MaliyePolitikasıveBütçe

Giriş

• Bütçe ve kamu borcu arasındaki ilişki

• Bütçe açıklarının, vergi indirimlerinin ve artan kamuharcamalarının kısa ve uzun dönem ekonomik etkileri

DevletBütçesi

• Bütçe dengesi

– Kamuharcamaları

– Vergigelirleri

KamuharcamalarınınGSYİH’yeoranı,2012

Source: Total expenditure of general government divided by GDP, 2011. National Accounts, OECD Stats, Organization of Economic Cooperation and Development at http://stats.oecd.org/

BütçeAçığıveFazlası

• Bütçe Açığı

Bütçe Açığı =Giderler - Gelirler=(G+TRANSFERH.+FAİZÖDEMELERİ)– VERGİLER

KamuBütçeKısıtı

• Bütçe açığının finansmanı için bütçe kısıtı :

Bütçe Açığı = tahvil miktarında değişme + paramiktarında değişme= ΔB + ΔM

KamuBorcununBüyüklüğü

• Çoğu ülkede bütçe açıkları nedeniyle dünyada kamununborçlanma miktarında artış var.

• Bu açıklar çoğunlukla tahvil ihracıyla karşılanıyor. Bunedenle bütçe açıkları ve kamu borç stoku/GSYİH oranıarasında güçlü bir ilişki var.

• Kamu borç stoku/GSYİH oranı 2012 yılında Amerika’da%96’ya ulaştı. Japonya’da %196, Yunanistan’da ise % 166seviyelerinde.

• Türkiye’de %45’ler düzeyinde.

SovereignDebtCrises/DevletBorcuKrizleri

• Devlet borcu krizi ülkenin borçlanma yaptığıpiyasalardaki çöküşler için kullanılmaktadır.

• Borç/GSYİH oranı yatırımcıların temerrüde düşme riskiile ilgili endişe edeceği noktaya ulaşırsa kriz riski ortayaçıkabilir:

Borç/GSYİH => Temerrüd riski => Faiz Ödemeleri => Bütçe Açığı =>Borç/GSYİH => Temerrüd riski => Faiz Ödemeleri => Bütçe Açığı…....

MaliyePolitikasıveEkonomi(uzundönem)

• Neden kamu borcu bir yük değildir?

1. Kamu sermayesine (otoyollar,okullar…) ve beşeri sermayeye(eğitim) yönelik harcamalar ekonominin gelecektekiverimliliğini artıracaktır. Bu sayede ilave vergi gelirleri ile kamuborcu ödenebilir.

2. Kamu borcu kamu tahvilleri ile finanse edildiği için, butahvilleri tutanlar gelecekteki vergi ödemeleri ile bunu geriödeyeceklerdir.

MaliyePolitikasıveEkonomi(uzundönem)

• Neden kamu borcu bir yüktür?

1. Ulusal tasarruflarda azalma2. Kamu sermaye yatırımlarının değeri3. Yabancılara borçlanma4. Tekrar dağılım etkileri5. Borç tahammülsüzlüğü6. Negatif teşvik etkileri

MaliyePolitikasıveEkonomi(uzundönem)

• Neden kamu borcu bir yüktür?

1. Ulusal tasarrufta azalma

– Ulusal tasarruf = Özel tasarruf + Kamu tasarrufuNS = (Y - T - C) + (T - G)

– Bütçe açıkları sonucunda ulusal tasarruflarda azalma, özel kesim yatırımlarındadışlama etkisine neden olur.

2. Kamu sermaye yatırımlarının değeri

- Çoğu kamuharcaması sermaye stoğunuartırmaya yönelik değildir.Askeri harcamalar ve sağlık tedavileri gibi harcamalardaha ağırlıklıdır.

- Kamuharcamaları sermaye stoğuna yönelik olsa bilegenellikle verimsizve boşa yapılanharcamalardır.

MaliyePolitikasıveEkonomi(uzundönem)

• Neden kamu borcu bir yüktür?

3. Yabancılara borçlanma

- Ulusal tasarrufların yetersizliği dışarıdanborçlanmayaneden olur.

4. Tekrar dağılım etkileri

- Kamununborçlanma tahvillerini tutanlara vergi ödeyenlerden gelirtransferi yapılmaktadır.

5. Borç tahammülsüzlüğü

3. Negatif teşvik etkileri

MaliyePolitikasıveEkonomi(uzundönem)

• Neden kamu borcu bir yüktür?

5. Borç tahammülsüzlüğü

- Borç yükünün aşırı yükselmesi devletler tarafındanborçlarıntanınmamasıkorkusu artırabilir.

6. Negatif teşvik etkileri

- Borçları ödemek için gelir vergisinin ve sermaye kazancı vergilerininartırılması daha az çalışmayı ve daha düşük sermaye yatırımlarınıteşvik edebilir.

MaliyePolitikasıveEkonomi(kısadönem)

• Genişleyici maliye politikası (vergilerde azalma yada kamuharcama artışı) toplam talep üzerinde artırıcı etkiye sahiptir.

HarcamaveVergiÇarpanı

• Kamu harcamalarındaki değişimin çıktı üzerindeki etkisiniharcama çarpanı verir:

• Vergilerdeki değişimin çıktı üzerindeki etkisini vergi çarpanı verir,

/ 1 / (1 )Y G mpcΔ Δ = −

/Y TΔ Δ

MaliyePolitikasıveZeroLowerBound

• Politika faiz oranının sıfıra çekildiği durumlarda genişleyici maliyepolitikası ekonominin canlanmasını sağlayabilir.

ToplamArzveMaliyePolitikası

• Vergi indirimi üretimmaliyetlerini düşürerek toplam arzı etkiler.• Toplam talep üzerindeki etkisi harcanabilir gelir üzerinden ortaya

çıkar.

ArzYönlüİktisatveMaliyePolitikası• Arz yönlü iktisatçılar toplam arz üzerinde vergi indirimlerinin

pozitif etkilerine vurgu yaparlar.• Kalıcı vergi indirimlerinin sadece toplam talep üzerinde değil, daha

fazla yatırım ve çalışma isteği ile toplam arz üzerinde kalıcı pozitifetkiler yaratacağını savunurlar.

BütçeAçıklarıveEnflasyon

• Bütçe açıklarını artıran genişleyici maliye politikası kısa dönemdedaha yüksek enflasyona neden olur.

• Uzun dönemde para politikasının fiyat istikrarına odaklanması veenflasyonu kontrol altında tutması enflasyonu artırmayacaktır.

• Buna rağmen, büyük bütçe açıkları uzun dönemde parapolitikasının işini zorlaştıracaktır.

BütçeAçıklarıveEnflasyon

• Bütçe açıklarının finansmanı amacıyla ihraç edilentahviller ya özel kesime ya da merkez bankasına satılır :

Bütçe Açığı = ΔB= ΔBinv + ΔBcb

• Eğer merkez bankası para basarak bu tahvilleri satın alırsa,borcu parasallaştırmış olur :

ΔBcb =ΔMBudurumdaBütçe Açığı =>ΔB =ΔBinv +ΔM

BütçeAçıklarıveEnflasyon

• Uzun dönemde enflasyon oranı para arzının büyüme oranı ilegüçlü bir ilişkiye sahiptir :

π = ΔM/M

Bu da para basılarak bütçe açıklarının finanse edilmesinin yüksekenflasyona yol açacağı anlamına gelir.

SenyorajGeliri

• Eşitliğin heriki tarafınıMile çarparsak:

• Heriki tarafı fiyat düzeyine bölerek reelolarak senyorajı ifadevedebiliriz :

• Senyoraj bir enflasyon vergisidir.Yüksek enflasyona yol açarak reelparabalanslarının değerini düşürür.

M MΔ = π ×

/ ( / )M P M PΔ = π×

BütçeAçıklarıveRicardocuDenklik

• Ricardocu denklik vergi indirimlerinin harcamalar ve ulusaltararruflar üzerindeetkisi olmadığını savunur.

• Bunun nedeni tüketicilerin ileriye dönük hareket ederek, vergikesintileri ile ortaya çıkacak bütçe açıklarının gelecekte dahayüksek vergiler ile ödeneceğini beklemeleridir.

• Sonuç olarak, vergi indirimi karşısında harcamalarınıdeğiştirmezler.

RicardocuDenkliğinSonuçları

1. Vergi indirimleri toplam talebi artırmaz çünkü konutharcamaları üzerinde küçük bir etkiye sahiptir.

2. Vergi indirimleri sonucu ortaya çıkacak bütçe açıkları ulusaltasarrufları etkilemez ve bu nedenle de gelcek kuşaklar içinbir yük değildir.

3. Vergi indirimleri sonucu ortaya çıkacak bütçe açıklarıenflasyonu artırıcı etkiye sahip değildir çünkü tüketimharcamaları değişmemektedir. Hanehalkları artantasarruflarını kamu tahvili almak için kullanacaklardır ve bunedenle de bütçe açığının finansmanı için parabasılmayacaktır.

RicardocuDenklikveUzunDönemSonuçları

• Tüketicilerin ileriye dönük olarak karar vermesi ve borçlanmakısıtının olmaması ve gelecekteki kuşakları düşünmeleridurumunda, Ricardocu Denklik gerçekleşir ve bu nedenle vergiindirimleri gelecek kuşaklar için bir yük olmaz.

• Eğer hanehalkları kısa vadeli düşünüyorsa ve borçlanma kısıtınasahipse ya da gelecek kuşakları düşünmüyorsa, vergi indirimleritüketim harcamalarını artırır, ulusal tasarrufu düşürür ve gelecekkuşaklar için bir yük oluur.