
-v_ s'g} cflwsfl/s k|ltlglwn] k|ltlglwsf] ?kdf sfo{ ug{ 5f]8]df,
-u_ bkmf ^* adf]lhd v8f ul/Psf] btf{ lstfadf plNnlvt s'g} ljj/0fx?df
x]/km]/ ePdf .
kl/R5]b–^
;fd"lxs nufgL of]hgf
&!= :jLs[lt glnO{ ;fd"lxs nufgL of]hgfsf] ;~rfng ug{ gx'g] M -!_ s;}n] klg o; P]g
adf]lhd af]8{af6 :jLs[lt glnO{ ;fd"lxs nufgL of]hgf ;~rfng ug{ jf b]xfo adf]lhdsf]
s'g} sfd ug{ u/fpg x'Fb}g M–
-s_ ;fd"lxs nufgL of]hgfdf ;xefuL x'g cfdlGqt u/L s'g} lj1fkg ug{ jf
k|ToIf jf ck|ToIf ?kn] To:tf] of]hgfdf ;xefuL x'gsf nflu s'g} klg
lsl;dsf] hfgsf/L ;dfj]z u/L k|:tfj /fVg,
-v_ ;fd"lxs nufgL of]hgfdf ;xefuL x'g s;}nfO{ /fo, ;Nnfx jf k/fdz{ lbg .
-@_ pkbkmf -!_ sf] pNn+3g ug]{n] o; P]g adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] dflgg]5 .
&@= af]8{n] ;fd"lxs nufgL of]hgf ;~rfng ug{ :jLs[lt lbg] M -!_ of]hgf Joj:yfksn] cfk"mn]
Joj:yfkg / ;~rfng ug]{ ;fd"lxs nufgL of]hgf ;~rfng ug'{ cl3 To:tf] of]hgf af]8{df
btf{ u/fO{ ;~rfng ug]{ :jLs[lt lng tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf tf]lsPsf] ljj/0f / b:t'/
;+nUg /fvL af]8{ ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k|fKt ePkl5 af]8{n] cfjZos hfFra'em u/L pko'Qm
b]lvPdf lgj]bg k|fKt u/]sf] ldltn] gAa] lbgleq ;fd"lxs nufgL of]hgf btf{ u/L ;~rfng
ug]{ :jLs[lt k|bfg ug]{5 .
26
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;fd"lxs nufgL of]hgf btf{ u/L ;~rfng ug]{ :jLs[lt k|bfg
ug]{ ;DaGwdf hfFra'em ubf{ s'g} ;"rgf, ljj/0f, hfgsf/L jf sfuhft cfjZos b]lvPdf
af]8{n] ;DalGwt of]hgf Joj:yfks;Fu To:tf] ;"rgf, ljj/0f, hfgsf/L jf sfuhft dfu ug{
;Sg]5 . o;/L dfluPsf] ;"rgf, ljj/0f, hfgsf/L jf sfuhft k|fKt gu/];Dd af]8{n] ;fd"lxs
nufgL of]hgf ;~rfng ug]{ :jLs[lt k|bfg ug]{ 5}g .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;fd"lxs nufgL of]hgf btf{ u/L ;~rfng ug]{ :jLs[lt k|bfg
ubf{ af]8{n] ;xefuLx?nfO{ ;xeflutf ;DaGwL k|df0fkq jf ;f]sf] lg:;f lbg] u/L :jLs[lt
k|bfg ug]{5 .
-%_ af]8{n] of]hgf Joj:yfksnfO{ ;fd"lxs nufgL of]hgf ;~rfng ug{ o; bkmf
adf]lhd :jLs[lt k|bfg ubf{ ;fd"lxs nufgL of]hgfsf] ;~rfng / ;xefuL k|df0fkq hf/L ug]{
;DaGwdf cfjZos zt{x? ;d]t tf]lslbg ;Sg]5 . o;/L tf]lslbPsf] zt{x?df af]8{n]
cfjZostf cg';f/ yk36 jf x]/km]/ ug{ ;Sg]5 .
&#= ;fd"lxs nufgL of]hgfsf] ;~rfng M -!_ of]hgf Joj:yfksn] ;fd"lxs nufgL of]hgf ;~rfng ug]{
p2]Zon] ;xefuLx?sf] cfjZostf / lxtnfO{ Wofgdf /fvL tf]lsP adf]lhd Pp6} jf 5'§f5'§}
lsl;d / gfdaf6 ;fd"lxs nufgL of]hgf ;~rfng ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd of]hgf Joj:yfksn] s'g} of]hgf ;~rfng ug'{ cl3
l8kf]lh6/L;Fu tf]lsP adf]lhd ;Demf}tf ug'{ kg]{5 .
&$= af]8{n] :jLs[lt /2 ug{ ;Sg] M -!_ af]8{n] b]xfosf] cj:yfdf ;fd"lxs nufgL of]hgf ;~rfng
ug{ bkmf &@ adf]lhd lbPsf] :jLs[lt /2 ug{ ;Sg]5 M–
-s_ ;~rfngsf cfjZos zt{x? ;Gtf]ifhgs 9Ëaf6 k"/f ug{ g;s]df,
-v_ ;xefuLx?sf lxtnfO{ Wofgdf /fVbf To:tf] of]hgfnfO{ lg/Gt/tf lbg
pko'Qm x'g] gb]lvPdf,
-u_ of]hgf Joj:yfks / l8kf]lh6/Ln] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod
jf ljlgodsf] pNn+3g u/]df jf of]hgfsf ;DaGwdf af]8{nfO{ s'g} e'm§f
ljj/0f pknAw u/fPdf .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhd :jLs[lt /2 ubf{ af]8{n] To:tf] of]hgf;Fu
;DalGWft Joj:yfks, l8kf]lh6/L, ;~rfns jf ;DalGwt sd{rf/L;Fu cfjZos ;f]wk"5 ug{
;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd of]hgf ;~rfng ug{ lbOPsf] :jLs[lt /2 ubf{ af]8{n]
nufgLstf{x?sf] nufgL tyf k|ltkmnnfO{ Wofgdf /fvL cGo s'g} of]hgf Joj:yfksåf/f ;f]
of]hgf ;~rfng ug{ jf To:tf] of]hgfsf] nufgLstf{x?sf] nufgL tyf k|ltkmn ;d]t lkmtf{
u/L lx;fa /fkm;fkm ug{ nufpg ;Sg]5 .
27
-$_ af]8{sf] cfb]z adf]lhd of]hgf ;~rfng aGb ubf{ tyf lx;fa /fkm;fkm ubf{
cjnDag ug'{ kg]{ sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
&%= ;fd"lxs nufgL of]hgf ;~rfng ;DaGwL cGo Joj:yf M -!_ of]hgf Joj:yfksn] ;~rfng
ug]{ ;fd"lxs nufgL of]hgfnfO{ ;xefuLx?sf] lxt cg's"n ;~rfng u/fpgsf nflu ug'{ kg]{
cGo Joj:yf / ;~rfng ;DaGwL sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-@_ ;fd"lxs nufgL of]hgfsf] ;~rfng ;DaGwdf lgodfjnLdf b]xfosf Joj:yfx?
ul/g]5 M–
-s_ ;fd"lxs nufgL of]hgfsf] btf{ tyf :jLs[lt ;DaGwL k|lqmof tyf zt{x?sf
;DaGwdf,
-v_ ;fd"lxs nufgL of]hgfsf] ljwfg, of]hgf Joj:yfks tyf l8kf]lh6/Lsf] sfd,
st{Jo / ;xefuLx?sf] clwsf/ tyf bfloTj ;DaGwdf,
-u_ OsfO{sf] k|j4{g, ahf/ Joj:yfkg tyf ljt/0f ;DaGwdf,
-3_ OsfO{sf] lgisfzg tyf 5"6 ;DaGwdf,
-ª_ l8kf]lh6/L ;]jf tyf of]hgf ;DaGwL cGo Joj:yfsf ;DaGwdf,
-r_ ;fd"lxs nufgL of]hgfsf] C0f tyf ;fk6L ;DaGwL Joj:yfnfO{ lgoldt
tyf Jojl:yt ug]{ ;DaGwdf,
-5_ ;fd"lxs nufgL of]hgf;Fu ;DalGwt sf/f]af/ tyf cfly{s l:ylt :ki6 b]lvg]
u/L clen]v /fVg] / To:tf] n]vf tyf cGo cfjZos n]vf / clen]vsf]
lg/LIf0f ;DaGwL Joj:yfsf ;DaGwdf,
-h_ ;fd"lxs nufgL of]hgf;Fu ;DalGwt cfjlws k|ltj]bg / To:tf] k|ltj]bg
of]hgfsf ;xefuL tyf af]8{ ;dIf k]z ug]{ ;DaGwdf,
-em_ v08 -ª_ df plNnlvt ;]jf k|bfg u/] afkt lng' kg]{ kmL, kfl/>lds, z'Ns
;DaGwdf,
-`_ ;fd"lxs nufgL of]hgfsf] /sdsf] nufgL tyf ;fk6L Joj:yfkg ;DaGwdf,
-#_ ;fd"lxs nufgL of]hgf ;~rfngsf ;DaGwdf pkbkmf -!_ df plNnlvt Joj:yfx?
;dfj]z u/L lgodfjnL agfpFbf ;f] lgodfjnLdf leGgfleGg} lsl;dsf] ;fd"lxs nufgL
of]hgfsf nflu leGgfleGg} Joj:yfx? ug{ ;lsg]5 .
kl/R5]b–&
lwtf]kq Joj;fosf] ;~rfng
&^= Jofj;flos :t/ M lwtf]kq Joj;foLn] lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ubf{ b]xfo adf]lhdsf]
Jofj;flos l;4fGtsf] kfngf ug'{ kg]{5 M–
-s_ lwtf]kq Joj;fo ;~rfngnfO{ :j:y / pRr:t/Lo /fVg],
28
-v_ plrt ;Lk, xf]l;of/L / d]xgtsf ;fy lwtf]kq Joj;fo ug]{,
-u_ lwtf]kq ahf/sf] pRr dof{bf sfod /fVg],
-3_ u|fxsx?af6 lwtf]kqdf nufgL ugf{sf] p2]Zosf ;DaGwdf hfgsf/L lnO{ ;f]
cg';f/sf] ;]jf k|bfg ug]{,
-ª_ u|fxsnfO{ lwtf]kq nufgLsf ;DaGwdf lg0f{o ug{ cfjZos hfgsf/L /
;Nnfx pknAw u/fpg],
-r_ u|fxssf] :jfy{;Fu cfˆgf] :jfy{ af‰g glbg] / To:tf] cj:yf cfOk/]df
u|fxsnfO{ ;f] s'/fsf] hfgsf/L lbO{ u|fxssf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL lwtf]kq
Joj;fo ug]{,
-5_ lwtf]kq Joj;fosf ;DaGwdf u/]sf jrgj4tf k"/f ug{sf nflu cfjZos
Joj:yf ug]{,
-h_ lwtf]kq Joj;fo;Fu ;DalGwt clen]vx? /fd|f];Fu /fVg],
-em_ lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug]{ ;DaGwdf bIf hgzlQm tof/ ug{sf] nflu
sd{rf/LnfO{ cfjZos tflndsf] Joj:yf ug]{,
-`_ lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug]{ ;DaGwdf tf]lsP adf]lhdsf] cGo l;4fGtsf]
kfngf ug]{ .
&&= nufgLstf{sf] klxrfg, vl/b laqmL cfb]z, s/f/ gf]6 tyf /sd n]gb]g ;DaGwL Joj:yf M -!_
lwtf]kq Joj;foLn] lwtf]kq sf/f]af/ ug'{ cl3 ;DalGwt nufgLstf{sf] kl/ro lng], u|fxs
vftf vf]Ng], /sd n]gb]g ug]{ tyf sf/f]af/ ;DaGwL ;Demf}tf ug]{ ;DaGwL Joj:yf tf]lsP
jdf]lhd x'g]5 .
-@_ s'g} klg lwtf]kq Joj;foLn] lwtf]kq vl/b, laqmL jf ljlgdo ;DaGwL s/f/ u/]kl5
csf]{ lbgsf] ahf/ aGb x'g' cufj} s/f/ gf]6 agfpg' kg]{5 / To:tf] gf]6df ;f] lwtf]kq
Joj;foLn] Ph]06sf] ?kdf s/f/ u/]sf] eP s/f/ gf]6sf] ;Ssn k|lt ;DalGwt u|fxsnfO{ lbg'
kg]{5 / cfˆg} nflu s/f/ u/]sf] eP s/f/ gf]6df ;f] s'/f pNn]v u/L cfk"m;Fu /fVg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] s/f/ gf]6df b]xfosf s'/fx? ;d]t pNn]v ug'{ kg]{5 M–
-s_ lwtf]kq Joj;fosf] lsl;d / To:tf] Joj;fo ;~rfng ug]{ 7fpF,
-v_ lwtf]kq Joj;foLn] cfk}m d'Vo eO{ sfd u/]sf] eP ;f]sf] ljj/0f,
-u_ s/f/ gf]6 lbg'kg]{ JolQmsf] gfd / 7]ufgf,
-3_ s/f/ ePsf] ldlt / s/f/ gf]6 tof/ u/]sf] ldlt,
-ª_ lwtf]kqsf] ljj/0f / kl/df0f,
-r_ lwtf]kqsf] k|lt OsfO{ d"No,
-5_ s/f/ cGtu{t ltg'{kg]{ k|ltkmn ;DaGwL ljj/0f,
29
-h_ s/f/ cGtu{t ltg'{kg]{ sldzgsf] /sd jf b/,
-em_ s'g} b:t'/ nfUg] eP To:tf] b:t'/sf] b/ tyf tT;DaGwL ljj/0f,
-`_ lx;fa /fkm;fkm x'g] lbg,
-6_ tf]lsP adf]lhdsf] cGo s'/fx? .
&*= lwtf]kq Joj;foLn] /fVg' kg]{ lx;fa M -!_ lwtf]kq Joj;foLn] lx;fa tyf clen]v /fVbf
cfk"mn] u/]sf] lwtf]kq sf/f]af/ ;DaGwL kof{Kt ?kdf k'i6L x'g] u/L cfk"mn] u/]sf] sf/f]af/sf]
cfly{s l:ylt :ki6 b]lvg] u/L /fVg' kg]{5 . jf;nft tyf gfkmf gf]S;fg lx;fa tof/ ubf{
oyfy{ b]lvg] u/L /fVg' kg]{5 .
-@_ lwtf]kq Joj;foLn] pkbkmf -!_ adf]lhd /fv]sf] lx;fa tyf clen]vaf6 k|i6 ?kdf
cnu b]lvg] u/L lwtf]kq vl/b ug{ rfxg] cfˆgf] u|fxsn] lwtf]kq vl/b laqmL ug{sf nflu
a'emfPsf] /sd tyf lwtf]kqsf] lx;fa / clen]v tf]lsP adf]lhd a]Un} /fVg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd /flvPsf] lx;fa tyf clen]v / tt\;DaGwL cfly{s
ljj/0f tyf k|ltj]bgx? lwtf]kq Joj;foLn] tf]lsP adf]lhd tof/ u/L /fVg' kg]{5 .
-$_ o; bkmf adf]lhd /flvPsf lx;fa tyf clen]vx? af]8{ jf af]8{af6 lgo'Qm ePsf]
lg/LIfs jf n]vfk/LIfsn] jf ;DalGwt lwtf]kq ahf/n] lg/LIf0f ug{ jf hfFRg rfx]df kl5
;lhn};Fu hfFRg jf lg/LIf0f ug{ ;lsg] u/L lwtf]kq Joj;foLn] /fVg' kg]{5 .
&(= aLdf ug'{ kg]{ M k|ltlglw afx]s lwtf]kq Joj;fo ug{ cg'dltkq k|fKt k|To]s lwtf]kq
Joj;foLn] af]8{n] tf]lslbP adf]lhd cfk"mn] ug]{ Joj;fosf] aLdf u/fpg' kg]{5 .
*)= n]vfk/LIfs lgo'Qm ug'{ kg]{ M -!_ lwtf]kq Joj;foLn] af]8{n] ;"rLs[t u/]sf] n]vfk/LIfsx?
dWo]af6 n]vfk/LIfs lgo'lQm ug'{ kg]{5 .
-@_ lwtf]kq Joj;foL sDkgL jf ;+:yfsf] ;~rfns, z]o/jfnf, clws[t, sd{rf/L jf
;fem]bf/ /x]sf] JolQm ;f] lwtf]kq Joj;foL sDkgL jf ;+:yfsf] n]vfk/LIfsdf lgo'Qm x'g
cof]Uo dflgg]5 .
-#_ lwtf]kq Joj;foLn] n]vfk/LIfs lgo'Qm u/]sf] ldltn] ;ft lbgleq To:tf]
n]vfk/LIfssf] gfd, 7]ufgf ;d]t af]8{nfO{ ;"rgf ug'{ kg]{5 .
-$_ lwtf]kq Joj;foLn] s'g} n]vfk/LIfsnfO{ kbaf6 x6fPdf jf To:tf] n]vfk/LIfsn]
/fhLgfdf lbO{ x6]df To;sf] ;"rgf ;f] eP u/]sf] ldltn] ;ft lbgleq lwtf]kq Joj;foLn]
af]8{nfO{ lbg' kg]{5 .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg af]8{ / lwtf]kq ahf/sf
sd{rf/L s'g} klg lwtf]kq Joj;foL sDkgL jf ;+:yfsf] n]vfk/LIfsdf lgo'Qm x'g ;Sg] 5}gg\ .
30
*!= n]vfk/LIfssf] ;"rL /fVg] M -!_ bkmf *) adf]lhd n]vfk/LIfs lgo'Qm ug]{ k|of]hgsf] nflu
af]8{n] k|rlnt sfg"g adf]lhd btf{jfnf n]vfk/LIfsx? dWo]af6 tf]lsPsf] of]Uotf ePsf
n]vfk/LIfsx?sf] gfdsf] ;"rL tof/ u/L /fVg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;"rLdf gfd ;"rLs[t ug{ rfxg] n]vfk/LIfsn] tf]lsP
adf]lhd af]8{ ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 . o;/L ;"rLs[t n]vfk/LIfsn] af]8{n] tf]lslbPsf]
hfgsf/L af]8{ ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
*@= lx;fa tyf ljj/0f k]z ug'{ kg]{ M -!_ lwtf]kq Joj;foLn] cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] tLg
dlxgfleq cl3Nnf] cfly{s jif{df lwtf]kq Joj;fo u/]sf] ;~rfng ljj/0f :ki6 b]lvg] u/L
cl3Nnf] cfly{s jif{sf] n]vfk/LIf0f ePsf] gfkmf gf]S;fgsf] lx;fa, jf;nft / gub k|jfx
ljj/0f tyf cGo cfjZos cfly{s ljj/0fx? af]8{ / ;DalGwt lwtf]kq ahf/ ;dIf k]z ug'{
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lx;fa tyf ljj/0f k]z ug{ g;s]df ;f]sf] dgfl;a dflkmssf]
sf/0f v'nfO{ Dofb yksf] nflu af]8{ ;dIf lwtf]kq Joj;foLn] lgj]bg lbPdf af]8{n] tLg
dlxgf;Dd Dofb yk lbg ;Sg]5 . o;/L Dofb ylkPsf] ;doleq klg To:tf] lx;fa tyf
ljj/0f k]z gu/]df af]8{n] To:tf] lwtf]kq Joj;foLnfO{ kfFr xhf/b]lv kRrL; xhf/ ?k}ofF;Dd
hl/afgf ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Dofbleq n]vfk/LIf0f x'g
g;s]sf] sf/0faf6 lx;fa tyf ljj/0f k]z ug{ g;Sg] lwtf]kq Joj;foLn] kl5 n]vfk/LIf0f
eO;s]kl5 jf:tljs lx;fa tyf ljj/0f a'emfpg] u/L n]vfk/LIf0f eOg;s]sf] lx;fa tyf
ljj/0f a'emfpg ;Sg]5 .
*#= ;"rLs[t n]vfk/LIfsn] af]8{nfO{ k|ltj]bg lbg'kg]{ M ;"rLs[t n]vfk/LIfsn] lwtf]kq Joj;foLsf]
lx;fa lstfasf] n]vfk/LIf0f ubf{ To:tf] lwtf]kq Joj;foLn] cfly{s ljlgodsf] pNn+3g u/]sf]
kfPdf ;f] s'/fsf] 5'§} k|ltj]bg tof/ u/L af]8{nfO{ lbg' kg]{5 .
kl/R5]b–*
lgodg, cg'udg, lg/LIf0f tyf hfFra'em
*$= lgodg tyf cg'udg ug]{ M -!_ af]8{nfO{ k"FhL ahf/sf] ljsf; tyf nufgLstf{sf] lxtsf nflu
lwtf]kq ;DaGwL ;Dk"0f{ sfd sf/afxLsf] lgodg tyf cg'udg ug]{ k"0f{ clwsf/ x'g]5 .
-@_ af]8{ cfk}mn] jf c? s;}nfO{ cfk"mnfO{ ePsf] clwsf/ k|Tofof]hg u/L lwtf]kq
ahf/, lwtf]kq Joj;foL, lwtf]kq Joj;foLsf] cflwsfl/s k|ltlglw tyf lwtf]kq btf{ u/fPsf
;+ul7t ;+:yfn] ug]{ lwtf]kq ;DaGwL sfd sf/afxLsf] lgodg tyf cg'udg ug{ u/fpg
;Sg]5 .
31
*%= lg/LIf0f tyf hfFra'em ug{ ;Sg] M -!_ bkmf *$ adf]lhd lgodg tyf cg'udg ug]{ k|of]hgsf]
nflu lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL, lwtf]kq Joj;foLsf] cflwsfl/s k|ltlglw tyf lwtf]kq
btf{ u/fPsf ;+ul7t ;+:yfn] lwtf]kq ;DaGwL sfd sf/afxL ubf{ of] P]g jf o; P]g cGtu{t
ag]sf] lgod, ljlgod tyf lgb]{lzsf jf ;f] cGtu{t hf/L ePsf cfb]z jf lgb]{zgsf] kfngf
u/] gu/]sf] ;DaGwdf cfjZostf cg';f/ af]8{ cfk}mn] jf c? s;}nfO{ cfk"mnfO{ ePsf]
clwsf/ k|Tofof]hg u/L lg/LIf0f tyf hfFra'em ug{ u/fpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lg/LIf0f tyf hfFra'em ubf{ af]8{ jf clwsf/ k|fKt JolQmn]
;DalGwt lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL, lwtf]kq Joj;foLsf] cflwsfl/s k|ltlglw tyf
lwtf]kq btf{ u/fpg] ;+ul7t ;+:yfdf /x]sf] ;"rgf, tYof+s, sfuhft, clen]v tyf ljj/0fsf]
lg/LIf0f tyf hfFra'em ug{ jf ;DalGwt s'g} klg JolQm;Fu ;f]wk'5 ug{ jf lghx?sf] aofg
lng ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd lg/LIf0f tyf hfFra'em ul/;s]kl5 af]8{n] ;f]sf] k|ltj]bg
tof/ u/L /fVg' kg]{5 . af]8{af6 clwsf/ k|fKt JolQmn] lg/LIf0f tyf hfFra'em u/]sf] eP ;f]
JolQmn] To:tf] lg/LIf0f tyf hfFra'emsf] k|ltj]bg tof/ u/L af]8{ ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd lg/LIf0f tyf hfFra'em ubf{ ckgfpg] sfo{ljlw / lg/LIf0f
tyf hfFra'emkl5 k]z ug'{ kg]{ k|ltj]bg tof/ ubf{ ckgfpg] ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
*^= ;"rgf, tYof+s tyf ljj/0f dfu ug{ ;Sg] M -!_ bkmf *% adf]lhd lg/LIf0f tyf hfFra'em ubf{
af]8{ jf lg/LIf0f tyf hfFra'em ug{sf nflu clwsf/ k|fKt JolQmn] jf bkmf !)# adf]lhd
txlssft ubf{ txlssft ug]{ clwsf/Ln] ;DalGwt lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL, lwtf]kq
Joj;foLsf] k|ltlglw tyf lwtf]kq btf{ u/fPsf ;+ul7t ;+:yf;Fu lg/LIf0f tyf hfFra'emsf
l;nl;nfdf cfjZos b]v]sf s'g} klg ;"rgf, tYof+s tyf ljj/0f dfu ug{ ;Sg]5 .
-@_ af]8{n] lwtf]kq sf/f]af/nfO{ lgoldt tyf Jojl:yt ug]{ k|of]hgsf nflu lwtf]kq
ahf/, lwtf]kq Joj;foL, lwtf]kq Joj;foLsf] cflwsfl/s k|ltlglw lwtf]kq btf{ u/fPsf
;+ul7t ;+:yf lwtf]kq sf/f]af/sf] lx;fa /fkm;fkm ug]{ ;+:yf tyf l8kf]lh6/L;Fu lwtf]kq jf
lwtf]kq sf/f]af/;Fu ;DalGwt s'g} klg ;"rgf, tYof+s tyf ljj/0f dfu ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ adf]lhd dfluPsf] ;"rgf, tYof+s tyf ljj/0f pknAw u/fpg]
st{Jo ;DalGwt lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL, lwtf]kq Joj;foLsf] cflwsfl/s k|ltlglw,
lwtf]kq btf{ u/fpg] ;+ul7t ;+:yf, lwtf]kq sf/f]af/sf] lx;fa /fkm;fkm ug]{ ;+:yf tyf
l8kf]lh6/Lsf] x'g]5 .
-$_ bkmf *% adf]lhd lg/LIf0f tyf hfFra'em ubf{ af]8{ jf lg/LIf0f tyf hfFra'em
ug{sf nflu clwsf/ k|fKt JolQmn] jf bkmf !)# adf]lhd txlssft ubf{ txlssft ug]{
32
clwsf/Ln] cfjZos b]v]sf] s'g} klg ;"rgf, tYof+s, sfuhft clen]v, ljj/0f tyf s'g} klg
pks/0f cfˆgf] sAhfdf lng ;Sg]5 .
*&= cfb]z jf lgb]{zg lbg ;Sg] M -!_ af]8{n] g]kfn ;/sf/sf] gLlt lgb]{zg, k"FhL ahf/sf] l:ylt
tyf nufgLstf{sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL, lwtf]kq
Joj;foLsf] cflwsfl/s k|ltlglw tyf lwtf]kq btf{ u/fpg] ;+ul7t ;+:yfnfO{ lwtf]kq
sf/f]af/sf ;DaGwdf of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod tyf ljlgod adf]lhd ug'{ kg]{
s'g} sfd ug{ jf gug'{ kg]{ s'g} sfd gug{ cfjZos cfb]z jf lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-@_ bkmf *% adf]lhd k]z ePsf] lg/LIf0f tyf hfFra'em k|ltj]bgsf] cfwf/df af]8{n]
lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL, lwtf]kq Joj;foLsf] cflwsfl/s k|ltlglw, lwtf]kq btf{
u/fpg] ;+ul7t ;+:yf jf To:tf] ;+ul7t ;+:yfsf] ;~rfns jf sd{rf/LnfO{ of] P]g jf o; P]g
cGtu{t ag]sf] lgod tyf ljlgod adf]lhd s'g} sfd ug{ jf gug{ lgb]{zg lbg jf lwtf]kqsf]
btf{ vf/]h ug{ jf o; P]g adf]lhd af]8{n] lbPsf] cg'dltkq lgnDag jf vf/]h ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd lbOPsf] cfb]z jf lgb]{zgsf] kfngf ug'{ ;DalGwt
;a}sf] st{Jo x'g]5 .
**= cg'dltkq lgnDag ug{ ;Sg] M -!_ s'g} lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq Joj;foLn] of] P]g jf o;
P]g cGtu{t ag]sf] lgod tyf ljlgod ljkl/t sfd u/]df jf af]8{n] lbPsf] cfb]z jf lgb]{zg
kfngf gu/]df jf nufgLstf{sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL cfk"mn] ug'{ kg]{ sfd gu/]df af]8{n]
lglZrt cjlw tf]sL To:tf] lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq Joj;foLn] o; P]g adf]lhd lwtf]kq
ahf/ jf lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug{ k|fKt u/]sf] cg'dltkq lgnDag ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cg'dltkq lgnDag ePsf] sf/0faf6 To:tf] lwtf]kq ahf/ jf
lwtf]kq Joj;foLn] cg'dltkq lgnDag x'g'eGbf cl3 u/]sf] sfd sf/afxLaf6 ;[lht
bfloTjdf s'g} c;/ kg]{ 5}g .
*(= cg'dltkq vf/]h ug{ ;Sg] M -!_ af]8{n] b]xfosf cj:yfdf s'g} lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq
Joj;foLn] o; P]g adf]lhd lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug{ k|fKt u/]sf]
cg'dltkq vf/]h ug{ ;Sg]5 M–
-s_ lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug{ aGb u/]df,
-v_ nufgLstf{sf] lxt ljkl/t x'g] u/L lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq Joj;fo
;~rfng u/]df,
-u_ cg'dltkqdf plNnlvt zt{x? pNn+3g u/]df,
-3_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod tyf ljlgodsf] pNn+3g u/]df,
-ª_ af]8{n] lbPsf] cfb]z jf lgb]{zg kfngf gu/]df,
-r_ ;fx"sf] C0f ltg{ g;sL bfdf;fxLdf k/]df,
33
-5_ lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug{ cg'dltkq k|fKt sDkgL jf
;+:yf lj36g ePdf,
-h_ lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug{ cg'dltkq k|fKt ug]{
lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq Joj;foLn] cg'dltkq vf/]h u/L kfpF egL
lgj]bg lbPdf,
-em_ lwtf]kq Joj;foLn] cfk"mn] lgo'Qm u/]sf] k|ltlglw x6fPsf]df ;f]sf] ;§f csf]{
k|ltlglw lgo'Qm gu/]df,
-`_ af]8{ ;dIf k]z ug'{ kg]{ cfly{s tyf sf/f]af/ ;DaGwL ljj/0f k]z gu/]df,
-6_ bkmf %) adf]lhd a'emfpg' kg]{ b:t'/ ;f] bkmfn] tf]s]sf] Dofbleq af]8{df
ga'emfPdf .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cg'dltkq vf/]h ePsf] sf/0faf6 To:tf] lwtf]kq ahf/ jf
lwtf]kq Joj;foLn] cg'dltkq vf/]h x'g'eGbf cl3 u/]sf] sfd sf/afxLaf6 ;[lht bfloTjdf
s'g} c;/ kg]{ 5}g .
()= af]8{sf] ljz]if clwsf/ M -!_ k"FhL ahf/sf] ljsf; tyf nufgLstf{sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL
lwtf]kq sf/f]af/nfO{ lgoldt tyf Jojl:yt ug]{ k|of]hgsf nflu af]8{n] b]xfosf ljz]if
clwsf/ k|of]u ug{ ;Sg]5 M–
-s_ lwtf]kq ;fj{hlgs lgisfzg u/]sf ;+ul7t ;+:yfn] k|rlnt sfg"g adf]lhd
af]nfpg' kg]{ ;fwf/0f ;ef lgwf{l/t ;doleq gaf]nfPdf ;fwf/0f ;ef
af]nfpg To:tf] ;+ul7t ;+:yfnfO{ cfb]z lbg],
-v_ lwtf]kq ;fj{hlgs lgisfzg u/]sf ;+ul7t ;+:yfn] lgwf{l/t ;doleq
lwtf]kq afF8kmfF8 gu/]df To:tf] lwtf]kqsf] nflu hDdf ePsf] /sd lkmtf{
ug{ cfb]z lbg],
-u_ s'g} lwtf]kq ;"rLs/0f u/fpg jf s'g} lwtf]kqsf] sf/f]af/ /f]Sg ;DalGWft
;+ul7t ;+:yfnfO{ lgb]{zg lbg],
-3_ lwtf]kq ahf/;Fu k/fdz{ u/L a9Ldf kfFr lbg;Ddsf nflu lwtf]kq ahf/
aGb ug{ cfb]z lbg],
-ª_ s'g} lglZrt ;do tf]sL ;f] ;doleq lwtf]kq ahf/sf] ljlgoddf ;+zf]wg
ug'{ kg]{ Joxf]/f ;d]t pNn]v u/L ljlgod ;+zf]wg ug{ lgb]{zg lbg] jf
cfjZostf cg';f/ gofF ljlgod hf/L ug{ cfb]z lbg],
-r_ lwtf]kq lgisfzg ug]{ ;+ul7t ;+:yf tyf lwtf]kq Joj;foLn] k]z u/]sf]
cfly{s ljj/0f tyf ljQLo k|ltj]bg cfjZostf cg';f/ n]vf ljz]if1af6
k'g/fjnf]sg jf hfFra'em u/fpg],
34
-5_ lwtf]kq btf{ u/fPsf ;+ul7t ;+:yfnfO{ ;f] ;+:yfsf] Joj:yfkg, cfly{s
k|aGw tyf cGo ;DalGwt Joj:yfdf ;'wf/ ug{ lgb]{zg lbg],
-h_ lwtf]kq ahf/sf] ;~rfns ;ldlt k'g;{+/rgf ug{ ;DalGwt lwtf]kq
ahf/nfO{ lgb]{zg lbg],
-em_ lwtf]kq ahf/n] cfˆgf] ;b:onfO{ s'g} sf/afxL u/]sf] hfgsf/L bkmf %@
adf]lhd k|fKt u/]df To:tf] ;b:onfO{ pko'Qm sf/afxL ug]{ jf To:tf]
;b:osf] cg'dltkq vf/]h ug]{,
-`_ lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL tyf lwtf]kq btf{ u/fpg] ;+ul7t ;+:yfsf
s'g} ;~rfns jf sd{rf/Ln] lwtf]kq ;DaGwL sfd sf/afxL ubf{ of] P]g jf
o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod tyf ljlgod / ;f] cGtu{t af]8{n] lbPsf]
cfb]z jf lgb]{zg pNn+3g u/]df To:tf ;~rfns jf sd{rf/LnfO{ cfjZos
sf/afxL rnfpg ;DalGwt lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL jf lwtf]kq btf{
u/fpg] ;+ul7t ;+:yfnfO{ cfb]z lbg],
-6_ lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL jf lwtf]kq btf{ u/fPsf ;+ul7t ;+:yfn]
;do d} n]vfk/LIf0f gu/fPdf jf cGo s'g} sf/0fn] n]vfk/LIfs lgo'Qm x'g
g;s]df To:tf] lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL jf lwtf]kq btf{ u/fpg]
;+ul7t ;+:yfsf] lx;fa lstfa, gubL, lhG;L ;DklQ ;d]tsf] hfFra'em
ug{sf nflu n]vfk/LIf0f ug{ n]vfk/LIfssf] lgo'lQm ug]{ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ljz]if clwsf/ k|of]u u/L af]8{n] lbPsf] cfb]z jf
lgb]{zgsf] kfngf ug]{ st{Jo ;DalGwt ;a}sf] x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ sf] v08 -6_ adf]lhd lgo'Qm ePsf] n]vfk/LIfssf] kfl/>lds
;DalGwt ;+:yfn] Joxf]g'{ kg]{5 .
-$_ af]8{n] o; kl/R5]b adf]lhd ;DalGwt ;+ul7t ;+:yfx?sf] lgodg, cg'udg,
lg/LIf0f tyf hfFra'emsf ;DaGwdf u/]sf] sfd sf/afxLsf] ljj/0f tyf ;DalGwt ;+ul7t
;+:yfn] af]8{n] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod, ljlgod jf lgb]{lzsf adf]lhd lbPsf]
cfb]z jf lgb]{zgsf] kfngf u/] gu/]sf] ;DaGwdf cfjZos ljj/0f tf]lsP adf]lhd ;fj{hlgs
ug]{5 .
kl/R5]b–(
lwtf]kqsf] leqL sf/f]af/ / lwtf]kq sf/f]af/ ;DaGwL s;"/ tyf b08 ;hfo
(!= leqL sf/f]af/ M -!_ s'g} JolQmn] ;fj{hlgs gePsf lwtf]kqsf] d"Nodf c;/ kfg{ ;Sg] leqL
;"rgf jf hfgsf/Lx?sf] cfwf/df cfk"mn] lwtf]kq sf/f]af/ u/]df jf c?nfO{ lwtf]kq sf/f]af/
35
ug{ nufPdf jf cfk"mnfO{ yfxf ePsf] ;"rgf jf hfgsf/L cfˆgf] st{Jo kfngfsf] l;nl;nfdf
afx]s c? s;}nfO{ lbPdf To:tf] JolQmn] lwtf]kqsf] leqL sf/f]af/ u/]sf] dflgg]5 .
:ki6Ls/0f M o; pkbkmfsf] k|of]hgsf] nflu æleqL ;"rgf jf hfgsf/LÆ eGgfn] s'g} lwtf]kq
hf/L ug]{ ;+ul7t ;+:yfaf6 ;fj{hlgs gePsf] s'g} vf; lsl;dsf] ;"rgf jf hfgsf/L
;fj{hlgs ePdf To:tf] lwtf]kqsf] d"Nodf c;/ kg{ ;Sg] lsl;dsf ;"rgf jf hfgsf/L
;Demg' k5{ .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg leqL sf/f]af/ ePsf] eGg] sf/0fn]
dfq eO;s]sf] sf/f]af/df s'g} c;/ k/]sf] dflgg] 5}g .
(@= leqL sf/f]af/df ;+nUg x'g ;Sg] JolQm M o; P]gsf] k|of]hgsf] nflu b]xfosf JolQmnfO{ s'g}
;+ul7t ;+:yfn] ;fj{hlgs gu/]sf leqL ;"rgf jf hfgsf/Ldf kx'Fr ePsf] JolQm dflgg]5 M–
-s_ ;f] ;+ul7t ;+:yfsf ;~rfns, sd{rf/L jf z]o/jfnfsf] x}l;otn] s'g} ;"rgf
jf hfgsf/L k|fKt ug{ ;Sg] JolQm,
-v_ ;f] ;+ul7t ;+:yfnfO{ k]zfut ;]jf k|bfg ug]{ gftfn] s'g} ;"rgf jf hfgsf/L
k|fKt ug{ ;Sg] JolQm,
-u_ v08 -s_ / -v_ df plNnlvt JolQm jf ;|f]tdf k|ToIf jf ck|ToIf ;Dks{
eO{ s'g} ;"rgf jf hfgsf/L k|fKt ug{ ;Sg] JolQm .
(#= ;"rgf jf hfgsf/L ;fj{hlgs u/]sf] dflgg] M b]xfosf cj:yfdf s'g} klg ;"rgf jf hfgsf/L
;fj{hlgs u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ lwtf]kq ahf/sf] ljlgod adf]lhd s'g} s'/f nufgLstf{ / pgLx?sf]
Jofj;flos ;Nnfxsf/nfO{ ;"rLt ug]{ p2]Zon] k|sflzt u/]sf] ePdf,
-v_ s'g} clen]vdf ePsf ;"rgf jf hfgsf/Lx? sfg"g adf]lhd ;j{;fwf/0fn]
x]g{ kfpg] Joj:yf ePsf] ePdf,
-u_ lwtf]kq sf/f]af/ ug{ rfxg] s'g} klg JolQmn] yfxf kfpg ;Sg] u/L lwtf]kq
ahf/sf] sf/f]af/ sIfdf k'¥ofpg] Joj:yf ePsf] ePdf,
-3_ To:tf] ;"rgf jf hfgsf/L k|fKt ug{ jf x]g{, k|ltlnlk k|fKt ug{ rfxg]
JolQmn] k|fKt ug{, x]g{ ;Sg] Joj:yf ePsf] ePdf,
-ª_ ;j{;fwf/0fdWo] s'g} vf; ju{nfO{ dfq ;"rLt ul/Psf] ePdf,
-r_ b:t'/ lt/]/ dfq ;"rgfsf] hfgsf/L k|fKt ug]{ Joj:yf ePdf jf g]kfn
/fHoaflx/ To:tf] ;"rgf jf hfgsf/L k|sflzt ePsf] ePdf .
($= e'm§f] sf/f]af/ M o; P]gsf] k|of]hgsf] nflu b]xfo adf]lhdsf] s'g} sf/f]af/ ul/Pdf To:tf]
sf/f]af/nfO{ s[lqd jf e'm§f] sf/f]af/ u/]sf] dflgg]5 M–
36
-s_ k|ToIf jf ck|ToIf ?kdf lwtf]kq vl/b jf laqmL ePsf] eP tfklg jf:tljs
:jfldTjdf km/s gkg]{ ePdf,
-v_ csf]{n] vl/b jf laqmL ug{ k|:tfj u/]sf] d"No yfxf kfO{ ;f]xL;Fu ldNg] u/L
vl/b jf laqmL ug]{ k|:tfj u/]sf] ePdf .
(%= d"Nodf ptf/ r9fj M s;}n] x'Fb} gePsf] jf s[lqd jf e'm§f] sf/f]af/ u/L u/fO{ lwtf]kqsf]
d"No l:y/ u/fPdf, a9fPdf, 36fPdf jf a/fa/ kl/jt{g u/fPdf d"Nosf] ptf/ r9fj u/fPsf]
dflgg]5 .
(^= lwtf]kq ahf/nfO{ k|efljt kf/]df M s;}n] lwtf]kq sf/f]af/df k|ToIf jf ck|ToIf k|efj kfg{
cfk}mn] jf c?;Fu ldnL b]xfosf s'g} sfd u/]df lwtf]kq ahf/nfO{ k|efljt u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ s;}nfO{ lwtf]kq lsGg jf a]Rg pT;flxt u/fpg] p2]Zon] jf lwtf]kq vl/b
jf laqmL gu/f];\ eGg] p2]Zon] s'g} sDkgLn] hf/L u/]sf] lwtf]kqsf] ahf/
d"No a9fpg],
-v_ s;}nfO{ lwtf]kq lsGg jf a]Rg pT;flxt u/fpg] p2]Zon] jf lwtf]kq vl/b
jf laqmL gu/f];\ eGg] p2]Zon] s'g} sDkgLn] hf/L u/]sf] lwtf]kqsf] ahf/
d"No 36fpg],
-u_ s;}nfO{ lwtf]kq lsGg jf a]Rg pT;flxt u/fpg] p2]Zon] jf lwtf]kq vl/b
jf laqmL gu/f];\ eGg] p2]Zon] s'g} sDkgLn] hf/L u/]sf] lwtf]kqsf] ahf/
d"NonfO{ l:y/ agfpg] .
(&= e'mSofpg] ljj/0fx? lbg] M s;}n] s;}nfO{ lwtf]kq vl/b laqmL ug{ pS;fpg] p2]Zon] b]xfosf
sfd u/]df e'mSofpg] sfd u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ e'm§f], e|fds jf unt xf] egL hfgLhfgL s'g} ljj/0f jf k"j{ cg'dfg ;DaGwL
ljj/0f agfpg] jf k|sflzt ug]{,
-v_ abgLot ;fy s'g} tYo jf hfgsf/L n'sfpg],
-u_ abgLot ;fy e'm§f jf e|fds ljj/0f, k|lt1f jf k"j{ cg'dfg agfpg] jf
k|sflzt ug]{ .
(*= hfn;fhLo'Qm sf/f]af/ M s;}n] s;};Fu lwtf]kq vl/b laqmL jf ljlgdo ug]{ p2]Zo lnO{
b]xfosf sf/f]af/ u/]df hfn;fhL u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ s;}nfO{ e'mSofpg s'g} k|ljlw, of]hgf jf sfd u/]df, jf
-v_ s;}nfO{ e'mSofgdf kf/L s'g} sfd u/fPdf jf sfddf nufPdf .
((= hfn;fh u/L jf e'mSofgdf kf/L lwtf]kq sf/f]af/ ug{ gx'g] M s'g} ljj/0f e'm§f] jf e|fds xf]
eGg] yfxf x'Fbfx'Fb} jf ljj/0fdf s'g} s'/f 5'6]sf], n'sfOPsf] jf gk/]sf] sf/0fn] To:tf] ljj/0f
unt jf e|fds ePsf] 5 eGg] hfgLhfgL To:tf] ljj/0fsf] cfwf/df s;}nfO{ lwtf]kq vl/b jf
37
laqmL ug{ pT;flxt u/]df jf lwtf]kqsf] d"No 36fpg, a9fpg jf l:y/ /fVg nufPdf To:tf]
sfd sf/afxL ug]{ u/fpg]n] hfn;fhL u/L jf e'mSofgdf kf/L lwtf]kq sf/f]af/ u/]sf]
dflgg]5 .
!))= lnvt, ljj/0f jf clen]v gi6 u/]df jf n'sfPdf M s;}n] bkmf *% adf]lhd lg/LIf0f tyf
hfFra'emsf] l;nl;nfdf af]8{ jf af]8{åf/f clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] dfu]sf] s'g} lnvt, ljj/0f
jf clen]v jf bkmf !)# adf]lhd txlssft ug{ tf]lsPsf] clwsf/Ln] txlssftsf]
l;nl;nfdf dfu]sf] s'g} lnvt, ljj/0f jf clen]v jf of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf]
lgod tyf ljlgod adf]lhd cfk"mn] /fVg' kg]{ lnvt, ljj/0f jf clen]v gi6 ug{, e"m§f]
agfpg, n'sfpg jf To:tf] sfo{ ug{df d2t k'¥ofpg x'Fb}g .
!)!= b08 ;hfo M -!_ bkmf (! adf]lhd leqL sf/f]af/ ug]{nfO{ leqL sf/f]af/ u/]sf] 7x/]df ljuf]
adf]lhd hl/afgf jf Ps jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-@_ bkmf ($, (% / (^ adf]lhdsf] s'g} sfd ug]{nfO{ krf; xhf/ ?k}ofFb]lv Ps nfv
krf; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf Ps jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 / To:tf] sfd
sf/afxLaf6 s;}nfO{ xflg gf]S;fgL kg{ uPsf] /x]5 eg] To:tf] xflg gf]S;fgL ;d]t e/fO{ lbg'
kg]{5 .
-#_ bkmf (&, (*, (( / !)) adf]lhdsf] s'g} sfd ug]{nfO{ Ps nfv ?k}ofFb]lv
tLgnfv ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'O{ jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 / To:tf] sf/f]af/af6
s;}nfO{ xflg gf]S;fgL ePsf] /x]5 eg] To:tf] xflg gf]S;fgL ;d]t e/fO{ lbg' kg]{5 .
-$_ s;}n] hfgLhfgL jf abgLot ;fy of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgod jf
ljlgod adf]lhd /fVg', agfpg', tof/ ug'{ jf k]z ug'{ kg]{ lx;fa lstfa, vftf, ljj/0f,
k|ltj]bg, ;"rgf, hfgsf/L jf o:t} cGo s'g} sfuhft ;f] /fVg', agfpg', tof/ ug'{ jf k]z
ug'{ kg]{ ;dodf k]z gu/]df, g/fv]df jf gagfPdf jf tof/ gu/]df jf e'm§f ljj/0f jf
sfuhft agfPdf jf /fv]df, tof/ u/]df To:tf] ug]{nfO af]8{n] krf; xhf/ ?k}ofFb]lv b'O{
nfv ?k}ofF;Dd hl/afgf ug{ ;Sg]5 .
-%_ s;}n] hfgLhfgL of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgod jf ljlgod jf o; P]g
cGtu{t hf/L ul/Psf] cfb]z jf lgb]{zgsf] alv{nfk sfd u/L s'g} ;+ul7t ;+:yf, lwtf]kq
ahf/, lwtf]kq Joj;foL jf nufgLstf{nfO{ xflg gf]S;fgL u/] u/fPdf af]8{n] To:tf] JolQmnfO{
krf; xhf/ ?k}ofFb]lv Ps nfv krf; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf ug{ ;Sg]5 . To:tf] sfd
sf/afxLaf6 s;}nfO{ s'g} xflg gf]S;fgL k'Ug uPsf] eP ;f] afkt af]8{n] jf:tljs xflg
gf]S;fgLsf] Ifltk"lt{ ;d]t e/fO{ lbg ;Sg]5 .
-^_ s;}n] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgod jf ljlgod adf]lhd k'¥ofpg' kg]{
/Lt gk'¥ofO{ lwtf]kq lgisfzg u/]df, lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq Joj;foLsf] x}l;otn]
38
lwtf]kq sf/f]af/ ;~rfng u/] u/fPdf To:tf] sfd ug]{ u/fpg] JolQmnfO{ af]8{n] krf; xhf/
?k}ofFb]lv Ps nfv krf; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf ug{ ;Sg]5 .
-&_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod jf ljlgod jf ;f] cGtu{t hf/L ul/Psf
s'g} cfb]z jf lgb]{zg jf af]8{n] tf]lslbPsf zt{x?sf] pNn+3g u/]df jf cfk"mn] ug'{ kg]{ sfd
gu/]df jf ug{ gx'g] sfd u/]df To:tf] JolQmnfO{ af]8{n] kRrL; xhf/ ?k}ofFb]lv krxQ/ xhf/
?k}ofF;Dd hl/afgf ug{ ;Sg]5 .
!)@= g]kfn ;/sf/ jfbL x'g] M bkmf (!, ($, (%, (^, (&, (*, (( / !)) df plNnlvt s;"/
;DaGwL d'2fdf g]kfn ;/sf/ jfbL x'g]5 .
!)#= d'2fsf] txlssft / bfo/L M -!_ bkmf (!, ($, (%, (^, (&, (*, (( / !)) df plNnlvt
s;"/ s;}n] u/]sf] 5 egL s;}sf] ph'/L k/]df jf s'g} Joxf]/fn] To:tf] s;"/ ;DaGwL hfgsf/L
af]8{n] k|fKt u/]df jf s;}n] To:tf] s;"/ u/]sf] s'/fdf af]8{ ljZj:t ePdf To:tf] s;"/
;DaGwL d'2fsf] txlssft ug{ af]8{n] s'g} clws[tnfO{ txlssft ug]{ clwsf/L tf]Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] txlssft ug]{ clwsf/Ln] To:tf s;"/sf ;DaGwdf
tf]lsP adf]lhd txlssft u/L txlssftsf] sfd k"/f ePsf] ldltn] k}+tL; lbgleq ;DalGwt
lhNnf cbfntdf d'2f bfo/ ug]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] txlssft ug]{ clwsf/Ln] txlssftsf] l;nl;nfdf
s;"/;Fu ;DalGwt JolQm jf ;+:yfl;t cfjZos ;f]wk"5 ug{, aofg lng jf cfjZos sfuh,
ljj/0f tyf clen]v dfu ug{ ;Sg]5 .
-$_ o; bkmf adf]lhd d'2fsf] txlssft / bfo/ ubf{ tf]lsPsf] txlssft ug]{
clwsf/Ln] ;/sf/L jsLnsf] /fo lng' kg]{5 .
!)$= y'gf, 3/f}6L jf lgnDagdf /fvL d'2fsf] txlssft ug{ ;lsg] M -!_ k|rlnt sfg"gdf h'g;'s}
s'/f n]lvPsf eP tfklg o; P]g adf]lhd s;"/ 7xl/g] d'2fsf] txlssft ubf{ o; P]g
adf]lhdsf] s;"/sf] cf/f]kdf sf/afxL rnfOPsf] JolQm km/f/ eO{ a]kQf x'g ;S5 egL
;Demg' kg]{ s'g} dgfl;a sf/0f ePdf jf lauf] xflg gf]S;fgL ePsf] b]lvPdf af]8{n] cfjZos
w/f}6L jf h]yf hdfgt dfUg / To:tf] w/f}6L jf hdfgt glbPdf lghnfO{ y'gfdf /fVg
;Sg]5 .
-@_ o; P]g adf]lhdsf] s;"/sf] cf/f]kdf sf/afxL rnfOPsf] JolQm kbdf axfn
/lx/xFbf cfˆgf] lj?4sf] k|df0f nf]k jf gfz ug{ ;Sg] jf d'2fsf] txlssftdf afwf Jojwfg
k'¥ofpg ;Sg] dgfl;a sf/0f ePdf af]8{n] To:tf] JolQmnfO{ lgnDagdf /fVg ;DalGwt
;+:yfdf n]vL k7fpg ;Sg]5 .
39
!)%= Ifltk"lt{ ltg'{kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhd ;hfo x'g] s;"/ u/]sf] sf/0faf6 s;}nfO{ lwtf]kq
vl/b jf laqmL ubf{ d"Nodf c;/ k/]sf] sf/0fn] s'g} xflg gf]S;fgL ePsf] eP ;f] xflg
gf]S;fgL ;d]t To:tf] s;"/ ug]{af6 e/fO{ lng ;lsg]5 .
!)^= k'g/fj]bg M -!_ bkmf !)! sf] pkbkmf -$_, -%_, -^_, / -&_ adf]lhd af]8{n] u/]sf] ;hfo
pk/ lrQ ga'‰g] lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL, ;+ul7t ;+:yf jf ;DalGwt JolQmn]
;hfo kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq ;DalGwt k'g/fj]bg cbfntdf k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .
-@_ kl/R5]b–* adf]lhd af]8{n] lbPsf] cfb]z jf lgb]{zgdf lrQ ga'emfpg]n] To:tf]
cfb]z jf lgb]{zgsf] ;"rgf kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq ;DalGwt k'g/fj]bg cbfntdf
k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .
!)&= cg'lrt k"jf{u|x lj?4 pkrf/ M s'g} ;"rLs[t sDkgLn] cfˆgf ;b:ox?sf] lxt ljkl/t x'g] u/L
cg'lrt k"jf{u|x /fvL s'g} sfd sf/f]af/ u/]sf] ;"rgf, hfgsf/L tyf ljj/0f k|fKt u/]df
af]8{n] To:tf] sDkgLnfO{ b]xfo adf]lhd ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 M–
-s_ To:tf] sf/f]af/ gug{,
-v_ ;b:ox?sf] lxt ljkl/t gx'g] lsl;dn] sfd sf/f]af/ ug{ sfo{ljlw lgwf{/0f
ug{,
-u_ sDkgLsf] tk{maf6 sDkgLsf] ;a} jf s]xL sfd sf/f]af/ ug{ sfd st{Jo
;d]t tf]sL k|aGws jf 6«i6L lgo'lQm ug{,
-3_ sDkgLsf] sfd sf/f]af/nfO{ lgoldt tyf Jojl:yt ug{ cfjZos cfb]z
lbg .
!)*= ;~rfns jf dxfk|aGws x'g cof]Uo M s'g} ;~rfns, dxfk|aGws jf ;f] ;/xsf] kb wf/0f
u/]sf] s'g} JolQmn] bkmf !)! adf]lhdsf] s'g} ;hfo kfPdf To:tf] ;hfo kfPsf] ldltn] bz
jif{sf] cjlw k"/f geP;Dd To:tf] JolQm s'g} klg klAns lnld6]8 sDkgL jf ;+:yfsf]
;~rfns, dxfk|aGws jf ;f] ;/xsf] kbdf axfn x'g of]Uo x'g] 5}g .
kl/R5]b–!)
ljljw
!)(= ;+ul7t ;+:yf :jfldTjdf lng] jf ;+ul7t ;+:yfdflysf] lgoGq0f ;DaGwL Joj:yf M -!_ s'g}
;+ul7t ;+:yfnfO{ k"0f{?kdf :jfldTjdf lng] jf ;f] ;+ul7t ;+:yfsf] Joj:yfkgdf lgoGq0f ug]{
k|of]hgsf] lgldQ s'g} JolQm jf JolQmx?sf] ;d"x jf ;+ul7t ;+:yfn] Psd'i6 jf k6s k6s
u/L To:tf] ;+ul7t ;+:yfsf] z]o/ vl/b ug]{ ePdf To:tf] z]o/ vl/b laqmL ;DaGwL sf/f]af/
kf/bzL{ lsl;daf6 ug'{ kg]{5 .
40
-@_ s'g} JolQm jf JolQmx?sf] ;d"x cfk;df ldnL jf s'g} ;+ul7t ;+:yfn] s'g} ;+ul7t
;+:yfsf] krf; k|ltzt jf af]8{n] tf]lslbPsf] k|ltzteGbf a9L z]o/ vl/b ug]{ jf :jfldTjdf
lng] ePdf pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] lgldQ Joj:yfkgdf lgoGq0f u/]sf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;+ul7t ;+:yfsf] k"0f{ :jfldTj k|fKt x'g] u/L jf ;+ul7t
;+:yfsf] Joj:yfkgdfly lgoGq0f x'g] u/L ;+ul7t ;+:yfsf] z]o/ laqmL ;DaGwL k|:tfj /fVg]
tl/sf, z]o/ vl/b laqmL k|lqmof tyf tt\;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!!)= lwtf]kq ahf/n] x:tfGt/0f k|dfl0ft u/]sf] z]o/ ;+ul7t ;+:yfn] btf{ ug'{ kg]{ M lwtf]kq
ahf/df vl/b, laqmL jf ljlgdo ePsf s'g} ;+ul7t ;+:yfsf] z]o/ jf l8a]~r/sf ;DaGwdf
;f] lwtf]kq ahf/n] x:tfGt/0f k|dfl0ft ul/lbPsf] ePdf To:tf z]o/ jf l8a]~r/ x:tfGt/0f
ePsf JolQmsf] gfddf ;+ul7t ;+:yfn] cfˆgf] ;b:osf] btf{ lstfadf To:tf z]o/ jf
l8a]~r/ btf{ ul/lbg' kg]{5 .
!!!= lwtf]kqsf] x:tfGt/0f M sDkgL ;DaGwL k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
;"rLs[t lwtf]kqsf] :jfldTj tyf x:tfGt/0f ;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!!@= g]kfn ;/sf/;Fu ;Dks{ M af]8{n] g]kfn ;/sf/;Fu ;Dks{ /fVbf cy{ dGqfno dfk{mt /fVg'
kg]{5 .
!!#= g]kfn ;/sf/n] lgb]{zg lbg;Sg] M k"FhL ahf/sf] ljsf; / nufgLstf{x?sf] lxtnfO{ ;+/If0f
ug]{ h:tf gLltut ljifodf g]kfn ;/sf/n] ;do ;dodf af]8{nfO{ cfjZos lgb]{zg lbg
;Sg]5 / To:tf] lgb]{zgsf] kfngf ug'{ af]8{sf] st{Jo x'g]5 .
!!$= ;xof]u ug'{ kg]{ M k"FhL ahf/sf] ljsf; tyf nufgLstf{sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL lwtf]kq
sf/f]af/nfO{ lgoldt tyf Jojl:yt ug{ af]8{n] dfu]sf] ;xof]u k'¥ofpg' ;DalGwt ;a}sf]
st{Jo x'g]5 .
!!%= c;n lgotn] u/]sf] sfddf arfp M of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgodx?sf] cwLgdf
/xL c;n lgotn] u/]sf] s'g} sfd sf/afxLsf] ;DaGwdf af]8{ jf af]8{sf] s'g} sd{rf/L
JolQmut jf ;fd"lxs ?kdf hjfkmb]xL x'g] 5}g .
!!^= lgod agfpg] clwsf/ M -!_ o; P]gsf] p2]Zo sfof{Gjog ug{ af]8{n] g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt
lnO{ cfjZos lgodx? agfpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ n] lbPsf] clwsf/sf] ;j{;fdfGotfdf k|lts"n c;/ gkg]{ u/L tL
lgodx?df vf; u/L b]xfosf ljifox?sf] ;DaGwdf Joj:yf ug{ ;lsg]5 M–
-s_ lwtf]kq btf{ tyf lgisfzg cg'dlt,
-v_ lwtf]kq ahf/sf] cg'dltkq lbg] ;DaGwdf,
-u_ lwtf]kq Joj;foLsf] cg'dltkq lbg] ;DaGwdf,
-3_ ;fd"lxs nufgL of]hgf ;~rfng ;DaGwdf,
41
-ª_ af]8{sf sd{rf/Lx?sf] ;]jf zt{ ;DaGwdf,
-r_ af]8{sf] cfly{s ;~rfng tyf lx;fa lstfa /fVg] ;DaGwdf,
-5_ Ifltk"lt{ sf]if ;~rfng ;DaGwdf,
-h_ lwtf]kq Joj;foLn] lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug]{ ;DaGwdf /fVg' kg]{
cfly{s ;|f]t ;DaGwdf,
-em_ u|fxsn] lwtf]kq vl/b ug{sf nflu a'emfPsf] /sdsf] lx;fa tyf clen]vsf
;DaGwdf,
-`_ lwtf]kq ;"rLs/0f :yug, vf/]hL -l8lnli6Ë_ jf x:tfGt/0f ;DaGwdf,
-6_ k"FhL ahf/sf] ljsf; ug{ lwtf]kqsf] lgisfzg, vl/b, laqmL tyf ljlgdonfO{
Jojl:yt agfO{ lwtf]kq ahf/ / lwtf]kq Joj;fodf ;+nUg JolQmx?sf] sfd
sf/afxLnfO{ lgoldt tyf Jojl:yt ug{ / nufgLstf{sf] xs lxtsf] ;'/Iff
ug{ cfjZos cGo Joj:yf ug]{ ;DaGwdf,
-7_ sDkgLsf] Joj:yfkg lgoGq0f ug]{ p2]Zon] Psd'i6 jf k6s k6s z]o/
vl/b u/L :jfldTjdf lng] ;DaGwdf .
!!&= ljlgod agfpg ;Sg] M of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf lgodx?sf] cwLgdf /xL lwtf]kq
ahf/n] af]8{sf] :jLs[lt lnO{ b]xfosf ljifox?sf ;DaGwdf cfjZos ljlgodx? agfpg ;Sg]5
M–
-s_ lwtf]kq ;"rLs/0f tyf ;"rLs[t lwtf]kqsf] sf/f]af/ ;DaGwdf,
-v_ ;b:otf, ;b:otf z'Ns, ;b:osf] Jofj;flos dof{bf ;DaGwdf,
-u_ lwtf]kq ahf/ :jR5 / kf/bzL{ 9Ëaf6 ;~rfng ug{ sd{rf/Lx?sf] ;]jf /
cfr/0f tyf ahf/ lg/LIf0f tyf cg'udg ;DaGwL Joj:yf ug]{ ;DaGwdf .
!!*= lgb]{lzsf agfO{ nfu" ug]{ M -!_ of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf lgodx?sf] cwLgdf /xL
af]8{n] lwtf]kq sf/f]af/nfO{ Jojl:yt ug{sf nflu b]xfosf ljifox?sf ;DaGwdf lgb]{lzsf
agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 M–
-s_ lwtf]kq btf{ tyf lgisfzg cg'dlt ;DaGwdf,
-v_ lwtf]kq lgisfzg tyf laqmL k|aGw ;DaGwdf,
-u_+ lwtf]kq afF8kmfF8 ;DaGwdf,
-3_ Jofj;flos dof{bf ;DaGwdf,
-ª_ lwtf]kq sf/f]af/ lgodg ;DaGwL cGo ljifosf ;DaGwdf .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd af]8{n] agfPsf] lgb]{lzsfsf] kfng ug'{ ;DalGwt ;a}sf] st{Jo
x'g]5 .
42
!!(= lwtf]kq ;DaGwL cWofb]z, @)^@ lgliqmo ePkl5 To;sf] kl/0ffd M lwtf]kq ;DaGwL cWofb]z,
@)^@ lgliqmo ePkl5 csf]{ clek|fo gb]lvPdf ;f] lgliqmotfn],–
-s_ ;f] cWofb]z lgliqmo x'Fbfsf avt rNtL gePsf] jf sfod g/x]sf] s'g} s'/f
klg hufpg] 5}g,
-v_ ;f] cWofb]z adf]lhd rfn" ePsf] s'/f jf ;f] adf]lhd /Lt k'/\ofO cl3 g}
ul/Psf] s'g} sfd jf ef]lu;s]sf] s'g} s'/fnfO{ c;/ kfg]{ 5}g,
-u_ ;f] cWofb]z adf]lhd kfPsf], xfl;n u/]sf] jf ef]u]sf] s'g} xs, ;'ljwf,
st{Jo jf bfloTjdf c;/ kfg]{ 5}g,
-3_ ;f] cWofb]z adf]lhd ul/Psf] s'g} b08 ;hfo jf hkmtnfO{ c;/ kfg]{ 5}g,
-ª_ dfly n]lvPsf] s'g} To:tf] xs, ;'ljwf, st{Jo, bfloTj jf b08 ;hfosf
;DaGwdf ul/Psf] s'g} sfd sf/afxL jf pkfonfO{ c;/ kfg]{ 5}g / pQm
cWofb]z sfod /x] ;/x To:tf] s'g} sfg"gL sf/afxL jf pkfonfO{ klg z'?
ug{, rfn" /fVg jf nfu" ug{ ;lsg]5 .