MAΘHMA XXXI LECTIO PRIMA ET TRICESIMAH ΓENNAIOTHTA ΔE BΓAINEI ΠANTA ΣE KAΛO

1.Nα μεταφέρετε τα τριτόκλιτα ονόματα του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού, εφόσον αυτό είναι δυνατόν, και να δηλώσετε το γένος τους.

2. Tων ουσιαστικών του κειμένου που βρίσκονται σε αφαιρετική πτώση να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις και των δύο αριθμών, εφόσον αυτό είναι δυνατόν.

3. Nα μεταφέρετε τα ουσιαστικά της 4ης κλίσης του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού, εφόσον αυτό είναι δυνατόν, και να δηλώσετε το γένος τους.

4. nobili genere: Nα κλιθούν μαζί και στους δύο αριθμούς.

5. Nα μεταφέρετε τα επίθετα του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού και στα τρία γένη των τριών βαθμών, εφόσον αυτό είναι δυνατόν.

7. praefuit, abiret: Nα γίνει εγκλιτική αντικατάσταση των τύπων και να κλιθεί η προστακτική έγκλιση ενεστώτα και μέλλοντα.

8. Tων αποθετικών ρημάτων του κειμένου να γραφούν όλοι οι ενεργητικοί τύποι.

9. Nα ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού μεταφερθούν τα ρήματα των κυρίων προτάσεων στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού της οριστι-κής ενεστώτα και υπερσυντελίκου και γίνουν, όπου χρειάζεται, οι αναγκαίες τροποποιήσεις ώστε οι νέες περίοδοι να είναι νοηματικώς αποδεκτές. Nα μη θίξετε εκείνες που δεν είναι δυνατόν να μετασχηματισθούν:

1

α) Consul edixit ut omnes milites pugna abstinerent. β) Consulis filius a duce hostium proelio lacessitus est. γ) Miles Latinus filium consulis proelio lacessivit. δ) Adulescens viribus suis confisus iniussu consulis in certamen ruit. ε) Consul, cum in castra revertisset, adulescentem morte multavit. στ) Statim hostes fuga salutem petiverunt. ζ) Adulescentis opera hostes fugati sunt. η) Consul in castra reversus adulescentes morte multavit. θ) Cum is aliquando castris abiret, edixit ut omnes pugna abstinerent. ι) Ille fortior hoste hasta eum transfixit et armis spoliavit.

10. Nα μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική, όπου αυτό είναι δυνατόν: α) Dux hostium proelio adulescentem lacessebat.

β) Filius consulis ducem hostium hasta transfixit.

γ) Adulescens fortior hoste armis eum spoliavit.

δ) Ille confisus viribus suis et cupididate pugnandi permotus in certamen ruit et hostes fugavit.

ε) Consul filium suum supplicio capitis adfecit.

11. Congrediamur... antecellat: Nα δικαιολογήσετε την έγκλιση εκφοράς της κύριας πρότασης της περιόδου.

12. Congrediamur... antecellat: Nα μετατρέψετε τον ευθύ λόγο της περιόδου σε πλάγιο χρησιμοποιώντας ως πρόταση εξάρτησης μία πρόταση που να ταιριάζει στο νόημα του κειμένου.

13. Edixit ut omnes pugna abstinerent: Nα μετατραπεί ο πλάγιος λόγος σε ευθύ.

14. H πρόταση “ut singularis proelii eventu cernatur” είναι: α) χρονική β) συμπερασματική γ) τελική δ) βουλητική

15. O τύπος “opera” στην τελευταία περίοδο του κειμένου συντακτικώς είναι: α) αφαιρετική του μέσου β) αφαιρετική του τρόπου γ) αφαιρετική του χρόνου δ) αφαιρετική της ιδιότητας

16. H υποτακτική της πλάγιας ερωτηματικής πρότασης του κειμένου είναι χρόνου ενεστώτα διότι: α) δηλώνεται το υστερόχρονο και η δευτερεύουσα εξαρτάται απο ρήμα αρκτικού χρόνου. β) δηλώνεται το σύγχρονο και η δευτερεύουσα εξαρτάται απο ρήμα αρκτικού χρόνου. γ) δηλώνεται το προτερόχρονο και η δευτερεύουσα εξαρτάται απο ρήμα αρκτικού χρόνου.

2

δ) δηλώνεται το προτερόχρονο και η δευτερεύουσα εξαρτάται απο ρήμα ιστορικού χρόνου. ε) δηλώνεται το υστερόχρονο και η δευτερεύουσα εξαρτάται απο ρήμα ιστορικού χρόνου. στ) δηλώνεται το σύγχρονο και η δευτερεύουσα εξαρτάται απο ρήμα ιστορικού χρόνου.

ΜΑΘΗΜΑ XXΧΙΙ LECTIO ALTERA ET TRICESIMAΕΝΑΣ ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

1. Να εντοπίσετε τα προσηγορικά ονόματα της α΄ κλίσης που απαντούν μόνο στον πληθυντικό αριθμό (pluralia tantum).

2. Να γράψετε τη γενική και δοτική πτώση ενικού και πληθυντικού αριθμού των αρσενικών προσηγορικών ονομάτων της γ΄ κλίσης.

3. omnes cruciatus, salute vestra, meam mentem, tantas dimicationes: Να κλιθούν κατά ζεύγη στον αριθμό που δίνονται.

4. multas, fortissimorum, parvi: Να σχηματίσετε και στους τρεις βαθμούς τα αντίστοιχα επιρρήματα των επιθέτων που σας δίνονται.

5. Να αναγνωρίσετε γραμματικώς τις αντωνυμίες του κειμένου. Να τις μεταφέρετε , πλην των προσωπικών, στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού και στα τρία γένη.

6. Να κλίνετε τα γερούνδια των παρακάτω ρημάτων: iaceo, accedo, propono, obicio.

7. Να κλίνετε την προστακτική ενεστώτα και μέλλοντα των ρημάτων “imitor” και “intueor”.

3

8. Να κλίνετε την προστακτική ενεστώτα και μέλλοντα των ρημάτων “obicio” και “administro”.

9. proponebam: Να γράψετε το ίδιο πρόσωπο σ’ όλους τους χρόνους της ορι-στικής και υποτακτικής στην παθητική φωνή.

10. potui, reliquerunt: Να κλίνετε την υποτακτική παρατατικού των ρημάτων στη φωνή που βρίσκονται.

11. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις, αφού μεταφέρετε τα ρήματα στα υπόλοιπα πρόσωπα του ενικού και πληθυντικού αριθμού της οριστικής του μέλλοντα και του παρακειμένου και κάνετε τις απαραίτητες τροποποιήσεις: α) Quas ego mihi proponebam.

β) Mentem meam conformabam.

12. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις, αφού μεταφέρετε όλους τους κλιτούς τύπους στον αντίθετο αριθμό, οπου είναι δυνατόν: α) Pleni exemplorum sunt libri, plenae exemplorum voces sapientium sunt.

β) Haec iacerent in tenebris.

γ) Imagines fortissimorum virorum scriptores et Graeci et Latini nobis reli-querunt.

δ) Eas ego, cupidus bene gerendi rem publicam, semper mihi proponebam.

ε) Sic me pro salute vestra in tantas dimicationes obicere potui.

13. quae iacerent in tenebris onmia: Να δικαιολογήσετε την υποτακτική της πρότασης.

14. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε αυτές που δεν είναι τύποι γερουνδίου: α) arbitrando, oppugnandum, colendam, gerendi, ducendo. β) intuendum, imitandi, colendis, administrando, spectandum. γ) scribendi, legendo, amandorum, consulendum, navigando.

15. Να συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτική λειτουργία των λέξεων που δίνονται. α) libri είναι …….……. στο…………………. β) exemplorum είναι γενική…………από το………… γ) nobis είναι ……………στο………………… δ) administrandi είναι γενική……………….στο ……… ε) mentem είναι ……………………στο……………

4

στ) semper είναι ……………… ………………………… ζ) cogitando είναι αφαιρ. ……………… από ……………. η) pro salute είναι εμπρόθ. ………………………………… θ) mortis είναι γενική………………… από…….……… ι) parvi είναι γενική της ……………… στο ………….

16 Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει λάθος. α) cruciatus είναι ονομαστική ή αιτιατική; β) parvi είναι ονομαστική πληθ. ή γενική ενικού; γ) quam είναι αντωνυμία ή επίρρημα; δ) colendo είναι δοτική ή αφαιρετική; ε) tot είναι αντωνυμία ή επίρρημα; στ) excellentes είναι μετοχή ή επίθετο; ζ) vestra είναι προσωπική ή κτητική αντωνυμία; η) tenebris είναι πρωτόκλιτο ή δευτερόκλιτο ουσιαστικό; θ) iacerent είναι ρήμα α΄ ή β΄ συζυγίας; ι) obicere είναι ρήμα β΄ ή γ΄ συζυγίας;

17. Να σημειώσετε Σωστό ή Λάθος α) plenae είναι κατηγορούμενο στο “voces β) quae είναι υποκείμενο στο “iacerent”. γ) litterarum είναι γενική αντικειμενική στο “lumen”. δ) ad intuendum είναι εμπρόθ. γερούνδιο του σκοπού. ε) quas είναι έμμεσο αντικ. στο “proponebam”. στ) colendo είναι δοτική (γερουνδίου) του τρόπου. ζ) laudem είναι υποκ. στο γερούνδιο “expetendo”. η) corporis είναι γενική αντικειμ. στο “cruciatus”. θ) pericula είναι υποκείμενο στο “ducendo”. ι) parvi είναι γενική της ιδιότητας από το “esse”.

5

ΜΑΘΗΜΑ XXXIV LECTIO QUARTA ET TRICESIMAΟ ΣΚΙΠΙΩΝΑΣ Ο ΑΦΡΙΚΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΛΗΣΤΑΡΧΟΙ

2. clara voce, deis immortalibus: Να κλιθούν τα ουσιαστικά μαζί με τα επίθετα που τα συνοδεύουν στον αριθμό που βρίσκονται.

2. complures: Να κλίνετε το επίθετο στον πληθυντικό αριθμό του ουδετέρου γένους.

3. clara, sanctum: Να σχηματίσετε και τους τρεις βαθμούς των αντίστοιχων επιρρημάτων.

4. haec, quod, ipsum: Να μεταφέρετε τις αντωνυμίες στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού και στα τρία γένη.

5. Να εντοπίσετε τα ρήματα της κατηγορίας του “capio”. Να κλίνετε την οριστική ενεστώτα και την υποτακτική παρατατικού της παθητικής φωνής.

6. Να γράψετε τους ονοματικούς τύπους των παρακάτω ρημάτων στη φωνή που σας δίνονται: conlocavit, solent, posuissent.

7.rettulerunt: Να κλίνετε τις προστακτικές ενεστώτα και μέλλοντα στην ενεργητική και παθητική φωνή.

8. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις αφού μεταφέρετε τα ρήματα στα υπόλοιπα πρόσωπα του ενικού και πληθυντικού αριθμού της οριστικής του ενεστώτα και του μέλλοντα και κάνετε τις απαραίτητες τροποποιήσεις: α) is fores reserari eosque intromitti iussit.

β) illi domum reverterunt.

6

9. Να αναγνωρίσετε τα σουπίνα του κειμένου salutatum και auditu και να τα αντικαταστήσετε από εμπρόθετο γερούνδιο. 10. Να μετατρέψετε την πρώτη από τις δύο προτάσεις της κάθε περιόδου σε απόλυτη αφαιρετική. α) Quod ut animadverterunt, ianuae appropinquaverunt.

β) Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari iussit.

γ) Cum ante vestibulum dona posuissent, domum reverterunt.

11. abiectis armis: Να αναλύσετε τη μετοχή με δευτερεύουσα χρονική πρόταση εισαγόμενη με τον ιστορικό-διηγηματικό cum.

12. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες: α) legum, ventum, oratum, conscriptum. β) totum, tenerum, ductum, clarum. γ) datum, militum, positum, abiectum. δ) fructu, manu, senatu, auditu.

13. mitto, lego, eo, venio, teneo, audio, sum, expecto, redeo, accipio: Ποια από τα παραπάνω ρήματα μπορούν να συνοδεύονται από αιτιατική σουπίνου, προκειμένου να δηλωθεί ο σκοπός της κίνησης;

16. Να σχηματίσετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων στα οποία ανήκουν τα παρακάτω σουπίνα: abiectum, relatum, reversum, expulsum, victum161, conditum, petitum, doctum, receptum, debitum.

17. Nα συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτική λειτουργία των λέξεων ή των προτάσεων που δίνονται. α) praedonum είναι γενική ………… στο……………………………. β) captum είναι ………… που δηλώνει …………………………. γ) venisse είναι ………… απαρ. ως……………… στο ………… δ) eos είναι …………………….στο ………………………... ε) cum existimasset είναι δευτερεύουσα …………….. πρόταση. στ) Quod ut… ani- madverterunt είναι δευτ. …………….. πρόταση. ζ) ianuae είναι ……………… στο …………………………..….. η) voce είναι αφαιρετική του ……… που προσδιορίζει το …… θ) virtutem είναι …...……… στο………………………………….. ι) intromitti είναι …….απαρ. ως…………στο …………….………

18. Να αντικαταστήσετε τα παθητικά απαρέμφατα από ενεργητικά και να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές. Is fores reserari eosque intromitti iussit.

19. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και να δηλώσετε το ποιητικό αίτιο. α) Tum Scipio praesidium domesticorum in tecto conlocavit.

β) Quod (= id) ut praedones animadverterunt…

7

γ) Cum ante vestibulum dona posuissent…

δ) Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt… 20. Να σχηματίσετε ρήματα σύνθετα του “fero” με τις προθέσεις cum, de, ad, ob, trans και το πρόθεμα red- και να γράψετε τους αρχικούς τους χρόνους.

21. Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει λάθος. α) complures είναι θετικός ή συγκριτικός βαθμός; β) ipsum είναι οριστική ή δεικτική αντωνυμία; γ) praesidium είναι αιτιατική ενικού ή γενική πληθυντικού; δ) ianuae είναι γενική ή δοτική; ε) admiratum είναι μετοχή ή σουπίνο; στ) haec είναι ονομαστική ή αιτιατική; ζ) quae είναι αόριστη ή αναφορική αντωνυμία;

22. Να σημειώσετε την ένδειξη Σωστό- Λάθος α) cum… esset είναι δευτ. χρονική πρόταση. β) praedonum είναι γενική διαιρετική στο “duces”. γ) cum... existimasset είναι δευτ. χρονική πρόταση. δ) quod ut praedones aminadverterunt είναι δευτ. αναφορική πρότ ε) adiectis είναι γνήσια αφαιρ. απόλ., χρονική μετοχή. στ) se είναι υποκ. στο “venisse”, (ταυτοπροσωπία). ζ) cum... posuissent είναι χρονική πρόταση (σύγχρονο). η) intromitti είναι τελ. απαρ. αντικ. στο “iussit”.θ) praedones είναι υποκείμενο στο “solent”. ι) deis είναι έμμεσο αντικ. στο “consecrare”.

23. Να συνδέσετε τους αριθμούς της στήλης Α΄ με τα γράμματα της στήλης Β΄. Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει.

Α Β

1) abiectis α) σουπίνο γ΄ συζυγίας 2) postes β) ημιαποθετικό ρήμα γ΄ συζυγίας 3) solent γ) απαρέμφατο παθ. ενεστ. γ΄ συζυγίας 4) armis δ) σουπίνο α΄ συζυγίας 5) reserari ε) μετοχή παθ. παρακειμένου 6) reverterunt στ) αρσενικό ουσ. της γ΄ κλίσης 7) admiratum ζ) αποθετικό της α΄ συζυγίας 8) intromitti η) απαρέμφατο παθ. ενεστ. α΄ συζυγίας 9) captum θ) θηλυκό ουσ. της γ΄ κλίσης 10) fores ι) ημιαποθετικό ρήμα β΄ συζυγίας ια) ουδέτερο ουσ. της β΄ κλίσης

24. Να συνδέσετε τα ρήματα της στήλης Α΄ με τα σουπίνα της στήλης Β΄.

Α Β α) pario 1) fictum β) figo 2) collatum γ) fundo 3) apertum

8

δ) fingo 4) vinctum ε) vivo 5) peritum στ) confero 6) partum ζ) venio 7) fusum η) aperio 8) ventum θ) pereo 9) fixum ι) vincio 10) victum ια) sedeo 11) sensum ιβ) tundo 12) tentum ή tensum ιγ) sentio 13) sessum ιδ) tendo 14) tusum

25. Να συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει: Α Β

1) haec α) αντικείμενο σε σουπίνο 2) domum β) αφαιρετική του τρόπου 3) auditu γ) αιτιατική του σκοπού 4) Scipioni δ) υποκείμενο μετοχής 5) voce ε) υποκείμενο ρήματος 6) domestici στ) αιτιατική της κίνησης σε τόπο 7) eos ζ) έμμεσο αντικείμενο ρήματος 8) armis η) άμεσο αντικείμενο ρήματος 9) captum θ) αφαιρετική της αναφοράς 10) se ι) αντικείμενο απαρεμφάτου ια) υποκείμ. απαρ. (ετεροπροσ.)

26. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τη σημασία τους στη στήλη Β΄. Τέσσερα στοιχεία της στήλης Β΄ περισσεύουν: Α Β 1) praedo α) ανοίγω 2) forte β) φιλώ 3) praesidium γ) λεία 4) abicio δ) παραστάδα 5) resero ε) φρουρά 6) pono στ) προσκυνώ 7) osculor ζ) τυχαία 8) vestibulum η) ληστής 9) sanctus θ) ρίχνω μακριά 10) ianua ι) τοποθετώ ια) είσοδος ιβ) ιερό ιγ) πόρτα ιδ) ιερός

27. Να τοποθετήσετε τoυς παρακάτω τύπους στον πίνακα και να συμπληρώσετε τον αντίστοιχο τύπο στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής: venisse, rettulerunt, intromitti, posuissent, reverterunt.

Ενεστώτας ΠαρακείμΠαρατατικός ΥπερσυντΜέλλοντας Συντελ. μέλ.

9

ΜΑΘΗΜΑ XXXVI LECTIO SEXTA ET TRICESIMAΜΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΩΡΟΔΟΚΙΑΣ

1. magnum pondus, ineptae legationis: Να κλιθούν τα ουσιαστικά μαζί με τα επίθετα που τα συνοδεύουν στον αριθμό που βρίσκονται.

2. magnum: Να κλίνετε το επίθετο στο συγκριτικό βαθμό και στους δύο αριθμούς του ουδετέρου γένους.

3. facilius: Να σχηματίσετε τους δύο άλλους βαθμούς του επιρρήματος.

4. quodam, ille, eis: Να μεταφέρετε τις αντωνυμίες στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού και στα τρία γένη.

5. praebuit, venerunt: Να γράψετε τους ονοματικούς τύπους των ρημάτων στη φωνή που βρίσκονται.

6. attulissent, fieri: Να κλίνετε τις προστακτικές ενεστώτα και μέλλοντα στην ενεργητική και παθητική φωνή.

7. posset, malle: Να γράψετε το β΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής και υποτακτικής όλων των χρόνων.

8. Narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare.: Να δηλώσετε την απαγόρευση με τους τρόπους που γνωρίζετε.

10

9. Να αναγνωρίσετε τον συντακτικό ρόλο των λέξεων του κειμένου που βρίσκονται σε πτώση γενική.

10. Να αντικαταστήσετε το σουπίνο από τελική πρόταση: α) Dominus servos misit agros cultum.

β) Senatus duo legiones mittet auxilium sociis latum.

γ) Exercitus in castra venit ea defensum

δ) Hostes eos viros mittunt istud scelus factum.

11. Cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent: Να μετατρέψετε τη δευτερεύουσα πρόταση σε μετοχική. 12. Nα συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτική λειτουργία των λέξεων ή των προτάσεων που δίνονται. α) frugalitate είναι ………… στο …………………………………. β) contemnere είναι ………… απαρ., ως ………… στο …………… γ) die είναι αφαιρετική του ………………………………… δ) assidentem είναι …………… μτχ. από το ……………………… ε) eis είναι …………….. στο ……………………………… στ) eius είναι γενική …………….. από το …………………… ζ) auri είναι γενική …………………. από το ………………. η) risu είναι αφαιρ. του ……….. που προσδιορίζει το …….. θ) fieri είναι …...……… στο …………………………..……. ι) vinci είναι ……. απαρ. ως ………… στο ………………….

13. Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει λάθος. α) quo είναι αντωνυμία ή σύνδεσμος; β) facilius είναι επίθετο ή επίρρημα; γ) quodam είναι αρσενικού ή ουδετέρου γένους; δ) spectandum είναι γερούνδιο ή γερουνδιακό; ε) cenantem είναι μετοχή ή επίθετο; στ) pondus είναι ονομαστική ή αιτιατική; ζ) ineptae είναι ενικός ή πληθυντικός αριθμός;

14. Να σημειώσετε την ένδειξη Σωστό - Λάθος α) quo facilius… posset είναι δευτ. αναφορική πρόταση. β) se είναι άμεσο αντικ. στο “praebuit”. γ) spectandum είναι κατηγ. προσδ. στο “se”. δ) cenantem είναι τροπική μετοχή. ε) auri είναι γενική του περιεχομένου. στ) eo είναι αντικείμενο στο “uteretur”. ζ) cum… attulissent είναι χρον. πρόταση (σύγχρονο). η) malle είναι τελ. απαρ. αντικ. στο “narrate”. θ) ministri είναι υποκείμενο στο “narrate”. ι) locupletibus είναι αντικ. στο “imperare”.

11

ΜΑΘΗΜΑ XXXVII LECTIO SEPTIMA ET TRICESIMAH KATAPA TΩΝ EMΦYΛIΩΝ ΠOΛEMΩΝ

1. casus aliqui: Να κλιθούν μαζί και στους δύο αριθμούς.

2. Να ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι αφού μεταφερθούν τα ρήματα των κυρίων προτάσεων στο αντίστοιχο πρόσωπο της οριστικής υπερσυντελίκου στη φωνή που βρίσκονται και γίνουν οι απαραίτητες τροποποιήσεις στις δευτερεύουσες προτάσεις, ώστε οι νέες περίοδοι να είναι νοηματικώς και συντακτικώς αποδεκτές. α) Filio Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito.

β) Ego non desisto omnia facere, quae ad concordiam pertineant.

γ) In eum locum res deducitur, ut omnes, victores et victi, in periculo magno simus. δ) Belli civilis exitus talis est, ut nemo victor sit.

ε) Tantus furor omnes invasit, ut pugnare cupiant.

3. Τι μορφή θα πάρει στον ευθύ λόγο ο εξαρτημένος υποθετικός λόγος του κειμένου;

4. O τύπος “civili” είναι: α) δοτική ενικού αρσ. γένους. β) αφαιρετική ενικού αρσ. γένους. γ) δοτική ενικού θηλ. γένους. δ) αφαιρετική ενικού θηλ. γένους. ε) δοτική ενικού ουδ. γένους. στ) αφαιρετική ενικού ουδ. γένους.

5. O τύπος “bello” του κειμένου συντακτικώς είναι: α) δοτική της αναφοράς. β) αφαιρετική του τρόπου. γ) δοτική του ποιητικού αιτίου. δ) αφαιρετική της ιδιότητας. ε) αφαιρετική συγκριτική. στ) δοτική κατηγορηματική του σκοπού. 6. Οι συμπερασματικές προτάσεις στη Λατινική είναι δυνατόν να εκφέρονται με υποτακτική παρακειμένου όταν:

12

α) το ρήμα της πρότασης από την οποία εξαρτώνται βρίσκεται σε χρόνο αρκτικό. β) το ρήμα της πρότασης από την οποία εξαρτώνται βρίσκεται σε χρόνο ιστορικό. γ) το ρήμα της πρότασης από την οποία εξαρτώνται βρίσκεται σε αρκτικό χρόνο και κατά την άποψη του ομιλητή το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο. δ) το ρήμα της πρότασης από την οποία εξαρτώνται βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο και κατά την άποψη του ομιλητή το αποτέλεσμα θεωρείται πράξη ολοκληρωμένη στο παρελθόν.

7. Να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης με τις σημασίες που δίδονται στη B΄ στήλη αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λέξης της Α΄ στήλης. Α Β 1) casus παύω, σταματώ 2) salvus τύχη, τυχαίο περιστατικό 3) nequeo καθιστώ, κάνω 4) impotens σώος 5) reddo κάνω το χατίρι κάποιου 6) equidem εξαναγκάζω 7) cogo ανάγκη 8) necessitas ανίκανος να κυριαρχηθεί, αχαλίνωτος 9) …………………. …………………..………………….. 10) ………………… ………………………………..…….. 8. Βάσει του κειμένου να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης με τους συντακτικούς όρους της B΄ αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λέξης της A΄ στήλης. Στη B΄ στήλη υπάρχουν τέσσερις όροι των οποίων δεν δίδεται η αντίστοιχη λέξη. Α Β 1) res επιθετικός προσδιορισμός 2) salvi υποκείμενο 3) dicere κατηγορηματικός προσδιορισμός 4) bello παράθεση 5) bellorum γενική αντικειμενική 6) civilium αφαιρετική του μέσου 7) auxilio αντικείμενο αφαιρετική συγκριτική κατηγορούμενο γενική υποκειμενική γενική κτητική 9. O εξαρτημένος υποθετικός λόγος του κειμένου στον ευθύ λόγο θα είχε την ακόλουθη μορφή: α) Nisi qui deus subveniat, salvi esse nequeamus. β) Nisi qui deus subvenerit, salvi esse nequimus.

13

ΜΑΘΗΜΑ XXXVIII LECTIO DUODEQUADRAGESIMAΗ ΜΟΙΡΑ ΤΗΣ ΚΑΙΚΙΛΙΑΣ

1.more prisco, omen nuptiale, sacello quodam, aliqua vox, mea sede, hoc dic-tum, res ipsa: Να κλιθούν τα επίθετα και οι αντωνυμίες μαζί με το ουσιαστικό που συνοδεύουν στον αριθμό που βρίσκονται.

2. longa: Να σχηματίσετε και στους τρεις βαθμούς του αντίστοιχου επιρρήματος του επιθέτου που σας δίνεται.

3. standi: Να αναγνωρίσετε γραμματικώς τον τύπο και να τον κλίνετε.

4. mortua est, persedebat: Να κλίνετε την υποτακτική παρατατικού των ρημάτων στη φωνή που βρίσκονται.

5. Να κλίνετε την προστακτική ενεστώτα και μέλλοντα των ρημάτων “duco” και “facio”.

6. Να συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτική λειτουργία των λέξεων που δίνονται. α) uxor είναι …….……. στο ……………………………. β) sororis είναι γενική ………… από το …………………… γ) vox είναι …………… στο …………………………… δ) standi είναι γενική ………………. στο ………………… ε) proposito είναι …………………… στο ……………………. στ) fessa είναι ……………… ……………………………… ζ) mora είναι αφαιρ. ……………… από …………………. η) paulo είναι αφαιρ. .…………… από ……………… …... θ) quam είναι ………………… στο …….………………… ι) dum vixit είναι δευτ. ………… πρόταση που εκφράζει το ……..

7. Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει λάθος. α) omen είναι ονομαστική ή αιτιατική; β) filiae είναι γενική ή δοτική ενικού; γ) quam είναι αντωνυμία ή επίρρημα; δ) proposito είναι δοτική ή αφαιρετική; ε) post είναι πρόθεση ή επίρρημα;

14

στ) congruens είναι μετοχή ή επίθετο; ζ) mea είναι προσωπική ή κτητική αντωνυμία; η) aliqua είναι επιθετική ή ουσιαστική αντωνυμία; θ) standi είναι γερούνδιο ή γερουνδιακό; ι) mora είναι ονομαστική ή αφαιρετική ενικού;

8. Βάσει του κειμένου να σημειώσετε την ένδειξη Σωστό - Λάθος α) more είναι αφαιρετική του οργάνου. β) omen είναι υποκείμενο στο “petit”. γ) nocte είναι αφαιρετική του χρόνου. δ) proposito είναι αντικείμενο στο “congruens ε) ut… cederet είναι δευτερεύουσα τελική πρότασηστ) fessa είναι αιτιολογική μτχ. (σύγχρονο). ζ) tibi είναι έμμεσο αντικ. στο “cedo”. η) paulo post είναι εμπρόθ. προσδ. του χρόνου. θ) quam είναι υποκείμενο στο “vixit ι) multum είναι επιρρηματικός προσδ. του τρόπου.9. Nα δηλώσετε τη χρονική βαθμίδα που εκφράζουν οι παρακάτω δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις, σημειώνοντας την ένδειξη Χ στο οικείο πλαίσιο: α) Dum more prisco omen petit filiae sororis, ipsa fecit omen. Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο β) Expectabat dum aliqua vox congruens proposito audiretur. Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο γ) Quam Metellus, dum vixit, multum amavit. Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο δ) Ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere... Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο ε) Cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissennt, vultum risu solvit. Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο στ) Atilius Regulus, cum Poenos in Africa funderet, ad senatum scripsit. Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο ζ) Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces ad eum vene-runt. Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο η) Quod, ut praedones animadverterunt, ianuae appropinquaverunt. Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο θ) Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari iussit. Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο ι) Cum ante vestibulum dona posuissent, domum reverterunt. Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο ια) Is cum aliquando castris abiret, edixit… Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο ιβ) Consul, cum in castra revertisset, adulescentem morte multavit. Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο ιγ) Cum Octavianus Romam rediret, homo quidam ei occurrit corvum tenens. Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο ιδ) Quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat... Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο ιε) Plato, cum eum fugitivum esse cognovisset, hominem comprehendit. Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο ιστ) Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset, devertit ad Pacuvium. Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο

15

ιζ) Cum omnes recentem esse dixissent, inquit… Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο ιη) Cum Nasica ad Ennium venisset eique ancilla dixisset eum domi non esse, Nasica sensit illam domini iussu id dixisse. Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο ιθ) Ego cum te quererem, ancillae tuae credidi te domi non esse. Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο κ) Cum lacrimae suae vincerent prorumperentque, egrediebatur. Σύγχρονο Προτερόχρονο Υστερόχρονο

11 Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα του κειμένου και να σημειώσετε την Σωστό - Λάθος α) Caecilia in sacello quodam cum sua filia persedebat. β) Puellae apud antiquos Romanos omen nuptiale petebant. γ) Caecilia puellaque vocem dei expectabant. δ) Caecilia puellam rogavit ut illi loco cederet. ε) Puella longa mora standi fessa erat. στ) Caecilia puellae sua sede cedere nolebat ζ) Paulo post res ipsa fidem ominis confirmavit. η) Postquam Metellus mortuus est, Caecilia iam libera erat.

12. Να συνδέσετε τους αριθμούς της στήλης Α΄ με τα γράμματα της στήλης Β΄. Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει.

Α Β

1) ipsa α) αόριστη αντωνυμία 2) petit β) δεικτική αντωνυμία 3) sibi γ) προσωπική αντωνυμία β΄ προσώπου 4) quodam δ) κτητική αντωνυμία 5) persedebat ε) ρήμα γ΄ συζυγίας 6) tibi στ) ρήμα α΄ συζυγίας 7) hoc ζ) προσωπική αντωνυμία γ΄ προσώπου 8) cederet η) οριστική αντωνυμία 9) more θ) ρήμα β΄ συζυγίας 10) mea ι) ουσιαστικό γ΄ κλίσης ια) ρήμα γ΄ συζυγίας

13. Να τοποθετήσετε τoυς παρακάτω τύπους στον πίνακα και να συμπληρώσετε τον αντίστοιχο τύπο στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής: petit, persede-bat, audiretur, cederet, mortua est.

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείμ. Υπερσυντ. Συντελ. μέλ.

16

ΜΑΘΗΜΑ XL LECTIO QUADRAGESIMAΑΚΛΟΝΗΤΗ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΙΣ ΑΠΕΙΛΕΣ

ΤΟΥ ΔΙΚΤΑΤΟΡΑ

1. corpore infirmo: Να κλιθεί το ουσιαστικό μαζί με το επίθετο στο συγκριτικό βαθμό και στους δύο αριθμούς.

2. celerrime: Να γράψετε τους υπόλοιπους βαθμούς του επιρρήματος.

3. Να μεταφέρετε τις αντωνυμίες του κειμένου, πλην των προσωπικών, στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού και στα τρία γένη.

4. ire: Να γράψετε τα απαρέμφατα όλων των χρόνων και να κλίνετε τη μετοχή του ενεστώτα στον ενικό και πληθυντικό αριθμό.

5. noluit: Να γράψετε το ίδιο πρόσωπο στην υποτακτική όλων των χρόνων και να κλίνετε την προστακτική ενεστώτα και μέλλοντα.

6. audebat, instaret: Να κλίνετε την υποτακτική του μέλλοντα των ρημάτων στη φωνή που σας δίνονται.

7. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις, αφού μεταφέρετε όλους τους κλιτούς τύπους στον αντίθετο αριθμό. Να μη θίξετε τους τύπους εκείνους που αν μετασχηματιστούν, προκύπτουν προτάσεις νοηματικώς εσφαλμένες: α) Solus augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit.

β) Licet mihi ostendas agmina militum, licet mortem miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium.

γ) Etsi senex et corpore infirmo sum, semper tamen meminero urbem a Mario conservatam esse.

8. occupata urbe: Να μετατρέψετε τη μετοχή σε δευτερεύουσα πρόταση.

9. quam celerrime: Να αποδώσετε στα αρχαία Eλληνικά την επίταση των επιρρημάτων του υπερθετικού βαθμού.

10. interrogatus: Να μετατρέψετε τη μετοχή σε δευτερεύουσα πρόταση.

17

11. cum Sulla ei instaret, dixit: Να μετατρέψετε τη δευτερεύουσα χρονική πρόταση σε μετοχική.

12. meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse: Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική. . 13. Να συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτική λειτουργία των λέξεων ή προτάσεων που δίνονται. α) urbe είναι …….……. στη ……………………………. β) armatus είναι ………… στο ……………………………… γ) hostis είναι …………… στο …………………………… δ) voluntati είναι ………………. στο ………………………… ε) augur είναι …………………… στο …………………… στ) dicere είναι ……………… απαρ., ως ………………….. ζ) ei είναι ……………… στο ………………………… η) a Mario είναι εμπρόθ. προσδ. του ………………………... θ) militum είναι γενική του ………………… από το …….… ι) corpore είναι αφαιρετική της ……………… στο ………..

14. Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει λάθος. α) senatum είναι ουσιαστικό β΄ ή δ΄ κλίσης; β) quam είναι αντωνυμία ή επίρρημα; γ) quin etiam είναι σύνδεσμος ή επίρρημα; δ) licet είναι σύνδεσμος ή απρόσωπο ρήμα; ε) infirmo είναι αρσενικού ή ουδετέρου γένους; στ) nemo είναι αόριστη ουσ. ή επιθ. αντωνυμία; ζ) quibus είναι αρσενικού ή ουδετέρου γένους;

15. Να σημειώσετε την ένδειξη Σωστό - Λάθος α) occupata είναι γνήσια αφαιρ. απόλ., χρονική μτχ. β) armatus είναι επιρρ. κατηγορούμενο του τρόπου. γ) voluntati είναι δοτική αντικειμενική στο “obviam”. δ) solus είναι κατηγορ. προσδ. στο “augur”. ε) minitans είναι τροπική μετοχή (υστερόχρονο). στ) mihi είναι άμεσο αντικ. στο “ostendas”. ζ) hostem είναι κατηγορούμενο στο “Marium”. η) corpore είναι αφαιρετική της ιδιότητας. θ) Romam είναι παράθεση στο “Romam”. ι) Italiam είναι αντικ. στο “conservatam esse”.

16. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα του κειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη Σωστό ή Λάθος α) Post suam victoriam Marius Romam rediit. β) Sulla patribus institit γ) Omnes Sullam timebant praeter Q. M. Scaevolam. δ) Sulla dictatore plurimi cives proscriptionibus morte multati erant. ε) Etsi Sulla auguri mortem minitaretur, is tamen sententiam dicere negavit. στ) Licet Q. Mucius senex esset, tamen Marium hostem iudicavit. ζ) Marius quondam Italiam conservavit.

18

17. Να συνδέσετε τους αριθμούς της στήλης Α΄ με τα γράμματα της στήλης Β΄. Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει. Α Β

1) senatum α) ουσιαστικό γ΄ κλίσης 2) iudicaretur β) επίρρημα 3) interrogatus γ) μτχ. ενεστώτα 4) minitans δ) ελλειπτικό ρήμα 5) instaret ε) υποτακτική παρατ. παθ. φωνής 6) agmina στ) ουσιαστικό της δ΄ κλίσης 7) obviam ζ) σύνδεσμος παραχωρητικός 8) meminero η) υποτακτική παρατ. ενεργ. φωνής 9) licet θ) μτχ. παθητ. παρακειμένου 10) quam ι) αναφορική αντωνυμία ια) επιτατικό επίρρημα

Α Β

1) cum Sulla minitans ei instaret α) δευτ. αναφορική πρόταση 2) cuius voluntati nemo… audebat β) δευτ. τελική πρόταση 3) conservatam esse γ) δευτ. παραχωρητική πρόταση 4) quibus curiam circumsedisti δ) δευτ. εναντιωματική πρόταση 5) dicere ε) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 6) ut C. Marius hostis iudicaretur στ) δευτ. χρονική πρόταση (σύγχρονο) 7) etsi senex… sum ζ) κύρια πρόταση 8) hostis η) τελικό απαρ., αντικείμενο 9) licet mortem miniteris θ) ειδικό απαρ., αντικείμενο 10) hostem ι) δευτ. επιρρ. συμπερ. πρόταση ια) κατηγορούμενο στο αντικείμενο

Α Β

1) conservo α) τολμώ 2) cogo β) οιωνοσκόπος 3) interrogo γ) δεν θέλω 4) augur δ) συγκαλώ 5) iudico ε) ζητώ τη γνώμη κάποιου 6) audeo στ) ψηφίζω 7) nolo ζ) διασώζω 8) minitor η) κηρύσσω, κρίνω 9) ostendo θ) απειλώ 10) insto (+ δοτ.) ι) θυμάμαι ια) απειλώ με θάνατο ιβ) πηγαίνω αντίθετα ιγ) ασκώ πίεση σε κάποιον ιδ) δείχνω 1. Να τοποθετήσετε τoυς παρακάτω τύπους στον πίνακα και να συμπληρώσετε τον αντίστοιχο τύπο στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής: coegerat, aude-bat, noluit, minitans, conservatam esse

Ενεστώτας Μέλλοντας Υπερσυντ.Παρατατικός .Παρακείμ Συντελ. μέλ.

19

ΜΑΘΗΜΑ XLI LECTIO PRIMA ET QUADRAGESIMAΜΙΛΑ ΓΙΑ ΝΑ ΣΕ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ, ΟΧΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΙΛΑΣ1. homo inepte: Να κλιθούν μαζί και στους δύο αριθμούς.

2. Να μεταφέρετε τα επίθετα του κειμένου στους άλλους βαθμούς, στην πτώση, στο γένος και στον αριθμό που βρίσκονται.

3. Να σχηματίσετε τα αντίστοιχα επιρρήματα των επιθέτων του κειμένου στο θετικό βαθμό (πλην του επιθέτου inauditus).

4. Να γραφούν όλοι οι τύποι της προστακτικής των ρημάτων της 2ης συζυγίας του κειμένου στη φωνή του βρίσκονται.

. 5. Να ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού μεταφερθούν οι κλιτοί τύποι στον άλλο αριθμό (στο αντίστοιχο πρόσωπο ή στην αντίστοιχη πτώση), εφόσον αυτό είναι νοηματικώς, συντακτικώς και γραμματικώς δυνατόν: α) Tu proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris, sermone abhinc mul-tis annis iam obsoleto uteris.

β) Tu neminem scire atque intellegere vis, quae dicas. γ) Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis?

δ) Id quod ab illo scriptum est, habe semper in memoria et in pectore.

ε) Tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum.

6. Sed antiquitatem tibi placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit.: Να μετατραπεί ο πλάγιος λόγος σε ευθύ.

7. Να μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο χρησιμοποιώντας την πρόταση “Hic me admonebat” ως πρόταση εξάρτησης: α) Sic vive, ut viri antiqui, sed sic loquere, ut viri aetatis nostrae. β) Id quod a C. Caesare scriptum est, habe semper in memoria et in pectore.

20

γ) Tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum. 8.Πώς μπορεί να εκφρασθεί με διαφορετικό τρόπο η έκφραση “abhinc multis annis”;

9.Να εξετάσετε αν οι παρακάτω χαρακτηρισμοί είναι ορθοί ή εσφαλμένοι και να σημειώσετε την ένδειξη Σωστό-Λάθος α) quae dicas: αναφορική πρόταση β) antiquissimi viri: επεξήγηση γ) his: αφαιρετική συγκριτική δ) cum suis: εμπρόθετος προσδ. της συνοδείας ε) Sicanorum: γενική αντικειμενική στ) Italiam: αντικείμενο του απαρ. “coluisse” ζ) sermone: αντικείμενο του ρήματος “uteris η) quod vis: αιτιολογική πρόταση θ) antiquitatem: αντικείμενο του απαρ. “placere” ι) scopulum: κατηγορούμενο

10. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω περίοδοι ανταποκρίνονται στο νόημα του κειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο: Σωστό - Λάθος α) Curius et Fabricius verbis Sicanorum et Pelasgorum utebantur. β) Horatii, qui antiquiores Curio et Fabricio erant, plane ac dilucide cum suis locuti sunt. γ) C. Gaesar scripsit: “Sic ergo vive, ut viri antiqui, sed sic loquere ut viri aetatis nostrae”. δ) Mater Evandri sermone obsoleto utebatur, non sermone aetatis suae. ε) Adulescens, de quo scriptor narrat, antiquitatem sibi placere dicebat, quod honesta et bona et modesta esset. στ) Caesar admonebat: “Τamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum.” ζ) Philosophus admonet adulescentem vivere sic, ut viri antiqui, sed sic loqui ut viri aetatis suae. η) Sicani et Pelasgi primi coluisse Italiam dicuntur θ) Adulescens, de quo scriptor narrat, semper in memoria et in pectore habebat haec verba: “Sic ergo vive, ut viri antiqui, sed sic loquere ut viri aetatis nostrae.” ι) Curius neminem scire atque intellegere volebat, quae diceret. 11. Η πρόταση “ut consequaris” είναι: α) παραβολική β) χρονική γ) τελική δ) συμπερασματική

Ο τύπος “sermone” συντακτικώς είναι:

α) αφαιρετική του μέσου β) αφαιρετική του τρόπου γ) αφαιρετική της αναφοράς δ) αφαιρετική της ιδιότητας ε) αντικείμενο

21

12. να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης με τους συντακτικούς όρους της B΄ αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λέξης της A΄ στήλης. Στη B΄ στήλη υπάρχουν τέσσερις όροι των οποίων δεν δίδεται η αντίστοιχη λέξη. Α Β 1) antiquissimi viri γενική κτητική 2) his υποκείμενο 3) dilucide επιθετικός προσδιορισμός 4) neminem παράθεση 5) intellegere αφαιρετική του μέτρου 6) bona δοτική προσωπική 7) antiqui αντικείμενο γενική υποκειμενική κατηγορούμενο επιρρ. προσδ. τρόπου αφαιρετική συγκριτική 13. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω χαρακτηρισμοί είναι ορθοί ή εσφαλμένοι και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο. Να δικαιολογήσετε την επιλογή σας στην περίπτωση που θεωρείτε κάτι εσφαλμένο: α) Horatii: γενική ενικού β) verbis: αφαιρετική πληθυντικού γ) sermone: αφαιρετική ενικού δ) annis: δοτική πληθυντικού ε) vis: ονομαστική ενικού στ) homo: ονομαστική ενικού ζ) bona: ονομαστική πληθυντικού η) antiqui: γενική ενικού θ) id: ονομαστική ενικού ι) verbum: ονομαστική ενικού

13. O τύπος “viri” της πρώτης περιόδου του κειμένου είναι: α) δοτική ενικού β) αφαιρετική ενικού γ) γενική ενικού δ) ονομαστική πληθυντικού

14. Η υποτακτική της τελευταίας πρότασης του κειμένου είναι: α) δυνητική β) απορηματική γ) παραχωρητική δ) προτρεπτική ε) ευχετική Να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.

22

ΜΑΘΗΜΑ XLII LECTIO ALTERA ET QUADRAGESIMAΟ ΚΙΚΕΡΩΝΑΣ ΚΑΙ Η ΣΥΝΩΜΟΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΙΛΙΝΑ

1.coniurationem nascentem: Να κλιθούν μαζί και στους δύο αριθμούς.

2. Να μεταφέρετε τα επίθετα του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού και στα τρία γένη των τριών βαθμών, εφόσον αυτό είναι δυνατόν.

3. Να σχηματίσετε και στους τρεις βαθμούς τα αντίστοιχα επιρρήματα των επιθέτων του κειμένου, εφόσον αυτό είναι δυνατόν.

4.dicerent: Να κλιθεί η προστακτική έγκλιση ενεστώτα και μέλλοντα στη φωνή που βρίσκεται το ρήμα.

5. Να εντοπίσετε τους υποθετικούς λόγους του κειμένου, να προσδιορίσετε το είδος τους και να δικαιολογήσετε τον τρόπο εκφοράς τους

6.Να σημειώσετε την ένδειξη Σωστό Λάθος : α) Η αναφορική πρόταση “quo intendit” μολονότι ο λόγος είναι πλάγιος, εκφέρεται με οριστική, διότι θεωρείται ότι η πρόταση λειτουργεί ανεξάρτητα από τον πλάγιο λόγοβ) Οι αναφορικές συμπερασματικές προτάσεις του κειμένου εκφέρονται με υποτακτική ενεστώτα, διότι στην κύρια πρόταση υπάρχει ρήμα αρκτικού χρόνου. γ) Η αναφορική προσδιοριστική πρόταση “quae imminent” εκφέρεται με υποτακτική, διότι εκφράζει κάτι τι υποκειμενικό. δ) Απόδοση στην υπόθεση “si animadvertissem” είναι η υπο- τακτική “dicerent”. Στον υποθετικό λόγο έχουμε συν- δυασμό της υποτακτικής παρατατικού και υπερσυντελίκου. ε) Η πρόταση “qui aluerunt” είναι αναφορική προσθετική, διότι προσδιορίζει το περιεχόμενο ολόκληρης πρότασης. στ) Οι αναφορικές συμπερασματικές προτάσεις εκφέρονται με οριστική.

23

z) Οι αναφορικές τελικές προτάσεις εκφέρονται με υποτα- κτική. η) Ο ζ τύπος “credendo” είναι αφαιρετική γερουνδίου, που δηλώνει τρόπο. θ) Η μετοχή “nascentem” είναι εναντιωματική. ι) Το απαρέμφατο “fore” εξαρτάται από το ρήμα “intellego” και είναι ειδικό απαρέμφατο.

7.Να εξετάσετε αν ο χαρακτηρισμός των λέξεων του κειμένου είναι ορθός ή εσφαλμένος και να σημειώσετε την ένδειξη Σωστό - Λάθος : α) hoc: αφαιρετική ουδετέρου γένους β) sententiis: δοτική πληθυντικού γ) nascentem: αιτιατική ενικού αρσενικού γένους δ) quorum: γενική πληθυντικού ουδετέρου γένους ε) solum: αιτιατική ενικού αρσενικού γένους στ) id : ονομαστική ενικού ουδετέρου γένους ζ) castra: αιτιατική πληθ. ουδετέρου γένους η) pervenerit: γ΄ ενικό οριστικής συντελ. μέλλοντα θ) stultum: αιτιατική ενικού αρσενικού γένους ι) fateatur: γ΄ ενικό υποτακτικής ενεστώτα

8.. H πρόταση “qui non fateatur” είναι: α) αναφορική τελική β) αναφορική συμπερασματική γ) αναφορική αιτιολογική δ) αναφορική υποθετική ε) αναφορική εναντιωματική 9. O πρώτος υποθετικός λόγος του κειμένου εκφράζει: α) υπόθεση ανοικτή β) υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα γ) υπόθεση δυνατή 10. O τύπος “sententiis” του κειμένου συντακτικώς είναι: α) αφαιρετική του μέσου β) αφαιρετική του τρόπου γ) δοτική του ποιητικού αιτίου δ) αφαιρετική του ποιητικού αιτίου ε) δοτική του σκοπού

24

ΜΑΘΗΜΑ XLIII LECTIO TERTIA ET QUADRAGESIMAΗ ΟΡΓΗ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ

1. minaci animo: Να κλιθούν μαζί και στους δύο αριθμούς.

2. Να κλίνετε την προστακτική ενεστώτα και μέλλοντα των ρημάτων “veni”, “viderem” στη φωνή που βρίσκονται. 3. Να ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού μεταφερθούν οι κλιτοί τύποι στον άλλο αριθμό (στο αντίστοιχο πρόσωπο ή στην αντίστοιχη πτώση), εφόσον αυτό είναι νοηματικώς και γραμματικώς δυνατόν: α) Num ad hostem veni et captiva in his castris sum?

β) Qui potuistis populari hanc urbem, quae vos genuit atque aluit? γ) Ego nihil iam pati possum nec diu miserrima futura sum.

δ) In hoc me longa vita et infelix senecta traxit, ut primum exulem deinde hostem te viderem? ε) Nisi ego peperissem, Roma non oppugnaretur.

στ) Nisi filios haberemus, liberae in libera patria mortuae essemus.

ζ) Hos immatura mors aut longa servitus manet.

η) Non vobis ingredientibus fines patriae ira cecidit?

θ) Intra illa moenia domus ac penates mei sunt.

ι) Infesto et minaci animo Romam pervenerant.

4. Να προσδιορίσετε το είδος της μετοχής του κειμένου και να δικαιολογήσετε την πτώση της.

5. Να αναλύσετε με δευτερεύουσα πρόταση τη μετοχή του κειμένου.

6. Να εντοπίσετε τους υποθετικούς λόγους του κειμένου, να προσδιορίσετε το είδος τους και να δικαιολογήσετε τον τρόπο εκφοράς τους.

7.. Ego nihil... aut longa servitus manet.: Να μετατραπεί ο ευθύς λόγος σε πλάγιο. Να χρησιμοποιήσετε ως πρόταση εξάρτησης αυτή που επιβάλλει το νόημα του κειμένου

8. Στα τρία ζεύγη περιόδων που σας δίδονται, να εντοπίσετε τη νοηματική διαφορά μεταξύ των περιόδων καθενός ζεύγους και να δικαιολογήσετε την

25

απάντησή σας. α) Num captiva in castris tuis sum? Nonne captiva in castris tuis sum? β) Num haec terra te genuit atque aluit? Nonne haec terra te genuit atque aluit? γ) Num hoc fecerunt? Nonne hoc fecerunt? 9. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω διμελείς ευθείες ερωτήσεις κάνοντας χρήση όλων των τρόπων με τους οποίους εισάγονται οι προτάσεις αυτές στα Λατινικά: α) Utrum immaturam mortem an longam servitutem mavultis?

β) Utrum mortuus est ille an vivit?

γ) Utrum exercitus noster vicit an victus est?

δ) Utrum vera dicit an mentitur?

ε) Utrum manebit ille an fugiet?

10.Με Βάση το κειμενο να σημειώσετε την ένδειξη Σωστό - Λάθος α) Η πρώτη ευθεία ερώτηση του κειμένου είναι ρητορική και εισάγεται με το “num”, διότι περιμένουμε αρνητική απάντηση. β) “In hoc me longa… te viderem?”: Της ευθείας ερωτήσεως δεν προηγείται ερωτηματικό μόριο, για να δοθεί έμφαση. γ) Η συμπερασματική πρόταση “ut primum… te viderem” εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού, διότι εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου. δ) Η αναφορική πρόταση “quae te genuit” είναι επιθετική προσθετική. ε) Η ευθεία ερώτηση “Qui potuisti populari hanc terram… ?” είναι ερώτηση ολικής άγνοιας. στ) Η ευθεία ερώτηση “Non tibi ingredienti… cecidit?” είναι ερώτηση ολικής άγνοιας. Δεν προηγείται ερωτη- ματικό μόριο, για να δοθεί έμφαση. ζ) Η μετοχή “ingredienti” είναι απόλυτη και γι’ αυτό βρίσκεται σε αφαιρετική πτώση. η) Η πρόταση “Quamvis infesto… perveneras” είναι παραχωρητική. θ) Η χρονική πρόταση “cum in conspectu Roma fuit” εισάγεται με τον διηγηματικό σύνδεσμο “cum”. ι) Ο υποθετικός λόγος “Ergo ego nisi… oppugnaretur” εκφράζει υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα.

11. Να εξετάσετε αν η αναγνώριση των λέξεων του κειμένου είναι ορθή ή εσφαλμένη και να σημειώσετε την ένδειξη Σωστό Λάθος α) veni: β΄ ενικό πρόσ. προστακτικής ενεστώτα β) tuis: αφαιρετική πληθυντικού γ) infelix: ονομαστική ενικού του αρσεν. γένους δ) patriae: γενική ενικού ε) minaci: αφαιρετική ενικού στ) illa: ονομαστική ενικού θηλ. γένους ζ) domus: ονομαστική πληθυντικού η) liberi: ονομαστική πληθ. αρσ. γένους του επιθ. “liber” θ) mors: τριτόκλιτο ουσιαστικό θηλυκού γένους 12. Η ευθεία ερώρηση: “Non tibi ingredienti… cecidit?” του κειμένου:

26

α) εκφράζει μερική άγνοια και εισάγεται με το “non”, γιατί αναμένεται απάντηση αρνητική. β) εκφράζει μερική άγνοια και εισάγεται με τον “non”, γιατί αναμένεται καταφατική απάντηση. γ) εκφράζει ολική άγνοια και εισάγεται με το “non”, γιατί αναμένεται απάντηση καταφατική. δ) εκφράζει ολική άγνοια· δεν προηγείται ερωτηματικκό μόριο για να δοθεί έμφαση.13. Η έκφραση “tibi non succurrit” του κειμένου σημαίνει: α) μου έρχεται κάτι στο μυαλό β) δεν μου έρχεται κάτι στο νου γ) δεν του ήρθε στο νου δ) δεν σου ήρθε στο νου ε) δεν σκέφτηκε 14. Η μετοχή “ingredienti” του κειμένου είναι: α) χρονική β) αιτιολογική γ) εναντιωματική δ) τροπική ε) επιθετική 15. Ο υποθετικός λόγος της τελευταίας περιόδου του κειμένου εκφράζει: α) υπόθεση ανοικτή β) υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα γ) υπόθεση δυνατή 16. Η ευθεία ερώτηση: “Num ad hostem venit…?” του κειμένου: α) εκφράζει μερική άγνοια και εισάγεται με το “num”, γιατί αναμένεται απάντηση αρνητική. β) εκφράζει μερική άγνοια και εισάγεται με το “num”, γιατί αναμένεται καταφατική απάντηση. γ) εκφράζει ολική άγνοια και εισάγεται με το “num”, γιατί αναμένεται απάντηση καταφατική. δ) εκφράζει ολική άγνοια και εισάγεται με το “num”, γιατί αναμένεται απάντηση αρνητική. 17. Να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης με τις σημασίες που δίδο-νται στη B΄ στήλη αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λέξης της Α΄ στήλης. Α Β 1) captivus εξόριστος 2) infelix σύνορο 3) senecta απειλητικός 4) exsul δυστυχισμένος 5) populor εισβάλλω 6) ingredior σύζυγος 7) finis αιχμάλωτος 8) pergo λεηλατώ 9) patior γηρατειά 10) minax οι θεοί του σπιτιού 11) ………………….. …………………… 12) ………………….. ……………………

18. Να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης με τους όρους της

27

B΄ αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λέξης της 4. A΄ στήλης. Στη B΄ στήλη υπάρχουν τέσσερις όροι των οποίων δεν δίδεται η αντίστοιχη λέξη. Α Β 1) infelix υποκείμενο 2) exulem αφαιρετική της ιδιότητας 3) patriae αφαιρετική του τρόπου 4) minaci animo γενική υποκειμενική 5) pati γενική αντικειμενική 6) servitus αντικείμενο κατηγορούμενο επιθετικός προσδιορισμός γενική κτητική κατηγορηματικός προσδιορισμός 19. O τύπος “infesto” του κειμένου είναι: α) δοτική ενικού αρσ. γένους β) αφαιρετική ενικού αρσ. γένους γ) δοτική ενικού ουδ. γένους δ) αφαιρετική ενικού ουδ. γένους 20. Ο υποθετικός λόγος “nisi filium haberem… mortua essem” εκφράζει: α) υπόθεση ανοικτή β) υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα γ) υπόθεση δυνατή

28

ΜΑΘΗΜΑ XLIV LECTIO QUARTA ET QUADRAGESIMAΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΤΥΡΑΝΝΩΝ

1. nulla fides: Να κλιθεί το ουσιαστικό μαζί με το αντωνυμικό επίθετο που το συνοδεύει, στον αριθμό που βρίσκονται.

2. Να γράψετε την ονομαστική και αφαιρετική όλων των θηλυκών ονομάτων της γ΄ κλίσης στον αριθμό που βρίσκονται.

3. inopes: Να κλίνετε το επίθετο και στους δύο αριθμούς στο γένος που βρίσκεται.

4. stabilis: Να σχηματίσετε και τους τρεις βαθμούς του αντίστοιχου επιρρήματος.

5. haec, quis, quem, eis: Να μεταφέρετε τις αντωνυμίες στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού και στα τρία γένη.

6. Να εντοπίσετε τα αντωνυμικά επίθετα του κειμένου και να γράψετε τη γενική και αφαιρετική ενικού και πληθυντικού και στα τρία γένη.

7. Να γράψετε τους ονοματικούς τύπους των παρακάτω ρημάτων στη φωνή που σας δίνονται: potest, referre, metui.

8. coluntur: Να κλίνετε την υποτακτική του παρακειμένου της παθητικής περιφραστικής συζυγίας.

9. fit: Να κλίνετε τις προστακτικές ενεστώτα και μέλλοντα στην ενεργητική και παθητική φωνή.

29

10. exulantem: Να κλίνετε τη μετοχή και στους δύο αριθμούς στο γένος που βρίσκεται. Να δικαιολογήσετε το σχηματισμό της αφαιρετικής του ενικού.

11. Να μετατρέψετε τις πλάγιες προτάσεις του κειμένου σε ευθείες ερωτηματικές. α) quis possit diligere eum.

β) quam fuerint inopes amicorum.

γ) quos fidos amicos habuissem, quos infidos.

12. quodsi forte ceciderunt, tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum: Να εντοπίσετε τον πλάγιο υποθετικό λόγο και να τον μετατρέψετε σε ευθύ, που να εκφράζει υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα στο παρόν.

13. quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem: Να ξαναγράψετε την πρόταση αφού αντικαταστήσετε το ρήμα ferunt με το παθητικό του και επιφέρετε τις απαραίτητες τροποποιήσεις.

14. Nα συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτική λειτουργία των λέξεων ή των προτάσεων που δίνονται. α) tyrannorum είναι γενική …….……. στο ………………………. β) stabilis είναι ………… προσδ. στο ………………..……… γ) tyrannis είναι δοτική ……………………………………… δ) amicitiae είναι δοτική ………………. στο ………………… ε) eis είναι δοτική ………………… στο ………………... στ) se είναι ……………… στο ………………………….. ζ) a quo είναι ……………… στο ………………………….. η) simulatione είναι αφαιρετική του ………………….….….…..... θ) inopes είναι ………………… στο …….…………………. ι) dixisse είναι ………… απαρ. ως ………… στο ……..…… ια) neutris είναι …………………… στο ……..……..……...... ιβ) gratiam είναι …………………… στο ……..……..……...... ιγ) referre είναι ………… απαρ. ως ………… στο ……..…… 15. Να μετατραπούν σε πλάγιες οι παρακάτω ευθείες ερωτήσεις (εξάρτηση πρώτα από το “rogat” και μετά από το “rogavit”). α) Utrum ludis an legis?

β) Utrum pugnemus an fugiamus?

γ) Expectabitisne eum an abibitis?

δ) Ridetne puella an flet?

ε) Utrum nescimus an scimus?

30

στ) Ubi illam statuam vidisti?

ζ) Quis tecum erat?

η) Quis urbem condidit?

θ) Germanosne Romani vicerunt?

ι) Utrum risisti an non?

ια) Manebitne Caesar cum exercitu?

ιβ) Qua via in Galliam ibit?

16. Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει λάθος. α) stabilis είναι ονομαστική ή γενική; β) tyrannis είναι δοτική ή αφαιρετική; γ) amicitiae είναι γενική ή δοτική; δ) eis είναι δοτική ή αφαιρετική; ε) metui είναι απαρέμφατο ή οριστική παρακ.; στ) quos είναι αναφορική ή ερωτηματική αντων.; ζ) quam είναι επίρρημα ή αντωνυμία; η) quodsi είναι σύνδεσμος ή αντωνυμία; θ) dumtaxat είναι επίρρημα ή σύνδεσμος; ι) fuerint είναι οριστική ή υποτακτική; 17. Να σημειώσετε την ένδειξη Σωστό Λάθος : α) benevolentiae είναι δοτική αντικειμενική. β) tyrannis είναι δοτική προσ. του κρίνοντος. γ) amicitiae είναι δοτική του σκοπού. δ) quem είναι υποκ. στο “metuat”. ε) a quo είναι ποιητικό αίτιο. στ) inopes είναι κατηγορούμενο. ζ) amicorum είναι γενική κτητική. η) dixisse είναι ειδ. απαρ. αντικ. στο “ferunt”. θ) se είναι υποκείμενο στο “metui”. ι) fidos είναι αντικ. στο “habuissem”. 18. Να συνδέσετε τους αριθμούς της στήλης Α΄ με τα γράμματα της στήλης Β΄. Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει. Α Β 1) exulantem α) μονοκατάληκτο επίθ. της γ΄ κλίσης 2) neutris β) ερωτηματικό επίρρημα 3) metui γ) μτχ. παθητ. παρακειμένου 4) stabilis δ) ερωτηματική αντωνυμία 5) suspecta ε) μτχ. ενεστώτα 6) inopes στ) αντωνυμικό επίθετο 7) quam ζ) δικατάληκτο επίθ. της γ΄ κλίσης 8) fiducia η) ουσιαστικό της ε΄ κλίσης 9) metuat θ) απαρέμφατο παθ. ενεστώτα 10) fides ι) υποτακτική ενεστώτα ια) ουσιαστικό της α΄ κλίσης

31

19. Να συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει: Α Β

1) esse α) αντικείμενο 2) eum β) επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου 3) metui γ) επιθετικός προσδιορισμός 4) tum δ) επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού 5) quos ε) τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο 6) se στ) κατηγορούμενο 7) fidos ζ) αντικείμενο απαρεμφάτου 8) quam η) υποκείμενο απαρεμφάτου 9) amicos θ) δοτική του σκοπού 10) eis ι) ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο ια) δοτική προσωπική χαριστική 20. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τη σημασία τους στη στήλη Β΄. Τέσσερα στοιχεία της στήλης Β΄ περισσεύουν: Α Β 1) refero α) ταραγμένος 2) suspectus β) αυτοπεποίθηση 3) simulatio γ) φιλία 4) gratia δ) αγάπη, στοργή 5) infidus ε) ανταποδίδω τη χάρη σε κάποιον 6) sollicitus στ) υποκριτικά 7) fiducia ζ) ανταποδίδω 8) caritas η) ύποπτος 9) stabilis θ) ανησυχώ 10) inops ι) εύνοια, χάρη ια) προσποίηση ιβ) ενδεής ιγ) σταθερός ιδ) αβέβαιος, άπιστος

32