MAKETA TELIKH PETKANA: 1 5/11/12 4:18 PM Page 2 · 2015. 10. 26. · προσευχηθεί στην προστάτιδά της, Παναγία των Βλαχερνών, και

MAKETA TELIKH PETKANA:�� 1 5/11/12 4:18 PM Page 2

Πετκάνα



Ιστορικό μυθιστόρημα

Μετάφραση:Ηλίας Σαραγούδας, Σβέτλανα Πέτσιν

Λιλιάνα Χαμπιάνοβιτς-Τζούροβιτς

Πετκάνα


© (Για την ελληνική έκδοση) ΕκδόσειςΚολοκοτρώνη 49, Αθήνα 105 60Τηλ.: 210 3226343 - Fax: 210 3221238e-mail: [email protected]/enploeditions.gr

Α´ έκδοση: Μάιος 2012

ISBN: 978-960-9550-12-3

Τίτλος πρωτοτύπου: PETKAHACopyright © Ljiljana Habjanovic Djurovic


Οσία Παρασκευή.Το ευωδιαστό άνθος της ερήμου

«Θαυμαστός ὁ Θεός ἐν τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ», είναι ο λόγοςτου προφήτη του Θεού. Είναι θαυμαστός σ’ ολόκληρη τηνπλάση, θαυμαστός και σ’ όλα τ’ άλλα πλάσματα, υπέροχοςστον άνθρωπο, ως τέλεια πλάση Του, αλλά είναι ο πλέον θαυ-μαστός από τους πλέον θαυμαστούς και κάλλιστους ανάμε-σα στους υιούς του ανθρώπου – στους αγίους Του. Οι άγιοιτου Θεού είναι ο πλέον ευλογημένος καρπός που γεννιέταιστη γη, εγγύτατος και συγγενικότατος στον ίδιο τον Θεό, καιο Θεός τέτοιους καρπούς σ’ όλες τις εποχές χαρίζει στουςανθρώπους για να τους φωτίζουν και να τους ξεπροβοδίζουνπρος τη σωτηρία από το σκοτάδι του κόσμου, που κείτεταιστο κακό. Οι άγιοι είναι άνθρωποι που τελειοποίησαν τονεαυτό τους, μη θάβοντας στη γη τα δώρα που τους εμπι-στεύθηκε ο Θεός. Με τις ασταμάτητες προσευχές τους καιτην εγρήγορσή τους, τα αύξησαν εργαζόμενοι σκληρά, τηρών-τας το θέλημα του Θεού καθ᾽ όλα. Όπου εκλείπουν οι άγιοιτου Θεού, εκλείπουν και οι πραγματικοί άνθρωποι. Ότανεκλείψει η αγιότητα τότε θα εκλείψει και κάθε ανθρωπιά.

AAννττίί ΠΠρροολλόόγγοουυ -- ΚΚάάπποοιιαα ιισσττοορριικκάά σσττοοιιχχεείίααTου Μητρ. Μαυροβουνίου

& Παραθαλασσίας Αμφιλόχιου

� �

�


Ο Θεός στην κάθε γενιά υψώνει και τοποθετεί «ἐπί τήνλυχνίαν» τους άξιους φωστήρες Του, να φωτίζουν τη σωτη-ρία στους ανθρώπους, και κατά την επίγεια ζωή τους, αλλάακόμα πιο δυνατά και επιτυχώς ύστερα απ’ αυτή. Έτσι καισ᾽ εμάς, τους ορθοδόξους των Βαλκανίων, πριν από δέκααιώνες και πλέον, έστειλε την οσία μητέρα μας Παρασκευή- Πέτκα, ουράνιο άνθρωπο και επίγειο άγγελο. Αυτή τη θαυ-μάσια ευεργέτιδά τους δοξάζουν όλες οι χώρες και οι λαοί,στα Βαλκάνια και σ’ όλη την οικουμένη, οι οποίοι επέλεξαννα ζουν στη γη με τον ουρανό τού Χριστού.

Περί αυτής της οσίας μητέρας, γενικά λίγα είναι γνωστά·οι λεπτομέρειες της γέννησής της, της παιδικής της ηλικίαςκαι της πρώτης νεότητάς της παραμένουν για μας αδιευκρί-νιστες. Το σημαντικότερο γεγονός της ζωής της είναι ότι, νέαακόμα, όλο της το είναι, σώμα και ψυχή, τη νεότητα και τηνομορφιά, προσέφερε ως δώρο στον Θεό, λαμβάνοντας απ’Αυτόν πολύ περισσότερα από «εκατονταπλάσια». Αυτό,όμως, δεν το έπραξε δημόσια, μπροστά στο βλέμμα όλου τουκόσμου, για να λάβει επαίνους από τους ανθρώπους, αλλάμυστικά, ζώντας χρόνια άγνωστη, στις ερημιές των Βαλκα-νίων. Εκεί απομονώθηκε, για χάρη της άσκησης, από τη γενέ-τειρά της, το λιμάνι Επιβάτες, στην όχθη της θάλασσας τουΜαρμαρά, μία μέρα πεζοπορία από την Κωνσταντινούπο-λη. Με δεδομένο ότι ο μεγαλύτερος αδελφός της Ευθύμιος,επίσκοπος της πόλης Μαδύτου, κοιμήθηκε μεταξύ του 989και 996 μ.Χ., εξάγεται το συμπέρασμα ότι και η oσία Παρα-σκευή έζησε στο δεύτερο μισό του 10ου και αρχές του 11ου

αιώνα. Ασκήτευσε στην ερημιά, πρώτα στη Θράκη, στα απροσπέ-

λαστα δάση της και τις απλησίαστες σπηλιές της και κατόπινστις πέτρινες και άνυδρες ερήμους της Παλαιστίνης. Εκείέμεινε, ώσπου ο Θεός την κάλεσε να επιστρέψει στην πατρί-

� �

�


δα· κι εκείνη πρώτα έσπευσε στην Κωνσταντινούπολη για ναπροσευχηθεί στην προστάτιδά της, Παναγία των Βλαχερνών,και μετά επέστρεψε στους Επιβάτες, όπου κανείς πια δεν τηναναγνώριζε. Συνέχισε να ασκητεύει σε πεδιάδες και βουνά…Όταν αποδήμησε εις Κύριον, κάποιοι καλοί άνθρωποι τηνκήδεψαν σαν ξένη, όχι στο νεκροταφείο του χωριού, αλλά εκείόπου τη βρήκε ο θάνατος, κοντά στη θάλασσα.

Το μυστικό, όμως, της αγιοσύνης της, με την οποία πέρα-σε στην αιωνιότητα, ο Θεός το αποκάλυψε στους ανθρώ-πους, λίγο χρόνο μετά από τον θάνατό της. Άρχισε να ευω-διάζει το χώμα και ο τόπος όπου εκείνη είχε κηδευθεί, μεθεϊκό άρωμα, με την παντοτινή και απερίγραπτη ευωδία τουΘεού. Ένας αγιορείτης γέροντας έλεγε ότι, όταν βάδιζε σταδάση των αγιορείτικων «ερήμων», αισθανόταν κάποια ανεί-πωτη ευωδία. Τον ρώτησαν αν είναι το άρωμα των λουλου-διών, των δέντρων και όλων όσα φυτρώνουν εκεί. «Όχι»,λέει, «δεν είναι αυτό από τα φυτά. Εγώ ξέρω τι είναι απότα φυτά κι απ’ τα λουλούδια, αλλά αυτό είναι άλλη ευωδία.Εδώ ζούσαν άνθρωποι του Θεού, περπατούσαν μυστικάμπροστά στον Θεό, και κοιμήθηκαν μυστικά, έτσι που κανείςνα μην το ξέρει, και θάφτηκαν εδώ σ’ αυτό το χώμα. Και τοχώμα δεν μπορεί να αντέξει και να κρατήσει αυτόν τον χεί-μαρρο στα σπλάχνα του αφήνοντας τις ευωδίες της αγιοσύ-νης τους…». Έτσι και το χώμα ξέρει να ευωδιάζει με τηναγιοσύνη των ανθρώπινων οστών… Έτσι ευωδίασαν και ταμυροβόλα λείψανα της οσίας Παρασκευής, της οσίας τουΘεού, στην όχθη της θάλασσας του Μαρμαρά, όταν τα σήκω-σαν από την λάσπη. Τα καθάρισαν, τα μετέφεραν με λαμ-πρότητα στη λειψανοθήκη, στην εκκλησία των Αγίων Απο-στόλων στην πόλη Καλλικράτεια, που φημίζονταν για τιςθεραπείες τυφλών, ανάπηρων και δαιμονισμένων.

� �

�


Αγία Παρασκευή του Τίρνοβο.Εορτή της Βουλγαρίας

Ύστερα από σχεδόν 100 χρόνια, το 1231 ή το 1238, στοαποκορύφωμα της λατινικής κατοχής στη λεηλατημένη Κων-σταντινούπολη, ο Βούλγαρος αυτοκράτορας Ιβάν Β΄ ο Άσσεν,πεθερός του Σέρβου βασιλιά Βλάντισλαβ, ανιψιού του αγίουΣάββα, εκμεταλλευόμενος τις στρατιωτικές του επιτυχίεςεναντίον των Λατίνων, απομάκρυνε τα τίμια λείψανα τηςοσίας από την πολιορκούμενη Καλλικράτεια και τα μετέφερεστη δική του πρωτεύουσα Τίρνοβο. Ο αυτοκράτορας Ιβάν οΒ΄ και ο πατριάρχης Βασίλειος, υποδέχτηκαν εορταστικά τατίμια λείψανα της οσίας και τα τοποθέτησαν στον ειδικά γι’αυτό το σκοπό ανεγερμένο ναό της αγίας Παρασκευής τουΤίρνοβο στο Τσάρεβατς. Τον 13ο αιώνα οι Βούλγαροι αυτο-κράτορες ορκίζονταν μπροστά στους ευρωπαίους κυβερνήτεςστα επίσημα έγγραφά τους, σ’ αυτήν την οσία, ενώ παντούαπ’ όπου εκείνη πέρασε, ξεκινώντας από την Καλλικράτειαως το Τίρνοβο, ανεγείρονταν ναοί αφιερωμένοι στη μνήμη της,συγκεντρώνοντας για προσκύνημα πολύ λαό.

Ύστερα από την πτώση του Τίρνοβο στην τούρκικη άλω-ση, τα λείψανα της οσίας μητέρας Παρασκευής μεταφέρθη-καν το 1393 στο Βίντιν χάρη στις προσπάθειες του άρχοντατου Βίντιν, ηγεμόνα Στράσιμιρ, τον οποίο το 1396 υπέταξανκαι εκτέλεσαν οι Τούρκοι.

Αγία Παρασκευή του Βελιγραδίου.Εορτή της Σερβίας

Το 1396 ή το 1398, κατά τον Λεόντιο Πάβλοβιτς, χάρηστις προσπάθειες της ηγεμονίδας Μίλιτσας, συζύγου του

� ��

�


Σέρβου μάρτυρα ηγεμόνα Λάζαρου, ο οποίος μαρτύρησε στοΚόσσοβο το 1389, και της πρώην αρχόντισσας Ευφημίας τουΟυγκλίεσα Μρνιάβτσεβιτς –μετέπειτα μοναχών της Λιουμ-ποστίνιας, Ευγενίας και Ευφημίας– τα λείψανα μεταφέρθη-καν στη Σερβία. Όπως σημείωσε το 1402-1405 ο ΒούλγαροςΓρηγόριος Τσάμπλακ στο λόγο του περί αυτής της μεταφο-ράς, «όλη η δόξα της οσίας Παρασκευής πάρθηκε από τηΒουλγαρία και δόθηκε στη χώρα της Σερβίας».

Είναι συγκινητική η μαρτυρία του Τσάμπλακ, πώς αυτέςοι δύο Σέρβες χήρες, «κατά τους λόγους και κατά τας πρά-ξεις πάνσοφες», με τη βοήθεια της κόρης της Μίλιτσας Ολι-βέρας –η οποία για τη σωτηρία του λαού και της πατρίδαςθυσιάστηκε, παίρνοντας για άντρα της τον σουλτάνο Βαγια-ζήτ– κατάφεραν με τις ικεσίες τους να πάρουν από τονσουλτάνο το ιερό λείψανο. Όπως μαρτυρεί ο ΓρηγόριοςΤσάμπλακ, όταν ήρθαν σ’ αυτόν, ο Βαγιαζήτ ρώτησε τηΜίλιτσα ποια χάρη, ως μητέρα της Ολιβέρα, θα ήθελε να τηςκάνει κι εκείνη του απάντησε να της χαρίσει τα λείψανα τηςαγίας Παρασκευής. Ο Σουλτάνος παραξενεύτηκε: «Τι ταθέλεις τα ξερά κόκαλα;… Εγώ νόμιζα ότι θα μου ζητούσεςχρυσό…». Αλλά ο ισχυρός άρχοντας ως μωαμεθανός δενμπορούσε να ξέρει ότι εκείνη είχε ζητήσει χρυσό, και μάλι-στα ατόφιο, με Άγιο Πνεύμα πυρακτωμένο, πιο λαμπερό, πιοκαθαρό απ’ τον γήινο χρυσό και ανεκτίμητο, άφθαρτο καιθαυματουργό στους αιώνες: τα λείψανα της αγίας.

Και πήραν τ’ άγια λείψανα και τα έφεραν πρώτα στοΣμεντέρεβο ή, ίσως, στο Κρούσεβατς, πριν ο άρχοντας Στέ-φανος Λαζάρεβιτς με τον Μητροπολίτη του Βελιγραδίουδιατάξουν να μεταφερθούν από εκεί και να τοποθετηθούναρχικά στο ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου της Μητρόπο-λης του Βελιγραδίου, με έδρα τη μονή της Κοιμήσεως, καικατόπιν στον νέο ναό της Αγίας Παρασκευής, χτισμένο πλάι

� ��

�


στη θαυματουργή πηγή, κάτω από το κάστρο του Βελιγρα-δίου, πριν από το 1417. Ο ενθουσιασμός του άρχοντα για τηνανακαίνιση του Βελιγραδίου, που είχε ήδη ξεκινήσει από το1402/3, είναι καταγεγραμμένος στα ιστορικά ντοκουμέντατης πόλης: «… Επιστρέφοντας από το Κόσσοβο, βρήκα ένανωραιότατο τόπο παλαιό, μια μεγαλούπολη, το Βελιγράδι, τοοποίο είχε υποστεί καταστροφή κι ερήμωσε. Το έχτισα καιτο αφιέρωσα στην Παναγία Θεομήτορα». Αυτές τις δύοεκκλησίες κάτω από το κάστρο κατέστρεψαν οι Τούρκοι,ίσως το 1521, αλλά η προσκύνηση της Παναγίας Θεομήτοροςκαι της οσίας μητέρας Παρασκευής στους καιρούς της σκλα-βιάς παρέμεινε ισχυρή, όπως και πριν. Έτσι μαρτυρούν οιδυτικοί περιηγητές και διπλωμάτες που επισκέφθηκαν τοΒελιγράδι και περιέγραψαν τη θαυματουργή περιφραγμένηπηγή σε μια κατηφόρα, κάτω από τους οχυρώνες, γύρω απότην οποία μαζεύονταν εκατοντάδες ευλαβών προσκυνητώναπό το Βελιγράδι καθημερινά. Και οι δύο εκκλησίες ανα-καινίστηκαν έως το 1937, πράγματι όχι στην παλαιά τουςμεγαλοπρέπεια, αλλά με τον παλαιό συμβολισμό του ιερούτους σκοπού: εν είδει παρεκκλησίου της Αγίας Παρασκευήςκαι της εκκλησίας της Θεοτόκου Ρούζιτσα στο Καλεμέγνταν.Κατά τον Λεόντιο Πάβλοβιτς, φυλασσόταν στην δεκαετίατου ᾽60 του 20ού αιώνος ένα μικρό κομματάκι του θαυμα-τουργικού λειψάνου της οσίας, μεταφερμένο από τη μονήΠετκόβιτσα κοντά στο Σάμπατς, ενώ στα νεότερα γραπτάτονίζεται ότι στο ναό της Ρούζιτσα, σήμερα φυλάσσεται τμή-μα του λειψάνου της αγίας, το οποίο η Ρουμανική Εκκλησίαχάρισε στη Σερβική μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Έτσι καισήμερα με το άγιο μύρο από το λείψανό της, η Αγία Παρα-σκευή συγκεντρώνει, όχι μόνο τους ντόπιους, αλλά κι όλουςτους ορθοδόξους που έρχονται στο Βελιγράδι.

Μετά από την πτώση του Βελιγραδίου στους Τούρκους,

� ��

�


οι ορθόδοξοι κάτοικοι στην πλειονότητά τους μετοίκησαν διατης βίας στις περιοχές γύρω από την Κωνσταντινούπολη,όπου και σήμερα υπάρχουν τοπωνυμίες Βέλγραδ, Βελιγρα-δέζικο δάσος, πύλη του Βελιγραδίου κ.λπ. Ιερά αντικείμενααπό τις βελιγραδέζικες εκκλησίες, μεταξύ άλλων και η θαυ-ματουργή εικόνα της Θεοτόκου, το χέρι του αγίου Αυτοκρά-τορα Κωνσταντίου, το αναλλοίωτο λείψανο της αγίας Αυτο-κράτειρας Θεοφανίας και της οσίας Παρασκευής μεταφέρ-θηκαν εκεί και αργότερα τοποθετήθηκαν στην εκκλησία τηςΠαναγίας Θεοτόκου του Βελιγραδίου, υπό την ευθύνη τουΠατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Αργότερα, λόγω της κατα-στροφής της εκκλησίας από τους Τούρκους, ο ΠατριάρχηςΚωνσταντινουπόλεως εξαγόρασε από τον Σουλτάνο τα λεί-ψανα της οσίας, και τα τοποθέτησε στη λειψανοθήκη τωντιμίων λειψάνων στην πατριαρχική εκκλησία του αγίουΓεωργίου στο Φανάρι.

Αγία Παρασκευή. Εορτή της Μολδοβλαχίας

Στον 17ο αιώνα το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούποληςυπέκυψε στις δύσκολες οικονομικές συνθήκες και στα χρέη,λόγω των δυσβάστακτων φόρων του Σουλτάνου. Το 1641, οάρχοντας της μοναδικής, μέχρι τότε, αήττητης από τουςΤούρκους, ορθόδοξης χώρας της Μολδοβλαχίας (σημερινήςΡουμανίας και Μολδαβίας), στην οποία έως τον 20ο αιώναζούσε μεγάλος αριθμός Σέρβων και Βουλγάρων, ο δούκαςΒασίλειος Λούπουλ, πρόσφερε στην ΚωνσταντινοπολίτικηΕκκλησία μεγάλη οικονομική βοήθεια για να καλυφθούν ταχρέη της, κι εκείνη ως Μητέρα Εκκλησία ανταπέδωσε χαρί-ζοντας στο λαό του τα άφθαρτα λείψανα της αγίας Παρα-

� ��

�


σκευής. Κατά τη μαρτυρία του Νικοδήμου του Αγιορείτου,ο ηγεμών έδωσε στον Πατριάρχη Παρθένιο πολύ χρυσό, ενώο Πατριάρχης τού προσέφερε τα λείψανα της αγίας, ταοποία κρυφά κατέβασαν από τον βράχο του Φαναρίου στηθάλασσα, στο καράβι που τα οδήγησε ως τη Μολδοβλαχία.Σύμφωνα με μία άλλη μαρτυρία, τα ιερά λείψανα είχανμεταφερθεί με ακολουθία τριών μητροπολιτών και μιας οθω-μανικής στρατιωτικής μονάδας, ως τα σύνορα με τη Μολ-δαβία, όπου τα περίμενε ο ηγεμών Βασίλειος με την ακο-λουθία του. Έτσι τα λείψανα της οσίας μητέρας Παρασκευήςέφθασαν στην Μολδαβική πρωτεύουσα Γιας, και τοποθετή-θηκαν στον επιβλητικό ναό των αγίων Τριών Ιεραρχών.

Στη μεγάλη πυρκαγιά του 1888, όπου ολόκληρος ο ναόςκαι τα ιερά αντικείμενα καταστράφηκαν –και παρά το γεγο-νός ότι η πολυτελής λειψανοθήκη έλιωσε ολοκληρωτικά!– ταοστά εκ θαύματος δεν υπέστησαν το παραμικρό από τηνπύρινη λαίλαπα. Τότε μεταφέρθηκαν στον ακόμα πιο μεγα-λοπρεπή καθεδρικό ναό της Υπαπαντής του Κυρίου, γύρωαπό τον οποίο και σήμερα μαζεύονται χιλιάδες πιστών απ’όλη την οικουμένη, για να προσκυνήσουν και να προσευχη-θούν για κάποια χάρη. Από τη Μολδοβλαχία, όπου έγινε ηπιο δοξασμένη αγία, και της αφιερώθηκαν εκατοντάδες ναοί,ο σεβασμός για την αγία Παρασκευή απλώθηκε και στιςρωσικές χώρες, ειδικά στη Μικρορωσία και τη Λευκορωσία,με την επωνυμία της οσίας «Πέτκα», «Παρασκευή» και«Πρασκόβια».

Και στο Γιας και στο Βελιγράδι και στο Τίρνοβο –δυστυ-χώς όχι πια και στην εθνικά «καθαρισμένη» Καλλικράτεια–ο πιστός λαός συρρέει και σήμερα στην οσία μητέρα, προ-σεύχεται και λαμβάνει θεραπείες. Το ίδιο συμβαίνει και σταμέρη που αναπαύονται τα πιο σημαντικά τμήματα των αναλ-λοίωτων λειψάνων της.

� ��

�


Σ’ αυτό το βιβλίο που κρατάς στα χέρια σου αγαπητέ ανα-γνώστη, η γνωστή Σερβίδα συγγραφέας Λιλιάνα Χαμπιάνο-βιτς–Τζούροβιτς, μετέφερε τον βίο αυτής της θαυμάσιας αγίαςτης Εκκλησίας του Χριστού, σε λογοτεχνικό έργο εξαίρετηςομορφιάς. Με αγάπη, ευλάβεια και λογοτεχνική επιδεξιότηταη συγγραφέας ζωντανεύει τη μορφή αυτής της αρχαίας παρ-θένας του Χριστού, κάνοντάς την δική μας, σύγχρονή μας.Χαιρόμαστε επειδή αυτό το σημαντικό βιβλίο, γραμμένο στησερβική γλώσσα, μεταφρασμένο και σε άλλες ευρωπαϊκέςγλώσσες, μ’ αυτή τη μετάφραση στην ελληνική γλώσσα,γλώσσα της αρχαίας σοφίας, της Καινής Διαθήκης και τωναγίων Πατέρων, γίνεται προσιτό και στους αδελφούς Ορθο-δόξους Έλληνες. Με τη μετάφρασή του, η οσία μητέραΠαρασκευή, η οποία έγινε και παρέμεινε η «ευωδία του Χρι-στού», θα χαροποιήσει τις ψυχές και τις καρδιές όλων τωναναγνωστών, που διψούν για την αγιοσύνη και τη χαρά τηςσωτηρίας που παρέχει ο Θεός.

� ��

�


Documents

MAKETA TELIKH PETKANA: 1 5/11/12 4:18 PM Page 2 · 2015. 10. 26. · προσευχηθεί στην προστάτιδά της, Παναγία των Βλαχερνών, και