i

T.C.

KARADENĠZ TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ

Mühendislik Fakültesi

Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü

MADENĠ PARA AYIRMA VE SAYMA

MAKĠNESĠ LĠSANS BĠTĠRME TEZĠ

Hazırlayanlar

Halil Fatih TÜLEK – Hasan ERDOĞAN

Mehmet Nuri ERDURAN – Hacer AYAL

DanıĢman

YRD. DOÇ. DR. H.Ġbrahim OKUMUġ

Mayıs 2012

TRABZON

ii

iii

T.C.

KARADENĠZ TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ

Mühendislik Fakültesi

Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü

MADENĠ PARA AYIRMA VE SAYMA

MAKĠNESĠ LĠSANS BĠTĠRME TEZĠ

Hazırlayanlar

Halil Fatih TÜLEK – Hasan ERDOĞAN

Mehmet Nuri ERDURAN – Hacer AYAL

DanıĢman

YRD. DOÇ. DR. H.Ġbrahim OKUMUġ

Mayıs 2012

TRABZON

iv

v

LĠSANS BĠTĠRME PROJESĠ ONAY FORMU

Halil Fatih TÜLEK, Hasan ERDOĞAN, Mehmet Nuri ERDURAN, Hacer AYAL

tarafından YRD. DOÇ. DR. H. Ġbrahim OKUMUġ yönetiminde hazırlanan “ Madeni Para

Ayırma ve Sayma Makinesi ” baĢlıklı lisans bitirme projesi tarafımızdan incelenmiĢ,

kapsamı ve niteliği açısından bir Lisans Bitirme Projesi olarak kabul edilmiĢtir.

DanıĢman : Yrd. Doç. Dr. H. Ġbrahim OKUMUġ ……………………………

Jüri Üyesi 1 : Prof. Dr. Adem Sefa AKPINAR .…………………………...

Jüri Üyesi 2 : Prof. Dr. Ġ. Hakkı ALTAġ ………………………………

Bölüm BaĢkanı : Prof. Dr. Ġ. Hakkı ALTAġ ………………………………

vi

v

ÖNSÖZ

Tarih boyunca herkes için son derece önemli olan ve ikamesi bulunmayan en önemli

Ģey zamandır. Bu itibarla birey ve firma olarak daha kısa zamanda daha çok iĢ yapabilme

ve birim zamandan daha fazla yararlanabilmek için birçok yöntem geliĢtirilmiĢtir.

Çevremizde gördüğümüz ve günlük yaĢantımızda kullandığımız alet ve makineler, birim

zamandan daha çok yararlanmamıza, daha az enerji ile daha çok mal veya hizmet

üretmemize imkân sağlar. Günümüzde birçok iĢyerine ürettikleri mal veya hizmetin

karĢılığı olarak yüklü miktarda madeni para girmektedir. Bu tür iĢ yerlerinde kasada

biriken madeni paralar, belli aralıklarla sayılarak baĢka bir kasaya aktarılmak

durumundadır. Bu da belli aralıklarla sayısal olarak kabarık miktarlara ulaĢan bozuk

paraları sayma zorunluluğunu gündeme getirmektedir. Ayrıca kasada görev yapan görevli

için bir diğer sorun da kendisi madeni paraları sayarken iĢyerinde iĢ ve iĢlemler devam

etmekte ve kasaya yeni paraların girmekte oluĢudur. Bu durumda asıl iĢini bırakarak para

saymakla uğraĢmak, beklemekte olanların canını sıkacak ve belki bir sonraki iĢi için bir

baĢka iĢyerini tercih edecektir.

Proje seçimi konusunda düĢünüp ve araĢtırma yaparken bütün bu sorunlara pratik ama

güvenilir bir çözüm bulmayı böylece hem zamandan tasarruf sağlamada, hem yanlıĢ

saymaları önlemede ve hepsinden daha önemli olarak çalıĢanların sağlığını korumada

güvenilir bir makina yapmanın doğru ve yerinde bir tercih olacağını düĢündük ve bu

makineyi yapmaya karar verdik. Böylece kasada veya benzeri bir kapta toplanan karıĢık

madeni paralar makinanın haznesine doldurulduğunda, kısa bir süre sonra para miktarının

genel toplamının değerini ekranda görülebilecektir.

Projemizin seçiminden tasarım ve yapım aĢamalarında ekibimize her türlü desteği

sağlayan baĢta danıĢman hocamız sayın Yrd. Doç. Dr. H.Ġbrahim OKUMUġ‟ a ve bölüm

baĢkanımız sayın Prof. Dr. Ġ.Hakkı ALTAġ‟ a teĢekkürü bir borç biliriz.

Mayıs 2012

H. Fatih TÜLEK Hasan ERDOĞAN

Mehmet N. ERDURAN Hacer AYAL

vi

vii

ĠÇĠNDEKĠLER

Sayfa No

Lisans Bitirme Projesi Onay Formu …………………….. iii

Önsöz ……….…………….. v

Ġçindekiler ……………………… vii

Özet ……………………… ix

Semboller ve Kısaltmalar ….…………………… xi

1.GiriĢ ………………………. 1

1.1.Madeni Para Ayırma ve Sayma Makinası ………………………. 2

2.Teorik Alt Yapı ………………………. 3

2.1. DC Motor ………………………. 3

2.2. Algılayıcı - CNY70 ( Sensör ) ……………………….. 3

2.3. Mikrodenetleyiciler ……………………….. 4

3.Tasarım .………………………. 5

3.1.Mekanik Sistem ve Kullanılan Malzemeler .................................. 5

3.1.1. Pleksi Diskler ve Lazer Kesim Cihazı Ġle ĠĢlenmesi………………….. 6

3.1.2. Redüktörlü DC Motor .................................. 8

3.1.3. Konumu Ayarlanabilir Metal Tork ….…………………… 8

3.2.Elektronik Sistem ve Kullanılan Malzemeler ................................... 9

3.2.1. Algılayıcı - CNY70(Sensör) …............................... 9

3.2.2. PIC16F628 Mikrodenetleyicisi ................................... 10

3.2.3. LM7805 Regülatör ……..……………….. 14

3.2.4. LM016L LCD ................................... 14

3.2.5. DC Röle ………………………. 15

3.2.6. DC Güç Kaynağı ................................... 16

3.3.Malzeme Listesi ve Maliyet Hesabı ..…………………….. 17

4.Simulasyon ÇalıĢması ...……………………. 18

viii

5. Deneysel ÇalıĢma ……………………… 20

5.1.Mekanik Sistemin Montajı ……………………….. 20

5.2.Elektronik Sistemin Montajı ……………………….. 22

5.3.Sistemin GerçekleĢtirilmesi ve Deneysel ÇalıĢma ………………………. 23

6.Sonuçlar ……………………….. 24

7.Yorumlar ve Değerlendirmeler ………………………. 25

Kaynaklalar ……………………….. 26

Ekler ……………………….. 27

Ek – 1 …………...………….. 27

Ek – 2 ………………………... 29

Ek – 3 …………………………. 36

ÖzgeçmiĢ ………………………… 38

ix

ÖZET

KarıĢık bir durumda bulunan çokça madeni parayı sınıflarına ayırmak ve sayım iĢlemini

yapmak ne kadar basit bir iĢlem olarak gözükse de, oldukça zaman ve emek isteyen, büyük

oranda hatalara sebebiyet verebilen bir iĢlemdir. Örneğin madeni parada; yüzlerce para

sayılmalı, birimine göre ayrılmalı, torbalanmalı, paketlenmeli ve taĢınmalıdır. Bu kadar

büyük hacimde salt insan emeğine dayalı çözümler sadece verimliliği düĢürür.

GerçekleĢtirilen bu proje madeni paranın yaygın olarak kullanıldığı fırınlar, pastaneler,

büfeler, gazete bayileri, bakkallar, marketler, zincir hipermarketler, döviz büroları,

bankalar, ecza depoları, finans kurumları ve diğer vezne grupları gibi daha birçok alanda

bu probleme çözüm sunmaktadır. Bu proje, bir motor yardımıyla döndürülen disk

yardımıyla paraları sınıflarına ayıran mekanik kısım ve ayrılan paraları algılayıcılar

yardımıyla algılayıp PIC gerekli matematiksel iĢlemi yaparak LCD ekrana yazdıran

elektronik kısımdan oluĢmaktadır.

.

x

xi

SEMBOLLER VE KISALTMALAR

Ω : Ohm

µ : Mikro (10-6

)

m : Mili (10-3

)

n : Nano (10-9

)

V : Volt

A : Amper

F : Farad

Hz : Herz

MHz : 1*106 Hz

I : In put (GiriĢ)

O : Out put (ÇıkıĢ)

GND : Ground, Toprak

DC : Direct Current

I/O : Input / Output (GiriĢ/ ÇıkıĢ)

xii

1

1. GĠRĠġ

Bu lisans tezinde hazırlanan proje; karıĢık halde bulunan madeni paraların önce

mekanik bir sistemle boyutlarına göre ayrılması, daha sonra ayrılan paraların elektronik bir

sistemle toplam tutarının belirlenmesi amacına hizmet etmektedir.

Günümüzde madeni paraların sıklıkla kullanıldığı yerlerde ( bankalar, fırınlar, okul

kantinleri, vezneler, alıĢ- veriĢ merkezleri vb.) bulunan görevlilerin kendi iĢleri ile meĢgul

olmak yerine madeni para saymakla uğraĢmaları, müĢteri ve görevli için zaman kaybına

neden olacağı gibi müĢterinin de bir sonraki hizmet için baĢka bir iĢyerini tercih etmesine

neden olacaktır. Ayrıca binlerce kiĢinin eline değen madeni paraların, sayma iĢlemini

gerçekleĢtirecek olan görevlilerin sağlığı açısından bir çok hastalığın taĢıyıcısı konumunda

olduğu göz ardı edilmemelidir. Bu proje ile gerçekleĢtirilen madeni para ayırma ve sayma

makinesi, hem müĢterinin hem de iĢ yerinde bulunan görevlinin mağduriyetine çözüm

niteliğindedir.

Dünyanın birçok ülkesinde yukarda belirtilen sorunların çözümüne yönelik pek çok

proje geliĢtirilmiĢ, farklı özelliklere sahip madeni para sayma makineleri üretilmiĢtir.

Ülkemizde de birçok kuruluĢ tarafından bu konuya yönelik çalıĢmalar yapılmıĢ, makinenin

üretimi sağlanmıĢtır.

Üretilen makinelerin genel çalıĢma prensibi, madeni paraların hacim ve ağırlıklarını

tanımaya dayanmaktadır. Yeni yapılan makinelere algılayıcılar yardımı ile para tanıma

sistemi de eklenmiĢtir.

TÜBĠTAK‟ta 2006 yılında „Sayısal Kumbara‟ adı altında gerçekleĢtirilen proje, madeni

para sayma konusundaki çalıĢmalara örnek teĢkil etmektedir. TÜBĠTAK‟ta yer alan bu

projede tasarlanmıĢ olan madeni para sayma makinesi, madeni paraların ayırma iĢlemini

gerçekleĢtirmeyip sadece paraların sensörler (CNY 70 Sensörü) yardımı ile algılandıktan

sonra, eloktronik sistem içerisinde bulunan PIC (PIC16F628 Mikrodenetleyicisi) vasıtası

ile paraların toplam tutarı belirlenip LCD ekrana yansıtılmaktadır.

Bu lisans tezinde yer alan projenin çalıĢma prensibi; madeni paraların mekanik bir

sistem yardımı ile boyutlarına göre ayrılması, ayrılan paraların elektronik bir sistem

vasıtası ile toplam tutarının belirlenmesi ve LCD ekrana yansıtılması esasına

dayanmaktadır. TÜBĠTAK‟ta yer alan projeden farklı olarak bu projede tek bir butonla

hem motoru hem de elektronik devreyi kontrol edebilmekteyiz. Ayrıca bir diğer fark ise

2

uygun bir PIC program algoritması geliĢtirilerek aynı anda birden fazla algılayıcının

fonksiyonunu hatasız bir Ģekilde yerine getirebilmesi sağlanmıĢtır. Tasarlanan makinenin,

bir diğer farkı ise madeni paraların ayırma iĢleminin makine tarafından

gerçekleĢtirilmesidir. Buna rağmen bu lisans tezinde gerçekleĢtirilen madeni para ayırma

ve sayma makinesi sahte para ayırma iĢlevini yerine getirememektedir.

Projeye baĢlamadan önce yapacağımız iĢlemleri belirli bir zaman aralığında

planlayarak hazırladığımız çalıĢma takvimini EK -1 de sunmaktayız.

1.1. Madeni Para Ayırma ve Sayma Makinası

Proje çalıĢmasında gerçekleĢtirilmiĢ olan sistem, madeni paraların boyutlarına göre

ayrılmasını sağlayan bir mekanik sistem ile ayrılan paraların sayım iĢlemini gerçekleĢtiren

bir elektronik sistemin birleĢiminden oluĢmaktadır. Dolayısıyla ilerleyen bölümlerde

konular, mekanik sistem ve elektronik sistem olmak üzere ayrı baĢlıklar altında

incelenecektir.

Ayrıca bu proje çalıĢmasında CNY-70 algılayıcısı ile paraların algılanması, PIC16F628

mikrodenetleyicisi ile para sayma iĢlemi, LM016L LCD ekran ile de sonucun kullanıcıya

aktarılması iĢlemleri gerçekleĢtirilmiĢtir. Böylece bu proje CNY-70 algılayıcısının,

PIC16F628 mikrodenetleyicisinin ve LM016L LCD ekranın kullanım alanına iliĢkin

önemli bir örnek teĢkil etmektedir.

3

2. TEORĠK ALT YAPI

2.1. DC Motor

DC motorlar günümüzde en sık kullanılan motor tipidir. DC motorlar ucuz, küçük ve

etkilidir. Boyut, Ģekil ve güç bakımından çok çeĢitli olmaları sıkça tercih edilmelerinin

baĢlıca nedenlerindendir.

DC motorlar herhangi bir sistemde direkt ya da diĢli kutularıyla (redüktörlü ya da

redüktörsüz olarak) birlikte kullanılabilirler. Redüktör, mekanik sistemlerde hızı ve torku

değiĢtirmek için kullanılan diĢlilerdir. Kullanılan diĢlilerin sayısı, büyüklükleri ve diĢ

sayıları diĢli kutularının teorik mekanik avantajını ya da torkun veya hızın kaç kat arttığını

belirler. DiĢli kutularında hızın ve torkun kaç kat değiĢtiği redüksiyon oranı ile belirtilir.

Motorda bulunan diĢli kutularındaki diĢililerin zamanla aĢınabilir olması istenmeyen bir

durumdur. Bu yüzden aĢınmaları en aza indirmek için diĢli kutuları ince gres yağı ya ile

yağlanmalıdır.

DC motorda mil dönüĢ yönü akımın yönüne göre değiĢmektedir. Akımın yönü

terslendiğinde motorun dönüĢ yönü de terslenmiĢ olur. Bir motorun hızı RPM (rotations

per minute ) ile ölçülür. RPM, motorun bir dakikada tamamlanan devir sayısıdır. Motorun

hızı voltaja ve yüke bağlıdır. DC motorlar yüksüz ya da sabit yüklü durumda motorun hızı

uygulanan voltaja göre değiĢir. Voltaj arttıkça hız da artar. Motorun yükü zamana ya da

gerçekleĢtirilen göreve göre değiĢken olduğu durumlarda hız yüke bağlıdır. Yük arttıkça

uygulanan güç de artar ve güç arttıkça hız azalır [1].

2.2. Algılayıcı - CNY70 ( Sensör )

CNY70 sensörü ıĢığın yansıması esasına dayalı olarak çalıĢır. Yapısında verici olarak

görev yapan bir kızılötesi led ve alıcı olarak görev yapan bir fototransistör bulunur.

Kızılötesi ledin yaydığı ıĢığın paraya çarpıp yansımasıyla algılayıcıda bulunan

fototransistörün bazında bir tetikleme meydana getirir. OluĢturulan bu tetikleme sayesinde

kollektör (C) emetör (E) arası iletime geçer. Burada fototransistör, ıĢığın varlığında iletime

geçip devreyi tamamlayan, ıĢığın yokluğunda ise tıkamaya geçerek akım geçiĢini önleyen

anahtar görevindedir [2].

4

2.3. Mikrodenetleyiciler

Mikrodenetleyici, içerisinde RAM, ROM, CPU, I/O hatları, seri ve paralel portlar,

zamanlayıcılar, analog sayısal dönüĢtürücüler ve sayısal analog dönüĢtürücüler bulunan

tüm devre üzerinde üretilen bir bilgisayardır. Mikrodenetleyicilerin en önemli özellikleri

bir programı saklayabilmesi ve çalıĢtırabilmesidir. Kullandığımız mikro denetleyiciler; cep

telefonlarında, televizyon sistemlerinde, kameralarda, modemlerde, oyuncaklarda, telefon

santrallerinde, otomobillerde, kontrol sistemlerinde vb. birçok elektronik devrede

kullanılmaktadır.

Mikro denetleyicileri günümüzde yaygın hale getiren etken diğer sistemlere göre

maliyet ve tasarım açısından üstün olmalarıdır. Bir mikrodenetleyicide dıĢ birimler hariç

tüm birimler bir tek yonga içindedir. Bir cihazın içinde çok sayıda mikro denetleyici

olması maliyetin yanında cihazların olabildiğince küçük yapılar olması konusunda da

büyük avantajlar sağlamaktadır. Özelikle çok yüksek hız ve çok fazla belleğe ihtiyaç

duyulmayan yerlerde mikrodenetleyiciler bize programlama açısından da çok büyük

kolaylıklar sağlayacaktır.

Mikrodenetleyicilerde birçok değiĢik firma kendine özgü üretim yapar. Bu mikro

denetleyicilerin komutları da kendine hastır. Bu ise mikrodenetleyicilerin en büyük

dezavantajlarından biridir. Fakat bir mikro denetleyici programlamasında uzman olan bir

kiĢi, diğer mikro denetleyicileri de belli bir uyum süresinden sonra kolaylıkla

programlayabilir. Bunun nedeni komutlar farklı olsa da temel mantık yapısının aynı

olmasıdır. Mikrodenetleyici ailesi çok geniĢ olup bu ailede çeĢitli özelliklere sahip

mikrodenetleyiciler bulunur. Bu projede mikrodenetleyici çeĢitlerinden olan PIC16F628

mikrodenetleyicisini kullanıyoruz. [3].

5

3. TASARIM

Daha öncede değinildiği gibi tüm iĢlemler mekanik ve elektronik olmak üzere iki sistem

altında uygulamaya konulmuĢtur. Bu Ģekilde bir uygulamanın tercih edilmesi ile hem

optimumluk sağlanmıĢ, hem de uygulama sırasında ortaya çıkabilecek karmaĢıklıklar

engellenmiĢ olmaktadır.

Elektronik sistemde kullanmıĢ olduğumuz algılayıcıların para algılama iĢlemini

gerçekleĢtirebilmesi için paraların algılayıcıların önünden teker teker geçmesi

gerekmektedir. Buna bağlı olarak paraları sıraya koyacak olan bir mekanik sistemin

gerekliliği ortaya çıkmıĢtır.

3.1. Mekanik Sistem ve Kullanılan Malzemeler

GerçekleĢtirilen mekanik sistem algılama, iĢleminin bir gerekliliği olduğu gibi paraların

sınıflarına ayrılması iĢleminin de temelini oluĢturmaktadır. Bu mekanik sistem ile kullanıcı

tarafından hazneye boĢaltılan paraların önce sınıflarına ayrılması ve ardından ilgili

algılayıcının önünden geçerek tanımlanması iĢlemi gerçekleĢmiĢ olmaktadır.

Sınıflarına ayırma yöntemi olarak da paralar arasındaki boyut farkından

yararlanılmıĢtır. Türkiye‟de kullanılan madeni paraların boyutları arasındaki farkın çok az

olması mekanik sistem üzerinde oldukça hassas bir çalıĢma gerektirmiĢtir. Mekanik sistemi

daha iyi anlayabilmek için kullanılan malzemeleri üç ana baĢlık altında irdelemek yeterli

olacaktır.

Mekanik sistemin yapımında kullanılan malzemeler:

Pleksi Disk

DC Motor

Konumu Ayarlanabilir Tork

6

3.1.1. Pleksi Diskler ve Lazer Kesim Cihazı Ġle ĠĢlenmesi

Pleksi kolay iĢlenebilen, hafif ve camdan daha dayanıklı bir plastik malzemedir.

Mekanik sistemin milimetrik hassasiyet gerektirmesinden ve pleksinin de milimetrik

olarak iĢlenebilirliğinin yüksek olmasından dolayı pleksi malzeme tercihimiz olmuĢtur.

Ülkemizde kullanılan madeni paraların boyutları hakkında literatür taraması yapılarak

elde edilen sonuçlar Tablo 3.1.1.‟de verilmiĢtir.

Tablo 3.1.1. Tedavülde bulunan madeni para boyutları [4].

Para Türü Çap Kalınlık

5 Kuruş 17.5 mm 1.65 mm

10 Kuruş 18.5 mm 1.65 mm

25 Kuruş 20.5 mm 1.9 mm

50 Kuruş 23.85 mm 1.9 mm

100 kuruş 26.15 mm 1.9 mm

Gerekli hesaplamalar sonucunda lazer kesim cihazına verilmek üzere Autocad programı

ile çizimler oluĢturuldu ve pleksi diskler elde edildi. Autocad çizimleri ve hesaplanan

değerler ġekil 3.1.1.A ve ġekil 3.1.1.B de görülmektedir.

7

ġekil 3.1.1.A. Hareketli disk Autocad çizimi ve ölçüm değerleri.

ġekil 3.1.1.B. Sabit disk Autocad çizimi ve ölçüm değerleri.

8

3.1.2. Redüktörlü DC Motor

Projemizde redüktörlü DC motor tercih etmemizin nedeni; ucuz, küçük, etkili ve

piyasada kolayca bulunabilir olmasıdır. Boyut Ģekil ve güç bakımından proje için en uygun

motor tipidir. Kullandığımız motorda bulunan diĢli kutularındaki diĢililerin zamanla

aĢınabilir olması istenmeyen bir durumdur. Bu yüzden aĢınmaları en aza indirmek için diĢli

kutuları ince gres yağı ya ile yağlanmalıdır. Projemizde mekanik sistemin çalıĢma prensibi

gereği kullandığımız motorda mil dönüĢ yönünün sabit ve saat yönünde olması

gerekmektedir.

3.1.3. Konumu Ayarlanabilir Metal Tork

Pleksi diskler ve motordan oluĢan sistemi konumlandıran metal ayaktır. Tercih edilme

sebebi ise 60 dereceye kadar sağa-sola ve aĢağı-yukarı dairesel olarak hareket

ettirilebilmesidir. Böylece paraların sınıflarına ayrılması için gerekli olan kritik açı

yakalanmıĢ oldu. Kullanılan metal tork Ģekil 3.1.3.A da görüldüğü gibidir.

ġekil 3.1.1.A. Konum ayarlamalı metal tork.

9

3.2.Elektronik Sistem ve Kullanılan Malzemeler

OluĢturulan elektronik sistem ile paraların algılanması, algılanan bilginin picte gerekli

matematiksel iĢlemlerden geçtikten sonra Lcd ekrana transferi gerçekleĢtirilmiĢtir. Böylece

mekanik sistemde sınıflarına ayrılmıĢ olan paraların ilgili algılayıcının önünden geçmesi

ile algılama iĢlemi gerçekleĢmiĢ olur.

Algılama iĢlemi için paraların yansıma özelliğinden yararlanılmıĢtır. Algılayıcı

tarafından paraya gönderilen kızılötesi ıĢının paraya çarparak yansıması, algılayıcıda

bulunan transistorü iletime geçirmiĢ olur. Bu iĢlem ile anahtarlama (on / off ) iĢlemi

gerçekleĢmiĢ olur. Elektronik sistemi daha iyi anlamak için kullanılan malzemeleri beĢ ana

baĢlık altında irdelemek yeterli olacaktır.

Elektronik sistemin yapımında kullanılan malzemeler:

PIC16F628 Mikrodenetleyicisi

Algılayıcı - CNY70(Sensör)

LM7805 Regülatör

LM016L LCD

DC Güç Kaynağı

DC Röle

3.2.1. Algılayıcı - CNY70 ( Sensör )

Projede, CNY70 sensörü madeni paraların sayma iĢleminin gerçekleĢtirilmesi kısmında

paraların algılanması iĢlevini yerine getirmek amacıyla kullanılmıĢtır. Projede CNY70

sensörünü tercih etmemizin nedeni oldukça hassas iĢlev görmesi, fiyat olarak uygun olması

ve piyasada kolayca bulunabilmesidir.

CNY 70‟ den gönderilen ıĢık paraya çarpıp geri dönerse sensörün çıkıĢ bacağından 0V

(lojik 0) gönderilir. Eğer önünden hiç para geçmezse ıĢık geri yansımaz, soğutulmuĢ olur.

Bu durumda sensörün çıkıĢ bacağına 5V (lojik 1) gönderilir. Bunu sensörün içerisindeki

transistör sağlar, ıĢık yansırsa yani sensör para görürse transistorün beyz kısmına yüksek

akım gelir ve emetörü toprağa bağlı olduğu için kolektördeki akım toprağa akar ve çıkıĢ

ayağındaki potansiyel sıfırlanır. Para geçmediğinde ise transistör devreye girmez ve çıkıĢ

gerilimi yaklaĢık olarak 5 volt olarak kalır.

10

3.2.2. PIC16F628 Mikrodenetleyicisi

PIC16F628A mikro denetleyicisi PIC ailesinin güçlü bir ürünüdür. PIC ismi Mikrochip

firmasının ürettiği mikrodenetleyicilere verdiği isimdir. Mikrochip firması çeĢitli özellikte

ve tasarımda onlarca değiĢik tip denetleyici üretmektedir. Üretilen bu mikrodenetleyiciler,

denetleyicinin kelime boyuna (Word Length) göre değiĢik aile isimlerine ayrılmıĢtır.

Mikrochip firmasının 8 bitlik, 16 bitlik ve 32 bitlik denetleyicileri ile 16 bitlik DSC

(Digital Signal Controller) ürünleri mevcuttur. 8 bitlik mikrodenetleyiciler ucuz fakat iĢlem

yetenekleri düĢük, 32 bitlik olanlar ise pahalı ancak iĢlem yetenekleri yüksektir. Biz

sistemimizde piyasada çok rahat olarak bulunan ve içinde ihtiyaç duyulan çoğu özelliği

barındıran ġekil 1.4‟te görülen 8 bitlik PIC16F628A ürünü üzerinde programlama

yapılacaktır.

ġekil 3.2.2.A. PIC16F628 in bir görüntüsü.

11

PIC16F628 mikrodenetleyici RISC (Reduced Instrucition Set Computer) mimarisi adı

verilen bir yöntem kullanılarak üretildiğinden programlamak için kullanılacak komutlar

oldukça az ve kolaydır. Bir tasarım yöntemi olan RISC mimarisindeki temel düĢünce, daha

kolay ve az sayıda komut kullanılmasıdır. PIC16F628 mikrodenetleyicisi en fazla 20 MHz

hızında çalıĢabilmektedir. Bu özellik iĢlemleri iki kat hızlı yapabilmesine olanak

sağlamaktadır.

PIC16F628‟in program belleği 2k‟dır bu yönüyle avantajlıdır. Sahip olduğu 37 kHz/4

MHz‟lik dahili osilatör ile harici bir osilatöre ihtiyaç duymazlar. Böylece fazladan 2 I/0

ucu kullanılabilmektedir. Ayrıca MCLR ucu isteğe bağlı olarak giriĢ ucu olarak da

kullanılabilmektedir.

PIC16F628‟de iki adet 8 bitlik ve bir adet 16 bitlik zamanlayıcı bulunmaktadır.

PIC16F628‟de analog karĢılaĢtırıcı modülü, PWM modülü ve seri haberleĢmeye

donanımsal olarak olanak sağlayan USART/SCI (Universal Synchronous/Asynchronous

Receiver/Transmitter) modülü bulunmaktadır.PIC16F628 piyasada kolay

bulunabilmektedir ve fiyatı normal değerlerdedir. PIC16F628‟in RAM bölgesinin 4

parçaya ayrıldığından ve bu 4 RAM bölgesinde genel amaçlı saklayıcılar ve özel amaçlı

saklayıcılar bulunmaktadır. Her bir RAM bölgesinin ilk 32 byte‟lık kısmı özel amaçlı

saklayıcılar tarafından kullanılmaktadır. Genel amaçlı saklayıcılar için ise 224 byte‟lık bir

alan ayrılmıĢtır. Bu saklayıcılarda program yazarken kullanılan değiĢkenler tutulur.

PIC16F628 mikrodenetleyicisinin temel özellikleri Tablo 3.2.2.A‟ de gösterilmiĢtir [5].

Tablo 3.2.2.A. PIC16F628 mikrodenetleyicisinin temel özellikleri [5].

Saat Frekansı En Yüksek ÇalıĢma Frekansı 20 MHz

Bellek Flash Program belleği

RAM Belleği

EEPOM Belleği

2 k

224 byte

128 byte

12

Tablo 3.2.2.A.‟nın devamı.

Çevresel

Birimler

Zamanlama (TIMER) modüleri

Analog KarĢılaĢtırıcı

YakalaKarĢılaĢtırPWM Modülü

Seri HaberleĢme

TMR0, TMR1, TMR2

2

1

USART

PIC16F628, A portu ve B portu olmak üzere 8 uçlu iki porta sahiptir. B portunun herbir

ucu ayrı ayrı giriĢ/çıkıĢ olarak ayarlanabilirken, A portunun RA5/ ucu hariç diğer uçları

ayrı ayrı giriĢ/çıkıĢ olarak ayarlanabilmektedir. Bu uç sadece giriĢ olarak düzenlenebilir.

Diğer PIC‟lerde olduğu gibi, az sayıdaki uçların etkin kullanımı için bazı uçların birden

fazla kullanım özelliği vardır. Böylece fazladan uç kullanımına gerek kalmadan birçok

özellik kullanılabilmektedir. Tablo 3.2.2.B.‟ de Mikrodenetleyicinin A Portu ile ilgili

açıklamalar görülmektedir.

Tablo 3.2.2.B. Port A uçları hakkında açıklamalar [5].

Uç adı Uç no IO tipi Açıklama

RA0/INT 17 IO Ġki yönlü I/O ucu ve analog karĢılaĢtırıcı giriĢi

RA1/RX/DT 18 IO Ġki yönlü I/O ucu ve analog karĢılaĢtırıcı giriĢi

RA2/TX/CK

1

IO

Ġki yönlü I/O ucu ve analog karĢılaĢtırıcı giriĢi

ve VREF çıkıĢı

RA3/CCP1

2

IO

Ġki yönlü I/O ucu ve analog karĢılaĢtırıcı giriĢi

ve analog karĢılaĢtırıcı çıkıĢı

RA4/PGM

3

IO

Ġki yönlü I/O ucu, TMR0 saat iĢareti giriĢi ve

analog karĢılaĢtırıcı çıkıĢı

RA5 4 I GiriĢ ucu ve reset giriĢi

RA6/T1OSO/T1CK1 17 IO Ġki yönlü I/O ucu ve kristal osilatör çıkıĢı

RA7/T1OSI 18 IO Ġki yönlü I/O ucu, kristal osilatör giriĢi ve

harici saat kaynağı giriĢi

13

Tablo 3.2.2.C.‟ de Mikrodenetleyicinin B Portu ile ilgili açıklamalar görülmektedir.

Tablo 3.2.2.C. Port B uçları hakkında açıklamalar [5]

Uç adı Uç no IO tipi Açıklama

RB0/INT 6 IO Ġki yönlü I/O ucu ve harici kesme giriĢi

RB1/RX/DT

7

IO

Ġki yönlü I/O ucu, USART alıcı ucu ve senkron

veri giriĢ/çıkıĢ ucu

RB2/TX/CK

8

IO

Ġki yönlü I/O ucu, USART verici ucu ve

senkron saat darbesi giriĢ/çıkıĢ ucu

RB3/CCP1

9

IO

Ġki yönlü I/O ucu, yakala karĢılaĢtır PWM

modülü giriĢ/çıkıĢ ucu

RB4/PGM

10

IO

Ġki yönlü I/O ucu, düĢük gerilimle

programlama giriĢ ucu

RB5 11 IO Ġki yönlü I/O ucu

RB6/T1OSO/T1CK1

12

IO

Ġki yönlü I/O ucu, TIMER1 osilatör çıkıĢ ve

TIMER1 saat darbesi giriĢi

RB7/T1OSI 13 IO Ġki yönlü I/O ucu ve TIMER1 osilatör giriĢi

Projede daha önce saydırılan paraların miktarını Lcd ekrandan silmek için pici

resetleme ihtiyacı doğmuĢtur. Edinilen araĢtırma sonuçlarına göre PIC16F628‟i

donanımsal olarak resetlemenin iki yolu vardır. Bunlardan ilki, besleme verildiğinde

PIC‟in kendini resetlemesi ve reset komutuna giderek program kodlarını çalıĢtırması

Ģeklinde olur. Ġkincisi ise donanım resetidir. PIC 16F628A‟ nın 4 nolu pini olan MCLR

ucunun „0‟a çekilmesi ile gerçekleĢir. Bu bilgilere dayanarak projeye bir buton yardımıyla

resetleme iĢlevi kazandırmıĢ olduk.

Mikrodenetleyici program kodlarının yazılabilmesi ve programların kullanılması için

uyumlu bir bilgisayara ihtiyaç vardır.

Mikrodenetleyicilerin derleyici programları üretildikleri firmalara ve derleyici programa

göre çeĢitlilik gösterir. Biz bu projede PIC Basic derleyici programını kullandık. Bizim

14

denetleyicimiz için gayet uygun ve anlaĢılır bir derleyicidir. Bu yüzden kullanımı gayet

yaygındır. PIC Basic programında geliĢtirilmiĢ olunan program EK – 3‟ de verilmektedir.

3.2.3. LM7805 Regülatör

Üç ayağı bulunan LM7805 Regülatörü genellikle değiĢken giriĢ gerilimine karĢılık

düzenlenmiĢ sabit bir çıkıĢ geriliminin üretilmesinde kullanılır. En yaygın parça numaraları

78 ve 79 numaraları ile baĢlar ve çıkıĢ voltajını gösteren iki rakam ile biter. 78 sayısı,

pozitif gerilimi ve 79 sayısı negatif gerilimi temsil eder. LM78XX serisi genellikle 1A için

geçerli sürücü yeteneğine sahiptir. Bu projede LM7805 regülatörü değiĢken giriĢ

gerilimine karĢılık düzenlenmiĢ sabit pozitif bir çıkıĢ gerilimi olan 5V‟u üretmek amacıyla

kullanılmıĢtır.

3.2.4. LM016L LCD

Hafif olmaları, az yer kaplamaları gibi avantajları sayesinde günlük hayatta birçok

cihazda kullanılmaktadır. Makinanın sayma kısmından veri çıktısı alabilmek için 2x16‟lık

LCD gösterge kullanılmıĢtır. Bu ifadede 2, göstergedeki satır sayısı, 16 da göstergedeki

sütun sayısı anlamına gelmektedir. LCD göstergenin fon rengi yeĢildir. LM016L LCD

ġekil 3.2.4.A da görüldüğü gibi 16 adet uca sahiptir. 4 bit veya 8 bit ile sürülmektedir. VSS

bir nolu uçtur. Bu uç toprağa bağlanır. Lcd nin 2 nolu ucu VDD dir. Bu uç +5 V a bağlanır.

Kontrast ayarı için üçüncü ucu olan VO kullanılır. Kontrast ayarlama iĢlemi için VDD ve

VSS uçları arasına bir trimpot bağlanır. Trimpotun ayar ucu VO ya bağlanır ve direnç

değeri değiĢtirilerek kontrast ayarı yapılır. Veri giriĢi için 4 nolu uç olan RS ucu kullanılır.

Direkt olarak mikrodenetleyiciye bağlanır. Veri yazma veya okuma iĢlemi için 5 nolu uç

olan R/W ucu kullanılır. Direkt olarak mikrodenetleyiciye bağlanır. 6 nolu uç E ucudur.

Direkt olarak mikrodenetleyiciye bağlanır. Ekrana yazdırılacak olan karakterlerin bilgisini

taĢıyan uçlar ise 7, 8, 9, 10, 11, 12,13 ve 14 nolu uçlardır. LCD 4 bit olarak kullanıldığında

11, 12, 13, 14 nolu uçlar, 8 bit olarak kullanıldığında 7, 8, 9, 10 nolu uçlar

mikrodenetleyiciye bağlanır. 15 ve 16 nolu uçlar ekran parlaklığının ayarında

kullanılabilmektedir. 15 nolu uç bir direnç yardımıyla +5V a, 16 nolu uç ise toprağa

bağlanır. Bu direncin değeriyle ekran parlaklığı kontrol edilebilir [6].

15

ġekil 3.2.4.A. LM016L LCD

3.2.5. DC Röle

Rölenin çalıĢma mantığı içinde bulunan bobinden akım geçirildiğinde meydana gelen

manyetik alanla kontaklarını kapatıp açarak yani anahtarlama yapma esasına

dayanmaktadır. Röleler büyük güçte çalıĢan elektriksel aygıtların açma-kapama

iĢlemelerini gerçekleĢtirmek için kullanılırlar. Sistemlerin denetlenmesinde kullanılan

elektronik elemanlardan gelen küçük akımlarla büyük güçlü elektriksel elemanların

kontrolünde kullanılır.

Projede kullanmıĢ olduğumuz 5 V DC röle ġekil 3.2.5.A‟ da görülmektedir. Kullanma

amacımız tek bir buton yardımıyla elektronik sistemi ve DC motoru besleyen kabloyu

anahtarlama yapmaktır. BaĢlama butonuna basıldığında röle enerjilenir yani anahtarlama

16

yapılmıĢ olup DC motora enerji verilmiĢ olur aynı zamanda elektronik sistemde rölenin

atmasıyla enerjilenmiĢ olur.

ġekil 3.2.5.A DC röle

3.2.6. DC Güç Kaynağı

Elektronik devrelerin birçoğunun çalıĢması için DC akıma gerek duyulur. Makinanın

kullanılacak olduğu konutlarda iĢ yerlerinde ise AC 220 V vardır. Gerekli DC gerilimi elde

etmek için AC gerilimin doğrultulmasıyla elde edilmektedir. Bunun için DC güç kaynağı

kullanılmıĢtır. DC güç kaynağı Ģebekeden Ģebekeden aldığı alternatif akımı doğru akıma

çeviren elemandır. Bu çevirme iĢlemini yapabilmesi için içersinde tam dalga ve yarım

dalga doğrultucuları bulunur. Günümüzde 5 V ve 12 V DC gerilim veren güç kaynaklarına

sıkça rastlanmaktadır.

Projede kullanmıĢ olduğumuz güç kaynağı da 5 V ve 12 V DC gerilim vermektedir. DC

motoru beslemek için 5 V, elektronik devreyi beslemek için 12 V kullanmaktayız.

17

3.3. Malzeme Listesi ve Maliyet Hesabı

Tablo 3.3.A. Malzeme listesi ve maliyet hesabı

Malzeme Adet Birim Fiyat Toplam Fiyat

Pleksi disk 2 75 TL 150 TL

Dc motor 1 40 TL 40 TL

Metal tork 1 35 TL 35 TL

CNY70 5 3 TL 15 TL

PIC16F628 1 8 TL 8 TL

LM016L LCD 1 10 TL 10 TL

DC role 1 3 TL 3 TL

DC güç kaynağı 1 35 TL 35 TL

Kondansatör(330nF) 1 0.5 TL 0.5 TL

Direnç (90 k ohm) 10 0.3 TL 3 TL

LM7805 regülatör 1 0.5 TL 0.5 TL

Transistör 1 0.9 TL 0.9 TL

Diyot 1 0.8 TL 0.8 TL

Toplam 301.7 TL

18

4. SĠMULASYON ÇALIġMASI

Elektronik devreyi gerçekleĢtirmeden önce bilgisayar ortamında tasarlanan devrenin

sağlıklı olarak çalıĢıp çalıĢmayacağını görmek amacıyla Proteus programında bir

simulasyon hazırlanmıĢtır. Hazırlanan simulasyon çalıĢmasının para sayılma esnasındaki

bir çıktısı ġekil 4.A‟ da verilmektedir.

ġekil 4.A Para sayılma esnasında Proteus çizimine ait bir simulasyon görüntüsü.

Bu devrede algılayıcılar anahtarla temsil edilmektedir. Birinci anahtar 1 TL‟ yi, ikinci

anahtar 50 kuruĢu, üçüncü anahtar 25 kuruĢu, dördüncü anahtar 10 kuruĢu ve beĢinci

anahtar 5 kuruĢu temsil etmektedir. Yaptığımız simulasyon deneyinde baĢlama butonuna

19

basıldığında rölenin enerjilenmesiyle RL1 anahtarının kapanarak motorun çalıĢtığı

gözlemlenmiĢtir. Aynı zamanda anahtarlamalar yaparak LCD ekranda sayım iĢlemin

yapıldığını ve anahtarlamalara bağlı olarak doğru sonuca ulaĢıldığını görmekteyiz. Bu

simulasyonda hangi sensör ününden para geçti ise o anahtar kapatılarak LCD ekrandan

sonucun doğruluğu test edilebilir. YazmıĢ olduğumuz programın bir özelliği olarak

sensörler önünden 15 sn boyunca para geçemediği takdirde sayım iĢlemi ve motor durarak

toplam sonuç ekrana aktarılmaktadır. Para sayımı tamamlandığında Proteus çizimine ait bir

simulasyon çıktısı ġekil 4.B de verilmektedir.

ġekil 4.B. Para sayımı tamamlandığında Proteus çizimine ait bir simulasyon görüntüsü.

20

5.DENEYSEL ÇALIġMA

Projenin; paraların sınıflarına ayrılması için gerekli olan bir mekanik sistem ve

sınıflarına ayrılan paraların algılanması ve sayılması için gerekli olan bir elektronik sistem

üzere inceleneceğine daha önce de değinmiĢtik. Böylece proje için temin edilen

malzemelerinde montaj aĢaması iki kısım da irdelenirse sistemin kurulum aĢaması ve

malzemelerin sistemdeki fonksiyonları daha iyi anlaĢılabilecektir.

5.1.Mekanik Sistemin Montajı

Sistem biri, bir motor yardımıyla döndürülen, diğeri sabit tutulan iki dairesel pleksi

plakadan oluĢmaktadır. Daha önce lazer kesim cihazı ile iĢlenmiĢ olan pleksi plakalardan

sabit plaka motorun gövdesine vidalanmıĢtır. Hareketli plaka ise sabit plakanın hemen

üzerinde olup, dönebilecek Ģekilde motorun miline tutturulmuĢtur ve bütün madeni

paraların bir sıraya göre dizilebileceği 1 TL boyutunda yatay deliklere üzerinde

bulundurmaktadır. Morun gövdesine sabitlemiĢ olduğumuz hareketsiz olan plaka ise

paraları ayrı gruplara transfer edecek olan sırasıyla 5, 10, 25, 50 KrĢ ve 1 TL lik yatay

deliklere sahiptir. Üst diskin motor tarafından döndürülmesi ile paraların sınıflarına

ayrılması sağlanmıĢ olacaktır.

Paraların sınıflarına ayrılabilmesi için yaptığımız deney ve gözlemlere göre iki plaka ve

bir motordan oluĢturmuĢ olduğumuz ünitenin yaklaĢık olarak yere göre 60 derece eğimli

olarak sabitlenmesi gerekmektedir. Pleksi diskler üzerine koyulan paraların ayrılabilmesi

için yaptığımız birçok deney ve gözlem sonucundaki, gerekli olan bu kritik açının aĢağı-

yukarı ve sağa sola kolayca ayarlanabilmesi gerektiğinin bilincine vardık. Böylece bu

ihtiyaçlarımıza cevap veren metal tork tercihimiz olmuĢtur. Mekanik sistemin montelenmiĢ

hali ġekil 5.1.A‟ da görülmektedir.

21

ġekil 5.1.A. Mekanik sistemin montelenmiĢ hali.

Buna ilaveten sınıflarına ayrılan paraların ilgili haznelerine düĢmesi için ise 5 adet

yumuĢak plastik boru sabit diske monte edilmiĢtir. Kullanılan bu boruların içersine CNY

algılayıcısı yerleĢtirileceğinden ıĢık geçirmeyen koyu renkli borular kullanılmıĢtır.

Hareketli plaka üzerine çokça atılan paranın momentin etkisi ile savrulup dıĢarıya

çıkmaması için ise hareketli plaka üzerine 5 cm yüksekliğinde kapak vazifesi görecek

dekota malzeme hazırlanmıĢtır. Makinayı içinde barındıracak olan gövde mdf malzemeden

bir kutu Ģeklinde hazırlanmıĢtır.

22

5.2.Elektronik Sistemin Montajı

Alınan elektronik malzemeler, daha önce simulasyonunu gerçekleĢtirdiğimiz Proteus

programında ki kablo bağlantı Ģekillerine göre bakır plaket üzerine lehimlendi. Bunlardan

kısaca bahsetmek gerekirse; gerekli motor besleme kablosuyla röle klemensi bağlantısı

yapıldı, baĢlatma ve reset butonları ile pic bağlantıları yapıldı. Direnç, kondansatör,

transistör, LCD ekran ve regülatör bağlantıları yapıldı. Böylece PIC in programlanma

aĢamasına gelinmiĢ oldu. Biz bu projede PIC Basic derleyici programını kullandık. Bizim

denetleyicimiz için gayet uygun ve anlaĢılır bir derleyicidir. Bu yüzden kullanımı gayet

yaygındır.

Mikrodenetleyicileri programlamak için uygun bir cihaza ihtiyaç vardır. Bu cihaz mikro

denetleyiciye uygun yapıda olmak zorundadır. Günümüzde çok genel yapıda ve çok fazla

mikro denetleyici türünü programlama yetisine sahip genel kapsamlı cihazlar

bulunmaktadır. Biz bu projede ġekil 5.2.A.‟ da gösterilen PIC Programlayıcısını kullandık.

Bu programlayıcı birçok mikro denetleyiciyi programlayabilmektedir.

ġekil 5.2.A PIC programlayıcısının bir fotoğrafı.

23

5.3.Sistemin GerçekleĢtirilmesi ve Deneysel ÇalıĢma

Projemizde PIC16F628 ile bağlantısı yapılan CNY70 sensörleri, sınıflarına ayrılmıĢ

olan paraların geçtiği ilgili borulara, ıĢıktan etkilenmeyecek Ģekilde yerleĢtirildi. Bu

aĢamadan sonra mekanik ve elektronik sistem çalıĢması deneysel olarak denenebilir hale

gelmiĢtir.

Yapılan deneysel çalıĢmalarda ilk denemelerde olumsuz sonuçlar alınsa da bu engeller

adım adım çözülerek makinanın hatasız bir ayırma ve sayma yapması sağlamıĢ olundu.

24

6.SONUÇLAR

Günlük yaĢantıda kullanılan madeni paraların çokça kullanıldığı yerlerde bu madeni

paraların ayırma ve sayma iĢlemini gerçekleĢtirebilecek bir makinanın tasarımı ve

gerçeklenmesi hedeflenmiĢtir. Piyasada bulunan baĢlıca madenî para ayrıĢtırma ve sayma

makinaları incelenmiĢ ve yapılan araĢtırmalar doğrultusunda, özgün bir madeni para

ayrıĢtırma ve sayma makinası tasarlanarak gerçekleĢtirilmiĢtir.

Makine tasarlanırken öncelikle paraların hatasız olarak sınıflarına ayrılması

hedeflenmiĢ ve gerçeklenmiĢtir. Daha sonra sınıflarına ayrılan paraların elektronik sistem

ile hatasız olarak sayılması sağlanmıĢtır. Önceden miktarını bildiğimiz avuç dolusu

paraları tasarladığımız makinaya atarak birçok kez sayım iĢlemi deneyi yapılarak

beklediğimiz hatasız sonuçlara ulaĢmıĢ olduk sonuç olarak makina sorunsuz olarak

çalıĢtığından hedefe tam olarak ulaĢılmıĢtır

25

7.YORUMLAR ve DEĞERLENDĠRMELER

Günümüz Ģartlarında ikamesi bulunmayan tek Ģeyin zaman olduğundan söz etmiĢtik. Bu

itibarla lisans tezi kapsamında hazırlanan bu projenin bize yönelik kazanımlarının baĢında,

zamanı en etkin Ģekilde kullanmanın, herhangi bir konu üzerinde yapılacak olan

çalıĢmaların ancak bir program dahilinde olmasıyla sağlanacağı bilincinin bizlerde yer

etmiĢ olması gelir.

Projenin hazırlanma aĢamasında yer alan grup arkadaĢlarının da irademiz dıĢında

seçilmesi; farklı karakterdeki insanlarla bir arada ve uyum içerisinde çalıĢabilmeyi

gerektirdiği için ileriki meslek hayatımızda bu tür bir ortama girildiğinde çıkabilecek

sorunların neler olabileceği ve bu sorunlar karĢısında nasıl davranılacağı konusunda fikir

sahibi olmamıza yardımcı oldu. Zira meslek hayatında yapılacak ortak çalıĢmalarda grup

çalıĢanları isteğimiz doğrultusunda seçilememektedir. Ayrıca böyle bir grup çalıĢmasında

yer almak, her bireyin sorumluluk alması ve aldığı sorumluluğu yerine getirmesi yönüyle

de sorumluluk bilincimizin pekiĢtirilmesini sağladı. Toplumda var olan sorunları fark

edebilme, onlara hem en ekonomik hem de pratik çözümler sunabilme becerisi kazandırdı.

Proje sayesinde edinilen teknik kazanımlarına gelince; sorunun çözümüne yönelik

yapılacak olan makine tasarımı aĢamasında optimum tasarım için hangi devre

elemanlarının seçileceği, elemanları seçerken nelere dikkat edilmesi gerektiği, seçilen

elemanlarla oluĢturulacak olan devrenin montajının nasıl yapılacağı ve montaj çeĢitlerinin

neler olduğu, oluĢturulacak devrenin besleme gerilimi ve özelliklerine göre ne tür bir güç

kaynağının seçilmesi gerektiği konularında kimlerden ve nasıl yardım alınabileceği, alınan

teknik yardımın nasıl geliĢtirilip kullanılabilir hale gelebileceği konularında deneyim

kazandırdı. Bunun yanında lisans öğrenimi boyunca elde edilen teorik bilgilerin pratiğe

aktarılmasında yardımcı oldu.

Proje hazırlama, uygulama ve sunum aĢamalarında elde edilen tüm bu ve benzeri

kazanımlar günümüz rekabet piyasasında nitelikli insan sınıfında yer alabilmenin en etkili

unsurlarındandır. Bundan sonrası için yapılması gereken, Ģu ana kadar elde edinilen

kazanımları geliĢtirmek, daha büyük ve daha kapsamlı projelere imza atmaktır.

26

KAYNAKLAR

[1] . G. Bal, Özel Elektrik Makinaları, Seçkin Yayıncılık, 2004.

[2]. (2012) TÜBĠTAK websitesi. [Online]. Available:

http://www.biltek.tubitak.gov.tr/gelisim/elektronik/index.htm/

[3] O. AltınbaĢak, Mikrodenetleyiciler ve Pic Programalama, AltaĢ Yayıncılık, 2000.

[4] (2012) Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü websitesi, [Online].

Available: http://www.darphane.gov.tr/

[5] (2012) Microchip websitesi. [Online]. Available:

http://www.microchip.com/wwwproducts/devices.aspx?ddocname=en010209/

[6] (2012) Datasheet Archive website. [Online]. Available:

http://www.datasheetarchive.com/LM016L-datasheet.html/

EK-1 PROJENİN ÇALIŞMA TAKVİMİ

PROJENİN ÇALIŞMA TAKVİMİ

1.H

AF

TA

10.1

0.2

011

2.H

AF

TA

17.1

0.2

011

3.H

FT

A

24.1

0.2

011

4.

HA

FT

A

31.1

0.2

011

5.

HA

FT

A

07.1

1.2

011

6.. H

AF

TA

14.1

1.2

011

7.

HA

FT

A

21.1

1.2

011

8.

HA

FT

A

28.1

1.2

011

9.

HA

FT

A

05.1

2.2

011

10.

HA

FT

A

12.1

2.2

011

11.

HA

FT

A

19.1

1.2

011

12.

HA

FT

A

26.1

1.2

011

13.

HA

FT

A

02.0

1.2

012

14.

HA

FT

A

09.0

1.2

012

15.

HA

FT

A

16.0

1.2

012

16.

HA

FT

A

23.0

1.2

012

17.

HA

FT

A

30.0

1.2

012

18.

HA

FT

A

06.0

2.2

012

19.

HA

FT

A

13.0

2.2

012

20.

HA

FT

A

20.0

2.2

012

1- Proje seçimi için araştırma ve karar verme X

2- Projede iş ve görev bölümünün yapılması

X

3- Proje ile ilgili kaynakların ve örneklerin

araştırılması, veri toplanması

X

4- Projenin mekanik kısmının araştırılması X

5- Projenin elektronik kısmının araştırılması

X

6- Projenin yapım maliyetinin araştırılması

Projenin mekanik kısmının üç boyutlu çiziminin

gerçekleştirilmesi

X

7- Ara raporun hazırlanması ve teslim edilmesi

X

8- Proje ile ilgili araştırmaların sürdürülmesi

X X X X X X X X X X X X

9- Projenin mekanik kısmı için gerekli malzemenin

seçimi gerekli parçaların hazırlanması

X

10- Projenin elektronik devrelerinin nerelerden temin

edileceğinin araştırılması

11- Projenin gerçekleştirilmesi için gerekli

malzemelerin alınması

12- Projenin gerçekleştirilmesi

13- Projenin uygulamalı olarak denenmesi

EK-1 PROJENİN ÇALIŞMA TAKVİMİ

PROJE TAKVİMİ

21.H

AF

TA

27.0

2.2

012

22.H

AF

TA

05.0

3.2

012

23.H

AF

TA

12.0

3.2

012

24.

HA

FT

A

19.0

3.2

012

25.

HA

FT

A

26.0

3.2

012

26..

HA

FT

A

02.0

4.2

012

27.

HA

FT

A

09.0

4.2

012

28.

HA

FT

A

16.0

4.2

012

29.

HA

FT

A

23.0

4.2

012

30.

HA

FT

A

30.0

4.2

012

31.

HA

FT

A

07.0

5.2

012

32.

HA

FT

A

14.0

5.2

012

-

18.0

5.2

012

1- Proje seçimi için araştırma ve karar verme

2- Projede iş ve görev bölümünün yapılması

3- Proje ile ilgili kaynakların ve örneklerin araştırılması,

veri toplanması

4- Projenin mekanik kısmının araştırılması

5- Projenin elektronik kısmının araştırılması

6- Projenin yapım maliyetinin araştırılması

Projenin mekanik kısmının üç boyutlu çiziminin

gerçekleştirilmesi

7- Ara raporun hazırlanması ve teslim edilmesi

8- Proje ile ilgili araştırmaların sürdürülmesi

9- Projenin mekanik kısmı için gerekli malzemenin

seçimi gerekli parçaların hazırlanması

X X

10- Projenin elektronik devrelerinin nerelerden temin

edileceğinin araştırılması

X

11- Projenin gerçekleştirilmesi için gerekli X X

malzemelerin alınması

12- Projenin gerçekleştirilmesi X X X X

13- Projenin uygulamalı olarak denenmesi X X X

EK-1 PROJENİN ÇALIŞMA TAKVİMİ

EK - 2 PIC16F628 mikrodenetleyicisine yüklenen PIC Basic programı.

'******************************************************************************

@ DEVICE PIC16F628A

@ DEVICE PIC16F628A, WDT_OFF

@ DEVICE PIC16F628A, PWRT_OFF

@ DEVICE PIC16F628A, PROTECT_OFF

@ DEVICE PIC16F628A, MCLR_OFF

@ DEVICE PIC16F628A, BOD_OFF

@ DEVICE PIC16F628A, INTRC_OSC_NOCLKOUT

'******************************************************************************

TRISA=0

TRISB=%11111101

CMCON=7

'******************************************************************************

DEFINE LCD_DREG PORTA 'LCD DATA BACAKLARI PORTB'YE BAGLI

DEFINE LCD_DBIT 0 'LCD DATA BITLERI HANGİ BITTEN BASLIYOR

DEFINE LCD_RSREG PORTA 'LCD RS BACAGI HANGI PORTA BAGLI

DEFINE LCD_RSBIT 6 'LCD RS BACAGI HANGI BITE BAGLI

DEFINE LCD_EREG PORTA 'LCD ENABLE BACAGI HANGI PORTA BAGLI

DEFINE LCD_EBIT 7 'LCD ENABLE BITI HANGI PORTA BAGLI

DEFINE LCD_BITS 4 'LCD 4 BIT BAGLI

EK-1 PROJENİN ÇALIŞMA TAKVİMİ

DEFINE LCD_LINES 2 'LCD KAC SIRADAN OLUSUYOR

'******************************************************************************

LCDOUT $FE,$40,$08,$0C,$18,$0C,$18,$09,$0E,$00 'TL simgesi

LCDOUT $FE,$48,$00,$00,$0C,$04,$04,$04,$0E,$00 'ı harfi

LCDOUT $FE,$50,$00,$00,$0C,$04,$04,$04,$0E,$00

LCDOUT $FE,$58,$0A,$00,$11,$11,$11,$11,$0E,$00

LCDOUT $FE,$60,$00,$00,$0C,$04,$04,$04,$0E,$00

LCDOUT $FE,$68,$0A,$00,$11,$11,$11,$11,$0E,$00

'******************************************************************************

KRS5 VAR WORD

KRS10 VAR WORD

KRS25 VAR WORD

KRS50 VAR WORD

KRS100 VAR WORD

TOPLIRA VAR WORD

TOPKRS VAR WORD

PARATEMP VAR WORD

TEMP VAR BYTE

KURUS5BAS VAR BYTE

EK-1 PROJENİN ÇALIŞMA TAKVİMİ

KURUS10BAS VAR BYTE

KURUS25BAS VAR BYTE

KURUS50BAS VAR BYTE

KURUS100BAS VAR BYTE

BEKLEME VAR WORD

'******************************************************************************

SYMBOL KURUS5=PORTB.7

SYMBOL KURUS10=PORTB.6

SYMBOL KURUS25=PORTB.5

SYMBOL KURUS50=PORTB.4

SYMBOL KURUS100=PORTB.3

SYMBOL SIFIRLA=PORTB.2

SYMBOL BASLAT=PORTB.0

SYMBOL MOTOR=PORTB.1

'******************************************************************************

PORTA=0

PORTB=0

EK-1 PROJENİN ÇALIŞMA TAKVİMİ

'******************************************************************************

LCDOUT $FE,1

LCDOUT $FE,$80,"Para Sayma Mak."

LCDOUT $FE,$C0,DEC TOPLIRA," ",0," ",dec TOPKRS," krs"

PAUSE 100

GOSUB SIFIRLAMA

BASLA:

IF BASLAT=0 THEN

REPEAT

TEMP=TEMP+1

UNTIL BASLAT=1

HIGH MOTOR

LCDOUT $FE,1

LCDOUT $FE,$80,"Para Say",1,"l",1,"yor "

LCDOUT $FE,$C0,DEC TOPLIRA," ",0," ",dec TOPKRS," krs"

BEKLEME=0

GOTO SAY

ENDIF

IF SIFIRLA=0 THEN

REPEAT

TEMP=TEMP+1

UNTIL SIFIRLA=1

EK-1 PROJENİN ÇALIŞMA TAKVİMİ

LOW MOTOR

GOSUB SIFIRLAMA

LCDOUT $FE,1

LCDOUT $FE,$80,"Para Sayma Mak. "

LCDOUT $FE,$C0,DEC TOPLIRA," ",0," ",dec TOPKRS," krs"

ENDIF

GOTO BASLA

SAY:

IF KURUS5=1 AND KURUS5BAS=0 THEN KURUS5BAS=1

IF KURUS10=1 AND KURUS10BAS=0 THEN KURUS10BAS=1

IF KURUS25=1 AND KURUS25BAS=0 THEN KURUS25BAS=1

IF KURUS50=1 AND KURUS50BAS=0 THEN KURUS50BAS=1

IF KURUS100=1 AND KURUS100BAS=0 THEN KURUS100BAS=1

IF KURUS5BAS=1 AND KURUS5=0 THEN

KRS5=KRS5+1

PARATEMP=PARATEMP+5

BEKLEME=0

KURUS5BAS=0

ENDIF

EK-1 PROJENİN ÇALIŞMA TAKVİMİ

IF KURUS10BAS=1 AND KURUS10=0 THEN

KRS10=KRS10+1

PARATEMP=PARATEMP+10

BEKLEME=0

KURUS10BAS=0

ENDIF

IF KURUS25BAS=1 AND KURUS25=0 THEN

KRS25=KRS25+1

PARATEMP=PARATEMP+25

BEKLEME=0

KURUS25BAS=0

ENDIF

IF KURUS50BAS=1 AND KURUS50=0 THEN

KRS50=KRS50+1

PARATEMP=PARATEMP+50

BEKLEME=0

KURUS50BAS=0

ENDIF

IF KURUS100BAS=1 AND KURUS100=0 THEN

EK-1 PROJENİN ÇALIŞMA TAKVİMİ

KRS100=KRS100+1

PARATEMP=PARATEMP+100

BEKLEME=0

KURUS100BAS=0

ENDIF

GOSUB HESAPLA

LCDOUT $FE,$80,"Para Say",1,"l",1,"yor ",DEC (15-(BEKLEME/10))/2

LCDOUT $FE,$C0,DEC TOPLIRA," ",0," ",dec TOPKRS," krs "

PAUSE 100

BEKLEME=BEKLEME+1

IF BEKLEME=150 THEN

LOW MOTOR

LCDOUT $FE,$80,"Toplam Para: "

LCDOUT $FE,$C0,DEC TOPLIRA," ",0," ",dec TOPKRS," krs "

GOTO BASLA

ENDIF

GOTO SAY

HESAPLA:

TOPLIRA=PARATEMP/100

TOPKRS=PARATEMP-(TOPLIRA*100)

EK-1 PROJENİN ÇALIŞMA TAKVİMİ

RETURN

SIFIRLAMA:

KRS5=0

KRS10=0

KRS25=0

KRS50=0

KRS100=0

TOPLIRA=0

TOPKRS=0

PARATEMP=0

BEKLEME=0

KURUS5BAS=0

KURUS10BAS=0

KURUS25BAS=0

KURUS50BAS=0

KURUS100BAS=0

RETURN

Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü

STANDARTLAR VE KISITLAR FORMU

EK – 3 Standartlar ve Kısıtlar Formu

Tasarım Projesinin hazırlanmasında Standart ve Kısıtlarla ilgili olarak, aşağıdaki soruları

cevaplayınız.

1. Projenizin tasarım boyutu nedir? Açıklayınız.

Önceden tasarımını yaptığımız proje bitirme projesiyle gerçeklenmiş oldu. Makinamız

hayatın her yerinde kolayca kullanılabilecek yararlı bir projedir.

2. Projenizde bir mühendislik problemini kendiniz formüle edip, çözdünüz mü?

Formüle ettiğimiz bir mühendislik problemi yok ama tasarım açısından birçok sorunla

karşılaştık ve çözüme ulaşıldı.

3. Önceki derslerde edindiğiniz hangi bilgi ve becerileri kullandınız?

Elektronik devre teorisi, programlama ve güç elektroniği bilgilerini kullandık.

4. Kullandığınız veya dikkate aldığınız mühendislik standartları nelerdir?

Gerçekleştirdiğimiz aygıtın verimli ve kararlı hatasız bir şekilde sayım yaparak çalışması

aynı zamanda maliyetinin düşük olmasıdır.

5. Kullandığınız veya dikkate aldığınız gerçekçi kısıtlar nelerdir?

a) Ekonomi

Sistem mümkün olabilen en ucuz maliyetle ve hacimsel olarak en az yer

kaplayacak şekilde tasarlanmıştır.

b) Çevre sorunları

Kullandığımız elektronik devrelerin sessiz ve hızlı çalışması gürültüyü minimum

seviyeye indirmiştir.

c) Sürdürülebilirlik:

Sürdürülebilirlik göz önüne alınarak tasarımımız yapılmış ve yol haritamız tasarımın

yaşam döngüsü boyunca ilkemiz zaman sarfiyatını minimuma indirmek

olmuştur.Aynı zamanda hatasız para sayım işlemi gerçeklenecektir.

d) Üretilebilirlik:

Makinenin seri üretimi kolaydır ve kullanılabilirliği yüksektir.

e) Etik:

Etik açısından projemizde bir kısıt bulunmamaktadır.

Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü

STANDARTLAR VE KISITLAR FORMU

f) Sağlık

Madeni paraların çok el değiştirmesinden dolayı üzerinde bolca mikroorganizma

bulundurmaktadır . Elle sayılan çokça madeni paralar insan sağlığını tehdit

etmektedir makinanımız bu olumsuz durumu ortadan kaldırarak insan sağlığını

koruyucu niteliktedir

g) Güvenlik:

12V güç kaynağından beslendiğinden makina çalışma esnasında herhangi bir tehlike

oluşturmamaktadır

h) Sosyal ve politik sorunlar:

Sosyal ve politik sorun içermemektedir.

Not: Gerek görülmesi halinde bu sayfa istenilen maddeler için genişletilebilir.

Projenin Adı MADENĠ PARA AYIRMA VE SAYMA

MAKĠNASI

Projedeki Öğrencilerin

adları

H.Fatih TÜLEK – Hasan ERDOĞAN

M.Nuri ERDURAN – Hacer AYAL

Ġmzalar

Tarih 25.05.2012

ÖZGEÇMİŞ

Halil Fatih TÜLEK

09.03.1990 tarihinde Antakya’ da doğdu. Ġlköğrenimini Isparta’nın Keçiborlu ilçesinde

Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsası Ġlköğretim Okulu’nda gördü. Ortaöğrenimini memleketi

olan Denizli’nin Tavas Ġlçesinde Tavas Zeybekler Anadolu Lisesinde tamamladı. 2008 yılında

Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği

bölümünde lisans öğrenimine başladı. Halen aynı üniversitensin son sınıfında lisans

öğrenimine devam etmektedir.

Hasan ERDOĞAN

10 Ekim 1990’da Gümüşhane’nin ilçesi olan Kelkit’te doğdu. Ġlköğrenimini Gümüşgöze

Ġlköğretim Okulu’nda, orta öğrenimini Trabzon Lisesi’nde tamamladı. 2007 yılında liseyi

bitirdi ve üniversite ön hazırlık için Kelkit’te bir yıl daha geçirdi. 2008 yılında Karadeniz

Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendisliği bölümüne

başladı. Halen 4. sınıfta okumaya devam etmektedir.

Hacer AYAL

1989 yılında Trabzon’da doğdu. Ġlköğrenimini Erzincan Vali Recep YAZICIOĞLU

Ġlköğretim Okulu ve Trabzon Ġsmetpaşa Ġlköğretim Okulu, ortaöğrenimini Trabzon Erdoğdu

lisesinde tamamladı. 2008 yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi

Elektrik Elektronik Mühendisliği bölümünü kazandı. Halen aynı üniversitenin son sınıfında

lisans öğrenimine devam etmektedir.