Upload
casey-lynn
View
57
Download
2
Embed Size (px)
Citation preview
nikolo makiaveli
mTavari
italiuridanTargmna,
winasityvaobada
komentarebidaurTo
baCanabregvaZem
5ni
kol
o maki
avelinikolomakiaveli
evropulikulturisistoriaSiZneladTumoiZebneba
meoreperiodi,TavisimniSvnelobiTromSeedrebodes
italiuriaRorZinebisepoqas.amepoqiskaribWesTandgas
dantes(1265-1321)goliaTurifigura,visiSemoqmedebacagvirgvinebsSuasaukuneebissamyarosda,imavdroulad,
axalidroismauwyebladacgvevlineba.sakuTrivaRor-
ZinebaskiiwyebenfranCeskopetrarka(1304-1374)dahuma-nistieruditebismTelipleada,romelTagrandiozulma
inteleqtualurmaqmediTobamesodenmoklexanSiSeZlo
SuasaukuneobrivfaseulobaTamTelisistemisgadafase-
badaaxaligezimiscaitaliuridaaramartoitaliuri
kulturisadacivilizaciisSemdgomdroindelganviTa-
rebas.cxovrebisadasinamdvilisyvelasferoSierTime-
orismiyolebiTemxobadromoWmulitradiciebi,Zveli
formebiTudawesebulebebiadgilsuTmobsaxals.filo-
sofiaTandaTanobiTzRudavsdaaZevebssqolastikas,
xolosaRmrToweriliseWvSeuvalavtoritetsTavisufa-
liazrovnebacvlis.iwyebazustidasabunebismetyvelo
mecnierebebismanamdearnaxuliganviTareba.sakmarisia
davasaxeloTmaTematikosebi–paolotoskaneli(1397-1482),nikolotartalia(1500-1577),jeronimokardano(1501-1576);anatomistebi–andreavezelio(1514-1564),realdokolombo(1516-1559);naturfilosofosebi–piet-ropomponaci(1462-1524),bernardotelezio(1508-1588).leonbatistaalberti(1404-1472)daleonardodavin-Ci(1452-1519)safuZvelsuyriankvleviseqsperimentul
6mT
avar
i meTods.swrafitempiTviTardebavaWrobadamrewveloba,
rac,Tavismxriv,axalisazRvaogzebisZiebisstimulad
dadidigeografiuliaRmoCenebisganmapirobebelfaq-
toradiqceva.kolumbi(1451-1506)amerikiskontinentsaRwevs.gutenbergis(1397-1468)gamogonebaitaliaSiufrofarTogasaqanspoulobs,vidremissamSobloSianevropis
nebismiersxvaqveyanaSi.mkvdreTiTaRmdgariantikuri
kulturissafuZvelzeiqmnebapolitikurimecniereba;
qronikaadgilsuTmobssamoqalaqoistorias;ibadeba
saraindopoema.XIII-XIVsaukuneebisdidiitalielimwer-
lebissaqmesTanmimdevruladagrZelebenkvatroCento-
sadaCinkveCentospoetebi,istorikosebi,humanistebi:
lodovikoariosto(1474-1533)dapietrobembo(1470-1547),franCeskoberni(daaxl.1497-1536)dajeronimofolen-go(1491-1544),nikolomakiaveli(1469-1527)dafranCeskogviCardini(1482-1540),pikodelamirandola(1463-1494)damarsiliofiCino(1433-1499).bruneleski(1377-1446)qmnisaxalarqiteqturas,donatelo(1386-1446)–skulpturas.mazaCosa(1401-1428)dauricxvitoskaneliTuumbrielimxatvrisSemoqmedebagzasuxsnismaRalirenesansisgigan-
tebs–leonardosadamiqelanjelos(1475-1564),rafaelsa(1483-1520)dabotiCelis(1447-1510),ticiansa(1477-1576)datintoretos(1512-1594).italiaevropulikulturismedroSexdeba.danarCeniqveynebiiseTivegancvifrebiTa
daSurisTvaliTuyurebenitaliurixelovnebisadamec-
nierebistriumfs,missimdidresadafufunebas,rogorc
odesRacgermanelibarbarosebiuTvalTvalebdnenromis
didebas.
magrammTeliesbrwyinvalebackivermalavsitali-
isuricxvsatkivars,missisxlianWrilobebs,miserov-
nulubedurebas.uwinaresyovlisa,esgaxlavTqveynis
SinaganigaTiSulobadadaqsaqsuloba.imdros,rode-
sacevropiszogierTqveyanaSi–safrangeTSi,espaneTSi,
7ni
kol
o maki
aveli
inglisSi,arsebiTad,ukvedamTavrdacentralizebul
saxelmwifoTaSeqmnisprocesi,–SinaganiwinaaRmdego-
bebiTdaRrRnili,samoqalaqoomebiTsisxldawretili,
saerTonacionaluriinteresebismoRalatemTavrebisa
dapapebissaparpaSodqceuliitaliaurTierTmoSuR-
lewvrilfeodalursamTavroebadTuTviTmmarTvel
respublikebadaadaqucmacebuli:veneciisadagenuis
respublikebidamilanissahercogoCrdiloitaliaSi;
florenciisrespublika–mediCebissamflobelo–Sua
italiaSi;papebissaxelmwifoSuadaCrdiloitaliaSi,
spoletodanravenamdegadaWimuli;neapolissamefosam-
xreTitaliaSi(siciliisadasardiniisCaTvliT);sieni-
sadalukissaqalaqorespublikebitoskanaSi;mantuis,
ferarisadaparmissiniorebi(esukanaskneli1545wlidansahercogodiqca);savoiissahercogo(1284wlidanpia-montesCaTvliT);salucosadamonferatosmarkizatebi...
ekonomiuri,socialuriTukulturuliganviTarebis
gamaognebelisiWreledasxvadasxvaoba;SinaaSlilobe-
bis,diplomatiuriintrigebis,politikuriavanturebis
warmoudgenladrTulixlarTi–aseTiamakiavelisdro-
indeliitaliurisinamdviliszogadisuraTi.
amsamTavroebisaTurespublikebissaTaveSiarcTu
iSviaTaddgananZlieridautexipirovnebebi,rogorc
magaliTad,milanismTavrebifranCeskosforca(1401-1466)damisiZmalodoviko,metsaxeladmori(1451-1508),anflorenciismbrZanebeli–kozimomediCi(1448-1492),romlebicTavianTigamWriaxobis,moxerxebulobisada
gaqnilipolitikiswyalobiTigdebenxelSiZalauflebas
dayovelgvariwinaaRmdegobismiuxedavad,inarCuneben
mas.mevaxSebankirebisoqro(mediCebi),avanturistikon-
dotierebisxmali(sforcebi),mRvdelmTavrebisxarisxi
(borjiebi)–yvelaferiganurCevladxmardebasanukva-
rimiznismiRwevas,magramrocaesecaraasakmarisi,isi-
8mT
avar
i niuyoymanodmimarTavenyvelazebinZursaSualebebs:
mzakvrobas,veragobas,Ralats,sawamlavs,profesional
kacismkvlelebs,kondotierTaurdoebs,ucxoelTasam-
xedroZalas.italielmTavarTaTiTqmisyvelasagvare-
ulossamudamosircxvilisdaRadamCneviaumagaliTo
sisastike,sibilwedamkrexeloba,Zaladobanidamkvle-
lobani,sisxlisRvraTusisxlisaRreva.isinimxolod
erTkerpsscemenTayvans:esgaxlavTZala,samarTlia-
noba,patiosneba,qveSevrdomTaRirsebisadauflebebis
pativiscemamaTTvismxoloduazrodauSinaarsosityve-
bia.„ZalauflebamisiborotadgamoyenebisgareSemTel
Tavismomxibvlelobaskargavs“,–maTzeufroaSkaradda
gulaxdilad,albaT,aravisuqceviaTavissamoqmedoprin-
cipadampolitikuriformulisurcxvicinizmi.
erismTavrebstolsarudeben,metic,TavianTisimdab-
liTadasibilwiTCrdilavenkidecmakiavelisdroinde-
lipapebi:„siqsteIV(1471-1484),inokentiVIII(1484-1492),aleqsandreVI(1492-1503),iuliusII(1503-1513),leonX(1513-1521),adrianeVI(1522-1523),klementeVII(1523-1534),romlebmacsatanissamsaxurzegacvalesmRvdelTmeu-
feba.mkrexeloba,Zarcva-gleja,Zalmomreoba–ai,maTi
„wmindasameba“.gadmocemiT,rocaneapolismefemferdi-
nandII-m–esigiveespaneTismefeferdinandVaragonelia
(1452-1516),romelicTavissaSinaopolitikaSieyrdno-bodaTavissaveinkviziciasda„santahermandads“(1476)daromlismarjvenaxeliciyoespaneTispirveli„didi
inkvizitori“torkemada(1420-1492)–diax,rocaamverag-ma,sastikmadadaundobelmambrZanebelmaSeityo,rom
papistaxtzealeqsandreVI-issaxeliTayvaniliqnaespa-
nelididebuliroderigoborxa(ital.borja),TviTes
gulqvakacicki,romelsacTavisiSvilebisdakrZalvazec
argadmougdiacremli,mwaredatirdaTurme.aleqsan-
dreVI-msulmaledaamtkica,romferdinandssakmarisze
9ni
kol
o maki
aveli
metimizezihqondasatirlad.franCeskogviCardini1529welswerda:„meufrometad,vidresxvavinmes,mezizReba
mRvdelmTavarTapativmoyvareoba,angarebadagaxrwnile-
ba,aramartoimitom,romTiToeuliambiwTaganizizRis
Rirsia,aramedamitomac,romerTadTucal-calke,isini
yvelazenaklebSehferisimxalxs,RvTisrCeulmsaxure-
badrommoaqvTTavi...Cemisamsaxurebrivimdgomareoba
araerTidaoripapisgverdiTyovelTvisaRmiZravdaimis
survils,romsidiadismwvervalzemexilaisini,vinaidan
CemisakuTarikeTildReobamWidrodgaxldaTdakavSire-
buliamsidiadesTan.magramesukanaskneliromara,Cemi
TaviviTSeviyvarebdimartinluTers,imitomkiara,rom
Tavidamesxnaimmovaleobebisagan,romlebsacqristianu-
limoZRvrebagvakisrebs...,aramedimitom,romaramzade-
bisesxrovaodesmemaincmexilaCaketiliimsazRvrebSi,
sadacisiniiZulebulniiqnebodnenanbiwzeaeRoTxeli,
anTavianTprivilegiebze“.1
sworedpapebisTviTnebobam,ukeTurobamdaaRvi-
raxsnilobamgamoiwviamrisxanesaprotestomoZraoba
rogorcsakuTrivitaliaSi,isedasavleTevropissxva
qveynebSiac.„rwmenisevangelurisiwmindisaTvis“brZo-
lisdroSapirveladflorenciaSiaRmarTasamSoblo-
sadasarwmunoebisbedzemgloviarepirquSmameamboxem
jirolamosavonarolam(1452-1498),xoloevropelhuma-nistTajanyma,maTiliderebis–erazmusroterdamelisa
(1467-1536)daulrihfonhutenis(1488-1523)meTaurobiT,mniSvnelovanwiladganapirobaimpolitikuridareli-
giurirevoluciiswarmateba,romelic„reformaciis“
saxeliTaacnobilidaromlissaTaveSicidgnenmartin
luTeri(1483-1546)daJankalvini(1509-1564).reformaciamsabolooddaamxo„papebisspiritualuridiqtatura“da
1Я. Буркгардт, Культура Италии в эпоху Возрождения, т. ll, 1906, стр. 206.
10mT
avar
i alpebsgadaRmagadaitanaaramartoreligiuricxovre-
bis,aramedevropulikulturissimZimiscentric.
qveynisSigniTgamefebulpolitikurqaoss,kanonzo-
miermovlenadqceuluzurpacias,ganuwyvetelsamoqa-
laqoomebs,mdabiorebis(popolanebis)Tudidebulebis
(nobelebis)SeTqmulebebsdaamboxebebs,kondotierebis
sisxlianTareSsuSualoSedegadmosdevsekonomikuri
krizisi,soflismeurneobismoSla,manufaqturuliwar-
moebisSemcireba,samrewvelokapitalisTandaTanobiT
gadaqcevasavaxSokapitalad,sazogadoebisparazituli
fenebisaRmoceneba,vaWrobisdaqveiTeba.yvelaamsava-
laloprocessukiduresadamZafrebsitaliisaTvisZal-
zearaxelsayrelisaerTaSorisoviTareba:konstanti-
nopolisdamxoba(1453w.)dabizantiisimperiisadgilasosmaleTisdamkvidreba,xolodasavleTevropaSiZli-
ericentralizebulisaxelmwifoebisSeqmna.amieridan
italiasaRmosavleTidangamudmebiTemuqrebaTurqeTi,
CrdiloeTidanki–safrangeTi,espaneTi,germania,Svei-
caria.yvelasandamativiTizidavsitaliiskrialazeca,
nayofierivel-mindvrebi,vaWrebisadabankirebisoqro,
xelovnebissworupovariSedevrebi.vingauSvebsxelidan
esodensanukvarsada,Tanac,esodenadviladdasaufle-
belnadavls?rakisxvisidapyrobisTaviaraaqvs,TviTon
undaiqnesdapyrobili–aseTiasaxelmwifoTamaSindeli
urTierTobismglurikanoni(TumcaTviTcneba„mgluri“
uaxlesidroiskvalifikaciaa;XV-XVIss.sulsxvagvari
TvalTaxedviTaRiqvamdnenamfaqts:„dapyrobisJini,–
wersmakiaveli,–savsebiTbunebrividaCveulebriviram
gaxlavT;dayovelTvis,rodesacamJinsaaayolilikaci,
romelsacmisidacxromisZaliSeswevs,maskiargmoben,
aramed,piriqiT,aqeben“1).„mTelievropaisexarbadda
1 „mTavari“,T.III.
11ni
kol
o maki
aveli
daJinebiTmoiwevdaitaliisdasapyrobad,rogorcjva-
rosnebiiswrafodnensaRmrToomSi“,–SeniSnavspaskuale
vilari1.pirvelidampyrobelisafrangeTismefeSarl
VIII(1483-1498)gaxldaT;masmohyvaluiXII-is(1498-1515),fransuaI-is(1515-1547),espaneTisimperatoriskarlosV-is(1516-1555),germaniisimperatorismaqsimilianeI-is(1493-1519)gamanadgurebeliSemosevebi.italiismaSin-deliTavkacniaramcTuarSeakavSiragareSemtrebis
parpaSma,piriqiT,kidevufrogaTiSadaerTmaneTsdau-
pirispira:„mefelui,–wersmakiaveli,–italiaSiveneci-
elTapativmoyvareobammoiyvana,romelTacsurdaTmisi
SemosvliTesargeblaTdanaxevarilombardiaCaegdoT
xelSi...lombardiisdapyrobisSemdegmefemdauyovnebliv
daibrunaisgavlena,romelicSarliswyalobiTdakarga.
genuadaTmobazewavida;florencielebimegobrulad
amoudgnenmxarSi;mantuismarkizas,ferarisdukas,ben-
tivoliebs,furlelgrafinias,faencas,riminos,kameri-
nos,piombinosmbrZaneblebs,lukelebs,pizelebs,siene-
lebs,–yvelasmisimegobrobismopovebasurdadamaSin
venecielebsSeeZloTTvalnaTlivdarwmunebuliyvnen,
raodenSleguriiyomaTigadawyvetileba:maTmxolod
lombardiisoriolqisxelSiCagdebasurdaT,daitaliis
orimesamedismbrZanebladkiaqciesmefe!“2
yoveliveamisSemdegsavsebiTbunebrivia,romagresor-
TaSemosevebi–e.w.„italiisomebi“(1494-1559)apeninisnaxe-varkunZulissrulikraxiT,misipolitikuriprestiJis,
ekonomikuridasamxedroZlierebissabolooSemusvriT
dagvirgvinda.esiyo„miutevebelisircxvili“,udidesi
nacionalurikatastrofa,ramacevropisyvelazemowi-
naveqveyanamoklexanSimeorexarisxovansaxelmwifod,
1 П. Виллари, Джироламо Савонарола и его время, Т. I, СПБ., 1913, стр. 153.2 „mTavari“,T.III.
12mT
avar
i dabeCavebulkoloniadaqcia,romelmacSemdgommTeli
orasiwlismanZilzeveRardaaRwiaTaviucxoelTabato-
nobisuRels.aseTiaXV-XVIss.italiistragedia,sisxlia-
nidrama,romelicuSualodundaganecadadaromelSiac
milionobiTTvalsaCinoTuuCinoTanamemamulesTanerTad
TavisiroliundaSeesrulebina„mTavris“avtors...
nikolomakiavelidaibada1469wlis3maiss,floren-ciaSi,bernardomakiavelisadabartolomeadistefano
deinelisojaxSi.makiavelebissaxelovanisagvareulo,
romelmacflorenciisrespublikassxvadasxvadrosmis-
cacametigonfalonieridaormocdacametipriori,jer
kidevIXsaukuneSivrcelmamulebsflobdavaldegreve-
sadavaldepezaSi,florenciismaxloblad.magramSem-
degmakiavelebmaTandaTanobiTdakargesZveligavlena
dabernardomakiavelimxoloddamxolodsasamarTlos
wvrilimoxelegaxldaT.misimeuRle–bartolomeadi
stefanoRvTismosaviqaliiyo.uyvardamusikadapoe-
zia.xelmokleobismiuxedavad,mSoblebmaSeZlessafuZ-
vlianipirveldawyebiTiganaTlebamiecaTSvilisaTvis.
pataranikologulmodginedswavlobswera-kiTxvasada
ariTmetikas.TormetiwlisaukvelaTinuradwersTxzu-
lebebspaoloronCilionesskolaSi.siWabukeSiwarmate-
biTeuflebaiuridiulidaekonomikurimecnierebebis
safuZvlebsdaimavedros,xarbadewafebaZvelberZnul,
romauldaitaliurmwerlobas,filosofias,istoriog-
rafias:platonidaaristotele,Tukididedapolibiosi,
ciceronidapliniusi,plutarqedatitusliviusi,dante
dapetrarka–ai,misiusayvarlesiavtorebi,romlebsac
sicocxlisukanaskneldReebamdeTavisbrZenmrCevlebad
damaswavleblebadTvlis.ammxriv,misiganswavluloba
TavisidroisdidhumanistTaerudiciisdonezedgas.
1494welsitaliaSiSemoWrilSarlVIII-sflorenciis
13ni
kol
o maki
aveli
maSindelmamTavarma–lorencodidebulisZem,piero
mediCim(1471-1503)–ubrZolveladdauTmoramdenimecixe-simagre,ramacsayovelTaoaRSfoTebagamoiwviamisqve-
SevrdomTaSoris.uniaTomTavarisamSoblosmoRalated
gamoacxadesdamTeliTavisiojaxiTurTflorenciidan
gandevnes.moqalaqeTaerTsulovanineba-surviliTaRdge-
niliqnarespublika,romlisgonfalonieradacpietro
soderini(1456-153)airCies.1498wlis19ivnissmakiavelimxmaTaumravlesobiTgaimarjvakonkursSida„didisabWos“
dekretiTdaniSnuliqnarespublikismeoresamdivnoskan-
clerad.esiyomniSvnelovaniTanamdeboba.florenciis
saxelmwifomarTva-gamgeobisstruqturaorsamdivnos,
anukancelariasiTvaliswinebda:siniorTasamdivnosda
misadmidaqvemdebarebulmeorekancelarias.pirveli,
respublikiskanclerismeTaurobiT,ganagebdasagareo
politikissakiTxebs,meorisiurisdiqciakisaxelmwifos
saSinaosaqmeebiTSemoifargleboda.magramrakiimavewlis
14ivlissmakiaveliarCeuliqnae.w.„aTTasabWos“mdivna-dac,misikompetenciasamxedrosaqmisorganizaciasada
sagareopolitikisproblemebzedacgavrcelda.
TxuTmetiweliemsaxuramakiavelirespublikaskan-
clerispostze.amxnisganmavlobaSimandaweraoTxiaTas-
zemetiwerilidamoxsenebiTibaraTi,uamravikanonpro-
eqti,administraciuligankarguleba,samxedrobrZaneba;
kidiT-kidemdeSemoiaraTiTqmismTeliitalia,ocda-
samjeriyosazRvargareT:respublikasagangebodiplo-
matiurimisiiTgzavnidamasitalielimTavrebis,romis
papis,safrangeTismefis,germaniisimperatoriskarze.
„florenciiskanclerisadamoqalaqis“winaSegadaSlili
iyoqaoturadWrelisamyaro–misianalitikurigonebis,
gamWriaximzerisadamkacrilogikisaTviserTaderTi
sainteresoobieqti.makiaveliSeunelebeliyuradRebiT
akvirdeboda,swavlobda,ikvlevdasocialur-politi-
14mT
avar
i kuriorganizaciissxvadasxvaformas,maTarsebiTniSan-
Tvisebebs,saxelmwifoebisekonomikursafuZvlebs,kanon-
mdeblobas,xelisuflebisorganoebs,mTavrebis,papebisa
Tumonarqebissasaxliskariscxovrebas,kulisebsmiRmur
intrigebs,diplomatiurxrikebs,politikuripartie-
bisadadajgufebebisfarulsaTuaSkarabrZolebs,mxe-
darTmTavrebisstrategiasadataqtikas,armiebisbrZo-
lisunarianobas,samxedroteqnikas,xalxismasebisada
saxelmwifomoRvaweebisqcevasomisaTumSvidobisdros,
istoriulikataklizmebisbunebas,erTisityviT,TiTqmis
yvelafers,rasacesodenuxvadsTavazobdamaSindeli
evropissocialur-politikuriviTareba.
praqtikulipolitikisproblemebiskvlevisasmakia-
velisyuradRebiscentrSiyovelTvisidgnenZlierniama
qveynisani.ammxriv,niSandobliviamisiinstruqciaespane-
Tisimperatoris,karlosV-iskarzeflorenciisrespub-
likiselCis–rafaelojirolamisadmi:„...uwinaresyov-
lisa,TqvenundaSeiswavloTimperatorisxasiaTi:TviTon
marTavssaxelmwifosTusxvebsandobsmismarTvas,Zunwia
Tuuxvi,omismosurneaTumSvidobismoyvare,raufro
ZlieriamasSi:pativmoyvareobaTuraimesxvavneba,pati-
viscemiTsargeblobsTuaraTavisqveSevrdomTaSoris,
ranairimrCevlebiaxveviagars,rasurTammrCevlebs:
axal-axaliomebisTvisaqezebenTuurCeven,isargeblos
TavisiaxlandelimdgomareobiT,racesodenxelsayrelia
misTvis?TqvenundadaukvirdeTagreTveimperatorisa-
gangankerZoebiTmcxovrebibaronebisadadidebulebis
ganwyobilebas,gaigoT,didiaTuaramaTigavlenadaZlie-
reba,kmayofilniarianTuaraimperatoriT,anda,Tuukma-
yofiloniarian,ragziTSeuZliaTavnonmas,daSeuZliaTu
arasafrangeTsmaTimosyidvadagadabireba?“1
1 А. С. Алексеев, Макиавелли, М., 1880, стр. 125.
15ni
kol
o maki
aveli
TavisdiplomatiurmoRvaweobaSimakiavelipiradad
iyenebdaimwesebs,romlebsacsaxelmZRvaneloprincipad
usaxavsjirolamis.amisnimuSiaimperatormaqsimiliane
l-saTuCezareborjasmiseulidaxasiaTebani1,romleb-
SiacazrissicxadedagamWriaxobauSualoderwymismov-
lenebisarsSiuebrowvdomisunarsadaadamianisfsiqikis
Rrmacodnas.politikurimoRvaweobissfero,makiavelis
TvalsazrisiT,eTikisidealurisamyarokiararis,ara-
medrealuri,droisadasivrciskonkretulpirobeb-
Siarsebuli,cocxali,dinamiuridaerTTavadcvladi
sinamdvile.saxelmwifosmarTvisxelovnebagulisxmobs
msofliosmamoZravebeliurTierTmoqiSpeantagonistu-
riZalebisgagebas,maTifarulimeqanizmiscodnasada
regulirebas.saxelmwifomoRvawe–esaakaci,romelsac
SeuZliaawon-dawonosesZalebi,daiurvosdasakuTar
miznebsmiusadagosisini.sworedamistoriulZalTa
TanafardobagansazRvravsxalxebissidiadesaTusvedav-
silobas,saxelmwifoTaaRzevebasaTudacemasdaaraCveni
planetis„saSinaosaqmeebSi“bediswerisaTuraimesxva
mistiuridazebunebriviZalisuSualoCareva...makiaveli
guldasmiTakvirdebodadaswavlobdaaramartocalke-
ulsaxelmwifomoRvaweTapirovnebas,xasiaTsadabunebas,
aramedmTelisaxelmwifoebiswyobilebas,maTiganviTa-
rebisetapebsadaTaviseburebas.asedaiweramisiSrome-
bi:„frangulsaqmeTasuraTi“,„frangebisbunebisaTvis“
(1503-1510),„moxsenebagermaniissaqmeTamdgomareobisSesaxeb“,„msjelobagermaniissaqmeTagamo“,„germanul
saqmeTasuraTi“(1508-1510),romlebSiacmocemuliager-maniisimperiisadasafrangeTissamefospolitikuriTu
ekonomiuriviTarebis,maTikulturis,saxelmwifoebrivi
institutebis,sazogadoebrivistruqturis,mosaxleobis
1 Rapporto della Cose della Magna fatto questo di 17 giugno 1508 Legatione XX at duca Valen-tino; werilebi – 27, X, 3, XI, 26, XII, 1502.
16mT
avar
i zne-Cveulebebiszustidaobieqturianalizi.„makiave-
li,–wersi.burkhardti,–ramdenimemniSvnelovannawar-
moebSigvTavazobsgermaniisadasafrangeTispolitikuri
mdgomareobisadaxelovnebisiseTzustasaxvas,romam
qveynebismkvidri,ragindkargadacundaicnobdesTavisi
samSoblosistorias,brZeniflorencielismadlobeli
undaiyosmisinaTeliazrebisaTvis“1.
makiavelispolitikuritraqtatebiskiTxvisas,Cvens
gancvifrebasiwvevsaraimdenadmkacrilogika,movlenebis
amomwuravianalizi,obieqturoba,gulwrfeloba,miuker-
Zoebloba,ramdenadacmZafridaboboqarivneba,romelsac
dakvirvebuliTvaliZaldautanebladaRmoaCensmisimSra-
li,saqmianidalapidarulistriqonebismiRma,misical-
keulipasaJebisqveteqstSi.CvenTvalwinTandaTanobiT
ikveTebakaci,romelicpolitikiTcocxlobs,politikiT
suldgmulobsdapolitikaSivexedavsTavisiamqveyniuri
arsebobiserTaderTazrsadadaniSnulebas.diax,politi-
kamisTvis„azartuliTamaSi“kiararis,aramedTviTdam-
kvidrebisiseTivesaSualeba,rogoric,vTqvaT,miqelan-
jelosaTvis–marmarilos„civsadaulmobellodTan“
TavganwiruliWidili,anleonardosaTvis–„jadoqruli
xibliTmoRimaribunebis“idumalebaTakvleva.
magrammartoodenpolitikasrodiekuTvnodamakiave-
lisgulidagoneba,misivnebadaneba.isaRmerTebda,mTe-
liarsebiTTayvansscemdakidevufrodiadkerps–Tavis
wmindaTa-wmindamamuls,TavismravaltanjulsamSoblos.
daesmaSin,rocaZalzecotasTuadardebda„ganadgure-
buli,gapartaxebuli,gaZarculi,fexqveSgaTelili,Tav-
lafdasxmulidamiwasTangasworebuli“italiisbedi“2.
adamianisZalebisaSkaradaraTanazomadikatastrofiT
1 Rapporto della Cose della Magna fatto questo di 17 giugno 1508 Legatione XX at duca Valen-tino.gv.62.
2 „mTavari“,T.XXVI.
17ni
kol
o maki
aveli
gaognebulisuli,koSmarulisinamdviliswinaSepirispir
dgomiTSeZrwunebulicnobierebagamosavalsanrealobi-
saganganyenebulmisticizmsaTuSuasaukuneebisdromoW-
mulinstitutTarestavrirebaSixedavda(savonarolada
misimimdevrebi),anhedonizmSi,cinizmsaTunihilizmSi.
milanishercogi,lodovikomoro,wmindafiqciad,
SinaarsisagandaclilterminadmiiCnevdaTviTarsebiT
saxels„italia“daTvlida,romsinamdvileSimasaraferi
arSeesabameba1.ZlierniamaqveynisanierTimeoresCri-
dilavenwarmoudgenelifufunebiT,zar-zeimiT,sadRe-
saswaulomejlisebiT,TavbrudamxvevimaskaradebiTaTu
karnavalebiT.anomaliurisiSlegiTTrobaTavisapogeas
aRwevs.erismTavrebi,mRvdelTmTavrebi,mwerlebi,mxat-
vrebi(romenrolansacvifrebsTviTleonardos„iro-
niuligulgriloba“2samSoblosbedismimarT),poetebi,
filosofosebiTiTqoserTmaneTsejibrebian,vinufro
marjved„daivsebsTvalsdadaixSobsyurs“,vinufro
ostaturaddausxltebadamxarsauqcevsukuRmarTi
droisyvelazemtkivneuldasaWirborotoproblemebs,
ubeduriqveynisuricxvsatkivars.„italiaSiparpaSebda
SarlVIII,pierodeimediCidafridrixaragonelikiTavi-
anTisamijnuroTavgadasavlebisaRweriTiqcevdnenTavs
(ZalauneburadgaxsendebaCveni„vard-bulbulianebi“da
„leil-majnunianebi“–b.b.),xolo„siyvarulismsxver-
pli“kardinalibibienadabembooxvriTavsebdnenepis-
toleebs–erTiwerda„aZolanis“,meore–„kalandrias“3.
TviTdidilodovikoariostockiamdroskomediebisa
dapetrarkasgavleniTaRbeWdilikanconebisTxzviTaa
garTuli;misupirvelessazrunavadkvlavrCebadamoki-
1 b.bregvaZe,miqelanjelospoezia,Tbilisi,1979,gv.46.
2 iqve,gv.45.
3 Ф. Де Санктис, История итальянской литературы, т. II, М., 1964, стр. 122.
18mT
avar
i debulebaferarissasaxliskarTan,samijnurointrigebi,
TviTgandideba,piradiinteresebi.dabolos,yvelafers
agvirgvinebsinteleqtualurisamyarosWeSmaritikon-
dotieris,SantaJistisadaavanturistispietroareti-
nosaRviraxsnilicinizmi,misiwregadasuliuxamsobada
utifroba,misisarkastuli,bilwiqirqili.
ammxriv,vercmakiavelimdaaRwiaTaviepoqissaerTo
ganwyobilebasdafrivolurikomediiT„mandragora“
xarkimiuzRamas.magramesiyomxolodboboqarimovle-
nebismorevSidanTqmuli,xalxmravaludabnoSiunayofo
RaRadisiTdaRlilisuliswamierireaqcia,amaojanyi
sakuTarigankerZoebis,TviTsakuTariTaviswinaaRmdeg.
misiindividualobadamisinebadidixniTverSeegueboda
daakivercSeeguaamTviTgandgomas1.iskvlavindeburad
tkbebaTavisiinteleqtualuriZalmosilebisSegnebiTa
daTavisipoziciissisworiT,romlisSeuvalobasacise-
TiveTavgamodebiTicavs,rogorccixisTavi–alyaSemor-
tymulcixe-simagres.ampoziciissimaRlidanki,rogorc
xelisgulze,isemoCansfexqveSgaTeliliqveynisdrama,
xerxemalgadamsxvreulixalxisubadruki,uRimRamoda
usaxoyofa:„enisaTuCveulebebissferoSi,piradsaTu
sazogadoebrivcxovrebaSiyvelamisdevdabrZnulwess
–TvalTmaqcobasadasiyalbes,racukiduresiuzneobis
saTavediqca,yovelgvarimniSvnelobadaukargasinidiss,
xolosicocxles–yovelgvariRirseba.urwmuno,skep-
tikuradganwyobiliganaTlebuliklasebiiseveadvi-
ladSeeguenamSeniRbulcxovrebas,rogorcucxoelTa
1 „mandragora“ makiavelis SemoqmedebaSi epizodur movlenad darCa; iseve
rogorc misi adreuli nawarmoebebi: „aTwleuli“, „oqros viri“, „SemTx-
veviTobisaTvis“, „bediswerisaTvis“, „umadurebisaTvis“, „pativmoyva-
reobisaTvis“, sakarnavalo simRerebi, stansebi, serenadebi, sonetebi,
kanconebi, romlebic, calkeul pasaJTa momxibvlelobis miuxedavad,
literaturulasparezzeWabukurTviTwvrTnadundaiqnesmiCneulida
romlebSiacmakiavelikritikosadufrogvevlineba,vidrepoetad.
19ni
kol
o maki
aveli
batonobisuRels.mdabiorTamasebikinetariumecrebis
burusSiiyvnendanTqmulni,racaserigadxelsaZlevda
privilegirebulklasebs“1.
mTvlemaresinidisidadaTrgunvilinebaZalzemwiri
niadagiiyonacionaluriTviTSegnebisgasaRviveblad.
italielebsargaaCndaTarcRirseulimizani,arcmoq-
medebisgansazRvruliprograma.Tavisumdidrespirad
gamocdilebazedayrdnobiT,mxolodmakiavelimSeZlo
CaegonebinaTanamemamuleebisaTvis,romsaomarwarmate-
basganapirobebsaramartofuli,miuvalicixesimagreebi,
samxedroteqnikadakargadgawvrTnililaSqari,aramed
moraluriZalebic–patriotizmidasulisdisciplina;
mxolodmakiavelimgabedaTvaligaesworebinaunugeSoda
usixarulosinamdvilisaTvis,piruTvneladganesajaita-
liisdacemissavalalosuraTidaTavisiTanamedroveebis
kompromisulidakosmopolituriganwyobilebissapiris-
pirodCamoeyalibebinasakuTaripatriotulikoncefcia,
romelSiacsamSobloscnebassruliaduCveulomniSvne-
lobadaganzomilebaeniWeba:„makiavelierTgvarRvTa-
ebadsaxavssamSoblos:ismoralsadakanonzedacumaR-
lesia.msgavsadimisa,rogorcasketebisRmerTinTqavda
pirovnebas,msgavsadimisa,rogorcinkvizitorebiRvTis
saxeliTkoconzewvavdnenmwvaleblebs,makiavelisTval-
sazrisiT,samSoblosgulisaTvisyvelaferidasaSvebia:
is,racdanaSauladiTvlebakerZocxovrebaSi,sazogado-
ebrivcxovrebaSiuzenaesiqebisRirsia...RmerTizecidan
miwazeCamovidadasamSoblodaerqva,daisuwindeburad
SiSiszarsscemdaadamianebs.misineba,misiinteresebi,ai,
ragaxldaTuzenaesikanoni“2.
amrigad,erTiukiduresobameoreukiduresobissaTa-
1 franCeskodesanktisi,dasax.naSr.gv.182.
2 iqve,gv.86.
20mT
avar
i vediqca,erismTavrebisadasuliericxovrebishegemonTa
antierovnulmatendenciamdasabamidaudosaxelmwifos
absolutizacias,samSoblosgaRmerTebas.magramamgan-
RmrTobilmasamSoblom,Tavismxriv,yvelaferiSTanTqa,
rogorcdeistebisRmerTma–buneba.makiaveliTavisimra-
valtanjuliqveynidanucxoelidampyroblebisgandevnas
isaxavdamiznaddaverkiSeniSna,romitaliaSiitaliele-
bisTvisacaRardatovaadgili.samSoblosTavisuflebisa
dasaxelmwifosabsoluturiuflebamosilebissakur-
Txevelze,romelicTviTonveaRmarTa,manuyoymanod
miitanamsxverpladpirovnebisTavisuflebadaadamianis
wmindaTawmindauflebebi,romelTanacvladmoqalaqes
mxolodmovaleobanidarCa.erTxelpolvalerimkleman-
sosmisamarTiTTqva:„isaRmerTebdasafrangeTsdaWiris
dResaviTsZuldayvelafrangi“1.amironiuliSeniSvnis
Tanaxmad,klemansoSeiZlebamakiavelisuSualomemkvid-
redCaiTvalos.TumcaisicundaiTqvas,romflorenciis
kanclerisescalmxrivobamTlianadTuara,nawilobriv
maincTavisidroismbrZaneblurikarnaxiTadaistoriis
logikisulmobeliZaliTaaganpirobebuli:„rodesacsaq-
mesamSoblosinteresebsexeba,TaviundaSevikavoTimaze
msjelobisagan,samarTlianiaesadaesgadawyvetilebaTu
usamarTlo,lmobieriaTusastiki,saqebiaTusaZraxisi;
angariSiarundagavuwioTaraviTarTvalsazrissdamivi-
RoTmxolodisgadawyvetileba,romelicxelsuwyobs
misiarsebobisadaTavisuflebisSenarCunebas“2.
samSoblosinteresebi,misiTviTmyofobisadaTavi-
suflebisSenarCunebakigarduvaladmoiTxovdaswrafi
daradikaluriRonisZiebebisganxorcielebas.italiis
saxelmwifoebriviorganizmiukurnebeliseniTiyoavad.
1 Paul Valery, Cahieres, II, Paris, 1974, p7 1486.2 Machiavelli, Discorsi, III, cap. 41.
21ni
kol
o maki
aveli
sulsebrZodapietrosoderinisadanikolomakiavelis
respublikac:florenciisaTvissabedisweroaRmoCnda
mediCebissamocwlianitirania...1saxelganTqmulihuma-
nistidasaxelmwifomoRvaweleonardobruni(1370-1441),romelic1427welsflorenciisrespublikiskanclerigaxda,XVsaukunisgariJraJze(1403w.),TavisTxzule-baSi„qalaqflorenciisqeba“siamayiTaRwerda„msof-
liosamulamazesiqalaqis“ubadlosra-sasaxleebs,mis
umSvenieresquCebsadamoednebs,misimoqalaqeebissuli-
ersimtkicesadaqeduxrelobas,zne-Cveulebebissiwmin-
des,Tavisuflebisgulmxurvalesiyvarulsda,bolos,
dasZenda:„ararsebobsmeoreadgilidedamiwiszurgze,
romelsacmimadlebulihqondesufrometiTavisufleba,
arsadarvlindebaufrometisamarTlianobadaarcufro
sruliTanasworobamaRalTadamdabalTaSoris“2.xolo
erTisaukunisSemdegflorenciisrespublikismeorekan-
clers–nikolomakiavelis–sulsxvagvaradesaxeboda
mSobliuriqalaqismdgomareoba:
„CvenvervxedavTmoqalaqeTaSorisvercTanxmobas
davercerTsulovnebas,anda,TuvxedavT,mxolodmaT
Soris,romlebicerTiandebiansaxelmwifosaTukerZopir-
TamimarTraimeborotmoqmedebisCasadenad.aRarcsar-
wmunoebaarsebobsdaaRarcRvTisSiSi.ficsadaaRTqmas
mxolodmanamdeasruleben,sanamdisamasmoiTxovsmaTi
angareba.diax,ficsmxolodimisTvisdeben,romgatexon
dadaarRvion:issxvaaraarisra,Tuarasxvisimotyuebis
saSualeba,da,racufroTvalTmaqcuradaaSeniRbulies
tyuili,miTufrometpativsimsaxurebsxalxisTvalSi.
yvelaferi,racSeiZlebodagaxrwniliyo,ukvegaixrwna...
1 kozimomediCim1434 welsCaigdoxelSiZalaufleba,xolomismaSvilTaS-
vilmapierom1494welsdakargaigi.
2 Leonardo Bruni, Laudatio utbis Florentiae (cit.wignidanА. М. Брагина, Итальянский гуманизм, М., 1977, стр. 121-123).
22mT
avar
i kanonebsarSeswevTimisZala,rombolomouRonamsayo-
velTaogaxrwnilebas,vinaidanmaTryvnisdabRalavszne-
CveulebebisukeTureba.aqedaniRebsdasabamssixarbe,
swrafvaaraWeSmaritididebis,aramedsamarcxvinopati-
vismimarT,rac,Tavismxriv,badebssiZulvils,mtrobas,
uTanxmoebas,SuRls,sisxlisRvras,devnas,wamebas,sikeTis
daTrgunvasdaborotebisaRzevebas.sakuTarisiqvelis
moimedemoqalaqeni,ukeTurTamsgavsad,garsarikreben
TavianTmomxreebs,romlebicSeZlebdnenmaTdacvasda
amitomacborotmoqmedebTanuTanasworobrZolaSiiRu-
pebian.yoveliveesaiZulebsadamianebsamaTuimpartias
daukavSironTavianTibedi.ukeTurniangarebisadapativ-
moyvareobisgamoemxrobianampartiebs,keTilSobilniki–
aucileblobisZaliT.magramuaresimaincisaa,romampar-
tiaTabeladebidaTavkacebiostaturadniRbavenTavianT
namdvilmiznebsadamiswrafebebs.daTumcayvelaniWeSma-
ritiTavisuflebismtrebiarian,miuxedavadamisa,swored
TavisuflebisdacvissababiT,ZirsuTxrianrespublikur
wyobilebas...xoloTugamarjvebasmiaRwies,maTijil-
doaaraimisSegneba,romTavianTimcdelobiTganamtki-
cesTavisufleba,aramedbilwisixaruliTtkboba:isini
yvelazemetadkmayofilniarianimiT,romsZliesmtrebs
daxelSiCaigdesZalaufleba.darakixelisuflebissaTa-
veSimoeqcevian,araviTarisaSualebiswinaSeaRarixeven
ukan,ragindsastiki,ragindamoraluridausamarTloc
arundaiyosigi.ai,ratomaa,romgamarjvebulipartiis
miergamocemulikanonebisayovelTaosikeTeskiarisaxavs
miznad,aramedampartiisbeladebispiradgamorCenas.ai,
ratomomobendaratomdebenxelSekrulebebs:araimitom,
romganadidonmamuli,aramedimitom,romdaakmayofilon
mcirericxovanTavkacTapativmoyvareoba“1.
1 Machiavelli Storie Florentine, I, III, 5.
23ni
kol
o maki
aveli
igiveleonardobruni1413welswerda:„CvenimarTva-gamgeobissafuZveliamoqalaqeTaTanasworoba...yvela
CvenikanonimiznadisaxavsmxolodmoqalaqeTaTanas-
worobas,vinaidanmxolodTanasworobaamkvidrebsWeS-
maritTavisuflebas.amitomCvensaxelmwifosmarTvas
vukrZalavTyvelazeZlevamosilsagvareuloebs,raTa
isini,saxalxoxelisuflebisflobiswyalobiT,metis-
metadsaSiSniargaxdnen.ammizniT,CvendavadgineT,rom
sanqciebiyvelazemZimeiyosnobelebismimarT“1.magram
erTisaukunisSemdegrespublikasukveaRarSeeZloaseTi
politikisganxorcielebada„nobelebismimarTyvela-
zemZimesanqciebis“gamoyeneba.florencielebmaSeZles
mxolodmediCebisdamxoba,magrambankirebistiranias
metismetadRrmadhqondafesvigadgmuli.florenciaSi
kvlavindeburadZlieriiyomediCebismomxrenobelebis
gavlena,rasackidevufroaZlierebda,erTimxriv,res-
publikisZalzemZimesaerTaSorisomdgomareoba,xolo
meoremxriv,pietrosoderinissifrTxiledasimxdale,
misimudmiviyoymanidameryeoba.espanofiluriaristok-
ratiisadafeodalurireaqciisZirgamomTxrelmasaq-
mianobam,bolosdabolos,TavisiSedegigamoiRo.1512wlisSemodgomazepietrosoderinismTavrobadaemxo.
florenciaSimediCebidabrundnen.daiwyorespublikuri
wyobilebismomxreTadevnadaSeviwroeba.mediCebismier
daniSnuliaxalisinioriis8,10da17noembrisbrZanebe-biTmakiaveligadayenebuliqnarespublikiskancleris
postidan;demokratiiserT-erTilideriarakeTilsasur-
velpirovnebadgamoacxades,uflebebiahyaresdaflo-
renciidangaaZeves.amrigad,kaci,romelicpolitikiT
cocxlobdadasuldgmulobda,politikisagangariyuli
aRmoCnda.
1 a.m.bragina,dasax.Sroma,gv.124.
24mT
avar
i makiavelisaTvisesiyomZimesulieritravma,misi
sanukvarimiznebissrulidasabolookraxi.ojaxTan
erTadTavismamulSi,sankaSanoSi,damkvidrebulssun-
TqvauWirsdasuliexuTebasofluricxovrebisidili-
ursimyudroveSi.1514wlis10ivlisswers:„didxansarSeiZlebaasegagrZeldes,esusaqmobabolosuRebsCems
arsebobas,daTuRmerTiwyalobisTvaliTargadmom-
xedavs,erTmSvenierdResmivatovebCemssaxl-karsda
aRmzrdeladanmwerladdavdgebiromelimedidebulis
ojaxSi“1.amaodevedrebaigimegobrebsuSuamdgomlon
mediCebiswinaSedaTundacsulumniSvneloTanamdeboba
gamoiTxovonmisTvis:„bednieriviqnebodi,TukimediCebi
isargeblebdnenCemisamsaxuriTdaraimedavalebasmo-
mandobdnenflorenciaSianqalaqgareT“2;amaoduZRvnis
TavissaxelganTqmul„mTavars“lorencomediCis,pie-
rosZesdaqedmodrekiliSewynarebassTxovsmas:„..mii-
ReT,Tqvenoudidebulesobav,esmokrZalebuliZRveni
imavegrZnobiT,romliTacmemasgwiravT:TukiinebebT
daguldasmiTganixilavT,SighpovebTCemsmxurvale
survils–miaRwioTimsidiades,rasacsvebednierebada
bevriTqvenisxvasikeTegiqadiT.daTuTqveniudide-
bulesobaTavisisimaRlismwvervalidanerTxelmainc
gadmoavlebsTvalsamdablobebs,darwmundeba,raoden
daumsaxurebladviTmenbediswerissisastikesadadaus-
rulebelukuRmarTobas“3.arclorencos(gard.1519w.)damisTanamosaydres,julios(1523wlidan–papikle-menteVII),arcmaTgerebsadamemkvidreebs–alesandrosa
daipolitosarSeuZliaTdaiviwyondidipolitikosis
„respublikuriwarsuli“.
1 a.s.aleqseevi,dasax.naSr.gv.109-110.
2 iqve,gv.110.
3 „mTavari“,Sesavali.
25ni
kol
o maki
aveli
ZneliiyoimazrTanSegueba,romaRaravissWirdebo-
damisisamsaxuri.magramdiplomatiurasparezzeTxuT-
metiwlismoRvaweobamtyuiladrodigamobrZmedamisi
neba,SesaSurimoqnilobamianiWamisfsiqikasdadaxvewa
TviTgamouvalimdgomareobidangamosavlispovnisuna-
ri:maleammartosulsiseautaneliaRareCvenebaTavisi
martooba,TandaTanobiTeCvevagandevniliscxovrebas
da,asegansajeT,tkbebakideckurTxeulimocaleobiT.
kaci,romelicpiradadesaubrebodamefeebsadaimpera-
torebs,kardinalebsadapapebs,axlasoflismeduqnesa
dayasabTanbanqosTamaSiTiqcevsTavs.bedisironiasis
maxvilgonivruladpasuxobsTavisiSemparaviiumoriT:
„...dilaadrianadvdgebidamivdivartyeSi,raTadavxedo
SeSismWrelebs,romlebicCemstyesaWrian;iqidannakadu-
lisakenmiveSurebi,nakadulidanki–Citebismaxisaken.
jibeSiwignimidevs:esandanteadapetrarka,antibulusi
daovidiusi.mevkiTxulobmaTsasiyvarulointrigebsa
daTavgadasavlebs,vigonebCemsasdaerTxansamfiqrebiT
vtkbebi.SemdegSevdivargzispirasmdgarduqanSi,vesaub-
rebigamvlel-gamomvlels,vgebulobqveynisambebs,yurs
vugdebxalxisybedobasdamieT-moeTs.amasobaSisadi-
lobacmoatansdaCemsojaxTanerTadRaribulsufras
vujdebi...sadilisSemdegkvlavmivdivarduqanSi,sadac,
Cveulebisamebr,ukvesxedanmeduqne,yasabi,mewisqvile
daorimefunTuSe.maTTanerTadbanqosTamaSSivatareb
danarCendros;TamaSisasxSiradmogvdisCxubi,vaginebT
davlanZRavTerTmaneTs,gamwarebiTvibrZviTTiToeu-
likuatrinosTvisdaisevRrialebT,romCvenixmaTviT
sankaSanomdeaRwevs...mevinTqmebiamplebeurgaremoSi,
xavsisaganviwmendtvinsdagasaqansvaZlevCemsborot
sves:dae,gamqelos,mekivuyureb,SercxvebaTuaraam
26mT
avar
i urcxvs“...1SeiZlebaiTqvas,romflorenciisyofilikan-
cleriufromxiaruladatarebsdrosTavissankaSanoSi,
vidredidikorsikeli(zustadsamasiwlisSemdeg)–wmida
eleneskunZulze.
aseiwurebauflismierboZebulikideverTidRe–uaz-
roddauSinaarsod,savseiseTiveumniSvnelodaubadruki
movlenebiT,rogorcTavisamfsonebTanbanqosTamaS-
Simogebulianwagebulixurdafuli.magrambinddeba.
RamisfardaCumiSrialiTeSvebacidan,raTadaamTav-
roscxovrebismaradiulispeqtakliskideverTiaqti–
mTelidRistragikomikuribufonada.axlaRarCebais
martosakuTarTavTan,axlaRaiwyebasulissicocxle:
„SebindebisasSinvbrundebidaCemisamuSaooTaxiskenmiv-
divar.zRurblzevevixdigatalaxianebulsadamtverSi
amoganglulCemsglexursamossdasamefodasasaluqo
tansacmliTvimosebi.asemorTul-mokazmuliSevdivar
warsulidroisbrZenkacTasakrebuloSi.isinialersiT
miReben,da,ai,vtkbebisazrdoTi,romelicmxolodCem-
Tvisaagamzadebuli.aqmesircxvilisgareSevesaubrebi
maT,vekiTxebimaTiqcevismizezs,daisinicmowyaled
maZlevenpasuxs.oTxisaaTisganmavlobaSimearvici,ra
arisdaRlilobadamowyeniloba.memaviwydebayovelgva-
rigasaWiri,aRarmaSinebssiRaribe,arvufrTxisikvdils
damTeliarsebiTvinTqmebiamgardasulsamyaroSi“2.tos-
kanuriRamissimSvidesadasimyudroveSi,TavissamuSao
magidazeTavdaxriliesmartosuli,rogorcspiritis-
tulseansze,warsulismrumewiaRissiRrmidansasaub-
rodiwvevsZvirfasaCrdilebs,kacobriobissulieri
cxovrebismaradiulTanamgzavrebs,daadamianebisyof-
na-aryofnis,maTiamqveyniurixvedrisadadaniSnulebis,
1 werilifranCeskoTetorisadmi,1513wlis10dekemberi.
2 igivewerili.
27ni
kol
o maki
aveli
xalxebisadasaxelmwifoebisbed-iRblisSesaxebebaaseba
maT.platonisadaaristotelespolitikuridoqtrine-
bi,tacitucisadatitusliviusisanalebidaqronike-
bi,polibiosis„istoriulciklTa“Teoria,saxelmwifo
moRvawisciceroniseulikoncefciadaa.S.daa.S.–zRva
masalafiqris,gansjis,msjelobis,gardasulsaukuneeb-
TanSinaganidialogisaTvis.
magrammisTviswarsulisazarelisinamdvilisdaviwy-
ebis,awmyosagangandgomissaSualebarodia,rogorcamas
drodadroamaodcdilobspetrarka:„yvelazedidigata-
cebiTmevewafebodiwarsulisSeswavlas,–wersitalie-
lipoeti,–vinaidanCemidroyovelTvisisemiuReblad
mimaCnda,romTuaraCemisiyvaruliaxloblebismimarT,
aucilebladvisurvebdinebismiersxvadroSidavbadebu-
liyavi;daraTadameviwyebinaesCemisaukune,gamudmebiT
vcdilobdisuliTmaincmecxovrasxvaepoqebSi“1.makia-
velisarasodesuZebniasulissimSvidedaaumRvrevloba,
arasodesucdiagamoketiliyomyudroTavSesafarSi,rom-
lisbWemdecvermiaRwevdaTanamedroveTagminvadamoT-
qma-godeba.misistiqialocvakiararis,aramedbrZola–
yvelazesastiki,yvelazeulmobeli,WeSmaritadsaRmrTo
dasamkvdro-sasicocxlobrZolasamSoblosTviTmyo-
fobisadaTavisuflebisaTvis,romlismogebacmoiTxovs
aramartoTanamedroveobismTelifizikuriTusulieri
Zalebismobilizebas,aramedmravalsaukunovaniwarsulis
umdidresigamocdilebisgaTvaliswinebasac.aseTiganwyo-
bisganiRebsdasabamswarsulisadaistoriisspecifikuri
mniSvnelobamakiavelisnaazrevSi.istoriuliwarsuli
martoodenmkvdaritvirTikiararis,Tavisiusicocxlo
inertulobiTromboWavskacobriobisnebas,amuxruWebs
miswinsvlas,damTeliTavisisaSinelebiTmajlajunasaviT
1 Франческо Петрарка, Избранное, М., 1974, стр. 13.
28mT
avar
i awevsmissinidiss,aramed,uwinaresyovlisa,kacTamod-
gmiszogadigamocdileba,misikoleqtiurimexsierebada,
amdenad,cocxalidaqmediTiZala,romelsacSeuZliaaqti-
uradiTanamSromlosawmyosmxardamxardamasTanerTad
ganapirobosmomavali.Tavisisaxelovaniwinamorbedisa
dakolegis–koluCosalutatis(1331-1406)1kvaldakval,makiaveliamtkicebs,rommxolodistoriulcdaSiiZens
moralurifilosofiaTavispraqtikulazrsdamxolod
masSivlindebaadamianisamqveyniuridaniSnulebisnam-
dviliarsi.aqedan–misiwuxiliTavisiTanamedroveobis
antiistoriulitendenciisgamo:
„mearSemiZliaarmikvirdesdaarvwuxde,rodesacvxe-
dav,radidipativiscemiTsargeblobswarsulidaraoden
xSirad(bevrsxvamagaliTzeromaRaravTqvara)mamasis-
xladiZenenZvelqandakebaTanamsxvrevebs,raTaguli
ijeronmaTiflobiT,saxlebiSeimkondamaTimibaZvis
saSualebamiscenxelovanT,romelnicTavdauzogavad
cdilobenTavianTqmnilebebSigamoiyenonisini,xolo,
meoremxriv,rocavrwmundebi,romdiadisagmirosaqme-
ni,Cadenilni,rogorcgvimowmebsistoria,Zvelisaxel-
mwifoebisadarespublikebismefeebis,beladebis,moqa-
laqeebis,kanonmdeblebisadasamSoblosaTvisTavdade-
bulsxvapirTamier,–umalgancvifrebasiwveven,vidre
mibaZvissurvils;metic,yvelagaurbisdaTavsaridebs
maT,vinaidanZvelisiqvelisniSanwyalicaRarsaddarCa.
esmiTufrosamwuxaroa,rommoqalaqeTaSorisatexili
davidarabisaTucilobis,iseverogorcavadmyofobis
dros,yvelamimarTavswinaparTamiermiRebulgadawyve-
tilebebsaTusamkurnalosaSualebebs,xoloracSeexeba
respublikebiswyobilebas,saxelmwifosmarTvasaTumisi
TviTmyofobisSenarCunebas,laSqriswvrTnasaTusaomar
1 1375w.koluCosalutatiflorenciisrespublikiskanclerigaxdadasi-
cocxlisbolomdeSeinarCunaesposti.
29ni
kol
o maki
aveli
xelovnebas,qveSevrdomTagankiTxvasTugasamarTle-
basdasaxelmwifoZalauflebisganmtkicebissxvadasxva
saSualebas–ararsebobsarcsamTavro,arcrespublika,
arcwinamZRoli,arcmoqalaqe,raimeangariSsromuwevdes
winaparTamagaliTs.CemiazriT,amismizeziaaraimdenad
sayovelTaosiZabune,gamowveuliaRzrdisaxlandeli
sistemiT,andaisziani,racpativmoyvarulmamconare-
bammiayenaaraerTqristianulsaxelmwifosaTuqalaqs,
ramdenadacis,romdaikargaistoriisWeSmaritigagebada
aRaravisSeswevsimisunari,rommisikiTxvisasgaicnobie-
rosistoriulimovlenebisazridasuli.amisgamoa,rom
mkiTxvelTaumravlesobassiamovnebasaniWebsmxolodim
SemTxvevebismravalferovneba,romlebzedacmogviTx-
robsistoriadaaravinarfiqrobsmibaZosmaT,vinaidan
mibaZvasaramartoZnelsaqmed,aramed,saerTod,SeuZleb-
ladTvlian,TiTqosmTlianadSecvliliyosadamianebis,
cis,mzisaTustiqionebismoZraoba,bunebadaZalmosile-
ba,TiTqosisinisulsxvagvarnigamxdariyvnen“.1
1 „msjelobani“,w.1,Sesavali.