1

MADENCMADENCİİLLİİK K VEVE

MADENCMADENCİİLLİĞİİĞİMMİİZZ

Mehmet KAYADELENMehmet KAYADELENMaden MMaden Müühendisihendisi

ODTODTÜÜ MezunlarMezunlarıı DerneDerneğği Enerji Komisyonu, 05.03.2013.i Enerji Komisyonu, 05.03.2013.

Sunum PlanSunum Planıı

• Madencilik -- TanTanıımlarmlar

-- DDöönemlerinemleri

-- YYööntemlerntemler

-- ÖÖzellikleri zellikleri

• Madenciliğimiz

-- Anadolu'da madencilikAnadolu'da madencilik

-- TarihTarihççe, Mevzuat, Kurumlar e, Mevzuat, Kurumlar

-- DDüünyadaki yeri nyadaki yeri

-- Ekonomideki yeri Ekonomideki yeri

-- ÜÜretim, Dretim, Dışış ticaretticaret

-- YapYapııssıı

-- Son ySon yııllardaki gelillardaki gelişşmeler, emeler, eğğilimlerilimler

-- SorunlarSorunlarıı

22

MADENCMADENCiiLLiiKK

Madencilik SektMadencilik Sektöörrüü

• ISIC Rev.3 (UN, International Standard Industrial Classification of All Economic

Activities, Rev.3) sınıflandırmasına göre;

C- Madencilik ve Taşocakçılığı ana sektörü, 5 Alt Sektörden oluşmaktadır.

10- Taş kömürü ve Linyit madenciliği ile Turba Çıkarımı

11- Tetkik ve Arama Hariç, Ham Petrol ve Doğal Gaz

Çıkarımı ve Bunlarla İlgili Hizmet Faaliyetleri

12- Uranyum ve Toryum Cevheri Madenciliği

13- Metal Cevheri Madenciliği

14- Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı

44

Madencilik / Madencilik / Bazı Tanımlar

•• MadenMaden (TDK) :(TDK) :

-- Metal, maden ocaMetal, maden ocağığı, mecazi anlamlar d, mecazi anlamlar dışıışında:nda:Yer kabuğunun bazı bölgelerinde çeşitli iç ve dış doğal etkenlerle oluşan, ekonomik yönden değer taşıyan mineral

⇒ Ya da| MadenMaden: Kârlı olarak işletilebilen mineral

•• Maden KanunuMaden Kanunu’’na gna gööre maden:re maden:Yer kabuğunda ve su kaynaklarında tabii olarak bulunan, ekonomik ve ticarî değeri olan petrol, doğal gaz, jeotermal ve su kaynakları dışında kalan her türlü madde

•• CevherCevher : : Aslında yalnızca doğal metalik mineralleri çağrıştırmakla birlikte, maden ile aynı anlamda kullanılmakta

•• MadencilikMadencilik (TDK) : (TDK) : Yer kabuğundaki madenlerin araştırılması, çıkarılmasıve işletilmesi ile ilgili teknik ve yöntemlerin bütünü

55

MadencilikMadencilik // Dil Hataları

•• ""Ekonomik Maden (yatağı)" doğru mu?

• Hangisi doğru?

Maden mühendisi / madencilik mühendisi

Maden kanunu / madencilik kanunu

Maden İşleri Genel Müdürlüğü / Madencilik Genel Müdürlüğü

Maden sektörü / / Madencilik sektörü

66

Bir mineral yata ğı (tamamı ya da bir bölümü) kârlıolarak i şletilebiliyorsa/çıkarılabiliyorsa, o bir

maden/cevher yata ğıdır.

Karlılık; toplam süreç/ömür ve paranın zaman değeri dikkate alınırsa;

n Gelirlert-Giderlert

∑ ------------------------------

t=1 (1+i)t

���� NBD>0 olmalı

88

MadencilikMadencilik / Bazı Tanımlar / Kaynak -Rezerv

• Mineral yataklarına ait her tonaj/miktar ≠rezerv

• Pek çok ülkede kabul gören Rezerv/Kaynak/Arama Sonuçlarını Raporlama Standardına göre):

- Jeolojik bilgilerin düzeyi ve güvenilirliği ile yatağın işletilebilirliğini etkileyen hususlara bağlı olarak; mineral yatağının tonajı/miktarı 2 ayrı kategori ile onların alt kategorilerinden birine girer:

1) Mineral Kaynağı (Mümkün, Muhtemel, Görünür)

2) Maden/Cevher Rezervi (Muhtemel, Görünür / ispatlanmış)

MadencilikMadencilik / / Bazı Tanımlar / Kaynak/Rezerv

• Mineral Kaynağı: Biçim, kalite ve miktar olarak sonuçta ekonomik olarak istihraç (çıkarılma) şansı olan bir madde/malzeme (materyal) yoğunlaşması.”;

• Mineral kaynağı artan güvenirlilik derecesine göre mümkün (inferred), muhtemel (indicated) ve görünür (measured) olmak üzere 3 alt kategoriye ayrılmıştır.

• Maden/Cevher Rezervi: “Muhtemel ve/veya Görünür Mineral Kaynağının ön fizibilite ya da fizibilite araştırması ile ekonomik olarak işletilebileceği ortaya konmuş bölümü.”

• Maden Rezervleri, güvenilirlik bağlamında Muhtemel (Probable)

maden rezervleri ve Görünür/ispatlanmış (Proved) maden rezervleri olmak üzere 2 alt kategoriye bölümlenir.

1010

1111

“Maden” ve “rezerv” terimleri, yalnızca jeoloji ve madencilikle ilgili kavramlar değildir. Aynızamanda, metalürji, ekonomi, pazarlama, çevre, hukuk, sosyal, idare vb ile de ilgili kavramlardır.Kaynak: CRIRSCO Internatıonal Reportıng Template For Exploratıon Results, Mıneral Resources And Mıneral Reserves(CRIRSCO: Committee For Mineral Reserves Intenational Standarts)

MadencilikMadencilik / Bazı Tanımlar / Kaynak-Rezerv

• Buna göre: Saha bazında ayrıntılı çalışmalara dayanmayan rezerv miktarlarına itibar edilmemeli.

• Türkiye kömür rezervi 8 milyar ton mu, 13,5 milyar ton mu? Miktarlar saha bazında ayrıntılı çalışmalara dayanıyor mu?

• Örnek: Hekimhan-Hasançelebi. En büyük demir yatağı. Düşük tenörlü. Yaklaşık 50 yıldır araştırılıyor. Karlı bulunmuyor. Şu anda kaynak. Yeni teşvik verilirse, kârlı olursa, işletilebilecek, rezerv olabilecek.

• Örnek: Bingöl-Karlıova linyit yatağı. Kimse talip olmuyor.

• «...rezerv belirlendikten sonra 2. aşama olan fizibilitede, rezervin karlı bir şekilde çıkarılıp çıkarılmayacağı saptanır.» Bir prof.’un cümlesi!

Madencilik / Dönemleri

• Bir maden yatağının aranması, bulunması ve değerlendirilerek işletmeye hazır hale getirilmesi uzun süreli bir çalışmayı gerektirir. (Büyük projelerde 7-8 yıl).

• Bir madenin ömrü: 4 dönem

1) Arama Dönemi: Varsa önceki etütler; jeolojik, jeofizik, jeokimyasal etütler; jeolojik-topografik haritalar; sondaj, yarma, analiz, teknolojik etüt, önfizibilite, fizibilite, finansman temini.

2) Yatırım Dönemi: İhaleler/görüşmeler, sözleşmeler, mühendislik hizmetleri; altyapı, madenin geliştirilmesi, idari-sosyal-yardımcıbina/tesisler, gerekiyorsa zenginleştirme tesisi, makine-donatım tedariki ve montajı, deneme işletmesi vb, vb.

3) İşletme Dönemi (Madenin çıkarılması + zenginleştirilmesi):

4) Madenin terki ve arazinin ıslahı/doğanın onarımı (recultivation)

1313

Madencilik / Üretim Yöntemleri

• İstihraç / madencilik / üretim yöntemleri:

1) Açık işletme

2) Yeraltı işletme

3) Çözelti (solüsyon) madenciliği

• Makina ve ekipman teknolojisindeki gelişmeler açık işletmecilik yöntemlerinin payını arttırıyor.

• Üretim yöntemlerinin seçiminde; örtü tabakası kalınlığı, kaya formasyonlarının sertliği, basma dayanımı, kazılabilirlik parametreleri, ilk yatırım tutarı ve birim üretim maliyetleri vb belirleyici olmaktadır.

1414

Madencilik / Üretim Yöntemleri / Açık İşletme

-- SSüürekli Madencilik Sistemirekli Madencilik Sistemi

Kazı, yükleme ve nakliyatın kesintisiz olarak yapıldığı sistem. Büyük işletmelerde tercih sebebidir. Döner kepçeli ekskavatör ve zincirli ekskavatör, surface miner gibi kazıcı - yükleyici makinalar + bant -konveyör, aktarıcı konveyör ve demiryolu nakliyatı kullanılmaktadır.

• Elbistan’da 3.000 m3/saat kazı - yükleme kapasitesinde döner kepçeli ekskavatörler bulunmaktadır.

• Döner kepçeli ekskavatörlerde günlük 240.000 m3 (yerinde) kapasiteye ulaşılmış durumdadır (Almanya) .

Kaynak: DPT 9. Plan Madencilik Kaynak: DPT 9. Plan Madencilik ÖÖİİK RaporuK Raporu

1515

�� 2 temel sistem 2 temel sistem

- Sürekli işletme Sistemi - Süreksiz İşletme Sistemi

Madencilik / Üretim Yöntemleri / Açık İşletme

• Süreksiz İşletme Sistemi:• Sistemin ana makinaları dragline, elektrikli ve hidrolik ekskavatör,

yükleyici ve kamyonlardır.

• Dragline uygulaması daha çok örtü kalınlığı ince olan açık işletmelerde uygulanır.

• TKİ'nin çeşitli üretim bölgelerinde kepçe kapasiteleri 1-20 yd3 arasında değişen ekskavatörler (elektrikli ve hidrolik), 0,7–10,3 m3 yükleyiciler ve 35-170 short ton kapasiteli kamyon çalışmaktadır. Özel sektörde kullanılan iş makinalarının büyük bir çoğunluğu düşük kapasitelidir. EÜAŞ’ne bağlı Sivas- Kangal'da 25 yd3'lük ekskavatör de var.

• Günümüzde değişen teknolojiye paralel olarak, dünyada ekskavatör kapasiteleri 70 yd3'e, dragline kapasiteleri 220 yd3'e, kamyon kapasitesi 400 short tona kadar çıkmıştır.

1616

Madencilik / Üretim Yöntemleri / Yeraltı İşletme

1717

Maden yatağına kuyu, galeri ya da rampa ile ulaşılır

Ocağa girişte: “Selametle"/ “Uğur ola"Ocaktan çıkışta: “Geçmiş olsun”

• Uzun kazı arınlı üretim yöntemi:Uzun ayak, diyagonal ayak

• Kısa kazı arınlı üretim yöntemi: Tavan ayak, taban ayak

• Topuklu üretim yöntemi: Göçertmeli topuklu, dolgulu topuklu, çapraz topuklu,

travers ayak, ara katlı topuklu ayak

• Oda üretim yöntemi: Oda-topuk yöntemi, tali katlı göçertme,

• Blok yöntemleri.

Madencilik / Üretim Yöntemleri / Yeraltı İşletme

Madencilik / Üretim Yöntemleri / Çözelti (Solüsyon) Madenciliği

•• YYööntem, temelde, yeryntem, temelde, yeryüüzzüünden anden aççıılan bir lan bir sondaj kuyususondaj kuyusu ile ile

cevher yatacevher yatağığına ulana ulaşşarak, cevher karakteristiarak, cevher karakteristiğğine uygun bir ine uygun bir

çöçözzüüccüü yardyardıımmııyla yla liliççlemeleme yapyapıılmaslmasıı ve ve cevherin cevherin çöçözelti zelti halinde yeryhalinde yeryüüzzüüne pompalanmasne pompalanmasıı esasesasıına dayanmaktadna dayanmaktadıır.r.

•• Tek Tek yaya da da ççoklu kuyularla oklu kuyularla üüretim yapretim yapıılabilmektedir.labilmektedir.

•• ((ÖÖrnek: Eti sodarnek: Eti soda-- BeypazarBeypazarıı Trona)Trona)

1919

Madencilik / Cevher Hazırlama Zenginleştirme Yöntemleri

• Triyaj (Elle ayıklama) /optik ayırma

• Tane küçültme (Kırma ve öğütme) sonrası;

- Gravite, manyetik, elektrostatik, flotasyon, liç, ağır ortam, kalsinasyon, yıkama vb yöntem ve teknolojilerle cevherin içindeki yararlı ve yararsız veya zararlı unsurlar birbirlerinden ayrıştırılır.

Gerekiyorsa, elde edilen zenginleştirilmiş cevherin sudan arındırılması (çöktürme, elektro çöktürme, elektroliz, susuzlandırma, kurutma)

Gerekiyorsa, zenginleştirilmiş cevherin boyutunun büyütülme/topaklama (briketleme, peletleme, sinterleme) işlemi

2020

Madencilik / Özellikleri

• Madencilik sektörü, tarım ile birlikte ekonominin iki temel hammadde üreticisinden biridir. Buna göre; yaşantımızda kullandığımız / yararlandığımız bir şeyin ilk hammaddesi tarım kökenli değilse, madencilik yoluyla ortaya çıkarılmıştır, denebilir.

• Uygarlığın madencilik ile başladığı söylenebilir.

• Arkeolojik bulgular göstermektedir ki; Homo Sapiens’in uygarlığa yolculuğunda ilk adımlarından itibaren, kendini korumak ve yaşamını iyileştirmek için doğal mineralleri ve metalleri kullanmıştır.

• Bu nedenle, madencilik uygarlık ile paralel gelişmiştir.

Madencilik / Özellikleri / Uygarlık ile ilişkisi

• İlk ok / mızrak / balta ucu gibi delici/kesici aletler, obsidyen(volkan camı) ve çakmaktaşındandır.

• İnsan; taşların sertliklerinin birbirinden farklı olduğun fark ettiğinde; birini diğerinin işlenmesi için kullanabileceğini de öğrendi.

Madencilik / Özellikleri / Uygarlık ile ilişkisi

2323

••İİnsanlnsanlığıığın mineralleri kullann mineralleri kullanıımmıı

İhtiyaçlar / Kullanım Alanı Amaç __ Çağ

Araç-gereç, kap-kacak Gıda, korunma Tarih öncesiSilahlar Avlanma, savunma, savaş Tarih öncesiSüs ve dekorasyon Mücevher, kozmetik, boya Antik çağPara Parasal değişim Erken orta çağYapılar ve cihazlar Barınma, taşıma Erken orta çağEnerji Isı, güç Orta çağMakine Sanayi ModernElektronik Bilgisayar, iletişim ModernNükleer parçalanma Güç, savaş Modern

Kaynak: Howard L. Hardman- Jan M. Mutmansky, Inroductory Mining Engineerining,

Madencilik / Özellikleri / Uygarlık ile ilişkisi

• Minerallerin eski çağlarda boyar madde (pigment) olarak kullanıldığı bilinir. Örneğin

• Hematit (Fe2O3), Malahit [Cu2CO3(OH)2], Kobalt• Arkeolojik bulgulara göre tarihteki en eski maden ocağının

Swaziland’ta hematit çıkarılan “Aslan Mağarası” (Lion Cave)olduğu belirtiliyor. Yaşı: 43.000 yıl.

Madencilik / Özellikleri / Uygarlık ile ilişkisi

• Madencilik uygarlığa paralel bir seyir izlemiştir.

• Tarihteki önemli kültürel evrelerin hemen hepsi çeşitli mineraller ya da onların türevleri ile ilişkilendirilmiş ve anılmıştır:

- Taş Devri (- ~ MÖ 4500)

- Bakır Devri (~ MÖ 4500-3000)

- Tunç Devri (~ MÖ 3000-1200)

- Demir Çağı (~ MÖ 1200-17. yy)

- Çelik Çağı (17. yy-1945)

- Nükleer Çağ (1945-?)

- ?? (Bilişim- Nano teknoloji)

2525

Madencilik / Özellikleri / Uygarlık ile ilişkisi

• Bir otomobil için (Yaklaşık olarak):•

o 1018 kg çelik (2.250 kg demir cevheri)o 12 kg bakır (1.180 kg bakır cevheri)o 11 kg kurşun (435 kg kurşun cevheri)o 8 kg çinko (327 kg çinko cevheri) o 39 kg cam (77 kg silis kumu, kalker,

feldspat, dolomit, soda)o 63 kg Alüminyum (254 kg boksit)o 277 kg diğer materyaller

(588 kg diğer mineraller)

o Toplam 1.428 kg metal (Toplam 5.081 kg maden)

3

26

Madencilik / Özellikleri / Uygarlık ile ilişkisi

• Bir mobil telefon için 20 çeşit mineral / metal (% dağılımı):

Cam (15.4), bakır (15), demir (8), magnezyum (3,2),

alüminyum (3,1), titanyum (2,2), nikel/kobalt (2), çinko (1,6), kalay (1,1), baryum (1,1), kurşun (0,7), gümüş (0,55)

mangan, zirkonyum, antimon, altın, paladyum, berilyum vd.

• Bir renkli tv için 35 çeşit mineral.

Ekonomik ömürleri kısa.E-atık kavramı oluştu. Bu atıklar tehlikeli. Ancak ekonomik. => Bertarafı /değerlendirilmesi için Yasal düzenlemeler yapılmaya başladı.

Kaynak: Kaynak: ilknurunpenceresiilknurunpenceresi

2727

Madencilik / Özellikleri / Uygarlık ile ilişkisi

1.500 metrelik boğaz köprüsü için

27 bin ton çelik, 73 bin m3 beton

[çimento (kalker, killi mineraller, alçıtaşı vd.) agrega]

2828

100 m2’lik apartman dairesi için: 125 ton çimento

1 km hızlı tren demiryolu için 750 ton çelik ray.

Madencilik / Özellikleri / Uygarlık ile ilişkisi

• Kişi başına düşen maden tüketimleri:

- ABD : 21 t/yıl

- Avrupa: 16 t/yıl

- Türkiye: 6 t/yıl

• Kişi başına çelik tüketimi (2011):

- Dünya: 214,5 kg

- AB (27) : 310 kg

- Türkiye: 342 kg

Kaynak: ilknurunpenceresi

2929

Madencilik / Özellikleri

• Mineral kaynaklar, yenilenemeyen/tükenen kaynaklardır. Örneğin:

bugün bilinen rezervlerinin, bugünkü tüketim hızıyla tükenme ömürleri

(MMO):- Kömür: 400 yıl

- Alüminyum: 1027 yıl

- Krom: 143 yıl

- Bakır: 75 yıl

- Altın: 45 yıl

- Kurşun: 42 yıl

- Nikel: 90 yıl

Bu özellikleri nedeniyle, diğer doğal kaynaklar için yapıldığı gibi, uğruna savaşlar çıkarılmakta. Son örnek (Ocak 2013) Fransa’nın Mali’ye müdahalesi. Söylenen gerekçe: İslamcıların önünü kesmek. Ama asıl gerekçe uranyum vd madenler.

Madencilik /Özellikleri

• Antimon

• Berilyum

• Flourspar

• Galyum

• Germanyum

• Grafit

• İndiyum

• Kobalt

• Magnezyum

• Nadir Toprak Elementleri(İtriyum, skandiyum, lantan, selyum vd)

• Niobyum

• Platin Grubu Metaller(Platin, paladyum, iridyum, osmiyum vd)

• Tantal

• Tungsten

•Bazı mineraller her yerde bulunmamakta ve stratejik/kıt minerallere sahip olanlar güç avantaj elde edebilmekte.

• Örnek: AB için kritik hammaddeler (14)

Madencilik / Özellikleri

• Mineral kaynaklar; hiç kimsenin emeği olmaksızın milyonlarca yılda oluşan kaynaklardır. Bu anlamda insanlığa mirastır ve onlarda gelecek kuşakların da hakkı vardır. Sürdürülebilir kalkınma, sürdürülebilir madencilik için, mineral kaynakların verimli işletilmesi, israf edilmemesi gerekir.

• Maden yatakları, yalnızca bulundukları yerde işletilebilir.

Tesislerin yer seçimi şansı sınırlı. OSB, tenha verimsiz alan vb de değerlendirilme şansı yok. Ya bulunduğu yerde işletilir, ya da işletilemez. Üstünde/çevresinde orman, köy, tarım alanı, akarsu, turistik tesis vb olabilir. Ne yapmalı? Kriter? => F/M analizi.

Madencilik / / Özellikleri

• Bir mineral yatağının işletilebilirliği 2 ana belirsizliğin tehdidi altında:

a) Jeolojik belirsizlik: Jeolojik yapı, değişkenlik (süreksizlik) gösterebilir. Homojen yapıda olmayabilir.

Yatağın, jeolojik açıdan nicelik ve niteliği (tonaj, tenör vb) alınan numunelere dayanarak tahmin edilir. Dolayısıyla da, nicelik ve niteliğine ilişkin bilgiler, tanım gereği birer tahmindir. Kesin bilgiler ancak mineral kazıp çıkarılınca elde edilebilir.

b) Ekonomik belirsizlik: Çıkarılmasına yönelik maliyetler sabit değil. Fiyatlar zaman içinde değişebilmekte.

• Bu nedenle, bugün için kârlı olan bir mineral yatağı gelecekte bir zamanda kârlı olmayabilir. Ya da tersi.

3333

Madencilik / / Özellikleri/ Fiyatlar hareketli Bazı madenlerin / metallerin ortalama fiyatları

Ortalama Fiyatlar

Yıllar

DemirCevheri**(USD/dmtu)

TermalKömür**

(USD/t)

Bakır*(USD/ton)

Altın*(USD/

Ounce)

Alüminyum*(USD/ton)

2003 30 27 1.789 364 1431

2004 36 44 2.868 410 1717

2005 62 53 3.684 445 1900

2006 73 53 6.725 604 2568

2007 80 56 7.124 697 2638

2008 145 125 6.938 872 2567

2009 97 70 5.178 974 1671

2010 205 98 7.558 1.233 2200

Madencilik / Özellikleri

• Madenciliğin negatif ve pozitif dışsallıkları önemlidir.

• Negatif dışsallıklar:

- İşletme yöntemine ve alınan önlemlere bağımlı olarak

● Canlı doğaya zarar verebilir,

● Yeraltı ve yer üstü su kaynaklarını kirletilebilir,

● Önemli miktarda atık oluşturabilir,

● Gürültü ve toz çıkarabilir,

● Maden yatağının bulunduğu ve çevresindeki araziyi tahrip eder,

● Ormanlara / bitki örtüsüne zarar verebilir.

● Topografyayı değiştirebilir,

● Tasman oluşturabilir

● Görüntü kirliliğine yol açabilir.

Madencilik / Özellikleri / Dışsallıkları

• Pozitif dışsallıklar:

● Ülkenin döviz kazancına (ya da tasarrufuna)

● Fiziksel altyapının (yol, su, elektrik, telekomünikasyon, kanalizasyon, okul, hastane, rekreasyon alanı vb) geliştirilmesine,

● Doğrudan ya da dolaylı olarak yaratılan istihdama,

● Özellikle az gelişmiş yörelerdeki bölgesel ve yerel kalkınmanın hızlandırılmasına,

●Bölgelerarası gelişmişlik farkının azaltılmasına ve

● Đç göçün önlenmesine

katkıda bulunabilir.

• Bunlara, “sosyal sorumluluk” adı altında verilen “rüşvetler” de eklenmeli. Türkiye’de Ciner’n; Ankara-Çayırhan, Siirt- Madenköy, altıncıların Bergama-Ovacık, Uşak- Eşme’eki okul, burs, tarıma katkıprojeleri gibi.

3636

Madencilik / Özellikleri

• Bu nedenlerle, yeni bir maden işletmesi, üretici güçlerin gelişmesine olumlu yönde bir müdahaledir.

• Madencilik, ileri geri bağlantılarıyla pek çok sektörü tetikleyebilir. (Metalürji, enerji, seramik, makine imalat, doğal taş işleme, lojistik, kimya sanayii, bilişim, mühendislik vb)

• Madencilik faaliyetleri durdurulduğunda yeniden üretime alınmasının maliyeti yüksektir.

Madencilik / Özellikleri / Bazı Terimler -Fransızcanın Etkisi

• Türkçe karşılıkları az bilenen/kullanılmayan, yanlış kullanılan jargonu var.

- Tenör : Değerli elementin yüzde miktarı. Fransızca: Teneur [İçerik, Nicelik]

Sınır tenör: Madenin Fiyatı ve çıkarım maliyetinin fonksiyonu.

Hangi tenöre kadar işletilecek?

- Rödevans: Üretim payı . Fransızca: Redevance: [Rödevans, imtiyaz ücreti ]

- Fay: Kırık (Kayaç kütlelerinin bir kırılma düzlemi boyunca yerlerinden kayması)

Fransızca Faille.

Fay kırığı? => Örneğin mesela ya da yanlış hata- Lavaj: Yıkama Farnsızca Lavage:Yıkama

- Triyaj: Elle ayıklama. Fransızca: Triage [Ayırma, seçme, Seçilmiş şeyler.]

- Grizu Farklı kullanıyor. (%5-15 metan içeren hava) Fransızca Grisou: Ocak gazı(Metan, etan, CO2, CO, N, vd)

=> Metan sanayide patlarsa metan; kömür madeninde patlarsa grizu!!!

Madencilik / Özellikleri / Bazı Terimler -Fransızcanın Etkisi

- Dekapaj (Örtü kazı, örtü alım),

Fransızca Décapage [kir ve pasını temizleme]

İngilizce: Stripping

- Dekapaj Oranı

● Genel (Overall) Dekapaj Oranı

● Anlık (Instantaneous) Dekapaj Oranı

● Başa baş (Break-Even) Dekapaj Oranı (Açık Ocak sınırı / Yeraltına geçiş sınırı)

Kömür madenciliğinde çok sık atıf yapılır. ==>

Madencilik / Özellikleri / Bazı Terimler / Genel Dekapaj Oranı –Şematik gösterim

Kömür

Yüzey

Örtü

Kömür madenciliğinde hep genel örtükazı/dekapaj oranından söz edilir.

Genel Dekapaj Oranı:(Kazılan toplam örtü hacmi) / (Kazılan toplam cevher tonajı) (m3 / t)

Anlık oran= Genel oran

Madencilik / Bazı Terimler / Anlık Dekapaj Oranı -Şematik gösterim

4141

6 : 12,5 : 1

Cevher

Örtü

Yüzey

3 : 1

Anlık oran ≠ Genel oran Varsayım: Genel Dekapaj Oranı: 1/3

Yalnızca genel dekapaj oranı vermek yeterli/anlamlı değil.

Madencilik / Bazı Terimler / Anlık Dekapaj Oranı -Şematik gösterim

2:18:1Örtü

Yüzey

Kömür

Kömür

4:1

Varsayım: Genel Dekapaj Oranı: 1/5Anlık oran ≠ Genel oran

Madencilik / Özellikleri / Bazı Terimler / Başa baş Dekapaj Oranı

• Soru: Dekapaj oranı kaç oluncaya kadar kabul edilebilir?

• Cevap: Başabaş dekapaj oranına kadar.

• Başabaş dekapaj oranı analizi 2 amaçla yapılır.

1) Yalnızca, açık ocak yöntemi söz konusu ise:

Kazacağınız madenden elde edeceğiniz kazancı eşitleyecek dekapajmaliyetine karşılık gelen oran.

2) Yer altı işletme yöntemi de söz konusu ise:

Yeraltı işletme yöntemi maliyeti ile açık işletme maliyetini eşitleyen dekapaj oranı

Soma:

MADENCMADENCĐĐLLĐĐĞĐĞĐMMĐĐZZ

Madenciliğimiz/ Tarihçe / Anadolu‘da Madencilik

- Cilalı Taş Devri(Neolitik Çağ)

(~ MÖ 8000- 4500)

Arkeolojik kazılarla bu döneme ait pek çok yerleşim yeri bulunmuş:

-İstanbul’daki son kazılar,

-Mersin Yumuktepe Höyüğü, MÖ 7500

- Efes kenti'nin ilk kuruluşu: M.Ö. 6000

4545Kaynak: http://tr.wikipedia.org/wiki/Cilal%C4%B1_Ta%C5%9F_Devri

Anadolu’da yaşayan her uygarlık (44?) madencilik yapmış.

Madenciliğimiz / Tarihçe / Anadolu’da madencilik

Bakır Devri (~ MÖ 4500-3000)

Truva, MÖ 3000’den itibaren önemli yerleşim

- Tunç Çağı(~ MÖ 3000-1200)

- Demir Çağı.(~ MÖ 1200-17. yy)

- Çelik Çağı(17. yy-1945)

Hitit Krallık Dönemi (MÖ ~ 1700-1200)

Urartu Krallığı (MÖ 900-600)

Lidyalılar (MÖ 680-540 )

Pers İmp. (MÖ 546-330)

Roma-Bizans İmp. (MÖ 133 -1453)

Malazgirt Savaşı (1071)

Anadolu Selçuklu (1060-1307)

Osmanlı İmparatorluğu (1299-1923)

Madenciliğimiz/ Tarihçe / Anadolu’da Madencilik

• M.Ö 5000 – 3000 yıllarında Anadolu insanları için bakır çok değerli olmuş.

• M.Ö 4. bin yılın sonlarında önce gümüş ve kurşun, daha sonra altın yavaş yavaş tarihteki yerini almıştır.

• Anadolu’da, 6500 yıllık yeraltı maden ocağı bulunmuş: Çorum -Bayat ilçesinde (Derekütüğün köyü) (2007).

Dünyanın en eski maden ocağı olabilir deniyor.

Kaynak: Madencilik Türkiye. Sayı 20

MadenciliMadenciliğğimiz / Tarihimiz / Tarihççe / e / AnadoluAnadolu’’da madencilikda madencilik

4848

- Tunç Devri’nde (M.Ö 3000 - 1200) madenler, galeriler açılarak yer altından çıkarılmış ve ocaklara yakın uygun alanlarda ergitilmiş.

- M.Ö 3. bin yılın ilk yarısında, demir cevherinin (hematit, manyetit, götitgibi) ergitilmesi ile demir elde edilmeye başlanmış.

Kanıt: Türkiye'de eski dönemlerden kalma 200’den fazla yerde cüruf birikimi bulunmuş. Bu cüruf birikimleri, bakır, kurşun, gümüş ve demir metalürjisine ait kalıntılar.

Kaynak: MTA TKaynak: MTA Tüürkiye Madencilik Tarihi Birimirkiye Madencilik Tarihi Birimi

Madenciliğimiz / Tarihçe / Anadolu’da madencilik

• Tunç Çağının ikinci yarısında yarı değerli taşlar işlenmiş.

• İlk metal parayı (altın) Lidyalılar bastırmış (MÖ 7.yy).

• Mermerin altın çağı M.Ö. 7. yy’da başlar.

Madenciliğimiz / Tarihçe / Mevzuat

Madenciliğimiz / Tarihçe / Mevzuat

• 1848 – Zonguldak havzasındaki kömür yataklarını "Emlak-ı Şahane" arasına alan Sultan Abdülmecit Fermanı. => 1848 yılı, taşkömürlerinin işletilmeye başlandığı yıl kabul edilir. (Kömürün bulunuşu 1829). İşleticilerden alınacak bedeller belirlendi. Gelirler din ve hayır işlerine tahsis.

• 1858 - Arazi Kanunnamesi: Madenlerden alınacak devlet payı belirlendi.

- Öncesinde şer’i hükümler geçerli idi.

• Madenler eğer boş arazide ise Devlet, vakıf arazisinde ise vakıf idaresince işletilmiş.

• Şahıslara ait tapulu arazilerde bulunmuş ve şahıs madeni işletmek için sermaye koymuşsa, madenin işletme hakkı, bu şahsa bırakılmakta. Böyle durumlarda şahsın madeni işletmesinden ötürü devlete 1/5 oranında vergi vermesi zorunlu tutulmuş. Şahsın, tapulu arazisinden çıkan madeni işlememesi durumunda devlet bu madene el koyabilmekte.

51

Madenciliğimiz / Tarihçe / Mevzuat

• 1862 Maadin Nizamnamesi. (1872, 1887, 1906’da yenilendi. 1942’de bazı değişiklikler yapıldı. 1954’te 6309 ile mülga.)

• 1867 Ereğli Kömür Maden-ü Hümayunu İdaresinin Nizamnamesi –-Dilaver Paşa Nizamnamesi olarak da biliniyor. (Padişah tasdikinden geçmediği için Teamülname denmiş.) (Dilaver Paşa, Ereğli LivasıKaymakamı. Sonra da, Havza-i fahmiye Müdürü. )

Ruhsat, taşıma, yapı, çalışma yaşamı vb düzenleniyor. 100 maddeden oluşmakta. 1954’te, 6309 sayılı yasa ile ilga.)

- Teamülname, Nizamnameden farklı hükümler de içeriyor.

- Teamülnamede, İmal hakkı süre ile sınırlı değil, kömürün bitmesi ile ilgili. Çıkan kömürün belirli bedelle Bahriyeye satılması zorunlu. 1882’den sonra çıkan kömürün %40’ını istediğine satma serbestliği geldi. Bunlardan temettü hissesi alındı. 1918 yılından itibaren Maadin Nizamnamesi hükümlerine göre, nispi resim alınmaya başlandı.

Madenciliğimiz / Tarihçe / Mevzuat /Dilaver Paşa Nizamnamesi

-- Mükellefiyet uygulaması başlattı. (Birinci İş Mükellefiyeti Dönemi)

- Nizamname ile (m. 21) Ereğli Sancağı’nın 14 kazasında 13 ile 50 yaşarasındaki erkeklerin tamamı zorunlu çalışmaya tabi tutuldu. (15 gün köyde, 15 gün madende)

Her kim ki Her kim ki ççalalışışamaz duruma geleamaz duruma gele

EEşşeeğğe bindirilip ke bindirilip kööyyüüne gne göönderile (m. 30)nderile (m. 30)

(Metin K(Metin Köösese--MMüükellefiyet, Dokellefiyet, Doğğan Kitap)an Kitap)

5353

-İkinci İş Mükellefiyeti 1940 (Milli Koruma Kanunu: 16 yaşından yukarıerkek çocukların maden işlerinde çalıştırabileceği kararı.)

- “Zorunlu iş mükellefiyeti” 1 Eylül 1947 tarihinde yürürlükten kaldırıldı.)

=> Etkisi: Gruplu/Münavebeli çalışma halen TTK’da devam ediyor.

Madenciliğimiz / Tarihçe / Mevzuat

• 1901- Taşocakları Nizamnamesi (Taşocakları, 2004’te 5177 sayılı kanun ile Maden Kanunu kapsamına alındı. Mülga)

• 1911 - Teskere-i Samiye (No: 289)- Kömürün rahat çıkarılması için Havza kamulaştırıldı. (1986’da yürürlükten kaldırıldı)

• 1921 - Ereğli Havza-i Fahmiyyesi Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun (No: 151)

- 1. mükellefiyet dönemi sonlandı.- Amele Birliği Biriktirme ve Yardım Sandığı kuruldu.

• 1940 Ereğli Kömür Havzasındaki Ocakların Devletçe İşletilmesi Hakkındaki Kanun (No: 3867), Füzyon

=> Bakanlar Kurulu Kararları ile bütün ocakların devletçe işletilmesi kararı. İlkinde tüm ocaklar devletleştirildi. Sonrakilerde imtiyaz alanı daraltıldı.)

5454

Madenciliğimiz / Tarihçe / Mevzuat

� 1954 – Maden Kanunu (No: 6309) => Mr. Elly (ABD) hazırladı.

� 1961- Anayasa (m.130) : Tabii servetler ve kaynakları, Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Bunların aranması ve işletilmesi hakkı Devlete

aittir. (Anayasa’da ilk kez.)

� 1978- Devletçe İşletilecek Madenler Hakkında Kanun (No: 2172): Kömür, demir, bor sahalarının Devletçe işletilmesi

• 1982- Anayasa (m. 168.) Bazı yeni hükümler eklendi.

• 1983- Bor Tuzları Trona Ve Asfaltit Madenleri İle Nükleer Enerji Hammaddelerinin İşletilmesini, Linyit Ve Demir Sahalarının Bazılarının İadesini Düzenleyen Kanun (No: 2840);

Devletleştirilmiş bazı sahalar iade edildi

55

Madenciliğimiz / Tarihçe / Mevzuat

• 1985 – Maden Kanunu (No: 3213).

- Mermer, Kanun kapsamına alındı.

- Madencilik Fonu kuruldu. Fon 1993 yılında Genel Bütçe kapsamına alındı.

- 2004 – 5177 Sayılı Kanunla değişiklik (Taşocakları Kanun kapsamına alındı.)

- 2010 – 5995 sayılı Kanunla değişiklik yapıldı (Mali yeterlilik)

- 1987, 1986, 1993, 2009 ve 2012- Anayasa Mahkemesi bazımadde iptalleri

5656

Madenciliğimiz / Tarihçe /Kurumlar

Madenciliğimiz / Tarihçe / Kurumlar

• 1924 Yüksek Maadin ve Sanayi Mühendis Mektebi Zonguldak’ta açıldı

(1931’de kapandı. 1953’te İTÜ Maden Fakültesi kuruldu. 1960’ta ODTÜ’de Maden bölümü kuruldu. ).

Türkiye’de madencilik eğitiminin 1872 yılında kurulan Orman ve Maden Mektebi ile başladığı da söylenmekte. (Birön, 1978’e atıf; Y.Doç.Dr. Nilgün Okay.)

• 1935 – Maden Tetkik Arama Enstitüsü Genel Direktörlüğü (MTA) kuruldu. (Kanun No: 2804).

• - 1985 yılında kanunda değişiklik yapıldı. Adındaki Enstitü kaldırıldı. Madenciliğe eleman yetiştirme görevi kalktı.

• 1935 – Etibank kuruldu. Etibank Kanunu (No:2805). Madencilik, metalürji ve bankacılık

• - 1993 Etibank Bankacılık ÖİB’na devredildi.

- 1998 - Eti Holding A.Ş. Kuruldu. Bağlı ortaklıklar: Eti Bor A.Ş. / Eti Alüminyum A.Ş. / Eti Krom A.Ş. / Eti Bakır A.Ş. / Eti GümüşA.Ş.,/ Eti Elektrometalurji A.Ş. / Eti Pazarlama ve Dış Tic. A.Ş.

- 2004 - Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü adını aldı.58

Madenciliğimiz / Tarihçe / Kurumlar

• 1937 Ereğli Kömürleri İşletmesi T.A.Ş. (EKİTAŞ) kuruldu. (Etibank’a bağlandı)

- Fransız sermayeli Ereğli Şirketi’nin sahip olduğu tüm mal varlıkları Etibank’a devredildi (3146 sayılı yasa ile ).

• 1939- Karabük Demir Çelik Fabrikası işletmeye alındı.(1995 yılında özelleştirildi.)

• 1955 – Türkiye Demir Çelik İşletmeleri (TDÇİ) kuruldu, demir madenciliği ve demir-çelik üretimi TDÇİ’ne devredildi. (Divriği, Karabük)

- 2007’te Sümer Holding ile birleştirildi.

- 2008’te Tüzel kişiliğine son verildi.

• 1957- Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ) kuruldu. (Kanun No: 6974).

Linyit ve taşkömürü işletmeleri Etibank’tan alınıp TKİ’ye bağlandı.

59

Madenciliğimiz / Tarihçe / Kurumlar

• 1963 – Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) kuruldu-Maden Dairesi.)

• 1968 Karadeniz Bakır İşletmeleri (KBİ) Kuruldu. (%49 Etibank %51 özel. Zamanla özel hisseleri Maliye Bakanlığı devraldı).

• 1968- Çinko Kurşun Metal Sanayii AŞ (ÇİNKUR) kuruldu.

(1993’te KBİ ve Çinkur ÖİB’na devredildi.)

• 1972- Kütahya Manyezit İşletmeleri AŞ (KÜMAŞ) kuruldu.

• 1983 - T. Taşkömürü Kurumu (TTK) kuruldu.

- 2004 yılında (5177 sayılı kanunla) getirilen düzenlemelerle özel sektörün

Zonguldak Havzasında rödevans yoluyla üretimin yasal dayanağıoluşturuldu.

• Maden Kanunu kapsamında mı değil mi tartışmaları vardı.?

6060

Madenciliğimiz / Tarihçe / Kurumlar

• 1993 ETKB Maden İşleri Genel Müdürlüğü (MİGEM kuruldu.Öncesinde Maden Dairesi idi.)

• 2001 Elektrik Üretim AŞ (EÜAŞ) kuruldu. Bazı kömür sahalarıTKİ’den buraya devredildi.

• 2003- Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü (BOREN) kuruldu.

• 2001-2008 – Özelleştirmeler hızlandı: Pek çok madencilik kurumu ve maden işletmesi (de) özelleştirildi.

- Ergani bakır (Elazığ), Guleman krom (Elazığ), ÇİNKUR çinko-

kurşun (Kayseri) , Halıköy cıva (İzmir) ve Mazıdağı fosfat(Mardin) işletmeleri kapatıldı.

61

Kurumlar / 2002-2010 Yılları Arasında Özelleştirilen Madencilik Kuruluşları

Kaynak: Maden MO ve web sayfaları

KURULUŞ ADI Yeri ÜretimiSatışYılı

SATIN ALANSATIŞBEDELĐ(000x$)

EREĞLĐ Demir Çelik Fab Ereğli Yassı ürün 2006 OYAK 2.770.000

Đskenderun DÇ Fabrikası Đskenderun Uzun had. ürünle. 2002 ERDEMĐR 50.000

TDÇĐ (Divriği-Hekimhan) Sivas/DivriğiMalatya/Hekimhan

Demir cevheri (Parça+Konsan.)

2004 ERDEMĐR 28.500

ETĐ HOLDĐNG Bağlı Ortaklıkları/Đştirakleri

Eti Bakır AŞ. SamsunKastamonu/KüreArtvin/Murgul

Cu izabesi, H2So4,Cu Maden ve zen.Cu Maden ve Zen.

2004 CE-KA Đnş.Mak.Mad. AŞ 21.879

Eti Elektrometalürji AŞ Antalya Krom cevheri, Ferro-krom türleri, karpit vb

2004 AKSU Madencilik-Sarp Đnş.

15.320

Eti Gümüş AŞ. Kütahya Gümüş 2004 KSS Mad.Đnş.Tur. AŞ 41.200

Eti Krom AŞ. Elazığ Cr cevheriY. Kar., Ferrokrom

2004 Yıldırım Dış Tic. AŞ 58.050

ETĐ Alüminyum AŞ Seydişehir Alüminyum ürün. 2005 CE-KA Đnş.Mak.Mad. AŞ 305.000

Çayeli Bakır AŞ (%45) Rize/Çayeli Cu Konsantresi 2004 Inmet Mining Co. 49.250

TKĐ Đştirakleri

Yeni Çeltek Kömür Mad. (%16)

MerzifonYozgat/Sorgun

Linyit Özelleştirme kapsamında (27.6.2003)

KĐAŞ Kömür Đşl. AŞ (%10) Eskişehir, Muğla BalıkesirKütahya, vd

Linyit, TuzFeldispat, Demir Cev.

Özelleştirme kapsamında (27.6.2003)

Madenciliğimiz / Güncel Mevzuat

Madenciliğimiz / Günümüzde Mevzuat

• Anayasa

• Maden Kanunu

• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu

• Orman Kanunu

• Mera Kanunu

• Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunun

• Milli Emlak Genel Müdürlüğü Mevzuatı

• Milli Parklar Kanunu

• Turizm Teşvik Kanunu

• Kıyı Kanunu

• Umumi Hıfzıssıhha Kanunu

• Su Ürünleri Kanunu

• Belediyeler Kanunu

• Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı kurulmasına Dair Kanun

• Kara Avcılığı Kanunu

• İlgili yönetmelikler64

Mevzuat / Bir madenin Açılması için Alınması Gereken izinler

No Alınacak İzin İzni Veren Makam

1 MADEN ARAMA/İŞLETME RUHSATI MADEN İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

2 ÇED OLUMLU BELGESİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI

3 ATIK DEPOLAMA İZNİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI

4 ÖN EMİSYON VE EMİSYON İZİNLERİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI

5 ARAZİ KULLANIM İZNİ TARIM İL MÜDÜRLÜĞÜ

6 ARAZİ KULLANIM İZNİ ARAZİ SAHİBİNDEN

7 ORMAN İZNİ ORMAN VE SU İLERİ BAKANLIĞI

8 YER SEÇİMİ İZNİ MİGEM

9 TESİS İZNİ ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI

10 AÇILMA İZNİ BELEDİYE veya İL ÖZEL İDARELERİ

11 KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI OLUMLU GÖRÜŞÜ KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI

12 İŞYERİ BİLDİRİMİ SSK, ÇALIŞMA BAKANLIĞI, VERGİ DAİRESİ

13 İMAR İZNİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI

14 İNŞAAT İZNİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞII VEYA BELEDİYE

15 ELEKTİRİK RUHSATI TEDAŞ

16 SU RUHSATI DSİ VEYA BELEDİYE

17 PATLAYICI MADDE DEPO İNŞAAT İZNİ İÇİŞLERİ VE ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI

18PATLAYICI MADDE SATIN

İÇİŞLERİ BAKANLIĞIALMA VE KULLANMA RUHSATI

19 DİĞER İZİNLER ASKERİYE, DSİ, VS. 65

Madenciliğimiz / Mevzuat / Anayasa

MADDE 168- Tabiî servetler ve kaynaklar Devletin hüküm ve

tasarrufu altındadır.

Bunların aranması ve işletilmesi hakkı Devlete aittir. Devlet bu hakkınıbelli bir süre için, gerçek ve tüzelkişilere devredebilir. Hangi tabiî servet ve kaynağın arama ve işletmesinin, Devletin gerçek ve tüzelkişilerle ortak olarak veya doğrudan gerçek ve tüzelkişiler eliyle yapılması, kanunun açık iznine bağlıdır. (.... Devletçe yapılacak gözetim, denetim usul ve esasları ve

müeyyideler kanunda gösterilir.)

⇒ Doğal kaynaklar, içinde bulundukları arzın mülkiyetine tabi değildir. Tapu sahibi, arazisindeki doğal/mineral kaynaklara sahip olamaz.

6666

Madenciliğimiz / Mevzuat / Maden Kanunu

• Madenler 6 gruba ayrılmış:

• I. Grup madenler

a) İnşaat ile yol yapımında kullanılan ve tabiatta doğal olarak bulunan kum ve çakıl.

b) Tuğla-kiremit kili, Çimento kili, Marn, Puzolanik kayaç (Tras) ile çimento ve seramik sanayilerinde kullanılan ve diğer gruplarda yer almayan kayaçlar.

• II. Grup madenler

a) Kalsit, Dolomit, Kalker, Granit, Andezit, Bazalt gibi kayaçlardan

Agrega, mıcır veya öğütülerek kullanılacak kayaçlar.

b) Mermer, Traverten, Granit, Andezit, Bazalt gibi blok olarak

üretilen taşlar ile dekoratif amaçla kullanılan doğal taşlar.

6767

MadenciliMadenciliğğimiz / Mevzuat / imiz / Mevzuat / Maden KanunuMaden Kanunu

• III. Grup madenlerDeniz, göl, kaynak suyundan elde edilecek eriyik halde

bulunan tuzlar, karbondioksit (CO2) gazı (jeotermal, doğal gaz

ve petrollü alanlar hariç) ile Hidrojen Sülfür (Petrol Kanunu hükümleri mahfuz kalmak kaydıyla)

6868

MadenciliMadenciliğğimiz / Mevzuat / imiz / Mevzuat / Maden KanunuMaden Kanunu

• IV. Grup madenlera) Kaolen, Bentonit, … ve bunların karışımı killer, Refrakter killer, Jips, Alünit (Şap), Halit, Sodyum, Potasyum, Kalsiyum, Magnezyum, Klor, Nitrat, İyot, Flor, Brom ve diğer tuzlar, Bor tuzları, Barit, Talk, Fosfat, Asbest (Amyant), Manyezit, Tabiî Soda mineralleri (Trona vd), Pomza, Perlit, Obsidyen, Grafit, Kükürt, Zımpara Taşı, Kuvars, Kuvarsit, Feldispat, Mika gibi endüstriyel hammaddeler.

b) Turba, Linyit, Taşkömürü, kömüre bağlı metan gazı , Antrasit, Asfaltit, Bitümlü Şist, Bitümlü Şeyl, Kokolit ve Sapropel (Petrol Kanunu hükümleri mahfuz kalmak kaydıyla) gibi enerji hammaddeleri.

c) Altın, Gümüş, Platin, Bakır, Kurşun, Çinko, Demir, Pirit, Manganez, Krom, Cıva, Antimuan, Kalay, Nikel, Titan (İlmenit, Rutil), Alüminyum (Boksit vd), Nadir toprak elementleri (Seryum Grubu, Yitriyum Grubu) ve Nadir toprak mineralleri (Bastnazit, Monazit vd), Berilyum, Zirkonyum, Germanyum, Selenyum gibi metalik mineraller.

6969

Madenciliğimiz / Mevzuat / Maden Kanunu

• V. Grup madenler

Elmas, Safir, Yakut, Beril, Zümrüt, Agat, Oniks, Opal, Kuvars kristalleri, Topaz, Aytaşı, Turkuaz (Firuze), Kehribar, Oltutaşı, Lületaşı gibi değerli taşlar.

• VI. Grup madenler

Radyoaktif mineraller ve diğer radyoaktif maddeler.

7070

Madenciliğimiz / Mevzuat /Maden Kanunu / Bazı Hükümler

• Maden hakları, medeni hakları kullanmaya ehil T. C. vatandaşlarına, şirketlere, KİT’lere verilir. + Mali Yeterlilik

• Beyan usulü uygulanır. Tersi belirleninceye kadar verilen bilgiler doğru kabul edilir.

• Devlet hakkı, madenin ocak başı fiyatı üzerinden hesaplanıyor. Maden gruplarına göre (%2-4). Hazine arazilerinde ve orman alanlarındaki üretimlerde %30 fazla. Yeraltı işletmelerine ve cevheri kendi tesisinde işleyene %50 indirim. Devlet hakkının %50’si Hazineye, %25’i İl Özel İdaresine %25’i de Köylere Hizmet Götürme Birliklerine.

• Maden işletme faaliyetleri, maden mühendisi nezaretindeyapılır. =>Fenni Nezaretçilik Uygulaması var. Bugünün şartları??

• Yeraltı üretim yöntemiyle çalışan işletmeler ile en az onbeş işçi çalıştıran açık işletmeler asgari bir maden mühendisini daimi olarak istihdam etmek zorunda.

• İlgili Birim: ETKB /Maden İşleri Genel Müdürlüğü 7171

Madencili ğimiz / Günümüzde Kurumlar

Madenciliğimiz / Kamu Kurumları / ETKB-MİGEM

• Başlıca Görevleri:

- Maden hakları ile ilgili ruhsatları vermek, ruhsat sahalarındaki madencilik faaliyetlerini takip etmek,

- Maden sicilini tutmak, madenlerin genel envanterini yapmak,

- Madencilik faaliyetlerinin ülke ihtiyaçları, yararı, güvenliği ve gelişen teknoloji doğrultusunda yürütülmesini sağlayacak tedbirleri almak =>?

-Maden kaynaklarının ülke menfaatlerine en uygun şekilde değerlendirilmesi için gerekli arama, üretim, stoklama ve pazarlama politikalarının esaslarını tespit etmek, =>?

- Ülke ve dünya madencilik faaliyetlerini takip etmek, bilgileri derlemek, değerlendirmek ve yayınlamak. =>?

73

Madenciliğimiz / Kamu Kurumları / MTA

• Madencilik sektörünün gelişmesi için gerekli her türlü bilgiyi üreten ve altyapı hizmetlerini sunan araştırmacı bir kuruluş olarak tanımlanmakta.

• Arama-araştırma faaliyetlerini, kendi ruhsat sahalarında ve talep halinde ücreti karşılığında özel ve kamuya ait ruhsatlı sahalarda yürütür. (Jeolojik, jeofizik, jeoteknik, teknolojik etüt, sondaj, analiz, test, harita, vb)

• Bölge müdürlükleri (7): Kocaeli, Balıkesir, İzmir, Konya, Adana, Kızılcahamam, Zonguldak, Sivas, Malatya, Diyarbakır, Van.

• Tabiat Tarihi Müzesi: 1968 yılında açıldı. 2005 yılında yeni binasında sorun çıktı ve kapandı. 2011 yılında yeniden açıldı. Gezilmesinde yarar var.

7474

Madenciliğimiz / Kamu Kurumları / TTK

• 1983’te TKİ’den ayrılıp genel müdürlük oldu . 1848’de

Zonguldak taşkömürü havzasında başlayan madenciliğin varisi kabul edilir. Logosunda 1848 kullanır

Silsile : Fransız sermayeli Ereğli Şirketi=> Ereğli Kömürleri İşletmesi (EKİTAŞ)/Etibank => EKİ/TKİ => TTK

• Genel Müdürlük Zonguldak’ta. 5 Müessese (Armutçuk, Kozlu, Üzülmez, Karadon ve Amasra)

75

Kamu Kurumları / TTK / Havza Rezervi

560.659

424.783

368.012

0

300.000

600.000

900.000

1.200.000

1.500.000

Armutçuk Kozlu Üzülmez Karadon Amasra TTK

REZ

ERV

(X

100

0 T

ON

)

GÖRÜNÜR MUHTEMEL MÜMKÜN

42%

31%

27%Görünür

Muhtemel

Mümkün

7676

–1200 m derinliğe kadar tahmin edilen jeolojik rezervi: ~~1,354 Milyar ton.

Bunun %42’si (~~ 561 Milyon ton) görünür rezerv olarak kabul edilmektedir.

Kamu Kurumları / TTK / Havza Kömürlerinin Özellikleri

Müesseseler /

Kömürün Nitelikleri

Armutçuk Kozlu-Üzülmez Karadon Amasra

Rutubet (%) 2-14 2-24 2-14 3-14

Kül (%) 9 11-13 12-13 14-15

Uçucu Madde (%) 29-34 25-27 25-27 32-35

Sabit Karbon (%) 47-54 52-57 51-56 41-47

Üst Isıl Değeri (Kcal/kg)

6.250-7.250 6.500-7.150 6.400-7.150 5.650-6.050

Alt Isıl Değer (Kcal/kg)

6.050-7.050 6.400-6.950 6.200-6.950 5.450-6.050

Kükürt (%) 0,9 0,8 0,8 1,5

ISO Koklaşma Değeri

Orta-Zayıf Orta-İyi Çok-İyi Pek Zayıf

Kamu Kurumları / TTK (EKİ) / Üretim Miktarları (Ton/Yıl)

TTK (EKĐ) Üretimleri

0

1.000.000

2.000.000

3.000.000

4.000.000

5.000.000

6.000.000

7.000.000

8.000.000

9.000.000

1942

1960

1971

1973

1975

1977

1979

1981

1983

1985

1987

1989

1991

1993

1995

1997

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

Yıllar

Üre

tim (

Ton

/yıl)

Satılabilir

Tuvönan

Kaynak: TTK

Madenciliğimiz /Kamu Kurumları / TTK / Bazı Büyüklükler

TEMEL BÜYÜKLÜKLERTTK ( KONSOLĐDE )

2009 2010 2011

Tuvönan üretim (ton) 2.833.243 2.727.414 2.607.182

Satılabilir üretim (ton) 1.879.629 1.708.844 1.592.515

Yeraltı (YA) Đşçi Sayısı 8.784 8.885 8.750

Yerüstü (YÜ) Đşçi Sayısı 2.195 2.156 2.075

Kaza sayısı 3.456 3.371 2.809

Ölü sayısı 7 5 4

Yaralı sayısı 3.453 3.367 2.805

Ticari maliyet (TL/ton) 370 409 483

Ortalama Satış fiyatı (TL/ton) 150 151 189

Yıllık zarar (Milyon TL) 386 456 460

Genel Randıman (kg/Yevmiye) 585 555 513

Satışların yaklaşık %60’ı santrale, ÇATES, 2x150 MW, (Filtrasyon ürünü, 3200-3460) ±150 kcal/kg

Geri kalanlar:

Demir-çelik fabrikalarına, Kardemir, (%27), 0-10 mm, (7020-7365) ±150 kcal/kg

Sanayi ve ısınmaya (6925- 7365) ±150 kcal/kg Kaynak: TTK

Kamu Kurumları / TTK / İşçilik Randımanları (1942-2012)

Genel Randıman ( Kg/yev.)

0

100

200

300

400

500

600

700

800

1942

1960

1971

1973

1975

1977

1979

1981

1983

1985

1987

1989

1991

1993

1995

1997

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

Yıllar

Ran

dım

an (

Kg/

yevm

iye)

8080

Kaynak: TTK

Kamu kurumlarKamu kurumlarıı / TTK / TTK / / Rödevanslı Saha Bilgileri

Havzada 24 sahada rödevans karşılığı üretim yapılmakta.

Amasra’da ve Bağlık İnağzı’nda henüz üretim yapılmıyor.

Kaçak ocak sayısı?

8181

2011 Yılı

ÜRETĐM (TON)ALINAN RÖDOVANS

(TL)MÜESSESE

ARMUTÇUK TOPLAM 182.504 2.124.675

AMASRA TOPLAM 37.202 576.500

ÜZÜLMEZ TOPLAM 282.888 4.272.162

KARADON TOPLAM 519.763 7.840.905

KOZLU TOPLAM 4.374 78.466

KÖMÜR TOPLAM 1.026.732 14.892.709

Ortalama Rödevans Bedeli (TL/Ton): 14,5

Madenciliğimiz / Kamu Kurumları / / TKİ

• 4 Müessesesi var:

• ELİ Ege Linyitleri İşletmesi Müessesesi - Soma/Manisa

(ÇLİ, Çan Linyitleri İşletmesi - Çan/Çanakkale)

• GELİ Güney Ege Linyitleri İşletmesi Müessesesi - Yatağan/Muğla (YLİ Yeniköy Linyitleri İşletmesi - Milas/Muğla)

• GLİ Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi Tavşanlı/Kütahya (ILİ Ilgın Linyitleri İşletmesi – Ilgın/Konya)

• SLİ Seyitömer Linyitleri İşletmesi Müessesesi Seyitömer/Kütahya (BLİ Bursa Linyitleri İşletmesi - Orhaneli/Bursa)

• Kapatılan Birimler:

Erzurum Aşkale ve Oltu; Çorum Dodurga; Şırnak Silopi; TekirdağSaray; Tunçbilek yeraltı; Soma Darkale; Soma-Karanlıkdere

8282

Madenciliğimiz / Kamu Kurumları / TKİ

• Türkiye’nin yaklaşık 12.4 milyar ton olan linyit rezervinin 2,6 milyar tonu (%21’i) TKİ’nin uhdesinde

• Rezervin işletmelere dağılımı: Rezerv

- Ege Linyitleri İşletmesi: 610 milyon ton

- Çan Linyitleri İşletmesi: 77 " "

- Güney Ege Linyitleri İşletmesi: 153 " "

- Yeniköy Linyitleri İşletmesi: 259 " "

- Garp Linyitleri İşletmesi 269 " "

- Ilgın Linyitleri İşletmesi 425 " "

- Seyitömer Linyitleri İşletmesi: 176 " "

- Bursa Linyitleri İşletmesi 106 " "

8383

Kamu kurumlarKamu kurumlarıı / / TKİ / 2011 Yılı

• Toplam üretim: 34,5 milyon ton

- 27,5 milyon tonu açık ocak,

- 5,9 milyon tonu yeraltı işletmeciliği ile

- Termik santrallere: 27,7 milyon ton (toplam satışın % 78’i).

- Isınma ve sanayi sektörüne: 7,6 milyon ton (%22)

- Fakir ailelere verilen miktar: 2,2 milyon ton

- Toplam dekapaj miktarı: 210 milyon m3

Bunun 141 milyon m3ü (% 67 ‘si) ihale ile yaptırılmıştır.

Kamu kurumları / TKİ / Fakir Ailelere Kömür Yardımı

• 2003-2011 Yılları arasında toplam 13 milyon ton grafik

• Yıllar Dağıtım (1000 ton)2003 6632004 1.0472005 1.3192006 1.2622007 1.4722008 1.6282009 1.9362010 1.5212011 2.207

Kaynak: TKİ

Madenciliğimiz / Kamu kurumları / TKİ / Rödvans karşılığı verdiği sahalar

86

Tekirdağ-Saray: 2006 yılında Başat Elektrik Üretim ve Tic. Ltd. Şti. 300 MW

1 krş / kwh rödevans birim bedeli => ÇED alınamadı, TKİ’ye devredildi.

Bolu-Göynük: 2006 yılında Aksa Enerji Üretim A.Ş, 275 MW 1,62 krş/ kwh rodövans

birim bedeli.

Bursa Keles: 2006 yılında Çalık-NTF 270 MW 1,15 krş/Kwh rodövans birim bedeli =>

ÇED alamadığı için iptal edilmiş. Aralık 2012’deki sözleşme ile, Çelikler Madencilik, 270 MW, 5,61 kuruş/kWh birim rodövans bedeli

Manisa-Soma (Deniş sahası) : 2012 yılında HİDRO-GEN Enerji İthalat İhracat Dağıtım ve Tic. A.Ş. (Kolin İnş.), 450 MW, 4,69 krş /kWh

Adana- Tufanbeyli: Haziran 2012, TEYO Yatırım ve Dış Ticaret A.Ş. Sözleşme, 600 MW,

2,57 krş /kwh.

Kütahya-Domaniç ilanda (İhale: 26.03.2013)

Bingöl-Karlıova: Birkaç kez ihaleye çıkıldı.

Madenciliğimiz / Kamu kurumları / TKİ /Ruhsatını devrettiği sahalar

Şırnak Silopi (Asfaltit): 135 MW kuruldu. => 405 MW olacak (Ciner Grup)

[Şırnak (Asfaltit): 2x135 MW (Global Yatırım, Galata Enerji)]

Çankırı Orta: 165 MW (Çalık Enerji)

Konya-Ilgın ??

Madenciliğimiz / Kamu kurumları / EÜAŞ

• Türkiye linyit rezervinin %65’ine sahip (7,6 milyar ton)

• Afşin Elbistan (19952te TKİ’den devir alındı):

- A Sektörü: 574 milyon ton

- B Sektörü: 431,25 milyon ton (özel sektör işletiyor. Heyelan nedeniyle durmuş)

- C Sektörü: 759 milyon ton

- D Sektörü: 758 milyon ton

- E Sektörü: 741 milyon ton => Toplam: 3,263 milyar ton.

• Çayırhan: Toplam rezerv: 363 milyon ton (Ciner Grup)

• Sivas-Kangal: Özelleştirildi. Konya Şeker-Siyah Kalem Ortak Girişim Grubu (985 milyon dolar. 08.02.2013) Kalan görünür rezerv 99 milyon ton. (15 yıl yetecek kadar)

Kaynak: EÜAŞ

8888

Madenciliğimiz / Kamu kurumları / EÜAŞ /MTA’dan devir alacağı sahalar

- Konya-Karapınar. Rezervi: 1,8 milyar ton ( kalori?

- Kahramanmaraş. Rezervi: 515 milyon ton kalori

- Trakya kömür sahası: Rezervi: 495 milyon ton kalori

- Eskişehir-Mihalıççık (Koyunağılı sahası): Ruhsatı AdularyaEnerji’ye (Naksan Holding) devredildi. 2x135 MW’lık santral kuracak.

•2011 yılı linyit üretimi: 31,6 milyon ton (Afşin Elbistan Linyitleri Đşletmesi)

8989

Madenciliğimiz / Kamu Kurumları / Eti Maden

• 4 İşletmesi, 2’si yurt dışında 3 iştiraki var. Bor ürünleri üretip satıyor:

- Kırka Bor İşletme Müdürlüğü

- Emet Bor İşletme Müdürlüğü

- Bandırma Bor ve Asit Fabrikaları İşletme Müdürlüğü

- Bigadiç Bor İşletme Müdürlüğü

• 2011 yılında 2 milyon ton (906 bin ton B2O3) bor ürünleri satışıkarşılığında 854 milyon $ gelir elde edilmiştir.

• 2011 yılında dünya bor pazar payının, miktar (ton) bazında %47’sine sahip.

9090

Madenciliğimiz / Özel Kuruluşlar/ CİNER Grup

- Çayırhan yeraltı kömür işletmesi:

Günlük üretim: 500 t => 7000 t

Randıman: 0,5 t/yevmiye=> 14 t/yevmiye

- Eti Soda, Beypazarı Trona (Doğal soda) İşletmesi:Yılan hikayesi. Çözelti madenciliği ile Ağır soda külü üretimi.

- Kömür yıkama hizmetleri (TKİ ve TTK’ya)

- Siirt/Madenköy bakır madeniYılan hikayesi, Konsantre Cu üretimi

- Şırnak’ta Asfaltit üretimi ve termik santral.

- Divriği demir tozlarının zenginleştirilmesi

- Ankara-Kazan’da trona cevherinden soda külü üretimi (Riotur aldı):

- Konya Ilgın linyitlerinin ruhsatı alınmış. 2x250 MW TS kurulacak

- Mardin-Mazıdağı Fosfat Tesisleri devralınmış. (Cengiz Grubu ile birlikte. )

Yılan hikayesi.

9191

Madenciliğimiz / Özel Madencilik Şirketleri / Faaliyet alanları

- Altın madencileri (Tüprag, Koza Altın, Çalık Grubu- 16 sahada Alacer Goldile ortak.)

- Metal madenleri üreticileri

- Kömür üreticileri

- Doğal taş üreticileri (Mermer, granit, bazalt, traverten, andezit vb)

- Agrega üreticileri

- Endüstriyel hammadde üreticileri (Feldspat, kalsit, kaolen, kuvars, manyezit vd)

- Yabancı sermayeli şirketler (Sayısı 2004 yılında 138, 2009 yılında 478). (Türkiye’de Madencilik Sektörü raporu, invest.gov.tr)

Madenciliğimiz / Dünyadaki Yeri

• Karşılaştırmalarda kriterler:

- Üretilen mineral çeşitliği,

- Pazar payı,

- Üretim miktarı ve değeri

- Rezerv / kaynak payı

• Dünyada ticareti yapılan 90 mineral türü var. Türkiye, üretilen mineral çeşitliliği açısından 152 ülke arasında 29 tür mineral üretimi ile 10. sırada.

• Üretici ülkelerin dünya pazarı içindeki payları sıralamasında % 0,16 oranı ile 52. sırada.

Madenciliğimiz / Dünyadaki Yeri

Bazı minerallerin dünya mineral üretimindeki payı

•Bor %50

•Perlit %26

•Feldspat %24

•Ponza %24

•Bentonit %13

•Soda külü %12

•Zeolit %5

•Magnezyum %5

KaynaK: (Madencilik Türkiye sayı 3, UGS Mineral commodity Summary 2012’den alınma)

Madenciliğimiz / Dünyadaki Yeri

� Rezerv Payına Göre Değerlendirme:

• Türkiye dünya kara yüzölçümünün % 0,5’ine, dünya nüfusunun % 1’ine sahiptir. Dünya maden rezervleri içinde Türkiye’nin payı, bu oranlardan seçilen birine göre fazlaysa ülke zengin, az ise fakir demektir.

• Buna göre dünya rezervleri içinde % 0,5’ten fazla paya sahipolduğumuz madenler ülkemiz için önemli madenler olarak nitelenebilir.

• Dünyada ticareti yapılan 90 çeşit mineralden bugüne kadar sadece 13'ünün ülkemizde varlığı saptanamamış. Ülkemiz, geri kalan 50 çeşit mineral açısından zengin ya da çok zengin, 27 çeşit mineral bakımından ise yetersizsiz. (MTA)

=> Şu tablo konu hakkında daha açık bir fikir verebilmekte.

9696

Türkiye Maden Rezervlerinin Zenginlik Sınıflandırması

Çok Zengin Zengin Normal-Fakir Yok

Krom Mermer Altın Diatomit Bakır Doğal gaz Platin

Cıva Perlit Gümüş Alunit Kurşun Kükürt Kalay

Toryum Kalker-Marn Wolfram Olivin Çinko Kil Vanadyum

Lantan Dolomit Antimuan Şiferton Kadmiyum Kaolen Potas

Fluorit Zımpara Alüminyum Vermikülit Demir Grafit Zirkon

Feldspat Tuz Linyit Fologobit Manganez Fosfat Rutil

Jips Barit Silis Yapı taşları Kobalt Vollastonit Sillimanit-Andaluzit

Bentonit Zeolit Asbest Pirofillit Nikel Mika Korendon

Bor Lületaşı Sodyum sülfat Kum-Çakıl Molibden Lösit Güherçile

Manyezit Pomza Stronsiyum Pirit Titan Süs taşları Lityum

Trona Huntit Gröna Arsenik Boya T. Elmas

Sepiolit Glokonit Uranyum Talk Brom-Đyot

Kalsit Tras Taş kömürü Arduvaz Kolombiyum

Disten Kuvarsit Petrol

Kaynak: MTA

Madenciliğimiz / Dünyadaki Yeri

• Bazı rezervlerimizin dünya toplamındaki payı (%);

- Bor : % 72

- Doğal taş: %40

- Trona : %10

- Mermer % 33

- Bentonit: % 20

- Feldspat : %23

- Perlit : >50

• Bilinen mineral yataklarının bir çoğu, bugün için, miktar ve/veya kaliteleri açısından ekonomik değil. Özellikle, enerji hammaddeleri açısından Türkiye’nin zengin olduğu söylenemez.

Kaynak: Dokuzuncu Kalkınma Planı Madencilik Özel Đhtisas Komisyonu Raporuhttp://ekutup.dpt.gov.tr/madencil/öik690.pdf

Madenciliğimiz / Dünyadaki Yeri

• Dünyada demir dışı metal aramalarına harcanan risk sermayesi 2012 yılında 21.5 milyar USD. Türkiye’de 160 milyon USD. Bunun da %75’ i altın aramalarında harcanmış. (Toplamın %0,8 i)

• Dünyada altın aramalarına harcanan risk sermayesinin yaklaşık %1’i Türkiye’de harcanmış. (M. Köse, Madencilik Türkiye )

Madenciliğimiz / Rezervlerimiz-Kaynaklarımız

CinsiCinsiCinsiCinsi Rezerv (GRezerv (GRezerv (GRezerv (Göööör+r+r+r+MuhMuhMuhMuh) (Ton)) (Ton)) (Ton)) (Ton) AAAAççççııııklamalarklamalarklamalarklamalar

AltAltAltAltıııınnnn 328 Metal Au (potansiyel 560 ton)

AntimuanAntimuanAntimuanAntimuan 99.306 Metal Sb

AsbestAsbestAsbestAsbest 29.646.379 Değişik lif boylarında, lif yüzdesi> % 4

AsfaltitAsfaltitAsfaltitAsfaltit 82.000.000 AID: 2876-5536 Kcal/kg

BakBakBakBakıııırrrr 1.462.580 Metal Cu

BaritBaritBaritBarit 34.222.792 % 71-99 BaSO4

BentonitBentonitBentonitBentonit 241.519.504 Sondaj+döküm+ağartma

BitBitBitBitüüüümlmlmlmlüüüü ŞŞŞŞistististist 1.641.381.000 Or.AID 541-1390 Kcal/kg

BoksitBoksitBoksitBoksit 68.910.000 % 55 Al2O

3(25.667.000 Metal Al)

BorBorBorBor 3.052.568.000 % 24.4-35 B2O

3(Gör+Muh+Müm)

CivaCivaCivaCiva 3.820 Metal Hg

ÇÇÇÇinkoinkoinkoinko 1.659.502 Metal Zn

DemirDemirDemirDemir 113.252.000 % 55 Fe (82 458 750 t metal Fe)

FeldspatFeldspatFeldspatFeldspat 372.790.701 Albit ve Ortoklaz

FosfatFosfatFosfatFosfat 70.500.000 % 19 P2O

5

GGGGüüüümmmmüüüüşşşş 5.740 Metal Ag

Kaya TuzuKaya TuzuKaya TuzuKaya Tuzu 5.157.036.177 % 88,5 üzeri NaCl içerikli (200 bin t göl Rezervi)

KaolenKaolenKaolenKaolen vb (Ser+vb (Ser+vb (Ser+vb (Ser+RefRefRefRef)))) 420.647.806 % 15-37 Al2O

3

9999Kaynak: MTA, 01.12.2012.

Madenciliğimiz / Rezervlerimiz-Kaynaklarımız / 2

Cinsi Rezerv (Gör+Muh.) ( Ton) Açııııklamalar

Krom

26.637.873 % 20 üzeri Cr2O

3

198.100.000 % 5.34 Cr2O

3ortalama tenörlü

Kurşşşşun 795.201 Metal Pb

Kuvars Kumu 1.884.208.585 % 90 üzeri SiO2

Kuvarsit 2.460.735.184 % 90 üzeri SiO2

Kükürt 625.700 % 32 S

Linyit 12.000.000.000 AID: 868-5000 kcal/kg

Lületaşışışışı 1.483.670 iyi, orta kalite (Sandık)

Manganez 3.200.000 %34.54 Mn (Metal Mn içeriği 1.576.000)

Manyezit 106.673.833 % 41-48 MgO

Mermer 5.137.342.751 m3, toplam potansiyel rezerv (13,9 mi.ton)

Molibden 372.657 (0.5-0.27 Cu eşdeğeri, 0.01-0.0176 Mo; Gör+Muh+Müm)

Nikel

39.500.000 Lateritik (% 1.34 Ni , 0,042-0,060 Co )

179.000 Sülfit (% 1-4 Ni )

Perlit 5.688.021.716 Değişik genleşme oranlarında

Pomza 1.397.786.725 (m3) iyi kalite100100

Madenciliğimiz / Rezervlerimiz-Kaynaklarımız / 3

CinsiCinsiCinsiCinsi Rezerv (GRezerv (GRezerv (GRezerv (Göööör+r+r+r+MuhMuhMuhMuh) (Ton)) (Ton)) (Ton)) (Ton) AAAAççççııııklamalarklamalarklamalarklamalar

Sodyum SSodyum SSodyum SSodyum Süüüülfatlfatlfatlfat 11.050.46711.050.46711.050.46711.050.467 % 81 NaSO4

(13.040.000 tonu göl rezervi )

TitanTitanTitanTitan 161.348.413161.348.413161.348.413161.348.413 % 0,87-0,98 TiO2

(Görünür-plaser) Sakarya-Karasu)

5.131.9695.131.9695.131.9695.131.969 % 4,95 TiO2

(Görünür-Primer) Manisa-Alaşehir

ToryumToryumToryumToryum 380.000380.000380.000380.000 % 0.21 ThO2

TronaTronaTronaTrona 836.283.891836.283.891836.283.891836.283.891 % 56 üzeri Trona

UranyumUranyumUranyumUranyum 9.1299.1299.1299.129 % 0.05-0.1 U3O

8

VanadyumVanadyumVanadyumVanadyum 41.34641.34641.34641.346 Seydişehir boksitlerinde % 0,05-0,07 V2O

5

VolframVolframVolframVolfram 36.71936.71936.71936.719 Metal W

VollastonitVollastonitVollastonitVollastonit 31.500.00031.500.00031.500.00031.500.000 Düşük kalite

ZeolitZeolitZeolitZeolit 344.217.073344.217.073344.217.073344.217.073 Klinopitilolit+Höylandit (Gör.+Muh)

ZZZZıııımparamparamparampara 3.607.5643.607.5643.607.5643.607.564 iyi kalite

Güncelleme Tarihi: 01.02.2010

Kaynak: MTA, 01.12.2012.

101101

Madenciliğimiz / Ekonomideki yeri

• Sektörün GSYİH’daki payı %1-1,5 arasında

• Toplam ihracat içindeki payı son 10 yılda %1,90 ile %3,40 arasında

• Son yıllarda madencilik sektörünün toplam sanayi içindeki payı % 4,2- 5,6 aralığında; madencilik sektöründeki istihdamın toplam sanayi istihdamı içindeki payı ise % 2-3,5 aralığında.

• Cirosu 2002’de 1,9 milyar dolar iken 2008’de 10,2 milyar Dolaraçıkmış.

• Türkiye’deki mevcut faal madencilik kuruluşlarının sayıları, üretim kapasiteleri ve istihdam seviyeleri hakkında tam ve sağlıklı güncel bilgi bulabilmek mümkün değildir. (MİGEM biliyor olmalı, ama…)

İSO 500 Listesindeki madencilik şirketleri- Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü (Bor Madenciliği, Ankara)

- Soda Sanayii A.S. (Soda ürünleri ve krom kimyasalları, İstanbul)

- Tüprag Metal Madencilik San. ve Tic. A.S. (Altın Madenciliği, Ankara)

- Eti Gümüş (Gümüş madenciliği, Kütahya)

- Eti Alüminyum A.S. (Boksit ve Alüminyum üretimi, Konya)

- Erdemir Madencilik Sanayi ve Ticaret AŞ (Demir, bentonit madenciliği, Ereğli)

- Eti Bakır A.S. (Bakır Madenciliği, Kastamonu)

- Çayeli Bakır (Bakır madenciliği Rize)

- Park Teknik Elektrik Madencilik Turizm San. ve Tic. A.S. (Bakır Madenciliği, Ank.)

- TTK (Zonguldak)

- Demir Export (Demir; bakır-çinko; krom cevheri işletmeciliği, Ankara)

- Soma Kömür İşletmeleri AŞ (Kömür ve krom madenciliği, Manisa)

- ESAN Eczacıbaşı Endüstriyel Hammaddeler AŞ (Endüstriyel hammadde, İst.)

- KÜMAŞ Manyezit San. AŞ (Manyezit madenciliği ve refrakter, Kütahya)

=> + Başka faaliyetleri de olanlar da var. (Çimento fabrikaları gibi)

103103

Madenciliğimiz / Ekonomideki yeri

• Gelir İdaresi Başkanlığının 2010 yılı kurumlar vergisinde ilk 100’e girenlerden 12’si madencilik şirketi.

(Eti Maden, Tüprag, Koza Altın, Çayeli Bakır, Park Teknik, TKİSeyitömer, Çimsa Çimento, Erdemir Madencilik, TKİ GELİ, Soda Sanayii, Mardin Çimento, Eti Gümüş.)

• İlk 1000 ihracatçı arasında 33 madencilik firması var. Şişecam, bakır, mermer, soda.

Madenciliğimiz / Enerji hammaddelerinin üretim miktarları(2003-2010, MİGEM’e bildirilen)

2003-2010 YILLARI ENERJĐ HAMMADDELERĐ ÜRETĐMĐ

Sıra no:Maden Adı Kurum

Üretim Miktarı

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Birim

1 Asfaltit 414.050 6.441 18.135 22.137 0 68.247 362.435 285.362 ton

2BitümlüMadde TKĐ 0 721.899 887.703 452.386 781.649 480.001 813.827 600.000 ton

3

Kömür

EÜAŞ 16.057.585 12.658.583 24.959.522 27.372.717 34.871.446 38.140.044 36.267.866 32.012.592 ton

TKĐ 28.718.676 24.115.256 29.520.601 31.143.894 33.160.733 42.132.923 43.063.881 44.170.523 ton

Özel Sektör 3.939.949 4.166.511 4.043.279 4.759.257 3.536.119 4.039.737 7.537.869 5.774.331 ton

Toplam 48.716.210 40.940.350 58.523.402 63.275.868 71.568.298 84.312.704 86.869.616 81.957.446 ton

TTK (Taşkömürü) 2.954.334 2.805.654 2.621.263 3.131.233 2.453.762 2.335.457 2.833.243 2.727.414 ton

KÖMÜR GENEL TOPLAMI 51.670.544 43.746.004 61.144.665 66.407.101 74.022.060 86.648.161 89.702.859 84.684.860 ton

Kaynak: MİGEM

Madenciliğimiz / Doğal taşların üretim miktarları(2003-2010, MİGEM’e bildirilen)

2003-2010 YILLARI DOĞAL TAŞ ÜRETĐMLERĐ

Sıra no:Maden Adı

Üretim

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010Birim

1 Diyabaz 622 790 458 0 2.071 1.276 5.538 1.969 m3

2 Đgnimbrit 7.705 39.820 5.282 20.174 18.486 26.313 122.172 52.055 m3

3 Mermer 1.300.637 1.207.584 1.578.730 1.855.740 2.801.757 2.262.537 2.715.601 3.352.070 m3

4 Oniks 176 57 451 2.578 5.663 230.616 2.322 2.113 m3

5 Traverten 198.730 601.068 696.545 1.017.672 995.065 759.118 1.002.866 879.319 m3

TOPLAM 1.507.870 1.849.319 2.281.466 2.896.164 3.823.042 3.279.860 3.848.499 4.287.526 m3

1 Andezit 80.605 81.900 517.831 2.485.956 4.115.184 3.307.107 1.908.544 6.436.380 ton

2 Bazalt 42.401 28.555 749.589 2.909.031 4.914.124 8.448.61812.963.00

3 20.320.391 ton3 Granit 106.169 125.030 160.930 320.069 252.354 367.959 324.718 239.819 ton

4

Dekoratif ta ş+ Mozaik + Kayrak vd. 0 17.592 31.506 382.377 1.111.024 161.166 112.318 207.961 ton

5 Serpantin 0 0 1.027.345 5.763 305.262 22.671 14.000 26.745 ton

TOPLAM 229.175 253.077 2.487.201 6.103.196 10.697.948 12.307.521 15.322.583 27.231.296 tonNot: Tüm andezit, bazalt ve granit üretim değerlerinin birimi "ton" olarak düzenlenmiştir.

106106Kaynak: MİGEM

Madenciliğimiz / Çimento ve İnşaat Malzemeleri Üretimi (2003-2010, MİGEM’e bidirilen)

2003-2010 YILLARI Ç ĐMENTO VE ĐNŞAAT HAMMADDELER Đ ÜRETĐMĐSıra no:

Maden AdıÜretim

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Birim

1 Kalker 61.378.970 66.181.436 119.113.009 176.351.412 211.453.745 207.981.552 243.183.512 270.440.988 ton

2 Kumtaşı 0 292.214 592.595 2.505.875 3.619.845 3.367.480 6.839.132 8.908.971 ton3 Marn 4.392.518 3.341.942 8.617.291 10.831.766 10.464.305 14.060.905 13.621.435 11.784.522 ton4 Kil 1.396.018 898.909 3.531.388 4.515.870 4.068.182 9.958.782 11.006.423 8.311.652 ton5 Pirofillit 345.462 142.482 187.949 37.955 84.556 158.619 140.263 192.643 ton6 Tras 1.814.187 955.448 756.949 2.222.058 2.880.166 2.076.142 2.062.881 2.086.942 ton

7 Şist / Bitümlü Şist 573.033 593.923 678.323 543.558 526.433 2.223.827 1.589.886 2.096.754 ton

8Diğer Çimento Hammaddeleri

0 424.812 5.403.972 4.413.671 1.881.476 2.053.395 2.453.156 ton

9

Breş + Gnays + Konglomera vb Diğer Đnşaat Dolgu Maddeleri

0 0 88.055 553.980 799.995 234.731 474.111 ton

101-A Grubu Ariyet ve Kum-Çakıl Üretimi

0 94.235 940.392 738.030 408.207 0 0 ton

TOPLAM 69.900.188 72.406.354 133.996.551 203.440.913 238.802.913 242.916.985 280.731.658 306.749.739 ton

1Tuğla Kiremit Kili

0 0 649.123 4.785.094 4.844.423 5.365.728 6.468.167 9.313.444 ton

107107Kaynak: MİGEM

2003-2010 YILLARI METALĐK MADEN ÜRETĐMLERĐ

Sıra no:

Maden AdıÜretim Miktarı

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Birim1 Altın (metal) 5,39 3,26 4,17 8,04 9,92 11,02 14,47 16,89 ton2 Antimon TU. 650 8.711 28.377 25.316 28.111 50.357 24.917 25.974 ton3 Bakır Tu. 2.919.579 1.616.432 2.618.813 4.293.530 4.806.198 5.208.831 5.173.773 5.469.844 ton4 Boksit Tu 333.574 1.176.929 453.765 879.214 1.264.933 818.928 1.473.181 1.311.064 ton5 Çinko Tu. 371.504 495.191 485.236 554.425 464.690 627.870 362.327 238.125 ton6 Demir Tu. 4.208.156 4.119.484 4.598.230 3.785.121 4.849.397 4.696.950 3.854.972 5.814.045 ton

7 Gümüş metal 96 97 137,56 167,34 198 294,4 351,6 363,52 ton

8 Kadmiyum T. 0 0 0 141 12.650 2.291 15 0 ton9 Krom Tu. 504.803 1.168.336 1.620.386 1.849.864 3.639.752 5.100.482 6.240.290 8.624.042 ton10 Kurşun Tu. 173.910 253.590 366.305 279.727 684.931 565.374 599.705 526.277 ton

11 Manganez T. 25.202 21.204 52.273 32.144 42.033 51.703 141.246 134.336 ton

12 Molibden T. 0 0 0 0 185 25 0 0 ton13 Nikel Tu. 0 0 52.988 20.000 107.000 51.250 106.127 224.662 ton14 Pilatin Tu. 0 0 0 0 10.000 0 0 0 ton15 Pirit 640 63.674 109.100 116.091 124.130 131.315 ton

TOPLAM 8.537.479 8.859.977 10.277.155 11.783.332 16.019.188 17.290.457 18.101.049 22.500.064 ton

Madenciliğimiz / Metalik Maden Üretimi (2003- 2010, MİGEM’e bidirilen)

Madenciliğimiz / Endüstriyel Hammaddeler Üretimi(2003-2010, MĐGEM’e bildirilen)

2003-2010 YILLARI ENDÜSTRĐYEL HAMMADDELER ÜRETĐMĐSıra no:

Maden AdıÜretim Miktarı

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Birim1 Alçıtaşı 2.354.234 2.300.703 3.500.864 4.369.771 5.546.496 7.338.127 4.369.589 6.321.891 ton2 Alünit (Şap) 622 0 0 6.683 2.511 15.324 2.068 433.310 ton3 Barit 113.254 113.775 157.179 161.993 184.041 482.740 213.187 172.618 ton4 Bentonit 945.925 1.281.468 501.142 1.134.251 1.742.487 1.553.588 932.487 798.397 ton5 Bor 2.424.185 2.261.977 3.478.784 3.955.574 4.406.970 4.998.826 3.923.494 5.823.836 ton5 Civa 0 0 0 0 65 0 0 0 ton6 Çört 0 0 0 34.606 12.532 5.134 109.409 115.518 ton7 Dikit 0 0 3.100 0 0 80 50 0 ton8 Diyatomit 36.303 1.324 44.122 45.420 33.135 62.685 27.634 18.448 ton9 Dolomit 5.716.599 7.071.625 10.636.615 14.621.691 15.672.171 17.815.854 11.152.094 15.224.546 ton10 Feldispat 3.396.326 3.936.742 4.560.226 5.771.892 6.548.796 6.767.500 4.212.547 6.281.597 ton11 Fluorit 4.375 0 0 0 0 2.931 3.756 25.189 ton12 Fosfat 0 0 900 1.300 1.300 1.000 1.000 0 ton13 Grafit 0 28 0 0 0 3.236 2.400 0 ton14 Đllit 0 0 0 27.898 57.774 61.577 36.509 35.622 ton15 Kalsedon 2.941 3.945 4.716 4.706 5.461 4.370 2.162 1.814 ton16 Kaolen 581.479 734.473 908.862 1.064.107 914.117 792.044 727.649 787.287 ton

17

Kil (Kil+Karışım kili + Halloyisit)

2.387.371 3.626.625 1.962.072 3.034.560 2.871.145 3.261.379 2.412.609 4.030.961 ton

18 Kuvars 377.805 395.248 503.715 408.725 343.299 555.841 550.246 747.223 ton

19Kuvars Kumu

3.098.668 2.073.725 1.729.525 2.608.260 4.997.694 2.422.587 4.499.154 4.022.433 ton

20 Kuvarsit 1.456.376 1.279.929 962.818 1.463.162 1.803.670 1.207.131 1.393.631 1.795.149 ton21 Kükürt 0 0 0 0 0 300 5.230 427 ton109109

Madenciliğimiz / Endüstriyel Hammaddeler Üretimi (2003-2010)2003-2010 YILLARI ENDÜSTRĐYEL HAMMADDELER ÜRETĐMĐ

Sıra no: Maden AdıÜretim Miktarı

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Birim

22Manyezit ( + Hidromanyezit)

558.432 2.218.236 571.142 466.193 802.406 677.784 861.180 2.316.763 ton

23 Kalsit 1.077.476 2.534.016 3.177.661 5.875.732 7.171.456 6.176.997 6.291.822 8.629.005 ton24 Mika 4.772 321 3.584 0 3.313 8.392 4.172 387 ton25 Montmorillonit 520.000 0 260.000 428.756 530.879 125.000 279.473 539.943 ton26 Nef. Siyenit 51 205 0 0 400 0 759 1.308 ton27 Obsidyen 0 32 0 0 226 0 19 106 ton28 Olivin+Dünit 20.464 71.396 94.439 191.298 145.839 170.631 168.567 192.394 ton29 Perlit 330.184 366.489 333.400 474.966 478.579 551.266 522.832 545.585 ton30 Pomza 2.167.277 2.426.037 1.860.037 3.515.644 3.995.423 3.449.733 4.322.543 4.198.751 ton31 Radyolarit 0 0 0 7.056 62.040 82.363 458 51.280 ton32 Rutil (Tüvenan) 2.000 4.900 12 0 20 20 4.000 1.000 ton

33Sepiyolit (+ Lületaşı + Paligorskit)

31.885 19.554 10.478 19.242 36.402 3.824 3.448 16.342 ton

34 Sileks (Çakmaktaşı) 19.029 9.938 0 7.228 12.325 7.818 7.038 6.222 ton35 Sodyum Sülfat (Soda) 920.074 890.354 766.636 826.206 1.120.968 961.295 4.592.014 1.600.603 ton36 Stroansiyum Tuzu 159.923 127.957 30.100 0 0 0 0 0 ton37 Talk 17.099 8.233 8.775 4.969 12.722 3.364 6.887 1.826 ton38 Trona 204 6.000 12 2.184 1.716 23.673 1.581.149 1.623.192 ton39 Turba 20.352 62.108 71.749 185.944 145.403 113.112 65.315 214.620 ton

40 Tuzlar

Kaya tuzu 81.410 87.258 32.710 211.263 280.350 244.164 1.685.708 2.149.464 tonKaynak T 2.848 10.642 9.563 12.386 14.615 11.750 16.046 25.181 tonGöl tuzu 1.673.028 1.566.202 1.582.521 1.463.926 1.531.501 1.597.259 1.579.375 1.695.859 ton

Deniz Tuz 556.532 582.440 529.234 535.598 537.166 616.958 484.435 173.750 ton

Magne. T. 0 0 0 0 0 19.695 0 0 ton41 Zeolit 156.887 192.240 249.572 121.014 104.138 107.951 141.728 33.813 ton42 Zımpara+Diyasporit 5.458 11.953 9.378 13.899 19.108 57.722 28.198 67.989 ton43 Zirkon (Tüvenan) 0 0 0 0 0 75 10.000 0 ton

110110

Madenciliğimiz / Miktar olarak en çok üretilen madenler

• Enerji hammaddeleri : Linyit, taşkömürü• Doğal Taşlar: Mermer, Traverten, Andezit, Bazalt• Çimento hammaddeleri : Kalker, Marn, Kil, Kumtaşı, Tras, Şist,

• Metalik Madenler: Demir, Krom, Bakır, Boksit• Endüstriyel hammaddeler: Dolomit, Kalsit, Bor, Alçı taşı,

Feldspat, Kil, Kuvars kumu, Ponza, Kuvarsit, Göl tuzu

111111

Madenciliğimiz / Son yıllarda üretimi en çok artan madenler

•• LinyitLinyit

•• DoDoğğal taal taşşlarlar

•• ÇÇimento hammaddeleriimento hammaddeleri

•• Krom, BakKrom, Bakıır, Altr, Altıın, Nikel, Antimonn, Nikel, Antimon

•• Kalsit, Dolomit, AlKalsit, Dolomit, Alççıı tataşışı, Feldspat, Bor, Trona, Ponza, Kaya tuzu, Feldspat, Bor, Trona, Ponza, Kaya tuzu

112112

Madenciliğimiz / Altın Üretimi

Kaynak: Altın Üreticileri Derneği

AÜD YK Başkanı açıklamış: 21.01.2013 günü Habertürk’te verdi. 2012 de, 1,7 milyar USD lık altın üretilmiş. 29,5 ton. Şimdiye kadar yaklaşık 2 milyar dolarlık yatırım yapmışlar . Bunun 630 milyon Doları arama, 1,4 milyar Doları tesis ve madenlere harcanmış.

Madenciliğimiz / Maden İhracatı (2002-2012)

577,46841,15

1.207,83

1.525,14

2.080,72

2.715,48

3.260,90

2.508,60

3.365,303.531,66

4.181,38

0,00

500,00

1.000,00

1.500,00

2.000,00

2.500,00

3.000,00

3.500,00

4.000,00

4.500,00

5.000,00

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

ĐHR

AC

AT

(m

ilyon

$).

.

YILLAR

MADEN ĐHRACATININ YILLARA GÖRE DA ĞILIMI

Kaynak: MİGEM. (İMİB, Aralık 2012 değerleri)

Madenciliğimiz / Ekonomideki yeri /

Maden İhracatının Toplam İhracattaki Payı (2001-2012)

115115

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

3,50

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

1,85 1,90

3,40

1,90 2,06

2,43 2,56 2,562,47

3,22

2,882,75

MADEN ĐHRACATININ TOPLAM ĐHRACAT ĐÇĐNDEKĐ PAYI

Kaynak: MİGEM

Madenciliğimiz / Maden İhracatı (Değere Göre Sıralı 2011, İlk 15)

Sıra No MADEN ADI MĐKTAR (Ton) DEĞER (1000 $)

1Mermer, Ham Blok Ve Plakalar Halinde

5.247.034 719.843

2 Mermer, Đşlenmiş 1.486.509 717.750

3 Krom 2.159.841 465.389

4 Bakır 257.955 364.876

5 Çinko 316.684 202.839

6 Traverten, Đşlenmiş 258.809 132.917

7 Feldspat 3.962.250 130.792

8Yontulmaya Veya Đnşaata Elverişli Diğer Taşlar

514.342 91.024

9 Manyezit 276.538 90.468

10 Kurşun 65.912 88.800

11 Alçı Taşı, Alçılar 821.583 72.117

12Demir Veya Çeliğin Đmalinden Elde Edilen Döküntüler, Cüruf Ve Molozlar

562.028 38.651

13 Kuvars 324.270 37.280

14 Bentonit 318.659 34.907

15 Tuzlar 417.037 30.480

Kaynak: MTA, (TUİK verileri)

MadenciliMadenciliğğimiz / imiz / MadenMaden--Mermer Mermer İİhracathracatıı KarKarşışılalaşşttıırmarma

Kaynak: MTA, (TUİK verileri)

302,

90

430,

70 626,

10 805,

60 1.02

7,36

1.24

2,46

1.40

2,07

1.24

0,97 1.

568,

20

1.67

5,28

1.90

3,12

381,

76

410,

45 581,

73 719,

54

1.05

3,36

1.47

3,02 1.

838,

83

1.26

7,67

2.08

7,09

2.20

1,19

2.27

8,26

0,00

300,00

600,00

900,00

1.200,00

1.500,00

1.800,00

2.100,00

2.400,00

2.700,00

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

(mily

on $

)

MADEN-MERMER ĐHRACATI KAR ŞILA ŞTIRMA GRAF ĐĞĐ

Doğal Taşlar Maden

Kaynak: MĐGEM. ĐMĐB, Aralık.2012 verileri.

Madenciliğimiz / Mal Grupları Bazında Maden İhracatı(2011 Yılı)

Kaynak :MTA. İMMİB verileri.

Madenciliğimiz / Maden İhracatımızda İlk 10 Ülke (2011 Yılı)

Kaynak :MTA. İMMİB verileri.

Madenciliğimiz / Doğal Taş İhracatının Ürün Gruplarına Dağılımı (2011

Yılı)

Kaynak :MTA. İMMİB verileri.

Madenciliğimiz / İhracat (2011) / Mermer; Ham Blok Ve Plakalar Halinde

121121

ÜLKELERMĐKTAR

(Ton) DEĞER ($)

Çin 3.196.898 558.914.837

Hindistan 113.094 30.119.889

Suriye 697.614 24.919.305

Tayvan 70.039 14.890.123

Rusya 101.022 9.486.460

Đtalya 30.220 8.521.102

Brezilya 77.188 6.228.226

Hong Kong 25.147 5.899.544

Ukrayna 63.368 5.897.926

Diğer Ülkeler 872.444 54.965.980

Genel Toplam 5.247.034 719.843.392

Kaynak: MTA, (TUİK verileri)

Madenciliğimiz / İhracat (2011) / Mermer; İşlenmiş

ÜLKELERMĐKTAR

(Ton) DEĞER ($)

A.B.D. 289.047 171.126.325

Irak 291.854 76.026.917

Suudi Arabistan 171.425 60.885.971

Đngiltere 53.278 36.560.437

Đsrail 80.170 32.660.015

Kanada 36.673 32.587.803

Fransa 53.433 29.925.304

B.A.E. 50.477 27.576.979

Azerbaycan 25.800 20.533.715

Rusya 28.343 19.359.621

Avustralya 28.736 17.415.511

Türkmenistan 19.710 14.253.859

Almanya 25.217 12.998.954

Đspanya 19.571 11.553.908

Diğer Ülkeler 312.774 154.285.111

Genel Toplam 1.486.509 717.750.4 Kaynak: MTA, (TUİK verileri)

Madenciliğimiz / İhracat (2011) / Krom

ÜLKELER MĐKTAR (Ton) DEĞER ($)

Çin 1.806.774 385.529.900

Rusya 82.328 25.525.070

Đsveç 121.801 11.500.264

Hindistan 35.925 9.431.516

Hollanda 33.850 8.462.375

Diğer Ülkeler 79.165 24.939.593

GENEL TOPLAM 2.159.841 465.388.718

Kaynak: MTA, (TUİK verileri)

Madenciliğimiz / İhracat (2011) / Bakır

ÜLKELER MĐKTAR (Ton) DEĞER ($)

Çin 145.647 193.018.399

Hindistan 24.912 40.032.695

Đsveç 26.815 39.416.133

Finlandiya 24.088 37.482.728

Bulgaristan 20.550 33.291.117

Diğer Ülkeler 15.943 21.634.744

GENEL TOPLAM 257.955 364.875.816

Kaynak: MTA, (TUİK verileri)

Madenciliğimiz / İhracat / Krom Cevheri (2007-2011)

Maden İthalatı (Değere Göre Sıralı 2011, İlk 14)

Sıra No MĐKTAR (Ton) DEĞER ($)

1 TAŞ KÖMÜRÜ 23.712.496 3.977.584.256

2 DEMĐR 6.644.309 1.169.657.390

3 GRANĐT, ĐŞLENMĐŞ 326.152 186.622.785

4 KOKLA ŞABĐLĐRKÖMÜRLER 309.690 128.275.942

5 FOSFATLAR 814.382 108.991.662

6 KAOL ĐN VEKAOL ĐNLĐKĐLLER 497.148 57.458.948

7 ZĐRKONYUMSĐLĐKAT 24.458 56.950.464

8 MANYEZĐT 58.625 46.361.381

9 KROM 122.070 39.022.108

10 SÜS TAŞLARI 82 31.168.587

11 KÜKÜRT 161.866 30.790.197

12 REFRAKTER K ĐLLER 250.893 24.811.908

13 MERMER, ĐŞLENMĐŞ 27.604 21.370.102

14 KUM 531.651 20.168.150

Madenciliğimiz / İthalat /Taşkömürü

127127

ÜLKELER MĐKTAR (Ton) DEĞER (1000$)

Rusya 9.975.849 1.408.558

A.B.D. 2.443.156 506.960

Kolombiya 2.840.705 261.876

Avustralya 1.375.861 251.883

Kanada 954.440 225.619

Güney Afrika 1.826.497 220.790

Ukrayna 1.244.322 163.494

DĐĞER 1.413.543 172.267

TOPLAM 22.074.373 3.211.445

Madenciliğimiz / İthalat / Demir cevheri

ÜLKELER MĐKTAR (Ton) DEĞER (Bin $)

Brezilya 3.443.011 438.422

Đsveç 1.851.438 267.280

Ukrayna 866.234 95.713

Rusya 666.793 73.342

A.B.D. 145.278 18.658

Kanada 165.205 17.429

DĐĞER 83.019 12.900

TOPLAM 7.220.977 923.743

Madenciliğimiz / Yapısı• Madencilik sektörünün merkezde, orta-büyük ölçekli kamu kuruluşları

ve onların çevresinde küçük ölçekli özel sektör kuruluşlarından oluşan bir yapıya sahip olduğu bilinirdi.

• Ancak bu yapı son dönemde, Eti Holding A.Ş. (Eti Maden) bağlıortaklıklarının özelleştirilmesi ve TKİ’ye bağlı işletmelerin bazılarının EÜAŞ’a devir edilmeleri sonucunda önemli ölçüde değişmiş durumda.

• Bugünkü durum itibariyle Türkiye madenciliğinin kurumsal yapısı, kamu özel ayırımı olmaksızın küçük-orta ölçekli işletmelerden oluşmakta.

• Çoğunlukla işletmelerde teknolojik düzey ve verim düşük, maliyet yüksek, rekabet gücü zayıf.

• MİGEM’e göre toplam 11.500 gerçek ve tüzel kişi maden arama ve işletme ruhsatına sahip.

• Türkiye çapında yaklaşık 6000 civarında maden işletmesi var. (MMO)

• 1500 doğal taş ocağı, 2000 fabrika, ve mermer 9000 atölyesi var. Doğal taş sektöründe çalışan sayısı 300.000 dolayında. (Kaynak?)

Madenciliğimiz / 2012 yılında verilen ruhsatların gruplara dağılımı

MADEN ADIARAMA

GENEL ARAMA DÖNEMĐ

ĐŞLETMEÖN ARAMA

DÖNEMĐ TOPLAMMaden grubu

I- A Grubu 2 0 2

I-B Grubu 73 0 73

II-A Grup 576 0 576

II-B Grup 1 196 426 419 1042

III. Grup 5 5 2 12

IV. Grup 1 540 422 999 1962

Maden 2 0 2

V. Grup 4 4 8

VI. Grup 1 18 1 2 22

TOPLAM 3 763 1507 1426 3699

Kaynak: MİGEM

2002 - 2012 ARASINDA YAPILAN RUHSAT MÜRACAATIVE DÜZENLENEN ARAMA RUHSAT SAYILARI

131131

6426 6856

3984

1514

9

18208 17669 17297

1037

7

9461

4342 50

69

4401

4452

2625

9132 10

462

1073

1

9957

6157

4730

1702

72695

5

1106

0

700 17

67

1390

1278

508

0 253

663

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

18000

20000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

YILLAR ĐTĐBAR ĐYLE MÜRACAAT VE DÜZENLENEN ARAMA RUHSATI SAYISI

Müracaat Sayısı Düzenlenen Ruhsat Sayısı Đhaleden kesilen ruhsat sayısı

Kaynak: MİGEM

Madenciliğimiz /son yıllardaki değişiklikler

• Özellikle son 10 yılda çeşitli dinamiklerin etkisi ile madenciliğimizde gözle görülür değişiklikler oluyor. Bu değişikliklerin ekonominin genelindeki ve onun da dünyadaki gelişmelerden bağımsız olmasıbeklenemez. Bunların akla ilk gelenleri:

Kamu kesiminin sanayiden çekilmesi, yerini özel sektöre bırakması. Yolu/yöntemi:

a) Özelleştirme

b) Rödevans yöntemi

c) Hizmet alımı

Madenciliğimiz / Son yıllardaki gelişmeler / Özelleştirmelerin sonuçları

• KİT’lerin özelleştirilmesi her boyutu ile bütünlüklü olarak tartışılmadı. Yalnızca bazı yönleri, yüzeysel ele alındı.

• Olumlu / olumsuz etkileri ??

• İşletmelerin geçmişteki / bugünkü durumları:

Teknolojik düzey, verimlilik

İstihdam etkisi

İşçi sağlığına ve iş güvenliğine etkisi –iş kazaları

Kapasite, KKO

Ekonomiye ve/veya bölgesel gelişmeye etkisi

Dış ticarete etkisi

Çalışanların ekonomik ve demokratik haklarına etkisi

Doğal kaynakların etkin ve verimli değerlendirilmesi açısından

Madenciliğimiz / son yıllardaki gelişmeler /özelleştirme

• Kamu işletmelerinin durumu hiç iç açıcı değildi.

- Yatırım yapılmadığı için, eskiyen teknoloji yenilenmedi.

- İlk kuruluşlarında zaten sorunlar vardı.

- Atamalar çok uzun yıllardır siyasi olduğu, yönetici kadrolar çok sık değiştiği, uzun süre yatırım yapılmadığı, yeni eleman alınmadığı ve olan nitelikli insanlar da atıl tutulduğu/küstürüldüğü için adeta felçolmuştu. Bilgi birikimi olmadı, olanlar da erozyona uğradı. Böylesi durumda olan kurumların rasyonel yönetiliyor olmaları mümkün değildi.

Rödevans ihalesini bile doğru dürüst yapamıyorlar.

Madenciliğimiz / son yıllardaki değişiklikler

• Özelleştirmeler ile, sermaye ve bilgi birikimi düşük bedellerle kamu kesiminden özel kuruluşlara aktarıldı. Özel kuruluşların dinamik yapısı, ve kar odaklı olmaları, faaliyetlerin daha rasyonel biçime dönüşmesine katkıda bulundu. Tesisler modernize edildi, kapasiteleri artırıldı, KKO arttı, yapılmayan yatırımlar yapıldı. Atıl rezervleri/kaynaklar değerlendiriliyor; kırsalda yeni yatırımlar olabiliyor.

• Ham satmak ihraç etmek yerine daha fazla işenmeye başlandı.

• Bu nedenlerle özelleştirmelerin etkisi incelenirken tüm yönlerinin incelenmesi önemlidir. Tek yönlü değerlendirmeler eksik olur.

• Madencilikte kamu kesiminin payı azaldı, özel kesimin payı arttı.

Madenciliğimiz / Son yıllardaki değişiklikler

• Her boydan yerli özel sermayenin madenciliğe ilgisi arttı. Koç, Cinerve Eczacıbaşı vardı. İlgisini artırdı. Çalık, İhlas, Demirören, Zorlu… ve hatta taşra/Anadolu sermayesi. .. Nedenleri: Sermaye birikiminin artması, döviz cinsinden borçlanmanın cazibesi, sermayenin gidecek yerinin olmaması, madencilik ve enerjiye yatırımın «moda» olması. Örneğin, Zorlu grubu nikel metal elde etmeye yönelik tesis kuruyor. Samsun’da blister bakır işlenerek katot bakırı elde edilecek. Soda’dan soda külü elde ediliyor….

• Ancak bunlar yalnızca kendi aralarında değil, yabancı sermaye ile de rekabet etmek durumundadır. Çünkü yabancı sermayenin de Türkiye’de madenciliğe ilgisi artmakta. ÖÖzellikle, altzellikle, altıın, metal n, metal

madenleri ve mermere. madenleri ve mermere. Bir yabancı sermaye grubu, geleceğin en önemli madencilik ülkesi ilan etmiş Türkiye’yi.

• Bunun sonucunda maden arama ve işletmeciliğinde çıta yükseldi.

Madenciliğimiz / Son yıllardaki gelişmeler

• Kömür aramalarına önem verilmesi ve sondaj miktarının artmasısonucu kömür kaynak /rezerv miktarı arttı. Bunun sonucunda;

Trakya (Tekirdağ-Merkez ve İstanbul-Çatalca), Soma (Manisa), Karapınar (Konya), Dinar (Afyonkarahisar), Alpu (Eskişehir) ve Afşin-Elbistan (Kahramanmaraş) havzalarında yeni kömürler bulundu, bilinen sahalarda ise rezerv artışları sağlandı.

• Maden yasasında değişiklik yapıldı Maden Arama Ruhsatıverilmesinde yeni düzenlemeler yapıldı. Mali yeterlilik, Arama projesi, arama süresinin dönemlerinde ayrılması ve her dönemin ayrı değerlendirilmesi gibi. Bunun sonucunda, «çantacılar» dışlandı, ruhsat sayıları azaldı.

• Geçmişte genel olarak ‘Fakir madenci kalabalığı’ olarak nitelenen özel madenci profili yerini görece daha büyük sermayeli şirketler almakta ve buna bağlı olarak da, özel kesimde hakim olan karakuşi/geri/ilkel arama ve üretim yöntemlerini daha bilimsel yöntemler almaya başlamıştır.

137137

Madenciliğimiz / Son yıllardaki gelişmeler

• Yeterli mali kaynağı, insan gücü, ve organizasyonu olmayan firmalar, sektörün dışında kaldı son yasadaki değişiklikle. Ruhsatıelinde tutanların %95’i gitmiş, %5 kalmış. Ve yeni gelenler olmuş.

• Bu yapının gelecekte daha da büyük sermaye gruplarına doğruevrilmesi beklenir. Bu değişiklikte, 2010 yılında Maden Yasasında yapılan değişiklikle, ruhsat verirken mali yeterlilik aranmaya başlamasının da katkısı olur.

• Madenlere talep artış eğilimine girdi. Bunun sonucunda; fiyatlarıuzun süre arttı. Önemli nedeni: Çin’in alım miktarını artırması. Ve inşaat sektörünün canlı olması. İnşaat girdileri, Mermer, altMermer, altıın, n, krom krom üüretimleri arttretimleri arttıı..

Madenciliğimiz / Son yıllardaki gelişmeler

• Maden fiyatlarının artması ile daha düşük tenörlü mineraller de işletilebilir oldu.

• Buna karşılık, yüzeydeki madenler bitiyor, daha derinlerdekileri aramak işletme gerekiyor. Dünyada bu aşamalar çoktan geçilmiş.

• Örneğin, 1950’lerde yaklaşık 50-60 m olan maden arama derinliği günümüzde 900 m olmuş. (M. Köse, MT).

• Bunun için de büyük risk sermayesi gerekiyor.

139139

Madenciliğimiz / Son yıllardaki gelişmeler

• Son aylarda iki yasa hazırlıklarından söz edilmekte.

• Biri, Akreditasyon Komitesi diye bir komitenin kuruluş yasası. Diğeri Maden yasasında değişiklik/yenileme.

• Akreditasyon Komitesi yasa tasarısının gerekçesi. MİGEM’ebildirilen rezervlerin güvenilirliğinin olmaması. Laboratuvar, mühendislik bürosu akredite edilecek; raporlara standart getirilecek. Tasarı dolaşımda.

• Maden Yasası’nda nasıl değişiklik yapılacağı belli değil. Bana göre de yeni bir yasa hazırlanmalı. Bu konuda internette çok iyi örnekleri gördüm. Avustralya, G. Afrika ülkelerinin örneğin.

Madenciliğimiz / Sorunları

• Madenciliğimiz oldu bitti sorunlu bir sektör olarak bilinir.

• Sorunların bir kısmı, yalnızca yüzeyde görünenleri yıllardır, sempozyumlarda, kongrelerde, şûralara dile getirildi. Temeldeki sorunları kimse görmüyor, görse de dile getirmiyor.

• 2009 yılında Meclis’te bu madenciliğin sorunlarını araştırmak amacıile bir komisyon kuruldu. Komisyon Raporu 2010 yılındayayımlandı. Raporda sorun kaynakları şu gruplarda toplandı.

1) Yapısal, Yasal ve Kurumsal Sorunlar

2) Toplumsal-Sosyolojik Nedenlerden Kaynaklanan Sorunlar

3) İş Sağlığı ve Güvenliği İle İlgili Sorunlar ve

4) Sektörde Karşılaşılan Diğer Önemli Sorunlar

Madenciliğimiz / Sorunları / TBMM Komisyon Raporu

• Bu ana başlıkların altında yer alan bazı alt başlıklar: - Siyasi irade eksikliği, - MİGEM ve diğer kamu kuruluşlarının kurumsal yapısı,- Bürokratik süreç, - Devlet yardımları, - Maden Kanunu ve ilgili mevzuat, - Uygulama, - Rezervlerin küçüklüğü, - Sermaye yetersizliği, - Sektörde halkla ilişkilerin eksikliği ve bilgi kirliliği, - Genel bir veri tabanı eksikliği, - Eğitim, =>

Madenciliğimiz / Sorunları / TBMM Komisyon Raporu

- İş güvenliği kültürü eksikliği,

- Teftişlerin etkin olamaması,

- Meslek mensuplarının uzmanlaşma yetersizliği,

- Meslek hastalıklarının teşhisinde yetersizlik,

- Arama yetersizliği,

- Yatırım güvencesinin eksikliği,

- Mermer-doğal taş sektöründe standart olmayışı,

- Maden arama, rezerv ve madenlere ilişkin diğer bilgilerin güvenilir ve uluslararası standartlara uygun olmayışı.

⇒Özetle; Meclis Komisyonu malumu bir kez daha ilan etti:

Madenciliğimiz A’dan Z’ye sorunlu.

Madenciliğimiz / Sorunları

• Bana göre en önemli sorun, mineral kaynaklara gereken önemin verilmeyişi. Sahipsiz, herkesin istediği tasarrufta bulunabileceği kaynaklar gibi görülmesi.

• Neye dayanarak söylüyorum? Mevzuata ve uygulamaya bakarak.

• Anayasa’da ve Maden Yasasında, mineral kaynakların korunmasıve verimli işletilmesine ilişkin bir hüküm yok.

• Tüm doğal kaynaklar gibi, mineral kaynaklar insanlığa miras olarak kabul edilir. Ve ona yönelik tasarruf hakkının, üzerinde yaşayan toplum adına egemenlik hakkını kullanan devlete ait olduğu kabul edilir. Bu anlayış örneğin G. Afrika Madencilik Yasasında şöyle yazılmış.

• Mineral ve petrol kaynakları bütün G. Afrika halkına mirastır. Devlet, bütün G. Afrikalıların yararı için onların emanetçisidir.

Madenciliğimiz / Sorunlar

• Hemen her ülkenin madencilik yasasında bu anlayışın hayata geçirilmesi için hükümler var. Olasılıkla da uygulanıyordur. Mali ve teknik yeterliliği olmayana ruhsat vermiyorlar. Uygulamayı da çok sıkı izledikleri bilinir.

• Bizde, doğal kaynaklara ait hüküm ilk kez 1960 Anayasasında yer aldı. 1980 Anayasası onu büyük oranda tekrarladı. Korunmasına, verimli işletilmesine, işletilmesinde toplum yararının gözetilmesine ilişkin hüküm yok.

• Oysa, diğer doğal kaynaklar ile tarihi, kültürel ve doğa varlıklarının korunması için, bunlardan yararlanmada kamu yararının öncelikli olduğuna ilişkin hükümler var.

=>

Madenciliğimiz/ Sorunları /Anayasa/ Korunan Varlıklar

� MADDE 43- Kıyılar, Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır.Deniz, göl ve akarsu kıyılarıyla, (…) sahil şeritlerinden yararlanmadaöncelikle kamu yararı gözetilir.

• MADDE 44- Devlet, toprağın verimli olarak işletilmesini korumak ve geliştirmek, erozyonla kaybedilmesini önlemek (…) amacıyla gerekli tedbirleri alır.

• MADDE 56- … Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.

• MADDE 63- Devlet, tarih, kültür ve tabiat varlıklarının ve değerlerinin korunmasını sağlar, bu amaçla destekleyici ve teşvik edici tedbirleri alır.

• MADDE 64- Devlet, sanat faaliyetlerini ve sanatçıyı korur. • MADDE 169- Devlet, ormanların korunması ve sahalarının genişletilmesi

için gerekli kanunları koyar ve tedbirleri alır.

146146

Madenciliğimiz / Sorunlar

• Devlet yenilenebilir kaynakları koruyor ama, yenilenemez mineral kaynakları korumuyor.

• Örneğin maden ocağı açılacağında üstteki toprağın zayi olmamasıiçin önlem alınmak zorundasın. Ama, mineral kaynağa istediğini yapabilirsin, onu istediğin gibi işletebilirsin. Yağmalayabilirsin, tahrip edebilirsin, zengin kısımlarını alır, diğer kısımlarından yararlanılamaz hale getirebilirsin.

• Bunların hepsi de yıllardır yapıldı, ve halen de yapılıyor. Hem de Devletin, Devlet adına hareket edenlerin gözleri önünde ve onların koruması ve kollaması altında. Devlet mineral kaynakları korumadıama, madenciyi korudu kolladı.

• Ne demek istiyorum? Şunu:

Madenciliğimiz / sorunları

• Yıllarca her şey «mış gibi» yapıldı.

• Her isteyene arama ruhsatı verildi. Oysa Devlet, bir çatı onarım ihalesinde bile, isteklilerin mali ve teknik yeterliliklerine bakıyor. Maden aramak ve işletmek için bu kriterleri aramıyor. TC vatandaşı/ şirketi olmak yeterli. 2010 yılında yapılan değişiklik ile, mali yeterlilik şartı aranmaya başlandı.

• Arama ruhsatına sahip olan, aramış gibi yapıyor, düzmece raporlar sunuyor. Şu sondajları, şu faaliyetleri yaptım. Şu kadar rezervbuldum. Altında mühendis imzası da var. Yalan olduğunu herkes bilir ama, doğru gibi kabul eder. İşletme projesini yeni mezun mühendis de hazırlayabilir. Çok yüzeysel. Hatta dandik de olabiliyordu. (Örneğin, başı kömürden, sonu kromdan söz eden projeler olurdu.).

Madenciliğimiz / sorunları

• Devlet onu incelemiş gibi yapıyor ve şekil şartları yerine gelmişse işletme ruhsatı veriyor. Ne de olsa Beyan usulü geçerli. Tersi belirlenmediği sürece, beyan sahibinin dediği doğru kabul edilir. İncelemeye gerek yok.

• Madenci proje ile hiç ilgisi olmayacak biçimde, madeni işletiyor. Devlet belirli aralıklarla gidiyor, denetlemiş gibi yapıyor

• Maden işletmeciliğinin «Fenni Nezaretçi» gözetiminde yapılmasıgerekir. Bir FN 10 işletmenin sorumluluğunu üstlenebilir. 15 günde bir gidip baksa yeterli. 15 günde bir gidip denetlemiş gibi yapıyor. Deftere bir şeyler yazıyor, geliyor.

• Bu anlayış, 1950’li yıllarda, yeterli maden mühendisinin olmadığızamanlarda bulunmuş bir çözüm. Ama halen uygulanıyor.

• Bir kaza olmasa, herkes mutlu. Ama özellikle ölümlü bir kaza olursa, o zaman savcılar, bilirkişiler, hakimler suçluyu bulmaya çalışıyor.

Madenciliğimiz / Sorunları

• Madenci çıkardığı madeni çoğunlukla elle ayıklama dışında hiçbir işleme tabi tutmadan satıyor / ihraç ediyor. Devlet her aşamada şekil şartları ile ilgileniyor. O şartlar yerine gelmişse, sorun yok. Gelmemişse, o zaman sorun oluyor.

• Son yıllarda bazı şeyler değişmeye başladı. Ancak halen olmasıgerekenin çok uzağındayız.

• Burada kilit unsur MİGEM. O değişmedikten sonra, hiçbir şey doğru dürüst olamaz. Yıllarca hep çoğu geçici olarak görevlendirilen personel ile işleri yürüttü. İktidarlar değişince personel de kolaylıkla değişebiliyordu. Kadroları çok nitelikli değil. Örneğin, 9 yıl polislik yaptıktan sonra adamını bulunca MİGEM’e geçip yetkili olabilen maden mühendislerinden söz edilir. (MİGEM’de herkes denetime gitmek ister! Birini cezalandıracaklarında denetime göndermezler.)

Madenciliğimiz / Sorunları

• Madencinin profili ve bu profilin zaman içindeki değişimi tahmin edilebileceği gibi ekonominin geneli ile uyumlu. Kısa bir hatırlatma yapacak olursak:

• Cumhuriyet kurulduktan sonra; sermaye ve bilgi birikimi olmadığı ilk dönemlerde, ekonominin ihtiyacı olan enerji ve sanayi hammaddelerini üretmeyi devlet işletmeleri üstlendi. Bu amaçla yeni kurumlar kuruldu.

• Ticaret, montaj sanayi, paradan para kazanma ve gayrımenkul/arazi/arsa rantından para kazanmanın kolay olduğu bir yerde, madencilik gibi zor ve riskli bir alana «hiçbir aklı başında»insan girmez. Uzun süre de öyle oldu.

• Doğa, boşluğu sevmez. Meydan, parası olmayan ama hayali olanlara, tesadüfen bulunmuş madenleri ilkel yöntemlerle işletenlere kaldı. Bunların çoğu, sanayici değil defineci niteliğinde (idi). Bilimle işi olmayan, sermayesi kıt kişilerdi.

Madenciliğimiz / Sorunları

• Sonraları bunlara, hafriyat müteahhidi görünümünde olanlar eklendi. Doğru dürüst arama yapmadan madeni bul/kirala/satın al, kaz, yükle-taşı ve sat. Yaptıkları bu oldu.

• Mevzuat, Devlet, madenci böyle olunca, madenlerimizin nitelikli olması, maden işletmeciliğimizin rasyonel olması mümkün olamazdı. Öyle de değil zaten.

• Halen, iyi örnekleri de olmakla birlikte çoğunlukla, yeraltımadenlerimiz emek yoğun. Açık ocak madenlerimiz kiralanmışmakinelerle, taşeronlarla yürütülebilmekte.

• Sonuçta, iş güvenliği önlemleri yetersiz, işletme verimsiz.

Madenciliğimiz / Sorunları / Katma değer

• Üretilen maden genellikle işlenmeden, zenginleştirilmeden satılabiliyor / ihraç edilebiliyor. İhracat verileri bunu gösteriyor. Yani minimum yatırım ile maksimum kar hedefleniyor. Sermaye birikimi daha risksiz alanlarda (Taşınmaz, turizm, otelcilik vb.) değerlendiriliyor.

• Cevher/maden, ham/işlenmemiş ihraç ediliyor çoğunlukla. Dolayısıyla ülkede katma değer yaratılmıyor.

• Örnek: Cu konsantresi üretiminde 1 birim KD yaratıyorsa, blisterbakır üretiminde 8 birim; ve bakır kablo üretiminde 24 birim KD yaratılıyor, deniyor.

Madenciliğimiz / Sorunları /İnsan gücü

• İnsan gücü niteliği de sorunlu. Kamu kurumlarında 1970’li yıllara değin kendi dinamiği ile kör topal yürüyen gelişme süreci, CHP-MNP koalisyonu döneminde ilk ciddi darbeyi aldı ve ondan sonra da MC’ler, 12 Eylüller, ve sonrasındaki iktidarlar sayesinde iflah olmadı. Orada nitelikli eleman yetişmesi mümkün değil. Ne işe alırken ne, yönetim kademelerine atamalarda nitelik aranıyor.

• Enerji sektörünü ilgilendiren bir örnek sonuç: Zamanında kömür kalorisinin hatalı belirlenmesi sonucu, termik santrallarda 2000 MW lık kapasite kullanılamamakta, deniyor.

• Piyasada kaliteli mühendislik hizmeti talebi de yok. O işler ek ve gereksiz maliyet gibi görünüyor. Sonuçta, bu bir hafriyat işi. Bilmiyorlar ki, gerek projelendirme döneminde, gerekse de işletme döneminde, bilerek yapılacak faaliyetlerle, daha nitelikli maden/ürün çıkabilecek, üretim maliyeti azalabilecek.

Madenciliğimiz / sorunlar / İnsan gücü

• Halen 19 üniversitede 28 program kapsamında maden mühendisliği öğretimi var. Kontenjanları toplamı 2000. Çoğunlukla dolmuyor. Çoğunun laboratuvarı, öğretim üyesi yetersiz. Staj çok önemli ama staj yapmadan, pratik yapmadan mezun olunuyor. Mezun olan da ertesi gün her yetkiye sahip oluyor.

MadenciliMadenciliğğimiz / Sorunlar /imiz / Sorunlar /BaBaşşbakanlbakanlıık Genelgesik Genelgesi

• Bunlar yetmezmiş gibi, geçen yılın haziran ayında madenciliğin nur topu gibi bir sorunu daha oldu.

• 6 Haziran 2012 günü Resmi Gazete'de bir genelge yayımlandı. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın imzasını taşıyan bu genelge şöyle: Kamu kurum ve kuruluşları (Belediyeler ve il özel idareleri hariç) ile sermayesinin yüzde 50'sinden fazlası kamu kurum ve kuruluşlarına ait şirketlerin, kendi mülkiyetlerinde veya tasarruflarında bulunan taşınmazlarıyla ilgili olarak; kamu kurum ve kuruluşları, vakıf, dernek veya bunların şirketlerine, gerçek veya tüzel kişilere; satış, kira, irtifak, takas, tahsis, devir vb. her türlü tasarrufa yönelik işlemleri için Başbakanlıktan izin alınacaktır.

156156

Madenciliğimiz / Sorunlar / Genelge

• Bu genelgeye dayanılarak yıllardır rutin bir işlem olarak görülen arama ve işetme ruhsatları da artık Başbakanlığın iznine tabi. Bu izin de aylardır çıkmıyor.

Madenciliğimiz / Ne yapılmalı?

• Anayasa’da ve ona paralel olarak diğer mevzuatta, mineral kaynakların korunması, verimli işletilmesi ve işletilmesinde toplum yararının gözetilmesi gerektiğine ilişkin hüküm yer almalı. Bu kapsamda, mineral kaynaklarının aranması ve işletilmesi için ruhsat verileceklerde mali yeterliliğe ek olarak, teknik yeterlilik de aranmalı ve ruhsatlar nitelikli fizibilite raporlarına dayandırılmalı.

• Maden yasası, doğru adlandırma ile Madencilik Yasası çağdaşörneklerinden de yararlanılarak sil baştan yenilenmeli.

• Başta ETKB MİGEM olmak üzere, sektördeki tüm kamu kurumları her şeyiyle sil baştan yenilenmeli.

• Mühendislik danışmanlık mesleğinin uygulanmasında gelişmişülkelerdekilere benzer uygulamalar getirilmeli. Yetkin mühendislik, raporlama standartları gibi.

• Pek çok ülkenin yaptığı gibi, ham ihracat yasaklanmalı.

• Madenler ciddi denetlenmeli.

Kaynaklar

1) Howard L. Hardman- Jan M. Mutmansky, Inroductory Mining Engineerining, http://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=jPdF6K0at4YC&oi=fnd&pg=PR11&dq=1.1+MINING%E2%80%99S+CONTRIBUTION+TO+CIVILIZATION&ots=AFx68Tiq4N&sig=acxp3FmMCOASEruZxxT0gFzKr70&redir_esc=y#v=onepage&q=1.1%20MINING%E2%80%99S%20CONTRIBUTION%20TO%20CIVILIZATION&f=false, Erişim: 15.11.2012.

2) http://www.tisk.org.tr/isveren_sayfa.asp?yazi_id=2037&id=98

3) 3) ilknurunpenceresiilknurunpenceresi http://blog.milliyet.com.tr/ilknurunpenceresi

4) http://www.demirbirlik.org/content/docs/demir-celik-sektor-degerlendirme-raporu-haziran-2012.pdf

5) MTA, TKİ, MİGEM, TTK, Eti Maden, EÜAŞ, TMMOB Maden Müh. Odası, CRIRSCO web sayfaları

6) Madencilik Türkiye, Çeşitli sayıları7) Dokuzuncu Kalkınma Planı Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporuhttp://ekutup.dpt.gov.tr/madencil/öik690.pdf8) Kayadelen, M.; Madencilik Yatırım Projelerinde Temel Kavramlar; Madencilik

Projelerinin Hazırlanması ve Değerlendirilmesi Seminer Notları içinde, Maden Mühendisleri Odası, Nisan 2008, Ankara.