MASHT - VImasht.rks-gov.net/uploads/2015/09/miniera.doc · Web viewqë synojnë konsolidimin te nxënësit, të koncepteve shkencore, si dhe bëjnë njohjen e tyre me proceset teknike-teknologjike

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

Programi mësimor ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2013

MinieraNiveli I dhe II

1

Kosovë, 2013

2

UDHËZIM ADMINISTRATIV

3

PËRMBAJTJAI. Parathënie

II. Korniza e programit mësimor profesional për profilin “Miniera”, Niveli I dhe II.

III. Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale për Nivelin I

a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 10.- Bazat e makinerisë dhe elektroteknikës - Bazat e gjeologjisë dhe resurset minerare - Mekanika teknike- Bazat e xehetarisë dhe punët e përgjithshme minerare- Vizatim teknik

b) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 10.- Punët e përgjithshme në minierat sipërfaqësore- Punët e përgjithshme në minierat nëntokësore

c) Programet e lëndëve profesionale, kl. 11.- Makinat dhe transporti në miniera - Teknika e shpimeve të thella- Teknika e matjeve në miniera- Hapja e minierave dhe punimi i objekteve minerare- Materialet mbushse dhe stivimi i tyre

d) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 11.- Makinat minerare transportuese në minierat sipërfaqësore dhe nëntokësore - Makinat minerare ngritëse nëntokësore - Shpimi dhe minimi në miniera- Instrumentet për matje në miniera- Fushat minerare dhe përgatitja e tyre- Hapja e minierave sipërfaqësore dhe nëntokësore- Mjetet plasëse për shkatërrimin e masivit shkëmbor- Materiali për armatim dhe mënyrat e armatimit

IV. Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale për Nivelin II.a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 12.- Teknologjia e shfrytëzimit sipërfaqësor - Teknologjia e shfrytëzimit nëntokësor - Ajrimi i minierës - Siguria dhe mbrojtja e mjedisit në xehetarib) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 12.- Punët në teknologjinë e shfrytëzimit sipërfaqësor.- Punët në teknologjinë e shfrytëzimit nëntokësor.- Ajrimi i minierës- Siguria në miniera

4

- PARATHENIE

Shoqëritë bashkëkohore arsimin e konsiderojnë ndër pasuritë më të rëndësishme të njerëzimit dhe përpiqen të gjurmojnë potencialin e tij të plotë, në mënyrë që t’u ndihmojnë njerëzve të ballafaqohen me sfidat e botës së sotme.

Pas një krize të gjatë, shoqëria kosovare sot ballafaqohet me një sfidë të re për t’iu bashkangjitur rrjedhave aktuale të zhvillimit ndërkombëtar. Në sferën e arsimit, reforma e planprogramit është një reagim ndaj zhvillimeve të reja në shoqërinë kosovare. Procesi i reformës së planprogramit synon rritjen e cilësisë së arsimit dhe barazisë në gëzimin e dobive që ofron ai për të gjithë nxënësit dhe inkuadrimin e sistemit të arsimit në rrjedhat aktuale që kanë të bëjnë me reformat e arsimit në sistemet tjera të përparuara. Nevojat e përhershme për ristrukturimin e shkollimit dhe për ripërkufizimin e qëllimeve dhe objektivave të tij, lidhen me ndryshimet që shfaqen në shoqëri, ekonomi, politikë, shkencë e teknologji.

Në planprogramet për arsimin profesional të Kosovës gjerësia dhe thellësia e formimit të nxënësve shikohen si një proces integral që përmbledhë dimensionin e përgjithshëm të njeriut, dimensionin shoqëror të qytetarit dhe dimensionin profesional të punëtorit, të pajisur me dije, shprehi dhe vlera të shumëfishta. Nxënësit do të ndjekin lëndë të përgjithshme dhe profesionale. Në këtë mënyrë, MASHT synon të zhvillojë një kulturë të përgjithshme unike për të gjithë nxënësit që përfundojnë shkollat profesionale.

Programet e reja të lëndëve të përgjithshme, së bashku me ato të lëndëve e të praktikave të ndryshme profesionale, do të sigurojnë një formim bashkëkohor, sa i përket kulturës së përgjithshme dhe profesioneve të ndryshme gjatë tri viteve të shkollimit profesional, duke synuar të përgatisin brezin e ri si qytetarë të ardhshëm të një shoqërie të lirë e demokratike, të aftë për t’u ballafaquar me sfidat e zhvillimit kulturor e ekonomik dhe me kërkesat e tregut të punës, kërkesave universitare në shkallë vendi, rajoni e më gjerë.

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe Teknologjisë i fton të gjithë mësimdhënësit dhe drejtuesit e shkollave profesionale, specialistët, prindërit, nxënësit dhe të gjithë të interesuarit për zhvillimin e sistemit të Arsimit të Mesëm të Lartë Profesional të Kosovës të japin ndihmesën e tyre për ngritjen e nivelit të këtyre shkollave në nivel të shkollave përkatëse evropiane e më gjerë, sa u përket parametrave e standardeve.

Shfrytëzojmë rastin ti falënderojmë të gjithë ata ekspertë që me përkushtim të madh punuan në rishikimin e planprogrameve ekzistuese.

5

Korniza e programit mësimor profesional

ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2013

MinieraNiveli I dhe II

6

Korniza e programit mësimor profesional

Lëmi: Kimi-TeknologjiProfili: MinieraNiveli: I dhe II

I. Njoftime të përgjithshme për shkollimin

1. Struktura e shkollimit

Arsimimi në profilin mësimor “Miniera” për nivelet I dhe II trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë në Kosovë. – Niveli i parë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje dy vite mësimore pas përfundimit të

arsimit të detyruar (kl. 10 dhe 11), i përgatit nxënësit për kompetencat fillestare (hyrëse) të punësimit në profesionin e minierave. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të gjysmëkualifikuar (ndihmës) dhe mundëson kalimin në nivelin e dytë të arsimimit profesional.

– Niveli i dytë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje një vit mësimor (kl. 12) pas përfundimit me sukses të nivelit të parë, i përgatit nxënësit për të fituar një kualifikim profesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës për miniera, si dhe vazhdimin e arsimimit në nivele më të larta. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të kualifikuar dhe mundëson të drejtën për t’ju nënshtruar testit të maturës , e cila ju lejon nxënësëve kalimin edhe në studimet universitare..

Ky dokument përmban elementet kurrikulare të profilit mësimor “Miniera” për nivelet I dhe II, të strukturuara në lëndë mësimore (teorike) dhe module mësimore (praktike), në tri grupe kryesore:(i) grupi i lëndëve të përgjithshme, që synojnë formimin shkencor/humanitar të nxënësve

për të lehtësuar integrimin e tyre në shoqëri, si dhe vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm.

(ii) grupi i lëndëve teorike-profesionale, që synojnë konsolidimin te nxënësit, të koncepteve shkencore, si dhe bëjnë njohjen e tyre me proceset teknike-teknologjike që lidhen me profesionin e minierave.

(iii) grupi i moduleve të praktikës profesionale, që synojnë përgatitjen e nxënësve me kompetencat praktike të nevojshme për t’u integruar me sukses në tregun e punës në sektorin e minierave.

2. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit

Qëllimi kryesor i shkollimit (dynivelësh) për Miniera është zhvillimi i personalitetit të nxënësve për t’u inkuadruar në një shoqëri demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si dhe për t’u angazhuar me sukses në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Sfida të rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi te nxënësit i ndjenjës së vetëbesimit, kultivimi i vullnetit të lirë në marrjen e vendimeve, nxitja e ndjenjës së sipërmarrjes dhe e gatishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës. Për të mundësuar zhvillimin individual të nxënësve nga pikëpamja emocionale, intelektuale dhe profesionale, është e nevojshme që shkolla profesionale t’u krijojë atyre:

7

Mundësi të përshtatshme për të nxënë, pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftësitë fizike e mendore;

Lehtësi për të kuptuar mjedisin shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe rajonal, si dhe për të qenë të vetëdijshëm për rolin që mund të luajnë në shoqëri;

Mbështetje për të zhvilluar ndjenjën e sipërmarrjes dhe të disiplinës, kureshtjen intelektuale dhe vlerat morale;

Kushte për t’u zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht, për të përballuar vështirësitë që do të ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme jetësore dhe profesionale;

Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë, shprehitë dhe qëndrimet/vlerat, të mjaftueshme për të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit dhe aftësimit profesional të mëtejshëm;

Mbështetje për të çmuar me realizëm vlerat dhe potencialin e tyre, për tu orientuar drejt në drejtimet e karrierës profesionale të ardhëshme dhe për të marrë përgjegjësi në procesin e zhvillimit të tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional;

Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe të besimit të ndërsjellë nëpërmjet përvojës së punës praktike;

Mundësi për t’u njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në kontekstet e integrimit rajonal dhe europian;

Kushte për t’u njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës, në sektorin e minierave;

Kushte për të njohur dhe për të zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit, në përputhje me standardet ndërkombëtare.

3. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi

Shkollimin për “Miniera”, niveli I dhe II, mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntëvjeçar, janë në moshë deri 24 vjeç dhe zotërojnë aftësi shëndetësore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të kryer këto nivele shkollimi.

Në raste të veçanta, kur kërkesat e nxënësve për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta se sa mundësitë reale të shkollave profesionale të veçanta, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatit udhëzime me kritere të posaçme pranimi në këto shkolla.

4. Mundësitë e shkollimit të mëtejshëm

Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Miniera” në nivelin I, u lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit në nivelin II të këtij profili.Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Miniera”, niveli II, ju mundëson të drejtën për t’ju nënshtruar testit të maturës , e cila ju lejon nxënësëve kalimi në shkollimin e lartë universitar.

5. Mundësitë e punësimit

Shkollimi për “Miniera”, niveli I dhe II, u referohet punëve në ndërmarrjet që merren me ofrimin e shërbimeve në sektorin e minierave që janë aktuale dhe shihen me përparësi për të ardhmen në tregun e Kosovës. Nisur nga kjo nxënësi për Miniera i nivelit I dhe II mund të punësohet në ndërmarrje (firma, kompani) që japin shërbime që kanë të bëjnë me minierat. Me kualifikime të mëtejshme dhe pas një përvoje pune të konsiderueshme, ai mund të krijojë një biznes të vetin në këtë sektor dhe të punësojë të tjerë.

8

II. Kompetencat e fituara nga nxënësit në përfundim të shkollimit

Kompetencat e përgjithshme

Ndjekja e shkollimit në profilin mësimor “Miniera”, niveli I, do të zhvillojë te nxënësit një tërësi kompetencash të përgjithshme, të cilat do t’i shërbejnë atij për përvetësimin me efektivitet të programit mësimor, zhvillimin në nivelin e kërkuar të kompetencave profesionale dhe integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Këto kompetenca të përgjithshme do të zhvillohen në një nivel më të lartë gjatë kryerjes së shkollimit për “Miniera”, niveli II. Kështu, nxënësi do të jetë i aftë: Të komunikojë në mënyrë korrekte, me shkrim dhe me gojë, për të shprehur mendimet e

ndjenjat e tij dhe për të argumentuar opinionet për çështje të ndryshme. Të përdorë burime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të

mbledhjes dhe të shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal dhe profesional.

Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të ndryshme problemore që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror.

Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe shoqërore.

Të nxitë potencialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të zgjidhjeve të reja, më efektive dhe më efiçiente.

Të respektojë rregullat dhe parimet e një bashkëjetese demokratike në kontekstin e integrimeve lokale, rajonale dhe globale.

Të manifestojë guxim dhe iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij. Të tregojë vetëkontroll në ushtrimin e veprimtarive të tij në kontekstin e pavarësisë në

vendimmarrje. Të organizojë drejt procesin e të nxënit të tij dhe të shfaqë gatishmërinë e vullnetin për

një të nxënë që zgjat gjithë jetën. Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e

objektivave të pranuara. Të bëjë vlerësime dhe vetëvlerësime nisur nga kritere të drejta, si bazë për të përmirësuar

dhe çuar më tej arritjet. Të hulumtojë vetveten dhe rrugët e mundshme të karrierës profesionale për të bërë

zgjedhje të përshtatshme të veprimtarive profesionale të ardhshme.

Kompetencat profesionale

Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit dyvjeçar në profilin “Miniera”, niveli I, nxënësi do të jetë i aftë të ushtrojë kompetencat profesionale si më poshtë:

- Përgatit vendin e punës.- Përzgjedh veglat, pajisjet dhe materialet e duhura për punë.- Përdor dhe mirëmban veglat dhe pajisjet e punës.- Respekton standardet e profesionit.- Zbaton rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit.- Kryen veprime praktike të punimeve të zbulimit në kushte të ndryshme- Kryen veprime praktike për punimet e shpim-rrëzimit në minierat sipërfaqësore- Kryen veprimet praktike në punimet e gërmimit dhe të ngarkimit të shkëmbinjve në - minierat sipërfaqësore dhe nëntokësore- Kryen veprime praktike në punët e transportit në minierat sipërfaqësore dhe nëntokësore

9

- Kryen veprime praktike në punimet e stivimit të shkëmbinjve me eskavator, me ane të - transportierve, me automjete vetëshkarkues dhe sheshim të tyre me bulduzher- Kryen veprime praktike në ndërtimin e rrugëve zigzake në minierat sipërfaqësore- Kryen veprime praktike në ndërtimin e transheve dhe elementeve të tyre - Kryen veprime praktike në ndërtimin e transheve pa transport- Kryen veprime praktike në ndërtimin e transheve me transport- Kryen veprime praktike në ndërtimin e kombinuar i transheve- Kryen punët e përgjithshme në miniera nëntokësore- Manipulon me makina në minierë- Kryen punime shpimi dhe minimi të birave në minierë

Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit të mëtejshëm njëvjeçar në profilin mësimor “Miniera”, niveli II, nxënësi do të rrisë në një shkallë më të lartë nivelin e kompetencave profesionale të fituara në nivelin I, si dhe do të aftësohet të ushtrojë kompetenca të tjera profesionale si më poshtë:

- Kryen punime të hapjes së minierave sipërfaqësore dhe nëntokësore- Kryen punime të hapjes së mihjeve sipërfaqësore dhe nëntokësore- Manovron me lëndët plasëse - Shkatërron masivinshkëmbor- Përcakton materialet për armatim- Transporton materialet e armatimit - Përcakton materialet zjarrduruese- Përdor materialet zjarrduruese

III. Plani mësimor për profilin mësimor “Miniera”, Niveli I e II ( i korigjuar )

Orët javore/vjetore dhe kreditit

10

Nr Lëndët dhe modulet mësimore Niveli I Niveli IIKlasa 10 Klasa11 Klasa 12

A. Lëndët e përgjithshme (Gjithsej) 14 (490) 12 (420) 12 (420)1 Gjuhë shqipe dhe letërsi 3 (105) 3 (105) 3 (96)2 Gjuhë angleze 2 (70) 2 (70) 2 (64)3 Matematikë 2 (70) 2 (70) 2 (64)4 Teknologji e informacionit dhe komunikimit 2 (70) 1 (35) -5 Ekonomia dhe ndërmarrësia - - 1 (32)6 Edukatë qytetare 1 (35) - -7 Edukatë fizike 2 (70) 2 (70) 2 (64)8 Fizikë 1 (35) 1 (35) 1 (32)9 Kimi - 1 (35) 1 (32)

10 Menaxhim i projekteve (dokumentacioni teknik) - - 1 (32)11 Histori 1 (35) - -12 - - -13 - - -

B. Lëndët profesionale (Gjithsej) 10 (350) 9 (315) 7 (245)1 Bazat e makinerisë dhe elektroteknikës 2 (70) - -2 Bazat e gjeologjisë dhe resurset minerare 2 (70) - -3 Mekanika teknike 2 (70) - -4 Bazat e xehe. dhe punët e përgjithsh. minerare 3 (105) - -5 Vizatim teknik 1 (35) -6 Makinat dhe transporti në miniera - 2 (70) -7 Teknika e shpimeve të thella - 1 (35) -8 Teknika e matjeve në miniera - 1 (35) -910

Hapja e VB.dhe punimi i objekt. minerare.Materialet mbushshëse dhe stivimi

- 3 (105) 2 ( 70 )

-

10 Teknologjia e shfrytëzimit sipërfaqësor - - 2 (70)11 Teknologjia e shfrytëzimit nëntokësor - - 3 (105)

12 Ajrimi i minierës - 1 (35)13 Siguria dhe mbrojtja e mjedisit në xehetari 1 (35)C. Modulet e praktikës profesionale (Gjithsej) 6(210) 11(385) 12 (455)1 Punët e përgjithshme në minierat sipërfaqësore 10.5K (105) - -2 Punët e përgjithshme në minierat nëntokësore 10.5 K (105) - -3 Manipulimi me makina në miniera - 12.K 120) -4 Shpimi dhe minimi i birave në minierë - 6.K (60) -5 Manipulimi me instru. e matjes në minier - 5.5.K (55) -6 Ndërtimi i obj. të hapjes, përgati. dhe shfytë. - 15.K(150) -7 Punët në teknologjinë e shfrytëzimit sipë.. - - 13.5K(135)8 Punët në teknologjinë e shfrytëzimit nënt. - - 14.7K(147)9 Ajrimi në miniera - - 8.8 K (88)

10 Siguria në miniera - - 5.5 K (55)Gjithësej A+B+C 30 (1050) 32 (1120 32 (1120)

IV. Udhëzime për zbatimin e Kornizës së programit mësimor profesional:

11

Programet e hollësishme të lëndëve të përgjithshme parashtrohen në një dokument të veçantë

të MASHT.

Javët mësimore sipas klasave:– Klasa 10 – 35 javë; Klasa 11 – 35 javë (niveli I);– Klasa 12 – 32 javë (niveli II). Java mësimore (5 ditë mësimore) përmban 30 – 32 orë mësimore.Një orë mësimore ka 45 minuta.Një orë praktike zgjatë 60 minuta.Puna praktike në laborator duhet ti ketë 24 orë.Puna praktike në ekonomi të shkollës, ndërmarrje, industri, firma ushtrimore etj., duhet ti ketë 20 orë pune me nga 60 minuta.Si njësi e ngarkesës mësimore për praktikat mësimore profesionale do të përdoret krediti (K), i cili do të jetë i barasvlershëm me 10 orë mësimore (1 ditë praktikë mësimore). Rekomandohet që praktikat profesionale të realizohen ditore (6 orë në ditë), si më poshtë:

Klasa 10: Praktikë – 1 ditë në javë dhe Teori – 4 ditë në javëKlasa 11: Praktikë – 1.5 ditë në javë dhe Teori – 3.5 ditë në javëKlasa 12: Praktikë – 2 ditë në javë dhe Teori – 3 ditë në javë

Rekomandohet që modulet praktike për çdo vit mësimor, të realizohen në përputhje me radhën e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale, në varësi nga kushtet dhe situatat e veçanta në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të radhës së trajtimit të moduleve mësimore praktike, gjithnjë duke synuar të mos e dëmtojnë procesin e përvetësimit të tyre.Mbështetur në programet e detajuara të lëndëve profesionale, mësimdhënësit e lëndëve teorike profesionale bëjnë planifikimin e njësive mësimore përkatëse.Mbështetur në përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, mësimdhënësit e praktikave profesionale përgatisin plane më të detajuara, ku parashtrohen veprimtaritë praktike konkrete. Njëkohësisht, ata përgatisin instrumentet e vlerësimit për çdo rezultat mësimor të paraqitur në përshkruesit e moduleve.Vlerësimi përfundimtar i nxënësve, në mbarim të secilit prej të dy niveleve të përgatitjes në profilin “Miniera”, do të organizohet në formë provimesh:Në Nivelin I: Provimi i integruar i përgatitjes praktike që organizohet nga shkolla profesionale.Në Nivelin II: (a) Provimi i integruar për lëndët e teorisë profesionale, që organizohet nga shkolla profesionale, dhe (b) Provimi i integruar për praktikën profesionale që organizohet nga shkolla profesionale.Rezultatet e provimeve do të pasqyrohen në certifikatat përkatëse të përfundimit të shkollimeve profesionale në të dy nivelet e përgatitjes.Modalitetet e procedurave të provimeve përfundimtare, kriteret e vlerësimit të nxënësve me nota dhe të përmbajtjes së certifikatave, përcaktohen me udhëzime të veçanta të MASHT.

V. Udhëzime të përgjithshme didaktike

Mësimdhënësit e lëndëve teorike profesionale dhe të praktikave profesionale duhet të përzgjedhin dhe përdorin forma dhe metoda mësimdhënieje të tilla që të nxisin sa më shumë të nxënit aktiv të nxënësve dhe të çojnë në krijimin tek ata, të kompetencave sociale e profesionale, të plota dhe të qëndrueshme.E rëndësishme është që planifikimi i mësimdhënies të bazohet në një proces analize fillestare, i cili të marrë parasysh faktorë të tillë të rëndësishëm si, niveli i hyrjes së nxënësve,

12

përmbajtja e hollësishme e lëndëve të teorisë profesionale dhe e moduleve të praktikave profesionale, shkalla e integrimit të tyre, objektivat konkretë që do të arrihen, mundësitë reale që ka shkolla për realizimin e veprimtarive mësimore etj. Për këtë planifikim duhet një bashkëpunim i ngushtë i të gjithë personelit drejtues dhe mësimdhënës të shkollës.Elementi kyç për arritjen e suksesit në një proces të nxëni, është motivimi i nxënësve. Njohja e vazhdueshme e nxënësve me shkallën e përmbushjes së objektivave nga ana e tyre, përbën një mekanizëm të fuqishëm motivimi, i cili duhet të shihet me përparësi nga mësimdhënësit e lëndëve teorike dhe moduleve praktike.Një element tjetër që ndihmon suksesin është integrimi i teorisë me praktikën e profesionit. Parimi i “të nxënit duke bërë” duhet të gjejë vendin e duhur në procesin e të mësuarit në shkollën profesionale që përgatitë nxënësit në profesionin Miniera.Mësimdhënësit duhet të përdorin metoda të tilla të të mësuarit që zhvillojnë jo vetëm njohuritë teorike, shkathtësitë dhe shprehitë praktike të nxënësve, por edhe qëndrimet e tyre ndaj jetës, punës dhe shoqërisë në përgjithësi. Puna në grup dhe Puna me projekte janë dy nga format bazë të organizimit të mësimit (teorik apo praktik) për të zhvilluar kompetencat kyçe, të nevojshme për zgjidhjen e problemeve që kanë të bëjnë me veprimtarinë profesionale, në veçanti, dhe veprimtarinë sociale të qytetarit të ardhshëm, në përgjithësi.Një parim tjetër që duhet respektuar nga mësimdhënësit dhe instruktorët është fakti që të nxënët nuk ndodh vetëm në mjediset e shkollës, por edhe jashtë tyre. Dhënia e detyrave dhe puna kërkimore e pavarur e nxënësve ka një ndikim të dukshëm në formimin e tyre si profesionistë të ardhshëm.Format dhe metodat e të mësuarit janë të shumta e të shumëllojshme dhe mësimdhënësit, në konsultim të ngushtë me njëri-tjetrin, duhet të përzgjedhin ato që janë më të përshtatshme për kontekstin e tyre konkret. Të tilla janë: ligjërata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtaritë në grupe të vogla etj. Rekomandohet që në përmbajtjet teorike të përdoren kryesisht ligjërata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse në zbatimin e moduleve praktike të përdoren kryesisht demonstrimi nga mësimdhënësi, praktika e mbikëqyrur dhe praktika e pavarur e nxënësve. Projektet praktike, sidomos ato që integrojnë kompetenca të lidhura me shumë aspekte të profesionit, janë një metodë që rekomandohet sidomos në fazat përmbyllëse të shkollimit. Në kushtet e mungesës së mjediseve reale të punës, duhet të synohet krijimi i mjediseve të simuluara të punës.Për sa i përket vlerësimit të nxënësve, rekomandohet të përdoren metoda dhe instrumente vlerësimi që të nxisin përparimin e nxënësve, shmangin subjektivizmin në vlerësim dhe pasqyrojnë arritjet reale të tyre. Me rëndësi është vlerësimi i vazhdueshëm dhe ai përfundimtar, ku format dhe instrumentet e vlerësimit përzgjidhen apo hartohen nga vetë mësimdhënësit. Duhet të synohet vlerësimi i arritjeve i bazuar në kriteret, ku arritjet e nxënësit krahasohen me standardet e paracaktuara dhe të shmanget sa më shumë të jetë e mundur vlerësimi i bazuar në renditjen, ku nxënësit krahasohen me njëri-tjetrin. Format dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim,vëzhgimi i veprimtarisë së nxënësve, listat e kontrollit, projekte për vlerësim etj. Në veprimtaritë praktike, listat e kontrollit duhet të jenë instrumenti vlerësues që duhet të mbizotërojë. Mësimdhënësi përzgjedh ato që janë më të përshtatshme, duke marrë parasysh kushtet konkrete. Edhe gjatë provimeve përfundimtare në teori profesionale dhe praktikë profesionale, në përputhje me udhëzimet përkatëse të MASHT, duhet të mbizotërojë vlerësimi i kompetencave të punës së nxënësve, që testohen në situata pune reale ose të simuluara.

Në përgjithësi, si për mësimdhënien, ashtu edhe për vlerësimin duhet të synohen forma e metoda që e vendosin nxënësin në qendër të veprimtarive mësimore dhe e shndërrojnë rolin e

13

mësimdhënësit nga ligjërues (lektor) i thjeshtë, në një moderator, mbikëqyrës dhe vlerësues i veprimtarisë së nxënësve.

14

Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve profesionale

ARSIMI PROFESIONAL

Niveli I dhe II

15

Klasa 10

Programet e lëndëve profesionaleProgrami i lëndës

“Bazat e makinerisë dhe elektroteknikës”

Lemia: Kimi – TeknologjiProfili: Minator Niveli: I Klasa: 10

I. Qëllimet e lëndës Ne përfundim të lëndës se zhvilluar në klasën e 10-të, nxënësi duhet të:

- Kuptojë parimet teorike të punës së makinave dhe mekanizmave të cilët përdoren në xehetari

- Tregojë domosdoshmërinë e lidhjes së teorisë me praktikën në mënyrë që të kuptohet nevoja e perfeksionimit të përhershëm të mekanizmave si parakusht për lirimin e njeriut nga puna e rëndë fizike

- Përfitojë marrëdhënie të drejta ndaj mjeteve për punë në zbatimin e masave të mbrojtjes në punë

II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë= 70 orë

III. Programi i hollësishëm i lëndës

Kapitulli 1: Detyrat e termodinamikes ---------------------------------------- -----------10 orë

a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:

- Njihet me energjinë e trupave - Njihet me kalimin prej një forme të energjisë në tjetrën

b) Temat e kapitullit - Nocioni trup-punues - Gazi ideal - Madhësitë termike të gjendjes - Ndryshimet e gjendjes së gasit ideal - Parimi i parë dhe i dytë i termodinamikës - Proceset rrethore - Prodhimi i avullit, llojet dhe vetitë - Lëndët djegëse, origjina, vetitë, llojet dhe procesi i djegies - Aftësia ngrohëse e lëndëve djegëse

16

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të:

- Shpjegojë detyrat e termodinamikës; - Shpjegojë ndryshimet e gjendjes së gazeve; - Shpjegojë lëndët djegëse, origjinën vetitë dhe llojet e tyre

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa mësimore - Në mësim të shfrytëzohen metodat demonstruese, shfrytëzimi i skemave, grafikeve

skicave, fotografive, modeleve, eksponateve etj.

Kapitulli 2:Hidraulika dhe pneumatika ----------------------------------------------- 12 orë

a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:

- Njihet me fluidet, peshën vëllimore të tyre, densitetin - Njihet me ligjin e Paskalit dhe ekuacionin e Bernulit - Njihet me pompat, kompresorët dhe ventilatorët

b) Temat e kapitullit - Vetitë e fluideve: pesha vëllimore e fluidit, dendësia dhe viskoziteti; - Shtypja në fluide dhe matja e saj; - Ligji i Paskalit; - Ekuacioni i kontinuitetit dhe ekuacioni i Bernulit dhe zbatimi i tyre; - Lëvizja e lëngjeve nëpër tuba; - Rrjedhja; - Rezistencat gjatë lëvizjes së lëngjeve; - Ventilët shpërndarëse, ventilët për shkarkim dhe cilindrat e punës; - Pompat, kompresorët dhe ventilatorët-nocionet e përgjithshme.


- Shpjegojë vetitë e fluideve, - Shpjegojë Ligjin e Paskalit dhe ekuacionin e kontinuitetit dhe ekuacionin e Bernulit, - Shpjegojë lëvizjen e lëngjeve nëpër tuba, - Ilustrojë me një shembull konkret.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa mësimore - Në mësim të shfrytëzohen metodat demonstruese, shfrytëzimi i skemave, grafikeve

skicave, fotografive, modeleve, eksponateve etj;

Kapitulli 3: Motorët me djegie të brendshme ------------------------------------ 14 orë

a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te kapitullit, nxënësi duhet të:

- Njihet me motorët si prodhues të fuqisë, - Njihet me parimin e punës së motorëve katër taktesh dhe dy taktesh

17

- Njihet me pajisjet per furnizim, sjellje, pastrim dhe pajisjet për ndezje me bateri, pajisje për lubrifikim dhe ftohje

b) Temat e kapitullit - Motorët si prodhues të fuqisë; - Parimi i punës së motorit katërtaktësh dhe dy taktesh me sqarim të diagramit të

ciklit punues; - Motorët OTTO dhe dizel motorët, përshkrimi i punës karakteristikat dhe zbatimi; - Pjesët kryesore të motorit ( pjesët e palëvizshme dhe pjesët e lëvizshme të motorit); - Pajisjet ndihmëse të motorit: pajisja për shpërndarje, pajisja për furnizim dhe

përgatitjen e përzierjes; - Karboratori i OTTO motorit, pajisja për furnizim, sjellje, pastrim, shtytje dhe

shpejtim të lëndës djegëse; - Te motorët dizel, pajisja për lubrifikim, për ftohje, pajisja për vënien e motorit në

punë; - Transmesioni dhe pjesa lëvizëse e automjeteve klasike.


- Shpjegojë për motorët dhe parimin e punës së motorëve katër taktesh dhe dy taktesh - Shpjegojë pjesët e palëvizshme dhe të lëvizshme të motorit - Shpjegojë pajisjet ndihmëse të motorit

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa mësimore - Në mësim të shfrytëzohen metodat demonstruese, shrytëzimi i skemave, grafikave

skicave, fotografive, modeleve, eksponateve etj;

Kapitulli 4: Prodhimi dhe përcjellja e energjisë elektrike -------------------------7 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:

- Tregojë qëllimin dhe rëndësinë e energjisë elektrike, - Dallojë rreziqet në punë dhe rregullat për eliminimin e tyre, - Shpjegojë karakteristikat e stabilimenteve shpërndarëse të energjisë, - Përshkruajë mënyrën e shpërndarjes së energjisë elektrike në miniera dhe në mihjet

sipërfaqësore.

b) Temat e kapitullit - Prodhimi i energjisë elektrike; - Rëndësia e elektranave llojet dhe mënyra e punës; - Stabilimentet shpërndarëse; - Rrjetet mbitokësore të tensionit të lartë dhe të ulët - elementet dhe detyra; - Rrjetet kabllovike dhe sistemet e rrjetave; - Shpërndarja e energjisë elektrike në miniera dhe në mihje sipërfaqësore.


18

- Shpjegojë për mënyrën e prodhimit të energjisë elektrike - Shpjegojë për elektranat dhe mënyrën e punës - Shpjegojë për rrjetat shpërndarëse të energjisë elektrike

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa mësimore - Në mësim të shfrytëzohen metodat demonstruese, shfrytëzimi i skemave, grafikeve,


Kapitulli 5: Instalimet elektrike dhe makinat elektrike në ngasje ---------------------27 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:

- Përshkruajë rëndësinë e instalimeve elektrike - Përshkruajë standardet mbrojtëse gjatë instalimeve elektrike

b) Temat e kapitullit - Lloji dhe roli i instalimeve elektrike; - Instalimet elektrike në lokalet speciale; - Materialet për realizimin e instalimeve elektrike; - Ndërprerësit instalues dhe siguresat-llojet dhe roli; - Burimet elektrike të dritës dhe mënyrat e ndriçimit (në miniera); - Makinat e rrymës së vazhdueshme: konstruksioni dhe zbatimi ( vecanërisht në

xehetari); - Shembulli i punës së gjeneratorit të rrymës së vazhdueshme dhe roli i kolektorit; - Mënyra e ngacmimit të rrymës së vazhdueshme; - Transformatorët: roli pjesët kryesore dhe parimi i punës; - Nxehja, ftohja dhe mbrojtja e transformatorit; - Makinat e rrymës alternative: pjesët kryesore dhe parimi i punës; - Llojet e motorëve asinkron dhe lëshimi në punë i tyre; - Gjeneratori dhe motori sinkron: pjesët kryesore parimi i punës dhe zbatimi; - Mbrojtja me përtokësim, me nulim dhe me tensione të vogla; - Dhënia e ndihmës së parë të goditurit nga rryma elektrike.


- Shpjegojë instalimet elektrike dhe rëndësinë e instalimeve - Shpjegojë makinat e rrymës së vazhdueshme - Shpjegojë makinat e rrymës alternative - Shpjegojë transformatorët dhe parimin e punës

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa mësimore - Në mësim të shfrytëzohen metodat demonstruese, shfrytëzimi i skemave, grafikeve,


19

Programi i l ë nd ë s

“Bazat e gjeologjisë dhe resurset minerare”

Lemia: Kimi – TeknologjiProfili: Minator Niveli: IKlasa: 10

I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të, nxënësi duhet të dijë për:

- Përfitimin e para njohurive të caktuara nga lëmia e disiplinave gjeologjike të cilat i përfshin lënda

- Studimin e proceseve dinamike në koren e tokës dhe në sipërfaqen e saj - Evolucionin e krijimit të litosferës me begatitë e mineraleve - Duhet të njoh materien nga mineralogjia, petrografia dhe disiplinat tjera gjeologjike

të lidhura me pasuritë minerale të tokës - Përfitimin e paranjohurive për përbërjen e litosferës, karakteristikat e shkëmbinjve

dhe mineraleve - Kuptimin dhe përvetësimin e rrjedhjes dhe zhvillimit të tokës dhe të gjitha dukurive,

ndryshimeve dhe ndodhive përkatësisht të pasojave të tyre në evolucionin e botës organike

- Kuptimet themelore mbi mineralet e dobishme - Karakteristikat gjeologjike të mineraleve të dobishme metalore, jometalore e

kaustobioliteve dhe përhapjen e tyre gjeografike

II. Fondi i orëve të lëndës 35 jave x 2 orë/javë = 70 orë


Kapitulli 1: Njohja me përbërjen dhe ndërtimin e tokës ----------------------------------6 orë

a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:

- përshkruajë sistemin diellor dhe tokën si planet i tij - Shpjegojë formen dhe dimensionet e tokës - shpjegojë ndërtimin e brendshëm të tokës - Shpjegojë gjeosferat e tokës

b) Temat e kapitullit - Gjeologjia si shkencë (disiplinat gjeologjike, lënda e studimit) - Sistemi diellor (ndërtimi dhe përbërja) - Hipoteza për krijimin e sistemit diellor dhe tokës

20

- Vetitë fizike të tokës, densiteti dhe shtypja, graviteti, magnetizmi, Niveli gjeotermale dhe gjendja agregate

- Përbërja kimike e tokës - Modelet e ndërtimit të tokës (gjeosferat, korja kontinentale dhe oqeanike)

c) Udhëzime didaktike per kapitullin Rekomandohet qe mësimdhënësi të: - Shpjegojë zhvillimin e materialeve gjeologjike, përmbajtjen e lëndës dhe

rëndësinë e saj - Rritë vëmendjen dhe pjesëmarrjen e nxënësve në mësim përmes pyetjeve dhe

përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa mësimore e pajisur me vizatimet e nevojshme për sistemin diellor

Kapitulli 2: Magmatizmi i tokës (proceset magmatike) ----------------------------4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:

- Përvetësojë proceset endogjene dhe produktet e tyre - Të njoftohet me proceset magmatike, përbërjen e saj, shkaqet e lëvizjes - Përshkruajë proceset e diferencimit si dhe dukurite postvullkanike

b) Temat e kapitullit - Magmatizmi i instruziv-plutonizmi; - Magmatizmi efuziv-vullkanizmi; - Krijimi pamja dhe klasifikimi i vullkaneve;- Produktet e aktiviteteve vullkanike; - Proceset magmatike dhe krijimi i mineraleve.

c) Udhëzime didaktike per kapitullin Rekomandohet qe mësimdhënësi të:

- Shpjegojë proceset magmatike dhe krijimin e mineraleve - Shpjegojë rëndësinë e proceseve magmatike intrusive - Shpjegojë mënyrën e krijimit të vullkaneve

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa mësimore me vizatime për vullkanet

Kapitulli 3: Njohja me proceset tektonike, seizmologjike dhe metamorfizmi -------11 orë

a) Qëllimi i kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:

- Përvetësojë lëvizjet tektonike - Njihet me dukuritë seizmike - Njohe klasifikimin e tërmeteve- Njihet me proceset e metamorfizmit

b) Temat e kapitullit

21

- Llojet e lëvizjeve tektonike dhe struktura në litosferë (gjeosinklinalja dhe platforma);

- Lëvizjet epirogjene; - Lëvizjet orogjene; - Lëvizjet tangencionale dhe radiale; - Shkarjet në litosferë dhe rëndësia e shkarjeve; - Tërmetet (shkaqet e paraqitjes dhe llojet e dridhjeve); - Elementet e tërmeteve (hipoqendra, epiqendra, valet e tërmeteve); - Intensiteti i tërmeteve dhe Niveli; - Seizmologjia në hulumtimin e litosferës dhe lëndëve minerale; - Tipet e metamorfizmit dhe mjediset e paraqitjes.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi duhet të:

- Shpjegojë përmbajtjen e kapitullit duke theksuar vazhdimisht llojet e lëvizjeve tektonike

- Shpjegojë rëndësinë e seizmologjisë në hulumtimin e litosferës dhe të faktorëve të krijimit të mineraleve

- Vlerësojë nxënësin me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasa; - skema të ndryshme vizatimore në lidhje me lëvizjet tektonike dhe tërmetet

Kapitulli 4: Njohja me veprimet ekzodinamike dhe zhvillimi historik i litosferës --------------------------------------------------------------------------------------14 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:

- Përvetësojë proceset ekzogjene dhe produktet e tyre - Përvetësojë veprimtarinë gjeologjike të erës - Përvetësojë veprimtarinë gjeologjike të ujërave - Përvetësojë metodat e percaktimit të vjetërsisë së shkëmbinjve

b) Temat e kapitullit - Nocionet themelore ekzodinamike; - Puna gjeologjike e erës; - Puna gjeologjike e ujërave rrjedhëse sipërfaqësore (proceset e erozionit,

transporti dhe akumulimi në lumenj); - Veprimtaria gjeologjike e akullnajave; - Ujërat nëntokësore; - Bazenet akumuluese (puna gjeologjike e kënetave, liqeneve dhe detërave); - Proceset fundërruese (mjediset dhe kushtet e fundërrimit, shtresa dhe

diagjeneza); - Kuptimi dhe rëndësia e gjeologjise historike; - Fusilet dhe facia ne stratiografi; - Metodat e percaktimit te vjetërsisë së shkëmbinjve; - Zhvillimi i litosferës gjatë epokave dhe periudhave gjeologjike.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin

22

Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegojë të gjitha veprimtaritë gjeologjike ekzodinamike - shpjegojë zhvillimin historik të litosferës gjatë periodave gjeologjike

d) Kushtet per realizimin e kapitullit- klasa- skica dhe vizatime për kapitullin.

Kapitulli 5: Mineralogjia, petrografia dhe dokumentacioni gjeologjik ------------17 orë


- përvetësojë kuptimin dhe rëndësinë e mineraleve - përvetësojë vetitë kimiko-fizike të mineraleve - përvetësojë mënyrën e formimit te shkëmbinjve dhe karakteristikat themelore të tyre- aftësohet që t’i kuptojë hartat gjeologjike të minierës, galerive, t’i punojë dhe t’i

lexojë

b) Temat e kapitullit - Kuptimi dhe rëndësia e studimit të mineraleve; - Kristalografia (vetitë morfologjike –strukturale të mineraleve); - Vetitë fiziko-kimike të mineraleve; - Klasifikimi i mineraleve; - Mineralet e lindura; - Sistematika e mineraleve (pasqyra e përfaqesuesve kryesorë të mineraleve

metalike dhe jometalike); - Mineralet e rëndësishme për xehetari; - Kuptimi dhe rëndësia e studimit të shkëmbinjve; - Krijimi dhe klasifikimi i shkëmbinjve; - Paraqitja e shkëmbinjve kryesorë të litosferës; - Shkëmbinjtë magmatik; - Shkëmbinjtë metamorfik; - Shkëmbinjtë sedimentare; - Dokumentacioni gjeologjik i minierave (hartat gjeologjike të minierave, hartat

dhe planet e situacioneve të trupave minerare, rezervave, kualitetit dhe lëndës minerare).

c) Udhëzime didaktike per kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të:

- shpjegojë kuptimin dhe rëndësinë e mineraleve - shpjegojë mënyrën e krijimit të shkëmbinjve në siperfaqen e tokës - shpjegojë hartat gjeologjike të minierave

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - klasa; - mostrat e minieraleve dhe shkëmbinjve- hartat gjeologjike

Kapitulli 6; gjeologjia e resurseve minerale -------------------------------------------23 ore

a) Qëllimet e kapitullit

23

Ne përfundim te këtij kapitulli nxënësi duhet të: - kuptoje e të dijë nocionet themelore mbi mineralet e dobishme, - Kuptojë dhe të dijë karakteristikat gjeologjike, kimike, mineralogjike, strukturore,

teksturore, - Kuptojë dhe të dijë tipet dhe karakteristikat e mineraleve të dobishme

b) Temat e kapitullit - Kuptimet themelore dhe definicionet: definicionet e termave ‘’vendburim

xeheror’’, ‘’vendburim joxeheror, modeleve, eksponate etj.; - Karakteristikat e mineraleve të dobishme: mineralet metalore dhe petrogjene,

elementet e dobishme dhe të dëmshme; - Format e trupave xeherore; - Tektonika para dhe pas mineralizimit, strukturat dhe teksturat e xeheroreve; - Klasifikimi i mineraleve të dobishme; - Mineralet e dobishme metalore; - Tipet dhe karakteristikat e vendburimeve të mineraleve të dobishme të

metaleve të zeza dhe të legurave, metaleve të ngjyrosura, fisnike, radioaktive të rralla etj.;

- Mineralet e dobishme jometalore; - Kaustobiolitet: kuptimet themelore mbi qymyrin, naftën, gazin natyror,

asfaltin etj.; - Përbërja, karakteristikat, klasifikimi dhe tipet kryesore te qymyreve; - Mineralet e dobishme të Kosovës; - Tipet karakteristike gjeologjike dhe ekonomike të mineraleve të dobishme

(Pb-Zn, Ni-Co, Cr, Mn, Mg,Boksite Fe-Ni, Lignit e tjera.


- shpjegojë kuptimet themelore dhe definicionet mbi vendburimet, - shpjegojë karakteristikat e mineraleve të dobishme metalore, - shpjegojë karakteristikat e mineraleve të dobishme jometalore, - Shpjegojë kuptimet themelore mbi qymyrin dhe karakteristikat gjeologjike dhe

ekonomike të mineraleve të Kosovës, - Të rrisë vëmendjen dhe pjesëmarrjen e nxënësve në mësim përmes pyetjeve dhe

përgjigjeve,- Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet per realizimin e kapitullit- Klasa - Skemat e ndryshme të trupave xeherorë dhe të qymyrit.

24

25

Programi i lëndës

“Mekanika teknike”

Lemia: Kimi - TeknologjiProfili: Minator Niveli: IKlasa: 10

I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të, nxënësi duhet të: - Përvetësojë metodat dhe veprimet e zgjidhjes së problemeve në teknikë - Aftësohet për sistematizimin dhe shkallëzimin e zgjidhjes së detyrave në praktikën

teknike, - Përfitojë njohuri të domosdoshme për kuptimin e drejtë dhe përvetësimin e njohurive

nga lëndët tjera profesionale të cilat bazohen në mekanikë si lëndë bazë, - Tregojë parimet e statikës së trupit të ngurtë, - Tregojë parimet e kinematikës së pikës dhe trupit të ngurtë, - Tregojë parimet e dinamikës, - T’i njoh nocionet e rezistencës së materialeve dhe të zgjidhe detyra të thjeshta nga

rezistenca e materialeve.

II. Fondi i orëve te lëndës 35 javë x 2orë/javë = 70 orë


Kapitulli 1: Nocionet themelore dhe parimet e mekanikës -----------------------------2 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - Tregojë se c’përmban lënda “Mekanika teknike”

b) Temat e kapitullit - Detyrat, rëndësia dhe ndarja e mekanikë`s - Zbatimi i mekanikës në praktikë


- Ilustrojë shpjegimin e koncepteve themelore të mekanikës me shembuj konkret

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimore e pajisur me pankarta e makete me mbështetje të trajtimit të mekanikës

Kapitulli 2: Njohja me statikën e trupave të ngurtë, aplikimi i statikës në teknikë 24 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:

- Tregojë çka përmban statika e trupave të ngurtë - Bëjë mbledhjen dhe shpërbërjen e forcave

26

- Tregoje çka quhet momenti i forcës dhe të jap shembuj - Përdorë ekuacionet themelore të statikës për zgjedhjen e problemeve të thjeshta

b) Temat e kapitullit - Detyrat dhe ndarja e statikës; - Definimi kualitativ dhe kuantitativ i forcës; - Ligjet e Njutnit të mekanikës; - Paraqitja grafike e forcës; - Përbërja e sistemit të forcave kolineare; - Përbërja e sistemit të forcave me pikë të njëjtë veprimi;- Zbërthimi i forcave me pikë të njëjtë veprimi; - Momenti statik i forcës; - Teorema e Varinjonit; - Përbërja e forcave paralele dhe anti paralele; - Qifti i forcave; - Kushtet analitike dhe grafike; - Kuptimi i qendrës së rëndesës; - Përcaktimi grafik dhe analitik i qendrës së rëndesës; - Qendra e vijave të lakuara dhe të drejta; - Qendra e sipërfaqeve bazë dhe sipërfaqeve të ndërlikuara; - Kuptimi dhe llojet e bartësve; - Llojet e shtratit të bartësit; - Llojet e ngarkesave të bartësve; - Trari i thjeshtë; - Shembuj të përcaktimit të forcave të brendshme dhe momentet sulmuese të trarit të

thjeshtë; - Trari me vend lëshuarje; - Konzolla;

c) Udhëzime didaktike per kapitullin Rekomandohet qe mësimdhënësi te

- Ilustroje shpjegimin e koncepteve themelore te statikes me shembuj konkret - Angazhoje nxënësin ne zgjidhjen e problemeve te thjeshta te statikes - Angazhoje nxënësin ne detyra shtepie

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa mësimore e pajisur me pankarta e makete ne mbeshtetje te trajtimit te statikes - Shembuj real per ilustrimin e problemeve nga lenda e statikes

Kapitulli 3: Njohja me rezistencën e materialeve -------------------------------------24 ore


- Tregojë rëndësinë e rezistencës së materialeve - Tregojë parimet themelore të rezistencës së materialeve

b) Temat e kapitullit - Hyrja në rezistencë të materialeve; - Vetitë e përgjithshme fizike të materialeve; - Llojet e rrekjeve;

27

- Elasticiteti dhe deformimi i trupit; - Forcat e brendshme dhe tensioni; - Ekzaminimi i materialit; - Diagrami i tensionit dhe diletacioni; - Ligji i Hukut; - Tensioni normal i lejuar dhe koeficienti i sigurisë; - Dimensionimi i elementeve të nënshtruara rrekjes aksiale; - Ligji i Hukut për përkulje; - Dimensionimi i elementeve të nënshtruara të përkuljes; - Nxjerrja e ekuacioneve për dimensionimin e elementeve të nënshtruara lakimit të

pastër; - Momentet e inercisë dhe momenti rezistues të sipërfaqes së prerjes së rrafshtë; - Shembuj të trarit të thjeshtë, trari me vendlëshuarje dhe konzollat; - Përdredhja; - Dimensionimi i boshteve të lehta; - Lakimi; - Formulat e Ojlerit; - Dimensionimi i shtyllave sipas veprimit omega; - Shembuj të shtyllave të nënshtruara të lakimit.


- Ilustrojë shpjegimin e detyrave të rezistencës së materialeve - Ilustrojë shembuj për rëndësinë e rezistencës së materialeve - Ilustrojë shembuj nga tensioni dhe deformimi, elasticiteti, sforcimi i lejuar si dhe

Niveli i sigurisë - Ilustrojë shembuj nga deformacionet dhe shpërndarja e tensioneve, formula e prerjes,

përdredhjes, përkuljes - Angazhojë nxënësit me detyra shtëpie

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa mësimore e pajisur me elemente për ilustrim - -Klasa e pajisur me pankarta vizuele

Kapitulli 4 Kinematika -------------------------------------------------------------------10 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - Tregojë rëndësinë e kinematikë së trupit të ngurtë - Përshkruajë lëvizjen drejtvizore të pikës - Përshkruajë lëvizjen vijelakuar të pikës - Përshkruajë lëvizjen rrethore të pikës - Tregojë lëvizjet themelore të trupave të ngurtë - Përshkruajë lëvizjen e përbërë të pikës

b) Temat e kapitullit - Hyrje në kinematikën e trupit të ngurtë; - Lëvizja drejtvizore; - Lëvizja vijelakuar e pikës;

28

- Lëvizja rrethore; - Lëvizja themelore e trupave të ngurtë; - Lëvizja planare e trupit të ngurtë;- Lëvizja e përbërë e pikës.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Ilustrojë shpjegimin e parimeve të kinematikës me shembuj konkret - Angazhoje nxënësit në zgjidhjen e ushtrimeve për lëvizjen e pikës dhe të trupit të ngurtë - Ilustrojë shembuj nga lëvizja e përbërë e pikës - Angazhojë nxënësit me detyra shtëpie.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa mësimore e pajisur me pankarta e makete për kinematikë

Kapitulli 5: Dinamika -----------------------------------------------------------------------10 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - Tregojë rëndësinë e dinamikës - Shpjegojë parimin e parë të dinamikës- Shpjegojë parimin e dytë të dinamikës

b) Temat e kapitullit: - Detyra dhe ndarja e dinamikës; - Ligjet e Njutonit të mekanikës; - Rënia e lirë; - Puna dhe fuqia mekanike; - Puna mekanike dhe fuqia te lëvizja rrotulluese; - Energjia mekanike; - Ligji mbi ruajtjen e energjisë mekanike; - Niveli i veprimit të dobishëm; - Lëvizja qendrore; - Forca centrifugale dhe centripetale; - Lavjerrësi matematik; - Parimi i Dallamberit; - Ekuacionet themelore dinamike të translacionit; - Ekuacionet themelore dinamike të rotacionit rreth boshtit të palëvizshëm.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin: Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Ilustrojë shpjegimin e parimeve themelore të dinamikës me shembuj konkret; - Shpjegojë parimin e parë dhe të dytë të dinamikës me shembuj konkret; - Ilustrojë shpjegimin e parimeve të punës, fuqisë, energjisë dhe të rendimentit; - Zgjidhë ushtrime të ndryshme lidhur me punën, fuqinë, energjinë dhe rendimentin; - Angazhojë nxënësit në zgjidhjen e detyrave në shtëpi

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa mësimore e pajisur me pankarta e makete për dinamikën.

29

-

Programi i lëndës

“Bazat e xehetarisë dhe punët e përgjithshme minerare”

Lemia: Kimi-TeknologjiProfili: Minator Niveli: IKlasa: 10

I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të trajtimit të lëndës klasa 10, nxënësi duhet të:

- Përfitimi njohurive të përgjithshme të industrisë minerare si parapërgatitje për lëndët e ngushta profesionale

- Njohja me punë të përgjithshme që zhvillohen në miniera të cilat ndryshojnë mjaft njëra nga tjetra

- Aftësimi i nxënësve me punët minerare sipërfaqësore dhe nëntokësore - Aftësimi i nxënësve për zbatim praktik të njohurive të përfituara, për respektimin e

disciplinës në punë dhe për respektimin e masave mbrojtëse personale dhe kolektive në punë.

II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 3 orë/javë = 105 orë


Kapitulli 1: Njohja me punët e përgjithshme dhe punët hulumtuese në miniera ---20 orë


- theksojë detyrat e xehetarisë, rëndësinë e mineraleve dhe shkëmbinjve të dobishëm - përshkruajë vendburimet dhe ndarjen e tyre

b) Temat e kapitullit - Roli dhe rëndësia e xehetarisë për ekonominë, nocionet më të rëndësishme; - Ndarja e venburimeve sipas përbërjes së mineraleve të dobishme; - Njohuri të përgjithshme mbi metodat e hulumtimit; - Ndarja e venburimeve sipas përbërjes, formës, mënyrës dhe sipas vetive fiziko-

kimike; - Vetitë fiziko mekanike e teknike të shkëmbinjve; - Ndarja e masës shkëmbore vetitë hidrofizike dhe mekanike.


- Shpjegojë rëndësinë e xehetarisë për ekonominë - Shpjegojë metodat e hulumtimeve për kërkimin e mineraleve - Shpjegojë për mineralet dhe shkëmbinjtë e dobishëm

30

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa mësimore e pajisur me skica dhe vizatime per V.B të ndryshme

Kapitulli 2: Njohja me punët e përgjithshme në minierat sipërfaqësore -------------34 orë


- Aftësohet për punimet minerare në sipërfaqe

b) Temat e kapitullit - Teknologjia e punimeve minerare të shfrytëzimit në sipërfaqe, kanalet, gropat,

elementet e shkallës;- ndarja e shkallës në shirit dhe blloqe; - Hapja e transheve; - Mënyrat e hapjes së V.B që shfrytëzohen në kariera; - Hapja e V.B me transhe të brendshme dhe transhe të jashtme; - Shfrytëzimi i qymyreve në sipërfaqe; - Shfrytëzimi i mineraleve, gurëve, argjilës etj.


- Shpjegojë teknologjinë e punimeve minerare në sipërfaqe, mënyrën e hapjes së kanaleve, gropave, shkallës, etj

- Shpjegojë mënyrën e shfrytëzimit të qymyreve dhe mineraleve në sipërfaqe

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa mësimore e pajisur me skica dhe vizatime për V.B të ndryshme

Kapitulli 3: Punimet e përgjithshme minerare nëntokësore -------------------------30 orë


- Dijë mënyrat e përfitimit të mineraleve të dobishme me anë të punimeve nëntokësore - Dijë llojet e punëve minerare, horizontale, vertikale dhe të pjerrëta - Njihet me punët e shpim-plasjes dhe me punët pa shpim-plasje - Njihet me punët në ngarkim e transport

b) Temat e kapitullit - Objektet nëntokësore horizontale, të pjerrëta dhe vertikale; - Objektet kapitale hulumtuese dhe përgatitore; - Sistemet e shfrytëzimit nëntokësor, operacionet kryesore të shfrytëzimit; - Shpim-minimi, ngarkimi dhe transporti; - Pozicioni i pusit kryesor dhe pusit të ajrimit; - Presionet në objektet minerare.


- Shpjegojë objektet minerare nëntokësore - Shpjegojë mënyrat e përfitimit të mineraleve të dobishme

31

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa mësimore e pajisur me skica dhe vizatime për V.B të ndryshme

Kapitulli 4: Punët minerare në ndërtim, sigurim të hapësirave dhe hapja e vendburimeve ---------------------------------------------------------------------------------------------------21orë


- Njihet me materialet për ndërtim dhe sigurimin e objekteve minerare

b) Temat e kapitullit - Materialet për ndërtimin dhe sigurimin e objekteve: druri, profilet e celikta, betoni

etj.; - Mënyrat e ajrimit të hapësirave nëntokësore; - Hapja e vendburimeve me punime horizontale, të pjerrëta dhe vertikale; - Pozicionet e puseve kryesore dhe puseve të ajrimit; - Llojet dhe vetitë e eksploziveve, mjetet për inicimin e minave.


- Shpjegojë materialet që përdoren për ndërtim dhe sigurimin e objekteve - Shpjegojë mënyrat e ajrimit të hapësirave nëntokësore - Shpjegojë mënyrat e hapjes së punimeve minerare - Shpjegojë llojet dhe vetitë e eksploziveve

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa mësimore e pajisur me skica dhe vizatime për V.B të ndryshme

32

Programi i lëndës

“Vizatimi teknik”

Lemia: Kimi-TeknologjiProfili: Minator Niveli: IKlasa: 10

I. Qëllimet e lëndës Ne përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të, nxënësi duhet të:

- Shpjegojë rëndësinë, parimet dhe rregullat kryesore te vizatimit teknik. - Bëjë projektimin ortogonale te pikes, vijes dhe trupave gjeometrik. - Bëjë projektime ortogonale te pjeseve te thjeshta makinerike. - Interpretojë kuotimet me vizatime teknike. - Shpjegojë dhe skicoje detalet te paraqitura me prerje - Skicoje pjese makinerike me aksionometri - Lexojë dhe interpretojë tolerancat e paraqitura ne vizatime teknike - Lexojë dhe interpretojë shenjat e cilësisë së sipërfaqeve të detaleve - Interpretojë vizatimet e pjeseve makinerike dhe teresive - Kryeje skicime te detaleve - Interpretojë dhe skicoj vizatime skematike - Lexojë vizatime te thjeshta dhe skemave te teresive ne miniera - Shpjegojë parimet themelore te vizatimit teknik me kompjuter

II. Fondi i oreve te lendes 35 javë x 1 orë/javë = 35 orë


Kapitulli 1: Hyrje në vizatimin teknik ------------------------------------------------------2 orë


- Tregojë qëllimin dhe objektivat e vizatimit teknik - Shpjegojë se cfarë e ndihmon teknikun e minierave vizatimi teknik - Dallojë materialet dhe pajisjet për vizatim teknik

b) Temat e kapitullit - Qëllimi dhe objektivat e vizatimit teknik; - Rëndësia e vizatimit teknik për teknikun e minierave; - Llojet e vizatimeve teknike; - Materialet dhe pajisjet për vizatim teknik.


33

Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Ilustrojë vizatimet teknike dhe materialet e vizatimit teknik me objektet konkrete

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa për vizatim teknik - Forma dhe materiale të vizatimit teknik

Kapitulli 2: Parimet themelore të vizatimit teknik ---------------------------------------- 2 orë

a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli nxënësi duhet të:

- Tregoje formatet, llojet e vijave dhe perdorimin e vizatimeve teknike - Shpjegojë veqorite e shkrimit teknik - Jap shembuj per perpjesen - Interpretojë simbolet ne vizatim teknik - Tregoje per standardet dhe rëndësin e tyre per vizatimin teknik

b) Temat e kapitullit - Formatet e vizatimeve teknike; - Llojet e vijave dhe perdorimi i tyre; - Shkrimi teknik; - Perpjesa; - Simbolet ne vizatim teknik; - Standardet, rëndësia e tyre per vizatimin teknik.

c) Udhëzime didaktike per kapitullin Rekomandohet qe mësimdhënësi te:

- Ilustroje qeshtjet qe trajton me objekte konkrete - Jap ushtrime konkrete per nxënësin

d) Kushtet per realizimin e kapitullit- Klasa per vizatim teknik - Vizatime te ndryshme teknike

Kapitulli 3: Projektimet ortogonale -----------------------------------------------------------2 ore

a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te keti kapitulli nxënësi duhet te :

- Shpjegojë konceptin e projektimeve dhe veqorit e projektimeve ortogonale - Kryeje projektimet e pikes, te vijes dhe te trupit gjeometrik

b) Temat e kapitullit - Projektimet, projektimet ortogonale - Projektimi i pikes, vijes dhe trupit gjeometrik


- Trajtoje shembuj konkret te projektimeve

34

- Angazhoje nxënësit ne ushtrime projektimi d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- Klasa per vizatim teknik - Trupa te ndryshem gjeometrik

Kapitulli 4: Ndërtimet gjeometrike ---------------------------------------------------6 orë


- Të dijë t’i ndërtojë shumëkëndëshat - Të dijë ndërtimin e lakoreve

b) Temat e kapitullit - Ndarja e segmenteve dhe këndeve në pjesë të barabarta; - Ndarja e këndit ne dy pjese te barabarta; - Ndarja e këndit ne disa pjese te barabarta; - Ndertimi i shume kendeshave te rregullt brenda shkruar ne rrethe; - Menyra e pergjithshme e ndertimit te shumekendeshave ;- Rakordimet; - Kurbat gjeometrike (ovalet, elipsen, parabola, hiperbolla); - Kurbat cikloidale (cikloida, spiralja e arkimendit, evolventa); - Sinusoida dhe kosinusoina.


- Shpjegojë mënyrën e konstruktimit te shumekendeshave - Shpjegojë mënyrën e konstruktimit te kurbave gjeometrike - Ilustrojë me shembuj konkret - Angazhojë nxënësit me detyra shtëpie

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa për vizatim teknik - Pajisjet per vizatim teknik

Kapitulli 5: Paraqitja e pjeseve makinerike ne vizatim ------------------------------- 2 ore

a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te ketij kapitulli nxënësi duhet te :

- Caktimi i numrit te nevojshem te pamjeve te pjeseve makinerike

b) Temat e kapitullit- Paraqitja e pjeseve makinerike ne vizatim; - Caktimi i numrit te nevojshem te pamjeve.


- Trajtojë shembuj konkret të paraqitjes së pamjeve të nevojshme të pjesëve makinerike - Angazhojë nxënësit në vizatimin e shembujve konkret

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa për vizatim teknik

35

- Pjesë të ndryshme makinerike

36

Kapitulli 6: Kuotimi -----------------------------------------------------------------------2 orë


- Tregojë cilat jane elemetet e kuotimit - Shpjegojë konvencionet dhe mbishkrimet - Tregojë si behet bartja e permasave - Tregojë veçoritë e kootimit me koordinata dhe tabelar - Shpjegojë kur bëhen ndryshimet dhe permiresimet - Bëjë shënimin e konicitetit dhe pjerrtesise ne vizatim - Bëjë kuotimin e nivelit

b) Temat e kapitullit - Elementet e kuotimit; - Konvencionet dhe mbishkrimet; - Bartja e përmasave në vartësi prej kërkesave konstruktive; - Kuotimi me koordinata; - Kuotimi tabelar; - Përmasat në elemente që përsëriten; - Ndryshimet dhe përmirësimet; - Shënimi i konicitetit dhe pjerrtësisë në vizatim; - Kuotimi i nivelit.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Ilustrojë çështjet që trajton me vizatime dhe shembuj konkret të kuotimeve - Jap ushtrime konkrete për nxënësit

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa për vizatim teknik – - Vizatime të ndryshme teknike me kuotime

Kapitulli 7: Prerjet ------------------------------------------------------------------------------ 2 orë


- Shpjegojë ç’janë prerjet dhe llojet e tyre - Shpjegojë ç’janë pamjet e posaçme dhe të pjesshme - Shpjegojë ç’janë ndërprerjet, shkurtimet dhe depërtimet

b) Temat e kapitullit - Prerjet, llojet e prerjeve; - Pamjet e posaçme dhe të pjesshme; - Ndërprerjet dhe shkurtimet; - Depërtimet.


- Ilustroje qeshtjet qe trajton me vizatime te objekteve te prera, te nderprera dhe te depertuara

- Jap ushtrime konkrete per nxënësit

37

d) Kushtet per realizimin e kapitullit- Klasa per vizatim teknik - Vizatime te ndryshme teknike me prerje, nderprerje dhe depertime

Kapitulli 8: Paraqitja aksionometrike e pjeseve makinerike ---------------------- 2 ore

a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli nxënësi duhet te :

- Paraqes pjesët makinerike ne mamje izometrike - Paraqes pjesët makinerike ne mamje dimetrike - Paraqes pjesët mekinerike ne projektim te pjerret

b) Temat e kapitullit - Paraqitja izometrike - Paraqitja dimetrike - Projeksioni i pjerret


- Ilustroje qeshtjet qe trajton me paraqitje izometrike, dimetrike dhe te pjerreta te pjeseve makinerike

- Jap ushtrime konkrete per nxënësit

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa per vizatim teknik - Vizatimet e ndryshme teknike me paraqitje izometrike, dimetrike dhe te pjerreta te

pjeseve makinerike

Kapitulli 9: Tolerancat ---------------------------------------------------------------------------2 ore

a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli nxënësi duhet te :

- Rendit llojet e permasave te pjeseve makinerike - Shpjegojë q’jane tolerancat - Interpretojë poziten e fushave toleruese - Jap shembuj per llojet e vendosjeve te detaleve - Jap shembuj per llojet e shmangejeve

b) Temat e kapitullit - Llojet e përmasave të pjesëve makinerike; - Kuptimet themelore të tolerancave; - Pozita e fushave toleruese; - Llojet e vendosjeve të detaleve; - Shmangiet, llojet e shmangieve.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet qe mësimdhënësi: - Ilustrojë cështjet që trajton me shembuj për tolerancat, vendosjet dhe shmangiet - Angazhojë nxënësit në diskutimin e koncepteve të tolerancave

38

d) Kushtet per realizimin e kapitullit- Klasa per vizatim teknik - Vizatimet e ndryshme teknike me paraqitje te tolerancave, vendosjeve dhe

shmangejeve

Kapitulli 10: Vizatimi i pjeseve makinerike -------------------------------------------------3 ore


- Interpretojë vizatimin e lidhjeve filetore - Interpretojë vizatimin e lidhjeve me bulona, vida dhe rondella - Interpretojë vizatimin e lidhjeve me puka - Interpretojë vizatimin e lidhjeve me kunja - Interpretojë vizatimin e lidhjeve me kanale - Interpretojë vizatimin e lidhjeve elastike - Interpretojë vizatimin e lidhjeve te salduara - Interpretojë vizatimin e lidhjeve te transmetuesve mekanik, hidraulik dhe pneumatic

b) Temat e kapitullit - Vizatimi i lidhjeve filetore; - Vizatimi i lidhjeve me bulona, vida dhe rondella; - Vizatimi i lidhjeve me pyka; - Vizatimi i lidhjeve me kunja; - Vizatimi i lidhjeve me kanale; - Vizatimi i lidhjeve elastike; - Vizatimi i lidhjeve te salduara; - Vizatimi i lidhjeve te transmetuesve hidraulik mekanik dhe pneumatik.


– Ilustrojë cështjet që trajton me shembuj të lidhjeve konkrete të llojeve të ndryshme

– Angazhojë nxënësit në diskutime për interpretimin e vizatimeve të lidhjeve të ndryshme

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa për vizatim teknik - Vizatimet e ndryshme teknike dhe me paraqitje te lidhjeve te detaleve - Lidhjet e ndryshme te detaleve

Kapitulli i 11: Vizatimi i tersive ----------------------------------------------------------------3 orë

a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli nxënësi duhet te : - Shpjegojë parimet themelore te vizatimit te teresive - Interpretojë vizatimet e tersive

b) Temat e kapitullit - Vizatimi i teresive, parimet themelore

39

- Rregullat e paraqitjes ne vizatim te teresive makinerike


- Ilustroje cështjet qe trajton me shembuj te paraqitjeve konkrete te teresive - Angazhojë nxënësit ne diskutime per interpretimin e vizatimeve te teresive

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa për vizatim teknik - Vizatimet e ndryshme teknike me paraqitje të tërësive - Teresi makinerike konkrete

Kapitulli 12: Skicimi ----------------------------------------------------------------------------2 orë

a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli nxënësi duhet të:

- Interpretojë skica te ndryshme - Vizatoje skica te pjeseve makinerike te ndryshme

b) Temat e kapitullit - Skicimi, rregullat e skicimit - Skicimi i pjeseve makinerike


- Të ilustrojë cështjet qe trajton me shembuj te pjeseve makinerike te skicuara - Të angazhoje nxënësit ne vizatimin e skicave te pjeseve makinerike - Të japë detyra shtepie per skicimin e pjeseve makinerike

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa për vizatim teknik - Skica të pjesëve te ndryshme makinerike - Pjese makinerike per t’u skicuar

Kapitulli 13: Vizatimi i thjeshtë dhe skematik -----------------------------------------2 orë


- Interpretojë vizatimet skematike te thjeshta - Skicoje skema te pjeseve makinerike dhe te teresive

b) Temat e kapitullit - Vizatimi skematik, rregullat e vizatimit skematik të thjeshtë; - Vizatimi skematik i pjesëve makinerike dhe i tërësive

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet qe mësimdhënësi:

- Ilustroje qeshtjet qe trajton me shembuj te paraqitjes skematike - Angazhoje nxënësit ne skicimin e skemave te pjeseve makinerike dhe te teresive

d) Kushtet për realizimin e kapitullit

40

- Klasa per vizatim teknik - Vizatimet te ndryshme skematike

Kapitulli 14: Vizatimi me kompjuter -------------------------------------------------3 orë


- Tregoje parimet e pergjithshme te vizatimit me kompjuter - Tregoje veqorite e vizatimeve me kompjuter, me programet e CAD-it

b) Temat e kapitullit - Njohuri te pergjithshme per vizatimin me kompjuter; - Perdorimi i programeve te CAD-it per vizatime teknike me kompjuter

c) Udhëzime didaktike per kapitullin Rekomandohet qe mësimdhënësi:

- Ilustrojë cështjet që trajton me shembuj nga vizatimi me kompjuter

d). Kushtet per realizimin e kapitullit- Klasa per vizatim teknik me kompjuter qe permban progreme te CAD-it - Vizatime te ndryshme me kompjuter

41

KLASA 10MODULET E PRAKTIKËS PROFESIONALE

PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

“Punët e përgjithshme në minierat sipërfaqësore”

Lemia: Kimi-TeknologjiProfili: MinieraNiveli: IKlasa: 10

Numri i moduli 1Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i paJisë nxënsit me aftësi praktike pë të kryer punët e përgjithshme të shfrytëzimit në sipërfaqe të vendburimeve minerale.

Kohëzgjatja e modulit

10.5 K (105 orë)

Rezultatet e të mësuarit (RM) dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësit përgatisin dhe i kryejnë punët e përgjithshme të hapjes në minierat sipërfaqësorePërmbajtja: - Karakteristikat e proceseve të prodhimit në sipërfaqe - Ndërtimi i rrugëve zigzake në minierat sipërfaqësore - Ndërtimi i transheve dhe elementeve të tyre - Ndërtimi i transheve pa transport - Ndërtimi i transheve me transport - Ndërtimi i kombinuar i transheve - Rreziqet që paraqiten gjat kryerjes së punimeve të ndryshme në minerat sipërfaqësore

RM 2 Nxënësit përgatitën dhe kryejn punët e procesit teknologjik të shfrytëzimit në minierat sipërfaqësore.Përmbajtja:- Kryerja e punimeve të zbulimit në kushte të ndryshme- Punët e shpim-rrëzimit në minierat sipërfaqësore- Punët e gërmimit dhe të ngarkimit të shkëmbinjve në minierat sipërfaqësore- Punët e transportit në minierat sipërfaqësore- Punimet e stivimit të shkëmbinjve me eskavator, me ane të Transportierve, me automjete vetëshkarkues dhe sheshim të tyre me bulduzher- Rrëziqet që paraqiten gjat ndërtimit të punimeve

Procedurat e vlerësimit

Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara përçdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit

42

RM 1 IV Pyetje – përgjigje me gojë dhe vëzhgim me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet te:- kryejë punë të përgjithshme në miniera sipërfaqësore - ndërtojë rrugët zigzake sipas nevojës në minierë- ndërtojë transhet sipas elementeve të tyre - ndërtojë transhet pa transportë- ndërtojë transhet me transportë- hapë transhet me mënyra të kombinuara- zbatojë masat e siguris dhe të mbrojtjes në punë të

minierës ku kryen punët


KR Nxënësi duhet te:- Kryejnë punime në kushte të ndryshme të hapjes- Kryejn punimet e shpim-rrëzimit në minerat - sipërfaqësore- Kryejnë punët e gërmimit dhe të ngarkimit të - shkëmbinjve në minierat sipërfaqësore- Kryejn punët e transportit në minierë- Kryejn punët e stivimit të shkëmbinjve me mënyra të - ndryshme - Kujdeset dhe duhet të zbatojë masat e siguris dhe të - mbrojtjes në pun të minierës ku kryen punët

Metodat e të mësuarit të rekomanduara

- Ky modul duhet të zbatohet në minerat sipërfaqësore në fazën e hapjes dhe pë përgatitjes së vendburimit për shfrytëzim sipërfaqësor të mineralit të dobishëm.

- Mësimdhënësi së bashku me puntorët në minierë duhët të - demostrojnë veprime konkret të perdorimeve te drejta te - pajisjeve dhe te vete materialit- Mesuesi duhet te nxise nxënësit te angazhohen ne diskutime

per raste te ndryshme qe paraqiten- Gjatë vleresimit te nxënësve te zbatohet sa me shume

kontrolli i demonstrimit praktik te aftesive te fituara- Mësimdhënsi i praktikës duhet të mbikqyrë rrespektimin e

rregullave të mbrojtjes në punë

Baza materiale e domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohet:- Miniera sipërfaqësore- Dokumentacion i nevojshëm për standardet. - Punëtorit e servisimit- Pankarta, makete, katalogë të punëve sipërfaqësore- Mjetet mbrojtëse në punë ( tesha, qizme helmeta, dorëzat,

lampa etj

43


“Punët e përgjithshme në minierat nëntokësore”

Lëmia: Kimi-TeknologjiProfili: MinieraNiveli: IKlasa: 10

Numri i moduli 2Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajis nxënësit me aftësi praktike për kryerjen e punëve të përgjithshme në minierat nëntokësore.


10.4 K (105 orë)


RM 1 Nxënësit përgatisin dhe i kryejnë punët e përgjithshme në minierat nëntokësore Përmbajtja:- Hapja në minerat nëntokësore - Puna në miniera kur vendburimi ka ngritje - Ndërtimi i dhomave dhe punëtorive- Magazini i lëndës plasëse- Hapësirat e ndryshme në minera nëntokësore- Ndertimi i shesheve të transportit në minierat nëntokësore- Operacionet e shfrytëzimit në miniera nëntokësore- Rreziqet gjatë ndërtimit të punimeve të përgjithshme


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara përçdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet te:Kryejn dhe ndërtojnë punët e përgjithshme në - minierat nëntokësore- Kryejn punët e përgjithshme kur vendburimi ka

ngritje- Kryejnë punët e përgjithshme në ndërtimin e - dhomave, punëtorive, magazinave për sistemimin e - lëndës plasëse etj,- Kryejn pun të ndryshme të operacioneve teknologjike - të shfrytëzimit- Kujdesen dhe duhet të zbatojnë masat e sigurisë dhe

44

- mbrojtjes në punë të minjerës ku kryejnë punët


- Ky modul duhet të zbatohet në minierat nëntokësore në kohën kur përgatiten dhe punohën këto punime

- Mesuesi i praktikës duhet të demonstoj veprime konkrete te perdorimeve te drejta te pajisjeve dhe materiali

- Mesuesi duhet te nxisë nxënësit te angazhohen ne diskutime per raste te ndryshme qe paraqiten

- Gjatë vleresimit te nxënësve te zbatohet sa - me shume kontrolli i demonstrimit praktik te aftësive te

fituara


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohet:- Praktika profesionale në objektet minerare nëntokësore- Punëtorit ku kryehet servisimi i paisijeve- Dokumentacion i nevojshëm për standardet. - Lëndë të para dhe materiale të tjera që përdoren në miniera

për realizimin e modulit- Katalogë të punëve nëntokësore,- Mjetet mbrojtëse në punë ( teshat, qizmet,helmeta, dorëzat,

lampa, etj

45

KLASA 11

PROGRAMET E LËNDËVE PROFESIONALE

Programi i lëndës

« Makinat dhe transporti në miniera »

Lëmi: Kimi-TeknlogjiProfili: Teknik i minieraveNiveli: IKlasa: 11

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të trajnimit të lëndës në klasën e 11, nxënësit duhet të:

- përshkruajnë kuptimet themelore dhe definicionet e transportit dhe nxerrjes së mineraleve;

- përshkruajnë parimet teorike të punës dhe të mekanizmave që përdoren në mihjen sipërfaqësore;

- përshkruajnë dhe dallojnë stabilimentet ngritëse dhe pajimet e e pusit;- përshkruajnë njohuri themelore për makinat të cilat shfrytëzohen në shfrytëzimin

sipërfaqësor dhe nëntokësor;

II. Fondi i orëve të lëndës35 javë x 2 orë/ javë = 70 orë


Kapitulli 1: Kuptimet themelore dhe definicionet e transportit dhe nxerrjes së mineraleve -------------------------------------------------------------------------------- 3 orë

a) Qëllimi i kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të :

- përshkruajnë se çfarë studion lënda ‘’Makinat dhe transporti në miniera’’- klasifikojnë makinat transportuese sipas mënyrës së veprimit- përshkruajnë mënyrën e funksionimit të makinat transportuese- përshkruajnë dhe dallojnë makinat minerare transportuese dhe ato të nxerrjes së

mineraleve- shpjegojnë rëndësinë llojet e energjisë që përdoren në xehetari

b) Temat e kapitullit- Klasifikimi i mjeteve transportuese në miniera;- Llojet e energjisë që përdoren në xehetari.


46

Rekomandohet që mësimdhënësi të :- Ilustrojë shpjegimin e makinave transportuese, energjinë me skema, makete dhe

elemente konkrete;- Zhvillojë biseda te lira me nxënësit në lidhje me makinat transportuese dhe me

energjinë që përdoret në miniera;- Nxitë aftësitë dalluese të nxënësve duke përdorur pyetje të ndryshme gojore.

a) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimore;- Skema, makete, skica fotografike makinash etj.- Materiale nga interneti në funksion të kapitullit.

Kapitulli 2: Kuptimet themelore për transportin në mihjen sipërfaqësore me mjete vetëshkarkuese dhe me shirit -------------------------------------------------------------14 orë

a) Qëllimi i kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Përshkruajnë dhe dallojnë llojet e makinave që përdoren në shfrytëzimin sipërfaqësor kontinuale (pandërprerje)

- Dallojnë llojet e makinave që përdoren në shfrytëzimin sipërfaqësor diskontinuale (me ndërprerje)

- Përshkruajnë rëndësinë dhe mënyrat e ndërtimit të rrugëve ne miniera;- Kryejnë llogaritje të thjeshta të transportit me shirit;

b) Temat e kapitullit- Transporti me automjete vetëshkarkuese;- Rrugët e automjeteve në mihjet sipëfaqësore;- Llogaritja e transportit me automjete;- Transporti më shirit;- Pjesët përbërëse të transporterëve me shirit;- Vazhdimi (ngjitja e shiritit);- Llogaritja e transportit më shirit.


- Ilustrojë shpjegimin e makinave transportuese me paraqitjen e detaleve konkrete dhe me vizatime dhe skema të ndryshme,

- Angazhojë nxënësit me detyra konkrete për llogaritjen e mjeteve të transportit.- Organizojë dhe udhëheq vizita mësimore në minierë ku nxënësit të vëzhgojnë në

lidhje me transportin me shirit;- Vlerësojë nxënësit me të pyeturit gojor dhe testeve me shkrim;

b) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimore;- Skema, makete, skica fotografike me lidhje me transportin ne sipërfaqe;- Materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

Kapitulli 3 : Kuptimet themelore për transportin hekurudhor në mihjen sipërfaqësore dhe nëntokësore --------------------------------------------------------------------------10 orë

a) Qëllimi i kapitullit

47

Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:- Përshkruajnë rëndësinë e transportit hekurudhor që përdoret në shfrytëzimin në

miniera- Përshkruajnë rëndësinë e rrugëve në miniera dhe mënyrat e mirëmbajtjes së tyre- Theksojnë rëndësinë, përdorimet dhe funksionet e lokomotivave dhe llojet e vagonave

që përdoren në minierë- Kryejnë llogaritje të thjeshta të transportit me lokomotiva

b) Temat e kapitullit- Transporti hekurudhor;- Rrugët e shinave në miniera;- Traverzat dhe pajisjet e mbërthimit;- Mirëmbajtja dhe llojet e hekurudhave;- Vagonat dhe vagonthat e minierave;- Lokomotivat e minierave.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:

- Ilustrojë shpjegimin e makinave transportuese hekurudhore me paraqitjen e detaleve konkrete dhe me vizatime dhe skema të ndryshme,


lidhje me transportin hekurudhor;- Vlerësojë nxënësit me të pyeturit gojor dhe testeve me shkrim;


- Klasa mësimore;- Skema, makete, skica fotografike me lidhje me transportin hekurudhor në miniera;- Materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

Kapitulli 4: Kuptimet themelore për transportin në mihjen sipërfaqësore me litar, transportuesit me kruesa, hidraulik dhe pneumatik -------------------------------10 orë

a) Qëllimi i kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Përshkruajnë rëndësinë e transportit me litar dhe teleferik që përdoret në shfrytëzimin në miniera

- Dallojnë dhe përshkruajnë pjesët kryesore të teleferikut- Theksojnë rëndësinë, përdorimet dhe funksionet e transportiereve me kruesa dhe

hidraulik e pneumatik- Kryejnë llogaritje të thjeshta të teleferikut ajror

b) Temat e kapitullit- Makinat minerare për transport me litar; - Transporti me teleferik;- Litarët e teleferikut (mbajtës dhe tërheqës);- Pjesët kryesore të teleferikut;- Llogaritja e teleferikut ajror;- Transporterët me kruesa;- Transporterët hidraulik dhe pneumatik.

48


- Ilustrojë shpjegimin e makinave transportuese me litar dhe teleferik me paraqitjen e detaleve konkrete dhe me vizatime dhe skema të ndryshme,


lidhje me transportin me litar dhe teleferik;- Vlerësojë nxënësit me të pyeturit gojor dhe testeve me shkrim;


- Klasa mësimore;- Skema, makete, skica fotografike me lidhje me transportin hekurudhor në miniera;- Materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

Kapitulli 5: Pajimet e pusit dhe enët ngritëse të tij -----------------------------------10 orë

a) Qëllimi i kapitullit:Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Shpjegojnë pajimet e pusit: litarët, drejtuesit, shigjetat- Përshkruajnë mënyrat e mirëmbajtjes dhe të kontrollit të litarit- Dallojnë dhe përshkruajnë enët ngritëse:, kovat, skipet, kafazet dhe të përziera- Theksojnë rëndësinë dhe mënyrën e lidhjes së enës me litarin.

b) Temat e kapitullit- Pajisjet minerare ngritëse;- Litarët për ngritje; - Mirëmbajtja dhe kontrolli i litarit;- Drejtueset dhe shigjetat (traversat);- Enët ngritëse;- Taketat dhe urat lëkundëse;- Enët përzira ngritëse;- Lidhja e enës me litarin;


- Ilustrojë shpjegimin e pajimeve dhe enëve ngritëse të pusit me paraqitjen e detaleve konkrete dhe me vizatime dhe skema të ndryshme,

- Organizojë dhe udhëheq vizita mësimore në minierë ku nxënësit të vëzhgojnë pajimet dhe enët ngritëse të pusit;

- Vlerësojë nxënësit me të pyeturit gojor dhe testeve me shkrim; d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- Klasa mësimore;- Skema, makete, skica fotografike me lidhje me pajimet dhe enët ngritëse të pusit;- Materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

Kapitulli 6: Makinat ngritëse dhe klasifikimi i tyre -----------------------------------13 orë

a) Qëllimi i kapitullit:Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

49

- përshkruajnë rëndësinë e përdorimit të makinave ngritëse të pusit- klasifikojnë makinat minerare ngritëse të pusit sipas mënyrës së mbështjelljes së litarit- theksojnë mënyrat e vendosjes së makinës ngritëse përballë pusit- përshkruajnë llojet e makinave ngritëse me rrotë fërkimi, me tambur fërkimi- përshkruajnë makinat ngritëse me tambure cilindrike- përshkruajnë makinat ngritëse me rrreze të ndryshueshme të mbështjelljes së litarit;- përshkruajnë makinat ngritëse me bobina.

b) Temat e kapitullit- Ndarja e makinave ngritëse;- Vendosja e makinës ngritëse për ballë pusit;- Makinat ngritëse me tambure cilindrike;- Makinat ngritëse me rrotë fërkimi (keope);- Makinat ngritëse me tambur ferkimi (keope);- Makinat ngritëse me rreze te ndryshueshme të mbështjelljes se litarit;- Makinat ngritëse me bobina.


- Ilustrojë shpjegimin e makinat ngritëse të pusit me paraqitjen e detaleve konkrete dhe me vizatime dhe skema të ndryshme,

- Organizojë dhe udhëheq vizita mësimore në minierë ku nxënësit të vëzhgojnë makinat ngritëse të pusit;

- Vlerësojë nxënësit me të pyeturit gojor dhe testeve me shkrim; d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- Klasa mësimore;- Skema, makete, skica fotografike me lidhje me makinat ngritëse të pusit;- Materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

Kapitulli 7: Kullat ngritëse dhe klasifikimi i tyre -----------------------------------------10 orë

a) Qëllimi i kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- përshkruajnë rëndësinë e përdorimit të kullave ngritëse të pusit- klasifikojnë kullat ngritëse të pusit - përshkruajnë kullat ngritëse të përkohshme- përshkruajnë kullat ngritëse përhershme- theksojnë mënyrat e sinjalizimit në miniera.

b) Temat e kapitullit- Klasifikimi i kullave ngritëse;- Kullat e përkohshme ngritëse;- Kullat e përhershme ngritëse;- Sinjalizimi në miniera.


- Ilustrojë shpjegimin e kullat ngritëse të pusit me paraqitjen e detaleve konkrete dhe me vizatime dhe skema të ndryshme

50

- Organizojë dhe udhëheq vizita mësimore në minierë ku nxënësit të vëzhgojnë kullat ngritëse të pusit

- Vlerësojë nxënësit me të pyeturit gojor dhe testeve me shkrim d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- Klasa mësimore;- Skema, makete, skica fotografike me lidhje me kullat ngritëse të pusit;- Materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

51

Programi i lëndës

”Teknika e shpimeve të thella’

Lëmi: Kimi – TeknologjiProfili: MinieraNiveli: IKlasa: 11

I. Qëllimet e lëndës:Në përfundim të trajnimit të lëndës në klasen e 11, nxënësit duhet të:

- Përshkruajnë operacionet kryesore mekanike dhe jomekanike që kryhen gjatë shpimit të vrimave

- Dallojnë materialet plasëse- Rendisin dhe përshkruajnë vetitë, mënyrën e manipulimit me lëndë plasëse- Përshkruajnë metodat e minimit në mihjet sipërfaqësore dhe në shrytëzimin

nëntokësor- Përshkruajnë mbushjen e vrimave si dhe të minimit- Përshkruajnë makinat shpuese



Kapitulli 1: Njohja me shpimin e vrimave, veprimet mekanike dhe jomekanike të shpimit ------------------------------------------------------------------10 orëa) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te kapitullit, nxënësi duhet të:

- përshkruajnë format dhe mënyrat e punimit të e birave që bëhen me veprime mekanike

- theksojnë bazat teorike të procesit të shpimit- përshkruajnë llojet e birave që bëhen më veprime mekanike: me goditje, rrotullim dhe

e kombinuar- përshkruajnë llojet e birave që bëhen më veprime jomekanike: shpimi termik

b) Temat e kapitullit- Format dhe mënyra e punimit të zgavrave të minave;- Bazat teorike të procesit të shpimit;- Veprimet mekanike të shpimit;- Shpimi goditës, me rotacion;- Shpimi goditës-rotacion;- Shpimi rotacion-goditës;- Veprimet jomekanike, bazat teorike të shpimit termik;- Karakteristikat teknike për shpim termik.

52


- Ilustrojë shpjegimin e kullave ngritëse të pusit me paraqitjen e detajeve konkrete dhe me vizatime dhe skema të ndryshme

- Organizojë dhe udhëheq vizita mësimore në minierë ku nxënësit të vëzhgojnë kullat ngritëse të pusit

- Vlerësojë nxënësit me të pyeturit gojor dhe testeve me shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- Klasa mësimore;- Skema, makete, skica fotografike me lidhje me kullat ngritëse të pusit;- Materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

Kapitulli 2: Lëndët plasëse dhe mjetet për inicimin e lëndëve plasëse --------------10 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim te këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- shpjegojnë materialet eksplozive, mënyrat e shpërthimit fizik dhe kimik- përshkruajnë nocionin e shpërthimit fizik e kimik- shpjegojnë vetitë fizikë të eksplozivit- Përshkruajnë densitetin, plastiticetin dhe qëndrueshmërinë- Rendisin dhe përshkruajnë karakteristikat mineraro-tekniko dhe ato të materialeve

b) Temat e kapitullit- Njohuri të përgjithshme për materialet eksplozive;- Nocioni i shpërthimit fizik dhe kimik;- Vetitë fizikë të eksplozivëve- Densiteti, plasticiteti dhe qëndrueshmëria;- Karakteristikat mineraro-teknike dhe karakteristikat themelore të materialeve

eksplozive.


- Ilustrojë shpjegimin e vetive te lëndëvë plasëse me anë të pamjeve filmike apo fotografive

- Angazhojë nxënësit në përshkrimin e vetive fizike të eksplozivëve duke organizuar biseda me to

- Përcjellë me kujdes përparimin e nxënësve- Përdorë pyetje-përgjigje me gojë ose me shkrim për vlerësimin e nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimor;- Skema, makete, skica fotografike etj.

Kapitulli 3: Njohja me metodat e minimit në mihjet sipërfaqësore dhe në shfrytëzimin nëntokësor ---------------------------------------------------------------------------------15 orë

53

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Përshkruajnë teorinë e veprimit të minës në mjediset monolite dhe jomonolite;- tregojnë si është e ndërtuar mina- Theksojnë parimet e llogaritjes së sasisë së lëndës plasëse- Rendisin faktoret që ndikojnë në efektin e plasjes- Përshkruajnë fitilat dhe ndezësit elektrik- Përshkruajnë makinat për ndezjen e minave- Shpjegojnë radhitjen e birave të minave- Shpjegojnë menyrat e ndezjes së minave- Përshkruajnë procedurën e përcaktimit të parametrave racional dhe largësisë së

sigurisë- Theksojnë gabimet gjatë minimit

b)Temat e kapitullit- Teoria e veprimit të minës në mjediset monolite;- Ndërtimi i minës;- Parimet e llogaritjes së sasisë se lëndës plasëse;- Faktorët që ndikojnë në efektin e plasjes;.- Fitilat për ndezje. Ndëzjet elektrike;- Makinat për ndezjen e minave- Metodat e minimit të birave të shkurtra e të gjata;- Përcaktimi i parametrave racional, largësia e sigurisë;- Gabimet gjatë minimit.


- Ilustrojë shpjegimin e ndërtimit dhe ndezjes se minave me anë të simulimeve praktike- Përdorë transparentet dhe projektorin për të nxitur të kuptuarit e nxënsve- Përdore skema, pamje, fotografi në mbështetje të metodave të minimit të mihjeve

sipërfaqësore dhe nëntokësore- Përdorë pyetje –përgjigje me gojë për të motivuar dhe nxitur aftësitë dalluese të

nxënësve- Krijojë situata problemore për të nxitur nxënësit të gjejnë zgjidhjet e mundshme me

angazhimin grupor të tyre- Përcjellë me kujdes përparimin e nxënësve- Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve-përgjigjeve me gojë ose me shkrim- Organizojë testim me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimore, objekte reale për konkretizim si:- Mina mësimore, fitila, mostra të lendëve plasëse, konopë etj- Skema, makete, skica fotografike etj.

54

Programi i lëndës

“Teknika e matjeve në miniera”


I. Qëllimet e lëndës:Në përfundim të trajnimit të lëndës në klasën e 11, nxënësit duhet të:

- përshkruajnë rëndësinë dhe përdorimin e mjeteve dhe instrumenteve matëse në miniera

- përshkruajnë gabimet kryesore që bëhen gjatë matjeve, gabimet sistematike dhe të rastit

- përshkruajnë qëllimin dhe punimet që kryhen në planet minerare- përshkruajnë planet e thjeshta gjeodezike- përshkruajnë si paraqiten lokalet xehetare në plane - theksojnë si planet në praktikë.

II. Fondi i orëve të lëndës35 javë x 1 orë/javë = 35 orë


Kapitulli 1: Njohuri për mjetet dhe instrumentet e matjes në miniera ---------------15 orë

a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Shpjegojnë njësitë për matjen e gjatësisë, sipërfaqës dhe këndeve- Shpegojnë për përpjesën dhe planet- Shpjegojnë kuptimin për matjen e këndeve, instrumentet për matjen e këndeve në

menyrë të drejtpërdrejt dhe indirekte- Shpjegojnë për teodolitin dhe përdorimin e tij- Shpjegojnë nivelmanin dhe përdorimin e tij- Shpjegojnë kuptimet e lartësive.

b) Temat e kapitullit- Njësitë matëse të gjatësisë, sipërfaqës dhe këndeve;- Përpjesa dhe planet;- Kuptimi i matjes së këndeve;- Instrumetet për matjen e këndeve;- Teodoliti, pjesët kryesore dhe përdorimi i tij;- Nivelmani – kuootimi;- Zbatimi i nivelmanit;- Kuptimi i lartësive.

55

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të :

- Shpjegojë njësitë e matjes dhe matësit duke demonstruar me matje konkrete me instrumentet matëse

- Përdorë sa më shumë mjete vizuale si pamje të operacioneve të matjeve të ndryshme në miniera, fotorafi, pamje filmike të punës në miniera

- Organizojë përfshirjen e nxënësve në biseda për mjetet dhe instrumentet që përdoren në matje në miniera

- Angazhojë nxënësit për kryrjen e matjeve me instrumente matëse- Përdorë pyetje –përgjigje me gojë për të motivuar dhe nxitur aftësitë dalluese të

nxënësve- Krijojë situata problemore për të nxitur nxënësit të gjejnë zgjidhjet e mundshme me

angazhimin grupor të tyre- Përcjellë me kujdes përparimin e nxënësve- Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve-përgjigjeve me gojë ose me shkrim- Organizojë testim me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimore e pajisur me mjete matëse gjeodezike - Vegla për matje dhe kontroll të gjatësive- Vegla për matje dhe kontroll të këndëve - Katalogë të veglave dhe të instrumenteve matëse.

Kapitulli 2: Njohuri për gabimet në matje -----------------------------------------------7 orë

a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Theksojnë gabimet kryesore që kryhen gjatë matjeve;- Përshkruajnë faktorët që ndikojnë në bërjen e gabimeve të mëdha, sistematike dhe ato

të rastit;- përshkruajnë saktësinë dhe precizitetin gjatë matjeve;

b) Temat e kapitullit- Gabimet në matje;- Gabimet e mëdha, sistematike dhe të rastit;- Saktësia dhe preciziteti gjatë matjeve;- Matjet në miniera.


- Shpjegojë për gabimet gjatë matjeve, gabimet e mëdha, sistematike dhe të rastit duke bërë ilustrime me shembuj konkretë nga jeta reale e punës në miniera;

- Angazhojë nxënësit në biseda për kryrjen e matjeve në menyrë sa më të saktë dhe precize.

- Formulojë pyetje-përgjigje me gojë për të nxitur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit;- Përcjellë me kujdes përarimin e nxënësve

56

- Vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim;

e) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimor - Vegla për matje dhe kontroll të gjatësive- Vegla për matje dhe kontroll të këndëve - Katalogë të veglave dhe të instrumenteve matëse

Kapitulli 3: Njohuri për punimet e planeve minerare -------------------------------13 ore

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim te këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- përshkruajnë qëllimin e planeve minerare - përshkruajnë lidhjen e rrjetit poligonik të minierës me sipërfaqen- përshkruajnë lidhjen e rrjetit të nivelizimit të minierës në sipërfaqe- theksojnë si bëhet rilevimi i frontit të hapsirave minerare në sipërfaqe dhe nëntokë- shpjegojnë procesin e shënimit dhe dhënien e drejtimit për mihjen e lëndëve minerare - përshkruajnë se si përcaktohet pjerrësia për punimin e hapsirave minerare- bëjnë llogaritje të thjeshta të matjeve në miniera- shpjegojnë metodat e përpilimit të planit dhe të profilit- bëjnë krahasimin plan-terren- dallojnë planet minerare- përshkruajnë përcaktimin e gjatësisë, këndit dhe kuootës nga plani.

b) Temat e kapitullit- Lidhja e rrjetit poligonik të minierës me sipërfaqen;- Lidhja e rrjetit të nivelizimit të minierës në sipërfaqe;- Rilevimi i frontit dhe hapësirave minerare në sipërfaqe dhe nëntokë;- Shenimi dhe dhënëja e drejtimit për mihjen e lënëve minerare;- Përcaktimi i pjerrësisë për punimin e hapësirave minerare;- Llogaritjet dhe kontrollimi i matjeve në miniera;- Metodat e përpilimit të planit dhe të profilit- Krahasimi plan-terren;- Përcaktimi i gjatësisë, këndit dhe kuootës nga plani..


- Përfshijë nxënësit në angazhim grupor; - Formulojë pyetje-përgjigje me gojë për të nxitur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit;- Përcjellë me kujdes përarimin e nxënësve - Vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim;- Angazhojë nxënësit për përcaktimin e pjerrësisë për punimin e hapsirave minerare;- Vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim- Organizojë testim me shkrim të nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimor , vegla për matje dhe kontroll të gjatësive;- Vegla për matje dhe kontroll të këndëve ;

57

- Skica dhe rrjete poligonike të minierave.

Programi i lëndës

“Hapja e minierave sipërfaqësore-nëntokësore dhe punimi i objekteve minerare”


I. Qëlimet e lëndësNë përfundim të trajnimit të lëndës në klasen e 11, nxënësit duhet të:

- shpjegojnë fushat minerare- përshkruajnë mënyrat e përgatitjes së fuahve minerare- përshkruajnë format e seksionit të punimeve të hapjes së minierave- përshkruajnë mënyrat e hapjes dhe rëndësinë që ka hapja e fushave minerare në

ekonominë e Kosovës;- përshkruajnë zbatimin e mënyrave të ndryshme dhe teknologjinë gjatë ndërtimit të

punimeve minerare, varësisht nga kushtet konkrete dhe mundësia që ofron mesi punues.



Kapitulli 1: Fushat minerare dhe përgatitja e tyre -------------------------------------23 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim te kapitullit, nxënësi duhet të:

- përshkruajnë objektin e studimit të lëndës- përshkruajnë mënyrat e llogaritjes së përmasave të fushës minerare- kryejnë llogaritje të thjeshta të përmasave të fushës minerare- theksojnë përgatitjen e fushës minerare- përshkruajnë orientimin e shfrytëzimit të fushës minerare- dallojnë punimet e ndryshme minerare- përshkruajnë hapjen dhe punimin e objekteve minerare- përshkruajnë format e seksioneve të punimeve minerare sipërfaqësore dhe

nëntokësore

b) Temat e kapitullit- Mënyrat e llogaritjes së përmasave të fushës minerare;- Përgatitja e fushës minerare;- Orientimi i shfytëzimit të fushës minerare- Llojet e punimeve minerare

58

- Proceset e punës që zbatohen në teknologjinë e ndërtimit të punimeve minerare


- angazhojë nxënësit në biseda për fushat minerare dhe përgatitjen e tyre- formulojë pyetje-përgjigje me gojë për të nxitur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit- përcjellë me kujdes përparimin e nxënësve - organizojë dhe udhëheq vizita mësimore në funksion të temave të kapitullit- vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimore;- Skema, makete, - Skica, fotografi dhe materiale të tjera të nxjerra nga interneti etj.

Kapitulli 2:Njohuri të përgjithshme për mënyrat e hapjes të mihjeve sipërfaqësore ------------------------------------------------------------------- 34 orëa) Qëllimet e kapitullitNe përfundim te këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Përshkruajnë përgatitjen e vendit të hapjes së fushës minerare- Rendisë dhe përshkruajnë faktorët teknik që ndikojnë në zgjedhjen e vendit- Theksojnë mënyrat e hapjes se mihjeve sipërfaqësore;- Theksojnë mënyrat e hapjes se vendburimeve nëntokësore;- Përshkruajnë hapjen me puse vertikale;- Përshkrujnë hapjen me puse të pjerrta;- Përshkruajnë hapjen me punime horizontale;- Përshkruajnë mënyrën e kombinuar të hapjeve;

b) Temat e kapitullit- Përcaktimi i vendit të hapjes së fushës minerare;- Faktorët teknikë që ndikojnë në zgjedhjen e vendit të fushës minerare në sipërfaqe;- Hapja e mihjeve sipërfaqësore;- Hapja me prerje;- Hapja e vendburimeve nëntokësore;- Hapja më puse vertikale;- Hapja me puse të pjerrta;- Hapja me punime horizontale;- Mënyra e kombinuar e hapjeve.


- Angazhojë nxënësit në biseda për temat e kapitullit- Formulojë pyetje-përgjigje me gojë për të nxitur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit- Përcjellë me kujdes përparimin e nxënësve - Vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim- Organizojë dhe udhëheq vizita mësimore për të vëzhguar konkretisht procese pune

për mënyrat e hapjes së mihjeve sipërfaqësore.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimor;

59

- Skema, - makete, - skica fotografike etj.

Kapitulli 3: Njohja me teknologjinë e ndërtimit të punimeve horizontale, vertikale dhe të pjerr ë ta -------------------------------------------------------------------------------22 orë

a) Qëllimet e kapitullitNe përfundim te këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Shpjegojnë teknologjinë e ndërtimeve të punimeve minerare- përshkruajnë për operacionët teknologjike që zhvillohën gjatë ndertimit;- theksojnë mënyrat e ngarkimit dhe të largimit të matërjalit të rrezuar.- Përshkruajnë lëndët plasëse për shkatërrimin e masivit shkëmbor

b) Temat e kapitullit- Zgjedhja e formës se seksionit;- Elementet bazë të seksionit;- Opercionet teknologjike që zhvillohen gjatë ndërtimit;- Mënyrat e parashpenjes dhe të rrëzimit të shkëmbinjve;- Pajisjet për shpim;- Mënyrat e ngarkimit dhe të largimit të materialit të rrëzuar;- Lëndët plasëse për shkatërrimin e masivit shkëmbor.


- shpjegojë temat e kapitullit permes shembujve konkretë- formulojë pyetje-përgjigje me gojë për të nxitur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit- përcjellë me kujdes përparimin e nxënësve- angazhojë nxënësit në biseda për temat e kapitullit- formulojë pyetje-përgjigje me gojë për të nxitur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit- vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim- organizojë dhe udhëheq vizita mësimore për të vëzhguar konkretisht procese pune- organizojë testim me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimore;- Skema, makete, skica fotografike etj.

Kapitulli 4: Njohja me materialin për armatim dhe m ë nyrat e armatimit -----------26 orë

a) Qëllimet e kapitullitNe përfundim te këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- përshkruajnë materialet për sigurimin e punimeve - përshkruajnë karakteristikat e drurit dhe metalit si material armatimi- theksojnë materialet lidhëse, përbërësit, vetitë dhe llojet e tyre- theksojnë materialet e përziera dhe ato të posaçme: hekur, beton, gurë dhe blloqe në

mbrojtjen e punimeve minerare- përshkruajnë materialet hidroizoluese entief

60

- klasifikojnë materialit për sigurinë e objekteve sipas llojit të mesit punues dhe sipas dimensioneve të objekteve minerare

- përshkruajnë burimet themelore të rreziqëve gjatë punimit të objekteve minerare dhe masat mbrojtëse gjatë rreziqeve.

b) Temat e kapitullit- Materialet për sigurimin e punimeve;- Druri dhe metali si material armatimi;- Materialet lidhëse, betoni, përbërësit, vetitë dhe llojet e tyre;- Materilet e përziera dhe ato të posaçme në mbrojtjen e punimeve minerare; - Materialet hidroizoluese entief.


- angazhojë nxënësit në biseda për temat e kapitullit- formulojë pyetje-përgjigje me gojë për të nxitur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit- përcjellë me kujdes përarimin e nxënësve - angazhojë nxënësit për klasifikimin e materialit për sigurimin e objekteve minerare

sipas llojit të mesit punues- vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim- organizojë dhe udhëheq vizita mësimore për të vëzhguar konkretisht procese pune në

lidhje me temat e kapitullit

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimore- Skema, makete, skica fotografike me lidhje me formen, elementet e seksionit dhe për

lendë plasese që përdoren për shkatërrimin e masivit shkëmbor;- materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

61

62

Programi i lëndës

“Materialet mbushshëse dhe stivimi”


I. Qëlimet e lëndësNë përfundim të trajnimit të lëndës në klasen e 11, nxënësit duhet të:

- shpjegojnë materialet mbushse - përshkruajnë mënyrat e mbushjes së hapësirave të shfrytëzuara- përshkruajnë teknologjin e stivimit të materialit mbushës në siperfaqe - përshkruajnë zbatimin e mbushjes me vetrrjedhje, mekanike, pneumatike dhe

hidraulike.



Kapitulli 1:Teknologjin e punve te stivimit te shkembkembinjve ne minierat siperfaqsore ------------------------------------35 orë


- shpjegoj menyren e formimit te stivave,- shpjegoj formimin e sitvave nese behet transporti i shkembinjve me automjete

vetshkarkuese dhe sheshimi te tyre me buldozher- kuptoj si formohen stivat me ekskavator- dhe formimin e stivave me ane te transportijerve.


- Njohuri te pergjithshme lidhur me punt e stivimit te shkembinjve- Menyra e formimit te stivave- Formimi i stivave gjatë transportit te shkambinjve me automjete vetshkarkuese dhe

sheshimit te tyre me buldozher- Formimi i stivave me eskavatore- Formimi i stivave me me ane te transportijerve.


- angazhojë nxënësit në biseda për temat e kapitullit- formulojë pyetje-përgjigje me gojë për të nxitur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit- përcjellë me kujdes përarimin e nxënësve - angazhojë nxënësit për klasifikimin e shkembinjve qe planifikohet te stivohen- vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim

63

- organizojë dhe udhëheq vizita mësimore për të vëzhguar konkretisht procese pune në lidhje me temat e kapitullit

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimore- Skema, makete, skica fotografike me lidhje me format e stivimit te materijalit

shkembor ne mihjet siperfaqsore;- materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

Kapitulli 1:Teknologjin e mbushjes se hapsirave nëntokësore--------------------35 orë


- shpjegoj llojet e materijaleve mbushëse,- shpjegoj menyrat e mbushjes së hapësirave nëntokësore sipas llojit te materijalit

mbushes dhe menyres së transportit të tij deri në hapësirat e shfrytëzuara- kuptoj kuptoj proceset teknologjike të mbushjes


- Njohuri te pergjithshme lidhur me mbushjen e hapsirave nëntokësore- Materijalet mbushse- Mbushja me vetrrjedhje- Mbushja mekanike- Mbushja pneumatike- Mbushja hidraulike


- angazhojë nxënësit në biseda për temat e kapitullit- formulojë pyetje-përgjigje me gojë për të nxitur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit- përcjellë me kujdes përarimin e nxënësve - angazhojë nxënësit për klasifikimin e materijaleve për mbushjen e hapësirave- vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimore- Skema, makete, skica fotografike ne lidhje me menyrat e mbushjeve të hapësirave

nëntokësore e ;- materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

64

KLASA 11

MODULET E PRAKTIKËS PROFESIONALE

PËRSHKRIMI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

“Manipulimi me makina në miniera”

Lëmia: Kimi – teknologjiProfili: Miniera Niveli: IKlasa: 11

Numri i modulit 1

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajisë nxënësit me aftësi praktike për të përdorur makinat minerare sipas operacioneve teknologjike.


12 K (120 orë)


RM 1

Nxënësi manipulon me makinat minerare për shfrytëzimin e mineralit të dobishëm PërmbajtjaRrugët e shinave në minjerVagonthat në minjerMakinat lëvizëse transportueseMakinat minerare për transport me litarTransportieret me shiritMakinat minerare ngarkueseEskavatorët në minjeraMakinat minerare ngritëseKushtët e punës së makinave në minjerë

RM 2 Nxënësi kryen veprimet përgatitore për transportin e mineralit të dobishëm me makina vetëshkarkuese me shirit Përmbajtja- Procesi i ngarkimit dhe shkarkimit- Rrugët e transportit të makinave- Principi i transportit me shirita- Instrumentet e shiritave transportues - Rulet mbajtëse dhe roli i tyre gjatë transportit- Tamburet dhe roli i tyre gjat transportit- Shiriti i transportjerve parametrat teknik- Kushtet e punës së shiritave transportues- Rreziqet që krijohen gjatë punës dhe masat mbrojtëse

ndaj këtyre rreziqeve- Mbrojtja e mjedisit gjatë punës

65

RM 3 Nxënësi kryen punët e transportit hekurudhor në minerat sipërfaqësore dhe nëntokësore. Përmbajtja

- Përgatitja dhe vendosja e shinave- përgatitja dhe vendosia e traversave- Përforcimi i shinave me traversa- Akset, rrotët e vagonthave dhe lyrja e tyre - Lidhja e vagonthave në kompozicion- Manipulimi me lokomotivat - Rreziqet që krijohen gjatë punës dhe masat mbrojtëse

ndaj këtyre rreziqeve - Mbrojtja e mjedisit gjatë punës

RM 4 Nxënësi kyen punë të transportit me litar në kushtet dhe rrethana të ndryshmePërmbajtja

- Argenet për transport në rrugët horizontale- Argenet për transport ngritije në rrugë të pjerrta- Karakteristikat teknike të argeneve- Litaret e teleferikut mbajtës dhe tërheqës- Mirmbajtja dhe kontrolli i litarit - Rreziqet që krijohen gjatë punës dhe masat mbrojtëse

ndaj këtyre rreziqeve- Mbrojtja e mjedisit gjatë punës

RM 5 Nxënësi manipulon me makinat minerare ngarkuese në minierat sipërfaqësore dhe nëntokësore.Përmbajtja- Përgatitja e pajisjeve për procesin e ngrakimit- Përdorimi i drejtë i pajisjeve të ngarkimit - Përshtatja e vendit të punës për ngarkim dhe lëvizje pa

pengesa- Rreziqet që krijohen gjatë fazës së ngarkimit dhe

trnasportit në frontin e nxjerrjes dhe masat mbrojtëse ndaj këtyre rreziqeve

- Mbrojtja e mjedisit gjatë punës

RM 6 Nxënësi manipulon me pajisjet dhe makinat ngritëse në minierat nëntokësore.Përmbajtja- Përgatitja e makines për procesin e ngarkimit- Kontrolli i makinës para fillimit të punës- Periudha e nxitimit- Periudha e lëvizjës së lirë- Periudha e ngadalësimit- Rreziqet që lajmrohën gjatë proçesit të punës dhe

masat mbrojtëse që duhet ndërmarrë- Mbrojtja e medisit gjatë punës

66


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit


KR Nxënësit duhet të :- përdorin pajisiet sipas operacionit teknologjik- përcaktojnë makinat sipas veprimit teknologjik- krijojnë shprehi pune individuale dhe grupore- demonstrojnë përgatitjen e vendit të punës për punë- tregojnë dhe zbatoj masat mbrojtëse ndaj rreziqeve në punë


KR Nxënësit duhet të : - Kryejnë transportin me automjete vetëshkarkuese - Kryejnë llogaritjen e transportit me automjete - Përcaktojnë pjesët përbërse të trnasportierve me shirita - Kryejnë punime për vazhdimin – ngjitjen e shiritit- Zbatojnë rregullat e sigurisë teknike dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë përdorimit të pajisjeve


KR Nxënësit duhet të : - Kryejnë vendosjen e shinave- Kryejnë vendosjen e traversave- Kryejnë lidhjen, përforcimin si dhe mirmbajtjen e

shinave- Kryejnë lidhjen e kompozicionit me lokomotiv- Kryejnë vendosjen e vagonthit të dalur nga shinat- Kryejnë manipulimin me lokomotivë- Zbatojnë masat mbrojtëse ndaj rreziqeve në punë


KR Nxënësit duhet të : - Bëjnë përgatitjen e makines minerare për transport me

litar - Kryejnë veprimet me argenet ngritëse- Tregojnë llojet kryesore të litarve- Zbatojnë rregullat e siguris teknike dhe të ruajtjes së mjedisit punues

67


KR Nxënësit duhet të : - Përgatitin pajisjet minerare për operacionin e ngarkimit - Përgatitin terenin e ngarkimit të makinës për lëvizje pa

pëngesa- Përgatitin pajisjet ndimëse për punë- Kryejnë përdorimin e drejtë të pajisjeve të ngarkimit- Vendosin veglat, pajisjet dhe instrumentet në vendin përkatës të punës- Respektojnë rregullat e sigurisë teknike dhe masat e mbrojtjes në punë gjatë operacionit të ngarkimit dhe të transportit në frontin e nxerrjesë


KR Nxënësit duhet të : - Përgatitin pajisjet minerare për operacionin e ngritjes- Krijojnë ambient të përshtatëshëm pune- Verifikojnë saktësin e instrumenteve ndihmse para se të - fillojë punën me makinën ngritëse- Përdorin drejtë paisijen - verifikojnë frenimin, periudhën e nxitimit, lëvizjes së

lirë dhe periudhën e ngadalsimit- zbatojnë rregullat siguris teknike dhe masat e - mbrojtijes në punë gjatë transportit të njerzve


- Ky modul duhet të trajtohet në minierat sipërfaqësore dhe - nëntokësore ku zbatohën operacionet teknologjike me - ne makinat minerare në fjalë- Mësimdhënësi në ndihmë me manipulluesit e makinave - minerare duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur- ilustrimet dhe demonstrimet konkrete gjatë punës me paisijet- dhe makinat minerare- Nxënësi duhet të angazhohet sa më shumë në - veprimtari konkrete, në operacionet teknologjike në të gjithat- fazat dhe format e ushtrimeve në mbështetje të përvetësimit të - njohurive që trajton moduli- Nxënësit duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me - rastet e ndryshme që paraqiten gjatë kryerjes së ushtrimit

praktik- Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e- rregullave të mbrojtjes në punë, të ruajtjes së mjedisit dhe të - mirëmbajtjes së paisijeve, makinave minerare dhe vendit ku- zhvillohet ushtrimi praktik- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohen sa më shumë- kontrolli i demonstrimit praktik të aftësive të fituara

68


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset minerare, paisiet dhe makinat minerare - punishtet me makinat minerare në miniera aktive - kompleti i veglave,instrumenteve, të pajisjeve minerare- punëtorit e pergatitjes dhe servisimit të paisijeve dhe makinave minerare- materiale të shkruara ( manuale, rregullore, katalogë)

69


“Shpimi dhe minimi i vrimave në minierë”

Lëmi: Kimi – teknologjiProfili: MinieraNiveli: IKlasa: 11

Numri i modulit 2Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajisë nxënësit me shkathtësi për manipullim me makinat e shpimit të birave dhe me lëndë plasëse (LP) në miniera


6 K (60 orë)


RM 1 Nxënësit kryejnë veprime konkrete për përgatitjen e makinës dhe pajisjeve përcjellëse për shpimin e birave Përmbajtja- Siguria në frontin ku duhet të shpojë- Përgatitja e makina për shpimin e birave- Vendosja dhe përforcimi i shufrës për shpim dhe kurorës

shpuese - Lidhja e makinës shpuese me ajrin e komprimum - Zhbllokimi i shufrës - Rreziqet gjatë operacionit të shpimit të birave të minës - Masat teknike të mbrojtjes në punë dhe mjedisit punues

RM 2 Nxënësit kryejnë veprimet përgatitore për manipulim me lëndët plasëse. Përmbajtja- Përgatitja e lëndës plasëse në magazinë - Transporti i LP nga magazina deri në frontë e punës- Përgatitja dhe vendosja e LP në birat e shpuara - Lidhja e minave për minim - Ndezja e minave me instrumentin përkatës- Masat e siguris gjatë manipullimit me LP- Kushtet e punës


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimittë specifikuara për çdo rezultat të mësuaritMë poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit

70


KR Nxënësi duhet të :- Sigurojë ballin e punës për shpimin e birave pa cënuar - sigurin përsonale dhe të tjerve- Përgatitë makinen për shpimin e birave - Vendosë dhe përforcon shufrën dhe kunorën shpuese- në makinën për shpimin e birave- Bëjë lidhjen e makinës shpuese me ajrin e komprimum - si energji shtytëse - Çbllokojë shufrën në rast të bllokimit - Zbatojë rregullat teknike të mbrojtjes dhe të ruajtjes së

mjedisit punues gjatë shpimit të birave në minierë


KR Nxënësit duhet të: - Përgatitin sasinë LP në magazi për nevojat e frontit - punues në prezencë të magazinerit kryesor të - minierës - Bartin LP prej magazinës ndihmse deri në frontin e - punës ku është kryer shpimi i birave- Përgatitin LP dhe vendos në birat e shpuara- Zgjedhin mënyrën e lidhjes së minave për ndezje- Kryejnë ndezijen e minave me instrumentin përkatës- Zbatojnë masat e sigurisë sipas ligjit dhe rregulloreve - të punës me LP- Krijojnë kushte të mira në mjedisin punues


Ky modul duhet të zhvillohet në frontin e punës në minjerat sipërfaqësore dhe nëntokësore, në magazinat ndihmse në minjera ku bëhet përgatitja dhe shpërndarja e LP dhe e incuesve të ndezijes së LP - Praktika profesionale në minierat aktive sipërfaqësore dhe nëntokësore- Mësimdhënësi duhet të përdorë skema teknologjike ilustrimet - dhe demonstrimet konkrete gjatë punës, me prezencë të- mbikëyersit dhe minatorit në minjerat sipërfaqësore dhe - nëntokësore në mbeshtetje të përvetësimit të njohurive që - trajton moduli.- Nxënësit duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me rastet - e ndryshme që paraqiten gjatë procesit të punës me makinat- shpuese si dhe gjatë manipullimit me LP - Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikqyrë respektimin - e rregullave të mbrojtjes dhe kushteve të punës në punishtë - Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohet sa më - shumë kontrolli i demonstrimit praktik të aftësive të fituara

71


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohet: - Depot e eksploziveve- Dokumentacioni i nevojshëm për standardet në miniera- Materialet dhe pajisje që përdoren ne xehetari për realizimin e- modulit: makiant shpuese, shufrat, kurora, lënda plasëse dhe

iniciuesit e LP.- Katalogë të ndryshëm- Mjetet mbrojtëse në punë (teshat, çizmet,helmeta, dorëzat, - lampa elektrike , etj)

72


“Manipulimi me instrumentet e matjes në miniera”

Lëmi : Kimi – teknologjiProfili: Minator, Teknik i MinieraveNiveli : IKlasa : 11


Një modul praktik që i pajisë nxënësit me shkathtësi për përdorimin e instruemnteve matëse në minierë


5.5 K (55 orë)


RM 1 Nxënësi kryen matje me instrumente dhe mjeter të tjera ndihmëse që shërbejnë për matje në minierë. Përmbajtja - Përgatitja për punë e veglave ndihmse për matje: libela,

metra, letfa, konopi etj.- Përgatitja e telemetrit për punë;- Matja e gjatësisë me telemetër.- Përgatit e teodolitit për punë - Matja e këndëve me teodolit - Përgatitja e tahimetrit për matje- Matja e thellësisë në miniera- Orientimi me anë të busullës gjatë kryerjes së punimeve

minerare.- Kujdesi ndaj instrumenteve pas përdorimit të tyre.- Zbatimi i masave dhe rregullave teknike dhe të mbrojtjes së

mjedisit gjatë kryerjeve të matjeve në miniera.

RM 2 Nxënësit kryejnë kontrollin e pajisjeve dhe instrumenteve matëse. Përmbajtja- Kontrolli i pajisjeve për matje të saktë- Kontrolli i libelës- Kontrolli i telemetrit- Kontrolli i teodolitit- Kontrolli i busollës- Kontrolli i tavolinës gjeodete- Kujdesi ndaj veglave, pajisjeve dhe instrumenteve të matjes- Rreziqet që krijohen gjatë punës dhe masat mbrojtëse ndaj këtyre rreziqeve- Mbrojtja e mjedisit gjatë punës

RM 3 Nxënësit kryejnë veprime përgatitore për shfrytëzimin e planeve minerare.

Përmbajtja- Mënyrat e përpunimit të planeve

73

- Paraqitja e objekteve minerare në planë- Përgatitja për punë e mjeteve ndihmëse për matje- Rrjeti poligonik i minierës me sipërfaqe- Rrjeti i nivelizimit të minierës me sipërfaqe- Rilevimi i frontit dhe hapësirave minerare në sipërfaqe dhe- nëntokë- Shënimi dhe caktimi i drejtimit të shfrytëzimit të lëndës së- parë - Metodat e përpilimit të planit dhe të profilit- Krahasimi plan – terren- Përcaktimi i gjatësisë, këndit dhe kuotës, nga plani - Kujdesi për kushtet dhe mbrojtjen e ambientit gjatë punës.


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimittë specifikuara për çdo rezultat të mësuaritMë poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit


KR Nxënësit duhet të :- Përgatitin për punë mjetet ndihmse për matje: libela,

metra, letfa, konopi etj.- Përgatitin telemetrit për punë sipas parametrve teknik;- Matin gjatësisë me telemetër;- Përgatitin teodolitit për punë - Matin këndët me teodolit - Përgatitin tahimetrit për matje- Matin thellësinë në miniera- Përdorin busullën gjatë kryerjes së punimeve

minerare.- Zbatojnë rregullat teknike të mbrojtjes në punë dhe të

ruajtjes së mjedisit gjatë kryerjeve të matjeve në miniera.


KR Nxënësit duhet të: - Kontrollojnë gjendjen teknike të libelës- Kontrollojnë gjendjen teknike të telemetrit- Kontrollojnë gjendjen teknike të teodolitit- Kontrollojnë gjendjen teknike të busullës- Kontrollojnë gjendjen teknike të tavolinës gjeodete- Kujdesen ndaj veglave, pajisjeve dhe instrumenteve të matëse- Zbatojnë rregullat e sigurimit teknik dhe ato mbrojtjes

së mjedisit gjatë punës

74


KR Nxënësit duhet të: - Përgatitin rrjetin poligonik të minierës me sipërfaqe- Përgatitin rrjetin e nivelizimit të minierës me sipërfaqe- Kryejnë rilevimin e frontit dhe hapsirave minerare në spërfaqe dhe nëntokë- Përcaktojnë drejtimin për shfrytëzimin e lëndës së parë- Përcaktojnë metodën e përpilimit të planit dhe të profilit- Zgjedhin veglat, pajisjet dhe instrumentet- Përshtatin vendin e punës për punë- Zbatojnë masat mbrojtëse në punë dhe ato të mbrojtjes së mjedisit gjatë punës


- Ky modul duhet të trajtohet në shërbimet teknike të matjes në minerat sipërfaqësore dhe nëntoksore , të cilat jan aktive - Organizoj vizita në minjer për të cilat janë përgatitur planët- Mësimdhënësi duhet të përdorë ilustrimet dhe demonstrimet konkrete gjatë punës, skemat teknologjike, funksionalitetin e pajisjeve dhe, veprimtari konkrete, në mbështetj të përvetësimit të njohurive që trajton moduli- Nxënësit duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me rastet e ndryshme që paraqiten gjatë vëzhgimit të procesit dhe pajisjeve- Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, të ruajtjes së mjedisit - Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohet sa më shumë kontrolli i demonstrimit praktik të aftësive të fituara


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohet:- Praktika profesionale në minierat sipërfaqësore dhe nëntokësore aktive - Dokumentacioni i nevojshëm për standardet- Materiale, vegla dhe pajisje që përdoren ne matje për realizimin e modulit- Pankarta, makete, katalogë të ndryshëm- Mjetet mbrojtëse në punë , teshat, qizmet, helmeta,dorzat, lampa etj.

75


“Ndërtimi i objekteve të hapjes, përgatitjes dhe shfrytëzimit në minierat sipërfaqësore dhe nëntokësore”

Lëmi: Kimi – teknologjiProfili: MinieraNiveli: IKlasa: 11


Një modul praktik që i pajisë nxënësit me aftësi praktike për ndërtimin e objekteve minerare të hapjes, përgatitjes dhe objekteve të shfrytëzimit në minierat sipërfaqësore dhe nëntokësore


15 K (150 orë)


RM 1 Nxënësit përgatisin vendburimin për shfrytëzim me miniera sipërfaqësore dhe nëntokësorePërmbajtja- Përgatitja e fushës minerare- Hapja e fushës minerare me prerje- Hapja e fushës minerare me serpentinë- Hapja e fushës minerare me objekte horizontale, pjerrta dhe

vertikale- Hapja e katit dhe nënkatet për shfrytëzim- Kujdesi ndaj makinave dhe mjeteve ndihmse- Rreziqet që paraqiten gjatë ndërtimit të objekteve minerare - Masat e mbrojtjes gjatë aktivitetit minerar- Niveli i siguria në frontin e punës

RM 2 Nxënësit ndërtojnë objekteve horizontale në minierat nëntokësore.Përmbajtja- Përgatitja e pajisjeve dhe materialeve për ndërtimin e

objekteve - Elementet bazë të seksionit të objektit - Operacionet teknologjike të ndërtimit - Parashpënja dhe rrëzimi i shkëmbinjve- Krijimi i kushte në vendin e punës - Ajrosja e punishtës gjatë zhvillimit të operacioneve - Kujdesi ndaj makinave, paisijeve minerare- Rreziqet që krijohen gjatë ndërtimit të objekteve minerare teknologjike të ndërtimit të objekteve minerare

RM 3 Nxënësit përgatisin materialin për sigurimin e objekteve minerare gjatë ndërtimit të tyrePërmbajtja- Përgatitja e materialit për sigurimin e punimeve

76

- Lënda drusore si material mbajtës gjatë ndërtimit të objekteve minerare- Metali si material mbajtës gjatë ndërtimit të objekteve minerare- Lëndet lidhëse si material mbajtës- Materialet e përziera si material mbajtës- Makinat, pajisjet sipas seksionit dhe llojit të materialit- Kushte e punë gjatë ndertimit të objekteve minerare - Kujdesi ndaj makinave, pajisjeve minerare- Rreziqet gjatë ndërtimit të objekteve minerare- Mbrojtja e mjedisit gjatë punës




KR Nxënësit duhet të :- Përgatisin fushën minerare për shfrytëzim - Ndërtojnë punimet e prerjes së fushës minerare - Ndërtojn serpentinet e fushës minerare - Ndërtojnë objektet minerare horizontale- Ndërtojnë objektet minerare të pjerrta- Ndërtojnë objekte minerare vertikale- Përgatisin fushën minerare në kate dhe nënkate për shfrytëzim - Sigurojnë makinat, pajisjet minerare në vende të sigurta gjatë ndezjes së minave- Zbatojnë rregullat teknike të mbrojtjes në punë dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë ndërtimit të objekteve minerare


KR Nxënësit duhet të: - Përgatisin makinat dhe materialin për ndërtimin e objekteve minerare- Ndërtojë objektin sipas elementeve bazë të seksionit- Kryen operacionet teknologjike gjatë ndrtimit të objektit minerar;- Përzgjedhin mënyrën e shpimit për rrëzimin e shkëmbinjve- Kontrollojnë punishtën dhe sigurojnë atë nga shembjet e mundëshme- Kujdesen për ajrosjen sa ma të efektshme gjatë

77

zhvillimit të operacioneve të ndërtimit të objekteve minerare- Sigurojnë makinat dhe paisijet në vendet e sigurta në veeçanti gjatë fazës së ndezjes së minave- Krijojnë kushte të favorshme në vendin e punës- Zbatojn masat e sigurisë sipas ligjit dhe rregulloreve në fuqi dhe ruajtjes së mjedisit gjatë ndërtimit të objekteve minerare


KR Nxënësi duhet të : - Përzgjedhë dhe përgatit materialin sipas presioneve minerare që veprojnë në objekte gjatë ndërtimit- Përgatitë konstruksionin mbajtës sipas seksionit dhe destinimit të objektit prej materialit drusor- Përgatitë konstriksionin mbajtës sipas seksionit dhe destinimit të objektit me material hekuri- Përgatitë konstruksionin mbajtës sipas seksionit dhe destinimit të objektit me material lidhës dhe me material të përzier- Përzgjedhë tipin e makinës dhe pajisjes sipas llojit të

punimit - Sigurojë makinat dhe pajisjet gjatë fazës së ndezjes së

minave- Zbatojë masat e sigurisë sipas ligjit dhe rregulloreve të punës dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë ndërtimit të objekteve minerare

Metodat e të mësuari të rekomanduar

- Ky modulë duhet të trajtohet në minierën sipërfaqësore , nëntokësore në fazën e hapjes së minierës .

- Mësimdhënsi duhet të përdorë sa ma shumë - Ilustrime dhe demostrime konkrete, skema teknologjike,

të hapjesë në mbeshtetje të përvetësimit të njohurive që trajton moduli

- Mësimdhënsi i praktikës duhet të mbikëyrë rrespektimin e rregullave të mbrojtjes në punë,

Baza materiale e nevojshme

Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohet:

- Miniera të sipërfaqësore dhe nëntokësore- Dokumentacioni i nevojshëm për standarte në

miniera- Praktika në punëtori ku bëhetë servisimi makinave

dhe pajisjeve minerare- Kataloge të ndryshme etj- Mjetet mbrojtëse në punë, teshat, qizmet, helmeti,

dorzat, lampa, etj.

78

KLASA 12

PROGRAMET E LËNDËVE PROFESIONALE

Programi i lëndës

“Teknologjia e shfrytëzimit sipërfaqësor”

Lëmi: Kimi – teknologji Profili: MinatorNiveli: IIKlasa: 12

I. Qëllimi i lëndës:Në përfundim të lëndës „Teknologjia e shfrytëzimit sipërfaqësor” klasa 12, nxënsit duhet të: përshkruajnë njohuritë e përgjithshme për punimet minerare në sipërfaqe; shpjegojnë hapjen e vendburimeve në siperfaqe; shpjegojnë proceset e kompleksit teknologjik të shfrytëzimit në siperfaqe; përshkruajnë zhvillimin e operacioneve teknologjike të shfrytëzimit në sipërfaqe; shpjegojnë teknologjinë e punëve të stivimit të shkëmbinjve; shpjegojnë sistemet e shfrytëzimit në siperfaqe të vendburimeve ; shpjegojnë sistemet e kombinuara të shfrytëzimit;

II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2orë/javë = 70 orë


Kapitulli 1: Njohuri të përgjithshme për punimet minerare në sipërfaqe --------9 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënsit duhet të: përshkruajnë karakteristikat e proceseve të prodhimit gjatë shfrytëzimit të vendburimeve

në sipërfaqe shpjegojnë se si zbatohen praktikisht elementet e punimeve minerare në shfrytëzimin e

vendburimeve ne sipërfaqe përshkruajnë dokumentacionin bazë të nevojshëm për të percaktuar mundësinë e

shfrytëzimit në sipërfaqe përshkruajnë përcaktimin e kushteve të përdorimit të shfrytëzimit në sipërfaqe shpjegojnë karakteristikat e rezervave dhe humbjeve të mineralit

b) Temat e kapitullit Karakteristikat e proceseve te prodhimit gjate shfrytëzimit te vendburimeve ne siperfaqe; Elementet e punimeve minerare në shfrytëzimin e vendburimeve ne siperfaqe; Dokumentacioni bazë i nevojshme për të percaktuar mundesinë e shfrytëzimit në

siperfaqe; Kushtet e shfrytëzimit në sipërfaqe;

79

Karakteristikat e rezervave dhe humbjeve të mineralit.c) Udhëzimet didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të: ilustrojë me anë të figurave dhe vizatimeve temat e kapitullit ilustrojë ligjëratat me shembuj konkret me elementet e punimeve minerare organizojë vizita ne sherbimet teknike ku pergatitet dokumentacioni baze përcjellë me kujdes përparimin e nxënsve gjatë shpjegimit nxisë aftësitë dalluese të nxënsëve me pytje gojore organizojë teste me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit kabinetet mësimore, projektori me transparente – grafoskopi, miniera sipërfaqësore ku zbatohen temat e kapitullit, materialet nga interneti lidhur me temat e kapitullin,

Kapitulli 2: Hapja e vendburimeve dhe kryerja e punimeve pergatitore -----------13 orë


përshkruajë mënyrat e hapjes se vendburimit përshkruajë detyrat e hapjes se vendburimeve dhe faktorët që ndikojnë ne zgjedhjen e

mënyrës se hapjes shpjegojë ndërtimin e transheve kapitale shpjegojnë hapjen me rrugë zigzage shpjegojë hapjen pa transhe shpjegojë hapjen e vendburimeve që ndodhen në shpatet malore shpjegojë hapjen e kombinuar te vendburimeve ne sipërfaqe

b) Temat e kapitullit Mënyrat e hapjes së vendburimeve në sipërfaqe; Detyrat e hapjes së vendburimeve; Faktorët që ndikojne në zgjedhjen e mënyrës së hapjes në sipërfaqe; Vendosja e transheve kapitale; Hapja me rrugë zigzake, me transhe, pa transhe dhe hapja e kombinuar; Hapja e vendburimeve që ndodhet në shpatije.

c) Udhëzimet didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të: ilustrojë me anë të figurave dhe vizatimeve temat e kapitullit; ilustrojë ligjeratat me shembuj praktik nga minierat e Kosovës organizojë dhe udhëheq nxënësit në miniera ku zbatohen proceset teknologjike të temave

të kapitullit shfrytëzojë materiale nga interneti lidhur me temat e kapitullit rrisë vëmendjen dhe pjesëmarrjen e nxënsve në mësim duke pytur gjatë shtjellimit të

temave të kapitullit organizojë teste me shkrim


80

klasa mësimore, projektori me transparente-grafoskopi, miniera, fusha minerare në hapje dhe përgatitje siperfaqësore, materiale nga interneti lidhur me hapjen e fushave minerare,

Kapitulli 3: Proceset e kompleksit teknologjik të shfrytëzimit në sip ë rfaqe ---------14 orë

a) Qëllimi i kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: përcaktojë dhe përshkruajë punët e shpim-rrëzimit në kariera shpjegojë metodat e rrezimit te mineralit ne kariera shpjegojë mënyrat e shpimit te birave dhe te puseve përshkruajë se si bëhet vendosja e lëndës plasëse në puse përshkruajë se si bëhet vendosja e llokumit ndezës dhe se si realizohet taposja e pusit përshkruajë se si bëhet vendosja e lëndës plasëse në dhomat e minave

b) Temat e kapitullit Punimet e shpim-rrëzimit ne kariera; Metodat e rrezimit të mineralit; Menyrat e shpimit te birave dhe të puseve; Vendosja e lëndës plasëse në puse; Vendosja e llokumit ndezës dhe taposja e pusit; Vendosja e lendes plasëse ne dhomat e minave.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të: ilustrojnë me anë të figurave dhe të vizatimeve temat e kapitullit ilustroj ligjëratat me shembuj dhe ushtrime nga karierat e Kosovës organizoj dhe udhëheqë vizita në kariera ku zbatohen proceset teknologjike bëjë ilustrimin me transparente pyet me gojë nxënësit për të kontrolluar nivelin e të kuptuarit organizon teste me shkrim

Kushtet për realizimin e kapitullit klasa mësimore projektori me transparente – grafoskopi vizitat në karijera kur zbatohen në praktik punët e shpim-rrëzimit ne kariera materialet nga interneti, lidhur shpim-rrezimin e mineralit ne karijera

Kapitulli 4:Teknologjia e gërmimit, ngarkimit dhe e transportit të shkëmbinjve në kariera ---------------------------------------------------------------------------------14 orë

a) Qëllimi i kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: përshkruajë parametrat e punës së eskavatorëve me një kove shpjegojë teknologjinë e shfrytëzimit gjatë përdorimit të eskavatorëve me lopatë të drejtë

mekanike shpjegojnë teknologjinë e shfrytëzimit gjatë përdorimit të ekskavatorve me kovë shpjegojnë faktorët që ndikojnë në prodhueshmërinë e ekskavatorëve shpjegojnë transportin hekurodhor, automobilistik, me transportier etj.

81

b) Temat e kapitullit Parametrat e punës se ekskavatorve me nje kove; Teknologjia e shfrytëzimit gjate perdorimit te ekskavatorve me nje kovë; Teknologjia e shfrytëzimit gjate perdorimit te ekskavatorve me kove dhe litar; Faktoret që ndikojnë në prodhueshmërinë e eskavatorë`ve; Transporti hekurudhor; Transporti automobilistik; Transporti me transportier dhe i kombinuar.

c) Udhëzimet didaktike të kapitullit Rekomandohet që mësimdhënësi të: ilustroj me anë të figurave dhe vizatimeve temat e kapitullit, ilustroj ligjeratat me shembuj dhe ushtrime nga prevoja e karierave të Kosovës organizoj dhe udhheq nxësit në karierat ku zbatohen praktikisht operacioni i germim

ngarkimit dhe transportit te mineralit, bëje ilustrime me transparente, pyes me gojë nxënësit për të kontrolluar nivelin e të kuptuarit, organizoj teste me shkrim,

d) Kushtet për realizimin e kapitullit Klasa mësimore. Projektori me transparente – grafoskopi Miniera, gjatë zbatimit praktik të germimit-ngarkimit dhe transportit ne kariera. Materiale nga interneti lidhur me operacionet e germimit-ngarkimit dhe transportit ne

karierat e ndryshme ne bote.

Kapitulli 5: Teknologjia e punëve të stivimit të shkëmbinjve --------------------------6 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënsi duhet të: përshkruajë se si formohen stivat shpjegojë formimin e stivave gjatë transportit të shkëmbinjve me automjete vete -

shkarkuese dhe sheshim të tyre me buldozere përshkruajë se si formohen stivat me eskavator përshkruajë se si formohen stivat me transportier

b) Temat e kapitullit Formimi i stivave; Formimi i stivave gjatë transportimit te shkëmbinjve me mjete vetëshkarkuese dhe me

sheshim te tyre me buldozerë; Formimi i stivave me eskavatore; Formimi i stivave me ane te transportiereve.

c) Udhëzimet didaktike të kapitullit Rekomandohet që mësimdhënësi të: ilustrojë me anë të figurave dhe vizatimeve formimin e stivave dhe sheshimin, ilustrojë ligjeratat me ushtrime nga menyrat e formimit të stivave në minierat e Kosovës, organizojë dhe udhheqë nxënsit në minjera ku formohen praktikish stivat,

82

bëjë ilustrime me transparenc, pyesë nxensit për te kontrolluar nivelin e të kuptuarit të temave të kapitullit, organizojë teste me shkrim,

d) Kushtet për realizimin e kapitullit Klasa mësimore. Projektori me transparente-grafoskopi Miniera sipërfaqësore ku zbatohet praktikishtë formimi i stivave Materiale nga interneti lidhur me menyrat e formimit të stivave

Kapitulli 6: Sistemet e shfrytëzimit ne siperfaqe te vendburimeve te mineraleve ---14 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: përshkruajë kerkesat ndaj klasifikimit te sistemeve përshkruajë parimet e ndërtimit të tij shpjegojë elementet e sistemit të shfrytëzimit përshkruajë sistemin e thjeshtë të shfrytëzimit pa transportë dhe me rihedhje pa transp përshkruajë sistemet e shfrytëzimit me transport dhe stivim përshkruajë sistemet e shfrytëzimit me perdorimin e urave te transportit dhe stivimit

b) Temat e kapitullit Klasifikimi i sistemeve te shfrytëzimit në sipërfaqe dhe parimet e ndërtimit; Elementet e sistemeve te shfrytëzimit; Sistemet e shfrytëzimit pa transport dhe me rihedhje pa transport; Sistemet e shfrytëzimit ne siperfaqe me transport dhe stivim; Sistemet e shfrytëzimit me perdorimin e urave te transportit dhe stivimit.

c) Udhëzimet didaktike të temave të kapitullit Rekomandohet që mësimdhënësi të: ilustrojë me figura dhe vizatime sistemet e shfrytëzimit ne siperfaqe, ilustrojë ligjeratat me shembuj konkret të sistemeve të shfrytëzimit në minierat e

Kosovës, organizojë vizita praktike ne momentin e zbatimit të sistemeve të shfrytëzimit ne

minierat e Kosovës, pyes me gojë nxënësit për të kontrolluar nivelin e të kuptuarit të sistemeve të shfrytëzimit

ne sipërfaqe, organizojë teste me shkrim,

d) Kushtet për realizimin e temave të kapitullit- Klasa mësimore.- Projektori me transparente-grafoskopi.- Miniera sipërfaqësore në kohen e zbatimit praktik të sistemeve të shfrytëzimit- Materiale freskuese nga interneti lidhur me sistemet e shfrytëzimit ne minierat sipërfaqësore.

83

PROGRAMI I LËNDËS

“Teknologjia e shfrytëzimit nëntokësor”

Lëmi: Kimi – TeknologjiProfili: Minator Niveli: IIKlasa: 12

84

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të lëndës “Teknologjia e shfrytëzimit nëntokësor” klasa 12, nxënësi duhet të:- klasifikojë sistemet e shfrytëzimit dhe faktorët që ndikojnë në zgjedhjen e tyre- përshkruajë se si zbatohen sistemet e shfrytëzimin me fronte të gjata dhe të shkurtra të

shtresave shumë të holla, mesatare dhe shtresave të trasha të qymyreve- shpjegojë sistemet e shfrytëzimit me fronte të shkurta- shpjegojë zbatimin praktik të sistemet e shfrytëzimit te vendburimeve metalore me

hapesira të hapura- shpjegojë shfrytëzimin e vendburimeve me magazinim minerali- shpjegojë sistemet e shfrytëzimin te vendburimeve me mbushje me armatim e mbushje

të hapsirave- shpjegojë sistemet e shfrytëzimin te vendburimeve metalore me shembje të

shkëmbinjve rrethues dhe me shembje të mineralit dhe shkëmbinjve rrethues



Kapitulli 1:Treguesit kryesor të shfrytëzimit dhe klasifikimi i sistemeve të shfrytëzimit të vendburimeve minerale ---------------------------------------------------------10 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësit duhet të: përshkruajnë klasifikimin e sistemeve të shfrytëzimit te vendburimeve qymyrore; përshkruajnë dhe klasifikojnë sistemet e shfrytëzimit te vendburimeve metalore shpjegojnë faktorët gjeologji dhe minerarë që ndikojnë ne zgjedhjen e sistemit të

shfrytëzimit shpjegojnë ndikimin e trashësisë, këndit, fortësisë dhe qëndrueshmërisë se mineralit dhe

të shkëmbinjve rrethues shpjegojnë formen, strukturen, mineralizimin dhe kontakti i tyre me shkëmbinjtë rrethues shpjegojnë mekanizimin dhe ndikimin e tij ne zgjedhjen e sistemit te shfrytëzimit

b) Temat e kapitullit Klasifikimi i sistemeve të shfrytëzimit të vendburimeve qymyrore; Klasifikimi i sistemeve të shfrytëzimit të vendburimeve metalore; Faktorët gjeologjik dhe minerar që ndikojnë në zgjedhjen e sistemit të shfrytëzimit; Trashësia, kendi, fortesia, forma, mineralizimi dhe kontakti i tyre me shkëmbinjt rrethues; Mekanizimi dhe ndikimi i tij ne zgjedhjen e sistemit;c) Udhëzimet didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të: ilustrojë me anë të figurave dhe vizatimeve temat e kapitullit, theksoj në veçanti ndikimin e faktorëve gjeologjik-minerar ne zgjedhjen e

sistemit, përcjellë me kujdes përparimin e nxënësve gjatë shpjegimit, organizon dhe udhëheqë vizita në miniera dhe në shërbimet teknike të minierës

ku përgatitet dokumentacioni teknik, nxisë aftësitë dalluese të nxënësve me pyetje gojore, organizon teste me shkrim.

85

d) Kushtet për realizimin e kapitullit Klasa mësimore. Projektori me transparente-grafoskopi. Minierat – sherbimet teknike te minieres. Laboratoret ne shkolle dhe miniera.

Kapitulli 2: Shfrytëzimi me fronte të gjata i shtresave qymyrgurore shumë të holla dhe mesatare -------------------------------------------------------------------------20 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësit duhet të:- dallojnë sistemet e shfrytëzimit llave-kat gjatë shtrirjes në shtresa me rrënjë të butë dhe

të pjerrtë- shpjegojnë sistemet e shfrytëzimin llave-kat gjate shtrirjes në shtresa shumë të pjerrëta- shpjegojnë sistemet e shfrytëzimit llavë-nën kat- shpjegojnë veçoritë e shfrytëzimit me llava në panele- përshkruajnë mënyrën e nxjerrjes ne llave gjatë shtrirjes ku rrëzimi bëhet me lëndë

plasëse- përshkruajnë mënyrën e nxjerrjes gjatë shtrirjes gjysme te mekanizuar, me anë

tekombajnës dhe me ane te zdrugjeve

b) Temat e kapitullit Sistemet e shfrytëzimit llavë-kat gjatë shtrirjes me shtresa me rënje të bute dhe të

pjerrët; Sistemet e shfrytëzimit llavë-kat gjate shtrirjes ne shtresa shume te pjerrët; Sistemet e shfrytëzimit llave-nën kat; Vecoria e shfrytëzimit me llava ne panele; Frontet e nxerrjes ne llava gjate shtrirjes ku rrezimi behet me lende plasëse; Frontet e nxerrjes në llavë gjatë shtrirjes, gjysëm të mekanizuar, me rrezim qymyri me

anë të kombanjës dhe zdrugjeve.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësit të:

ilustrojë me anë të figurave dhe të vizatimeve lidhur me sistemet me frone të gjata te shtresave te mineraleve

organizoj dhe udhëheq nxënësit në minierat ku zbatohen praktikisht sistemet e tilla viziton me nxënësit shërbimet teknike në minierë nxisë aftësitë dalluese të nxënësve me pyetjet gojore organizojë teste me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit Klasa mësimore. Projektori me transparente-grafoskopi. Minierë – punishtet active ku zbatohën sistemet e tilla si: Stantergu, Artana etj. Materiale nga iterneti lidhur me sistemet me fronte te gjata.

Kapitulli 3 : Sisteme shfrytëzimi me fronte te shkurtra --------------------------------15 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësit duhët të:

86

shpjegojnë sistemet e shfrytëzimit me breza shpjegojnë sistemet e shfrytëzimit me kolona shpjegojne sistemet e shfrytëzimit me dhomza shpjegojnë sistemet e shfrytëzimit me dhoma e kolona

b) Temat e kapitullit– Sistemet e shfrytëzimit me breza;– Sistemet e shfrytëzimit me kolona;– Sistemet e shfrytëzimit me dhomza;– Sistemet e shfrytëzimit me dhoma e kolona.

c) Udhëzimet didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësit të:– ilustrojë me anë të figurave dhe vizatimeve sistemet e shfrytëzimit me fronte te – shkurta,– vizitojë shërbimet teknike të minierave ku pergatitet dokumentacion teknik per – sistemet e shfrytëzimit me fronte te shkurtra,– organizojë dhe udhheq nxënsit në miniera ku zbatohen praktikish sistemet e – shfrytëzimit me fronte te shkurtra,.– pyesë nxënësit me goje për të vërtetuar nivelin e të kuptuar të sistemeve.– organizojë teste me shkrim,

d) Kushtet për realizimin e kapitullit Klasa mësimore. Projektori me transparente – grafoskopi. Miniera – punishtet aktive ku zbatohen praktikisht sistemet e shfrytëzimit me Fronte te shkurtra. Materiale nga interneti lidhur me sistemet e shfrytëzimit me fronte te shkurtra.

Kapitulli 4: Shfrytëzimi i vendburimeve metalore me hapësira të hapura ----------10 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësit duhet të:– përshkruajnë njohurit e përgjithshme të sistemeve me punishta të hapura– shpjegojnë sistemet e shfrytëzimit balleplot– shpjegojnë sistemet e shfrytëzimit me dhoma e kolona– shpjegojnë sistemet e shfrytëzimit me dysheme të shkallëzuarb) Temat e kapitullit Njohuri të përgjithshme të sistemeve me punishte të hapura; Sistemet e shfrytëzimit ballëplot Sistemet e shfrytëzimit me dhoma e kolona; Sistemet e shfrytëzimit me dysheme të shkallëzuar.

c) Udhëzimet didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:

ilustrojë me anë të figurave dhe vizatimeve sistemet e shfrytëzimit me punishta te hapura

87

organizojë vizita ne minjerat ku zbatohën praktikisht sisteme e shfrytëzimit me punishta te hapura

nxisë aftësitë dalluese të nxënësve me pyetjet gojore organizojë teste me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit Klasa mësimore. Projektori me transparente – grafoskopi Minierat në frontet aktive ku zbatohen praktikisht sistemet e shfrytëzimit me punishta

te hapura Materiale nga interneti lidhur me sistemet e shfrytëzimit me punishta te hapura

Kapitulli 5: Sistemet e shfytëzimit me magazinim të mineralit ---------------------10 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësit duhet të: shpjegojnë njohuritë e përgjithshme mbi sistemet me magazinim; shpjegojnë sistemet e shfrytëzimit me magazinim gjatë shtrirjes së trupit; shpjegojnë sistemet e shfrytëzimit me magazinim kryq shtrirjes së trupit; vlerësojnë sistemet e shfrytëzimit me magazinim te minerali;

b) Temat e kapitullit Njohuri të përgjithshme mbi sistemet me magazinim; Sisteme të shfrytëzimit me magazinim gjatë shtrirjes së trupit me rrëzim minerali nga

magazina; Sisteme shfrytëzimi me magazinim minerali kryqë shtrirjes me rrëzim minerali nga

magazina; Vlerësimi i sistemeve të shfrytëzimit me magazinim minerali.


ilustrojë me figura e vizatime sistemet e shfrytëzimit me magazinim minerali organizojë vizita në shërbimet teknike në miniera ku përgatitet dokumentacioni teknik

lidhur me sistemet e shfrytëzimit me magazinim minerali, organizojë vizita praktike në fazën e zbatimit praktik të sistemeve magazinore nxisë aftësitë dalluese të nxënësve me pyetje gojore organizojë teste me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit Klasa mësimore. Projektori – grafoskopi. Minierë, frontet e nxerrjes ku zbatohen në praktikë sistemet e shfrytëzimit me magazinim

minerali si: miniera e Stantregut, Artanës, Kizhnicës etj. Materiale nga interneti lidhur me sistemet e shfrytëzimit me magazinim minerali.

Kapitulli 6: Shfrytëzimi i vendburimeve metalore me mbushje të hapësirave dhe armati e mbushje të hapësirave ------------------------------------------------------20 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësit duhet të: shpjegojnë sistemet e shfrytëzimit me feta horizontale gjate shtrirjes

88

shpjegojnë sistemet e shfrytëzimit ne dhoma kryq shtrirjes shpjegojnë sistemet e shfrytëzimit me armatim dhe tavan të shkallëzuar shpjegojnë sistemet e shfrytëzimit me fronte të shkurtra dhe armatim vlerësojnë sistemet e shfrytëzimit me mbushje dhe armatim e mbushje

b) Temat e kapitullit Sistemet e shfrytëzimit me feta horizontale gjatë shtrirjes; Sistemet e shfrytëzimit me feta horizontale ne dhoma kryq shtrirjes; Sistemet e shfrytëzimit me armatim me tavan të shkallëzuar; Sistemet e shfrytëzimit me fronte të shkurta dhe armatim; Vlerësimi i sistemeve te shfrytëzimit me mbushje dhe mbushje e armatim.

c) Udhëzimet didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të: ilustrojë me figura e vizatime sistemet e shfrytëzimit me mbushje dhe armatim, organizojë vizita në sherbimet teknike ne minjer ku pergatitet dokumentacioni teknik lidhur me sistemet e shfrytëzimit me mbushje dhe me mbshje e armatim, organizojë vizita praktike gjate kohes së zbatimit te sistemeve me mbushje dhe mbushje e armatim, nxisë aftësit dalluese të nxënsit me pytjet gojore per te kuptuar nivelin e tyre, organizojë teste me shkrim,

d) Kushtet për realizimin e kapitullit Klasa mësimore. Projektori – grafoskopi. Minierë, në frontet e nxjerrjes ku zbatohen praktikisht sistemet e shfrytëzimit me mbushje dhe mbushje e armatim si në: miniera e Stantregut, Artanës, Goleshi etj. Materiale nga interneti lidhur me sistemet e shfrytëzimit me mbushje dhe me mbushje

dhe armatim të hapësirave.

Kapitulli 7: Shfrytëzimi i vendburimeve metalore me shembje te shkëmbinjve rrethues dhe me shembje të mineralit dhe shkëmbinjve rrethues -------------------------------20 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësit duhet të:– shpjegojnë dhe zbatojnë në praktikë sistemet e shfrytëzimit me shembje dhe me shembje

të menjëhershme të mineralit në gjithë trashësinë e tij– shpjegojnë dhe zbatojnë në praktikë sistemet e shfrytëzimit me shembje shtresore e me

fronte të shkurtra– shpjegojnë dhe zbatojnë në praktikë sistemet e shfrytëzimit me shembje nënkati– vlerësojnë sistemet e shfrytëzimit me shembje të mineralit dhe të shkëmbinjve rrethues

b) Temat e kapitullit Sistemet e shfrytëzimit me shembje dhe me marrje të njëhershme të mineralit në gjithë

trashësinë e tij;

89

Sistemet e shfrytëzimit me shembje shtresore e me fronte të shkurtra; Sistemet e shfrytëzimit me shembje nënkati; Vlerësimi i sistemeve te shfrytëzimit me shembje te mineralit dhe te shkëmbinjve

rrethues;

c) Udhëzimet didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të: ilustrojë me figura dhe vizatime temat e kapitullit të sistemeve me shembje të

shkëmbinjve rrethues dhe me shembje të mineralit dhe shkëmbinjve rrethues organizojë vizita në shërbimet teknike në minierë ku përgatitet dokumentacioni teknik

lidhur me sistemet me shembje të mineralit dhe shkëmbinjve rrethues organizojë vizita praktike gjatë zbatimit të sistemeve me shembje në miniera nxisë aftësitë dalluese të nxënësit me pyetje gojore organizojë teste me shkrim

d) Kushtet për realizimin kapitullit Klasa mësimore. Projektori – grafoskopi Miniera, frontet e shfrytëzimit ku zbatohen praktikisht sistemet e shfrytëzimit me

shembje të mineralit dhe të shkëmbinjve rrethues si: miniera e Stantregut, Artanë, Strezovc, Kizhnicë, etj.

Materiale nga interneti lidhur me sistemet e shfrytëzimit me shembje të mineralit dhe të shkëmbinjve rrethues

PROGRAMI I LËNDËS

“Ajrimi në miniera”

Lëmi : Kimi – TeknologjiProfii: Minator Niveli: IIKlasa: 12

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të lëndës “Ajrimi në miniera” klasa e 12, nxënësit duhet të:- shpjegojnë ajrin dhe gazrat të cilët paraqiten në miniera;- shpjegojnë se si të mbrohen nga pluhuri agresiv i qymyrit dhe pluhurit agresiv të

metaleve;

90

- shpjegojnë rrethanat klimatike në miniera dhe ndikimin e tyre në efektet e punës në minierë;

- përshkruajnë lëvizjen e ajrit në minierë, ajrosjen separative kontrollimin e ajrosjes së minierës;



Kapitulli 1: Njohuri për ajrin, gazrat dhe pluhurin agresiv që lajmërohen në minierë -----------------------------------------------------------10 orëa) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësit duhet të:- shpjegojnë njohuritë bazë dhe efektin e ajrosjes së minierës;- shpjegojnë dhe përcaktojnë përbërjen e gazrave në ajrin minerar;- shpjegojnë dhe përcaktojnë sasinë e nevojshme për frymëmarrje në aktivitete të ndryshme

minerare;- përshkruajnë dhe i theksojnë pasojat e pluhurit agresiv të qymyrit dhe pluhurit agresiv të

metaleve në shëndetin e punëtorëve;- shpjegojnë dhe të marrin masat e sigurisë për t’u mbrojtur nga pluhuri agresiv në minierat

e qymyrit dhe ato metalore;

b) Temat e kapitullit- Vetitë fizike dhe kimike të ajrit dhe pjesët përbërëse të tij;- Gazrat të cilët përkohësisht lajmërohen në ajrin e minierave dhe vetitë e tyre;- Dioksidi i karbonit, monoksidi i karbonit, hidroksidi i sumporit, oksidi i azotit, hidrogjeni,

metani etj.;- Marrja e mostrës të ajrit të minierës;- Pluhuri i qymyrit, pluhuri agresiv i metaleve – masat preventive kundër pluhurit agresiv.

c) Udhëzimet didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë ligjëratat me shembuj dhe ushtrime përkatëse për vetitë fizike të ajrit, gazrave,- organizojë dhe udhëheqë vizita në shërbimin e mbrojtjes në punë në minierat aktive ku i

ushtrojnë punëtorët për matjen e sasisë së ajrit dhe përbërjes së gazrave në të,- theksojë në veçanti masat preventive kundër lajmërimit të gazrave dhe pluhurit,- bëjë ilustrimin me transparente,- pyet me gojë për të kontrolluar nivelin e të kuptuarit nga ana e nxënësve,- organizojë teste me shkrim,

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasa mësimore.- projektori- grafoskopi.- minierë, shërbimi i mbrojtjes në punë (Stantreg, Mirash, Bardh) ku zhvillohen ushtrime

praktike lidhur me matjen e gazrave, pluhurit dhe përbërësve të tjerë të rrezikshëm.

91

- informata nga interneti në lidhje me matjen dhe mënyrat e identifikimit të gazrave të dëmshëm.

Kapitulli 2: Rrethanat klimatike në minierë, lëvizja e ajrit në minierë dhe rezistenca që krijohet në hapësirat e minierës --------------------------------------------------- 13 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësit duhët të:- shpjegojnë faktorët që ndikojnë në rrethanat klimatike në minierë;- shpjegojnë dhe të ndërrmarrin masa teknike për uljen e temperaturës së ajrit në minierë;- shpjegojnë dhe zbatojnë praktikisht mënyrën thithëse (depresive) dhe shtytëse

(kompresive) të ajrosjes;- shpjegojnë përcaktimin teorik të lartësisë së depresionit dhe kompresionit;- shpjegojnë dhe të bëjnë ndarjen e sasisë së ajrit në degëzimet e objekteve nëntokësore

edhe praktikisht;

b) Temat e kapitullit- Temperatura e ajrit të minierës;- Përbërja e lagështisë në ajrin e minierës;- Shpejtësia e lëvizjes së ajrit në minierë;- Shtypja atmosferike;- Pengimin e proceseve të lëvizjes, rritja e sasisë së ajrit;- Sistemi serik, paralel, diagonal i shpërndarjes së ajrit në minierë;- Dyrët dhe pengesat e ajrit në minierë.

c) Udhëzimet didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësit të:- ilustrojnë me anë të figurave dhe vizatimeve temat lidhur me kapitullin,- organizojnë dhe udhëheqë vizitën në shërbimet e mbrojtjes në minierë gjatë ushtrimeve të

punëtorëve në përcaktimin e lagështisë dhe shpejtësisë së lëvizjes së ajrit,- organizojë dhe udhëheqë vizita në minierë gjatë vendosjes së sistemit serik, paralel dhe

diagonal të ajrosjes në minierë,- bëjë ilustrimin me transparente,- prezentojë informatat nga interneti lidhur me temat e kapitullit,- rrisë vëmendjen dhe pjesëmarrjen e nxënësve në mësim nëpërmjet pyetjeve me gojë dhe

organizon teste me shkrim,

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimore- Projektori me transparente – grafoskopi- Miniera, shërbimi i mbrojtjes në punë- Miniera, gjatë vendosjes së ajrosjes serike, paralele, diagonale dhe dyerve të ajrimit në

Stantreg, Artanë etj.

Kapitulli 3: Njohja me ajrosjen separative dhe kontrollimi i ajrosjes në minierë --12 orë

92

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësit duhet të:- shpjegojnë mënyrat e ajrosjes separative;- vlerësojnë dhe shpjegojnë faktorët që ndikojnë në zgjidhjen e aparateve për ajrosje

seperative;- masin shtypjen në hapësirat minerare dhe në gypat e ajrimit;- përcaktojnë mjetet të cilat e vënë në lëvizje ajrin në minierë;- shpjegojnë ajrosjen natyrale të minierës;

b) Temat e kapitullit- Shpejtësia minimale e lëvizjes së ajrit;- Distanca minimale e gypit të ajrimit nga fronti i punës;- Sasia e nevojshme e ajrit të pastër; gjatë ajrosjes kompresive (shtytëse), depresive

(thithëse) dhe të kombinuar;- Shtypja dinamike dhe statike;- Matja e shtypjes në hapësirat minerare dhe gypat e ajrimit;- Ventilatorët.

c) Udhëzimet didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë me anë të figurave dhe të vizatimeve temat e kapitullit,- organizojë dhe udhëheqë vizita në shërbimin e mbrojtjes në punë në minierë,- organizojë dhe udhëheqë nxënësit në minierë gjatë zbatimit praktik të matjes se

shpejtësisë, vendosjen e gypave te ajrimit, matjen e shtypjes ventilatorët,- nxisë aftësitë dalluese të nxënësve me pyetje gojore,- bëjë ilustrime me transparente,- prezentojë informata nga interneti lidhur me temat e kapitullit,- organizojë teste me shkrim,

d) Kushtet për relizimin e kapitullit- Klasa mësimore.- Projektori me transparente-grafoskopi.- Shërbimi i mbrojtjes në punë gjatë ushtrimeve praktike të përgatitjes se punëtorëve.- Minierat nëntokësore ku zbatohen praktikishtë temat e kapitullit.

PROGRAMI I LËNDËS

“Siguria dhe mbrojtja e mjedisit në Xehetari”

Lëmi: Kimi – TeknologjiProfili: Minator Niveli: II Klasa: 12

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të lëndës “Siguria në punë” klasa 12 nxënësit duhet të:

93

- shpjegojnë masat mbrojtëse që duhet ndërmarrë nga gazrat dhe pluhurin agresiv në miniera;

- shpjegojnë rreziqet në rast të paraqitjes së zjarrit në minerë dhe masat mbrojtëse që duhet ndërmarrë;

- shpjegojnë masat mbrojtëse në rast të depërtimi të ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore;- përshkruajnë rreziqet nga shembja e hapësirave minerare;- shpjegojnë rëndësinë e dhënies së ndimës së parë në rast nevoje në minierë;



Kapitulli 1: Gazrat dhe pluhuri në ajrin e minierës -------------------------------10 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësit duhet të:- shpjegojnë përbërjen e ajrit në atmosferë dhe në ajrin e minierës- përshkruajnë koncentrimet maksimale të lejuar të gazrave në ajrin e minierës – KML-a- shpjegojnë dhe mund zbatojnë praktikisht mënyrat si duhet të mbrohemi nga gazrat- shpjegojnë masat mbrojtëse nga pluhuri agresiv në minierat e qymyrit- shpjegojnë masat mbrojtëse nga pluhuri agresiv në minierat metalore

b) Temat e kapitullit - Përbërja e ajrit atmosferik, oksigjeni, azoti përbërësit tjerë të ajrit, frymëmarrja;- Ajri në miniera, vetit fizike të tijë-koncentrimet e lejuara;- Mbrojtja nga gazrat helmues dhe nga eksplodimi i metanit;- Pengimi i krijimit të pluhurit të rrezikshë të qymyrit;- Mbrojtja nga pluhuri agresiv i mineraleve.

c) Udhëzimet didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë me anë të figurave dhe vizatimeve temat e kapitullit- organizojë dhe udhëheqë nxënësit në minierë ku kryhen matjet e gaznave dhe pluhurit- organizojë dhe udhëheqë nxënësit në shërbimet e mbrojtjes në minierë- Pyetë me gojë nxënësit për të kontrolluar nivelin e të kuptuarit nga ana e nxënësve- organizojë teste me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimore- Projektori me transparente – grafoskopi - Shërbimi i mbrojtjes në punë në miniera si: Stantreg, Bardh, Artanë etj- Miniera ku zbatohen praktikisht matjet e gazrave dhe pluhurit punët praktike të mbrojtjes

në raste të rreziqeve.- Katalogjet e instrumentet e incizimit të gazrave dhe pluhurit në minierë

94

Kapitulli 2: Njohja me zjarret në miniera dhe planet e mbrojtjes --------------------10 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësit duhet të:- shpjegojnë kushtetë e paraqitjes dhe llojet e zjarreve në miniera- përshkruajnë dhe zbatojnë praktikisht mnyrat e shuerjes së zjarrit- shpjegojnë dhe dijnë ti perdorin aparatet për shurjenë-fikjen e zjarrit- shpjegojnë masat e mbrojtjes prej zjarreve- përshkruajnë qëllimin dhe përmbajtjen e planeve të mbrojtjes nga zjarret.

b) Temat e kapitullit- Faktorët dhe llojet e zjarreve që paraqiten në miniera;- Fikja e zjarreve më dioksid të karbonit, me shkumë dhe me pluhur;- Fikja e zjarreve me izolim;- Veprimi në rast të paraqitjes së zjarreve dhe eksplodimeve;- Veprimi i aksioneve të shpëtimit.

c) Udhëzimet didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë me anë të figurave dhe vizatimeve temat e kapitullit- organizojë dhe udhëheqë nxënësit në miniera ku ushtrojnë punëtorët për fikjen e zjarreve

në rastet të ndryshme- organizojë dhe udhëheq nxënësit në shërbimet e mbrojtjes së minierave për t’i njoftuar

me planet e mbrojtjes- pyet me gojë nxënësit për të kontrolluar nivelin e të kuptuarit nga ana e nxënësit- organizojë teste me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimore- Projektori me transparente-grafoskopi- Shërbimi i mbrojtjes në miniera- Minierë në rastet e zbatimit praktik të temave të kapitullit si: Stantërgu, Artana, Bardhi

etj.- Informata nga interneti lidhur me temat e kapitullit

Kapitulli 3: Mbrojtja nga ujërat sipërfaqësore dhe nëntokësore – shembjet në miniera -----------------------------------------------------15 orëa) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësit duhet të:- shpjegojnë shkaqet e depërtimit të ujit në minierë- shpjegojnë skemat e largimit të ujrave nga miniera- përshkruajnë kualitetin e ujërave të minierës- shpjegojnë shkaqet e shembjeve së hapësirave minerare- shpjegojnë si të shpëtojmë nga shembjet

95

- përshkruajnë rëndësinë e dhënies së ndihmës së parë

b) Temat e kapitullit- Depërtimi i ujit në minera;- Pengimi i depërtimit të ujërave sipërfaqësore në minierë;- Pengimi i depërtimit të ujërave nëntokësorë në minierë;- Shkaqet e shembjeve të hapësirave minerare;- Menyrat e parandalimit të shembjeve në minierë;- Rëndësia e dhënies së frymëmarrjes artificiale;- Përdorimi i aparateve të frymëmarrjes.

c) Udhëzimet didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë me anë të figurave dhe vizatimeve temat e kapitullit- organizojë dhe udhëheqë nxënësit në minierat aktive ku zbatohen praktikisht temat e

kapitullit- organizojë dhe udhëheqë nxënësit në shërbimin e mbrojtjes të minierave ku punëtorët

ushtrojnë kohë pas kohe temat e kapitullit- shfrytëzojë materialet nga interneti lidhur me temat e kapitullit- vlerësojë nxënësit me detyra kontrolli dhe me anë të punëve të pavarura- mbajë teste me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Klasa mësimore- Projektori me transparente-grafoskopi- Shërbimi i mbrojtjes në minierë(gjatë ushtrimeve të punëtorëve si në Stantërg, Artanë,

Bardhë , Mirashë etj.)- Minierë kur koh pasë kohe zbatohën praktikisht operacionet etilla.- Informata nga interneti lidhur me temat e kapitullit.

KLASA 12

MODULET E PRAKTIKËS PROFESIONALE


“Punët në teknologjinë e shfrytëzimit sipërfaqësor”

96

Lëmi: Kimi – teknologjiProfili: Minator Niveli: IIKlasa: 12

Numri i modulit 7

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që e pajisë nxënësin me shkathtësi për kryerjen e punëve për hapjen e vendburimeve në sipërfaqe, për proceset e kompleksit teknologjik të shfrytëzimit ne sipërfaqe, teknologjinë e gërmimit dhe ngarkimit të shkëmbinjve, stivimin e shkëmbinjve dhe për sistemet e shfrytëzimit ne sipërfaqe të vendburimit të mineraleve.


13.5 K( 135 orë )


RM 1 Nxënësi kryen veprimet përgatitore për kryerjen e proceseve të përgjithshme të shfrytëzimit në sipërfaqe të vendburimeve të mineraleve.Përmbajtja Përshtatja e vendit të punës sipas normave teknike për

kryerjen e të proceseve të prodhimit gjatë shfrytëzimit të vendburimeve në sipërfaqe.

Përgatitja e elemente te punimeve minerare në shfrytëzimin e vendburimeve në sipërfaqe.

Analiza e dokumentacioneve bazë për shfrytëzimin në sipërfaqe .

Përgatitja e kushteve për shfrytëzimit në sipërfaqe Kujdesi për rezervat dhe humbjet e mineralit Kryerja e veprime përgatitore për hapjen e vendburimeve

të mineraleve. Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

kryerjes së proceseve të prodhimit gjatë shfrytëzimit të vendburimeve në sipërfaqe.

RM 2 Nxënësi kryen veprimet përgatitore për hapjen e vendburimeve të mineraleve.Përmbajtja Përshtatja e vendit të punës sipas normave teknike për

kryerjen e veprimeve përgatitore për hapjen e vendburimeve të mineraleve.

Përzgjedhja e mënyrës së hapjes së vendburimeve. Hapja e vendburimeve. Përgatitja dhe vendosja e transheve kapitale. Përgatitja për hapje me rrugë zigzage të vendburimeve në

sipërfaqe. Përgatitja për hapje të vendburimeve në sipërfaqe pa

transhe Përgatitja për hapje të vendburimeve në sipërfaqe në

shpatet malore. Përgatitja për hapje të kombinuar të vendburimeve në

97

sipërfaqe. Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

kryerjes së veprimeve përgatitore për hapjen e vendburimeve të mineraleve.

RM 3 Nxënësit kryejnë veprime përgatitore për zbatimin e proceseve të kompleksit teknologjik të shfrytëzimit në sipërfaqe.Përmbajtja Përshtatja e vendit të punës sipas normave teknike për

zbatimin e proceseve të kompleksit teknologjik të shfrytëzimit në sipërfaqe.

Përgatitja e makinës dhe shpuarja e birave në karriera. Përgatitja e makinës dhe shpuarja e puseve në karriera. Përgatitja e lëndës plasëse dhe vendosja e saj në bira dhe

puse. Përgatitja e llokumit ndezës dhe vendosjen e tij. Përgatitja e materialit dhe taposja e birave dhe puseve. Përgatitja dhe vendosja e lëndës plasëse në dhomat e

minave Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

zbatimit të proceseve të kompleksit teknologjik të shfrytëzimit në sipërfaqe.

RM 4 Nxënësit kryejnë veprime përgatitore për zbatimin e teknologjisë së gërmimit dhe ngarkimit të shkëmbinjve në karriera.Përmbajtja Përshtatja e vendit të punës sipas normave teknike për

zbatimin e teknologjisë së gërmimit dhe ngarkimit të shkëmbinjve në karriera.

Regjistrimi i parametrave të punës së ekskavatorëve me një kovë.

Përgatitja e ekskavatorit për punë. Shfrytëzimi i ekskavatorët me një kovë për gërmim dhe

ngarkim në vendburim. Përgatitja e ekskavatorit me kovë e litar për punë. Shfrytëzimi i ekskavatorët me kovë dhe litar për gërmim

dhe ngarkim në vendburim. Përgatitja dhe transporti hekurudhor i mineralit dhe

shkëmbinjve. Përgatitja e makinave dhe transporti automobilistik i

mineralit dhe i shkëmbinjve. Përgatitja e makinave dhe transporti me transportier dhe

të kombinuari mineralit dhe i shkëmbinjve. Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

zbatimit të teknologjisë së gërmimit dhe ngarkimit të shkëmbinjve në karriera.

RM 5 Nxënësit kryejnë veprime përgatitore të punëve të stivimit

98

të mineralit dhe të shkëmbinjve.Përmbajtja Përshtatja e vendit të punës sipas normave teknike për

kryerjen e punëve të stivimit të mineralit dhe të shkëmbinjve.

Përgatitja dhe formimi i stivave të mineralit dhe të shkëmbinjve.

Formimi i stivës gjatë transportimit të shkëmbinjve me mjete vetëshkarkuese.

Sheshimi i mineralit dhe i shkëmbinjve me buldozer. Përgatitja dhe formimi i stivave me ekskavator. Përgatitja dhe formimi i stivave me anën e

transportierëve. Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

kryerjes së punëve të stivimit të mineralit dhe të shkëmbinjve.

RM 6 Nxënësit kryejnë veprime përgatitore për zbatimin e sistemeve të shfrytëzimit në sipërfaqe të vendburimeve të mineraleve.Përmbajtja Përshtatja e vendit të punës sipas normave teknike për

zbatimin e sistemeve të shfrytëzimit në sipërfaqe të vendburimeve të mineraleve

Përgatitja dhe zbatimi i elementeve të shfrytëzimit në sipërfaqe.

Përgatitja dhe zbatimi i sistemeve të shfrytëzimit në sipërfaqe pa transport dhe me ri hedhje pa transport.

Përgatitja dhe zbatimi i sistemeve të shfrytëzimit ne sipërfaqe me transport dhe stivim.

Përgatitja dhe zbatimi i sistemeve të shfrytëzimit ne sipërfaqe me përdorimin e urave te transportit dhe stivimit

Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë zbatimin e sistemeve të shfrytëzimit në sipërfaqe të vendburimeve të mineraleve.




KR Nxënësi duhet të:

99

përshtatë vendin e punës sipas normave teknike për kryerjen e të proceseve të prodhimit gjatë shfrytëzimit të vendburimeve në sipërfaqe;

përgatitë elemente te punimeve minerare në shfrytëzimin e vendburimeve në sipërfaqe sipas projektit;

analizojë dokumentacionin bazë për shfrytëzimin në sipërfaqe sipas projektit;;

përgatitë kushtet për shfrytëzimin në sipërfaqe sipas projektit;;

kujdeset për rezervat dhe humbjet e mineralit sipas projektit;

kryejë veprime përgatitore për hapjen e vendburimeve të mineraleve sipas projektit;

zbatojë me rreptësi rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë kryerjes së proceseve të prodhimit gjatë shfrytëzimit të vendburimeve në sipërfaqe;


KR Nxënësi duhet të : përshtatë vendin e punës sipas normave teknike për

kryerjen e veprimeve përgatitore për hapjen e vendburimeve të mineraleve sipas projektit;

përzgjedhë mënyrës e hapjes së vendburimeve sipas projektit;

kryejë hapjen e vendburimeve sipas projektit; përgatitë dhe vendosë transhetë kapitale sipas

projektit; kryejë hapjen me rrugë zigzage të vendburimeve në

sipërfaqe sipas projektit; kryejë hapjen e vendburimeve në sipërfaqe pa transhe

sipas projektit; kryejë hapjen e vendburimeve në sipërfaqe në shpatet

malore sipas projektit; kryejë hapjen e kombinuar të vendburimeve në

sipërfaqe sipas projektit; zbatojë me rreptësi rregullat e sigurimit teknik e të

ruajtjes së mjedisit gjatë kryerjes së veprimeve përgatitore për hapjen e vendburimeve të mineraleve.



zbatimin e proceseve të kompleksit teknologjik të shfrytëzimit në sipërfaqe;

përgatitë makinën për shpuarje të birave sipas projektit;

100

bëjë shpuarjen e birave në karriera sipas projektit; përgatitë makinën për shpuarjen e puseve sipas

projektit; bëjë shpuarjen e puseve në karriera sipas projektit; përgatitë lëndën plasëse dhe ta vendosë atë në bira dhe

puse sipas projektit; përgatitë llokumin ndezës dhe ta vendosë atë në

vendin e duhur sipas projektit; përgatitë materialin dhe të bëjë taposjen e birave dhe

puseve sipas projektit; përgatitë dhe të vendosë lëndën plasëse në dhomat e

minave sipas projektit; zbatojë me rreptësi rregullat e sigurimit teknik e të

ruajtjes së mjedisit gjatë zbatimit të proceseve të kompleksit teknologjik të shfrytëzimit në sipërfaqe.



zbatimin e teknologjisë së gërmimit dhe ngarkimit të shkëmbinjve në karriera.

bëjë kontrollin e parametrave të punës së ekskavatorëve me një kovë.

përgatitë ekskavatorin për punë sipas procesit të punës; shfrytëzojë ekskavatorët me një kovë për gërmim dhe

ngarkim në vendburim sipas projektit; përgatitë ekskavatorin me kovë e litar për punë sipas

procesit të punës; shfrytëzojë ekskavatorët me kovë dhe litar për gërmim

dhe ngarkim në vendburim sipas projektit; përgatitë dhe transportojë me rrugë hekurudhore

mineralin dhe shkëmbinjtë sipas projektit;. përgatitë makinat dhe të transportojë me rrugë

automobilistike mineralin dhe shkëmbinjtë. përgatitë makinat dhe të transporti me transportier dhe

të kombinuari mineralit dhe i shkëmbinjve. zbatojë me korrektësi rregullat e sigurimit teknik e të

ruajtjes së mjedisit gjatë zbatimit të teknologjisë së gërmimit dhe ngarkimit të shkëmbinjve në karriera;



kryerjen e punëve të stivimit të mineralit dhe të shkëmbinjve.

përgatitë dhe formojë stivat e mineralit dhe të shkëmbinjve sipas projektit;

formojë stivën gjatë transportimit të shkëmbinjve me

101

mjete vetëshkarkuese. Sheshojë mineralin dhe i shkëmbinjtë me buldozer

sipas projektit; përgatitë dhe formojë stivat me ekskavator sipas

projektit; përgatitë dhe formojë stivat me anën e transportierëve

sipas projektit; zbatojë me rreptësi rregullat e sigurimit teknik e të

ruajtjes së mjedisit gjatë kryerjes së punëve të stivimit të mineralit dhe të shkëmbinjve.



zbatimin e sistemeve të shfrytëzimit në sipërfaqe të vendburimeve të mineraleve

përgatitë dhe zbatojë elementet e shfrytëzimit në sipërfaqe sipas projektit;

përgatitë dhe zbatojë sistemet e shfrytëzimit në sipërfaqe pa transport dhe me ri hedhje pa transport sipas projektit;

përgatitë dhe zbatojë sistemet e shfrytëzimit në sipërfaqe me transport dhe stivim sipas projektit;

përgatitë dhe zbatojë sistemet e shfrytëzimit ne sipërfaqe me përdorimin e urave te transportit dhe stivimit sipas projektit;

zbatojë me rreptësi rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë zbatimin e sistemeve të shfrytëzimit në sipërfaqe të vendburimeve të mineraleve.

Metodat e të mësuarit të rekomanduar

Ky modul duhet të zbatohet në minierat aktive sipërfaqësore si në: minierë e thëngjillit në Bardhë dhe Mirash, minierat e shfrytëzimit të gëlqerorëve Kroni i mbretit, Bejta commerce etj.

Mësimdhënësi në ndihmë të punëtorëve të kualifikuar dhe mbikëqyrësve të proceseve të punës uhet të përdorin sa ma shumë të jetë e mundur ilustrime dhe demonstrime konkrete të operacioneve teknologjike të shfrytëzimit të vendburimeve në sipërfaqe.

Nxënësit duhen të kyçen sa ma shumë në veprimet konkrete, në operacionet teknologjike në të gjitha fazat dhe ushtrimet në mbështetje të përvetësimit praktik që kërkon moduli.

Nxënësit duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me rastet e ndryshme që paraqiten gjatë kryerjes së ushtrimeve praktike

Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohet sa më shumë

102

kontrolli i demonstrimit praktik të aftësive të fituara Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikqyrë respektimin e

rregullave të mbrojtjes në punë dhe të ruajtjes së mjedisit. Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të vihet theksi sa më shumë

kontrolli i demonstrimit praktik të aftësive të fituara. Baza materiale edomosdoshme

Për realizimin e modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjedise minerare aktive gjatë fazës së shfrytëzimin të vendburimeve në sipërfaqe - Frontet aktive të shfrytëzimit në sipërfaqe- Makinat e ndryshme minerare sipas operacioneve të shfrytëzimit në sipërfaqe- Materiale të shkruara(manuale, rregullore,

dokumentacion teknik, katalogë) etj.


“Punët në teknologjinë e shfrytëzimit nëntokësor”

Lëmi: Kimi – teknologjiProfili: Minator Niveli: IIKlasa: 12

Numri i modulit 8Qëllimi I modulit

Një modul praktik që e pajisë nxënësin me shkathtësi për kryerjen e punëve për të shfrytëzuar vendburimet me fronte të gjata dhe të shkurtra të shtresave qymyrore shumë të holla dhe mesatare, me shtresa të trasha, me shtresave të afërta, si dhe shfrytëzimin e vendburimeve metalore me sistemet nëntokësore.

103


14. 7 K 147 orë


RM 1 Nxënësi vëzhgon sistemet e shfrytëzimit nëntokësorPërmbajtja Vëzhgimi i sistemeve të shfrytëzimit nëntokësor të

vendburimeve qymyrgurore. Vëzhgimi i sistemeve të shfrytëzimit nëntokësor të

vendburimeve metalore. Përcaktimi i faktorëve gjeologjik dhe minerar në

zgjedhjen e sistemit të shfrytëzimit. Vëzhgimi i mekanizimit dhe i ndikimit të tij në zgjedhjen

e sistemit të shfrytëzimit.

RM 2 Nxënësi kryen veprimet përgatitore të shfrytëzimit me fronte të gjata të shtresave qymyrgurore shumë të holla dhe mesatare.Përmbajtja Përshtatja e vendit të punës sipas normave teknike për

kryerjen e veprimeve përgatitore të shfrytëzimit me fronte të gjata të shtresave qymyrgurore shumë të holla dhe mesatare.

Shfrytëzimi i vendburimeve me rrënje të butë dhe të pjerrtë, gjatë shtrirjes me sistemet e shfrytëzimit llave- kat, operacionet e shpimit, minimit, ngarkimit, sigurimit.

Shfrytëzimi i vendburimet me rrënje shumë të pjerrtë, gjatë shtrirjes me sistemet e shfrytëzimit llave-kat, zbatimi i operacioneve të shfrytëzimit të sistemit.

Shfrytëzimi i vendburimit me sistemet e shfrytëzimit llavë-nën kat, operacionet teknologjiket të shfrytëzimit

Shfrytëzimi i vendburimit ne llave gjatë shtrirjes ku rrëzimi bëhet me lëndë plasëse, operacionet teknologjike

Shfrytëzimi i vendburimit gjysme te mekanizuar, me rrëzim qymyri me anë të Kombajnës dhe zdrugjeve

Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë kryerjes së veprimeve përgatitore të shfrytëzimit me fronte të gjata të shtresave qymyrgurore shumë të holla dhe mesatare.

RM 3 Nxënësit kryejnë veprime përgatitore për zbatimin e shfrytëzimin nëntokësor të vendburimeve me fronte të shkurtra.Përmbajtja Përshtatja e vendit të punës sipas normave teknike për

zbatimin e proceseve të kompleksit teknologjik të shfrytëzimit në sipërfaqe.

Shfrytëzimi i vendburimit me sistemet e shfrytëzimit me breza, operacionet e shfrytëzimit të sistemit

Shfrytëzimi i vendburimit me sistemet e shfrytëzimit me kolona, operacionet e shfrytëzimit të sistemit Shfrytëzimi i vendburimit me sistemet e shfrytëzimit me

104

dhomëza Shfrytëzimi i vendburimit me dhoma, me dhoma e kolona

kryejnë operacionet e shfrytëzimit të sistemit e minave. Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit për zbatimin e proceseve për zbatimin e shfrytëzimin nëntokësor të vendburimeve me fronte të shkurtra.

RM 4 Nxënësit kryen veprime përgatitore për zbatimin e shfrytëzimit të vendburimeve metalore me hapësira të hapura.Përmbajtja Përshtatja e vendit të punës sipas normave teknike për

zbatimin e shfrytëzimit të vendburimeve metalore me hapësira të hapura.

Shfrytëzimi i vendburimit metalore me sistemet e shfrytëzimit ballëplotë.

Operacionet e shpimit. Operacionet e minimit. Operacionet e ngarkimit dhe të sigurimit në frontin e

nxjerrjes. Shfrytëzimi i vendburimit metalor me dhoma e kolona. Shfrytëzimi i vendburimit metalore me dysheme të

shkallëzuar dhe me tavan të shkallëzuar. Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

zbatimit të shfrytëzimit të vendburimeve metalore me hapësira të hapura.

RM 5 Nxënësit kryejnë veprime përgatitore të punëve për shfrytëzimin e vendburimeve metalore me sistemet e shfrytëzimit me magazinim të mineralit Përmbajtja Përshtatja e vendit të punës sipas normave teknike për

shfrytëzimin e vendburimeve metalore me sistemet e shfrytëzimit me magazinim të mineralit

Shfrytëzimi i vendburimit metalore me sistemin e shfrytëzimit me magazinim gjatë shtrirjes me rrëzim minerali nga magazina.

Operacionet e shpimit. Operacionet e minimit. Operacionet e ngarkimit dhe të sigurimit në frontin e

nxjerrjes. Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë kryerjes së punëve për shfrytëzimin e vendburimeve metalore me sistemet e shfrytëzimit me magazinim të mineralit

RM 6 Nxënësit kryejnë veprime përgatitore për shfrytëzimin e vendburimeve metalore me sistemet e shfrytëzimit me mbushje të hapësirave dhe armatim.

105

Përmbajtja Shfrytëzimi i vendburimeve metalore me sistemet e

shfrytëzimit me feta horizontale gjatë shtrirjes. Zbatimi i operacioneve të shfrytëzimit si shpimi, minimi,

ngarkimi. Sigurimi i frontit të nxjerrjes. Zbatimi i operacioneve për shfrytëzimin e vendburimeve

metalore me sistemet me feta horizontale ne dhoma kryq shtrirjes.

- Zbatimi i operacioneve teknologjike të shfrytëzimit të vendburimeve metalore me sistemin me armatim me tavan të shkallëzuar.

- Zbatimi i operacioneve teknologjike të vendburimeve metalore me sistemin me fronte të shkurtra dhe armatim.

- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë zbatimin e sistemeve për shfrytëzimin e vendburimeve metalore me sistemet e shfrytëzimit me mbushje të hapësirave dhe armatim.

RM 7 Nxënësit kryejnë veprime përgatitore për zbatimin e operacionet teknologjike të sistemeve të shfrytëzimit të vendburimeve metalore me shembje të mineralit dhe të shkëmbinjve rrethues.Përmbajtja Përshtatja e vendit të punës për zbatimin e operacionet

teknologjike të sistemeve të shfrytëzimit të vendburimeve metalore me shembje të mineralit dhe të shkëmbinjve rrethues.

Zbatimi i operacioneve teknologjike të sistemit të shfrytëzimit të vendburimeve metalore me shembje të menjëhershme të mineralit në gjithë trashësinë e tij.

Zbatimi i operacioneve teknologjike të sistemit të shfrytëzimit të vendburimeve metalore me sistemet me shembje shtresore me fronte të shkurtra.

- Zbatimi i operacioneve teknologjike të shfrytëzimit të vendburimeve metalore me sistemin e shfrytëzimit me shembje nënçati.

- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë zbatimit të operacioneve teknologjike të sistemeve të shfrytëzimit të vendburimeve metalore me shembje të mineralit dhe të shkëmbinjve rrethues.



106


KR Nxënësit duhet të: Vlerësojnë dhe klasifikojnë sistemet e shfrytëzimit të

vendburimeve qymyrgurore. Vlerësojnë dhe klasifikojnë sistemet e shfrytëzimit të

vendburimeve metalore Analizojnë faktorët gjeologjik dhe minerare qe

ndikojnë ne zgjedhjen e sistemit të shfrytëzimit Analizojnë mekanizimin dhe ndikimin e tij ne

zgjedhjen e sistemit të shfrytëzimit


KR Nxënësit duhet të : kryejnë veprime përgatitore dhe zbatojnë praktikisht

operacionet teknologjike të sistemit të shfrytëzimit me fronte të gjata të vendburimeve të holla dhe të mesme si shpimin, minimin, ngarkimin dhe sigurimin e punishtes;

shpojnë birat sipas skicës së sistemit, mbushin me lëndë plasëse dhe minojnë në frontin e

nxjerrjes; përgatisin makinat për punë; ngarkojnë mineralin për transport; transportojnë mineralin te pika e zbrazjes; sigurojnë frontin e nxjerrjes-punishten nga shembjet zbatojnë me rreptësi rregullat e sigurimit teknik e të

ruajtjes së mjedisit gjatë kryerjes së veprimeve përgatitore për zbatimin e shfrytëzimit të vendburimeve metalore me hapësira të hapura.


KR Nxënësit duhet të : - kryen veprime përgatitore dhe zbatojnë praktikisht - operacionet e shpimit, minimit, ngarkimit dhe

sigurimit të sistemeve të shfrytëzimit me fronte të shkurtra;

- zbatojnë me saktësi parametrat e sistemeve;- shfrytëzojnë vendburimet me sistemet e shfrytëzimit

me brez, kolona, me dhomëza, me dhomëza e kolona etj.

- zbatojnë me rreptësi rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë zbatimit të proceseve për zbatimin e shfrytëzimin nëntokësor të vendburimeve me fronte të shkurtra.


107


zbatimin e shfrytëzimit të vendburimeve metalore me hapësira të hapura.

shfrytëzojë vendburimin metalor me sistemet e shfrytëzimit ballëplotë.

kryejë operacionet e shpimit. kryejë operacionet e minimit. kryejë operacionet e ngarkimit dhe të sigurimit në

frontin e nxjerrjes. shfrytëzojë vendburimin metalor me dhoma e kolona. shfrytëzojë vendburimin metalore me dysheme të

shkallëzuar dhe me tavan të shkallëzuar. zbatojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë zbatimit të shfrytëzimit të vendburimeve metalore me hapësira të hapura.



shfrytëzimin e vendburimeve metalore me sistemet e shfrytëzimit me magazinim të mineralit;

shfrytëzojë vendburimet metalore me sistemin e shfrytëzimit me magazinim gjatë shtrirjes me rrëzim minerali nga magazina;

kryejnë operacionet e shpimit. kryejë operacionet e minimit. kryejë operacionet e ngarkimit dhe të sigurimit në

frontin e nxjerrjes. zbatojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë kryerjes së punëve për shfrytëzimin e vendburimeve metalore me sistemet e shfrytëzimit me magazinim të mineralit


KR Nxënësi duhet të : shfrytëzojë vendburimet metalore me sistemet e

shfrytëzimit me feta horizontale gjatë shtrirjes; zbatojë operacionet e shfrytëzimit si shpimi, minimi,

ngarkimi. sigurojë frontin e nxjerrjes. zbatojë operacionet e shfrytëzimit të vendburimeve

metalore me sistemet me feta horizontale ne dhoma kryq shtrirjes.

- zbatojë operacionet teknologjike të shfrytëzimit të vendburimeve metalore me sistemin me armatim me tavan të shkallëzuar.

- zbatojë operacionet teknologjike të vendburimeve

108

metalore me sistemin me fronte të shkurtra dhe armatim.

- zbatojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë zbatimin e sistemeve të shfrytëzimit të vendburimeve metalore me sistemet e shfrytëzimit me mbushje të hapësirave dhe armatim.


KR Nxënësi duhet të : Përshtatëvendin e punës për zbatimin e operacionet

teknologjike të sistemeve të shfrytëzimit të vendburimeve metalore me shembje të mineralit dhe të shkëmbinjve rrethues.

Zbatojë operacionet teknologjike të sistemit të shfrytëzimit të vendburimeve metalore me shembje të menjëhershme të mineralit në gjithë trashësinë e tij.

Zbatojë operacionet teknologjike të sistemit të shfrytëzimit të vendburimeve metalore me sistemet me shembje shtresore me fronte të shkurtra.

- Zbatojë operacionet teknologjike të shfrytëzimit të vendburimeve metalore me sistemin e shfrytëzimit me shembje nënçati.

- Zbatojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë zbatimit të operacioneve teknologjike të sistemeve të shfrytëzimit të vendburimeve metalore me shembje të mineralit dhe të shkëmbinjve rrethues.


- Ky modul duhet të trajtohet në minierat nëntokësore gjatë fazës së zbatimit praktik të sistemeve të modulit.

- Nxënësit duhet ti përcjellin me vëmendje operacionet teknologjike të sistemeve si; përgatitja e makinës shpuese, shpurja e birave, vendosja e lëndës plasëse, taposja dhe minimi.

- Mësimdhënësi/instruktori kryen sa më shumë demonstrime për përgatiten e makinës, mënyrat e manipulimit në fazën e ngarkimit dhe transportit në frontin e nxjerrjes, si dhe për përgatitjen dhe vendosjen e materialit për sigurimin e punishtes- Mësimdhënësi duhet të përdor sa ma shumë ilustrime

dhe demonstrime konkrete, skema teknologjike dhe veprime konkrete në mbështetje të përvetësimit të njohurive që trajton moduli

- Mësimdhënësi i praktikës dhe mbikëqyrësi i minierës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë.

Baza materiale edomosdoshme

Për realizimin e modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjedise minerare aktive gjatë fazës së shfrytëzimin të vendburimeve në sipërfaqe - Praktika profesionale në minierat nëntokësore si në:

109

Stantërg, Artanë, Strezovc etj- Praktika duhet të zbatohet gjatë fazë së aplikimit të

sistemeve të modulit, në veçanti gjatë zbatimit të operacioneve teknologjike të sistemeve të shfrytëzimit

- Praktika në punëtori gjatë servisimit të makinave të shpimit dhe ngarkimit

- Shërbimet teknike të minierës ku diskutohen detalet e - sistemit dhe operacioneve te sistemit- Pankarte, maketa, katalogë të ndryshëm etj- Mjetet mbrojtëse në punë


“Ajrimi i minierës’’

Lëmi: Kimi – TeknologjiProfili: MinatorNiveli: IIKlasa: 12

Numri i modulit 9Qëllimi I modulit

Një modul praktik që i pajisë nxënësit me shkathtësitë për të siguruar atmosferë të shëndetshme në frontin ku punojnë, me kushte normale pune duke përcaktuar saktë sasinë e gazrave, pluhurit agresivë të dëmshëm, të bëjnë vlerësimin e helmueshmërisë apo efektet të tjera të tyre, saktësimin e burimeve të tyre, largimin e ajrit të ndotur dhe zëvendësimin e tij me ajër të pastër.


8.8 K 88 orë


RM 1 Nxënësit përcaktojnë parametrat sasiorë dhe cilësorë të ajrit në minieraPërmbajtja Përcaktimi i përbërësve të përhershëm të atmosferës në

110

minierë. Përcaktimi i ndotësve të gaztë të ajrit të minierës. Vlerësimi i efekteve helmuese të gazeve në organizëm

dhe kufijtë e tyre. Matja e gazeve Përcaktimi i burimeve të formimit të pluhurave në

miniera. Përcaktimi i rrezikshmërisë së pluhurave dhe të gazrave

për shëndetin e njeriut. Përcaktimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes

së mjedisit për ajrimin e minierës.

RM 2 Nxënësit kryejnë veprime përgatitore për krijimin e rrethanave të favorshme klimatike në minierë. Përmbajtja Ajrimi i punimeve minerare të prodhimit. Përcaktimi i përbërjes së lagështisë në ajrin e minierës. Përcaktimi i kërkesave kryesore për regjimin e ajrit

kundër gazrave dhe pluhurit. Zbatimi i shpejtësive të lejuara të lëvizjes së ajrit sipas

faktorit gazë-pluhur. Vendosja e sistemit serik, paralel, diagonal i shpërndarjes

së ajrit në minierë Vendosja e dyerve dhe pengesat e ajrit në minierë Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë kryerjes së veprimeve përgatitore për krijimin e rrethanave të favorshme klimatike në minierë.

RM 3 Nxënësit kryejnë veprime praktike për ajrosjen seperative. Përmbajtja Vlerësimi i shpejtësia minimale e lëvizjes së ajrit në

minierë. Ajrimi kundër pluhurit agresiv dhe gazrave gjatë

punimeve qorre. Ajrimi i punimeve gjatë hapjes së tyre. Përcaktimi i sasisë së ajrit të domosdoshëm pas punimeve

me lëndë plasëse. Zgjedhja e pajisjeve të ajrimit. Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë kryerjes së veprimeve praktike për ajrosjen seperative kundër gazrave dhe pluhurit agresiv gjatë ndërtimit të punimeve qorre, punimeve gjatë hapjes së tyre, ajrimit pas punimeve me lëndë plasëse.


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuarit

111

IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit


KR Nxënësit duhet të: Incizojnë përbërësit e ajrit në atmosferën e minierës Caktojnë ndotësit e gaztë të ajrit të minierës Kryejnë matje e gazrave dhe të pluhurit në ajrin e

minierës Saktësojnë burimin e ndotjes së ajrit me gazna

helmues dhe pluhur agresiv në ajrin e minierës Potencojnë rrezikshmërinë e gazrave dhe pluhurit për

shëndetin e njeriut Përcaktimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes

së mjedisit për ruajtjen e ajrimit në minierë.


KR Nxënësit duhet të : Kryejnë punë praktike për ajrimin e punimeve

minerare të prodhimit Kryejnë matjet e lagështisë në ajrin e minierës Respektojnë kërkesat kryesore për regjimin e ajrit

kundër pluhurit dhe gazrave Zbatojnë shpejtësinë e lejuar të lëvizjes të ajrit sipas

faktorit pluhur-gazë Vendosin sistemin serik, paralel dhe diagonal të

ajrosjes në minierë Vendosin dyert dhe pengesat e ajrit në minierë. zbatojnë me rreptësi rregullat e sigurimit teknik e të

ruajtjes së mjedisit gjatë kryerjes së veprimeve përgatitore për krijimin e rrethanave të favorshme klimatike në minierë.


KR Nxënësit duhet të : - Vendosin rrjetin e ajrimit kundër pluhurit gjatë

ndërtimit të punimeve qorre.- Vendosin rrjetin e ajrimit kundër pluhurit dhe gazrave

gjatë hapjes së punimeve.- Vendosin rrjetin e ajrimit kundër pluhurit-gazrave pas

punimeve me lëndë plasëse Sipas detyrave praktike bëjnë zgjedhjen e pajisjeve të

ajrimit në funksion të ajrosjes së frontit të nxjerrjes. zbatojnë me rreptësi rregullat e sigurimit teknik e të

ruajtjes së mjedisit gjatë kryerjes së veprimeve praktike për ajrosjen seperative kundër gazrave dhe pluhurit agresiv gjatë ndërtimit të punimeve qorre,

112

punimeve gjatë hapjes së tyre, ajrimit pas punimeve me lëndë plasëse.


Ky modul duhet të trajtohet në frontet e punës në minierat nëntokësore dhe sipërfaqësore,- në shërbimet e mbrojtjes në punë në minierë, - trajtimi duhet të shtjellohet gjatë fazës së zhvillimit të

operacioneve të tilla në minierë- Mësimdhënësi duhet të përdorë skema teknologjike ilustrimet

dhe demonstrimet konkrete gjatë punës në prezencë të mbikëqyrësit dhe minatorit të specializuar për kryerjen praktike të punëve në mbështetje të përvetësimit të njohurive që trajton moduli

- Nxënësit duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me rastet e ndryshme që paraqiten gjatë vëzhgimit të procesit dhe pajisjeve që përdoren

- Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, të ruajtjes së mjedisit

- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohet sa më shumë kontrolli i demonstrimit praktik të aftësive të fituara.


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohet:- Praktika profesionale në minierat aktive sipërfaqësore dhe

nëntokësore- Prezenca praktike e nxënësve në shërbimet e mbrojtjes të

minierave ku zbatohen ushtrimet praktike të temave të kapitullit

- Materialet, pajisjet që përdoren në xehetari për realizimin e modulit

- Mjete mbrojtëse në punë (helmeta, dorëza,këpucë, etj)

113


“Siguria në miniera’’

Lëmi: Kimi – TeknologjiProfili: MinatorNiveli: IIKlasa: 12


Një modul praktik që i pajisë nxënësit me shkathtësitë praktike për zbatimin e masave të mbrojtjes në punë si: rreziqet nga lëndimet dhe sëmundjet profesionale, gazrat, pluhurat, zjarret, depërtimit të ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore nga shembjet e hapësirave minerare dhe dhënies së ndihmës së parë në frontin e nxjerrjes.


8.5 K 85 orë


RM 1 Nxënësi njihet me përmbajtjet e gazeve të dëmshme, pluhurit agresiv ne ajrin e minierës dhe me normimin e tyre.Përmbajtja Kontrolli i përbërjes së ajrit në miniera. Kontrolli i vetive fizike dhe koncentrimet e lejuara të

114

përbërësve të ajrit. Kryerja e matjeve me instrumentet bartëse. Kufizimi i pluhurit gjatë zbatimit të proceseve

teknologjike në minierë. Mbrojtja nga gaznat helmues dhe nga eksplodimi i

metanit Pengimi i krijimit të pluhurit të rrezikshëm të qymyrit. Mbrojtja nga pluhuri agresiv i mineraleve.

RM 2 Nxënësi kryen veprime përgatitore për mbrojtjen nga zjarret në miniera. Përmbajtja Eleminimi i iniciuesve që ndikojnë në paraqitjen e zjarrit. Fikja e zjarreve me aparate. Fikja e zjarreve me ujë. Fikja e zjarreve me izolim. Fikja e zjarreve me pluhur dhe me prita izoluese. Veprimet në rast të paraqitjes së zjarreve-aksionet e

shpëtimit. Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë kryerjes së veprimeve përgatitore për mbrojtjen nga zjarret në miniera.

RM 3 Nxënësi kryen veprime teknike të sigurimit gjatë zbatimit të operacioneve teknologjike të sfrytëzimit në minierë.Përmbajtja Evidentimi i rreziqeve nga depertimi i ujit dhe

materialeve të tjera në miniera. Pengimi i depërtimit të ujrave sipërfaqësor dhe ujrave

nëntokësorë në minjerë Zbatimi i masave teknike për evidentimin e shembjeve në

hapësirat e ndryshme minerare-parandalimi i shembjeve në miniera.

Zbatimi i masave të sigurisë gjatë armatimit, sfrytëzimit, transportit, riparimeve të ndryshme në minierë.

Aparatet e frymarrjes-frymarrja artificiale Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë kryerjes së veprimeve teknike të sigurimit gjatë zbatimit të operacioneve teknologjike të sfrytëzimit në minierë.



115


KR Nxënësit duhet të: Kontrollojnë përbërjen e ajrit në miniera Kryejnë matjet me instumentet bartës, indikatoret e

metanit Verifikojnë matjet me istrumente stacionuese Kufizojnë pluhurin gjatë proceseve teknologjike që

zbatohën në miniera Kufizojnë pluhurin me lagëje paraprake gjatë shpimit,

pas minimit, gjatë ngarkimit, gjatë shprazjes së vagnetave, gjatë ngarkimit në frontin e nxerrjes etj.


KR Nxënësit duhet të : Eliminojnë inicuesit që ndikojnë në paraqitjen e zjarrit Fikin zjarret me aparate (dioksid të karbonit, me

shkum dhe me pluhur). Fikin zjarret me ujë. Fikin zjarret me prita izoluese. Veprojnë në aksionet e shpëtimit për shurjen e

zjarreve. zbatojnë me rreptësi rregullat e sigurimit teknik e të

ruajtjes së mjedisit gjatë kryerjes së veprimeve përgatitore për mbrojtjen nga zjarret në miniera


KR Nxënësit duhet të : - Evitojnë rreziqet nga depërtimi i ujit dhe materialeve të

tjera nga sipërfaqija- Evitojnë depërtimin e ujit nëntokësor nga përmbytjet e

hapësirave minerare- Zbatojnë masat teknike gjatë punimit të hapësirave

nëntokësore- Zbatojnë masat e siguris gjatë armatimit, sfrytëzimit, - transportit, riparimeve të ndryshme në minierë.- Përdorë si dhe kur duhet aparatin e frymëmarrjes

artificiale;- zbatojnë me rreptësi rregullat e sigurimit teknik e të

ruajtjes së mjedisit gjatë kryerjes së veprimeve teknike të sigurimit gjatë zbatimit të operacioneve teknologjike të sfrytëzimit në minierë.


Ky modul duhet të trajtohet në minjerat nëntokësore dhe sipërfaqësore ku zbatohen temat e kapitullit

- Nxënsit duhen të jen prezent dhe pjesëmarrës në matjet me instrumenta indikatoret e gasnave në

116

veqanti të metanit- Zbatojnë praktikishë mnyren e kufizimt të pluhrit

agresiv gjat proceseve teknologjike që e shkaktojnë rritjen e prezencës së pluhurit në hapsirat minerare

- Zbatojnë praktikishtë fikjen e zjarreve me mënyrat e ndryshme që paraqiten në minierë

- Zbatojnë masat teknike të siguris nga shembjet e ndryshme

- Nxënësit duhen të angazhohën sa ma shum në veprime konkrete, në operacionet teknologjike në të gjitha fazat dhe format e ushtrimeve në mbeshtetje të përvetësimit të njohurive që trajton moduli

- Nxënësit duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me rastet e ndryshme që paraqiten gjatë kryerjes së ushtrimeve praktike

- Gjatë vlersimit të nxënësve duhet të zbatohn sa ma shumë kontrolli i demostrimit praktik të aftësive të fituara


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjedise minerare , instrumentet dhe pajisjet që janë në shërbim të zbatimit praktik të modulit

- Frontet e nxjerrjes ku zbatohen operacionet teknologjike

- Istrumentet për inçizimin e gasrave dhe pluhurut në ambijentet punuese

- Aparatet dhe përdorimi i tyre për fikjen e zjarreve- Shërbimi i mbrojtjes së minjerave dhe prezenca e

nxënsve gjatë ushtrimeve të punëtorëve për intervenime në rast të zjarreve përmbytjeve, shembjeve etj

117

Documents

MASHT - VImasht.rks-gov.net/uploads/2015/09/miniera.doc · Web viewqë synojnë konsolidimin te nxënësit, të koncepteve shkencore, si dhe bëjnë njohjen e tyre me proceset teknike-teknologjike