m 2 № 2

Azərbaycan dili1. “Uçurmurduq” sözündəki şəkilçilərin düzgün ardıcdlığını

göstərin.1. “idi ” hissəciyinin qısaldılmış şəkli2. şəxs şəkilçisi3. inkar şəkilçisi4. zaman şəkilçisi5. feldən fel düzəldən şəkilçiA) 4, 5,1,2, 3 B) 3,4, 5, 1,2 C) 4, 3,5, 1,2 D) 5,3, 1,2 ,4 ^ E) 5, 3,4. 1,2

Ol2. q-ğ əvəzlənməsi ismin hansı hallarında baş vermir?

1. yiyəlik 2. yönlük3. təsirlik 4. yerlik 5. çıxışlıqA) 1. 2, 3 B) 1. 5 C) 2, 3, 5 D) 2, 4 E) 4. 5

3. Feillərdən birinin kökü alınma sözdür: H"A) göyərmək B) vidalaşmaq C) gözləməkD) başlamaq V"*E) ağannaq

4. Hansı cümlələrdə əlavə feili birləşmənin asılı tərəfinəaiddir?1. Ayazı - sinif yoldaşımı məktəbin həyətində gördükdə

çox sevindim.2. Bizə məzunlara xeyir-dua verən ağsaçlı müəllimə

çox təmkinlə danışırdı.3. Fikri orada - yazı taxtasında idi.4. O. zabiti - səhnədə dayanan məğrur hərbçini təbrik

etdi.5. Bu yerləri - Azərbaycanı öz anam kimi sevir,

təəssübünü çəkirəm.A) 4, 5 B ) 3 ,4 ^ C ) 1 ,2 D) 1,3.5 E) 1.2.4

o v5. Cümlələrdən birində iltisaqilik prinsipinin pozulduğu söz

var:•f A) Maşını sənədlərsiz almaq istəmirdim.

B) Bu, elmi-kütləvi jurnaldır.C) Əkin yerinə baxış keçirildi.D) Lüğətdəki sözlər diqqətlə seçilib.E) Nərgiz hər gün bağa gələrdi.

6. Cümlələrin birinin mübtədası I növ təyini söz birləşməsiilə ifadə olunmuşdur:A) Bu gün hamı onun barəsində danışır.

■^_B) Səlim qızına ad günündə qızıl saat bağışladı.C) Onun şöhrəti dünyanın hər yerinə yayılmışdır.D) Dağ havası onun əsəblərini sakitləşdirdi.E) Dar gün insanları sınağa çəkir.

7. Hansı əməli yazı aşağıdakı kimi tərtib olunur?1. Kimə verilirsə, onun adı, atasının adı, soyadı və

vəzifəsi2. Onu verən şəxs və ya təşkilat3. Alman əşyanın miqdarı, yaxud etibar ediləcək

\ materialın məzmunu4. Məsuliyyət daşıyan şəxsin şəxsiyyət vəsiqəsinin

seriya və nömrəsi, verilmə tarixiA) arayışa B) akta C) vəkalətnaməyəD) ərizəyə E) protokola

8 . Kəsr sayları haqqında deyilənlərdən biri səhvdir.A) Kəsr sayları heç vaxt sadə olmur.B) Kəsr sayları bütövü bildirən bir sayla hissəni bildirən

başqa bir sayın birgə işlənməsindən yaranır. 9C) Kəsr sayları müəyyən miqdar sayları və -dcC

şəkilçisinin köməyi ilə düzəlir.

D) Kəsr sayları əşyanın konkret miqdarını bildirir.E) Kəsr sayları miqdar saylarmın növüdür, ya hissəni, ya

da tam və hissəni bildirir.

9. Verilənlər içərisində sadə cümlənin şəxsə görənövlərindən hansı yoxdur '!1. Yüz ölç, bir biç.2. Onun dediklərinə məhəl qoyulmadı.3. Kəndin kənarında səfalı bir yer.4. Onu nahaq yerə gözdən salıblar.A) müəyyən şəxsli B) qeyri-müəyyən şəxsli C) şəxssiz D) adlıq E) ümumi şəxsli

10. “Səlimə xalanın oğlu tətilə gələndə onu görmək üçün hu həyətə yığışardıq'" cümləsinin sintaktik təhlil sxemini göstərin.

11. "Gözütox adamdan xoşum gəlir" cümləsində sifətin morfoloji təhlilindəki səhvi göstərin.A) Mənasına görə keyfiyyət bildirən sifətdir.B) Birinci tərəfi mənsubiyyət şəkilçili isim, ikinci tərəfi

sadə sifətdir.C) Quruluşuna görə mürəkkəb sifətdir.D) İki müxtəlif mənalı sözün birləşməsindən əmələ

gəlib.-4- E) Biri düzəltmə, digəri sadə sözün birləşməsindən

əmələ gəlmişdir.

12. Vurğusu ilk hecaya düşən əsl Azərbaycan sözlərini göstərin.1. qanun 2. sanki 3. obraz4. parta 5. bayaq 6. dünənA) 1,2,6 B) 1,3,4 C) 2, 3 . D) 2, 5, 6 E) 4, 5

4 -

13. Təsriflənməyən feillərin qrammatik məna növlərinə görə işlənmə ardıcıllığını müəyyənləşdirin.Qiirhət görməyəndə vətənin qədri bilinməz.Məhsul yığımı zamanı ağacı kəsdirmək günah sayılır. Döyüşə atılan əsgərlərimiz düşməni məhv etdilər.Məktub yazılaraq sahibinə çatdırıldı.1. məchul növ 2. qayıdış növ3. məlum növ 4. icbar növA) 3,2, 4,1 B) 4, 2, 1,3 C) 1,4, 2,3D) 3.4, 2,1 E) 1,2, 3,4

14. “Gec-tez biz qonşu kəndə köçməliyik” cümləsindəki sintaktik əlaqələrin növü və sayına uyğun nümunəni müəyyənləşdirin.A) Atlı təpədən enib çaya çatdı.B) Əsən külək üzünə dağılmış saçlarını oynatdı.C) Axşam gəmi yavaş-yavaş sahilə yanaşdı.D) Dənizin dalğaları sahili döyəcləyərdi.E) Qonşu həyətdə Tanrıquluııun səsi eşidildi.

15. “Artıq yeddi il idi ki, Adil Bakıda yaşayırdı" cümləsinin təhlili ilə bağlı səhv fikri göstərin.A) Zaman budaq cümləli tabeli mürəkkəb cümlədir.B) Baş cümlə ismi, budaq cümlə isə feili xəbərlidir.C) Budaq cümlə müəyyən şəxsli geniş cümlədir.D) IZH----O sxeminə uyğundur.E) Budaq cümlə baş cümləyə tabelilik bağlayıcısı ilə

bağlanmışdır.

A 3 № 216. Şəxs əvəzliklori ilə qeyri-müəyyən əvəzliklərin oxşarlığı

haqqındakı hansı fikir səhvdir?A) Hər ikisi həm insana, həm də digər varlıqlara aid olur.

a kim? nə? suallarına cavab verir.“TB) Hər ikisi hallanır.

C) Hər ikisi cümlədə, əsasən, mübtəda və tamamlıq olur.D) Hər ikisinin içərisində sifəti də əvəz edə bilən sözlər

var.E) Hər ikisi ismin yerində işlədilir.

Mətni oxuyun və 17 - 21-ci tapşırıqları yerinə yetirin.

(1) Təsviri sənətdə natürmort adlı bir janr da vardır. (2) Natürmort fransızca “cansız təbiət” deməkdir. (3) Bu janra daxil olan əsərlərin mövzusunu müxtəlif predmetlər: evi bəzəyən qablar, gül dəstələri, cürbəcür meyvələr, ovlanmış quşlar və s. təşkil edir. (4) Bu janrda əsl rəssamlar dövrünün ruhunu, öz hisslərini çox gözəl ifadə edirlər. (5) Boyakarlıq əsərinin əhəmiyyəti həm də əsərdəki mövzu və süjetin necə işlənməs indədir.

(6) Görkəmli Azərbaycan rəssamı T. Nərimanbəyovun yaradıcılığında da natürmort janrı mühüm yer tutur. (7) Qırmızı mavi rənglərə onların müxtəlif çalanlarına üstünlük verən rəssamın əsərlərində Abşeron meyvələri nar üzüm və s. obrazlaşdırılır. Onun natürmort!arını etnoqrafik lövhələr də adlandırmaq olar.

17. Üçüncü cümlədəki sözlərin leksik təhlili ilə bağlı səhv fikri göstərin.A) Həm ümumişlək, həm də ümumişlək olmayan sözlər

işlənmişdir.B) Frazcoloji birləşmə işlənməmişdir.C) Yalnız termin kimi işlənən söz yoxdur.D) Cümlədə omonimlik xüsusiyyəti olan iki söz var.E) Həm ərəb-fars, həm də Avropa mənşəli söz

işlənmişdir.

18. Mətnin üslubu ilə bağlı hansı fikir səhvdir"!A) Avropa mənşəli terminlərdən istifadə edilib.B) Nümunədə modallıq bildirən sözlərdən istifadə

edilməyib.C) Nümunədə arxaik leksika, standart formalar

saxlanılıb.D) Mətndə dəqiqlik və məntiqilik prinsipinə əməl

olunub.<4- E) Elmi üslubun humanitar sahəsinə aiddir.

19. Nümunə ilə bağlı hansı fikir doğrudur?A) Nümunədə yalnız feili xəbərlərdən istifadə

edilmişdir.B) 6-cı cümlədə təyini söz birləşmələrinin bütün

növlərindən istifadə edilib.C) Mətndə sintaktik əlaqələrin yalnız tabelilik növündən

istifadə olunmuşdur.D) Qrammatik baxımdan cümlə üzvləri ilə bağlı

olmayan söz və ifadə vardır.E) Nümunədə həm sadə, həm də mürəkkəb cümlələrdən

istifadə edilib.

20. Yeddinci cümlədə hansı durğu işarələri buraxılmışdır?A) tire, 3 vergül B) qoşa nöqtə, 3 vergülC) 4 vergül - f - D) qoşa nöqtə, 2 vergülE) tire, 2 vergül

21. Hansı cümlədə səhv yazılmış söz vardır?fr A) 1-ci və 3-cü B) 4-cü C) 5-ci

D) 2-ci və 5-ci E) 1-ci və 4-cü

22. “Gecə keçir, ay dolanır, ulduzlar sönür ’ cümləsi haqqında verilənlərdən yanlış olanları seçin.1. Üç sadə cümlədən ibarətdir.2. Qarşılaşdırma əlaqəli tabesiz mürəkkəb cümlədir.3. Üçü də müəyyən şəxsli, müxtəsər cümlədir.4. Hər üç cümlədə qrammatik norma pozulub.5. Mübtədalardan ikisi isimlə, biri zərflə ifadə olunub.

23. Birnövbəli və birotaqlı sözlərinin fonetik təhlili ilə bağlı düzgün fikirləri müəyyən edin.1. Hər iki sözün yazılışı ilə tələffüzü arasında bir fərqli

məqam vardır.2. Hər iki sözdə səslərin sayı ilə hərflərin sayı eynidir.3. İkisində də vurğu sonuncu hecanın üzərindədir.4. Hər ikisində bütün hecalar samitlə başlayır.5. Birinci sözdə üç, ikinci sözdə iki samitin kar qarşılığı

yoxdur.6. Hər iki sözdə uzun tələffıiz olunan səs vardır.

24. İşarələnmiş sözlərin hansı nitq hissəsinə aid olduğunu işlənmə ardıcıllığına görə müəyyənləşdirin.Kimi yazır, kimi də oxuyurdu.Cəmilə riyaziyyatı da_ çox sevirdi.Bacım telefon[a danışırdı.Ata bu barədə hətta düşünməmişdi.1. əvəzlik2. qoşma3. ədat4. bağlayıcı

25. Obrazlılığın göstəriciləri ilə bağlı uyğunluğu müəyyənləşdirin.1. Alliterasiya2. Metafora3. Ellipsisa. Kim nə deyər bizdə olan qeyrətə?!b. Uçarda turacdır, qaçarda ceyran.c. Böyük sözünə baxmayan böyürə- böyürə qalar.d. Atlar, öküzlər kotana güc vurur.e. Dağlar yas saxlayır bu qəhrəmana.

coqrafiya.

4 №2

Riyaziyyat

26. 1,(2); J \ö ; e: -0.3: — ədədlərindən neçəsi

irrasionaldır? A) 3 B) + C) 2 D) 5

2027. — = 1,(21) tonliyini həll edin.JC

A) 15- B) 1 7 - C) 1 6 -2 2

D) 21

28. lim lgf x + \lx2 -2 0 | -i tapın.*-»6 v J

A) 0 B) -2 C) 1 D)

29. b-nin hansı ən böyük qiymətində cos| — — — I = b + 3X K

tənliyinin həlli var?4 \A ) -2 B) 1 C) -1 1

D) 2 E) -3

F 1 30. A çoxluğunun elementlərinin sayı 23, B-ninelementlərinin sayı 11, onların ortaq elementlərinin sayı 4-dür. Bu çoxluqların birləşməsindən təsadüfən götürülən bir elementin ortaq element olması ehtimalını tapın.

7 1 1B) 4 C) ^A) ± 15

D)15 E) A

31. a~ +b2 = 20ab olarsa. 21g ° ̂^ -lg(2a£) -ni3

hesablayın.A) 10 B) 0 C) 2 D) -1 E) 1

5 № 2[ A |

32. 5(4; 6), b (-8; -12), c(6;4), d (-2; 3), m(2; 3) vektorları verilmişdir. Bu vektorlardan əks istiqamotlilərini tapın.A) c və m B) a və J t p ) d VƏ /77

D) ä və b; b və m E) d və c; c və m

35. cos70° — b olarsa. — sin“35° -ni tapın.

A ) - B )l + - C ) — D) 1 - — E) —4 2 2 2 4

[ 3.v + 3y = 5.33. k-nın hansı qiymətində •] ’ tənliklər

[lx + k}' = 7sisteminin həlli yoxdur?A) -3 B)-7 C )- l D) 7 E) 3 n>C

290u7

34. Həcmi 1 2tc sm', oturacağının radiusu 3 sm olan konftsun^ hündürlüyünü tapın.A) 3 sm B) 8 sm C) 4 sm D) 12 sm E) 6 sm

36. f ( x ) = x' -3 x 2 - 2 funksiyasının [-1; 4] parçasında ən böyük qiymətini tapın.

f - A ) - 6 B) 17 C )-2 D) 10 E) 14

/1

37. 6 ton 96%-li spirtə neçə ton su əlavə etmək lazımdır ki, 80%-li spirt məhlulu alınsın?A) 1.3 B) 1.2 C) 1 -f D) 0,8 E) 2

A 6 № 2

38. a tərəfinin qarşısındakı bucaq a və bu tərəfə bitişik bucaq p olarsa, üçbucağın sahəsini tapın.

9 9a “ sin(a + p) ö~ sinpsin(a + P)Aj ---------------- d) ---------------------sinp 2sina

C)2a sın(a + P)

2sin a D)2

cı sin p 2sin(ot + P) E)

9 .a sına sin(a + P)

41. Dördbucaqlı prizmanın neçə təpəsi var?A) 6 B) 12 C) 18 D) 9 E) 8 4 *

39. Düzbucaqlı üçbucağın düz bucağının tonböləni ilə bir iti bucağının tonböləni 70°-li bucaq altında kəsişir. Bu üçbucağın böyük iti bucağını tapın.

4-A) 50° D) 70c

B) 75° E) 65°

C) 60c

Qabarıq çoxbucaqlınm daxili bucaqlarının cəmi 1080° olarsa, onun diaqonallarının sayını tapın.A) 15 B) 18 C) 17 4 - D) 16 E) 20

M

\

40. z\ = a/3 ( cos — + /sin— I, Z2 =2\ cos— + /sin —14 14

2 3kompleks ədədləri üçün z.\ • z '2 -nu hesablayın.A) 12+12/ B) 24 C )-24 D) 24/ E )-24/

43. + 6 < .r bərabərsizliyinin ən kiçik tam həllini tapın.A) 4 B) -4 C) -6 D) 3 E) 6

7 №24

44 i xyfxdx intcqralım hesablayın,ı

A) 11 B) 12,4 C) 12 D) 14.2 E) 10.5

47. 5A İ - 5 A 1 =24 tənliyini həll edərək, 3x—1 ifadəsinin qiymətini hesablayın.

18. Xaricdən toxunan iki çevrədən birinin radiusu 1, onların ortaq toxunanın toxunma nöqtələri arasındakı məsafə isə 6-dır. İkinci çevrənin radiusunu tapın.

45. f ( x ) = x*, g(x) = 2x'> olarsa. f ( g (.y)) -i tapın.

A) y = 2x

D) y = 8x6

B) y = -

E) v = 2v6 +

C) y = 2r

46. \/l 25 ^25 : ?25 5 ' ■ + ifadəsinin qiymətini hesablayın.A) 2 B) 3 C) 1 ~ ^D ) 2,5 E) 1.5

^ kr— —

. _ . , 9 m + 1849. m-m neçə tam qiymətində —----------- kəsrınınm + 7w + 10

qiyməti tam ədəddir?

/

8 № 2A

50. a müstəvisi üzərindəki ABC üçbucağının daxilinə çəkilmiş r radiuslu çevrənin mərkəzindən bu müstəviyə uzunluğu 24 sm olan OM perpendikulyarı qaldırılmışdır. K, L, N toxunma nöqtələridir. ABC üçbucağının sahəsi 5, yarımperimetri p olarsa, uyğunluğu müəyyən edin.

M

2. S - 150 sm2, p = 15 sm

3 .5 = 360 sm2, p = 20 sma. MK =MN =ML = 26 smb. MK = MN = ML - 30 smc. r = 7smd. MK = MN = ML = 25 sm c. r = 10sm

Ou

Coğrafiya51. Türkiyə Respublikasını əhatə edən dənizlər:

A) Ağ, Qırmızı, Qara, ŞimalB) Qara, Azov, Mərmərə, BaltikC) Mənnərə, Azov, Adriatik, AralıqD) Aralıq, Tirren, Egey, BaltikE) Qara, Egey, Mənnərə, Aralıq

52. Coğrafi adları öyrənən elm:A) Hidrologiya B) LandşaftşünaslıqC) Demoqrafiya D) ToponimikaE) Geomorfologiya

53. Xəritə-sxemə əsasən Şirvan, Bəsitçay, Hirkan vəZaqatala qoruqlarının yerləşdiyi müvafiq təbii vilayətləri müəyyən edin.

D) 1,2, 3,4 E) 1.4, 2,3

54. Məhəllin planı və topoqrafik xəritələrdə istifadə olunan konturlu şərti işarələri müəyyən edin:

İT 2. O O Oo o o 3. 4. 'C2—C '

*6 O 0 6.ıı ıı ıı 11 „ II II II II 7. 8.

A) 2, 5, 6, 8 B) 1,3, 6, 8 C) 2,4, 5,7D) 3,4. 6.7 E) 1,3, 4, 6

55. Okean cərəyanlarının təsiri ilə quru iqlim şəraiti yaranan əraziləri müəyyən edin.

A)3. 5.6, 8 B )l,3 , 5, 6 C) 1,3, 4, 8D) 3, 5. 6, 7 E) 2. 4, 6, 8

56. Kür çayı sahilində yerləşən şəhərləri Kürün mənsəbinədoğru ardıcıl düzün:A) Tbilisi, Qazax, Neftçala, SalyanB) Tbilisi. Yevlax, Sabirabad. SalyanC) Tbilisi, Yevlax, Mingəçevir, NeftçalaD) Yevlax, Ağstafa, Sabirabad, NeftçalaE) Yevlax, Mingəçevir, Sabirabad, Zərdab

57. Azərbaycan gəmilərinin İstanbuldan Bakıya gələrkənkeçdiyi su yollarının düzgün ardıcıllığı.A) Qara dəniz —► Kerç boğazı —► Azov dənizi -»-Don

çayı—► Volqa çayı —► Volqa-Don kanalı—►Xəzər dənizi

B) Qara dəniz-^Kcrç boğazı-*- Azov dənizi-*- Don çayı — Volqa-Don kanalı-^ Volqa çayı —► Xəzər dənizi

C) Qara dəniz —► Volqa çayı —► Don çayı -► Kerç boğazı —► Xəzər dənizi

D) Azov dənizi —► Kerç boğazı —► Qara dəniz -►Volqa-Don kanalı —► Volqa çayı —► Don çayı-^ Xəzər dənizi

E) Azov dənizi —► Kerç boğazı —► Volqa-Don kanalı—► Don çayı —►Volqa çayı—► Xəzər dənizi

9 № 258. Profildə rəqəmlərə müvafiq gələn sıra dağları müəyyən

edin.

A) Kopetdağ, Sayan, PamirB) Tyan-Şan, Kunlun, HimalayC) Himalay, Kunlun, AltayD) Hindiquş, Pamir, HimalayE) Pamir, Himalay, Tyan-Şan

59. Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunun kartofçuluq üzrə ixtisaslaşması əlaqədardır:1. Qışı quraq keçən mülayim-isti iqlimin hakim olması.2. Yayı quraq keçən soyuq iqlimin üstünlüyü.3. Dağ qara, şabalıdı torpaqların mövcudluğu.4. Dağ çəmən, açıq şabalıdı torpaqların geniş yayılması.5. Əhalinin əmək vərdişinin olması.6. Suvarma əkinçiliyinin geniş yayılması.A) 2, 3,4 ’ B) 2,4, 5 * C) 1,5,6D) 2, 4, 6 E) 1,3, 5

64. Verilmiş cədvələ əsasən doğru cavabı müəyyən edin.№ İqlim

qurşaqları və vilayətləri

Beynəlxalq ticarəti zəif

olan

Beynəlxalq ticarəti

güclü olan

Həminbitkilərinyetişdiyiregionlar

1. Subtropikin Aralıq dənizi

Limon Zeytun CənubiAvropa

2. Musson Çay Kətan ŞərqiAsiya

3. Tropik Şəkərqamışı

Şəkərçuğunduru

CənubiAsiya

4. Mülayim Kətan Buğda ŞərqiAvropa

5. Mülayim Şəkərqamışı

Şəkərçuğunduru

ŞimaliAmerika

6. Subekvatorial Cut Çay CənubiAsiya

A) 2, 3,5 B) 1.5,6 C) 3,4, 5D) 3.4. 6 E) 1,4,6

65. Avropada 1990-cı ildə əhalinin sayı 680 mln. nəfər, 2010-cu ildə 739 mln. nəfər olmuşdur. Regionda əhalinin sayı təbii artımın hesabına 40 mln. nəfər artmışdırsa, miqrasiya hesabına artımın neçə faiz olduğunu müəyyən edin.A) 5̂ 9 B) 4,8 C) 3.0 D) 2,8 E) 2,1

60. Qış gündönümündə 20° şm. enliyində yerləşən Mumbay şəhərində Günəş şüalarının düşmə bucağı ilə Buenos- Ayres şəhərinə (40° c. e.) Günəş şüalarının düşmə bucağı arasındakı fərqi hesablayın:A) 27° B) 43,5° C) 24° D) 46° E) 23,5°

61. Azərbaycanda əhalinin sayı 1999-cu ildə 7953,4 min nəfər, illik artım isə hər 1000 nəfərə 8 nəfər olmuşdur. V Əhalinin illik artımının neçə faiz olduğunu və 2005-ci ildə əhalinin sayının neçə nəfərə çatacağmı müəyyən edin.A) 0,7%; 8335,0 min nəfərB) 1,0%; 8335,0 min nəfərC) 0,8%; 8335,0 min nəfərD) 1,3%; 8530,5 min nəfərE) 0,8%; 8256,2 min nəfər

62. Çovdar barit yatağının səciyyəvi xüsusiyyətləri:1. Qara metallurgiya üçün xammal verir2. Neft hasilatında istifadə olunan xammal verir3. Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamacında yerləşir4. Tektonik qalxma zonasında yerləşir5. Kiçik Qafqazın cənub-şərq yamacında yerləşir6. Yayı quraq keçən mülayim-isti iqlim tipi daxilində

yerləşirA) 2, 4, 5 B) 2, 5, 6 C) 1,3,6D) 2, 3, 4 E) 1.4. 5

63. Azərbaycanda olan dağ zirvələrinin atmosfer təzyiqinin azalmasına görə sırasını müəyyən edin.A) Böyük Kirs, Qapıçıq, KüküdağB) Kömürköy, Şahdağ, DübrarC) Dübrar, Gamışdağ, QapıçıqD) Bazardüzü, Şahdağ, TufandağE) Qızyurdu, Böyük Kirs, Kömürköy

66 . Afrika materikini Avstraliyadan fərqləndirən əlamət:A) Sahil xətlərinin zəif parçalanmasıB) Ekvatorial qurşağın mövcüd olmasıC) Cənub tropik xəttinin kəsib keçməsiD) Tropik qurşağın geniş sahə tutmasıE) Hind okeanı sahillərində yerləşməsi

Böyük Qafqaz vilayətində yarımsəhra və quru çöl iqlim tipinin olmadığı fiziki-coğrafi rayonlar:A) Qonaqkənd, Samur-DəvəçiB) Zaqatala-Lahıc, Dağlıq ŞirvanC) Zaqatala-Lahıc, QonaqkəndD) Dağlıq Şirvan, Abşeron-QobustanE) Abşeron-Qobustan, Zaqatala-Lahıc

Hindistanın xarici iqtisadi əlaqələrində quru nəqliyyatının nisbətən az rol oynamasının səbəbi:A) gəmiqayırmanın güclü inkişaf etməsiB) quru sərhədlərinin çox qısa olmasıC) qonşu ölkələrlə Hindistan arasında milli və dini

münaqişələrin olmasıD) qonşu ölkələrlə əlaqələrin zəif inkişaf etməsiE) quru sərhədlərinin çox hissədə yüksək dağlıq

ərazilərdən keçməsi

Çayları müvafiq olaraq dörd, üç və iki okean hövzəsinə aid olan materiklər:A) Şimali Amerika. Cənubi Amerika, AvrasiyaB) Şimali Amerika, Avstraliya, AfrikaC) Avrasiya, Afrika, Şimali AmerikaD) Afrika, Avrasiya, Şimali AmerikaE) Avrasiya, Şimali Amerika, Cənubi Amerika

10 № 270. Xorito-sxemdə rəqəmlərə əsasən okean cərəyanlarını

müvafiq ardıcıllıqla müəyyən edin:Xəritə-sxemdə verilən ölkəyə aid olan xüsusiyyətlər:

______A) Cənub passât, Kuril, Alyaska, KaliforniyaB) Passallararası əks, Kurosio, Folklcnd. AlyaskaC) Kaliforniya, Şimal passât, Musson, AleutD) Şimal passât, Kurosio, Şimal Sakit okean,

KaliforniyaE) Qərb küləkləri, Şimal passât, Holfstrim, Peru

1. Sahilləri iki okeanın suları ilə yuyulur.2. Ərazisinin çox hissəsi arktik iqlim qurşağında yerləşir.3. Yalnız bir ölkə ilə həmsərhəddir.4. Yerli boksit ehtiyatları ilə zəngindir.5. İqliminə isti cərəyan təsir edir.6. Enerji balansında SES-lərin payı çoxdur.

71. Şimal yarımkürəsində iqlim diaqramına uyğun gələn xüsusiyyətlər:

t°C m m

-10°-

- 20 -

\m xCtthrr

300

200

100

0Y M M 1 S N1. İnsan təsərrüfat fəaliyyəti təsirinə zəif məruz qalan

ərazilərdir2. Kanadanın daxili hissələri, Sibir, Mərkəzi Asiyanın

şimalı üçün xarakterikdir3. Yayda mülayim və quru, qışda soyuq hava kütləsi

hakim olur4. Rütubətlik əmsalı vahiddən yüksəkdir5. Yayı isti, rütubətli, qışı mülayim və quru olur6. Bataqlıqlar geniş ərazi tuturA) 2,3 ,5 " B )2 ,3,4 C) 1,5,6D) 1,4,6 E) 2, 4, 6

72. 1 Iorizontallarla təsvir edilmiş dağın ətəyinin dəniz səviyyəsində olduğunu nəzərə alaraq, dağın mütləq hündürlüyünü müəyyən edin (m).

74. Qrafiklərdən hansı doğrudur.

t,°Ci

buxarlanmabuxarlanmaqabiliyyəti

atmosfer təzyiqi mm.c.s

t,°Ci

3. 4.nisbirütubətlik

5.küləyinsürəti

h,m

küləyingücü

75. Uyğunluğu müəyyən edin:1. Kapital ixracı2. Beynəlxalq istehsal əlaqələri3. Xarici ticarəta. ölkələrin bir-birinə kredit və səhm verməsi ilə həyata

keçirilirb. ölkələr arasında istehsalın ixtisaslaşması və

kooperativləşməsinə əsaslanırc. beynəlxalq iqtisadi əlaqələrin daha qədim formasıdırd. ölkələrarası investisiya qoyuluşu ilə həyata keçirilir c. birgə müəssisələrin və obyektlərin tikilməsidir

Tarix76. Xronoloji ardıcıllığı müəyyən edin.

1. Maqneziya döyüşü2. Qavqamela döyüşü3. Dzirav döyüşü4. Məzdəkilər hərəkatının yatırılmasıA) 3,2, 1,4 B) 1,2, 3,4D) 4. 2, 1.3 E) 2, 1,4, 3

C) 2, 1, 3.4

11 № 277. Bakı XKS-nin fəaliyyəti üçün səciyyəvi deyil:

A) neft sənayesinin milliləşdirilməsiB) şəhər, qoza və mahal xalq məhkəmələrinin

yaradılmasıC) bankların milliləşdirilməsiD) Trabzon konfrasma nümayəndə göndərməsiE) ingilis qoşunlarının Bakıya dəvət edilməsi barədə

qətnamənin qəbul edilməsi

78. 1667-ci ildə Rusiya ilə Səfəvi dövləti arasındaimzalanmış müqavilə əsasında:A) Səfəvilərin bütün hakimiyyəti dövründə ruslara

gömrüksüz ticarət etmək hüququ verildiB) Xəzər dənizində ticarət etmək hüququ yalnız ruslara

verildiC) Sofəvilər Xəzər dənizində gömrüksüz ticarət etmək

hüququndan məhrum edildilərD) Xəzər dənizindən istifadə üçün ruslar üzərinə xüsusi

gömrük rüsumu qoyulurduE) Səfəvilərin hakimiyyəti dövründə ruslar gömrüksüz

ticarət etmək hüququndan məhrum edildilər

79. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına görə Baş (nazir vəzifəsinə namizədliyə və hakimliyə namizədəverilən tələblərdə oxşarlıq:A) Elmi fəaliyyətlə məşğul ola bilməzlərB) Yaşları 30-dan aşağı olmamalıdırC) Başqa seçkili vəzifə tuta bilərlərD) Başqa təyinatlı vəzifə tuta bilərlərE) Siyasi fəaliyyətlə məşğul ola bilərlər

80. Göstərilənlər həyata keçirilmişdir:1. Şimali Azərbaycanda sahibkar kəndliləri

mükəlləfiyyət daşımaqdan azad edildilər.2. Kəndlilər malcəhət və bəhrə əvəzində pul ödəyirdikA) Bəy və ağaların hüquqları haqqında reskriptə əsasənB) Kənd cəmiyyətləri haqqında qanuna əsasənC) “Cənubi Qafqaz quberniyalarında torpaqların

məcburi surətdə satın alınması haqqında” qanuna əsasən

D) I4 may 1870-ci il əsasnaməsinə əsasənE) 1847-ci il “Kəndli əsasnamələri” adlı sənədə əsasən

81. Uyğunluğu müəyyən edin.

82. Şirvanşahlar dövlətinin XIII əsrin 20-ci illəri tarixi üçün xarakterikdir:1. Gəncə şəhərinin ciddi müqavimət göstərməsinə

baxmayaraq monqollar tərəfindən işğal edilməsi

2. Cəlaləddin tərəfindən Şirvanşahların hakimiyyətinə tamamilə son qoyulması

3. Gürcü çarı IV Georgi ilə monqollara qarşı hərbi ittifaqın bağlanması

4. III Foribürzün Xarəzmşah Cəlaləddinin hakimiyyətini qəbul etməsi

5. Şamaxı əhalisinin müqavimətinə baxmayaraq şəhərin monqollar tərəfindən tutulması

A) 4, 5 B )l,3 C) 1,2 D) 2, 4 E) 1,583. Bidətçi və təriqotçi rus kəndlilərinin Cənubi Qafqaza

köçürülməsi baş vermişdi:A) Rəşt müqaviləsi əsasındaB) Türkmənçay müqaviləsi əsasındaC) Gəncə müqaviləsi əsasındaD) 1830-cu il oktyabrın 20-də verilmiş hökumət

sərəncamı əsasındaE) I Nikolayın 1840-cı il fərmanı əsasında

84. Sacilər və Salarilər dövlətinin Azərbaycanı vahid dövlətdə birləşdirməsinin ümumi nəticələrini müəyyən edin.1. Dövlətçilik ənənələrinin dirçəlməyə başlanması2. Ölkə miqyasında iqtisadi və mədəni əlaqələrin

inkişafının dərinləşməsi3. Ölkə ərazisinə yadelli hücumlarının qarşısının

tamamilə alınması4. Azərbaycan türk xalqının formalaşması prosesinin

sürətlənməsi5. Azərbaycan türk xalqının Cənubi Qafqazda başlıca

etnik və siyasi qüvvəyə çevrilməsiA) 1,3 B) 2, 3 C) 1,4 D) 2, 4 E) 2, 5XIX əsrin 60-cı illərində Bakı neftinə marağın artmasına səbəb:A) Xəzər dənizində yeni neft yataqlarının istifadəyə

verilməsiB) neftin qiymətinin aşağı olmasıC) neftdən sənaye miqyasında istifadə olunmasıD) neft sənayesində məcburi əməkdən geniş istifadə

olunmasıE) neft sənayesində yeni texnologiyadan istifadə

olunmasıXVII əsrin birinci yarısında Səfəvi-Osmanlı müharibəsinə son qoymuş və XVI11 əsrin birinci yarısında iki dövlət arasında münasibətləri nizamlayan sülh müqaviləsi:A) Sərab B) Qəsri-Şirin C) GəncəD) Amasya E) Mərənd

87. 1992-ci ildə işğal edilməmiş rayonları müəyyən edin.Gürcüstan/ , S Rusiya

v\ „ A .XA f A \

S ," . v .. > Z A A İ ' r(7V .. '• - ■' . X m r

K k 2 A T A M İ V « r J>71 Cİran

A) 3, 4 B) I, 4 C) 2, 5 D) 1,5 E) 2, 3

12 № 288. Gülüstan vo Türkmənçay müqavilələrinin şərtlərinə aid

ümumi cəhət:A) İranın Rusiyaya təzminat ödəməsiB) Şərqi Gürcüstan və Dağıstanın Rusiyaya ilhaq

edilməsiC) İrandan əhalinin Cənubi Qafqaza hərəkətinə icazə

verilməsiD) təzminatın böyük hissəsi ödənilənə qədər Cənubi

Azərbaycanın Rusiyanın işğalı altında qalmasıE) Xəzərdə hərbi donanma saxlamaq hüququnun yalnız

Rusiyaya verilməsi89. Sovet Azərbaycanın XX əsrin 20-ci illər tarixi üçün

xarakterik deyil:A) “Azneff’in təşkiliB) Zorakı kollektivləşməyə qarşı üsyanların baş verməsiC) Naxçıvanın gələcək statusunun qəti olaraq

müəyyənləşdirilməsiD) Rusiya ilə hərbi-iqtisadi müqavilənin imzalanmasıE) Zaqafqaziya Federasiyasının tərkibində olması

90. I əsr Atropatena və III əsr Albaniya tarixinə aid ümumi cəhət:A) selevkilərin yürüşünə məruz qalmalarıB) asılı vəziyyətə düşmələriC) Parfıya dövlətinin hakimiyyəti altına düşmələriD) yerli hökmdarlar tərəfindən idarə olunmağa

başlanmasıE) quldarlıq münasibətlərinin yaranması

91. Uyğunluq gözlənilmişdir.A) erməni-müsəlman qırğınının qarşısını almaq üçün

yaradılmışdır - “Birlik” təşkilatıB) 1928-ci il 28 mayda dağıldı - Zaqafqaziya SeymiC) 1912-ci ildə təşkil edildi - “Müsəlman Gənclik

Təşkilatı”D) 1917-ci ildə bolşeviklərin təşəbbüsü ilə yaradıldı -

“Ədalət” təşkilatıE) fevral inqilabı gedişində yaradıldı - Zaqafqaziya

(Cənubi Qafqaz) Komissarlığı

92. Qopçur adlanırdı:A) monqolların təyin etdikləri yeni vergi növüB) xilafət dövründə təyin edilmiş maliyyə vergisiC) Eldənizlər dövründə can vergisiD) səfəvilərin təyin etdikləri yeni torpaq vergisiE) sasanilər dövründə poçt rabitəsi

93. Xronoloji ardıcıllığı müəyyən edin.1. Xəzər dənizinin yaxınlığında Mahmudabad şəhərinin

inşa edilməsi2. Şamaxı yaxınlığında Gülüstan qalasının tikilməsi3. Təbrizdə “Göy məscid”in tikilməsi4. Marağa rəsədxanasının inşa edilməsiA) 3, 1.2,4 B) 2, 1,4.3 C) 1,2, 3.4D) 4, 3 ,1 ,2 E) 2, 4, 1,3

94. Şirvanşahlar dövlətinin XV əsrin 20-30-cu illəri üçün xarakterik idi:A) Qaraqoyunlu Qara Yusiflə hərbi ittifaqa girməsiB) Səfəvi dövlətinin hərbi qüvvələri ilə toqquşmasıC) Tcymuri Şahruxla qaraqoyunlular əleyhinə ittifaqa

girməsiD) dövlətin süquta uğradılmasıE) Ağqoyunlu Sultan Yaqubla Səfəvilər əleyhinə ittifaqa

girməsi

95. Ərəb xilafəti dövründə Azərbaycan tarixinə aid deyil:A) xüms vergisinin alınmasıB) 15 yaşma çatan hər bir kişidən verginin alınmasıC) Mehranilər sülaləsinin hakimiyyəti dövrünün

başlanmasıD) xürrəmilərin ilk üsyanlarının uğursuzluqla

nəticələnməsiE) dövlət torpaqlarının feodal torpaq mülkiyyətinin əsas

formasını təşkil etməsi

96. Qədim Albaniya dövlətinin tarixinə aid deyil:A) İberiya ilə Xəzər dənizi arasındakı ərazidə yaranmasıB) möhürlərin üzük formasında düzəldilməsiC) Pompeyin başçılıq etdiyi Roma qoşunlarına məğlub

olmasıD) alanların yürüşlərinə məruz qalmasıE) Qavqamela döyüşündə iştirak edilməsi

97. Soyurqalla tiyulun fərqi:A) soyurqaldan fərqli olaraq tiyul irsən keçirdiB) soyurqalı səfəvilər, tiyulu isə monqollar tətbiq

etmişdilərC) soyurqal Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətləri

dövründə, tiyul isə səfəvilər dövründə verilirdiD) soyurqal xidmətə görə, tiyul isə yalnız şahın yaxın

adamlarına verilirdiE) soyurqal sahibi götürdüyü gəlirin bir hissəsini dövlətə

verirdi, tiyul sahibi isə vergi ödəmirdi

98. 705-ci. 941-ci və 981-ci illərdə varlığına son qoyulmuş dövlətləri müvafiq olaraq müəyyən edin.A) Salarilər, Şəddadilər, RəvvadilərB) Sacilər, Salarilər, RəvvadilərC) Rəvvadilər, Albaniya, ŞəddadilərD) Albaniya, Rəvvadilər, SacilərE) Albaniya, Sacilər, Salarilər

99. Quba və Urmiya xanlıqlarının tarixlərinə aid oxşar cəhət:A) Qarabağ xanlığına qarşı vahid ittifaqda birləşmələriB) Kərim xan Zəndə qarşı Qaraçəmən döyüşündə iştirak

etmələriC) “Şiraz qonaqlığf’nın iştirakçısı olmalarıD) Şimal-şərqi Azərbaycan torpaqlarını özlərinə tabe

etmələriE) Kərim xan Zəndin yürüşünə məruz qalmaları

100. Azərbaycanın XX əsrin 90-cı illərinin ortalarında hüquqi dövlət quruculuğu üçün səciyyəvi olan xüsusiyyətləri müəyyən edin.1. Konstitusiya məhkəməsinin yaradılması2. Konstitusiyanın qəbul edilməsi3. İlk prezident seçkilərinin həyata keçirilməsi4. Ölkənin “Azərbaycan Respublikası” adlandırılmasına

başlanması5. İlk demokratik parlamentin yaradılmasıA) 3, 4 B) 2, 5 C) 1,5 D) 1, 3 E) 2, 4

13 № 2

İngilis dili108. Match the verbs to their definitions.

101. Make up a sentence.1. exercises regularly 2. discipline3. doing 4. a wonderful5. is 6. to learn7. wayA) 4, 7, 6, 3, 1, 2, 5B ) 3, 1 ,5 , 4 ,7 , 6 ,2C) 2, 5, 4, 7, 3, 6, 1D) 1, 5, 3, 4, 7, 6, 2E) 3, 1, 5, 4, 2, 6, 7

102. Choose the correct tense form.We believe Mr. Cruse ... the problem as soon as he arrives.A) will be solved B) has solvedC) was solved D) will solve E) solved

103. Choose the correct variant.The two friends couldn’t decide ...to spend the Cj w eekend in the country or not. VA) whether B) when C) where >D) how E) why

104. Complete the sentence. yChildren ... that school receive a good education.A) who attend B) th a t attendsC) which attend D) who attendsE) who does attend

105. Make up a story.1. The doctor replied, “Dear madam, I can do

nothing. Send for a fire brigade.”2. Mr. Rccd had a tem perature.3. She called the doctor and said:4. “Dear doctor, please come at once. My

husband ’s tem perature is 63.”5. His wife took his tem perature, but she

couldn’t read the thermometer.A) 2, 3, 4, 1, 5B) 1, 4, 2, 3, 5C) 2, 5, 3, 4, 1D) 5, 3, 4 ,2 , 1E ) 4, 2, 5 ,3 , 1

106. Choose the correct logical endings.Ted d idn’t like to live in that city because o f the ... .1. air pollution2. heavy traffic3. good opportunities4. nice park s5. crowded stree tsA) 1,4 B) 3, 4 C) 2, 3, 5 D) 1, 2, 5 E) 2, 4, 5

107. Choose the correct sentences with the noun in the Genitive Case.1. Mrs. Brown is Merlin’s and Sharon’s sister.2. Melanie’s walking in her orchard.3. Tom’s walking alone was unusual.4. Fred’s ju s t gone to his neighbour’s.A) 1 ,3 , 4 B)3, 4 C) 2, 3D) 2, 4 E) 1 , 2 , 3

1. to remember2. to resemble3. to recommend

a. to look like or be similar to another person

b. to advise somebody to do something

c. to keep something in one’s memory

A) 1 - c; 2 - a; 3 - b B) 1 - b; 2 - c; 3 - aC) 1 - b; 2 - a; 3 - c D) 1 - a; 2 - b; 3 - cE) 1 - c; 2 - b; 3 - a

109. Choose the correct sentences.1. The hairdresser for ladies works on the first

floor.2. The leaves of the tree has already fallen.3. There was a lot of flour in the sack.4. Were there any new furniture in the flat?A) 1 ,2 B) 1, 4 C) 2, 4 D) 1, 3 E) 2, 3

110. Choose the sen tences in the Passive Voice.1. Are the boxes m ade of cardboard?2. Are the boxes m ade of cardboard sm all?3. W hat are the boxes m ade of?4. Are there any boxes m ade of cardboard

here?A) 2. 4 B) 1,2.4 C) 2, 3 D) l , 3 , 4 E) 1,3

'111. Choose the correct variant.... o f the fam ous actors w as on the stage.A) All B) Some C) NeitherD) Both E) Every

,112. Make up a dialogue.1. - Are you good at guessing?2. - Then guess where the Empire State Building

is.3. - Jack, can you tell me where the Empire

State Building is?4. - I am sure I am.5. - How do you know my name is Jack?6. - I guessed it.A) 1, 2, 3, 4, 5, 6B) 1, 5, 6, 4, 3, 2C) 3, 1, 6, 5, 2, 4D) 3, 5, 6, 1, 4, 2E) 1,4, 2, 6, 3 , 5

113. W hat is the purpose of the letter?Dear Mr. Miller,I have learned that there is a vacancy in your firm for the summer months. Please consider me as an applicant for this position. I’m a student in the junior class at West Falls High School. May I have a personal interview with you when it’s convenient for you?

Truly yours,Helen Stacy

A) to ask Mr. Miller for an interviewB) to offer a vacancyC) to thank for the interviewD) to refuse the offered jobE) to ask for a job

A coq ra fly a№ 2

114. Choose the correct variant.... drive a car when you were fifteen?

1. Had you to2. Could you3. Were you able to4. Did you haveA) 2, 4 B) 1, 4 C ) l , 2 D) 2, 3 E) 1, 3

115. Choose the correct variant.He has had to adapt him self to his surroundings.

A) So had she. B) So has she.C) She has either. D) So did she.E) She did too.

116. Choose the correct variant.We didn’t ... the prices ... so unexpectedly.A) think, rising B) expect, to riseC) want, rise D) see, to riseE) hear, to rise

117. Choose the correct interrogative sentence.A) Who did have a nice dress on?B) Jane had a nice dress on, had she?C) Did Jane had a nice dress on?D) What kind of dress did Jane had on?E) Jane had a nice dress on, didn't she?

118. Choose the correct logical ending.Jack London never grew tired o f studying. He knew that one day he would have the knowledge he needed. He said to himself: “A) Live and learn.B) Tastes differ.C) Better an egg today than a hen tomorrow.D) First think, then speak.E) Out of sight, out of mind.

119. Choose the correct prepositions.David explained ... me that he was in time ... classes, because he could catch ... the 7 o ’clock train.A) -, at, - B) to, for, - C) to, to, -D) -, for, in E) for, to, at

120. Choose the correct transla tion .Qəddar insanlar başqaları ilə pis rəftar edirlər və onları əzab çəkməyə məcbur edirlər.A) Cruel people suffer because they trea t

o thers badly.B) Cruel people trea t o thers so badly th a t

m ake them suffer.C) Cruel people trea t o thers badly and m ake

them suffer.D) Cruel people trea t o ther people so badly

th a t they often suffer.E) Cruel people are trea ted badly and m ake

o thers suffer.

Read the passage and answer questions 121 - 125.

Advertising has become a very specialized activity in modem times. In the business world o f today a suggestion is usually greater than demand. That is w hy there is a great competition between different manufacturers to convince customers to buy their products. They always have to remind the consumers o f the name and the qualities o f the product. They do this by advertising. The manufacturers advertise their product through the newspapers, posters or commercial radio and television. They often spend large sum o f money on advertisements. We buy a particular product because we think that it is the best. We think so because o f the advertisements that say so. Some people never stop asking themselves if the advertisements are telling the truth.

121. The passage is mainly about ...A) the most effective way of drawing attention to

a product.B) wasting large sum s of money on advertising.C) creating demand for a particular product.D) disadvantage of advertising the qualities of

the products.E) making profitable business without

advertisem ents.

122. Which question has no answer in the passage?A) W hat kind of products need advertising?B) Is m uch money spent on advertisements?C) How do m anufacturers convince their

custom ers?D) Where do m anufacturers advertise their

products?E) Why is there a great competition between

different m anufacturers?

123. Choose the true statem ents.1. An advertisement has an influence on selling

a product.2. Commercial radio never advertise a product.3. All people are always sure of the tru th the

advertisements tell.4. Sometimes custom ers buy a product because

of advertisements.A) 3 ,4 B) 1, 3 C) 1, 2 D) 2, 3 E) 1, 4

124. Which verb in the passage has the meaning “to tell the public about a product’?A) to convince B) to competeC) to advertise D) to spend E) to demand

125. The underlined pronoun “they” refers toA) consum ers B) posters C) m anufacturersD) custom ers E) qualities