Martyna Wronka-Pośpiech, Aldona Frączkiewicz- -Wronka
18
Martyna Wronka-Pośpiech, Aldona Frączkiewicz- -Wronka, Małgorzata Dobrowolska Osobowościowe wyznaczniki pracy, wpływające na sukces przedsiębiorców społecznych* Rosnące znaczenie przedsiębiorstw społecznych dla gospodarki (zyski wynikające z udanego procesu integracji na rynku pracy osób wykluczonych) skutkuje potrzebą podjęcia badań nad tym, co wpływa na odnoszone przez te podmioty sukcesy. Szczególnie ważne jest zrozumienie, jakie czynniki decydują o ich sukcesie, a zależą od czynnika ludzkiego (zarówno od zarządzających, jak i od pracowników). Autorki postawiły tezy o znaczeniu czynników o charakterze indywidualnym, w tym osobo- wościowych cech przedsiębiorców, na postrzeganie sukcesu w kierowanych przez nich przedsiębiorstwach społecznych i wpływających na podejmowane działania zarządcze. Słowa kluczowe: przedsiębiorczość społeczna (social entrepreneurship), przedsiębiorstwo społeczne (social enterprise), sukces (success), Bochumski Inwentarz Osobowościowych Wyznaczników Pracy – BIP (Business-Focused Inventory of Personality) Wstęp Choć badacze generalnie zgadzają się co do tego, iż przedsiębiorczość społeczna jest mechanizmem tworzenia przedsiębiorstw społecznych, wciąż istnieją znaczne rozbieżności w definiowaniu tych pojęć. Wynika to w znacznej mierze z tego, że w teorii i praktyce dominują trzy szkoły definiowania przedsiębiorczości społecznej, a dotychczasowa debata toczyła się w ramach owych szkół w zasadzie równocześnie. * Artykuł sfinansowany z projektu badawczego „Partycypacja publiczna w praktyce zarzą- dzania publicznego”, realizowanego w ramach działalności statutowej Uniwersytetu Ekonomicz- nego w Katowicach, w części dotyczącej potencjału badawczego Wydziału Ekonomii w latach 2015–2017. ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122 Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, totograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Wydawcy.
Martyna Wronka-Pośpiech, Aldona Frączkiewicz- -Wronka
Martyna Wronka-Popiech, Aldona Frczkiewicz- -Wronka, Magorzata
Dobrowolska Osobowociowe wyznaczniki pracy, wpywajce na sukces
przedsibiorców spoecznych*
Rosnce znaczenie przedsibiorstw spoecznych dla gospodarki (zyski
wynikajce z udanego procesu integracji na rynku pracy osób
wykluczonych) skutkuje potrzeb podjcia bada nad tym, co wpywa na
odnoszone przez te podmioty sukcesy. Szczególnie wane jest
zrozumienie, jakie czynniki decyduj o ich sukcesie, a zale od
czynnika ludzkiego (zarówno od zarzdzajcych, jak i od pracowników).
Autorki postawiy tezy o znaczeniu czynników o charakterze
indywidualnym, w tym osobo- wociowych cech przedsibiorców, na
postrzeganie sukcesu w kierowanych przez nich przedsibiorstwach
spoecznych i wpywajcych na podejmowane dziaania zarzdcze.
Sowa kluczowe: przedsibiorczo spoeczna (social entrepreneurship),
przedsibiorstwo spoeczne (social enterprise), sukces (success),
Bochumski Inwentarz Osobowociowych Wyznaczników Pracy – BIP
(Business-Focused Inventory of Personality)
Wstp
Cho badacze generalnie zgadzaj si co do tego, i przedsibiorczo
spoeczna jest mechanizmem tworzenia przedsibiorstw spoecznych, wci
istniej znaczne rozbienoci w definiowaniu tych poj. Wynika to w
znacznej mierze z tego, e w teorii i praktyce dominuj trzy szkoy
definiowania przedsibiorczoci spoecznej, a dotychczasowa debata
toczya si w ramach owych szkó w zasadzie równoczenie.
* Artyku sfinansowany z projektu badawczego „Partycypacja publiczna
w praktyce zarz- dzania publicznego”, realizowanego w ramach
dziaalnoci statutowej Uniwersytetu Ekonomicz- nego w Katowicach, w
czci dotyczcej potencjau badawczego Wydziau Ekonomii w latach
2015–2017.
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
106 M. Wronka-Popiech, A. Frczkiewicz-Wronka, M. Dobrowolska
W Ameryce Pónocnej wyoniy si dwie pierwsze – szkoa „uzyskanych
dochodów” (earned income) oraz szkoa „innowacji spoecznej” (social
innovation). Zgodnie z pierw- sz szko przedsibiorstwem spoecznym
jest kada forma dziaalnoci komercyj- nej, podejmowanej przez
organizacje non-profit dla realizacji jej misji (wicej o trzech
szkoach w: Starnawska, 2015). Równoczenie w nurt ten wpisuj si
inicjatywy reprezentujce „podejcie biznesowe zorientowane na misje”
(mission-driven business approach), zgodnie z którym za
przedsibiorstwo spoeczne moe by uznane tak- e przedsiwzicie
komercyjne realizujce cele spoeczne (np. dziaania z zakresu
spoecznej odpowiedzialnoci biznesu). Szkoa „innowacji spoecznej”
podkre- la kluczowe znaczenie jednostki – charyzmatycznego
przywódcy, tzw. przedsi- biorcy spoecznego, który czy cechy
biznesmena z etosem spoecznika (Smith, Woodworth, 2012). To on jest
agentem zmiany spoecznej, zdolnym do wprowa- dzania trwaych
innowacji o duym zasigu poprzez poszukiwanie nowatorskich sposobów
na rozwizywanie istniejcych problemów spoecznych. W tym nurcie
podkrela si jednoczenie rol innowacji spoecznych w procesie
zwikszania efek- tywnoci przedsibiorstw spoecznych (Defourny,
Nyssens, 2010a). Przedstawicie- lami trzeciego, europejskiego,
nurtu s badacze zwizani z sieci EMES1. Zgodnie z ni przedsibiorstwa
spoeczne to inicjatywy speniajce dziewi okrelonych kryteriów –
ekonomicznych, spoecznych oraz zarzdczych. S one sformuowane w dosy
zachowawczy sposób, co z jednej strony nadaje im uniwersalny
charakter, z drugiej jednak zmniejsza ich walory aplikacyjne i
budzi rozliczne wtpliwoci inter- pretacyjne. Jak jednak zauwaaj
autorzy definicji, nie naley tych kryteriów trakto- wa jako
koniecznych „warunków”, które musi speni organizacja chcca zasuy na
miano przedsibiorstwa spoecznego, ale raczej przyjmowa jako opis
„idealne- go typu” takiego przedsibiorstwa (Defourny, Nyssens,
2010b; Defourny, Nyssens, 2013). Ponadto w podejciu EMES pooono
nacisk na grupowy, stowarzyszeniowy proces tworzenia podmiotu,
partycypacyjn rol kadego czonka oraz lokalne za- korzenienie.
Podsumowujc, podstawowa rónica midzy szkoami amerykaskimi a
podejciem europejskim jest zatem na linii indywidualizm –
kolektywizm i inicjaty- wa lidera – oddolna inicjatywa grupy.
Analiza podej wypracowanych w ramach trzech szkó definiowania
przedsi- biorczoci spoecznej wskazuje, i – w zalenoci od przyjtego
podejcia – przed- sibiorstwem spoecznym moe by zarówno organizacja
nastawiona na zysk, która angauje si w inicjatywy spoeczne (w
ramach dziaa charytatywnych oraz w ramach spoecznej
odpowiedzialnoci biznesu), jak i przedsibiorstwo, które -
1 EMES to skrót francuskiego tytuu projektu bada na temat
„pojawienia si przed- sibiorstw spoecznych”, realizowanego w latach
1996–1999 na zlecenie Dyrekcji Generalnej ds. Bada Komisji
Europejskiej.
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
czy w sobie denie do zysku i cele spoeczne (formy hybrydowe), a po
organizacje non-profit, które prowadz dziaalno gospodarcz,
wspierajc realizacj ich misji (organizacje zorientowane na cele
spoeczne) (Kerlin, 2008, s. 120). Ponadto przed- sibiorstwa
spoeczne przyjmuj róne formy organizacyjne w zalenoci od istnie-
jcego systemu prawnego, sposobu wiadczenia przez pastwo funkcji
opiekuczej, a take od kulturowych i historycznych uwarunkowa
rozwoju sektora non-profit w danym kraju. W rezultacie na sektor, w
którym funkcjonuj, skadaj si zarówno nowe twory organizacyjne, jak
i tradycyjne organizacje trzeciego sektora (European Commission,
2014a, 2014b).
Dookrelenia, czym jest przedsibiorstwo spoeczne, nie uatwia take
to, i w literaturze przedmiotu zamiennie uywa si poj, takich jak:
„biznes spoeczny” (social business) (Molyneaux, 2004), „biznes o
celach spoecznych” (social-purpose business) (Cooney, 2011, s.
185–196), „przedsibiorstwo spoecznociowe” (community enterprise)
(Tracey i wsp., 2005) czy „przedsiwzicie spoeczne” (social venture)
(Sharir, Lerner, 2006). Jednake, niezalenie od przyjtej formy
organizacyjno-prawnej, podstawo- wym celem przedsibiorstw
spoecznych nie jest generowanie zysku wyraonego w jednostkach
monetarnych, ale gównie realizacja celów spoecznych, np. tworze-
nie miejsc pracy dla osób zagroonych wykluczeniem spoecznym i
marginalizacj zawodow; tworzenie wartoci dla jednostki i
spoeczestwa, np. ad spoeczny czy zrównowaony rozwój; angaowanie si
w wiadczenie usug spoecznych i usug integracyjnych dla
defaworyzowanych grup i spoecznoci.
W Polsce, pomimo trwajcych od omiu lat wysików legislacyjnych,
termin „przedsibiorstwo spoeczne” jako pewna konstrukcja prawna wci
jest niedookre- lony i nie zosta wprowadzony do systemu prawnego
(Ciepielewska-Kowalik i wsp., 2014). Jednake, uznaje si, e
spódzielnie socjalne – w porównaniu z innymi mode- lami
przedsibiorstw spoecznych w Polsce – speniaj najwicej kryteriów
EMES2. Na podstawie najnowszych danych w Polsce s zarejestrowane
1482 spódzielnie socjalne
(https://spoldzielniasocjalnawpraktyce.pl/). W ostatnich latach
mona za- obserwowa znaczcy wzrost ich liczby – w 2009 roku istniao
187 spódzielni so- cjalnych, w roku 2010 byo ich 276, w 2011 roku
402, co niewtpliwie jest rezultatem wspierania procesu ich
tworzenia pienidzmi publicznymi, gównie pochodzcymi z funduszy
europejskich. Jednoczenie szacuje si, e co najmniej 40% zarejestro-
wanych spódzielni socjalnych nie prowadzi ju dziaalnoci
gospodarczej. Nadal
2 Przedsibiorstwa spoeczne w Polsce dziaaj w rónych formach
prawnych, jako: spódzielnie socjalne, zakady aktywnoci zawodowej,
towarzystwa ubezpiecze wzajemnych, spóki poytku publicznego
non-profit lub te nalece do organizacji pozarzdowych, spódzielnie
pracy, wzajemnociowe fundusze porczeniowe i poyczkowe (w tym
mikropoyczkowe), wresz- cie organizacje pozarzdowe prowadzce
dziaalno gospodarcz w rónej postaci.
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
widniej w rejestrze, bo nie chc lub nie mog – z uwagi na brak
wiedzy czy rod- ków – przeprowadzi procesu likwidacji
(https://spoldzielniasocjalnawpraktyce.pl/).
W Polsce przedsibiorstwa spoeczne s relatywnie nowym zjawiskiem w
prak- tyce gospodarczej, std namys badawczy nad reguami i rutynami
ich dziaalnoci nie jest na razie intensywny. Niemniej jednak rosnce
znaczenie tego sektora skut- kuje potrzeb podjcia bada dotyczcych
m.in. praktyk w dziedzinie zarzdzania. Szczególnie wane jest
zrozumienie uwarunkowa, jakie decyduj o sukcesie tych podmiotów,
który moe zalee od czynnika ludzkiego (zarówno od zarzdzaj- cych,
jak i od pracowników) bd moe by umiejscowiony wewntrz organizacji
lub poza ni – w otoczeniu.
Sukces przedsibiorstw spoecznych i jego determinanty
Definicja sukcesu jest zrónicowana w zalenoci od sektora, do
którego naley organizacja, i cile zwizana z celami, jakie stawia
przed sob. W przypadku przed- sibiorstw spoecznych czsto stosuje si
termin double-bottom line czy te blended value, wskazujc, e
realizuj one mieszank celów ekonomicznych i spoecznych, a take
ekologicznych (Darby, Jenkins, 2006; Grimes, 2010, s. 772–775;
Sharir, Lerner, 2006). Skutkuje to niemonoci zastosowania do oceny
sukcesu czy wyniku finan- sowego miar przyjtych w sektorze
biznesowym (Herman, Renz, 1997, s. 197–200). Cho zysk wyraony w
jednostkach monetarnych jest istotny dla przedsibiorstw spoecznych,
to jednak wyniki finansowe nie zawsze s wyznacznikiem ich skutecz-
noci. Kluczowe jest raczej zrównowaenie kwestii finansowych i
stopnia realizacji misji spoecznej. Poniewa dla przedsibiorców
spoecznych o sukcesie ich orga- nizacji wiadczy tworzenie podanej
wartoci spoecznej przy racjonalnych kosz- tach dziaalnoci, autorki
proponuj oprze pomiar sukcesu organizacyjnego tych podmiotów na
ocenie uzyskiwanych rezultatów w trzech wymiarach: realizacji
misji, stabilnoci finansowej oraz legitymizacji (Wronka, 2014). Aby
organizacja moga skutecznie realizowa swoj misj, konieczna jest jej
jasna deklaracja (Montgomery i wsp., 2012, s. 380–381).
Misje organizacji typu non-profit nakierowane s na zmiany spoeczne
i ich wyjt- kowe znaczenie dla spoeczestwa; zarówno pomagaj nada
kierunek dziaaniom organizacji poprzez podejmowanie dialogu z
interesariuszami, jak i przyczyniaj si do wewntrznej spójnoci.
Stabilno finansowa opiera si na zrónicowaniu oraz dostpnoci zasobów
finansowych. Organizacje nienastawione na zysk, w tym
przedsibiorstwa spoeczne, które potrafi korzysta z wielu róde
finansowania, mog mie pewno co do zdolnoci zebrania potrzebnego
kapitau finansowe- go i znajduj si w lepszej sytuacji pod wzgldem
nowatorskiego inwestowania
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
109Osobowociowe wyznaczniki pracy, wpywajce na sukces...
w inicjatywy wspierajce zmiany spoeczne. Organizacje posiadajce
rezerwy go- tówkowe wykazuj te wiksz elastyczno w inwestowaniu w
nowe programy lub usugi, zdolno do dziaa przedsibiorczych, a zatem
take wiksz zdol- no do przedsibiorczoci (Clark, Brennan, 2012).
Legitymizacja bierze si ze zdolnoci organizacji do przetrwania i
dostosowania si do zmian w rodowisku w miar upywu czasu. Zdolnoci
przedsibiorstwa do zarzdzania interesariuszami mog wynika z
dowiadczenia osób zarzdzajcych. D. Balser i J. McClusky (2005)
twierdz, e sukces organizacji non-profit opiera si na jej zdolnoci
do zarzdzania kwestiami wanymi dla interesariuszy, które odgrywa
zasadnicz rol w legitymizacji i rozliczaniu si z naoonych obowizków
(Low, 2006).
Motywacje do dziaania przedsibiorców spoecznych
Wedug sytuacyjnych (zalenociowych) teorii przywództwa (contingency
theories) roz- wijanych przez badaczy, takich jak m.in. Fiedler
(1967), House i Mitchell (1974) czy Vroom i Yetton (1973), istotne
jest odpowiednie dopasowanie stylu zarzdzania i wzorców
przewodzenia do zastanej sytuacji oraz konkretnego kontekstu
organi- zacyjnego. Przedsibiorstwa spoeczne, jak i inne organizacje
dziaaj w otoczeniu, które cechuj specyficzne wyzwania, szanse,
zagroenia, ale i ograniczenia, z którymi musi poradzi sobie
zarzdzajcy. Nie tylko stoi on przed wyzwaniem realizowania misji
uwzgldniajcej zarówno cele spoeczne, jak i ekonomiczne (Muscat,
Whitty, 2009, s. 34), ale take musi dostosowywa strategi
organizacji do zewntrznych wymaga biznesowych, turbulentnoci
otoczenia oraz dynamicznych zmian zacho- dzcych w sektorze
non-profit. Obecnie przedsibiorstwa spoeczne coraz czciej realizuj
dziaania typowe dla segmentu biznesowego i staj si równoprawnymi
podmiotami gry rynkowej, konkurujc o klienta oraz zasoby take z
przedsibior- stwami komercyjnymi. Co wicej, specyfika ich
funkcjonowania sprawia, i wcho- dz one w relacje z rónymi grupami
interesariuszy, a zarzdzanie tymi relacjami odgrywa zasadnicz rol w
legitymizacji i rozliczaniu si z naoonych obowizków (Huybrechts i
wsp., 2014, s. 163–166). Przytoczone problemy przekadaj si na
wzrost zainteresowania ciaem zarzdzajcym przedsibiorstwem
spoecznym, ponie- wa moliwo osignicia celów organizacji zaley w
duej mierze wanie od niego.
Z jednej strony oczywiste wydaje si stwierdzenie, e przedsibiorców
spoecz- nych i komercyjnych cz takie zachowania, jak: zdolno do
przewidywania szans w otoczeniu (Dearlove, 2004; Dees, 1998a;
Nicholls, 2006; Peredo, McLean, 2006; Roberts, Woods, 2005);
postawa proaktywna majca na celu przetrwanie na rynku i zdolno do
funkcjonowania w jego obrbie (Mort i wsp., 2003; Prabhu, 1999),
oraz gotowo do poniesienia ryzyka (Peredo, McLean, 2006). Mimo
niewtpliwych
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
niejasnoci dotychczasowe badania empiryczne dotyczce m.in.
przywództwa i wyników organizacji pozwalaj na wnioskowanie o
podobiestwie dziaa podej- mowanych przez menederów dziaajcych w
sektorze for-profit, sektorze publicz- nym i komercyjnym (Parry,
Proctor-Thomson, 2003; Thach, Thompson, 2007). Z drugiej strony
istniej jednak pewne istotne rónice, które take naley wzi pod uwag.
Na przykad R. Martin i S. Osberg (2007) twierdz, e poszukujc
specyficz- nych cech odróniajcych przedsibiorców spoecznych od
komercyjnych, naley skupi si przed wszystkim na propozycji wartoci.
Podczas gdy dla „zwykych” przedsibiorców wane jest osignicie zysku
i korzyci personalnych, menedero- wie dziaajcy w sektorze
non-profit koncentruj si raczej na rozwizywaniu proble- mów
spoecznych i tworzeniu wartoci spoecznej.
Chocia generowanie dochodu jest nadal wane dla istnienia
przedsibiorstwa spoecznego, gówne dziaania koncentruj si na misji
spoecznej i tworzeniu wpywu spoecznego. Cz badaczy podkrela, e
przedsibiorców spoecznych cechuje specyficzny rodzaj
spoeczno-moralnego zaangaowania w swoje dziaania (Nicholls, 2006;
Shaw, Carter 2007), wspóczucie (Miller i wsp., 2012), podczas gdy
inni zwracaj uwag na altruizm oraz oburzenie i niezgod na istniejce
nierównoci i niesprawiedliwo (Dees, 1998b; Yujuico 2008). Sharir i
Lerner (2006) wskazuj na potrzeb osobistej rehabilitacji,
znajdowania rozwiza w ekstremalnych sytuacjach na poziomie
indywidualnym oraz ch realizacji zobowiza wobec spoecznoci
lokalnej.
Z kolei inni badacze uwaaj, e motywacja przedsibiorców spoecznych i
ko- mercyjnych jest jednakowa i skada si na ni potrzeba
samorealizacji, osignicie sukcesu osobistego i niezalenoci
zawodowej (Hoogendoorn i wsp., 2010). Take Thompson (2002) jest
zdania, e zestaw kompetencji niezbdnych dla przedsibior- ców
komercyjnych i spoecznych jest podobny, a tym, co ich rónicuje,
jest misja spoeczna, moliwo pozyskiwania funduszy od zewntrznych
darczyców oraz poprzednie dowiadczenia i bdca ich konsekwencj
wiedza ukryta (tacit knowledge). Powysze zaoenia zachciy autorki do
identyfikacji rónych aspektów osobowo- ciowych, wanych z punktu
widzenia efektywnego funkcjonowania zawodowego, za pomoc
Bochumskiego Inwentarza Osobowociowych Wyznaczników Pracy.
Metodyka bada
Pytania badawcze
Analiza literatury pozwolia na postawienie tezy o znaczeniu
czynników o charak- terze indywidualnym, w tym osobowociowych cech
przedsibiorców, na postrze- ganie przez nich sukcesu w zarzdzanych
przedsibiorstwach spoecznych. W celu
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
identyfikacji cech i kompetencji, które maj wpyw na proces
zarzdzania przedsi- biorstwem spoecznym i decyduj o sukcesie dziaa
podjtych przez menederów, postanowiono – wykorzystujc wczeniej
zwalidowane narzdzia – zaprojektowa i przeprowadzi badania
empiryczne wród przedsibiorców spoecznych. Celem podjtych bada byo
znalezienie odpowiedzi na nastpujce pytania:
1. Jaki jest poziom subiektywnej oceny sukcesu organizacji
dokonanej przez przedsibiorców spoecznych?
2. Jaki jest poziom poszczególnych wymiarów sukcesu organizacji
(stabilnoci finansowej, legitymizacji, realizacji misji) dokonanej
przez przedsibiorców spo- ecznych?
3. Czy i jak poziom sukcesu przedsibiorstwa spoecznego wie si z
uwarun- kowaniami podmiotowymi, tj.: osobowociowymi wyznacznikami
pracy?
Dobór próby i sposób zbierania informacji
Badanie pilotaowe, którego celem byo sprawdzenie rozumienia treci
pyta przez respondentów, przeprowadzono (2016–2017) w
przedsibiorstwach spoecznych dziaajcych na terenie województwa
lskiego (4,57 mln mieszkaców). Po anali- zie uzyskanych wyników
oraz zapoznaniu si ze specyfik dziaania zdecydowano, e badania
waciwe zostan przeprowadzone w spódzielniach socjalnych. Istotn
cech tych podmiotów jest moliwoci czenia aktywnego biznesowego
dziaania z realizacj misji prospoecznej. Ostatecznie do badania
wybrano 154 zarejestrowane spódzielnie dziaajce w regionie. Badania
przeprowadzono, wykorzystujc ankiet przesyan poczt elektroniczn na
adres respondenta, nastpnie nawizywano kon- takt telefoniczny w
celu ewentualnej umówienia si na osobiste spotkanie lub pomoc przy
wypenieniu ankiety. Ostatecznie uzyskano 53 prawidowo wypenione
kwestio- nariusze, co stanowi 34,41% próby. Grup docelow w badaniu
byli przedstawiciele najwyszego kierownictwa (przedsibiorcy
spoeczni), którzy odpowiadali na pyta- nia w obecnoci ankietera lub
przy uyciu CATI. Kwestionariusz ankiety skada si z trzech czci:
metryczkowej, pyta dotyczcych osobowociowych wyznaczników pracy
(BIP) oraz pyta na temat oceny sukcesu przedsibiorstwa
spoecznego.
Narzdzia badawcze
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
tego, czy przedsibiorstwo spoeczne posiada odpowiednie rezerwy
gotówkowe, aby zaspokoi krótkoterminowy spadek przychodów
(Mayberry, 2011). Legity- mizacj mierzono za pomoc skali
3-punktowej dotyczcej oceny realizacji misji organizacji (Snow,
1992). Realizacj misji mierzono za pomoc skali 4-punktowej,
umoliwiajcej ocen legitymizacji, zaufania, reputacji, dowiadczenia
i umiejtno- ci kierowniczych (Cornforth, 2001). Kady badany ocenia
pytanie w poszczegól- nych trzech wymiarach sukcesu przedsibiorstwa
spoecznego w 7-punktowej skali Likerta. Wartoci alfa Cronbacha
wskazuj na spójno analizowanych elementów (0,83; 0,87; 0,79).
Narzdziem przeznaczonym do oceny cech osobowoci, które odgrywaj
zna- czc rol w efektywnym funkcjonowaniu zawodowym na
poszczególnych stanowi- skach pracy, jest Bochumski Inwentarz
Osobowociowych Wyznaczników Pracy – BIP (Hossiep, Paschen, 1998;
Jaworowska, Brzeziska 2014). W BIP wyodrbniono 14 skal
podstawowych, na które zoyo si cznie 220 pyta. BIP suy do przygo-
towywania indywidualnego opisu osobowoci w kontekcie zawodowym i
obejmuje cztery gówne obszary, tj.:
orientacj zawodow, która zwizana jest z motywacj i wartociami
zawodo- wymi, wanymi przy podejmowaniu decyzji o
zatrudnieniu;
zachowania zawodowe, czyli podejcie jednostki do wykonywania
obowiz- ków zawodowych;
kompetencje spoeczne, które odnosz si do relacji interpersonalnych,
natur psychologiczn zwizan z preferencjami dotyczcymi warunków
psychofizycznych w miejscu pracy (Jaworowska, Brzeziska,
2014).
Zaoeniem teoretycznym dla osobowociowych wyznaczników pracy jest
trak- towanie osobowoci jako ukadu cech charakteryzujcych jednostk,
przejawiaj- cych si w jej zachowaniu, systemie wartoci i motywacji
w miejscu pracy (Hossiep, Paschen, 1998; Jaworowska, Brzeziska,
2014). Diagnozujc osobowo w kontek- cie zawodowym, uzyskano opis
nie tyle struktury osobowoci, ile jej wymiarów wanych dla
funkcjonowania w rodowisku zawodowym i odnoszenia sukcesów, bdcych
podstaw osobistej satysfakcji z wykonywanej pracy. Osobowociowe wy-
znaczniki pracy to:
orientacja zawodowa (motywacja osigni MO, motywacja wadzy MW, mo-
tywacja przywództwa MP);
zachowania zawodowe (sumienno SU, elastyczno EL, orientacja na
dzia- anie OD);
kompetencje spoeczne (wraliwo spoeczna WS, otwarto na relacje OR,
towarzysko TO, orientacja na zespó OZ, asertywno AS);
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
113Osobowociowe wyznaczniki pracy, wpywajce na sukces...
natura psychologiczna (stabilno emocjonalna SE, praca pod presj PP,
pew- no siebie PS).
Rzetelno skal BIP szacowano na podstawie danych dotyczcych zgodnoci
wewntrznej, wykorzystujc wspóczynnik alfa Cronbacha. Wspóczynniki
rzetel- noci wikszoci skal zbliaj si do wartoci 0,8 lub j
przekraczaj. (Jaworowska, Brzeziska, 2014).
Wyniki i dyskusja
Ze wzgldu na niewielk prób (53 respondentów) wiadomie pominito
zmienne kontrolne zawarte w czci metryczkowej, takie jak: pe, wiek,
sta pracy i dojrza- o organizacji (tj. okres dziaalnoci). Na
podstawie badanej próby, zwaywszy na niewielk liczb spódzielni
socjalnych w kraju i regionie, mona zaryzykowa wniosek, e
przedsibiorcy prowadzcy spódzielnie s osobami wzgldnie dobrze
wyksztaconymi o równomiernym rozkadzie kobiet i mczyzn
zaangaowanych w zarzdzanie tego typu przedsiwziciami, w przedziale
wiekowym tzw. redniej dorosoci. Gdyby zestawi ten obraz z kluczowym
filarem spódzielczoci socjal- nej, jakim jest proces reintegracji
osób zagroonych wykluczeniem spoecznym, socjologicznie analizujc t
grup polskiego spoeczestwa, czyli „osoby wczone spoecznie“, i biorc
pod uwag podstawowe zasoby jednostki, uzyskany rozkad mona oceni
jako pozytywny.
Udzielenie odpowiedzi na pierwsze dwa pytania badawcze wymagao
posue- nia si seri statystyk opisowych, których wyniki
przedstawiono w tabeli 1. rednia ogólna postrzeganego sukcesu w
spódzielni socjalnej bya oceniana stosunkowo wysoko (M = 55,93, co
odpowiada okoo 80% maksymalnej punktacji). Zmien- n, która uzyskaa
najwysz redni w przeliczeniu na procenty, bya postrzegana
realizacja misji przez przedsibiorstwo spoeczne (M=18,25, co
odpowiada 87%), równie wysok redni (w przeliczeniu na procenty)
uzyskaa zmienna postrzegana legitymizacja organizacji (M = 23,85,
co odpowiada 85%).
Kolejne zadane pytanie badawcze dotyczyo wzajemnych zalenoci
pomidzy ogólnie postrzeganym sukcesem przedsibiorstwa spoecznego i
jego wymiarami a uwarunkowaniami podmiotowymi, tj. osobowociowymi
wyznacznikami pracy. W celu okrelania zwizków wyej wymienionych
zmiennych wyliczono wspó- czynniki korelacji rang Spearmana, które
zostay przedstawione w tabeli 2.
Wszystkie korelacje przedstawiajce zalenoci pomidzy ogólnie
postrzega- nym sukcesem i jego wymiarami a uwarunkowaniami
podmiotowymi, tj. osobowo- ciowymi wyznacznikami pracy, maj
charakter ujemny. Najwyszy wspóczynnik
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
korelacji o charakterze ujemnym (-0,39) wystpuje pomidzy orientacj
na dziaanie (OD) a legitymizacj (LEG) oraz pomidzy wraliwoci
spoeczn (WS) a realiza- cj misji (REA) (-0,39) i ogóln efektywnoci
organizacji (OG EF). Umiarkowanie silne zalenoci o charakterze
ujemnym wystpuj równie pomidzy wraliwoci spoeczn (WS), towarzyskoci
(TO) a spostrzegan legitymizacj.
Tabela 1. Statystyki opisowe dla badanych zmiennych
Zmienne M SD Min. Kw1 Mdn Kw3 Max. stabilno* 13,83 3,59 5,00 12,00
14,00 16,00 21,00 legitymizacja* 23,85 3,39 16,00 23,00 24,00 27,00
28,00 realizacja misji* 18,25 2,76 12,00 17,00 18,50 21,00 21,00
ogólna efektywno* 55,93 7,48 40,00 52,00 56,00 62,00 70,00 OR 48,53
9,83 34,00 40,00 48,50 56,50 66,00 OZ 42,73 7,95 25,00 38,00 44,00
48,00 57,00 SE 53,00 8,38 38,00 46,50 54,00 58,50 73,00 PP 37,23
8,11 20,00 32,00 36,00 42,00 64,00 PS 48,98 11,37 29,00 41,00 46,00
56,00 71,00 MO 31,70 5,69 20,00 28,00 32,00 36,00 50,00 MW 46,43
7,27 28,00 42,00 45,50 51,50 63,00 MP 48,78 8,80 30,00 42,50 48,50
54,50 68,00 AS 37,65 7,40 20,00 33,50 37,00 41,50 57,00 SU 38,15
8,73 25,00 31,00 37,00 46,00 61,00 EL 49,85 6,46 39,00 44,00 48,50
56,00 62,00 OD 39,08 11,84 17,00 29,00 39,00 47,00 65,00 WS 38,10
4,40 30,00 35,00 37,00 42,00 47,00 TO 41,28 9,94 28,00 34,00 38,00
48,50 65,00
M – rednia, SD – odchylenie standardowe, Min. – wynik minimalny,
kw1 – kwartyl dolny Mdn – mediana, Max. – wynik maksymalny, kw3 –
kwartyl górny, * zmienne mierzone na skali 1–7, pozostae skala
1–6.
ródo: opracowanie wasne
Ta be
la 2
. W sp
ó cz
yn ni
ki k
or el
ac ji
dl a
ba da
ny ch
z m
ie nn
yc h
Z m
ie nn
e 1
2 3
4 5
6 7
8 9
10 11
12 13
14 15
16 17
ST A
B LE
G 0
,5 0*
RE A
0 ,2
7 0
,5 6*
O G
E F
0 ,7
8* 0
,8 7*
0 ,6
8* O
R 0
,0 6
-0 ,2
9 -0
,0 5
-0 ,1
3 O
Z 0
,1 0
-0 ,2
7 -0
,1 2
-0 ,1
0 0,
116 M. Wronka-Popiech, A. Frczkiewicz-Wronka, M. Dobrowolska
W grupie badanej ogólny sukces organizacji, jak i jego wymiary
(stabilno fi- nansowa, legitymizacja oraz realizacja misji) zostay
ocenione wysoko. Wydaje si, e uzyskany wynik jest konsekwencj duego
znaczenia przypisanego systemowym dziaaniom zwizanym ze wspieraniem
przedsibiorczoci spoecznej. Presja na osiganie wskaników
potwierdzajcych dobry poziom spójnoci spoecznej decy- duje o tym, e
znaczce rodki moliwe do osignicia w ramach programów UE zasilaj ten
sektor. Na szczególn uwag zasuguje fakt, e zmienna naleca do pod-
skali kompetencji spoecznej mierzonych w BIP – wraliwo spoeczna
(WS) jest ujemnie skorelowana z ogólnie postrzeganym sukcesem w
organizacji. Oznacza to, e wród osób o wysokim poziomie wraliwoci
spoecznej (WS) (zdolnych i goto- wych do empatii) sukces
przedsibiorstwa spoecznego jest postrzegany jako niszy. Mona by w
tym miejscu snu wiele rónych rozwaa na temat tego stanu rze- czy,
bo wyniki s w istocie bardzo zaskakujce, ale wydaje si, e dystans
spoeczny, powcigliwo w reakcjach emocjonalnych, „chód” w zarzdzaniu
powinny by wyznacznikami sukcesu organizacyjnego przedsibiorców
spoecznych zarzdzaj- cych w spódzielniach socjalnych. Jest to o
tyle zaskakujce, e to wanie spódziel- nie socjalne z zaoenia s tymi
miejscami reintegracji zawodowej, w których osoby w najtrudniejszej
sytuacji na rynku pracy powinny zale schronienie. Z drugie stro-
ny, co zapewne przewaa w myleniu o sukcesie organizacji, otaczajca
rzeczywisto to jednak komercyjny rynek i bezwzgldne reguy
utrzymania si na nim dotycz take spódzielni – std potrzeba
zarzdzajcych, którzy rozumiej konieczno ge- nerowania zysku
ekonomicznego w konsekwencji swoich dziaa.
Kolejne wyniki s równie interesujce wedug osób osigajcych wysokie
noty na skalach: wraliwo spoeczna (WS), towarzysko (TO) i
orientacja na dziaanie (OD), organizacja mniej legitymizuje ich
dziaania. Oznacza to, e osoby: bardziej towarzyskie, empatyczne,
przyjanie nastawione, unikajce kopotów, gotowe do ustpstw i
wyrozumiae wobec ludzkich saboci itp., uwaaj, i organizacja w
mniej- szym stopniu pozwala na realizacj zada terminowo i we waciwy
sposób. Spó- dzielnie socjalne to podmioty niewyspecjalizowane,
czsto zatrudniajce fachowców od zarzdzania o raczej niskich
umiejtnociach, bez wdroonych profesjonalnych standardów w dziaaniu,
std ich „anarchia” wewntrzorganizacyjna moe nie tylko by negatywnie
postrzegana przez tych „silniejszych”, ale take budzi szereg fru-
stracji. Jak w przypadku ogólnej efektywnoci, na uwag zasuguje to,
e wraliwo spoeczna (WS) równie jest ujemnie skorelowana z ogólnie
postrzegan realizacj misji w organizacji. Oznacza to, e wedug osób
o wraliwoci spoecznej (WS) or- ganizacja posiada mniej spójn misj.
Cele organizacji oraz podejmowane dziaania s oceniane jako mniej
spójne z jej misj. Moe to dobrze rokowa, gdy pod uwag
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
wemiemy kontekst kadego podmiotu (spódzielni socjalnej), którego
zadaniem jest aktywizacja zawodowa i wczenie spoeczne pracowników.
To zadaniowy wymiar, który – mimo i nie stoi w sprzecznoci z
emocjonalnym wsparciem swych czon- ków – moe jednak modyfikowa
jednostkow percepcj specyficznej dla tego pod- miotu misji.
Konkluzje
Wyniki przeprowadzonych bada potwierdziy postawion tez o znaczeniu
czynni- ków o charakterze indywidualnym, w tym osobowociowych cech
przedsibiorców, na ich postrzeganie sukcesu kierowanych przez nich
przedsibiorstw spoecznych. Wydaje si zatem, e przedsibiorstwo
spoeczne, a w zasadzie jego specyfika pole- gajca na koniecznoci
godzenia dziaania proekonomicznego z dziaaniem prospo- ecznych,
jest waciwym rodowiskiem pracy tylko dla tych menederów, którzy
potrafi godzi wskazan sprzeczno w podejmowanych dziaaniach. Waciwa
re- krutacja i dopasowanie cech osobowociowych do zawartoci pracy
przekada si na lepsze zarzdzanie, co z kolei wpywa na sukces
osignity przez przedsibiorstwo spoeczne. To ostatnie oznacza
uruchomienie procesu tworzenia wartoci publicz- nej/spoecznej
faktycznie podanej w otoczeniu, w którym organizacja dziaa. Ponadto
empiryczne dowody popieraj pogld, e s takie wymiary osobowoci,
które odgrywaj istotn rol w skutecznym wykonywaniu pracy w
okrelonych rolach zawodowych, np. kierowniczych, aczkolwiek
podkreli naley, i niektóre kompetencje przedsibiorców spoecznych s
specyficzne tylko dla tego sektora (Wronka-Popiech, 2014).
Ostatnia konstatacja wpisuje si w mocno obecnie dowartociowany nurt
bada prowadzonych przez specjalistów w zakresie zarzdzania w ramach
nurtu Positive Organizational Scholarship (POS). Pradygmat ten
uwzgldnia koncentracj na po- zytywnych cechach i procesach w
organizacji (Cameron, Spreitzer, 2012, s. 1) i, co wane, w ramach
tego podejcia w centrum zainteresowania jest czowiek. Wród wiodcych
kierunków bada w ramach POS znajduj si midzy innymi pozytywne
relacje w pracy (positive relationships at work) (PRW). Ich
znaczenie w stymulowaniu wielorakich procesów organizacyjnych
zostao udowodnione przez wielu badaczy. Wskazuj oni na pozytywny
wpyw PRW na kreatywno pracowników, wspieranie procesów
innowacyjnych, osiganie zamierzonych rezultatów. To zatem przykad i
swoisty dowód na to, jak stworzenie warunków do zawizywania relacji
w zespoach pracowniczych przekada si na samorealizacj jednostek,
identyfikacj z zespoem, firm, a wyraa w formie zaangaowania
pracowników i uwspólnianiu celów orga- nizacji i jednostki. Biorc
pod uwag szczególn rol jednostek w funkcjonowaniu
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
przedsibiorstw spoecznych, wskazujemy, e jest to jeden z
wyaniajcych si obsza- rów przyszych bada.
Chocia zakres dziaa realizowanych przez przedsibiorców spoecznych –
in- tegracja osób zmarginalizowanych lub zagroonych marginalizacj
na rynku pra- cy – nie jest nowy, obecny szybki rozwój
aktywizujcych form istotnie zwiksza ilo informacji i umoliwia
dalsze obserwacje oraz identyfikowanie dominujcych trendów. Biorc
pod uwag to, e przedsibiorstwa spoeczne s specyficzne dla da- nej
kultury, osadzone i powizane spoecznie, naley w przyszoci
przeprowadzi badania w innych krajach, aby zidentyfikowa
uwarunkowania kulturowe w tym zakresie. Prowadzenie pogbionych
bada, na przykad wykorzystujc instrumen- tarium studium przypadku,
mogoby pomóc w zrozumieniu tematu bada w innych sytuacjach lub
kontekstach.
Zaprezentowane wyniki bada s obarczone szeregiem ogranicze
wynikajcych gównie ze znanych wad ilociowych, albowiem uzyskane
informacje opieraj si na subiektywnych opiniach respondentów. Moe
to spowodowa stronniczo ze wzgldu na skonno respondentów do
pozytywnej odpowiedzi na pytania doty- czce sukcesu i osobistych
zachowa. Wczenie obiektywnych informacji z innych róde, a zwaszcza
obiektywnych narzdzi mierzcych rezultaty osigane w pracy mogoby
wzmocni wnioski z opisywanego badania.
Literatura
Balser D., McClusky J. (2005), Managing stakeholder relationships
and nonprofit organization effectiveness, Nonprofit Management
& Leadership, nr 15 (3). Cameron K. S., Spreitzer G. M., red.
(2012), The Oxford Handbook of Positive Organi- zational
Scholarship, New York: Oxford University Press.
Ciepielewska-Kowalik A., Pieliski B., Starnawska M., Szymaska A.
(2015), Social Enterprise in Poland: Institutional and Historical
Context, ICSEM Working Papers, nr 11, Liege, The International
Comparative Social Enterprise Models (ICSEM) Project. Clark C.,
Brennan L. (2012), Entrepreneurship with Social Value: A Conceptual
Mo- del for Performance Measurement, Academy of Entrepreneurship
Journal, vol. 18, z. 2. Cooney K. (2011), An exploratory study of
social purpose business models in the United States, Nonprofit and
Voluntary Sector Quarterly, vol. 40, nr 1. Cornforth C. (2001),
What makes boards effective? An examination of the relation- ships
between board inputs, structures, processes and Effectiveness in
non-profit organisations, Corporate Governance, vol. 3, nr 9. Darby
L., Jenkins H. (2006), Applying sustainability indicators to the
social enterpri- se business model, International Journal of Social
Economics, vol. 33, nr 5/6. Dearlove D. (2004), Interview: Jeff
Skoll, Business Strategy Review, vol. 15, nr 2.
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
119Osobowociowe wyznaczniki pracy, wpywajce na sukces...
Dees G. (1998a), Enterprising non-profits, Harvard Business Review,
vol. 76, nr 1. Dees G. (1998b), The Meaning of ‘Social
Entrepreneurship, Kauffman Centre for En- trepreneurial Leadership,
dostp 5 maja 2017, <http://www.caseatduke.org/docu-
ments/dees_sedef.pdf>. Defourny J., Nyssens M. (2010a),
Conceptions of Social Enterprise and Social En- trepreneurship in
Europe and the United States: Convergences and Divergences, Journal
of Social Entrepreneurship, vol. 1, nr 1. Defourny J., Nyssens M.
(2010b), Defining social enterprise, in Social Enterprise. At the
crossroads of market, public policies and civil society, Policy and
Society, vol. 29, nr 3. Defourny J., Nyssens M. (2013), Social
Coops: When Social Enterprises meet the Cooperative Tradition,
Journal of Entrepreneurial and Organisational Diversity, vol. 2, nr
2. European Commission (2014a), A map of social enterprises and
their eco-systems in Eu- rope, Brussels: European Commission
Directorate General for Employment, So- cial Affairs and Inclusion,
dostp 8 maja 2017, <http://ec.europa.eu/social/main.
jsp?langId=en&catId=89&newsId=2149>. European Commission
(2014b), A map of social enterprises and their eco-systems in Euro-
pe. Country Reports: Poland, Brussels: European Commission
Directorate General for Employment, Social Affairs and Inclusion,
dostp 8 maja 2017, <http://ec.europa.
eu/social/main.jsp?langId=en&catId=89&newsId=2149>.
Fiedler F. E., red. (1967), A Theory of Leadership Effectiveness,
New York, John Wiley and Sons. Grimes M. F. (2010), Strategic sense
making within funding relationships: The ef- fects of performance
measurement on organisational identity in the social sector,
Entrepreneurship Theory and Practice, vol. 34, nr 4. Herman R. D.,
Renz D. O. (1997), Multiple constituencies and the social
construction of non-profit organisation effectiveness, Non-profit
and Voluntary Sector Quarterly, nr 26. Hoogendoorn B., Pennings E.,
Thurik R. (2010), What Do We Know About Social En- trepreneurship:
An Analysis of Empirical Research, No. ERS-2009-044-ORG, Erasmus
Research Institute of Management (ERIM). Hossiep R., Paschen M.
(1998), BIP. Das Bochumer Inventar zur berufsbezogenen Persön-
lichkeitsbeschreibung. Manual, Gottingen, Bern, Toronto, Seattle,
Hogrefe Verlag für Psychologie. House R. J., Mitchell T. R. (1974),
Path-goal theory of leadership, Journal of Contem- porary Business,
vol. 3. <https://spoldzielniasocjalnawpraktyce.pl>.
Huybrechts B., Mertens S., Rijpens J. (2014), Explaining
stakeholder involvement in social enterprise governance through
resources and legitimacy, w Defourny J., Hulgård L., Pestoff V.
(red.), Social Enterprise and the Third Sector: Changing European
Landscapes in a Comparative Perspective, Routledge. Jaworowska A.,
Brzeziska U. (2014), Bochumski Inwentarz Osobowociowych Wyznaczni-
ków Pracy Rudigera Hossiepa i Michaela Paschena, Warszawa,
Pracownia Testów Psycho- logicznych Polskiego Towarzystwa
Psychologicznego.
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
120 M. Wronka-Popiech, A. Frczkiewicz-Wronka, M. Dobrowolska
Kerlin J. A. (2008), Przedsibiorstwa spoeczne w Stanach
Zjednoczonych a w Eu- ropie – czego mog nas nauczy rónice, w
Wygnaski J. J. (red.), Przedsibiorstwo spoeczne – antologia
kluczowych tekstów, Warszawa, FISE. Low C. (2006), A framework for
the governance of social enterprise, International Journal of
Social Economics, vol. 33, nr 5/6. Martin R., Osberg S. (2007),
Social Entrepreneurship: The Case for Definition, Stanford Social
Innovation Review, wiosna. Miller T. L., Wesley C. L., Williams D.
E. (2012), Educating the Minds of Caring Hearts: Comparing the
Views of Practitioners and Educators on the Importance of Social
Entrepreneurship Competencies, Academy of Management Learning and
Edu- cation, vol. 11, z. 3. Molyneaux D. (2004), Accountability and
volunteers at social businesses: a role for ethical checklists,
Business Ethics: A European Review, vol. 13, nr 1. Montgomery A.,
Dacin P. A., Dacin M. T. (2012), Collective Social Entrepreneur-
ship: Collaboratively Shaping Social Good, Journal of Business
Ethics, vol. 111, z. 3. Mort G., Weerawardena J., Carnegie K.
(2003), Social entrepreneurship: towards con- ceptualisation,
International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector Marketing,
vol. 8, nr 1. Muscat E., Whitty M. (2009), Social Entrepreneurship:
Values-Based Leadership to Transform Business Education and
Society, Business Renaissance Quarterly, vol. 4, nr 1. Nicholls A.
(2008), Playing the field: a new approach to the meaning of social
en- trepreneurship, Social Enterprise Journal, vol. 2, nr 1. Parry
K. W., Proctor-Thomson S. B. (2003), Leadership, culture and
performance: The case of the New Zealand public sector, Journal of
Change Management, vol. 3, nr 4. Peredo A. M., McLean M. (2006),
Social entrepreneurship: a critical review of the concept, Journal
of World Business, vol. 41, nr 1. Prabhu G. N. (1999), Social
entrepreneurial leadership, Career Development Internatio- nal,
vol. 4, nr 3. Roberts D., Woods C. (2005), Changing the world on a
shoestring: the concept of social entrepreneurship, University of
Auckland Business Review, vol. 7, nr 1. Sharir M., Lerner M.
(2006), Gauging the success of social ventures initiated by
individual social entrepreneurs, Journal of World Business, vol.
41, nr 1. Shaw E., Carter S. (2007), Social entrepreneurship:
theoretical antecedents and em- pirical analysis of entrepreneurial
processes and outcomes, Journal of Small Business and Enterprise
Development, vol. 14, nr 3. Smith I. H., Woodworth W. P. (2012),
Developing Social Entrepreneurs and Social Innovators: A Social
Identity and Self-Efficacy Approach, Academy of Management Learning
& Education, vol. 11, nr 3. Snow D. (1992), Inside the
Environmental Movement: Meeting the Leadership Challenge,
Washington, DC, Island Press. Starnawska M. (2015), Przedsibiorczo
spoeczna w spoeczestwie obywatel- skim w Polsce, Studia BAS, nr 4
(44).
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
121Osobowociowe wyznaczniki pracy, wpywajce na sukces...
Thach E., Thompson K. J. (2007), Trading places: Examining
leadership competen- cies between for-profit vs. public and
non-profit leaders, Leadership and Organisation Development
Journal, vol. 28, nr 4. Thompson J. L. (2002), The world of the
social entrepreneur, The International Jour- nal of Public Sector
Management, vol. 15, nr 5. Tracey P., Phillips N., Haugh H. (2005),
Beyond philanthropy: community enterpri- se as a basis for
corporate citizenship, Journal of Business Ethics, vol. 58, nr 4.
Vroom V. H., Yetton P. W., red. (1973), Leadership and
Decision-Making, Pittsburgh, PA, University of Pittsburgh Press.
Wronka M. (2014), Sukces i jego pomiar w przedsibiorstwach
spoecznych – próba operacjonalizacji, w Krupski R. (red.),
Zarzdzanie strategiczne. Rozwój koncepcji i metod, Prace Naukowe
Wabrzyskiej Wyszej Szkoy Zarzdzania i Przedsibiorczoci, tom 27 (2).
Wronka-Popiech M. (2014), Cechy i kompetencje menedera spoecznego,
Ekono- mia Spoeczna, nr 1 (9). Wronka-Popiech M. (2016), The
relationship between leadership style and success in social
enterprises – evidence from Poland, Research on Enterprise in
Modern Economy – Theory and Practice, vol. 3, nr 18. Yujuico E.
(2008), Connecting the dots in social entrepreneurship through the
ca- pabilities approach, Socio-Economic Review, vol. 6, nr 3.
Personality Determinants of Work Influencing the Success of Social
Entrepreneurs
____________________
M a r t y n a W r o n k a-P o p i e c h – doktor nauk
ekonomicznych, ekonomi- sta, politolog, doradca zawodowy. Pracownik
naukowo-dydaktyczny Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Jej
dziaalno naukowa i dydaktyczna koncentruje si wokó zagadnie
zwizanych z zarzdzaniem, szczególnie z przedsibiorczoci,
przywództwem oraz nowoczesnymi metodami zarzdzania organizacjami.
Ponadto
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122
zajmuje si problemami przedsibiorczoci spoecznej i aktywizacji
spoecznoci lokalnych, a take wybranymi aspektami polityki
spoecznej. Autorka wielu krajo- wych i zagranicznych publikacji
naukowych. Dowiadczenie zawodowe zdobywaa pracujc jako trener,
konsultant i mentor.
A l d o n a F r c z k i e w i c z-W r o n k a – profesor doktor
habilitowana nauk ekonomicznych; jest kierownikiem Katedry
Zarzdzania Publicznego i Nauk Spoecznych w Uniwersytecie
Ekonomicznym w Katowicach. Jej zainteresowania badawcze koncentruj
si wokó zagadnie zwizanych z polityk spoeczn, za- rzdzaniem w
sektorze publicznym, a gównie z uwarunkowaniami kontekstowymi
rezultatów osiganych przez organizacje realizujce usugi publiczne i
spoeczne w zakresie zdrowia i pomocy spoecznej. Kierownik i
wykonawca wielu projektów badawczych finansowanych ze rodków
Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wysze- go, Ministerstwa Rozwoju
Regionalnego, Ministerstwa Zdrowia, Urzdu Marsza- kowskiego w
Katowicach i innych oraz Unii Europejskiej. Autorka licznych publi-
kacji dotyczcych wskazanej tematyki. Zajmuje si szkoleniem kadry
zarzdzajcej jednostkami ochrony zdrowia i administracji
publicznej.
M a g o r z a t a D o b r o w o l s k a – doktor habilitowana nauk
humanistycznych, psycholog pracy i organizacji; profesor
nadzwyczajny Kolegium Nauk Spoecznych i Filologii Obcych
Politechniki lskiej. Realizatorka wielu projektów badawczych o
zasigu midzynarodowym. Organizatorka autorskich konferencji,
cyklicznych sympozjów i naukowych spotka tematycznych. Jej
zainteresowania naukowe skon- centrowane s wokó problematyki
elastycznych form zatrudnienia, w szczególnoci szeroko pojtych
psychologicznych aspektów funkcjonowania w nich pracowników.
Pracuje równie nad zastosowaniem wyników bada do praktyki ZZL oraz
wa- snym ujciem elastycznoci personalnej. Dodatkowym obszarem
zainteresowa na- ukowych s zagadnienia pracy socjalnej, w
szczególnoci zwizane z problematyk rozwizywania problemów
spoecznych i zawodowych osób zagroonych wyklucze- niem spoecznym na
poziomie regionalnym, krajowym i ponadnarodowym. Autorka szeciu
ksiek, w tym piciu w jzyku angielskim, dziesiciu prac pod wasn
redak- cj naukow i wielu artykuów naukowych w wysokopunktowanych
czasopismach.
ZZL(HRM)_2017_5(118)_M_Wronka-Pospiech_A_Fraczkiewicz-Wronka_M_Dobrowolska_105-122