MALATYA’DA KAYISIMALATYA’DA KAYISIHazırlayan:Hazırlayan:

Dilara ŞAHİNDilara ŞAHİN

KAYISININ TARİHÇESİKAYISININ TARİHÇESİ

MALATYA KAYISISIMALATYA KAYISISI             

Kayısının Tarihçesi;Kayısının Tarihçesi;      Tarihi kaynaklara göre Türkistan, Orta       Tarihi kaynaklara göre Türkistan, Orta Asya ve Batı Çin’i içerisine alan çok geniş bir bölgenin kayısının Asya ve Batı Çin’i içerisine alan çok geniş bir bölgenin kayısının ana vatanı olduğu sanılmaktadır. Günümüzden 5000 yıl gibi çok ana vatanı olduğu sanılmaktadır. Günümüzden 5000 yıl gibi çok uzun bir zaman önce kayısı bu bölgede bilinmekte ve tarımı uzun bir zaman önce kayısı bu bölgede bilinmekte ve tarımı yapılmaktaydı. Büyük İskender’in seferleri sırasında kayısı M.Ö. yapılmaktaydı. Büyük İskender’in seferleri sırasında kayısı M.Ö. IV’yy’da Anadolu’ya getirilmiş yetişmesi için uygun iklim ve IV’yy’da Anadolu’ya getirilmiş yetişmesi için uygun iklim ve toprakları Anadolu’da bulunduğundan Anadolu kayısının ikinci toprakları Anadolu’da bulunduğundan Anadolu kayısının ikinci vatanı olmuştur. M.Ö. I. Yy’da Roma ve Pers savaşları sırasında vatanı olmuştur. M.Ö. I. Yy’da Roma ve Pers savaşları sırasında Ermeni tüccarlar tarafından önce İtalya’ya sonra da Yunanistan’a Ermeni tüccarlar tarafından önce İtalya’ya sonra da Yunanistan’a götürülmüştür. İtalya ve Yunanistan’dan diğer Avrupa ülkelerine götürülmüştür. İtalya ve Yunanistan’dan diğer Avrupa ülkelerine geçişi uzun yıllar almış 13. Yy’da İspanya ve İngiltere, 17. Yy’da geçişi uzun yıllar almış 13. Yy’da İspanya ve İngiltere, 17. Yy’da da Fransa ve Amerika’ya da götürülmüştür.da Fransa ve Amerika’ya da götürülmüştür.

Kayısı, coğrafik olarak dünyanın hemen hemen her Kayısı, coğrafik olarak dünyanın hemen hemen her yerine dağılmış olsa da daha çok Akdeniz’e yakın olan yerine dağılmış olsa da daha çok Akdeniz’e yakın olan ülkelerde Avrupa, Orta Asya, Amerika ve Afrika ülkelerde Avrupa, Orta Asya, Amerika ve Afrika kıtalarına yayılmış ve burada yetişme alanları bulmuştur. kıtalarına yayılmış ve burada yetişme alanları bulmuştur. Dünya yaş kayısı üretiminde Türkiye birinci sıradadır. Dünya yaş kayısı üretiminde Türkiye birinci sıradadır. Türkiye’yi İspanya, İtalya, birleşik devletler topluluğu, Türkiye’yi İspanya, İtalya, birleşik devletler topluluğu, İran Fransa, Yunanistan ve ABD izlemektedir. Bu birinci İran Fransa, Yunanistan ve ABD izlemektedir. Bu birinci grup ülkelerin yaş kayısı üretimleri 100 bin tonun grup ülkelerin yaş kayısı üretimleri 100 bin tonun üzerindedir. Birinci gruba Fas, Pakistan, Suriye, Çin, üzerindedir. Birinci gruba Fas, Pakistan, Suriye, Çin, Güney Afrika, Macaristan, eski Yugoslavya, Romanya, Güney Afrika, Macaristan, eski Yugoslavya, Romanya, Avustralya, takip etmektedir.Avustralya, takip etmektedir.

  Dünya yaş kayısı üretiminin yaklaşık % 10-15’inin Dünya yaş kayısı üretiminin yaklaşık % 10-15’inin yapıldığı Türkiye’de 6 kayısı bölgesi bulunmaktadır. Bu yapıldığı Türkiye’de 6 kayısı bölgesi bulunmaktadır. Bu bölgeler;bölgeler;

  Malatya, Elazığ, Erzincan bölgesi Malatya, Elazığ, Erzincan bölgesi Kars, Iğdır bölgesi Kars, Iğdır bölgesi Akdeniz (Mersin, Mut, Antakya) bölgesi Akdeniz (Mersin, Mut, Antakya) bölgesi Marmara Bölgesi Marmara Bölgesi Ege Bölgesi Ege Bölgesi İç Anadolu Bölgesi İç Anadolu Bölgesi   Bu bölgeler içerisinde Malatya, Elazığ, Erzincan bölgesi Bu bölgeler içerisinde Malatya, Elazığ, Erzincan bölgesi

dışındaki bölgelerin üretimleri sofralık tüketime yöneliktir. dışındaki bölgelerin üretimleri sofralık tüketime yöneliktir. Birinci bölgedeki kayısıların çoğunluğu kurutulmakta ve Birinci bölgedeki kayısıların çoğunluğu kurutulmakta ve bu bölge dünya kuru kayısı üretiminin yaklaşık % 85-bu bölge dünya kuru kayısı üretiminin yaklaşık % 85-90’ını karşılamaktadır. 90’ını karşılamaktadır.

KAYISI BAHÇESİ TESİSİKAYISI BAHÇESİ TESİSİ   GirişGiriş Kayısı, derin, iyi geçirgen, iyi Kayısı, derin, iyi geçirgen, iyi

havalanan, sıcak ve besin havalanan, sıcak ve besin maddelerince zengin, kumlu, tınlı, maddelerince zengin, kumlu, tınlı, humuslu toprakları seven bir meyvedir. humuslu toprakları seven bir meyvedir. Ağaçlar kuvvetli, büyük, yayvan taç Ağaçlar kuvvetli, büyük, yayvan taç teşkil eder. 8-10 metreye kadar teşkil eder. 8-10 metreye kadar boylanabilir. Kışı soğuk, yazı sıcak boylanabilir. Kışı soğuk, yazı sıcak iklimlerin meyvesidir. Yaz aylarında iklimlerin meyvesidir. Yaz aylarında nem oranının düşük olması meyvelerin nem oranının düşük olması meyvelerin kalitesi için önemlidir. Kayısılar taze, kalitesi için önemlidir. Kayısılar taze, kurutulmuş veya meyve suyu olarak kurutulmuş veya meyve suyu olarak bütün yıl boyunca tüketilebilen bütün yıl boyunca tüketilebilen meyvelerdendir. Kayısı yetiştiriciliği meyvelerdendir. Kayısı yetiştiriciliği uzun vadeli ve pahalı bir yatırımdır. Bu uzun vadeli ve pahalı bir yatırımdır. Bu sebeple bahçe kurarken çok iyi sebeple bahçe kurarken çok iyi planlama yapılmalıdır. Yapılacak hata, planlama yapılmalıdır. Yapılacak hata, toprak, para ve emek israfıdır. Bu toprak, para ve emek israfıdır. Bu nedenle, bahçeler kurulmadan önce nedenle, bahçeler kurulmadan önce Tarım Kuruluşlarıyla sıkı işbirliği Tarım Kuruluşlarıyla sıkı işbirliği yapılarak, çalışmalara başlanılmalıdır.yapılarak, çalışmalara başlanılmalıdır.

Bahçe Yerinin SeçimiBahçe Yerinin Seçimi -İlkbaharın geç donlarından etkilendiği için -İlkbaharın geç donlarından etkilendiği için

ova ve çukur yerlerden ziyade yamaç ve ova ve çukur yerlerden ziyade yamaç ve sırtlar tercih edilmelidir.sırtlar tercih edilmelidir.

-Güney, güneydoğu ve güneybatı yönlerine -Güney, güneydoğu ve güneybatı yönlerine dikilmelidir.dikilmelidir.

-Irmak kenarlarından, soğuk havaların -Irmak kenarlarından, soğuk havaların toplandığı veya sis çöken çukur yerlerden toplandığı veya sis çöken çukur yerlerden kaçınılmalıdır.kaçınılmalıdır.

-Kayısı, ağır ve çok nemli killi topraklar hariç -Kayısı, ağır ve çok nemli killi topraklar hariç olmak üzere derin, geçirgen, iyi havalanan, olmak üzere derin, geçirgen, iyi havalanan, sıcak ve besin maddelerince zengin, ince sıcak ve besin maddelerince zengin, ince dokulu, tınlı veya tınlı-kireçli, humuslu dokulu, tınlı veya tınlı-kireçli, humuslu topraklarda en iyi şekilde yetişir.topraklarda en iyi şekilde yetişir.

Dikime HazırlıkDikime Hazırlık Kayısı bahçesi tesis edilecek arazi Kayısı bahçesi tesis edilecek arazi

ilkbaharda krizma edilerek veya derince ilkbaharda krizma edilerek veya derince birkaç kez alt üst etmek suretiyle işlenir, birkaç kez alt üst etmek suretiyle işlenir, toprak sonbahara kadar dinlenmeye bırakılır. toprak sonbahara kadar dinlenmeye bırakılır. İmkanlar elverirse arazi tesviye edilmelidir. İmkanlar elverirse arazi tesviye edilmelidir. Yamaç araziler, arazinin meyil durumuna Yamaç araziler, arazinin meyil durumuna göre teraslama yapıldıktan sonra bahçe göre teraslama yapıldıktan sonra bahçe tesisi yapılmalıdır. Ağır topraklarda dönüme tesisi yapılmalıdır. Ağır topraklarda dönüme 2-3 ton kadar çiftlik gübresi serpilip sürümle 2-3 ton kadar çiftlik gübresi serpilip sürümle toprağa karıştırılmalıdır.toprağa karıştırılmalıdır.

Dikim ŞekilleriDikim Şekilleri Bahçe tesis edilecek yerin şekli, arazinin meyili, ara ziraatı yapılıp Bahçe tesis edilecek yerin şekli, arazinin meyili, ara ziraatı yapılıp

yapılmayacağı gibi durumlar göz önüne alınarak dikim yapılmayacağı gibi durumlar göz önüne alınarak dikim şekillerinden biri tatbik edilir. Ayrıca, toprağın verimlilik derecesi, şekillerinden biri tatbik edilir. Ayrıca, toprağın verimlilik derecesi, sulama imkanları ve dikilecek kayısı çeşidine göre aralık verilir.sulama imkanları ve dikilecek kayısı çeşidine göre aralık verilir.

Kare Şeklinde DikimKare Şeklinde Dikim En çok kullanılan dikim şeklidir. Bu usulde dikilen ağaçların sıralar En çok kullanılan dikim şeklidir. Bu usulde dikilen ağaçların sıralar

arası ve sıra üzeri mesafeler birbirine eşittir. Bu mesafeler 10x10 arası ve sıra üzeri mesafeler birbirine eşittir. Bu mesafeler 10x10 veya 12x12 metre olarak uygulanmalıdır. Uygulamada ilk sıra, tarla veya 12x12 metre olarak uygulanmalıdır. Uygulamada ilk sıra, tarla kenarından itibaren bir aralık boyunun yarısı kadar içeriden kenarından itibaren bir aralık boyunun yarısı kadar içeriden işaretlenir. Bir aralık boyu 10 m. bırakılacaksa tarla kenarından 5 işaretlenir. Bir aralık boyu 10 m. bırakılacaksa tarla kenarından 5 m. içeriden ilk işaretleme yeri tespit edilir.m. içeriden ilk işaretleme yeri tespit edilir.

Dikdörtgen Şeklinde DikimDikdörtgen Şeklinde Dikim Bu şekilde dikim ara ziraatı yapılmak istenildiğinde tercih edilir. Bu şekilde dikim ara ziraatı yapılmak istenildiğinde tercih edilir.

Dikdörtgen şeklinde tesis edilen bahçelerde sıralar arasındaki Dikdörtgen şeklinde tesis edilen bahçelerde sıralar arasındaki mesafeler, sıra üzeri mesafelerden daha fazladır. Bu mesafeler mesafeler, sıra üzeri mesafelerden daha fazladır. Bu mesafeler toprağın yapısına göre değişmekle beraber ortalama sıra arası 12 toprağın yapısına göre değişmekle beraber ortalama sıra arası 12 m. sıra üzeri 10 m. olarak tesis edilir.   m. sıra üzeri 10 m. olarak tesis edilir.  

Üçgen Şeklinde DikimÜçgen Şeklinde Dikim Üçgen şeklindeki dikim, meyilli ve yamaç araziler için uygundur. Bu usulde Üçgen şeklindeki dikim, meyilli ve yamaç araziler için uygundur. Bu usulde

bahçe tesis etmek için fidanlar eşkenar üçgenin köşelerine dikilir. Köşeler bahçe tesis etmek için fidanlar eşkenar üçgenin köşelerine dikilir. Köşeler arasındaki mesafe 8 veya 10 m. olmalıdır.arasındaki mesafe 8 veya 10 m. olmalıdır.

Fidan SeçimiFidan Seçimi -Tercih edilen çeşit ismine doğru olmalıdır.-Tercih edilen çeşit ismine doğru olmalıdır. -Sertifikalı fidanlar dikilmelidir. Bu, ağacın hastalıksız olması için gereklidir.-Sertifikalı fidanlar dikilmelidir. Bu, ağacın hastalıksız olması için gereklidir. -Fidanlar bir yaşında olmalıdır.-Fidanlar bir yaşında olmalıdır. -Gövde pişkin ve düzgün, gözler iyi teşekkül etmiş olmalıdır.-Gövde pişkin ve düzgün, gözler iyi teşekkül etmiş olmalıdır. -Aşı yeri kapanmış, kökleri bol saçak köklü olmalı ve bu saçak kökler dağılmış -Aşı yeri kapanmış, kökleri bol saçak köklü olmalı ve bu saçak kökler dağılmış

bulunmalıdır.bulunmalıdır. -Gövde ve kökler yaralı, bereli olmamalıdır.-Gövde ve kökler yaralı, bereli olmamalıdır. -Hastalık ve zararlılardan arındırılmış olmalıdır.-Hastalık ve zararlılardan arındırılmış olmalıdır. Dikim ZamanıDikim Zamanı -Kış soğuklarının fazla olmadığı yerlerde sonbahar dikimi yapılmalıdır. Çünkü;-Kış soğuklarının fazla olmadığı yerlerde sonbahar dikimi yapılmalıdır. Çünkü; a)Toprak ve iklim dikime daha uygundur.a)Toprak ve iklim dikime daha uygundur. b)Kış yağışlarından istifade edip, tutma oranı yüksektir.b)Kış yağışlarından istifade edip, tutma oranı yüksektir. c)Erken gelişme sağlanır.                                                   c)Erken gelişme sağlanır.                                                   -Mevsim uygun değil, soğuklar fazla ise ilkbahar dikimi yapılmalıdır.-Mevsim uygun değil, soğuklar fazla ise ilkbahar dikimi yapılmalıdır. Fidanın DikilmesiFidanın Dikilmesi -Fidan dikilecek çukurlar, sonbaharda yağışlardan önce açılmalı ve -Fidan dikilecek çukurlar, sonbaharda yağışlardan önce açılmalı ve

havalanması sağlanmalıdır.havalanması sağlanmalıdır.

-Çukurlar 60 cm. genişliğinde ve 60 cm. derinliğinde -Çukurlar 60 cm. genişliğinde ve 60 cm. derinliğinde olmalıdır.olmalıdır.

-Çukurlar açılmadan önce toprak işlenir. Toprak hazırlığı -Çukurlar açılmadan önce toprak işlenir. Toprak hazırlığı bittikten sonra dikim şekline göre işaretlenir ve işaret bittikten sonra dikim şekline göre işaretlenir ve işaret yerlerine çakılan kazıkların yerlerinde kalmasına dikkat yerlerine çakılan kazıkların yerlerinde kalmasına dikkat edilir.edilir.

-Dikilecek fidanların çukurları açılırken üstten çıkan toprak -Dikilecek fidanların çukurları açılırken üstten çıkan toprak bir tarafa, alttan çıkan başka bir tarafa yığılarak birbirine bir tarafa, alttan çıkan başka bir tarafa yığılarak birbirine karışmaması sağlanır. karışmaması sağlanır.

-Dikim yapılmadan önce fidanlara mutlaka dikim budaması -Dikim yapılmadan önce fidanlara mutlaka dikim budaması yapılmalıdır.yapılmalıdır.

-Dikim budaması, kök ve sürgün budaması şeklinde -Dikim budaması, kök ve sürgün budaması şeklinde uygulanır.uygulanır.

-Kök budamasında köklerdeki yara yerleri beyaz ve sağlam -Kök budamasında köklerdeki yara yerleri beyaz ve sağlam dokular meydana çıkıncaya kadar kesilir. Çürük, kırık, bereli dokular meydana çıkıncaya kadar kesilir. Çürük, kırık, bereli yerler ayıklanır. Bir biri üzerine binmiş kökler temizlenir.yerler ayıklanır. Bir biri üzerine binmiş kökler temizlenir.

-Sürgün budamasında gövde üzerindeki yan dalların tümü -Sürgün budamasında gövde üzerindeki yan dalların tümü dipten kesilir. Fidanın durumuna göre de 80-120 cm. den dipten kesilir. Fidanın durumuna göre de 80-120 cm. den çoban sopası gibi meyilli olarak kesilir.çoban sopası gibi meyilli olarak kesilir.

-Dikim için ilk olarak fidanın dikileceği yerin 15 cm. kadar -Dikim için ilk olarak fidanın dikileceği yerin 15 cm. kadar uzağına ve çukurun işlenmemiş olan toprak kısmına sonradan uzağına ve çukurun işlenmemiş olan toprak kısmına sonradan fidana destek olacak bir herek dikilir. fidana destek olacak bir herek dikilir.

-Dikim esnasında dikim tahtası kullanılmalıdır.-Dikim esnasında dikim tahtası kullanılmalıdır. -Herek dikildikten sonra çukurun dibine (çukurun üst -Herek dikildikten sonra çukurun dibine (çukurun üst

yüzünden alınmış toprağa 1/3 oranında yanmış çiftlik gübresi yüzünden alınmış toprağa 1/3 oranında yanmış çiftlik gübresi karıştırılarak hazırlanan) harçla bir tümsek yapılır. Fidan bu karıştırılarak hazırlanan) harçla bir tümsek yapılır. Fidan bu tümsek üzerine yerleştirilir. Üzerine çukurun üst kısmına ait tümsek üzerine yerleştirilir. Üzerine çukurun üst kısmına ait olan gübreli toprak konur. Toprak iyice kökler arasına olan gübreli toprak konur. Toprak iyice kökler arasına sıkıştırılır. Çukurun dibinden çıkan diğer toprakla da çukur sıkıştırılır. Çukurun dibinden çıkan diğer toprakla da çukur tamamıyla doldurulur ve bu esnada ayakla hafifçe bastırılır. tamamıyla doldurulur ve bu esnada ayakla hafifçe bastırılır. Dikim tahtası kaldırılıp, fidanın etrafında bir sulama çanağı Dikim tahtası kaldırılıp, fidanın etrafında bir sulama çanağı teşkil edilir. Dikimden hemen sonra bolca can suyu verilir. teşkil edilir. Dikimden hemen sonra bolca can suyu verilir. Çanağın üzerine taze gübre serilerek toprakla kapatılır ve bu Çanağın üzerine taze gübre serilerek toprakla kapatılır ve bu suretle kuruması önlenmiş olur. suretle kuruması önlenmiş olur.

Dikimde dikkat edilecek en önemli husus;Dikimde dikkat edilecek en önemli husus; Aşı yerinin toprak hizasından 2-3 parmak yukarıda bulunacak Aşı yerinin toprak hizasından 2-3 parmak yukarıda bulunacak

şekilde dikim yapılmasıdırşekilde dikim yapılmasıdır

  KAYISI BAHÇESİ BAKIMIKAYISI BAHÇESİ BAKIMI Meyvecilikte devamlı ve kaliteli mahsul alınabilmesi Meyvecilikte devamlı ve kaliteli mahsul alınabilmesi

için bahçe bakımlarının tekniğine uygun olarak için bahçe bakımlarının tekniğine uygun olarak yapılması gerekir. Kayısı ağacı, yaz aylarında gelecek yapılması gerekir. Kayısı ağacı, yaz aylarında gelecek yılın tomurcuklarını teşekkül ettirmeye başlar. Normal yılın tomurcuklarını teşekkül ettirmeye başlar. Normal bakım işlerinin yapılmaması, bir sonraki yılın bakım işlerinin yapılmaması, bir sonraki yılın ürününüolumsuz etkilemektedir. Bu nedenle şartlar ne ürününüolumsuz etkilemektedir. Bu nedenle şartlar ne olursa olsun ağacın sağlığı, bahçenin ömrünün uzun, olursa olsun ağacın sağlığı, bahçenin ömrünün uzun, ürünün bol,kaliteli ve sürekli olması için tüm bakım ürünün bol,kaliteli ve sürekli olması için tüm bakım işlemleri tekniğine uygun olarak tam ve zamanında işlemleri tekniğine uygun olarak tam ve zamanında yapılmalıdır.yapılmalıdır.

Toprak İşlemeToprak İşleme -Sonbaharda yaprak dökümünden sonra bahçe -Sonbaharda yaprak dökümünden sonra bahçe

yüzeysel olarak kültüvatör veya küçük bahçe pulluğu yüzeysel olarak kültüvatör veya küçük bahçe pulluğu ile sürülür.Sürüm imkanı yoksa bel ile işlenir.ile sürülür.Sürüm imkanı yoksa bel ile işlenir.

-İlkbaharda meyveler fındık büyüklüğüne geldiğinde -İlkbaharda meyveler fındık büyüklüğüne geldiğinde ve yabancı otların çoğunluğunun çıktığı,yağışların bol ve yabancı otların çoğunluğunun çıktığı,yağışların bol olduğu dönemde (Mayıs) sıra araları yine aynı şekilde olduğu dönemde (Mayıs) sıra araları yine aynı şekilde sürülür ve sulama çanakları ile karıklar hazırlanır.sürülür ve sulama çanakları ile karıklar hazırlanır.

-Toprak işleme zamanı çok önemli olup,erken toprak -Toprak işleme zamanı çok önemli olup,erken toprak işlenmesi yani tam çiçeklenme dönemi sürüm işlenmesi yani tam çiçeklenme dönemi sürüm yapılması çiçek ve meyve dökülmesine neden olur.yapılması çiçek ve meyve dökülmesine neden olur.

-Toprak işlenirken ağacın gövdesine ve köklerine -Toprak işlenirken ağacın gövdesine ve köklerine zarar verilmemesi için sürüm yüzeysel yapılmalıdır.zarar verilmemesi için sürüm yüzeysel yapılmalıdır.

-İlkbaharda toprak işlemesi mutlaka, muhtemel don -İlkbaharda toprak işlemesi mutlaka, muhtemel don tarihlerinden sonra yapılmalıdır. Çünkü toprak tarihlerinden sonra yapılmalıdır. Çünkü toprak işlemesi yapılmış bahçelerde don zararı, işlenmemiş işlemesi yapılmış bahçelerde don zararı, işlenmemiş bahçelerdeki zararaoranla daha fazla olmaktadır.bahçelerdeki zararaoranla daha fazla olmaktadır.

BudamaBudama -Çoban sopası haline getirilerek (Tepesi 110-120 -Çoban sopası haline getirilerek (Tepesi 110-120

cm. yükseklikten vurulmuş olarak) dikilen cm. yükseklikten vurulmuş olarak) dikilen fidanlar,Haziran-Temmuz aylarında 4-5 sürgün fidanlar,Haziran-Temmuz aylarında 4-5 sürgün bırakılıp diğer sürgünler dipten kesilir.bırakılıp diğer sürgünler dipten kesilir.

-İlk dal toprak seviyesinden 50-60 cm. yükseklikte -İlk dal toprak seviyesinden 50-60 cm. yükseklikte bırakılmalı,bırakılan dallar ayrı yönlerde,geniş açılı bırakılmalı,bırakılan dallar ayrı yönlerde,geniş açılı ve birbirinden 15-20 cm. mesafede bulunmalıdır.ve birbirinden 15-20 cm. mesafede bulunmalıdır.

-Hasat,mücadele ve bakım işlerinin kolay olması -Hasat,mücadele ve bakım işlerinin kolay olması için ağaç mümkün olduğu kadar alçaktan için ağaç mümkün olduğu kadar alçaktan taçlandırılmalıdır.Yüksek taçlı kayısı ağaçları güneş taçlandırılmalıdır.Yüksek taçlı kayısı ağaçları güneş yanıklığına maruz kalmaktadır.yanıklığına maruz kalmaktadır.

-Sis ve saoğuk havanın toplandığı taban -Sis ve saoğuk havanın toplandığı taban arazilerde,dereve çay kenarlarında tesis edilecek arazilerde,dereve çay kenarlarında tesis edilecek bahçeler yüksek (70-80 cm) taçlandırılmalıdır.bahçeler yüksek (70-80 cm) taçlandırılmalıdır.

-İlk 2-3 yılda şekil budaması yapılarak şeklini almış -İlk 2-3 yılda şekil budaması yapılarak şeklini almış ağaçlarda ilerleyen yıllarda budama pek fazla ağaçlarda ilerleyen yıllarda budama pek fazla yapılmaz.yapılmaz.

-Şiddetli budamalarda ağaç zamk çıkarır ve -Şiddetli budamalarda ağaç zamk çıkarır ve gelişemez.Bu yüzden sonbaharda ilaçlama öncesi gelişemez.Bu yüzden sonbaharda ilaçlama öncesi yapraklar dökülmeden önce kuru dalların ve üst yapraklar dökülmeden önce kuru dalların ve üst üste gelen gereksiz dalların ayıklanması en uygun üste gelen gereksiz dalların ayıklanması en uygun budama şeklidir.budama şeklidir.

-Budamadan sonra yara yerleri mutlaka aşı -Budamadan sonra yara yerleri mutlaka aşı macunu ile kapatılmalıdır.Budama yapılırken tırnak macunu ile kapatılmalıdır.Budama yapılırken tırnak bırakmadan dipten kesmeye dikkat edilmelidir.bırakmadan dipten kesmeye dikkat edilmelidir.

SulamaSulama -Toprak yapısına,yağış durumuna göre değişmekle beraber -Toprak yapısına,yağış durumuna göre değişmekle beraber

yaz içerisinde Malatya bölgesinde 3-5 defa sulama yaz içerisinde Malatya bölgesinde 3-5 defa sulama yapılmalıdır.Bu sulamaların zamanları;yapılmalıdır.Bu sulamaların zamanları;

    Birinci sulama çağala devresinde, Birinci sulama çağala devresinde,     İkinci sulama hasattan 15 gün önce, İkinci sulama hasattan 15 gün önce,     Üçüncü sulama hasattan hemen sonra, Üçüncü sulama hasattan hemen sonra,     Dördüncü sulama Ağustos ayında, Dördüncü sulama Ağustos ayında,     Beşinci sulama Eylül ayında yapılmalıdır. Beşinci sulama Eylül ayında yapılmalıdır. -Ağacın sağlığı için suyun ağaç gövdesine değmemesine -Ağacın sağlığı için suyun ağaç gövdesine değmemesine

dikkat edilmelidir.dikkat edilmelidir. -Sulama sabahın erken saatlerinde veya akşam,gece -Sulama sabahın erken saatlerinde veya akşam,gece

yapılmalıdır.yapılmalıdır. -Suyun dengesiz verilmesi meyvelerde -Suyun dengesiz verilmesi meyvelerde

çatlamalara,dökülmelere ve kalite bozukluğuna yol çatlamalara,dökülmelere ve kalite bozukluğuna yol açar.Ağır topraklarda suyun göllenip,zamklaşma ve kök açar.Ağır topraklarda suyun göllenip,zamklaşma ve kök çürüklüğü gibi hastalıklara yo açmaması için sulama çürüklüğü gibi hastalıklara yo açmaması için sulama suyunun kontrollü verilmesi gereklidir.suyunun kontrollü verilmesi gereklidir.

-Ağacın kök boğazı çevresine 50 cm kadar yarıçaplı küçük -Ağacın kök boğazı çevresine 50 cm kadar yarıçaplı küçük bir çanak,ağaç tacı izdüşümü genişliğinde ikinci bir çanak bir çanak,ağaç tacı izdüşümü genişliğinde ikinci bir çanak açılır ve su bu iki çanağın arasına verilir.açılır ve su bu iki çanağın arasına verilir.

GübrelemeGübreleme -En uygun gübreleme toprak ve yaprak analizi sonucu elde -En uygun gübreleme toprak ve yaprak analizi sonucu elde

edilen bilgilere göre yapılan gübrelemedir.Bu nedenle 2-3 edilen bilgilere göre yapılan gübrelemedir.Bu nedenle 2-3 yılda bir toprak tahlili yapılmalıdır.yılda bir toprak tahlili yapılmalıdır.

-2-3 yılda bir sonbahardadekara 2-3 ton yanmış çiftlik -2-3 yılda bir sonbahardadekara 2-3 ton yanmış çiftlik gübresi (Hayvan Gübresi) verilmelidir. Çünkü hayvan gübresi (Hayvan Gübresi) verilmelidir. Çünkü hayvan gübresi toprağın havalanmasını,su tutmasını ve topraktaki gübresi toprağın havalanmasını,su tutmasını ve topraktaki küçük canlıların faaliyetlerini olumlu yönde etkiler ve küçük canlıların faaliyetlerini olumlu yönde etkiler ve toprağın verimliliğini artırır. toprağın verimliliğini artırır.

Gübrenin yanmış olması özellikle Gübrenin yanmış olması özellikle gereklidir. Gübre verildikten sonra gereklidir. Gübre verildikten sonra toprağa karıştırılmalıdır.toprağa karıştırılmalıdır.

-Ticari gübre kullanımı da yine analiz -Ticari gübre kullanımı da yine analiz sonucuna göre eksik bitki besin sonucuna göre eksik bitki besin maddelerinin karşılanması amacıyla maddelerinin karşılanması amacıyla yapılmalıdır.yapılmalıdır.

-Azotlu gübre kullanımında kullanılacak -Azotlu gübre kullanımında kullanılacak gübre miktarının yarısı Şubat-Mart gübre miktarının yarısı Şubat-Mart aylarında,diğer yarısı da Mayıs-Haziran aylarında,diğer yarısı da Mayıs-Haziran aylarında verilmeli,kullanılan gübre tırmık aylarında verilmeli,kullanılan gübre tırmık veya çapa ile toprağa hafifçe veya çapa ile toprağa hafifçe karıştırılmalıdır.karıştırılmalıdır.

-Fosforlu gübreler erken ilkbahar veya -Fosforlu gübreler erken ilkbahar veya sonbaharda verilmeli,ağaç taç sonbaharda verilmeli,ağaç taç izdüşümündeki daire çevresine 15-20 cm. izdüşümündeki daire çevresine 15-20 cm. derinlikte ve 15-20 cm. genişliğinde derinlikte ve 15-20 cm. genişliğinde açılacak hendeğe verilmeli ve üzeri açılacak hendeğe verilmeli ve üzeri kapatılmalıdır.kapatılmalıdır.

Malatya’da En Çok Yetiştirilen Bazı Kayısı Çeşitleri Malatya’da En Çok Yetiştirilen Bazı Kayısı Çeşitleri ve Özelliklerive Özellikleri

            Malatya’da üretilen kayısı çeşitlerinin başında Malatya’da üretilen kayısı çeşitlerinin başında Hacıhaliloğlu çeşidi gelir. Malatya’da üretilen kayısının Hacıhaliloğlu çeşidi gelir. Malatya’da üretilen kayısının % 90’ına yakını bu çeşitten yapılmaktadır. Son yıllarda % 90’ına yakını bu çeşitten yapılmaktadır. Son yıllarda Kabaaşı, Soğancı çeşitlerinin de yaygınlaştığı Kabaaşı, Soğancı çeşitlerinin de yaygınlaştığı görülmektedir. görülmektedir.

             Ayrıca Hasanbey, Çöloğlu, Çataloğlu, Şekerpare, Ayrıca Hasanbey, Çöloğlu, Çataloğlu, Şekerpare,

Yeğen, Hacıkız, Paşamişmişi ve Turfanda diğer önemli Yeğen, Hacıkız, Paşamişmişi ve Turfanda diğer önemli Malatya kayısılarındandır. Bu çeşitlerden Hacıhaliloğlu, Malatya kayısılarındandır. Bu çeşitlerden Hacıhaliloğlu, Kabaaşı, Soğancı ve Çataloğlu kurutmalığa elverişli, Kabaaşı, Soğancı ve Çataloğlu kurutmalığa elverişli, diğerleri ise sofralık çeşitlerdir. Kurutmalık çeşitleri diğerleri ise sofralık çeşitlerdir. Kurutmalık çeşitleri diğerlerinden ayıran en önemli özellik, kuru madde diğerlerinden ayıran en önemli özellik, kuru madde oranlarının yüksek oluşudur. Bu çeşitlerde kurumadde oranlarının yüksek oluşudur. Bu çeşitlerde kurumadde oranı % 24-30 arasında değişmektedir. Diğerlerinde bu oranı % 24-30 arasında değişmektedir. Diğerlerinde bu oran genellikle % 18-20’ye çıkmaktadır.oran genellikle % 18-20’ye çıkmaktadır.

            Kurutmalık çeşitlerden Hacıhaliloğlu, Soğancı, Kurutmalık çeşitlerden Hacıhaliloğlu, Soğancı, Çataloğlu ve Kabaaşı orta irilikte meyve Çataloğlu ve Kabaaşı orta irilikte meyve oluşturmaktadır.oluşturmaktadır.

            Kayısı çekirdeği kabuk ve içten meydana gelmiştir. Kayısı çekirdeği kabuk ve içten meydana gelmiştir. Meyve ağırlığının % 12’sini oluşturur. Çekirdek içi Meyve ağırlığının % 12’sini oluşturur. Çekirdek içi bileşim olarak Glikozit, Amigdalin, Nişasta, Yağ ve bileşim olarak Glikozit, Amigdalin, Nişasta, Yağ ve benzeri maddelerden meydana gelmiştir. Acı çekirdek benzeri maddelerden meydana gelmiştir. Acı çekirdek ilaç ve kozmetik sanayiinde; tatlı çekirdek ise gıda ilaç ve kozmetik sanayiinde; tatlı çekirdek ise gıda sanayiinde kullanılmaktadır. Çekirdek içi (tohum) sanayiinde kullanılmaktadır. Çekirdek içi (tohum) alındıktan sonra, geriye kalan kabuk yakacak olarak alındıktan sonra, geriye kalan kabuk yakacak olarak kullanılmaktadır.kullanılmaktadır.

Kayısının Besin Değeri ve İnsan Sağlığına Kayısının Besin Değeri ve İnsan Sağlığına YararlarıYararları

            Kayısı ihtiva organik ve anorganik maddeler Kayısı ihtiva organik ve anorganik maddeler vasıtasıyla insan sağlığına olumlu etkilere sahip vasıtasıyla insan sağlığına olumlu etkilere sahip bir meyvedir. Kayısı yüksek miktarda şeker, bir meyvedir. Kayısı yüksek miktarda şeker, nişasta, protein, pektin, pektoz selüloz, organik nişasta, protein, pektin, pektoz selüloz, organik maddeler, vitamin A.B.B2, C,E,P, PP, Folik asit, maddeler, vitamin A.B.B2, C,E,P, PP, Folik asit, az miktarda K20, C03, P205, CO, daha az az miktarda K20, C03, P205, CO, daha az miktarda Na20, Ca0, mg0, Fe03, C1 ve eseri miktarda Na20, Ca0, mg0, Fe03, C1 ve eseri miktarda Zn, A1 ve eseri miktarda Zn, A1 ve Cu miktarda Zn, A1 ve eseri miktarda Zn, A1 ve Cu içermektedir. Kayısı minerallerden potasyum ve içermektedir. Kayısı minerallerden potasyum ve vitaminlerden B karoten yönünden çok zengindir. vitaminlerden B karoten yönünden çok zengindir. Vitamin A vücudu ve organları saran epitel doku Vitamin A vücudu ve organları saran epitel doku ve gözün sağlığı, kemiklerin ve dişlerin gelişimi ile ve gözün sağlığı, kemiklerin ve dişlerin gelişimi ile sağlığı, kemiklerin ve dişlerin gelişimi ile sağlığı, sağlığı, kemiklerin ve dişlerin gelişimi ile sağlığı, endokrin bezlerinin çalışması için elzemdir. 200-endokrin bezlerinin çalışması için elzemdir. 200-250 gram kayısı diyeti yeteri kadar yağ içeriyorsa 250 gram kayısı diyeti yeteri kadar yağ içeriyorsa günlük vitamin A tüketiminin 1/3’ünü günlük vitamin A tüketiminin 1/3’ünü karşılayabilir. Ayrıca kayısının sodyumca fakir, karşılayabilir. Ayrıca kayısının sodyumca fakir, potasyumca zengin oluşu bazı özel diyetlerin potasyumca zengin oluşu bazı özel diyetlerin düzenlenmesinde yardımcı olabilir. Sodyum ve düzenlenmesinde yardımcı olabilir. Sodyum ve potasyum vücut sıvılarının kozmatik basıncı ve potasyum vücut sıvılarının kozmatik basıncı ve asit baz dengesi için gereklidir. Vücutta sodyum asit baz dengesi için gereklidir. Vücutta sodyum birikimi ödemlere yolaçar. Potasyum birikimi ödemlere yolaçar. Potasyum yetersizliğinde glikojen yetersizliği görülür. Kayısı yetersizliğinde glikojen yetersizliği görülür. Kayısı Sodyumun kısıtlanmış diyetlerde mesela konjestif Sodyumun kısıtlanmış diyetlerde mesela konjestif kalp yetmezliğinde, böbrek hastalıklarında, asit kalp yetmezliğinde, böbrek hastalıklarında, asit toplanması gereken hepatit sirozda ve uzun süre toplanması gereken hepatit sirozda ve uzun süre kartikosteroit tedavi gören kişilerde kolaylıkla kartikosteroit tedavi gören kişilerde kolaylıkla kullanılabilir.kullanılabilir.

Kayısıdan elde edilen ürünlerKayısıdan elde edilen ürünler Minimal işlenmiş kayısı Minimal işlenmiş kayısı Dondurulmuş kayısı Dondurulmuş kayısı Kayısı konservesi, pulpu ve nektarı Kayısı konservesi, pulpu ve nektarı Kayısı meşrubatları, kayısı pulp Kayısı meşrubatları, kayısı pulp

konsantresi konsantresi Kayısı jöle, reçel, marmelatı ve Kayısı jöle, reçel, marmelatı ve

kreması kreması Yeşil kayısı turşusu ve kayısı pestili Yeşil kayısı turşusu ve kayısı pestili Toz ve kuru kayısı (çir, gün kurusu ve Toz ve kuru kayısı (çir, gün kurusu ve

patik) patik) Kıyılmış ve doğranmış kuru kayısı Kıyılmış ve doğranmış kuru kayısı

ürünleri ürünleri Ekstruzyon kayısı mamulatı ve kayısı Ekstruzyon kayısı mamulatı ve kayısı

şekerlemeleri şekerlemeleri Kayısı ekstraktı ve esansı Kayısı ekstraktı ve esansı Kayısı pasta, kek, dondurma ve Kayısı pasta, kek, dondurma ve

gofret türü mamulatı gofret türü mamulatı

Kayısı Hasadı, Kurutulması ve PazarlamasıKayısı Hasadı, Kurutulması ve Pazarlaması             1. Hasat: Kayısı ağaçlarında en uygun hasat elle 1. Hasat: Kayısı ağaçlarında en uygun hasat elle

toplama şeklinde olup, meyvelerin zarar görmemesi ve toplama şeklinde olup, meyvelerin zarar görmemesi ve bir olgunlukta toplanmasını sağlar.bir olgunlukta toplanmasını sağlar.

            Silkeleyerek hasatta, ağaç altına branda serilse bile Silkeleyerek hasatta, ağaç altına branda serilse bile meyvelerin zedelenmesini ve aynı olgunlukta meyvelerin zedelenmesini ve aynı olgunlukta toplanması sağlanamaz. Çırparak hasatta yukarıda toplanması sağlanamaz. Çırparak hasatta yukarıda anılan zarara ilaveten dalların ve meyve gözlerinin anılan zarara ilaveten dalların ve meyve gözlerinin büyük ölçüde zarar görmesine yol açar. Son büyük ölçüde zarar görmesine yol açar. Son zamanlarda yurt dışından ithal edilerek Malatya’da zamanlarda yurt dışından ithal edilerek Malatya’da geliştirilen örümcek ağı görünümünde olan brandaya geliştirilen örümcek ağı görünümünde olan brandaya silkelemek suretiyle meyvelerin zarar görmesinin silkelemek suretiyle meyvelerin zarar görmesinin önlenmesi yanında işgücü ve zaman tasarrufu da önlenmesi yanında işgücü ve zaman tasarrufu da sağlanmıştır.sağlanmıştır.

            2. Kurutma: Kuruma süresini kısaltmak, tabii rengi 2. Kurutma: Kuruma süresini kısaltmak, tabii rengi korumak, böceklenmeyi önlemek ve muhafaza süresini korumak, böceklenmeyi önlemek ve muhafaza süresini artırmak gayesiyle yapılan kükürtleyerek kurutma, artırmak gayesiyle yapılan kükürtleyerek kurutma, toplam üretimin % 80’inden daha fazlasını toplam üretimin % 80’inden daha fazlasını oluşturmaktadır. Doğrudan toprağa, betona ve bez oluşturmaktadır. Doğrudan toprağa, betona ve bez sergilere serilerek tabii olarak kurutulan ürünler, toplam sergilere serilerek tabii olarak kurutulan ürünler, toplam üretimin yaklaşık % 10’unu oluşturmaktadır.üretimin yaklaşık % 10’unu oluşturmaktadır.

            3. Pazarlama: Malatya nüfusunun % 60’ının geçim 3. Pazarlama: Malatya nüfusunun % 60’ının geçim kaynağını oluşturan kayısının % 95’i ihraç edilmekte kaynağını oluşturan kayısının % 95’i ihraç edilmekte olup, bu ülkelerin başında ABD ile Avrupa başta olup, bu ülkelerin başında ABD ile Avrupa başta gelmektedir. Dünyada üretilen kuru kayısının % 65-gelmektedir. Dünyada üretilen kuru kayısının % 65-80’ini Malatya kayısısı teşkil eder.80’ini Malatya kayısısı teşkil eder.

          Kayısıcılığın Problemleri ve Islah Kayısıcılığın Problemleri ve Islah ÇalışmalarıÇalışmaları

            Malatya kayısıcılığındaki sorunlar; Malatya kayısıcılığındaki sorunlar; Kültürel uygulamalar, teknolojik imkanlar, Kültürel uygulamalar, teknolojik imkanlar, muhafaza, pazarlama, nakliye ve ihracat muhafaza, pazarlama, nakliye ve ihracat alanında görülmektedir.alanında görülmektedir.

          Yetiştiricilikte en önemli problem ilkbahar Yetiştiricilikte en önemli problem ilkbahar geç donlarıdır. Konunun en kesin çözümü geç donlarıdır. Konunun en kesin çözümü yapılacak ıslah çalışmalarıyla dona dayanıklı yapılacak ıslah çalışmalarıyla dona dayanıklı çeşitlerin elde edilmesi olacaktır. Ayrıca çeşitlerin elde edilmesi olacaktır. Ayrıca kaliteli ve bol meyve elde etmek için sulama, kaliteli ve bol meyve elde etmek için sulama, gübreleme vb. kültürel uygulamalara azami gübreleme vb. kültürel uygulamalara azami dikkat edilmesi gerekir.dikkat edilmesi gerekir.

            Teknolojik problemler ise hasar sırasında Teknolojik problemler ise hasar sırasında meydana gelen zedelenmeler, kükürtleme meydana gelen zedelenmeler, kükürtleme işleminin kontrolsüz şartlarda yapılması işleminin kontrolsüz şartlarda yapılması sebebiyle standardizasyonun sağlanmaması sebebiyle standardizasyonun sağlanmaması sayılabilir. Bunun için kükürtleme ve kurutma sayılabilir. Bunun için kükürtleme ve kurutma tekniklerinin geliştirilmesi gerekir. Kayısıların tekniklerinin geliştirilmesi gerekir. Kayısıların muhafazası, tasnifi, ilenmesi, muhafazası, tasnifi, ilenmesi, ambalajlanması, taşınması ve ihracatında da ambalajlanması, taşınması ve ihracatında da çok düzensizlikler bulunmaktadır. çok düzensizlikler bulunmaktadır. Standardizasyona gerekli önemin Standardizasyona gerekli önemin verilmesinin yanı sıra reklam geliştirme verilmesinin yanı sıra reklam geliştirme faaliyetleri ile kuru kayısı ihracatındaki dar faaliyetleri ile kuru kayısı ihracatındaki dar boğazlar aşılabilecektir.boğazlar aşılabilecektir.

MALATYA TARIM İL MÜDÜRLÜĞÜ’NCE MALATYA TARIM İL MÜDÜRLÜĞÜ’NCE KAYISININ PAZARLAMA SORUNLARI KAYISININ PAZARLAMA SORUNLARI KONUSUNDA YAPILAN ÇALIŞMALARKONUSUNDA YAPILAN ÇALIŞMALAR

                        2002 Yılında yapılan çalışmalarla 2002 Yılında yapılan çalışmalarla kayısının yaş olarak pazarlanması, pazarlamadaki kayısının yaş olarak pazarlanması, pazarlamadaki sorunlara büyük ölçüde çözüm olmuş, İhracatçı sorunlara büyük ölçüde çözüm olmuş, İhracatçı Firmalarla olan diyaloglarla 2003 yılında daha Firmalarla olan diyaloglarla 2003 yılında daha fazla miktarda yaş kayısının pazarlanmasıyla bu fazla miktarda yaş kayısının pazarlanmasıyla bu sorunun büyük ölçüde giderilmesi cihetine sorunun büyük ölçüde giderilmesi cihetine gidilmektedir.gidilmektedir.

                           Kuru kayısı ihracatında yaşanan en büyük Kuru kayısı ihracatında yaşanan en büyük

problem ise kayısıdaki kükürt oranının yüksekliği problem ise kayısıdaki kükürt oranının yüksekliği olup, bu konuda 2003 yılında yapılması olup, bu konuda 2003 yılında yapılması programlanan çalışmalar şunlardır; programlanan çalışmalar şunlardır; 

Doğru Kükürtleme konusunda yayım çalışmaları, Doğru Kükürtleme konusunda yayım çalışmaları, Broşür – Afiş - Liflet hazırlanması ve üretim Broşür – Afiş - Liflet hazırlanması ve üretim

sezonundan önce çiftçilere dağıtımının sezonundan önce çiftçilere dağıtımının sağlanması, sağlanması,

Eğitici TV programlarının düzenlenmesi, Eğitici TV programlarının düzenlenmesi, Kükürtleme konusunda Panel düzenlenmesi, Kükürtleme konusunda Panel düzenlenmesi, Pilot bölgeler belirlenerek, ihracatçılarında Pilot bölgeler belirlenerek, ihracatçılarında

katılacağı üretici toplantıları düzenlenmesi, katılacağı üretici toplantıları düzenlenmesi, AB normlarına uygun, düşük kükürtlü kuru AB normlarına uygun, düşük kükürtlü kuru

kayısıların alıcılar tarafından tercih edileceğinin ve kayısıların alıcılar tarafından tercih edileceğinin ve daha yüksek fiyatla alınacağının ihracatçı daha yüksek fiyatla alınacağının ihracatçı firmalarla beraber hazırlanacak deklarasyonlarla firmalarla beraber hazırlanacak deklarasyonlarla ilan edilmesi. ilan edilmesi.