278 XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

HUSZADIK FEJEZET.

A nem esség o tthona.

I. N a g y p o l i t i k a i és tá r s a d a lm i á ta la k u lá s o n m e n t k é ré sz ­iü l h a z á n k a X V II. s z á z a d n e g y v e n e s é v e itő l k e z d v e . A v á lsá g s o k á ig la p p a n g , v é g re 1 6 7 0 -b e n k i tö r : e g y n é p r é te g sem m a r a d é r in te tle n ü l. A k k o r já ts z ó d ik le n á lu n k az e u r ó p a i n a g y k e r e s z té n y p o lg á r h á b o r ú u to l s ó je le n e te . E lő b b a v a llá s i, m a jd e g y re e r ő s e b b e n a p o l i t ik a i é s á l la m i é rd e k e k k ü z d e n e k

eg y m á ssa l. Á lla m u n k k ö z jo g i s z e rk e z e te , m á s fé l s z á z a d r a m e g ­v á lto z ik . 1670— 80 -ig a ré g i M a g y a ro rsz á g , a ré g i á l la m é s tá r s a d a lo m f e n n á l l ; 1680 u tá n a z o n b a n m eg d ő l.

A tá r s a d a lm i é le t a re n d is é g e n és a v a llá s a la p já n é p ü l t fel. M in d e g y ik fe le k e z e t p o l i t ik a i p á r t : a k a th o l ik u s k irá ly ­p á r t i , a p r o te s tá n s n e m az . A v isz o n y o k á ll í t já k a z u tó b b i t

s z e m b e a k i rá ly iv a l . A lin c z i b é k e u tá n k e z d ő d ik a z igazi k e r e s z té n y p o lg á r h á b o r ú . A z a r is z to k ra c z ia h a m a ro s a n az u d v a r h o z p á r to l v issz a , E rd é ly m e g ro k k a n . A k u ru c z s á g s ik e re i le s z o r í tjá k a ró m . k a th . e g y h á z a t : a s z á z a d v é g é re a l ig egy- h a r m a d a m a r a d a k a lh o l ik u s s á g n a k . A tö rö k is jo b b sz e re ti a p ro te s tá n s o k a t . B o c s k a y . a la t t m á s fe le k e z e te k n é l a s z a b a d ­

sá g ró l n e m v o lt szó . A g ö r . k e le tie k v is s z a té r te k R ó m á h o z ; a r u th é n e k r e a p r o t e s ta n tiz m u s n a k n in c s h a tá sa .

A k é t fő fe le k e z e tn e k e g y ik e se m n e m z e tisé g i je l le g ű . M ég S á ro s v á r m e g y é b e n a r á n y la g a le g m a g y a r a b b : a p ro te s ­ta n t iz m u s n a k i t t m a g y a r n e m z e t i h a tá s a v a n , m e ly a v á ro ­s o k b a n is é sz re v e h e tő . A n e m e ss é g a k k o r ib a n e r ő s e b b v é d e l­m e t ta lá l a z o k fa la i k ö z ö tt.

A fo r d u la t b e k ö v e tk e z é s é t k é t k ö r ü lm é n y s ie t te t te ; az e g y ik : a h a ta lm á r a fé llé k e n } ' o l ig a rc h ia k ü z d e lm e a k o r lá t la n k irá ly s á g g a l, a m á s i k : a v a llá s i é r d e k e k s ú r ló d á s a . S o h a se m s z e n v e d i a n n y i t a p ro te s tá n s , m in t a k k o r ; d e a h o v á é l i , ő

A NEMESSÉG OTTHONA.

is s ú j to t t . « S o k k a th o l ik u s o n k ív ü l a sz e g é n y s á ro s i p a p o t k e g y e tle n ü l m e g ö lté te k , — í r já k e lle n e — s o k a k a t k e m é n y fo g sá g ra t íu rc z o lta to k , t e m p lo m o k a t fe lv e rte te k , á r ta t la n k a th o - l ik u so k a t t i r a n n iz á l ta to k s tb .» T h ö k ö l in e k s á ro s i e m lé k e g y á sz - , szá l v a n te le . D e a z é r t m in d k é t lé l e g y e n lő jo g g a l m u ta t ­h a t a — v é r ta n ú ira .

Á l la m i in té z m é n y e in k m é g j a v á b a n k ö z é p k o r ia k . A z o k

k o rh a d ts á g a vesz i rá B écset, h o g y a m a g y a r a lk o tm á n y t e l tö rö lje . D e c sa k g u b e r n iu m o t tu d a lk o tn i h e ly é b e . O rsz á g - g y ű lé s 1602 ó ta n in c s , 1667 ó ta s z ü n e te l a n á d o r s á g , s az 1681-d ik i n á d o r sem a z e g y k o r i p ro re x . A k ö z ig a z g a tá s t tö b b ­fé le fe lső h a tó s á g v i s z i : a g u b e r n iu m , a p o z s o n y i k a m a ra és a k a to n a i ta n á c s . S n in c s se m a z á l la m n a k , s e m a v á r ­

m e g y e i tis z ts é g n e k h e ly i k ö z p o n t ja . A z e p e r je s i s e m a z m é g a szó ig az i é r te lm é b e n . A z ig a z sá g s z o lg á lta tá s n a k v a n s z e r ­v e z e te , d e m in t g é p e z e t, c sa k p a p i ro s o n él. A v á r m e g y e i ig a z sá g sz o lg á lta tá s a k ö z ig a z g a tá s sa l v a n e g y e s ítv e . F e je : a n á d o r h e ly e t t : a g u b e r n iu m . A z a d ó ü g y a k ir . k a m a ra a la tt

á l t ; k a to n a ila g p e d ig a fő k a p itá n y k ö z v e te tte n r e n d e lk e z é s é r e

v an a v á rm e g y e , b íz v a . A v á rm e g y é k p o l i t ik a i c z é lb ó l sz ö v e t­k e z n e k is : e lő b b a 7, m a jd a 13 fe lső v á r m e g y e , áz 5 sz. k ir . v á ro s , ső t F e lső -M a g y a ro rsz á g r e n d je i is. A v á rm e g y e é lé n a fő isp á n , ig a z á b a n a z a l is p á n á l l ; v a n je g y z ő , s z o lg a ­

b iró , p á r e s k ü d t . N a g y s z e r e p ű a T á b la , m e ly n e k ta g ja it a (íszé k ép ítő sz é k » -e n (e lő b b : « sz á m o n k é rő szé k » -en ) v á la sz tjá k . S e d e s t (ü lés) tö m é rd e k e t ta r ta n a k . A s z ü k s é g le te k e t 8 0 % -ig a n e m e ssé g fe d e z i. M ég is a v á r m e g y e e k k o r ib a n ig e n e rő s , m e r t a t e rü le ti v is z o n y o k m ia t t n e h e z e n k o rm á n y o z h a tó . E n n e k a z á l la p o tn a k a z o n b a n sú ly o s k ö v e tk e z m é n y e az , h o g y a v á rm e g y e c se k é ly e sz k ö z e iv e l n e m b í r ja m e g a n a g y m u n k a - f e la d a to t . H a te h á t a g u b e r n iu m n e m tö rh e t te m e g a v á r ­m egyé t, le g a lá b b a n e m z e ti h o n v é d e lm e t te t te tö n k re . A h o n ­v é d e le m m ég a XV. s z á z a d i a la p o n n y u g o d o t t ; a n e m e s i fe lk e lés é s v é g v á r re n d s z e r f e n n á l lo t t ; c sa k h o g y e m e z n e m

280 XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

fe le l t m e g a f e la d a tá n a k , m iv e l a g r a tu i t i l a b o re s sz o lg á lta tá sa n e h é z k e s v o lt, a fo g a d o tt k a to n á n a k z s o ld já t s e m fize tték , v is z o n t a n e m e ss é g m e g v á lto t ta m a g á t a fe lk e lé s k ö te le z e tt­sé g é tő l . B écs ö r ö m m e l k a p o t t a z a lk a lm o n , h o g y a k a to n a ­sá g á t t e h e r k é n t z ú d í th a s s a a n e m z e t n y a k á b a . Az, h a n e m fize tté k , z s a ro l t , p u s z t í to tt , ra b o lt . íg y n ö v e k s z ik a z tá n az a d ó . 1 6 7 2 -b e n n e m e s é s p a r a s z t e g y a r á n t fizet. S á ro s v á r ­m e g y e p o r tá i a d ó b a n , a té li é v a d h ó n a p ja ir a , 2 0 0 — 240 rf r to t, s ő t tö b b e t is k é n y te le n e k b e s z o lg á l ta tn i. M ik o r a k in c s tá r n a k m é g íg y s in c s p é n z e , a z a c c is a -v a l k ís é r le te z ik a g u b e r n iu m . E z t m á r s e h o g y s e m b i r ja e l a n é p . A v á r o s o k k a l m é g sze ­re n c s é s e b b a k o r m á n y : a z o k a m o z g ó tő k e , m e ly e t m e g is te r h e l fo g y a sz tá s i, k ö z m u n k a - és k é sz p é n z -a d ó v a l (cen su s, ta k sa ) .

§ s z e g é n y e se k a p é n z e s z k ö z ö k is. A z a d ó r e n d s z e rn e k új k o r s z a k h o z k e l le t t e l ju tn ia .

II. A n a g y n e m z e t i tá r s a d a lo m eszm é je , m in t m á s u tt s z in té n , is m e re tle n v a la m i. A f e u d á l is s z a g g a to tts á g k o r a ez. P o z s o n y b a n a m a g y a r a n e m z e t i n a g y sá g b ó l k e v e se t l á t ; a v á r o s i n é p a n e m z e té le t k e r e té n k ív ü l á l l . A k ir . u d v a r ta r tá s h iá n y z ik , le g fe lje b b a z o rs z á g g y ű lé s id e jé n m u ta tk o z ik . A z o rs z á g g y ű lé s a z o n b a n g y a k r a n s h u z a m o s id ő re s z ü n e te l . M ajd L ip ó t s p a n y o l e t ik e t t je te l je s e n e l r ia s z t ja a z u ra k a t .

M á r ia T e r é z iá n a k is ro s s z n é v e n v e sz ik , h o g y a k o c s ijá b ó l n e m sz á ll k i s n e m a d k ez e t, m in t a h o g y ez az e lő d e in é l s z o k á s b a n v o lt.

A n e m e s i é le t j e le n tő s v á lto z á s o k o n m e g y k e r e s z tü l . Volt f é n y e s m a g y a r f ő ú r i é le t. A f ő ú r ig az i k is k irá ly . T ö m é r d e k k i tü n te té s ré sz e se . A g ró f o k é s b á r ó k e ls z a p o ro d n a k . T e r ­m é s z e te s e n e z a r e n d k ü lö n k a sz t, a m e ly m é g n e m a u lik u s . A fo k o z o tt fé n y ű z é s a z o n b a n k ö n n y e lm ű lé p é s r e c s á b í t j a : a z a d ó s s á g c s in á lá s ra , a z «a r a n y - e z ü s t m a r h a » é r in té s é re .

T ö b b n y i r e B é c sb e n z á lo g o s í ta n a k m e g a len g y e l é s fe lv id é k i k e r e s k e d ő h á z a k n á l. A z á lo g : eg y -e g y b ir to k r é s z ; b o r , b ú z a ,

A NEMESSÉG OTTHONA. 281

n y e r s t e r m é n y : a f ize tség . W e s s e lé n y i n á d o r így m e g y tö n k r e ; N á d a sd y F e re n c z , a m a g y a r K r ő z u s , a d ó s s á g o t h a g y m a g a u tá n . A g u b e r n iu m id e jé n a r e n d a z u tá n fo k o z a to s a n l e s z o r u l ; k e v e se t is m ű v e lő d ik , a k ö z te v é k e n y s é g b e n is a l ig v e sz ré sz t. V a la m i fe ls z ín e s tu d á k o s s á g m u ta tk o z ik i t t- o tt a z a l a k ja ib a n ; a v e r s é s c i tá tu m je l le m z i a j a v á t . A tö b b s é g k o c z k á z ik , k á r ­ty á z ik ; tö m é rd e k — fiz e te tle n — c s e lé d e t t a r t . A v u lt k ö n ­tö s é b e n h e ty k é lk e d ik a z a p r ó d s á g a , a m e ly h iz e le g , d o rb é z o l

é s trá g á r s á g o k a t b esz é l. Z r ín y i M ik ló s ír á s a i h ív e n je l le m z ik az a k k o r i fő n e m e s t, a k i fe lh e v ü lé s é b e n , m e r t v a d a z e rk ö lc se ,

le ü t i a s z o lg á já t v a g y a jo b b á g y á t.A k ö z n e m e s s é g s e m jo b b . T ö b b a lo s z tá ly r a o sz lik . A v a ­

g y o n i k ü lö m b ö z é s , é le tm ó d , fo g la lk o z á s é s l a k ó h e ly e m e l v á la sz fa la k a t . Á lta lá b a n s z a k íta n i k e z d a ré g i k a to n a i s z e r ­ve z e tte l. A fo r m a m a ra d , d e a s z e lle m e lp á ro lo g . A n e m e s ifjú o t th o n lo p ja a/, id ő t v a g y a fő ú r i s z o lg á la tb a n ta n u l ja a ro s sz a t , e se tle g p ró k á to r s á g o t ta n u l . V ilá g o t n e m j á r ; 20 év e s

k o r b a n m e g h á z a s o d ik s p a r la g i é le tr e a d ja m a g á t. S z e re n c s e , h a a v á r m e g y e i é le t c s á b í t j a ; m e r t a z e r ő s e n fe lle n d ü l. A k ö z n e m e s s é g k ü lö m b e n B o c s k a y k o rá tó l k e z d v e m é r h e te t ­le n ü l fe ls z a p o ro d ik . V a g y k a to n a lesz , v a g y p a p . A m a z a z o n ­

b an , h a e lb o c s á t já k a s z o lg á la tb ó l, p r o l e tá r k o d n i k é n y te le n s a s z a b a d h a jd ú k k a l k ó b o ro l é s v e s z é ly e z te ti a k ö z b iz to n ­ság o t. M á sk é p n e m tu d m e g é ln i , m e r t a s z o c z iá lis s z e rv e ­z e tb e n in c s b e le il le sz tv e . S o k s z o r a p a r a s z t ta l is ö s sz e v e g y ü l s a z ö n f e n n ta r tá s ö s z tö n e k é s z ti m o z g a lm a k ra . B écs, m id ő n a p r o te s ta n tiz m u s t i r t ja , a k ö z n e m e s t s ú j t j a é s p u s z t í t ja . A n e m e ssé g k is z o r í tá s a a b i r t o k b ó l : c s á s z á r i p o li tik a . «M i eg ész n e m z e te s tü l sz e g é n y b u jd o s ó m a g y a rsá g )) ; m o n d já k a k u ru c z o k .

E g y r é s z : ú g y lá ts z ik , a je le n té k e n y e b b ik , a v á r o s o k b a ig y ek sz ik , b á r a z o k a h á z s z e r z é s jo g á t so k á ig , n e m a d já k m eg . E p e r je s h a m a r á b b k iv é te l, m e r t n e m c sa k v á r m e g y e i s z é k h e ly a s z á z a d k ö z e p é tő l , h a n e m k a to n a i é s á l la m i fő­

h a tó s á g is t a r tó z k o d ik b e n n e . A h iv a ta l i é r in tk e z é s e k e rő s e n tá m o g a t já k a n e m e s i b e te le p ü lé s t . S a b e te le p ü lő m a g y a r é r z é s t v isz m a g á v a l. M in d a z á lta l b iz o n y o s , h o g y a m e n n y i­b e n a n e m e sn e k jó a h a tá s a a p o lg á r s á g n e m z e t i é r z ü le té r e , m a g a is g y ö k e r e s e n m e g v á lto z ik . M ás é le tr e n d e t fo ly ta t , p o l­g á r i s z o k á s o k a t k ö v e t s p o lg á r i fo g la lk o z á s ra a d ja m a g á t. S o k a n b o r k e r e s k e d é s r e , n é h á n y a n ip a r r a is. L a t in u l v a la m e n n y i m e g ta n u l s a f ia ib ó l s z e re t n e m e g y p a p o t n e v e ln i. A z e g y re n y o m a s z tó b b a n y a g i g o n d e lő l így m e n t ik m e g a m e g m e n th e tő t .

A jo b b á g y s á g n y o m o m lé te — ré s z b e n n á lu n k is —

lé p é s t t a r t a z u ré v a l . H a e z h a n y a t l ik , e g y re t ű r h e te tle n e b b é v á l ik a z ő h e ly z e te . M ég a le lk e se m a z ö v é . A h i té t k é n y - s z e rű s é g b ő l v á l to z ta tja , m ih e ly t « h ite c s a v a rg ó v á » lesz a z u ra . P a r a n c s r a n ő s ü l ; a z á r v á i t b i ta n g n a k t a r t j a v is sz a a b i r to k o s t is z tje . N e m tö b b , v a g y n e m is a n n y i v a g y o n jo g i te k in te tb e n ,

m in t a ló é s ö k ö r . E l is h a n y a g o l ja a k is o d ú já t , fö ld jé t; a k k o r d o lg o z ik , h a ü tik . H a fe l- fe lfo rty a n , a k k o r s in c s e m b e r i é r z é s e , h o g y a b b ó l te n n é . S o k s z o r a z é h h a lá l k e rü lg e ti, h á t

r a b lá s b ó l él. H í r h e d t z s iv á n y a i , u lo n á l ló i b e lő le k e r ü ln e k ki a fe lső v id é k n e k , a k ik e l le n s z á z a d o k o n á t k e s e rv e s e r ő lk ö ­d é s e k k e l k ü z d a v á r m e g y e . A k u ru c z v i lá g a lsó o s z tá ly a is e b b ő l a n y o m o rú s á g o s , e lk e s e re d e t t fa jb ó l s z a p o ro d ik .

III. A n a g y fe lk e lé s e k b e n S á ro s v á r m e g y é n e k e rő s ré sz e

v o lt. 1604— 1711-ig s z a k a d a t la n m o z g a lm a k s z in te r e . A z o k k al e g y ü t t j á r a z a n y a g ia k b a n v a ló r o m lá s a , k ü lö n ö s e n a T h ö k ö li- k o r s z a k b a n ú g y , h o g y a m ire II. R á k ó c z i F e re n c z je le n ik

m e g a s z a b a d s á g o l ta lm á r a , m á r le ta r o lt p u s z ta s á g . A h a g y o ­m á n y o s k i r á ly p á r t i s á g k e r ü l s z e m b e a fü g g e tle n sé g sz ó ­s z ó ló iv a l : o ly e n g e s z te lh e te tle n k é t e l le n fé l, m e ly a h ű s é g e t e g y m á s b i r to k a in a k p u s z t í t á s á v a l b iz o n y í t ja . E g é sz v id é k e k

k o ld u s b o tr a j u tn a k , a v á r o s o k k iü r ü ln e k s a tö n k szé lé n s o rv a d o z n a k . T h ö k ö l i E p e r je s t , R á k ó c z i B á r t f á t 1 m e r í t i k i.

A NEMESSÉG OTTHONA. 283

A k u ru c z v i lá g le z a j lá s a u tá n a v a l lá s i b a j k ö v e tk e z ik ú j r a : B o rn e m is z a Is tv á n a l is p á n é s B a rk ó c z y K lá ra g r ó f n ő a le g n a g y o b b p r o te s tá n s - ü ld ö z ő k é s t é r í tő k . A z ev . te m p lo m o k s z á m a 1 7 2 -rő l rö v id e s e n 1 3 -ra o lv a d le. S k ö v e tk e z n e k m á s ­

n e m ű b a j o k : p e s tis , é h h a lá l , tű z , v íz , s á s k a , m a rh a v é s z , fö ld re n g é s . B á r t fá n 1710 fe b ru á r tó l 1711 m á rc z iu s ig a p e s t is 3000 la k o s t p u s z t í t k i ; a z u tc z á i t fű le p i e l ; a h a lo t t i c s e n ­

d e n a h a r a n g o k z ú g á s a t ö r á t. E p e r je s is j ó r é s z t k i ü r ü l : a p a r ó k iá n eg y lé le k se m m a r a d ; m a jd 1711 á p r i l i s 6 -á n b o r ­

z a s z tó tű z v é sz s e m m is ít i m e g a m e g s e m m is í th e tő t . D e az e le m i c s a p á s o k is , a m e ly e k b ő l a v á r m e g y é n e k s z á z a d o k o n

á t b ő sé g e s e n k i ju to t t a ré sz e , s z in te k iv é te le s e r ő v e l to m b o l­n ak . H o g y a n é lh e te t t a n y o m o r u l t jo b b á g y , a m ik o r m é g b u r g o n y á ja 1 se m v o l t? H á t b iz o n y fa k é rg e t e v e tt.

A m a g y a rs á g p e d ig r o h a m o s a n e l tű n ik . A k i a z ü ld ö z ő k elő l m e n e k ü l, a z a z e le m e k d ü h é n e k e s ik á ld o z a tu l v a g y

a tó tsá g b a o lv a d b ele .IV. S o k te k in te tb e n , fő le g a r e n d és k ö z m ű v e lő d é s s z e m ­

p o n tjá b ó l, á ld á s o s a b b id ő a M á ria T erézia k o r m á n y z á s a . D e a k k o r m e g m á s n e h é z s é g m e r ü l fe l, a m e ly b é n í tó la g h a t az á l la m é le tr e . A n ő k i r á ly k e z d i, a fia fo ly ta tja a b i r o d a lm i ö s s z p o n to s í tá s te rv é t , m e ly a m a g y a r a lk o tm á n y o s s á g le s z o r í ­tá s á r a tö r . A m a z h á r o m íz b e n ta lá lk o z ik a n e m z e t te l az o rs z á g -

g y ű lé se n , d e a t a n á c s k o z á s o k a t m e d d ő k n e k lá tja . A n e m e ss é g n e m a k a r r e fo rm o k a t , s ő t m a g a s z o r ít ja le a k o r m á n y t az a lk o tm á n y o s s á g ú t já ró l . V a n e lé g o k a rá , h o g y se e b b e n n e b ízz ék , se a z o k é r t n e le lk e se d jé k . íg y a z tá n a p o l i tik a i é s

p o lg á ri é le t m in d e n á g á b a n s z a b á ly o z ó r e n d e le te k b á n t já k a m a g y a r t . M ivel p e d ig a b é c s i p o li tik a i s z e m p o n t m in d ig is tú lz ó v o lt, e z ú t ta l m é g a z e r ő s z a k tó l s e m id e g e n k e d ik ; la s sa n o d a j u t a z o rsz á g , h o g y a f o r r a d a lo m b a z ú d u l . A v á r ­

m eg y é k b e n s z a k a d a t la n u l fo ly ik a k ü z d e le m : II. J ó z s e f v a s -

Annnk termesztése 1781-ben kezdődik.

‘284 XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

k ö v e tk e z e te s sé g g e l á ll e l le n é b e . A re n d e k id e ig -ó rá ig tű r ik , m a jd tü z e s le v e le k b e n b iz ta t já k ö n v é d e le m re e g y m á s t s v ég ü l e r ő s k ife je z é se k k e l í r n a k fel h o zz á .

A z a s s z o n y k ir á ly é r t k ü lö m b e n a lo y a g ia s s á r o s ia k le lk e ­s e d n e k : 12 ,000 h a r c z o s t á l l í t a n a k k i a v é d e lm é re ; S z irm a y

T a m á s eg é sz v a g y o n á t r á k ö l t i ; a l ig v a n c sa lá d , a m e ly n e k v a la k ije o t t n e v o ln a a h á b o r ú ib a n ; a D e sse w ffy -csa lá d 43 ta g ja k ö z ö l 41 a h a r c z té r e n lá th a tó . 0 is tö b b s z ö r ré sz e s ít i k e g y e ib e n a v á r m e g y é t : a z e p e r je s i k é r . t á b lá t é s a só v á r i k in c s tá r i h iv a ta l t a r e n d e k k e l tö l ti be . A v á r m e g y e ő sz in te r a jo n g á s á n a k t a n ú ja az a s s z o n y k ir á ly h a lá la k o r 1780 d e c z e m ­

b e r 11-én t a r to t t g e n e rá l is c o n g r e g a t io ré s z v é t i r a ta .II. J ó z s e f t íz é v i a b s z o lu t iz m u s t ó h a j t , h o g y b e b iz o n y íts a ,

m e n n y i r e h a s z n á r a v á l ik M a g y a ro rs z á g n a k . H íre s T ü re lm i r e n d e le te a z o n b a n n e m e lé g íti k i a v á r m e g y é t . M ivel k e v é s a p r o te s tá n s , a v á r m e g y e fe lh á b o ro d ik , k i s e m a k a r ja h i rd e tn i s c s a k 1782 j a n u á r i u s 2 5 -é n e n g e d e lm e s k e d ik , a k k o r is a z o n ­b a n e lle n z é k i á l lá s p o n t r a ille sz k e d ik , a m i t a tö b b i k ir . r e n ­

d e le te k k e l s z e m b e n h a s o n ló k é p fe n n ta r t . N y u g o d ta n , d e e ré ly e s

f e l i r a tb a n k é r i a z u r a lk o d ó t , h o g y tisz te l je a z o rs z á g tö rv é ­n y e i t : u tó b b a z o n b a n le n y e g e tő le g e m e li k i, h o g y az o k v é ­d e lm é r e k ész , h a k e ll, fe g y v e r t ra g a d n i .

A T ü r e lm i r e n d e le te t a p r o te s tá n s o k le lk e se d v e fo g a d ­

j á k . B á r tfa m á r 1781 o k tó b e r 2 9 -é n h á la a d ó is te n i t is z te le te t t a r t ; a « s á ro s v á rm e g y e i p ro te s tá n so k ) ) 1782 f e b r u á r iu s 7-én G irá lto n tü n te tn e k . A p r o te s tá n s k ö z sé g e k s o r r a k é r ik és k a p ­j á k m e g a v a llá s s z a b a d g y a k o r la tá n a k jo g á t : Ó fa lu , H a n u s - la lv a 1 7 8 3 -b a n , A b o s 178 7 -b en , s ő t m iv e l a v á rm e g y e n e m

s ie t a r e n d e le t v é g r e h a j tá s á v a l , a p r o te s tá n s s á g p a n a s z t em el. A n n a k a z o n b a n , jó l le h e t az u r a lk o d ó n y o m b a n u ta s í t ja a v á r m e g y é t a b a j o rv o s lá s á ra . E p e r je s t p e d ig fe lsz ó lítja , hog y

k é t p r o te s tá n s t v á la sz s z o n b e a v á r o s i ta n á c s b a , n e m so k fo g a n a tja le t t . A tö rv é n y h o z á s m a g a jo b b á r a p a p iro s o n h a g y ta — a tö rv é n y t .

A NEMESSÉG OTTHONA.

A z 1784-ik i k ir . r e n d e le te k n y i l t e l le n á l lá s ra k é s z tik a v á rm e g y é k e t. A S z e n t K o r o n á n a k B é c s b e v ite le , a n é m e t n y e lv e rő s z a k o lá sa , a n é p ö s s z e írá s é s h á z s z á m o z á s o rs z á g o s fo r ro n g á s t id é z n e k e lő . S á ro s r e n d e i á p r i l i s 2 7 -é n e lk é p e d v e h a ll já k a S z e n t K o ro n a d o lg á t ; v ih a r o s ü lé s b e n tilta k o z n a k . M ajd m á ju s 18 -án a n é m e t n y e lv ü g y e p r o v o k á lja h a t á r o ­z a tu k a t, m i r e a m a g y a r r u h a tü n te tő v is e le te : a p a s z o m á n to s

v ilág d iv a t ja a fe le le tö k . S tü z e se n í r n a k á t S z e p e s v á r m e g y é ­h e z ; a fe lir a to k ö z ö n é t k é s z ít ik . O k , h e ly i o k o k b ó l , a la tin n y e lv e t k ív á n já k v i s s z a ; d e h a a z m á r v é g k é p le s z o r u l t, a k k o r a m a g y a r ra v a ló á t té r é s t s ü rg e tik . S z e n t Is tv á n d e c r .

VI. fe je z e té re h iv a tk o z n a k k ü lö n ö s e n , m ik o r a r e n d e le t a l a p ­ta la n v o ltá t b iz o n y ít já k .

E z a fe l i r a t h a z a fia s é s ő s z in te . H o g y a la t in n y e lv é r t

b u zo g , a n n a k a tö r té n e ti fe jlő d é s b e n v a n a m a g y a rá z a ta . A m a g y a r s z á z a d o k o n á t m e llő z te a k ö z é le tb e n és t á r s a d a lo m ­

b a n az a n 3'a n y e lv é t ; a h o l c s e k é ly e b b a n e m z e t i m ű v e lts é g , o tt é ln e k v e le ; a k ö z n e m e s le szá ll a tó th o z , r u th é n h e z s h o z z á ­

sz o k ik a z o k n y e lv é h e z is. A z a m e g g y ő z ő d é s u r a lk o d ik a n e m e ss é g ü n k b e n , h o g y h a a la t in t e lh a g y já k , a b a r b á r s á g b a s ü ly e d n e k v issza .

V. A tö r té n e ti k e re t , a m e ly b e n n e m e s i c s a lá d a in k belső éle ié t v iz sg á lju k , a ré g ib b id ő k b ő l te rm é s z e te s e n á tn y ú l ik a

k ö v e tk e z ő k o rs z a k é v t iz e d e ib e is. A le lk i e m ó c z ió k u g y a n a z o k , le g fe lje b b a z a lk a lo m m ó d o s ít ja i r á n y u k a t . A n a g y n a k m é l tá n n e v e z e tt 1 790— 1848. k o rs z a k re m é n y k e d é s e és v is z o n ta g s á g a i S á ro s r e n d je i t is lá z a s s á g b a n ta r t já k . A k o n z e rv a t ív é s h a la d ó fe lfo g ás n á lu n k is m e g v ív já k h a r c z u k a t . A m a z a z e r ő s e b b ik s e n n y ib e n k ö v e tk e z e te s . V a n id ő , a m ik o r a z a u l ik u s s á g k a p tú l s ú ly r a ; m á s k o r a z a n y a g i r o m lá s o k o z te l je s m e g b é n u ­lást ; s ú j r a n e k i tü z e s e d n e k a sz iv e k , e lm é k ; m a jd m e g in t e rő t v esz a tü re lm e t le n s é g . N e m e s s é g ü n k h a t á r o z o t ta n a m ú l tn a k e m b e re .

E z a m ú lt g a z d a g r o m a n t ik u s ta la jo n b o n to g a t ja ki a

XIII. A NEMES OTTHON ES A KÖZÜGYEKHEW

s z á rn y fa la i t. M á r a tö r té n e ti k o r k e z d e te i a m o n d á k és re g ék fö ld jé n e k m u ta t já k S á ro s t , h o l v a d o n re n g e te g e k á r n y a ib ó l b o n ta k o z n a k k i a z e s e m é n y e k e lső sz á la i. A m e r re é le t tö r

m a g á n a k u ta t , az e r ő m a g á v a l v isz i h á t te r é b e n a m isz tik u s h o m á ly t . M in d e n t k ö d s z e r ű t á v la to n á tv e rő d v e , s z ín e ib e n v á lto z v a , m é re te ib e n h o l n ő t te tv e , h o l e l to rz ítv a lá tu n k . A s z ir t- s z a k a d é k , k ie s v ö lg y , v ih a r o s j á r á s ú h e g y i fo ly ó , b a r la n g o k ,

k ő s z á la k re g é s tö rté n e tid é iv e l te ln e k m e g az id ő n e k . S m in t a s z ín k é p v á l tó b a n , s z ü n te le n ú j a la k z a to k b u k k a n n a k e lő : k iv é te le s e m b e re k , v á r a t la n h e ly z e te k ; E ls ő n e k a n a g y h á ­b o rg ó B á n k b á n v o n u l e l s z e m ü n k e lő tt, k i s z in y e lö ld i u r a ­d a lm á b a n n e h é z n a p o k a t é l : o rs z á g g o n d já t h o rd ja le lk éb e n . N a g y e lh a tá r o z á s k ü s z ö b é n te rv e li a jö v ő t : k i r á ly u l d ö n ts ö n -e

m in t k i rá ly h e ly e t te s , v a g y - te n g e r n y i b ú j á t m a g á b a fo jtv a ro s - k a d jo n ö ssze . V a la m i h a s o n ló in d u la t fo r ro n g S ó v á r u rá b a n , a k i m o g o rv á n z á rk ó z ik fe lle g v á rá b a s h a a n a p f é n y re lép is k i, fü g g ő h íd já n é r z i c s a k j ó l m a g á t: n e m k e ll t a p o s n ia a fö ld e t, a m e ly e i m e g g y ű lö l t . D e tr ik , M o h o l fia , g y ő z e le m ­tő l i t ta s a n g o n d o l m e g m e n te tt u r á r a , IV . B é la k i rá ly r a , k it a

t a tá r s o r o k k ö z ö l m e n te t t k i s fü r g é n n ó g a t ja v á r é p í tő n é p e it, D e r ű s - b o r ú s a k é p , m e ly az a b o s i v a d á s z ia k b a n f e l t á r u l : M á ty á s k i r á ly , a v i lá g v e r ő é lv e z i o tt a m a g á n y t s z é p k e d v e se ,

a z e p e r je s i f e g y v e rk o v á c s le á n y a k a r ja i k ö z ö tt . L i l io m h u l lá s ez a tö r té n e t is, m in t a s z e b e n i le á n y é , k iv e l Is tv á n k irá ly i h e r c z e g m u la to z ik , v a g y IV. B é la k i rá ly le á n y á é , a k i m e sz - s z ire , a z É g m e n y a s s z o n y á n a k s o r s á r a á h í to z ik . S k ö v e tk e z ­n e k a z a s s z o n y o k : M y c h k b á n n é , a k in e k a z a r iy a sz ív büsz-. k e sé g e m á r - m á r a t r a g ik u m a lesz , b á r a k ie n g e sz te lé s c s o d a ­s z e rű f o r d u la to t s z á n n e k i h é t d a l iá s f iá b a n ; T a r c z a y A n n a

a m a z o n k é n t v é d i, m a jd s i r a t ja el T a r k ő v á r á t ; K a p y n é t v á r ­ú j í tó g y ö n y ö rű s é g e p i l la n a tá b a n é r i a z o rs z á g o s v ég z és , h o g y s a já t s z e m e i l á t t á r a p u s z t í t já k e l ő s e in e k b ü s z k e l a k á t; a z u tá n az o l th a ta t la n tű z ű s z e re lm e s e k : T a r c z a y G y ö rg y , a k it k i r á ly ­n é já n a k s z e re lm e v isz a h a l á lb a ; a k é t B e r th ó ty - te s tv é r , a

a N e m e s s é g o t t h o n a . 287

k ik e g y le á n y é r t k e ln e k v é g z e te s p á r o s v ia s k o d á s r a ; a z á l l ­h a ta to s P a lo c s a y G y ö rg y , k in e k e p e k e d ő v e r s e i é v e k s o rá n

á l o s t ro m o ljá k a n ő t, m íg r é v p a r th o z n e m é r . S M a k o v ic z a - v á r b á s ty á i k ö z t p i l la n t ju k m e g N a g y a s s z o n y u n k a t : Z r in v i

I lo n á t, a m in t á d á z la b a n c z o k e l le n tü z e li a z e m b e rs é g e s ru - th é n e k e t ; s id e g e n fö ld e k h á b o r ú s m e z e jé n v ia s k o d ik a s s z o n y - k i rá ly á é r t 42 D e sse w ífy b ő l 41 . A n e g y v e n e g y e d ik , a z u to lsó , m o n d ja p o ro s z o k k irá ly á n a k , h o g y k e v é s v o lt n e k ik o t th o n

a fö ld ; d e a z é r t b ü s z k é n u ta s í t ja el fo g s á g á b a n a c s á b ító k irá ly i a já n la to t. S z i r m a y T a m á s t, a ra jo n g ó h ó d o la t j u t ta t j a

V agyon i r o m lá s h o z ; K e c z e r A m b ru s d e á k h ű s é g e s o d a a d á s s a l re n d e z i T h ö k ö l i I s tv á n d o lg a i t ; a b á jo s B á n ó n é v a r jú f a lv a i k a s té ly á b a n f in o m a s s z o n y i k ed v e sség g e l, b ű v ö l i m e g a m in ­d e n o ro s z o k h a ta lm a s é s g á lá n s u r á t : S á n d o r c z á r t s o ly a n m e sé s p o m p á t v a r á z s o l k ö ré je , m e ly B é c s r a g y o g á s á t fe le d ­

te ti v e le . . . S v é g ső k a z é le t n a g y és k is k a r ik a tú r á i , a k ik itt is b o h ó s k o d n a k , s az e g y k o r i « k ru z s ly ó i k irá ly n a k )) , M i- k u rs z k v S im o n n a k , t ra g ik o m ik u m á t s z á z s z o r , n e m e g y s z e r

é lik át.VI. A z o t th o n , h o l a n e m e s i c s a lá d él, a k á r k a s té ly , a k á r

u d v a r h á z : a l ig k é n y e lm e s . T ö b b n y i r e s z a p o r a a c s a lá d : so k a g y e re k , m ég tö b b a b e s z o ru l t ro k o n . V a n e s e t rá , h o g y

tö b b c s a lá d él e g y ü tt , s a k k o r ig a z á n s z ű k n e k b iz o n y u l a p á r szo b a . A k ú r i á n a k k e d v e s a z o n b a n a h á t t e r e : fe s tő i a v id ék , v á lto z a to s a p a r k . V a n itt h a la s tó , á r n y é k o s a k a z ú ta k , a p r ó h id a c sk á k v e z e tn e k k e r e s z tü l az á lk a n y a r g ó p a ta k o n . L á tsz ik , hog y tö b b n y i re k ü n n , a g a z d a s á g b a n éli n a p ja i t a n e m e s ; m e r t h isz e n a z é le t g o n d ja v e sz i rá .

a ) 1 4 8 7 —1 5 0 8 k ö r ü l a m ó d o s a b b fö ld e s ú r i h á z k ő b ő l é p ü l ; 15 0 5 -b e n 2 — 0000 f r t a z á r a . Ü v e g a b la k a n in c s , b á r

k é sz le t v a n b e lő le , s ő t ü v e g e s b o l to k is v a n n a k , h a n e m a n a g y ú r m é g ez id ő s z e r in t in k á b b a p a p i í - é s v á s z o n a b la k o t k ed v e li. A h o l m é g is a lk a lm a z z á k , ó n n a l é s ó lo m m a l fo g la l­n a k b e p á r h ü v e ly k n y i tá b lá t . B iz o n y o s , h o g y a s z ín e s ó la -

XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

j ó s p a p í r , v a g y v ia s z o s v á s z o n - a v a g y se ly e m - a b la k te tsz e - tő s b . A v á r é s k ú r i a fo ly o s ó já n o la j lá m p a függ , a t e r m e k ­b e n a f a la k ró l k ik ö n y ö k lő k a r o s t a r tó k b a n fá k ly á k , c s i l lá ro k é s k a r o s ü v e g lá m p á k v e t ik sz é t a fé n y t. H a s z n á ljá k n á lu n k a fa g g y ú t is. A k o r á b b i k a n d a l ló t M á ty á s k irá ly id e jé b e n a

k á ly h a k e z d i f e lv á l ta n i : k e z d e tb e n a té g lá b ó l ra k o tt , fe s te t t b ú b o s , m íg a m á z o s — n é m e t — k á ly h á t m é g a XV. sz á z a d v é g é n s e m k e d v e li m e g a b i r to k o s s á g . T ö b b n y i r e a n é g y ­sz ö g ű , k ív ü l l á b a k o n és fü lö n á lló z ö ld k á ly h a s z e re p e l fő leg a v á ro s i p o lg á r s á g h á z a ib a n , m e ly e n d o m b o r ú és h o m o rú c z if rá z a to k : p a jz so n fü lk e m é ly b ő l k ik a n d ik á ló sz ö rn y , s á r ­

k á n y , s z i ré n , h ő s , ú r in ő d ís z le n e k . A b ú b o s n a k á r a 2 6 V* f r a n k , a m á z o sé 2 50 f ra n k .

A b o l to z a t , h a s a b lo n o s is, f in o m te c h n ik á jú , f a ra g o t t m u n k a . F a lh o s s z a n t e ln y ú ló k ö n y ö k lő s é s t á m lá s p a d o k lá t ­h a tó k , a m e ly e k ré s z b e n s z e k ré n y ü l is s z o lg á ln a k , a z u tá n g ó ts t i lű z s ö lly é k h o r d o z h a tó v á n k o s o k k a l v a g y s z ő n y e g e k k e l ; a z a s z ta l h o s s z a n n é g y sz e g le te s , m e ly e n r a k o t t m ív ű v ag y

fa ra g o t t d o b o z o k h e v e rn e k . A z a j tó s s z e k ré n y r i tk a , in k á b b a lá d a a s z o k o tt . S z ő n y e g d í s z í t i a p a d ló t , fa la t, a sz ta lt, a m e n n y e z e te s á g y a t, p a d o t , a b la k o t é s a jtó t. Az u tó b b ia k ra k é p e s c o u r t in á t h ú z n a k , m é g p e d ig a z a j tó n á l k ív ü l. E lő ­fo r d u l a fa lf e s té s is, m e ly t ö b b n y i r e zö ld é s c z in ó b e r - v ö rö s

a la p ú .M in d e n h á z i ip a rc z ik k m a g y a r je l le g ű , d e a z é r t n é m e t-

a lfö ld i u tá n z a t . A c z ím e r fe s té s z e t is az . S id e g e n a z e n e . Az o rg o n a k iv é te le s ; a k o b o z é s a fú v ó - h a n g s z e r s fő leg a h e ­

g e d ő a k e d v e l t ; a c z ig á n y is a t a m b u r á t k ez e li. A c z i te rá s o k é s v io la h e g e d ő s ö k s z in té n g y a k o r ia k . A le n g y e l v o n ó s h eg e d ő , m in t a z e r d é ly i v i r g in a c sa k k é s ő b b m u ta tk o z n a k .

A z e v ő sze re k e t m é g n e m h a s z n á l j á k : a s z ta lk e n d ő n in c s a XV. és v illa a X V I. s z á z a d b a n . K ézze l e s z n e k é s k a n á lla l , k é s se l. E b é d u tá n ró z s a v íz z e l ö b l in t ik le a z u jja k a t . 14 8 9 -b e n e lő fo r d u l a k o rp a k o v á s z o s k e n y é r , z s e m ly e és o la sz k e n y é r.

A NEMESSÉG OTTHONA.

P a t ik u s k é s z ít i a c z u k r o s c se m e g é t. A c z u k r o s á n ís , h o n i d in n y e , k ö r te , a s z a l t s z ilv a , le k v á r , k o r m o s a lm a é s d ió az e b é d (u s z e re z ő i. A c z u k o r fo n tja 2 1 1'2 — 33 d ., a s á f rá n é 47 94 fr, a fa h é jé 40 f r , a b o r s é 3 0 — 38 d ., a c z i tr o m d a ­ra b ja 22 c e n t im . J ó l él a ré g i ú r ; eg y k ö z é p á l lá s ú e m b e r év i é lé se 253 f r a n k b a k e r ü l.

A p o s z tó i k ü l fö ld rő l h o z z á k . A f ló re n c z i s k á r lá t rő f je 5 4 6 7 fr, a lu k a i v io la s z in ű é 6 5 6 1 fr , a z ú r ié 1 6 — 32 fr , a ta fo ta s e ly e m é 2 2 — 25 d., a f ló re n c z i fe k e te b á r s o n y é 1 d u k á t

(50d . a n é m e t v á s z o n é 17 d ., a f in o m a b b é 80 d., a le g f in o m a b b le n v á sz o n é 3 4 1 '■>— 5 4 6 7 fr. A k r a k ó i c z o b o ly b ő r 40\86 f ra n k , a h ö lg y m e n y é t 6 5 ‘61 1 09‘35 fr , a n y u s z ts u b a 2 6 2 — 3 93 fr .

A k e re s k e d e le m tö b b n y i re id eg e n . A z a r a n y á z s ió ja 1503-

b a n 5 -rő l 8 % - re sz ö k ik . V á ltó ra 3 % - t, u z s o r a k a m a t fe jé b e n 100 f r t u tá n 7 6 % - t v e sz n e k .

A r u h á z a t k i r ív ó s z in ű . A r a n y é s e z ü s t s z ö v e te k e t v á la sz t az ú r i re n d , m íg a k ö z n é p — fő le g a X V II. s z á z a d tó l — a v ö ­rö s r u h á t h o rd ja . A z u ra s á g i in a s é s k o c s is d iv a t ja u g y a n e z m á r a XV. s z á z a d b a n , r i tk á b b a n a z ö ld . A z s in ó r t m é g n e m

ism e rik . R u h a d ís z e k : a z ö v , a p ré m e s v a g y s u j tá s o s s z e ­m élyzet, a b o g iá ro s c s a tt é s g o m b . S z o k á s o s a s z ő r m e r u h a : a m e n te le n g y e l m ó d ra b o k á ig é r . A z u d v a r i s z e m é s ­zet b u n d á t v ise l, a c s e lé d s é g b á r á n y b ő r s u b á t . A z ú r i r e n d s z e re ti a r ó k a p r é m e t , a n y u s z to t , a fe h é r- é s k é k e s s z ü rk é b ő l ö s s z e v a rr t v a r io lu s t , a c z o b o ly t é s h e r m e l in t . F ö v e g é re sas- k e s e ly ű t h a s z n á l fel. E lő fo rd u l a k a la p é s k a lp a g is. E z u tó b b i d rá g a s z ő r m é b ő l , a r a n y o s s z ö v e tre , s e ly e m r e , b á r s o n y r a k é ­szü l ; g y ö n g y ö s és d rá g a k ö v e s fo r g ó já b a n sas-, d a r u - vág}' k ó c sa g to ll len g . A k a la p s z in e v ö rö s , z ö ld , r ó z s a : a la k ja c z u - k o rsü v e g . A lá b b e li h o s s z ú , m e ly m á r a h e g y e s o r m á n y á t v e s z ti ; a XV. sz á z a d v é g é n je le n tk e z ik a z a p r ó d -b é r e s c z ip ő < 1 '50 fr) s a XVI. s z á z a d b a n a c s iz m a (7— 8 fr ) .

A z á g y - és a s z ta ln e m ű n e k , v a la m in t fő leg a n ő i v ise le t­n e k d ís z íté se , h ím z é s e és k iv a r r á s a d iv a to s a X V I— VII. szá -

Totii Sándoh : Srtroj vármegye monográfiája. II.

290 XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

z a d b a n . A z a lk a lm a z o t t s z ö v ő ip a r i t e rm é k e k k e le ti b e fo ly á s ra m u ta tn a k . U g y a n a r r a v a ll a s o d r o n y m ű v e s é s z o m á n e z o s é k s z e rd is z í té s , m e ly n e k e lső e m lé k e i m á r a XV. sz á z a d b ó l v a ló k . In d ia i é s p e r z s a m o tív u m o k lá th a tó k a n y e rg e k e n , a m e ly e k s o d ro n y z o m á n c z o s e z ü s t la p já n d r á g a k ö v e s fő b ő l in d u ló v irá g o k , h a j lo t tv é g ű c z ip r u s o k d ís z le n e k . B e rth ó ty F e re n c z e z ü s t m ű v e i t 16 8 7 -b e n J ó s a M ik ló s d e p o n á l ja S zep e s-

v á r b a n s m e g ír ja a je g y z é k b e n , h o g y « az b ő rs z e k ré n y b e n v a g y o n 37 d b : p o h a r a k , c sé sz é k , k a n n á k , k a n a la k , p a la c z k o k , s ó ta r tó s egyebek)).

« S z a b ó h á z b e li lá d á k b a n )) t a r t j a a XVI. s z á z a d i n e m e s a s e ly e m m e l h ím z e t t , s k ó f iu m m a l k iv a r r o t t p a lá s to k a t, filig rá- n o s m e n té k e t, r e z g ő k e t, b o g lá ro k a t , fe js z o rí tó t, k a r b u n k u lu -

so s c s a t t ó l ; s u b á ja , d e k ü lö n ö s e n a m e n té je s o k fé le ; fe lső r u h á ja g r á n á t é s g a l lé r o s , t o r o k u j j a s ; sü v e g e fe k e te ró k a b ő r ; h á t s u b á ja « m e z íte le n » , k e z ty ű je fe k e te b á r s o n y . A n e m e s ­

a s s z o n y , l e á m ' k ü lö n ö s e n c z ic z o m á s : a r a n y o s f u tá t v is e l; s u b á ja s z e d e r je s v a g y s k á r lá ts z ín ű , n y u s z te le jű , a z a l ja « fan » - k ö té s ű ; s z e re t i a tö r ö k fe lső r u h á t , a te s ts z ín h a c z o k á t (h a czu k a ), v ö r ö s k a m o k a n y a k r u h á t ; a s z o k n y á ja p e d ig s k á r lá t n é g y ­r e n d b á r s o n y p e r é m m e l v a g y v o n t a r a n y , d e a k k o r k é t-h á ro m -

r e n d ű b á r s o n y p e r é m ű a z a l ja ; a z ö v e k b e n is tö m é rd e k a v á l­to z a t. A X V II. s z á z a d d iv a t ja m é g d ís z e s e b b . A fé rfi k ó c sa g ­to lla s n y u s z tk a lp a g o s , n e h é z s o d ro t ts z ö v e tű ö ltö z e te t h o r d ; k e d v e li a z a f i r c s a t to s t ig r i s b ő r t ; z ö ld sz ő rz e k e a la tt v é k o n y

e z ü s tz s in ó r z a tú f e h é r s z a r v a s b ő r d o lm á n y f e d i ; g ö rb e k a r d ja e le f á n t c s o n th ü v e ly ű ; s z é le s v ö r ö s b o g iá ro s ö v e v an , b e n n e g y ö n g y h á z m a rk o la tú g ö rb e tö rö k k é s t r e j t ; sü v e g e s a s ­s z á r n y ú , p r é m te le n . A n ő h e r m e l in - k a lp a g o t h o r d fé lo ld a lt h a j ló p a r a d ic s o m m a d á r - to l lb o k r é tá v a l , m e ly a ló l a h a jk ö te - g é t fé lig a lá b o c s á t ja ; k e b lé n c s ip k e v a n n y a k ig s a z u jja i is h ím z e t t c s ip k é b e n v é g z ő d n e k ; s z o k n y á ja h a b o s fe h é rse ly e m ,

k e z ty ű je s z a r v a s b ő r s e ly e m h ím z é s se l s p i ro s s z a tty á n c z ip ő t h o r d a v a d á s z a to n .

A NEMESSÉG OTTHONA.

A m a g y a r r u h a z s in ó ro z á s á t a m e n té k és d o lm á n y o k z s in ó rg o m b o ló iv a l a XVI. s z á z a d k e z d i m eg , m a jd a k ö v e t­k ező sz á z a d a d o lin á n } ' e le jé t é s a ljá t c z i f rá z z a k i ; a s z a r u f a ­n e v ű s ű r ű s u j tá s o z á s t v é g ü l K á ro ly i S á n d o r k u r u c z g e n e r á ­lis te sz i d iv a to s s á . A h o s s z ú d o lm á n y b ó l is a k k o r ib a n lesz rö v id h u s z á rk a . R á k ó c z i h u s z á r ja in a k d o lm á n y a l ja s z in té n z s in ó rz a to s . A s u j tá s fé n y k o ra k ü lö m b e n a X V III. s z á z a d vége . m ik o r a d o lm á n y a c s íp ő ig rö v id ü l s a n a d r á g e l le n z ő t é s

s z á rt lep i el a v ité z k ö té s m e g a k a c s k a r in g ó s s u j tá s o z á s . 100 «réf» z s in ó r k e r ü l R o n tó P á l v e r b u n k o s n a d r á g já r a . A XIX. s z á z a d e le jé n a fő ú r i r e n d u tá n a k ö z n e m e s és p o l­g á r h a s o n ló k é p ö t s o r p ity k é s , k a r já n , h á tá n és a l já n s ű r ű n zs in ó ro z o tl d o lm á n y k á t m e g « c su k a fe j» n a d r á g o t v ise l , a m e ­lyeken ig a z á n « p o s z tó z z á k » a z s in ó r t . íg y v o lt a d iv a t 1848-ig, a m ik o r B ach b e a m te re i a h u s z á r s z a b á s ú d í s z r u h á b a b u j ­

ta tv a (B a c h -h u s z á r) le já r a t já k a d ísz e s m a g y a r ru h á t . H e ly e tte a «p isz li u n g r is c h , p isz li d e u ts c h » m a g y a r e le jű p a n ta lló n y e r k e le te t. C sak az 1859— 61. é v e k v a r á z s o l já k v is sz a a

«d ísz in a g v a rt» .

(K ö rö zö tt g yő rm egyei 21 nem es a sszo n y ruha leírása 1750-bö l: aK étfelöl n ém e t rá n c z ra c s in á lt s z o k n y a : egy ik s á rg a p r is z le r , m á ­

sik fekete p á ly á b ó l ; k ék b o d ro s fe jk ö tö ; n é m e ly ik h a ja d o n és tű re fel­csiná lt h a jja l j á r ; kávé-színű, fe h é r- ta rk a k a r to n y p r u s k a ; n y á ro n n é ­m et ingcsen , té le n p ed ig v ilág o s v assz ín ű posz tó b ó l k u r ta m a g y a r m e n ­tékében ezü st p rém ecsk é re , m e ly en is g o m b h á z a k h e ly e tt h a so n ló prémecskék.B

Ó zd . K áro h /in é-h a g ya lék 1756-ból E p e rje sen :

Zöld, a ra n y o s szövet, e z ü s t széles c s ip k és szo k n y a ;Kék, a ran y v irá g o s szövet, a ra n y széles c s ip k é s s z o k n y a ;V örös, tis z ta se lyem , a ra n y szé les c s ip k és s z o k n y a ;V örös b á rso n y , a r a n y c s ip k és v á l l ;Zöld, a ra n y o s szövet, e z ü s t c s ip k é s v á ll és a ra n y v a r ra tó m e lle s ; V örös selyem , 18 g o m b o s, sk ó íiu m o s ö v ;K ékes és vö rö ses szö v e tü p a p la n , négy lepedővel b é l e l t :Agyra va ló zö ld s z ö v e t ; a r a n y k esk en y c s ip k és fü g g ö n y :S lá je res vö rös se ly em m el s a ra n y n y a l egy v égén k iv a r ro tt , p a p ­

lan ra való lepedő ;

19*

XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

Két h aso n ló m u n k a , i'ejaljra v a ló v á n k o sh o z p a ty o la to s felső ö ltö z ő t:S lá je res , g y o lc so s v á n k o s . M ind a r a n y v a r r a tó ;S elyem , a r a n y v a r r a tú , p a ty o la to s tö rü lk ö z ő ;G yolcs, reczés v á n k o s n a k v a ló ö l tö z e t ;B ecses sz iléz ia i v á s z o n ;T in tu c s o s in g v á l l : e z ü s t c s ip k é k k e l bé le lt, egy p á r ta c z liv a l;F ek e te , n é m e t a s sz o n y n a k va ló , szép m u n k á jú p a la tin e ll , h a so n ló

m e lle s s e l ;M a jc z a -k a p o c s ;B ú to ro k ; 14 h o rd ó b o r. K ellem es, P ro cs , M eggyes, Salgó , Szenl-

Im re , O ro sz p e k lé n , R a d á c s , K is-S áros, H a n d ó c z : k ú r ia , föld és fel­szerelés.]

A ló s z e r s z á m a X V . sz . v é g é n m é g a h a j d a n i : e z ü s t- le m e z e s p ik k e ly ű , b o g iá ro s , te le e z ü s t c se n g ő k k e l, h o m lo k - és o r r d í s s z e l ; a k e n g y e l m e g a z a b la a r a n y o s . S a z e z ü s t n y e re g a lá f ló re n c z i b á r s o n y k e r ü l , s a s k ó f iu m o s se ly e m c s ó tá r a ló té rd é ig le é r . A X V I. sz .- tó l m á r a z a r a n y -s e ly e m fo n á s ú tö rö k

ló s z e r s z á m (300— 5 03 fr .) a k e le n d ő b b . S v a n fo g a tja is az ú r i r e n d n e k : a k o c s i g a z d a g a r a n y o z á s i! á l lv á n y o k r ó l k ó ly a - a l a k ú k e s k e n y ü lő s z e k ré n y , m e ly n e k sz íj ja s o k a h in ta ru g ó i .

A k ó ly a m a g a s z ín e s s z ö v e tte l v a n b o r í tv a . T ö b b k o c s is ül e lü l n y e r e g b e n ; a h á m e z ü s tö s . H a t s z ü r k e ló v a n b e fo g v a . S a fo g a to t f u l la j tá r o k k ö rn y e z ik .

A X V III. s z á z a d tú lk a p ó fé n y ű z é s e e llen , m e ly fő leg a v á r o s o k b a n : a p o lg á r s á g k ö z t is l á b ra k a p , II. J ó z s e f m e g ­k ís é r t i a v é d e k e z é s t . E lé g d r a s z t ik u s a re n d e lk e z é s e ib e n . S zi­

g o r ú r u h a r e n d e t s z a b ; a r a n y c s ip k é t c sa k h e rc z e g , e z ü s t p a s z o m á n to l m á g n á s é s n e m e s h o r d h a t . T o l la s k a la p ja c sa k a n e m e sn e k m e g a N e m z e ti S z ín h á z ta g ja in a k le h e t. E z u tó b ­

b ia k n á l a n ő k s á r g a p i r o s v a g y k é k k ö té n y t h o rd h a tn a k . A h a l­h é ja s v á l l fű z ő t ü ld ö z i ; h a v a la k i a k ih a l lg a tá s o n a z t h o rd . m e g k é rd e z i, h o g y m e ly ik k ü r a s s z i r e z re d b e n szo lg á lt. A n ő az

u tc z á n s z e m le s ü tv e ta r to z ik já rn i , k ü lö m b e n T e m e s v á r r a d e - p o r tá l ta t ja . S ti lt ja a h o l la n d i tu l ip á n t , m íg a z e g y p to m i re z e ­d á t d iv a to s s á te sz i.

B iz ’ ez k u r ió z u s in té z k e d é s . R á v a l l a z e x c e n tr ik u s g o n -

A NEMESSÉG OTTHONA.

d o lk o z á sú e m b e r re . V e le tö r t é n t m e g a z is. h o g y m ik o r a to k a ji b o r t a p o h a r á b a n m e g te k in te t te , « Iste e s t v inu .s T o k a jin u s?® k é r d e z te a z u ra k tó l a fe lv id é k e n s k ó s to la t la n u l te t te le.

A z 1790-iki v is s z a h a tá s a m a g y a r r u h a tü n te tő v is e le té r e b u z d ít o rs z á g o s a n . S z a b o lc s le lk e s ítő le g í r á t S á ro s v á r m e g y e r e n d je ih e z a z ü g y b e n , m ire e z e k b ü s z k é n te le l ik , h o g y szé l- t ib e n d iv a t a z m á r itte n . A fő is p á n V ie to r is z v á r m e g y e i fizi­

k u s t l á b la b iró v á n e v e z i k i, d e k ik ö t i, h o g y a k o n g re g á c z ió n c sa k m a g y a r r u h á b a n je le n h e t ik m eg . A n e m e s i r u h á t egy-

b e n e l t i l tjá k a n e m te le n e m b e rn e k , a k i 15 n a p a la t t k ö te le s á ta la k í ta n i a z ö ltö z e té t.

b) A b ú to r z a tn á l lé n y e g e s e b b e le m a cse lé d ség . 1 7 01-ben eg y n a g y o b b ú r i c s a lá d k ö rn y e z e té b ő l S z i r m a y A n d r á s N a p ­

ló ja a k ö v e tk e z ő k b e n s z á m o l e l :T e r m é s z e tb e n k i já ró s z e g ő d m é n y e n fe lü l fize tés i h ú z n a k :

U d v a rb iró ................ _____7 f r t A sz ta li s z o lg a 2 c s iz m a 40 fr t5 isp á n á 5 « U d v a r i s z a b ó 5 «2 v in c z e llé r á 11 « B o rb é ly ... 30 «In a s . . . . — « 2 b é r e s 8 «S zak á cs _ _ 48 « 2 d is z n ó p á s z to r 6 «K ocsis 7 « 2 t e h é n p á s z to r 8 «F u l la j tá r 3 « 2 ju h á s z , 8 «K uk ta _ ... — 0 2 b o r jú p á s z to r _. 4 «S zíjjá r tó - in a s . . .___ — • K e rté sz — «B o d n á r .... _ 3 « r v a i n a s k a . _. — «L a k a to s ....... 40 «

F ejé rcse léd e k: 3 v a r ró le á n y . 2 d a jk a , 4 s z o lg á ló , 2 m a jo ­

ro s a s sz o n y , 2 m a jo r o s le á n y .F o sz tó k e ll a s z o lg a s z e m é ly z e tre : v ö rö s , szé le s , r e m e k

2 v ég (á 40 s in g ) d o lm á n y r a ; k ék , s z é le s , r e m e k 1 v ég n a d ­rá g ra ; zö ld . s z é le s , 1 v é g s z o k n y á r a : s z ű r p o s z tó 0 0 s in g .

XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

B ő r b o c s k o r 8 , b o k o r c s iz m a 34.S ü v e g , f e k e te : 21 n a g y o b b , 5 k is e b b ; p á r ta fe jé rc se lé ­

d e k n e k 8 k ék , 8 fe k e te .É lés :

g a b o n a ___ _______ 91 k ö b ö l , l e n c s e ......... .................9 ‘/a k öbö l,b ú z a ............. _ _ 23 « k ö le s . .......................... 4 ‘/a «

á r p a _____ _____ __ 9 « s ó .................. ....................4V« db ,t a tá r k a _ 9 « v a j ............................. _ 90 icce,b o rs ó ..................... _ 4 ‘/a « s z a lo n n a ....................... 1 2 fr t.

K é s z p é n z : 2 00 fr t.U tó b b is n y ü z s ö g az u d v a r h á z a k b a n a c se lé d . F iz e té s t

n e m s o k a t lá t, d e a d á r id ó s v ilá g b a n m eg é l. E lé r k e z ik a n n a k a z id e je is , h o g y ő t is m e g re n d s z a b á ly o z z á k , d e a k k o r ra k i ­

lé p a p a t r ia r k á l i s k ú r ia i s t ílb ő l s a v á ro s i a lk a lm a z o tta l egy fo k o z a tb a ju t .

II. R á kó c z i F .-korabeli lim itácziók .1

I. A ru h á za tró l :((A karván azza l is a d rá g a sá g o t p raev a leá ln u n k , a m e n n y ire lehet,

a b b ú l s z á rm a z o tt I s te n t m e g b á n tó k ev é ly fe lfu v a tk o d o tt h a b itu so k a t to llá ln u n k , k it-k it a z ő re n d é h e z ille n d ő m ag av ise lé sb en red u k á ln u n k , azza l ú g y ö ltö z e te k k e l is m in d e n re n d e k e t egym ástó l d is c e rn á ln u n k te tsz e tt m in d n y á ju n k n a k a N. S z a b a d k ir . v á ro so k k a l, hogy m ive l m in t v á ro so k b a n , m in t k ív ü l a v á ro so k o n levő M este rem berek , R u rá lis Per- so n á k , A sszo n y em b erek é s S zo lg a ren d ek d rá g a p o sz tó k b ú l é s m a té r iá k ­b ó l v a ló k ö n tö sö k re s zag g a tv án c z ifra ö ltö ző sek b en , n y u sz tta l b é lié it süv eg ek b en , k a rm a s in , k o rd o v á n c s iz m á k b a n , se ly em , reczés és ezüst a ra n y o s m a iczo s s in ó r ö v ek b en , g o m b o k b a n , gyöngyös p á r tá k b a n és fá ty o lo k b a n in d iffe re n te r já rn a k , m e ly m ia tt n ém e ly ek é lhe te tlen ség re is ju tn a k , n é m e ly e k az o k a t, a k ik n e k M ívek vagyon, an n y iv a l in k á b b e x te n v á ljá k , h o g y a z o k n a k h a b itu s o k , r u h á z a tjo k o ly fo rm án a v á ro so k ­b a n é s m in d e n ü tt c o n fo rm á lta s sé k , hog y re n d in é s szükségén k ív ü l su b pcena a b la tio n is , ta l is fa s tu o s i e t s ib i n o n c o n ip e te n tis h a b itu s , in civ i- ta t ib u s p e r h o ru m M ag is tra tu s , in P a g is a u te m p e r In d iá im C om ita-

A b á r tfa i .M u/.eum ban.

A NEMESSÉG OTTHONA. 295

tu s c o n tra v e n ie n tib u s to tie s -q u o tie s i r re m is s ib i l i te r c o n flig en d a , az o ly an ö ltö ze tek b en já r n i n e m eré sze ljen ek , h a n e m k ik i m a g a re n d ih e z illen d ő ru h á z a tb a n já rv á n , d isc re tio p e rs o n a ru m e t d ig n ita tu m m e g ta r ­tassák . »

E z t a lim itá c z ió t s u b p o e n a 1659:71 . tcz. k ö te le s k ik i m e g ta r ta n i. A k i á th á g ja , t. i. d rá g á b b a n a d ja -v esz i az á rú t , h a c sa k 12 f r to t é r is vagy k ev eseb b e t, a z t e lk o b o z z á k ; a 12 fr tn á l d rá g á b b h o lm ira u g y a n ­a n n y i fo r in t a b írság , a m ib ő l ’/» a z e x e c u to r b írá k é , 2 s ped ig a N. vm . szükségére fo rd ítan d ó .II. Az ap ró lé k o s m u n k á s és n ém ely m esterem bereket, k o n y h á ra való m atériá léka t, fo g - és vörös h a g y m á t a N. v á ro s o k ra re le g á lja a ren d e le t, m íg a tö b b i c ik k á rm e g sz a b á sa a k ö v e tk ező :

III. Tűzre va ló f a :

N égy v o n ó b a ro m u tá n , jó l m e g ra k o tt sz e k é r fa ro ssz ú to n E p e rje sen ............................................... 42 kr.jó « « ....... _ _ __ ................36 «

K ét b a ro m u tá n ro ssz ú to n ................. ................ 30 «« « « jó « _ _ _ _ _ 24 «

S erfőzésre és k e n y é rsü té s re va ló egy ö l fa rosszú to n _ ................................ _ _ _ _ _ 90 «jó ú to n _ _ 80 o

M ézek :

Egy b o ro s h o rd ó so n k o ly o s m . _O lv a sz to tt m . á ta la g ja

a « iccéje... ........... _E gy U v iasz , sá rg a _ _ ........

« « « gyertya _ _ _ _« « feh é r v ia sz g y e rty a ... _

M ézeska lács (ed d ig 36 k r . ) .................M ézser i c c é j e ............... _.K enderm ag sz a p u ja (k a s sa i m érték ) len « «leno la j iccéje. ................ .. ........ _ _kend erm a g -o la j iccéje tojás 9 d rb _ .

« 6 « té len _ .......................

Kö m ívesek :

l 1, * s in g szé les k ő fa l ö lé é rt é lé s m e g _ . — « 50 «A b o lto z á s u. a. — « 50 a

------ 10 frt - 4

....... « 30 «_ _ — « 36 «

_ _ — « 30 «— a 39 a

.......... 1 « 12 «_ — « 60 «

— « 60 «. _ — a 18 «

_ — « 15 «_ _ — « 03 «

— « 03 «

XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

S im a fa rag o tt kő 3 s in g je közönséges c z if ra fa rag o tt k ő s ing je m es te rleg én y h e ti b é re b o lto zo tt szo b a v. h á z be lső fehérítése .

1 f r t -

1 « 20 «80 «

k iseb b « (50

Mész :

J ó sz e k é r lá d a m é sz 60 « 48 «k is «

b o ro s h o rd ó E p e rje se n ................................. — « 48 o

IV. A zö ld , v ö rö s, s á rg a , k é k fe ste tt v á szonnál, a d o h á n y fo n tján ak l im ita tió já t a oM éltóságos U ra k ra re leg á ljao a ren d e le t, e llen b en a p á ­lin k á t , sö r t és fes tő k e t a v m . és v á ro so k lim itá ljá k .

c) A t á r s a d a lm i g o n d o lk o z á s és é le tm ó d a XVIII. s z á z a d a lk o n y a felé, m a jd a n a p o le o n i h a r c z o k v é g ső s z a k á b a n el- d a g á lg o s o d ik . 1 7 6 4 -tő l a le n g y e l k o n fö d e rá c z ió tag ja i R a d z iv ill K á ro ly b e rc z e g g e l t ö b b s z ö r és h o s s z a s a n ta r tó z k o d n a k a v á r ­m e g y é b e n , k ü lö n ö s e n E p e r je s e n , m e ly n e k é le té re p a z a r k ö l- te k e z é s ö k k e l, fé n y e s u d v a r ta r t á s u k k a l j e le n té k e n y h a tá s t g y a ­

k o ro ln a k . A le n g y e l k ö n n y ű v é r ű s é g s la z á b b e rk ö lc s ö k el- b u r já n z a n a k . A H T . 1 7 7 0 -b e n é s 1 7 71-ben a h i te lü g y s z e m ­p o n t já b ó l is k é n y te le n a f o r r a d a lm o n m u n k á ló e le m m e l fog­la lk o z n i s a s á r o s i h i te le z ő k n e k k ö v e te lé s e ik b e h a j tá s á r a k a ­to n a i tá m o g a tá s t e l r e n d e ln i . A v e lő k m e g h o n o s o d ó s z a b a d - k ő m ív e s s é g h a s o n ló k é p b e fo ly á s s a l v a n a z e lm e k r e : b iz o n y o s

e x a ltá l ts á g te r je d a n e m e s s é g fe lső v id é k i c s o p o r tjá b a n . E p e r ­je s é s G irá lt az ú j tö re k v é s e k , s z e lle m i k ö z ö s s é g a lk o tá s á n a k k ö z é p p o n t ja i . A n ő k je le n té k e n y s z e re p h e z ju tn a k a z o k b a n a k ö r ö k b e n ; 1 7 7 9 -b e n m a jd fe lr o b b a n t já k a p á h o ly t B er- z e v ic z y n é , K ra s z n e c z n é , P o tto r n y a y M ik é n é és K a p y Jó z se fn é , m iv e l ta g o k u l n e m fo g a d já k b e ő k e t a s ta tú tu m o k s z e r in t .

V é g re is k ü lö n n ő i p á h o ly t v ív n a k k i m a g o k n a k H a n z e lv M á r to n tó l, a p á h o ly n a g y m e s te ré tő l .

S z e r te le n s é g a fé n y ű z é s b e n , a z é lv e z é s b e n je l le m z i a fo r ­d u ló é v s z á z a d d a l a z e m b e re k e t, fő leg a n ő k e t. B e rz e v ic z y

A NEMESSÉG OTTHONA.

G á sp á rt 1 8 0 3 -b a n a v á r m e g y e k é n y te le n m e g ró n i , h o g y le n ­gyel a s s z o n y tá r s a t v e s z s le n g y e l ro k o n s á g o t s z á n d é k s z ik a b i r to k a ib a b e ü l te tn i , h o lo t t 1 6 4 0 -b e n u g y a n c s a k fe lú j í to t ta az 1635-iki h a tá ro z a to t , h o g y a z u r a lk o d ó id e g e n t n e fo g a d jo n he a z o rs z á g b a . 1 814-ben a jo u is s a n c e -é lv e z e t k a p l á b r a : n e m ism e rik a k o m o ly m u n k á t , a p é n z b e c sé t . A n ő á la C o n g ré s b o d ro s és T i tu s - f r iz u r á t h o r d a h o m lo k k ö z e p é n , v é k o n y

lá n c z ra e r ő s íte t t g y é m á n tc s il la g g a l ; r u h a d e r é k j a a h ó n a l jn á l k e z d ő d ik s a k e b e l a la t t s z é le s s z a la g k ö té s t a lk a lm a z . A z o t t ­h o n a m e g fe le lő k e r e te t m u t a t : a k é p e k e n W a tte a u - f é le p á s z to r ­leá n y o k , p á v á k , a r a n y fá c z á n o k é s e x o t ik u s m a d a r a k lá th a ­tó k ; a l le g o r iá s a já n d é k o k (pl. k é t Á m o r s k ö z tü k h o m o k ó r á s

agg) és d a g á lv o s d e d ik á c z ió k d iv a to z n a k . A z ü n n e p s é g e k v á l t ­ják e g y m á st, m ik o r a f r a n c z ia n y o m á s a ló l f e ls z a b a d u ln a k . T ra n s z p a r e n s e k «U d v E u r ó p a m e g m e n tő jé n e k !»-féle f e l i r a to k ­kal m a g a sz ta ljá k a z o ro s z c z á r t , a k i t B é c s b e n k ü lö n fig y el­m e z te tn e k a s z é p a s s z o n y o k , h o g y v is s z a u ta z tá b a n v a la h o g y

el n e k e r ü lje S á r o s v á rm e g y é t.E l is j ö n h o z z á n k . A D e sse w ffy ek , M ersék , K a p y a k ,

B ánók, B e rz e v ic z y e k , S e m s e y e k d í s z b a n d e r iu m a k is é r i , d ia d a l ­k a p u k o n h a la d á t. 1 2 0 s á ro s i n e m e s n ő 1 0 n a p a la t t h ím e z i m eg s z á m á ra lá z a s le lk e s e d é s k ö z t a n n a k a f e h é r s e ly e m z á sz ló n a k a m á s á t , m e ly a c s á s z á r n é k é z é b ő l ju to t t a c z á r

g y a lo g e z re d é n e k . R á k e r ü l t a z e r e d e t i f e lí r á s i s : «A le x a n d e r u n d F r a n z k n ü p f tc n h e u té e in e n u n z e r t r e n n l ic h e n B u n d an » . D essew ffy J ó z s e f g r ó f é s B á n ó v a r ju f a lu s i n a g y b i r to k o s k a ­lau z o ljá k . A m it lá t, h a ll , t a p a s z ta l : e l r a g a d ta tá s b a e jtik . «lei

v iv re e t m o u r i r o m o n d ja s ir ig y li S á ro s u r a in a k , h o g y ily g y ö n y ö rö k e t é lv e z n e k . A b á r t f a i f ü r d ő b e n h a s z n á l t p o h a r á t B ánó e m lé k ü l e l te sz i, u tó b b e z ü s t t a lp a t k é s z ít te t a lá ja , m e ly e n a n a p o t m e g ö rö k í t te t i . 1 A s é ta té r e n c z ig á n y z e n e fo g a d ja . N y o m b a n m e g k é r i D e sse w ffy t. h o g y v a la m i ú j d a r a b o t j á t ­

* Kapyhoz került s cgv tűzvész alkalm ával elpusztult.

XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

s z a s so n . H ú z z a is a c z ig á n y a le g ú ja b b a t : az a k k o r é p p e n o rs z á g s z e r te d iv a to s a t , h o g y : « S á rg a c s iz m á s M iska s á r b a n já r » , m e g a m á s ik a t , h o g y : « R e tirá l j , r e t i r á l j ! K o m á ro m ig m e g se á l l j !»

A c z á r r á is m e r a d a l la m o k r a ; m eg jeg y z i, h o g y B écsb e n eg y g ró f n é s p in é te n j á t s z o t ta F e s te s ic h Ig n á cz g ró fn a k . H ogy a z in s z u rg e n s e k e t g ú n y o l ja a d a l . A z igaz , h o g y ro s s z u l is á l l í to t tá k le l ő k e t . D e h á t a z ig a z sá g k ív á n ja , h o g y a ^ t a m á s ik n ó tá t is h ú z z á k el, a m e ly ik N a p o le o n v e re sé g é rő l szó l, h o g y : « M á r s ie s s h a z á d b a v is sz a , v e r t seregem !*)

A z é jé t a fe lső k a s té ly b a n tö lti a v e n d é g , A d ís z te r e m ­b e n fe n y ő g a ly a t té p le e m lé k ü l s g y é m á n t d ia d é m m a l lep i

m e g a h á z a s s z o n y á t . O tt k ü lö m b e n h é t s z á m r a s z o k o tt fo ly n i a d á r id ó . H íre s a p in c z e é s k o n y h a ; a ré n u s i b o r , to k a ji á ta la g j á r j a k é z e n -k ö z ö n . M eg is v a n e lé g e d v e a c z á r ; csak e g y d o lg o t fá jla l, h o g y B é c sb e n h iá n y z o tt eg y o ly a n g y ö n g y , m in t a b á jo s h á z i assz o n } '. ((B á rm ib e n le h e te k ez é le tb e n

s z o lg á la tá ra ) ) — sz ó v a l b ú c s ú z ik .S a já tsá g o s , m á s fé l év m ú lv a sz ü k s é g le t t a r r a a szó ra .

B á n ó A n d r á s t , a f é r je t e g y re g g e l a p in c z é b e n , m e ly h e z a h á ló s z o b á já b ó l c s ig a lé p c s ő v e z e te tt , m e g fo jtv a ta lá l ta egy h a jd ú . T e r m é s z e te s e n a g y a n ú , m iv e l a z is p á n te rh e lő v a llo ­

m á s t te t t , a z a s s z o n y ra e se tt . A z e p e r je s i n e m e s i tá b la p a llo s ­

h a lá l r a Íté lte .B á n ó n é h a s z ta la n fe lje b b e z e tt. V é g re is a c z á r s z a v á ra

g o n d o l t . F u tá r t m e n e s z te t t M o s z k v á b a : f r a n c z ia k e r té s z e fiát. I z e n e té re v á l to t t c z á r i fu r i r o k s ie t te k B écsb e , s eg y h é t m ú lv a a p e r ö s sz e s a k tá it m e g s e m m is í t te t te a k irá ly .

A h u s z a s é v e k b e n m á r H e d ry J ó z s e fn é v o lt, a m ik o r e g y b á r t f a i k é p á r u ló k ö z ö lte v e le , h o g y a k k o r ib a n h a l t m e g a z e g y k o r i b o to s is p á n ja , a ki h a lá lo s á g y á n v a l lo t ta m e g a g y ó n ta tó já n a k , h o g y a g y i lk o ss á g o t b o s z ú b ó l ő k ö v e tte el.

A c z á r i d ia d é m k o r o n á ja — je l le m z ő le g a z id ő k re —

z á lo g b a n v e sz e tt e l ; a z a lja a z o n b a n m e g m a ra d t.

A NEMESSÉG OTTHONA. 299

d ) A n ö n e v e lé se lé n y e g é b e n a m ú ltb ó l á tv e tt h a g y o m á ­n y o s k e r e tb e n m o zo g . A h á z i d o lg o k k ö t ik le n a g y já b ó l: a h á z ta r tá s ; a g y e r m e k e k g o n d o z á s a , a k ik s z a p o rá n k ö v e t ik

e g y m á s t ú g y , h o g y a 16 se m r i tk a s z á m , k iv á l t m iv e l a v a g y o n ö s s z e ta r tá s c z é lja i a m á s o d s z o r é s h a r m a d s z o r v a ló f é r jh e z m e n é s re is k e d v e z ő e k , s a tá r s a s á g fo g a d á sa . A z í rá s ,

o lv a s á s is m e re te , z e n e i h a j la m o k , d e fő le g a n ő i m ű ip a r : a h ím z é s , c s ip k e v e ré s , s z ö v é s k e d v e lé s e s z in te á l ta lá n o s n a k m o n d h a tó . A ré g e b b i p a t r ia r k á l i s v is z o n y o k k ö z ö t t a z e rk ö lc s i é le t e g é sz b e n s z im p a t ik u s ; a n ő t is z te le te e z é r t je l le m z ő a s á r o s ir a . A h u m a n iz m u s k o r á b a n m é g a n ő i k iv á ló s á g o k se m h iá n y o z n a k n á lu n k .

e) N a g y id ő t fo g la ln a k le a m u la to z á s o k . S á ro s b a n is k e le te v a n a ré g i n ó tá n a k :

aN in cs az e m b e r f á b ó l :Ki k e ll rú g n i a h á m fá b ó l.»

S o k a s z o m s z é d , n a g y a ro k o n s á g , n in c s s z e r i -s z á m a a v e n d é g n e k . A h a z a fi g o n d m e g a z é le t n y ű g e i k ö z ö t t k ö z e le b b v e r ő d n e k e g y m á sh o z a z e m b e re k . A f ia ta ls á g is l ó h á t r a k e r e ­

ked ik s té l id ő n v é g ig fa rs a n g o l ja a z u d v a r h á z a k a t .A v á r m e g y e « m a g y a r G a s c o g n e » -n e v é re m e g le h e tő se n

rá sz o lg á lt a m ú l tb a n . K e d v es , já t s z i n a g y z o lá s , a p o m p a t ü n ­te tése , a v e n d é g s z e r e te t tú lo z á s a , n a g y o t m o n d á s , c s a la íin la b e c s a p á s lé p te n - n y o m o n k is é r te n e k . H á ro m fa lu t a d eg y ló é r t K a p y F ere n cz . A d p e d ig a k k o r , a m ik o r a s ó g o r : G y ü rk y P ál k ra s s ó i fő is p á n A m á liá n a k , a f e le s é g é n e k h a lá la u tá n

n é m i h a g y a té k i ü g y b e n h o z z á m e g K a p y I s tv á n h o z , az. ö re g e b b ik s ó g o rh o z u ta z ik . H ir te le n h a l t m e g a z a s s z o n y : h íre s , s z é p a s sz o n y . A K á ro ly i g r ó f b á l já r a e r ő s e n b e f ű z te m ag á t s k e r in g ő k ö z b e n s z ö r n y e t h a l t . E lső v á s á r ló ja v o lt I \ ‘s t v á r o s á n a k . E g y c z ip ő t c sa k e g y s z e r h ú z o t t fe l s é v e n - k in t ú j r a b e b u to r o z ta t ta m a g á t. Ó c sk a h in tó n , m u s tr a lo v a k ­kal jö n a b ú b a m e r ü l t f é r j ; d e a n y e r g e s ló s z é p fe jta r tá s ú .

M II. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

F e re n c z ú r n a k m in d já r t is m e g te ts z ik a h ó fe h é r sö ré n y e , ü e g y é b k é n t k ü lö r ic z k ö d ő e m b e r , a k i fe s ti a h a tja , k a la n ­d o k a t k e re s , a h o g y a d iv a to s f r a n c z ia r e g é n y e k b ő l ta n u l ja .

K a p y Is tv á n a s z ta lá t F ig m ik s z a k á c s j ó l lá t ja el. P o h a r a ­z á s k ö z b e n sz ó e s ik a jó s z á g o k r ó l , ré g i q u a r ta l i t iu m o k ró l . E g y s z e rre c s a k F e re n c z ú r k é r d e z ő s k ö d n i k e z d a «S im li» u tá n . w G yőzős á lla t, — m o n d ja G y ü rk ) ' — d e n e m e l a d ó ». « H á th a 3 f a lu t a d o k é r te ? » — e r ő s k ö d ik a s z á n d é k a m elle tt Z s ig m o n d k i r á ly k in c s ta r tó já n a k iv a d é k a .

M ik ö z b e n íg y é v e lő d n e k , a b á ty ja v is sz a é rk e z ik tö b b v e n d é g é v e l, a k ik e t a z i s p á n ja s z e d e t t le az ú to n a b r ic s k á k - ró l , m iv e lh o g y « ő k e g y e l m e n e m tu d m a g a eb édeln i)). A fe l­s z a p o r o d o t t t á r s a s á g b á m u la ta a z tá n a lk a lm a s h á t t e r e a j e le ­

n e tn e k , a m ik o r fe lc sa p G y ü rk y az a já n lk o z ó n a k . M alczó , G e r la c h és V e n é c z ia íg y ú s z ik el eg y t r é f á s ó r á b a n a 80 fa lu s

K a p y -u ra d a lo m b ó l. A z o k a t á r v e ré s e n k ó ty a v e ty é li el — g a v a l lé r m ó d já r a — a s z e re n c s é s e la d ó .

M a k o v ic z á n is , n é h a i v a ló j ó S e r é d y G á sp á r n a p ja ib a n , v ig sá g o s a z é le t. E g y m á s b a b o t l ik s z o lg á la tá b a n a c s e lé d : a fu n d u s a in é lő ta k s á s n e m e se k , u d v a r n o k o k : s z in te fe je d e lm i k ö rn y e z e t . «A p ip á in a k s z á m a lé g ió : 2 4 -e t sz ív k i b e lő lü k n a ­

p o n k in t — í r ja k é s ő b b ró la a B á r tfa i L e v e le k b e n , 1817-ben D essew ffy J ó z s e f g r ó f — s k ö z b e n le g a lá b b k é ts z e r k á r o m k o ­dik)). A z u tó b b i v a ló s z ín ű , m e r t n y u g h a ta t la n v é r ű e m b e r ; az

e lő b b ih e z a z o n b a n a t r a d ic z ió k é te ssé g e k é tsé g e t t á m a s z t. M ert a z e lső m a g y a r p ip á s n a k , D ra s k o v ic s g ró f n a k T ra k o s ty á n v á ra a b la k á b a n lő tte k i a s z á já b ó l a z e lső p ip á t a z e lle n sé g e s á g y ú g o ly ó . A z p e d ig j ó so k e s z te n d ő v e l k é s ő b b e se tt m eg. S e ré d y e g y é b irá n t v a d á s z a tb a n , lo v a g lá sb a n , s o k s z o r a t á b o r ­b a n v a g y a m e z e i g a z d a s á g b a n éli n a p ja it . H a n e m o tt, a r o p ­p a n t sz ilv á sa i é s k e r t j e s z ó r a k o z ta tjá k . N a g y ú r m in d e n iz é ­b e n : n a g y s z a b á s ú é s s z e r te le n . H a jó z a n , in g y e n z a b o t o sz ta t ki a sz e g é n y jo b b á g y a in a k s c s e n d b e n o lv a sg a tja a B ib liá t

v a g y S e n e c á t. D e r i tk á n e s ik k i j ó z a n o d n ia : a p a j tá s o k so h a

301

k i n e m fo g y n a k , m e g a p in c z é ib ő l s e m a b o r . H á z i b ú to r r a

n e m s o k a t a d ; a s z ta l a z o n b a n m e g a lm á r io m é s á g y — v a la ­m e n n y i a rég i, m a m á r k ip u s z tu l t tis z a fá b ó l — h a lo m r a v a n . A fe le ség e s z in te ö rö k ö s e n a t r e n c s é n y i b i r to k á n m u la t , h á t a jo b b á g y a ss z o n y a i k ö z t s z ó r a k o z ik . A z t m o n d ja , n e m a k a rja , h o g y a jo b b á g y a i k i fo g y ja n a k . S m u la t ta t ja tö rp e , z ö m ö k u d v a r i b o lo n d ja . Z s íro s , fű s z e re s az é le te ; b i l l ik o m b ó l iszsza

a b o r t ; c s ö m ö r t a z é r t r i tk á n is k a p , d e h a k a p , to p á n o s c s a tló s a iv a l g y o m ro z ta tja m e g m a g á t v a g y p a r a s z t i v a já k o s a s sz o n y á v a l g y u r a tja v is s z á já ró l a z e re it . A h a lá lb a n (1571.) is g ra n d ió z u s , m in t a h o g y Z b o ró - v á r e la d á s á n a k tö r té n e té ­

b ő l tu d ju k .K u r io z itá s a in k ő s t ip u s a M ik u r s z k y S im e o n . A n n a k a k o r ­

s z a k n a k a/, a la k ja , a m e ly b e n L ip ó t k i rá ly S a lv a g r a tia - t ad a b ű n b á n ó k u ru c z n e m e se k n e k , a k ik v is s z a s ie tn e k ősi

k ú r iá ik b a . A k ö z r e n d i k a to n á k is e g y id e jű le g c sü g g e d te n k e re s n e k n y u g v ó h e ly e t m a g o k n a k , a k ik e t l a b a n c z p á r t i u ra k vag y n e m fo g a d ta k b e , v ag y c sa k 1 0 r f r t le f iz e té se fe lté te lé -

vei, h o g y a z tá n b o s z ú b ó l a g y o n s a n y a rg a s s á k . A k ru z s ly ó i jo b b á g y o k ta lp a s o k n a k (h a jd ú ) á l lo t ta k C z e ld e r O r b á n h o z . M eg is la k o l ta k a v i té z s é g ü k é r t : a k r u z s ly ó i k ú r ia p in c z é jé -

b en s ín y lő d te k . B o to z tá k ő k e t ; so k a d e r e s e n p u s z tu l t el. A d o m ín iu m u r a M ik u rsz k y S im e o n , S á ro s v á r m e g y e le g ­

h ó b o r to s a b b e m b e re . A g u ta eg y k a r o s s z é k h e z k ö tö t te , m iv e l n a g y o k a t iv o t t : d é l e lő t t g ó ly a te je t (ú g y h iv ta a p á lin k á t) , d é l u tá n b o r t é s m é h s ö r t . H iá b a in te t te a b á r tf a i k i r u rg u s , ho g y a g u ta n e m á ll m e g : a l á b á n k e z d te , a k o p o n y á já n

fogja v é g e z n i. A zzal in te t te le, h o g y a fo g a i n e m tű r ik a v ize t. A p a r a s z ts á g fé lt t ő le ; m in t a t ö r p e ö rd ö g , le sk e lő d ö tt rá ju k . T é le n -n y á r o n d o lm á n y b a n , ró k a p ré m e s k u c s m á b a n üli. o ld a lá n a s z é le s f r in g y iá v a l. A n d r á s k i rá ly id e jé b e n h o z ta v o ln a az t a S z e n t fö ld rő l a z ő se . S e lő tte f e k ü d t a g e re z d e s b u z o g á n y . K irá ly n a k t a r to t ta m a g á t ; a n e v e u tá n í r t a i R . C.

R ex C ru z lo e n sis ) . K ir. u d v a r t v i t t : fő a s z ta ln o k a egy p ú p o s

tó t , a k i l a p o s k ö v ö n s ü t i a k r u m p l i s l á n g ö s t ; fő p o h á rn o k - m e s te r e a k u k a M áty . a k i c s e ré p b u ty k o s o k b a ö n ti a h e lm e c z i

v in k ó t s t ö m i m e g g á ló c s iv a l a s z a r v a s a g a n c s - p ip á já t ; m e z ít­lá b a s k o s ta a n é v te le n je g y z ő je , a k i a L ő c se i k a le n d á r iu m tá b lá já n t a r t j a s z á m o n a k e c sk é t, j u h o t ; az e p e r je s i i sk o lá b ó l k ic s a p o t t S te v k o a « h eg e d ő se» , m e r t g i tá ro z n i t u d ; a fő u d v a r­

m e s te r H e rk u le s , a k i n a p p a l le g y e t fog, é jje l p e d ig u g a t. A z u tó b b i t i s t a r to z ik v a la m e n n y i tó t m e g s ü v e g e ln i ; m e r t a k i e lfe le jti, j ó h u s z o n ö tö t v e r e t v ég ig ra j tu k .

K u ty á u l b á n ik a z e m b e re iv e l , a m in e k a k k o r a h í r e kél, h o g y T a h y M ih á ly h a d i b iz to s , a m ik o r h o z z á is e l ju t a h ir ,

e lh a tá ro z z a , h o g y m e g n é z i, h a v a n -e H e rk u le s n e k a r m á l is le v e le . H a t k ü r a s s z é r r a l in d u l el a S v in k a p a r t já n . A p o r tá ­h o z é r v e n é g y ö k r ö s s z e k e re t lá t, m e ly u tá n jo b b á g y o k cz am - m o g n a k . T e m e té s , ú g y lá t ja .

A tó to k b ú s k a r b a n é n e k l ik :

« H e rk u le sz ! H erk u le s /.!N ase h o P a n a d o b ri pe sz» .‘

B e ro h a n a k i rá ly h o z , h o g y p ro f á n iz á lja a v a llá s t . Az p r o te s tá l , h o g y a c s á s z á r n a k n in c s jo g a í té le t e lő tt h a ta lm a s ­k o d n i . N ó tá b a v e s z i T a h y s ő r iz te ti , a m íg i té lő -m e s te re k e t

h o z a t E p e r je s rő l .— K r u z s ly ó n é n v a g y o k a k i r á ly — t i l ta k o z ik a z o k

e lle n é b e n is. — A k k o r k á n tá l a jo b b á g y o m , a m ik o r p a r a n ­c so lo m .

S g ú n y o s m o s o lv ly a l h a l lg a t ja v ég ig fe jv e s z té s re szó ló

í té le té t .M eg is l á t ta a z e p e r je s i h í r e s « v ö rö s tró n u s t)). T ö lg y fa ­

s z é k v o l t az , a m e ly b ő l, a k i e g y s z e r b e le ü lt , n e m k e lt föl e le v e n e n .

A z u d v a r á n eg y d a r a b fö ld e t m u to g a tn a k . H a eső á z ta tja ,

1 A m i u r u n k h ű k u ty á ja .

A NEMESSÉG OTTHONA.

v ö rö s s z ín i v á lt. O lt fe je z té k le. A fo lt a z ő v é re — s u tto g ja

a b a b o n á s k ru z s ly ó i n é p .N a g y e m lé k e z e tű K ecze r K á r o ly is a XIX. s z á z a d m á s ik

fe lé b en . U r a d a lm a i v a n n a k L a p is p a ta k o n , B o g d á n y b a n . A m o tt

ta r t j a s z é k h e ly é t , d e h o s s z a n i tt. E p e r je s e n ü l , m e r t a « fá raó » és « m a k a ó » s z ív e se n ta r t já k h ó n a p o k o n á t a v á r o s b a n . R e n d e ­se n c sa k a k k o r v a n o t th o n , h a k ifo s z to t tá k a p é n z é b ő l . I ly e n ­k o r r á ú n a k á r ty á r a s n a g y ig y e k e z e tte l lá t a g a z d a s á g u tá n .

D e h á t a z id ő e ső s , a m i u n a lm a s d o lo g . E g y e t g o n d o l, j a v a m u n k á b a n o tth a g y ja p a r a s z t ja i t , h o g y b o r o n á l ja n a k to v á b b . A zok á l l já k a p a r a n c s o l ; d e h a s z ta la n v á r já k , h o g y ú ja b b r e n ­d e lk e z é s rő l h a l l ja n a k . A t is z t ta r tó k é ts é g b e e s e tte n s z a la d b e

az u r á h o z , h o g y m á r h á r o m s z o r v é g ig b o ro n á l tá k a fö ld je it. «E ggen b is a u f W e ite re s ! » u ta s í t ja v is sz a . B o g d á n y b ó l is

ír já k , h o g y a k a s té ly n a k b e d ő l a z o ld a la . A r r a e l r e n d e l i , h o g y p a r a s z to k ő r iz z é k , h o g y v a la m ik é p a k in c s e i t el n e lo p h a ssá k . N a p - n a p u tá n j ö n a z o n b a n a k ü ld ö t t , h o g y m i

leg y e n to v á b b ? D e h e te k e n á t i s m é t lő d ik a p a r a n c s : ((Ő riz­zék to v á b b !» A d d ig ő rz ik , m íg ö s s z e n e m o m lik a z é p ü le t . A k k o r a z tá n m e g n y u g s z ik , h o g y fö lö s le g e s v o ln a to v á b b is az ő rk ö d é s .

A « F e k e te S as» 7. s z á m ú s z o b á ja a z e p e r je s i o t th o n a . N é h a h e te k e n , h ó n a p o k o n á t e g y ü tt t a r t j a a k á r ty a -k o m p á n iá t .

R eg g e lit a z e p e r je s i h á z á b a n a c z u k r á s z b o l tb ó l h o z a t , a m it úgy to la t b e m a g á h o z , m e r t a h á ló s z o b á já b a b e lé p n i tilo s .

O t t b ő r ö k ö n a ls z ik . R eg g e li u tá n eg y o ld a lfü lk é b e d o b ja b e az e d é n y t. C sa k eg y a sz ta la , s z é k e v a n , d e n a g y e b é d e k h e z v a ló s z a k á c s o t é s tö m é r d e k s z o lg a s z e m é ly z e te t t a r t . H a jö n a t i s z t ta r tó , a k it a h e t i r e f e r á d a k ö te le z , z s á m o ly o n ü lv e

fo g ad ja . E b é d k ö z b e n v a n : eg y -e g y fo g á s é te lt i t a tó s p a p i r - a ljo n te s z n e k e lé b e . A m in t v é g e z v e le , p a p i r o s tu l b e lö k i az e d é n y t a fü lk é b e . K ö z b e n v á l t ig k ín á l ja a z e m b e ré t , h o g y ta r t s o n v e le : d e m iv e l s z é k n in c s , s z e r é n y t i l ta k o z á s t k a p s z o k o tt v á la sz u l. A s z o b á b a n s z a n a s z é t v a s lá d á k h e v e rn e k ,

te le g a z d a s á g i s z á m lá k k a l , a m e ly e k e t s o h a se n k i m e g n e m te k in t .

A k o m p a n is tá k , k i a m e n n y i r e k ib ír ja , á l la n d ó a n v e le v a n n a k . M ik o r t í fu s z b a e s ik , a k k o r is m a g á n á l ta r t ja ő k e t. A d ív á n y a m e l le t t k e ll n a p s z á m ra k á r ty á z n io k . E g y sz e r a z o n ­b a n h i r te le n v é g e t v e t a d á r id ó n a k eg y c s e n d e s g u ta : a n a g y ú r k ia d ja a t ro m fo t s u tá n a h o l t r a v á l ta n h a n y a tlik v issza a d ív á n y o n . « H o p p !» — k a p n a k e g y s z e rre a cz im - b o rá k a b a n k h o z , a m i s lu s s z o lá s t je le n t . F e lá lln a k , m eg ­o lv a s s á k a p é n z t , p e c s é t a lá z á r já k s k ü ld ik el — az ő z-

v e g y e n e k .E g y é b ir á n t ő k is v á l ta k o z ta k . R itk a , a k i a z ily e n é le te t

k i ta r ts a . M ik o r a ré g i k o m p a n is tá k v é g le g le tű n te k , velők

t i in t a n a g y ú r n a k r e s p e k tu s a is. L e s z o ru l t — a zs id ó h o z , m e r t m in d e n á r o n j á t s z a n i a k a r . S t a m m : «a p u rg e r» , G ras-

g r ü n : a v e n d é g lő se m e g v a la m i E n g la e n d e r , a k i « s im á n » k e z e li a k á r ty á t , a z u to ls ó «m a k a ó » - tá rs a s á g a . E ze k ú g y re n ­d e z ik b e a j á té k o t , m in t a h o g y m a c sk a já tsz ik a z e g é r r e l : n y e r e tn e k h é b e - h ó b a v e le , a m in e k ú g y m e g ö rü l, h o g y vagy

eg y h ó n a p r a jó sz ív v e l v e sz ít. D e h á t tö rő d ik is ő a v esz - te sé g g e l?

A k ib ic z e k e t a z o n b a n k i n e m á llh a t ja . M ik o r m á r s e h o g y - s e m rá z h a t ja le m a g á ró l , b e in v i tá l ja ő k e t a b o r k u l i e rd é sz ­la k b a m a já l is ra . H o g y h í r e s k o m p á n is ta v e n d é g e i le sz n e k - m o n d ja . S f ü lö k h a l la tá r a r e n d e lk e z ik , h o g y m i leg y e n é te l­

b e n , i t a l b a n ; c z ig á n y is a le g jo b b h ú z z a . Ú gy s z a b a d u l m e g

tő lü k . F o ly ik is a n a g y k é s z ü lő d é s ; a k ib ic z v á ro s s z e r te

e ld ic s e k s z ik a m e g h ív á s s a l. A z ü n n e p i m u la ts á g e s té jé n p e d ig m in d e n fe lé lá z a s az iz g a lo m . K o c s i k o c s it é r : v is z i ki a

k ib ic z e k e t ; d e a h o g y a z e lső a h á z e lé k e r ü l , k é n y te le n v is s z a f o rd u ln i . Z á r t a j tó k r a ta lá l . N o sz a v is sz a K e c z e r K á ro ly u ra m h o z , a k i r á s z e d te ő k e t.

M e g ta lá ljá k : a « F e k e te s a s » -b a n é p p e n n y e r ő n a p ja v an . I s z o n y ú h a h o tá t c s a p , h o g y ez e g y s z e r — b é k e ssé g b e n já t s z ­

h a to tt . (P e rsz e , a m i h o lm it n a p p a l k is z á l l í to tta k , a z t éjjel v i s s z a h o r d a l la B o rk ú tró l az in a sa iv a l.)

R ó la b e sz é lik — a s z o m o r ú n a p o k b ó l — h o g y a so k

n é m e t t isz te t g y ű lö lk ö d ő te k in te te k k e l m é re g e tte . A zzal o s z ­la tta a k e s e rű s é g é t, h o g y é j je l -n a p p a l m u la to t t s h u z a t ta a c z ig á n y n y a l. H a a z o n b a n t isz te k lé p te k a te re m b e , m á r a c z ig á n y tu d ta , m it k e ll je n h ú z n ia . I n té s é re fé lb e s z a k a d t a

s z o m o rú m a g y a r n ó ta s á tc sa p o t t a : «H e te s , n y o lc z a s , k irá ly , d isz n ó » -b a . A z é rt u g y a n se n k i s p ic z li e m b e r fia (p e d ig h e m ­

zse g ett tő lü k E p e r je s ) m e g n e m o r r o lh a to tt . S te le tü d ő v e l, h a r s á n v o n fú jta m a g a is a z ö re g , a m íg a s z u sz sz a l b í r ta ,

v agy a tisz t u ra k el n e m k o t r ó d ta k b o s z u s á g u k b a n .A h az afi b ú is b e le já tsz o tt e z e k b e a d u h a j je le n e te k b e .

M ik o r m á r k ifo g y o tt b e lő lü k , v itte k i a c z ig á n y t a K a lv á r ia - h eg v re . F e s tő i h e g y o ld a lb a n k a n y a r o g o lt á l lo m á s tó l á l lo m á s ig

fel a z ú l . F a ra g o tt k é p e k je le n í t ik m e g a z t a n a g y s z e n v e ­

d é s t, m e ly m in d e n id ő k e m b e re in e k b a ja it v á l to t ta m e g . D u r ­vák a fo r m á k ; a g o n d o la t a z o n b a n , m e ly e t to lm á c s o ln a k , is te n i . S z e n v e d é s v a n i t t is, sz e g é n y m a g y a ro k h a z á já b a n :

há t a k i é r e t tü n k á ld o z ta fel m a g á t, m é l tó rá , h o g y fe l­h a n g o z z é k a v ig a s z ta lá s á ra a d a l . S á l lo m á s o n k in t v á l to z ik a h o n fi p a n a sz , le l eg é sz e n az Is te n a n y á ig , a k i tő r t h o rd a s z iv é b e n . . .

H la v á c s a d m in is z t r á to r a z o n b a n n e m p o é t ik u s e m b e r . N eki b o t r á n y o s a z e se t. C z itá l ta t ja K e c z e r K á ro ly t. E n n e k a v a llo m á sa t isz ta , d e a b b a n m ég is jó n a k lá t ja tó d í ta n i , h o g y tisz te lt b a r á t já ra , a z e g y ik k o llé g iu m i p ro f e s s z o r ra h iv a tk o ­zik. A vva l m u la t la k k e t te s b e n . A k ih á g á s b ü n te té s e 8 n a p i

le c su k á s ; d e h o g y a t isz te s sé g e n m ég se essé k ro v á s , a k o llé ­g iu m eg y ik s z o b á já b a in te rn á ljá k a k é t b ű n ö s t .

A p ro f e s s z o r ú r o lt t é r e s z m é le té h e z . K i f a k a d :S p e c ta b il is D o m in e , h o g y te h e tte m e g ez t a s z é g y e n t

v e le m ?

— Ú gy, k e d v e s D o c tis s im e ! h o g y m a g a m b a n c sa k n e m

tö l th e te m itt a z id ő t. A z tá n o k o s e m b e r az Ú r . é n m e g ta n u ln i

a k a ro k .K e c z e r h a lá la u tá n h á r o m s z e k é r r e l h o r d tá k k i a la k á sá ­

r ó l a h a lo m r a d ő lt e d é n y t . A z in a s á n a k , h o g y m é g a h a lá lá ­b a n is m e g ő r iz z e c s a la f ín ta e m lé k é t, egy ro z o g a a sz ta lt h a ­g y o t t . F a n y a r u l d a r a b o l ta s z é t a z ö rö k ö s , d e b o ld o g a n n y ito tt

fel e g y r e j te t t fió k o t, a h o l a m e g ta lá lt a r a n y a k ig a z o ltá k a k ü lö n e z e m b e r j ó sz iv é t.

A k ö tő d ő n e m e s u r a k íg y t ro m fo l já k le e g y m á s t :A z e g r i p ü s p ö k k o c s in ta lá lk o z ik U sz sz a l, a k i n e m a k a r

k i t é r n i n e k i. Á tszó l h o z z á , h o g y :

— E g o s u m e p is c o p u s A g r ie n s is , s e r v u s D ei.U sz a z o n b a n n e m h a g y ja m a g á t ; v is sz a fe le l:

— S é d eg o s u m d o m in u s D e U sz (D eus).

B e r th ó to n n a g y a z á rv íz . S z e m b e n a B e r th ó ty - ta n y á v a ln é z i G a n z a u g n e m e s .

— H a llja , B e r th ó ty ú r ! — k iá l t ja á t — a v íz e lv isz i a p rs e d ic a tu m á t.

— S e b a j ! m e g m a r a d m é g a h e g y e n a k o s á r - n é z i le

a b e s z á rm a z o t t u r a t a h ő s A b a -iv a d é k . — H a n e m h a p é ld á u l é n a z u r a t p o fo n v á g o m , a k k o r a z ú r n e m lesz á m tö b b e l

G a n z a u g , h a n e m H a lb -a u g .A d i s k u r z u s p e d ig k ö v e tk e z ő k é p ta rk á z ó d ik :— S z e r v u s z a m ic e b a r á to m ! N o w ie g e h ts ? T a j a k zse

p r is l i n a fo r s p o n ty e , a b o ta lá n a u f d é r e ig e n e n G e le g e n h e it?— H á t Iv e m ta k z u F u s s : p e r p e d e s a p o s to lo m u l; w e is t

a m ic z e n k o , k e v é s a d u tk i . 1

— M ily e n c z ig a ro v i ti k u r i s ?— H á t — d u tk o s e *

N y e lv to rz i tá s o k é s f ic z a m o k :— S ie sd m a g a d u t á n a : u to lé r s z ő te t az o ro sz o k te m p ­

1 Garas.— Garasos.

306 x i l l . A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

lo m n á l. I tt v a r ja a z .a k o cs i, a k i té g e d C z e m ja tá ra e g y e n e se n

e lv isz i.— E z fá jt m in k e t.— V isz ik m á r m in k e t.— H á n y é v e s v a n n e k e m ?— S o m u s s m á n , b a r á to m a m ic e ! g r a d a l im h e r u n te r -

s ö ly e d n i !— K ite tte a m a g á é i ! (K ile tt m a g á é r t .)— S e rv i lo re ! á p r o p o s — u g y a n é d e s a m ic e . s a g m ir ,

j a k s e m á s ? 1

f ) A v a d á s z a t a s á ro s i ú r n a k é l te lő e le m e . V é d e k e z ik is

a m ú l tb a n , h o g y a z e r d ő k k iz á ró la g a r e n d e lk e z é s é r e á l l ja n a k . N e m c sa k a t i lo s fa iz á so k e lle n v a n k ifo g á s a ; a v a d is v a n

o ly fé lte tt d o lo g n e k i, m in t a fa . M ég a z 1 850-es év i n a g y m e d v e v a d á s z a to k e m lé k e z e te m a is á l ta lá n o s . S á ro s i e m b e r n e m igazi s p o r t s m a n , a ki m é g n e m lő tt v a d d is z n ó t , m e d v é t vagy le g a lá b b ő z e t. V a n n a k fe la v a tó c z e r im o n iá k : a k i e lő s z ö r ta lá l, k e r e s z tb e fe k te tik a v a d o n , k ü r tö k s z ó ln a k s a n e s z to r e lő b b p u sk a v e ssz ő v e l fe lc sa p ja , m a jd fo rg ó t lű z a k a la p já ra , a fe g y v eré t a z á l la t v é ré v e l k e r e s z te li m e g s v é g ü l v á l lá r a

tév e k ez é t, v a d á s z c z im b o r á u l fo g a d ja .g ) A s á r o s i m e n y e c s k e , l e á n y — ú g y lá ts z ik — m in d e n

id ő b e n ta r tó s a n s z e m r e v a ló . A h á z a s o d á s itt p a t r ia r k á l i s k ö te lessé g . H o g y e g y ik fél s e m id e g e n k e d ik tő le . b iz o n y í t ja a so k la k o d a lo m . M ég a z ö zv e g y se m s o k á ig tű r i a z e g y e d ü l­

lé te i. A lig o lv a s a z e m b e r , c s a k k iv é te le se n eg y -e g y b a lh á z a s ­ság ró l, k ik a p ó s fé lr ő l ; h a a k a d ily té le , a z is t ö b b n y i r e v á r o s ­

beli. A v á r m e g y e r é s e n is á ll a z e r k ö lc s ö s s é g v é d e lm é v e l ; h a b a j v an . k e m é n y e n b ü n te t .

E rő s e n m e g v a n a k é tn e m b e l i f ia ta lsá g k ö z t a k ö lc s ö n ö s ra g a sz k o d á s . A m ai p a j tá s k o d á s n a k , m e ly a n n y i r a m e g a lá z z a

a n ő t , a m ú l tb a n s e m m i n y o m a . A G rá c z iá k s z e lle m e ü l az if jú s á g m u la to z ó s o ra i k ö z ö tt . Az u d v a r lá s k o m o ly , h a r á ­k e r ü l a s o r ; a z a d o t t s z ó sz e n t, s a k i m e g sé r t i, m e g is lak ó i.

K é tsé g te le n , h o g y a n a g y n ő i t íp u s o k p é ld á ja a n ő k k ö z tu d a ­tá b a n él. S z é c h v M á r ia , a v itéz , k a la n d o s és s z a lo n ia s a sz - s z o n y n e m e g y s z e r j á r t f ö ld ü n k ö n ; a M u rá n y i V é n u s m eleg ­s z ív ű p o é tá ja e p e r je s i i s k o lá b a n g y ű jtö g e tte k é s ő b b i k ö l té ­s z e té n e k h im p o r á t ; N a g y a s s z o n y u n k p ed ig , Z r ín y i Ilona m é g a k ö z n é p ü n k n e k k é p z e le té b e is e r ő s e n b e le v e tte m a g á t. L e h e te tle n , h o g y a k ik n á lu n k o lv a s tá k (p e d ig so k a n v o lta k )

a ((M arssal tá r s a lk o d ó M u rá n y i V é n u s» s z e re lm i só h a ja it , n e az z a l a b ű v ö s -b á jo s ro m a n t ik á v a l v o n tá k v o ln a b e m ag o k k ö r ü l az eg e t, m e ly a s z é p é rz é s ű a s s z o n y o k v ilág a . B á jo s k é p e it m u ta t ja f ia ta l ja in k k e c s e s tá n c z á n a k a f r ic s i k a s té ly e g y k o r i d ís z te r m é n e k k a r e r k é ly é n n é g y fe s tm é n y ; la k o d a lm i s z e r ta r ­

tá s a in k n e m c s a k fé n y rő l , h a n e m a z ü n n e p lé s m é ltó sá g o s b e n - ső s é g é rő l is b e sz é ln e k .

A m á tk a s á g rö v id . R e n d e s e n a s z ü lő k sz e m e lik ki a

p á r o k a t . A f iú n a k n é h a a s z ü lő tö b b le á n y t is m e g je lö l s z a ­b a d v á la s z tá s ra . A le g é n y e lő b b m e g já r a t ja a l e á n y o s h á z a t a h a j la n d ó s á g k i tu d á s a c z é l já b ó l ; m a jd fő e m b e r tá rs a s á g á b a n m a g a m e g y «k is a s s z o n y - lá tá s r a ». L ó h á to n , d ís z b e n s v a c so ­

r á r a é rk e z ik a l e á n y n é z ő ; tá n c z u tá n « h á z tű z - lá tó k a t» k ü ld . A « sz e m b e n l é te i» a la tt , h a te ts z e n e k a f ia ta lo k eg y m á sn a k , k ö v e tk e z ik a m e g k é ré s . A z ö z v e g y a n y a i ly e n k o r a « t u to r o k »

ta n á c s á t k é r i.((K ézfogásra)) a le g é n y , ro k o n i k ís é re tb e n , c z i f rá n ö ltö zv e ,

k a r d o s á n é r k e z ik . A z a j tó n té r d e l h a j tv a k é r e t i k i a le á n y t. H a k ih o z z á k , u j ja iv a l g y e n g é n m e g ü ti a le á n y u jja i végét. M ege lőz i ez t a z a k tu s t , d e tö b b s z ö r k ö v e ti a g y ű r ű v á l t á s : a v ő le g é n y k é t e m b e re v isz i b e a z a n y a s z o b á já b a a le á n y h o z a g y ű r ű t , a k i v is z o n t k e s z k e n ő re a k a s z tja a m a g á é t s k i­k ü ld i . A g y ű r ű — g v é m á n to s , r u b in o s v ag y z o m á n c z o s — n é h a g e n e rá c z ió k o n á t v á n d o r o l. A k k o r v á ln a k a fia ta lo k

A NEMESSÉG OTTHONA.

m á tk a p á r rá . A v ő le g é n y a d h a t a r a n y - e z ü s t é k s z e r- a já n d é k o t. E g y m á s t h ú g o m n a k , b á ty á m n a k s z ó lí t já k . R itk á n n y ú l ik el a m á tk a s á g id e je ; a m á s o d ik h á z a s s á g n á l r e n d e s e n c sa k

eg y h é t.F o r d u l t e lő a m ú l tb a n e lő z e te s e s k ü v é s is : g y ű rű v á ltá s

u tá n . D e a k k o r a le á n y t el s z o k tá k m é g v á la sz ta n i a v ő ­

leg é n y tő l.E zz e l a s z o k á ssa l fü g g n e k ö s sz e a « Iu s p r im a e n ő d i s »

sá ro s i e se te i, a m e ly e k a tö r té n e t í r ó i fe lfo g á s tó l e g é sz b e n e l té r ő jo g i té te l t a n ú i . P a lo c s a y G y ö rg y 15 8 5 -b e n fe le sé g ü l k é sz ü l e lv e n n i B o c sk a v K r is z tin á t, d e m iv e l a d ö g h a lá l m ia t t

n em m e h e t S z a th m á r r a , K a p y A n d r á s t é s K e lle m e s} ' M ih á ly i k ü ld i a I r ig y m e g k ö té s é re . Ó m a jd 1586 f e b r u á r 2 3 -á n fog K a p lo n y b a e lső é jje lre m e g je le n n i. A z a r a n a g y b á ty ja , K ap -

lo n y u ra , c sa k ú g y a d ja m e g e g y e z é sé t, h a a z e lső h á z a s é jje l jo g c z im é n n e m k ö v e te l i K a p lo n i/t. E r r ő l k e z e s sé g e t a d . D essew ffy F e re n c z e s e te a m á s ik , a ki a z é r t ű z i k i j o b b á g y a s s z o n y á t a

h á z á b ó l, h o g y a b i r to k o t n e k ö v e te lh e s se a z e lső éj jo g c z im é n . E z t e h á t k iz á ró la g b ir to k s z e rz é s i jo g c z ím . A k ö z é p k o rb a n m e g sz ű n t, d e fe lé le d t a X V I. s z á z a d m á s o d ik fe lé b e n , m ik o r a k a th o l ik u s p a p r i t k a v o lt s a p r é d ik á to r o k n a k n e m v o lt e lé g te k in té ly ö k . A h á z a s s á g - s z e n te s í té s lé n y e g é t t e h á t a z e lső

h á z a s é j je lb e n s n e m a p a p i v a g y p r é d ik á to r i k ö té s b e n lá tta a rég i k o r .

A v ő le g é n y s z a b ja k i a la k o d a lo m n a p já t . N a g y id ő kell az e lő k é s z ü le te k re : m e g h ív ó k a t k e ll k ü ld e n i , é le lm e t a b i r ­to k o k ra k iv e tn i . S n a g y m u n k á l a d a la k o d a lm i tisz tség ek e lre n d e z é se . V a n n a k g a z d á k , a k ik a k í i lö m b ö z ő fe la d a to k a t v é g z ik : fő g a z d á k , jö v ő -m e n ő g a z d á k , sz á llá so sz tó k , p o h á r - szé k -v e z e tő k , é te k fo g ó k , s z o lg á k g a z d á i. A la k o d a lm a s m e n e ­

te t a v ő le g é n y r o k o n a i k ö z ö l a n á s z n a g y v e z e t i ; ő n y it ja m eg a n á s z a s s z o n y n y a l a z e lső tá n c z o t , m íg a tö b b i t a fő­gaz d a . a k i a z tá n e lb ú c s ú z ta t ja a m e n y a ss z o n y t . A v ő fé ly ló ­h á to n h o z z a a v ő le g é n y a já n d é k á t : e lső n a p u tá n ő a d ja á l

XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

a z a r á t a v ő le g é n y n e k s ő v á g ja le fe jé rő l k a r d já v a l a k o sz o ­rú t . A z a lg a z d á k z ö ld p á lc z á t h o r d n a k . A n á s z n é p is, s o k s z o r v á r m e g y é k é s v á r o s o k is, h o z n a k a já n d é k o k a t . S s z o k á so s a s i r a tó e s te : a le g é n y sé g i b ú c s ú .

1666 m á r c z iu s 1 -jén , B á r t lá n é s Z b o ró - v á rb a n fo ly t le a f é n y e s m e n y e g z ő , m e ly k é t n a g y c s a lá d fr ig y é v e l o rs z á g o s h á t ­t e r ű é r d e k e t s z o lg á lt. A n a g y s á ro s i é s m a k o v ic z a i u r a d a lm a k

e g y r é s z t s a m u n k á c s i m á s ré s z t k ö z ö s b i r to k lá s r a ju to tta k , h o g y rö v id fé ls z á z é v u tá n n a g y tö r té n e t i je le n e te k ta n ú i leg y e n ek .

A m a k o v ic z a i u r a d a lo m fő h e ly e Z b o ró k ö z sé g (h a jd a n m e z ő v á ro s ) , m e ly a G á c s o rs z á g b a v e z e tő o r s z á g ú t m e lle tt.

B á r tfá tó l eg y m é r f ö ld n y ir e fe k sz ik . F ö lö t te , e rd ő k o s z o rú z ta h e g y te tő n , m e ly n e k D -i l e j tő jé h e z H o s s z ú r é t k ö zsé g s im u l,

ro m ja ib a n á ll a z b o r ó i v a g y m a k o v ic z a i v á r . E g y k o r i u ra i k ö zö l a Z u d a r - é s S e ré d y -c s a lá d o k n e m jó sz o m sz é d sá g o t ta r ta n a k a h a ta lm a te l jé b e n á lló B á r t f á v a l ; a k é s ő b b i b i r t o ­k o so k , a R á k ó c z ia k a z o n b a n s z iv e s b a r á t s á g b a n é ln e k vele .

H a p ih e n n i itt v a g y a fa lu b e li k a s té ly b a n v a n id e jö k , ö r ö ­m e s t b e s z á l la n a k s a k k o r s z a p o rá n é r in tk e z n e k a v á r o s u r a i ­v a l. In n e n é r th e tő , h o g y e z e k a l a k o d a lo m h í r é t lá z a s é r d e k ­lő d é sse l fo g a d já k , s ő t v e n d é g ü l m a ra s z t já k a n á sz n é p e t.

Ü n n e p i s z in t ö l te n e k a v á r o s ó d o n s z e r ű h á z a i . A re g ­

g e li ó r á k b a n , n a g y s z á m ú p o lg á r s á g é lé n , a v á ro s i t a n á c s k i­v o n u l a d é li k a p u n a h a tá r r a , h o g y a z a r á t m é ltó s á g á h o z il lő e n fo g a d ja s a v á r o s fa la i k ö z é k ísé rje . A s ík s á g o n tö r té ­n ik a t a lá lk o z ó ; a k k o r r a b e é r fé n y e s k ís é re té v e l a d a liá s v ő ­le g é n y is . A v e n d é g s e re g k é sz sé g g e l fo g a d ja el a m e g h ív á s t

s a v á r o s i t a n á c s h á z e lső e m e le té n r e n d e z e t t la k o m á t . E b b e n n a g y e m b e r e k v e s z n e k r é s z t : S z e le p c s é n y i G y ö rg y e s z te r ­g o m i é r s e k é s M a g y a ro rs z á g p r ím á s a , Z r ín y i P é te r , a z ö r ö m ­a p a , P á lf fy e g r i é s B á rs o n y n a g y v á ra d i p ü s p ö k ö k , n a g y sz á m ú

ro k o n és S á ro s v m . u ra i . A v á r o s i le v é ltá r s z á m a d á s a sz e rin t n a g y ö s s z e g e i : 150 f r t 60 d é n á r t á ld o z B á rtfa a la k o m á ra , e g y ú t ta l p e d ig K r a k ó b a n k é s z íte tt s 94 f r t 75 d . é r té k ű e z ü s t

311

se r le g g e l lep i m e g a m e n y a ss z o n y t , m e ly n e k m in d k é t o ld a - lá t a v á r o s c z ím e r e d ís z ít i . A z a n é g y ü v e g s e r le g , m e ly e t s z in té n ő r z ö tt (1867.) a le v é ltá r , h a s o n ló k é p o t t v o l t a v e n ­d é g e k k e z é b e n s d ís z le te ib e n te l je s e n m e g e g y e z e tt a z a já n d é k -

se r le g g e l.L a k o m a u tá n a v á r o s i t a n á c s c s a l, n a g y n é p tö m e g k ö r ­

n y e z e té b e n , Z b o r ó n a k in d u l a n á s z s e re g , m a jd m e g sz e m lé li

B á rtfa é s H o s s z ú r é t k ö z t , a B e le z n e v iz e p a r t já n , a h a la s tó k ö rü l a fu t ta tá s o k a t , a z tá n v é g ig h a la d a S e ré d y -e m lé k o s z lo p m e n té n a s ű r ű fe n y v e s - é s g y e r ty á n fa -e rd ő v e l b o r í to t t h e g y i ú to n , f e lh ú z ó d ik a h e g y te tő s z á z a d o s c s e r fá itó l k ö r í te t t n a g y

ré tr e , m e ly n e k É N y - i le j tő jé n b ü s z k é n t á r u l fel a v á r k a p u .H a t ó r a k ö r ü l é r n e k b e , s n y o m b a n e lv é g z i a p r ím á s a

v á r leg fe lső ré s z é n e k d é li s z á rn y é p ü le té b e n á l ló v á r k á p o ln a fa la i k ö z t a z e sk e té s t , m e ly u tá n a s z o k á s o s a já n d é k b e m u ­

ta tá sa , a d í s z la k o m a é s t á n c z k ö v e tk e z ik .H o g y m ic s o d a fé n y v e sz i k ö r ü l a z if jú p á r t , a r r ó l a

v id ék i n é p h a g y o m á n y h o s s z ú id ő n á t b e sz é l. M aga a m e- ny eg ző , d e a « sz é p a s s z o n y a e m lé k e is a já ts z i k é p z e lő d é s

e z e r v á l to z a tú re g é ib e m e g y á t . A n e v e k tö b b n y i r e e l tű n n e k b e lő lü k , d e m e g m a r a d a k e g y e le te s ra g a s z k o d á s a c s o d á s n ő irá n t , a k i u tó b b eg y o r s z á g g o n d já t h o r d o z ta le lk é b e n . A re g e sza v a u tó b b G á c s o rs z á g h a t á r a in tú l is é le tr e ke l.

Ii) A h a d i é le i e m lé k e i m á r ig e n n a g y m e s s z e s é g b ő l in te n e k á t a z u t ó d o k h o z : in k á b b k é p z e lő d v e m e re n g e n e k ra jta , m in ts e m h o g y ig a z á b a n é r te n é k . N in c s r e n d e s h a d i

s z e rv e z k e d é s , b é k é s id ő k b e n fo g y a té k o s a g y a k o r lá s , s m é g is k i tö rü lh e te t le n n y o m o k t a n ú s k o d n a k a z ő sö k v i lá g r a s z ó ló h a r c z i k é sz sé g é rő l. M in d e n e s e tre a ré g i k a la n d o s id ő k s o k á ig leb e g le k p é ld a a d ó u l a n e m e s i iv a d é k o k s z e m e i e lő tt . K ü lö ­n ö se n itt, a fe lső v id é k e n , m e ly n e m c s a k n a g y n e v ű h ő s ö k ­rő l, h a ta lm a s e r ő m é r k ő z é s e k r ő l h a llo tt , d e e g y ú t ta l a k irá ly i u d v a r ta r tá s o k fé n y é rő l s z e m é ly e s e n m e g g y ő z ő d h e te tt . N e m n e h é z e lk é p z e ln ü n k pl. a m i S á r o s - v á r u n k e lső m o z g a lm a s

é le té i, a m ik o r k irá ly o k ü ln e k h o s s z ú , r ö v id id ő re ta n y á i b e n n e , m é g in k á b b a k ö z e lfe k v ő sz e p e s i v á r b e l i t , m e ly n e k n a g y s z a b á s ú s a k i r á ly i u d v a r ta r t á s k é n y e lm é re sz ó ló b e ­o s z tá s á t a m a i ro m o k k ö z ö t t s e m n e h é z m e g á lla p íta n i .

A z ily h á t té r b e n s a h a r c z o k fo ly to n o s le v e g ő jé b e n , m ik o r az e r ő s e b b k e r e s i a z ig az á t, h a m a r s z o k á s o s sá v á ll a b a jo ív á s in té z m é n y e . A C o rp u s J u r i s n e m is m e r i . A XIII. s z á ­za d b e li s z o k á s jo g a la p ít j a m eg , m a jd R ó b e r t K á ro ly k irá ly

a la t t a lo v a g i j á té k o k d iv a t já v a l s z o k a tla n u l k ife j lő d ik . Az e lső o k i r a to k a « S ig n u m d u e l l i p o rrex itw fo r m á b a n e m lí t ik : a k ih ív ó la c z ö v e k e t (s ig n u m ) ad á t a k ih iv o ltn a k s k é r i a t ö r v é n y s z é k e t a b a j v ív á s m e g e n g e d é s é re . E z a z o rd a lia - tö r - v é n y k e z é s . K ih ív á s n é lk ü l is e l r e n d e l i a z a ln á d o r 1 323-ban U z f ia in a k és Is tv á n f ia in a k V iz s o ly b a n a b a jv ív á s t . A tö rv é n y ­sz é k e lő z e te s e n g e d é ly é t 1 4 8 6 -b a n M á ty á s k i r á ly h a tá ro z o t ta n m e g k ö v e te li. R é g e b b e n a c z ö v e k e t n e m a lk a lm a z tá k , ső t a

tö rv é n y s z é k f ü g g e tle n ü l a fe le k a k a r a tá tó l is e l r e n d e lh e t te a m é rk ő z é s t .

A fe le k p o n to s m e g je le n é s é re z á lo g o t v a g y tú s z t sz o k á s a d n i . ((T a n á c sk o z v á n ő z á lo g o t a d á n a k » (T in ó d y , 1548.). A b a j ­v ív á s t fe g y v e r- é s ló v iz s g á la t e lő z i m eg . D á rd a , k é t k a rd , b o t, tő r , n y íl , b o lg á r b u n k ó , k e le v é z a fe g y v e re k a m e g ­

á l la p o d á s s z e r in t . E lő s z ö r k o p já t tö rn e k . 12 5 5 -b e n a v á ro s i p o lg á ro k s z á s z m ó d r a k e r e k p a jz sz s a l é s k a r d d a l ro n ta n a k

e g y m á s r a . A z e l le n ő r z ő t isz t a z ig a z lá tó k d o lg a . S á tra k a t h ú z n a k , h o l a fe le k a j e l e t v á r já k . E s th a ra n g s z ó ig ta r to z n a k e g y m á s m e g je le n é s é re v á r n i . S á r o s - v á r b a n 13 3 2 -b e n S y n k a f. P é t e r e s t ig le s i E th e le f. M á r to n jö t té t . H a v a la m e ty fél n e m je le n ik m e g p o n to s a n , i d o m b a n k ö v e tk e z ik a z Íté le t. H e ly e tte s k ü z d ő k is a lk a lm a z h a tó k : i ly e n v o lt — g y a k o r la t la n

v ív ó k k a l — a v iz so ly i , m e r t a z U z -fia k a t e s tv é r ü k m e g g y il­k o lá s á n a k g y a n ú ja a la tt á l lo t ta k . A m e g n e m je le n t fél e llen

e lfo g a tá s i p a r a n c s o t is a d k i a b író s á g .A b e c s ü le te v e s z te s t m e g fo s z tjá k a jo g a i tó l é s jó s z á g a i-

A NEMESSÉG OTTHONA.

ló i ; k i r ív ó r u h á b a n ta r to z ik j á r n i : h a j a d ó n fő v e l, m e z ít lá b , z s in e g g e l a te s te k ö r ü l . A v ia d a lb a n a z a g y ő z te s , a k i az e lle n fe le v é r é v e l fe s te t i b e a fö ld e t : d e h a a z e l le n fé l a lk o ­n y ig e lle n á ll, a z ig a z a t ő k a p ja . H ű tle n s é g i e s e tn é l a z o n b a n h a lá lla l ke ll v é g z ő d n ie a k ü z d é s n e k . 1 2 7 0 -b e n I 'ü lö p é r s e k és D o m o n k o s s á ro s i la k o s o k v ia d o r o k k a l h e lv e tte s í t te t ik m a -

g o k a t.V a n n a k h iv a ta lo s b é k é l te tő k . A z á r ta t la n s á g o t b a jv ív á s o n

k ív ü l 4 0 e s k ü v ő se g é d ig a z o lh a t ja . A k ö v e tsé g i d í ja t a k i- h iv o tth o z a v e sz te s fé l fizeti.

B u d á n s m á s u t t is á l l a n d ó b a jv ív ó - té r e n fo ly t a k ü z d e ­

le m . E g y e s v á r o s o k n a k s z in té n v o l t i ly n e m ű k iv á l ts á g u k . S á r o s - v á r n a k p l. 1 3 3 3 -b a n , m é g p e d ig a z é r t , m in t V iz so ly n a k , m e r t a z a ln á d o r e g y ú t ta l A b a ú j é s S á ro s v á r m e g y é k fő is p á n ja vo lt. M o n d já k , h o g y a n á d o r f e lh á n y t d o m b o n (« B iró h a lo m » ),

le g a lá b b is : s z a b a d ég a la tt , s á to r a lá h ú z ó d v a s z o k o t t tö r ­v é n y t ü ln i a * b a jv ív ás a lk a lm á v a l . 1 3 2 0 -b a n L a m p e r t o r s z á g ­b író ité l a M e r s e -u n o k a : P é te r ( d ic tu s : T ó th ) é s M ih á ty f. J á n o s ü g y é b e n S z i lv a -b ir to k é r t .

A b a n d e r iá l i s v ilá g d ic s ő s é g é re á ld a t la n s z á z a d o s k ü z ­d e lm e k k ö v e tk e z te k . A lé té r t h a r c z o l m á r a fe lv id é k , ha n e m é p e n a t ö r ö k e lle n . A n é m e t z s o ld o s k a to n a s á g la s s a n m eg fo sz tja a ré g i i l lú z ió k tó l ; u n d o r r a l fo r d u l el a t tó l a h a rc z i m ó d tó l, m e ly a z e g y sz e ri c se h z s e b rá k o k s z ín v o n a lá n n e m e m e lk e d ik fö lü l. A z é r t a z o n b a n S á ro s fia i m e s s z e fö ld re is

e l ju tn a k , a m irő l s z á m ta la n tö r ö k fo g o ly k e s e rv e s s o r s a t a n ú s ­k o d ik . A v á r m e g y é n e k s o k s z o r v a n a lk a lm a rá , h o g y e k k é p e ls z a k a d t v é r e in v á lts á g d íj k ü ld é s é v e l se g íts e n . M e g h a tó a íia ta l B e rz e v ic z y J á n o s t ö r ö k r a b le v e le a n y já h o z . K a r to n o n k is k é p a la k : v ö rö s k a f tá n b a v a n b u j ta tv a , d e r e k á n é s n y a ­k á n s ú ly o s lá n c z c s ö r ö g ; m a g a s k o z á k s ü v e g é n é s a lá n c z o n v é g ig fu tó p a tk á n y o k lá th a tó k , a la n t p e d ig ez a v e r s :

aO b ic h sc h o n gefan g en b in ,Ist d o c h n ic h t d ie H o íl'nung h in .»

314 XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

A le v é lb e n m e g v a n a m a g y a r á z a t : a lá n c z az t je le n t i , h o g y t iz e n k e t te u v o l ta k e l z á r v a ; a p a tk á n y o k c sa k n e m a sze ­m ü k e t v á j tá k ki. I ly e n k é p e t n é g y tu c z a to t k é s z íte tt egy ú r i e m b e r , s a d á m á k m e g s ira ttá k .

A d a l ia - n e v e lő k u r u c z -v i lá g m é g e g y s z e r v is sz a v a rá z so lja k ö z é n k a m ú lta t . A z ő s i v i r tu s o k a t , a k a la n d o s é le te t, a r a jo n ­g á s t h a z á é r t , f e je d e le m é r t , v a l lá s é r t , s z a b a d s á g é r t . M essze « ló d in g o l» a k u r u c z m e n té je , ta r s o ly a é s f r in g y iá ja , a m in t p rü s z k ö lv e d o b á l ja a l ó ; c so d á v a l h a tá ro s a k ita r tá s , m e ly a s z e n v e d é s e k h o s s z ú k á lv á r iá já n se g ít i á t. A z u tá n e z a v a r á z s k é p is e l tű n ik n a g y id ő re , a m íg is m é t k ib o n t ja s m ég k á p r á z a to s a b b á te sz i a lo já l is e l ra g a d ta tá s «a s z o ro n g a to tt a s s z o n y k ir á ly é r t» . A h é té v e s h á b o r ú b a n S á ro s v á rm e g y e fiai te le m a r é k k a i s z e d ik a h í rv irá g o k a t . A D e sse w fíy -c sa lá d 15 ta g o t v e sz t a 4 3 - b ó l ; S z irm a y T a m á s , M ik ló s e g y e tle n fia, a v a g y o n á t á ld o z z a rá , h o g y 6000 e m b e rb ő l á lló (M á riássy -) g y a lo g e z re d e t á l l í t so n , m a jd is m é t ú ja b b 6 0 0 0 -n y i ö n k é n te s c s a p a to t to b o ro z é s s z e re l f e l ; D essew ffy S á m u e l p e d ig m á r e lő b b , a p o m p a k e d v é é r t , d e ig az lo já lis é rz é s se l sz ó r ja P o ­z s o n y b a n 1764— 8 0 -ig a p é n z t . A k irá ly n a p o k a lk a lm á b ó l h e te n k in t k é ts z e r a d d ísz e b é d e k e t.

E g y id e jű le g k ö s z ö n t b e a n e m e ss é g v a g y o n i ro m lá sa . E r ő n fe lü l k ö lte k e z n e k , h o g y a ré g i n é v t isz te le te m e g á lljo n . D esse w ffy Is tv á n g r ó f 1 7 7 7 -b e n 80 ,040 r f r t a d ó s s á g á t ú ja b b

80 ,000 és 24 ,810 r f r t ta l e m e li ú g y , h o g y a v á r m e g y e k é n y te le n je le n te n i, h o g y m á r n e m a d h a t b iz to s íté k o t a h ite le z ő in e k ; P a lo c s a y b á r ó 1 8 1 2 -b e n 210 ,700 r f r t ta l t a r t o z ik ; U sz A n ta l k is b i r t o k á n 181 1 — 3 -á n id . T u r c s á n y i J ó z s e fn é l 11,060 r f r t a t e h e r ; a h a ta lm a s H a lle r g ró fo k , S p lé n y i b á r ó k , tö b b B e rz e ­v icz y , P é c h y , S z irm a y g r ó f s tb . tö n k re m e n n e k . A z igaz, h o g y m e g h ib b a n t a k o r i s ; so k a k o rh e ly , k i i r th a ta t la n a k á r ty a d ü h . A v á r m e g y e h iá b a p i r í t r á a m e g té v e d e tt e m b e ­re k re , n e m e g y s z e r e l is c s u k a tja , d e a v é g z e t ú t já n n e m b í r ja m á r ő k e t v i s s z a ta r ta n i .

i) A h a d i é le t g o n d ja i é s v is z o n ta g s á g a i k ö z t a n e m e s ­

ség m ű v e lő d é s e la s s a n h a la d . D e s o h a s e m s z o r u l le v é g k é p e n . V a la m e ly e s t lé p é s t k e ll t a r t a n ia a v á r o s i é le t v ív m á n y a iv a l, m e r t a z o k á l la n d ó a n f e n n ta r t j á k a k ü lfö ld d e l a s z e lle m i é r in t ­k ez és t. A z ú r i n e v e lé s a d a jk a u tá n a d iá k (f ia ta l k le r ik u s ) m e g k á p lá n v e z e té s é re m e g y á t . H a a n e m e s fiú fe ls e rd ü lt , ro k o n c s a lá d o k u d v a r á b a m e g y a p r ó d s z o lg á la t ra , h o g y lo v ag g á fe jlő d jék . O tt is a k á p lá n i r á n y í t j a a s z e lle m i fe jlő d é s é t , a ki m e l le t t m e s te r tő l s a já t í t ja el a h é tfé le ü g y e s s é g e t : a t r iv iu m

és q u a d r iv iu m k ö z b e n a s e p te m a r te s l ib e ra le s - t . A t r iv iu m - b a n (n y e lv ta n , lo g ik a , é k e s s z ó lá s ) : g ra m m a tic a l o q u i tu r , d ia -

le c tic a v e r b a d o c e t , rh e to r ic a v e r b a c o l o r a t ; a q u a d r iv i u m b a n : m u s ic a c a n it, a r h y lh m e t ic a n u m e r á t , g e o m e tr ia p o n d e r a t , a s t ro n o m ia c o lit a s t r a . D e s z o k á s a k ü lfö ld i i s k o lá k lá to g a ­

tása , m in t a k ö z é p k o r i v e r s m o n d ja :

a F ili i n o b ile s , d u m s u n t iu n io re s :M ittu n tu r in F ra n c ia m fieri doctores.i)

A p é c s i, a Z s ig m o n d - és M á ty á s -e g y e te m b ő l s e m m i se m lett, h á t c s a k u g y a n id e g e n b e in d u l t a t a n u ln i v á g y ó fia ta l­

ság . A k ra k ó i e g y e te m e n á l la n d ó a n e g y c s o m ó e p e r je s i (sá ro s i) íiú ta r tó z k o d ik , m in t a le v é ltá r i le v e le k b iz o n y í t já k , d e B o­lo g n á t, P á d u á t , P á r is t , P rá g á t é s a n é m e to r s z á g i e g y e te m e k e t is s ű r ű n k e r e s ik fel a P é c h y e k , S z irm a y a k , D e sse w ffy ek . V a n ­n ak e g y é b irá n t a d a ta in k a r r a is, h o g y i t tb e n n , e g y -eg y n a g y o b b

c sa lá d (B erzev ic zy ) k ö ré b e n s a X V III. s z á z a d b a n S z irm a y Is tv á n n é g ró f n é ta rc z a i, fe je d e lm i fé n y ű u d v a r á b a n e g y m á st v á lt já k a f ia ta lo k , a k ik n e k b ő s é g e s a lk a lo m n y íl ik e ls a já t í ­ta n i a jó m o d o r t .

A le á n y , a h o l a m ó d e n g e d i s a n v ü z s g ő g y e r m e k -ra j m ia t t k ív á n a to s , e lő b b s z in té n ro k o n u d v a r b a k e r ü l , h o l a m a tro n a (ú r i a s sz o n y ) fe lü g y e le te a la t t H o f z im m e rm e is te r in - lől n y e r i a z o k ta tá s t . A s á r o s i v á r b a n R u e b e r J á n o s u d v a r a za jo s a c se v e te lő , s ü tn i , fő z n i, v a r r n i , é n e k e ln i , l a t in u l , u tó b b n é m e tü l é s f r a n c z iá u l b e s z é ln i t a n u ló k is a s s z o n y le á n y o k tó l .

A fin o m m o d o r p e d ig s e h o l t a lá n a v i lá g o n ú g y e l n e m s a já ­t í th a tó ; m e r t h is z e n ő k e g y e im e ssé g e n a g y n e v ű , tu d ó s e m b e r , a ki a s z o m s z é d E p e r je s , d e a k ü lfö ld h u m a n is ta tu d ó sa iv a l

s z o r o s a n ta r t j a a z ö s s z e k ö tte té s t. J ó v a l k é s ő b b , a X V III. s zá ­z a d d a l k e z d ő d ik a n ő k z á rd á i n e v e lé s -d iv a tja .

S h a m é g h o z z á te s z e m , h o g y a h a la d ó id ő v e l a v á r o ­

s a in k i s k o lá z á s a is h a ta lm a s a n fe lle n d ü l ; h o g y k is e b b h e ly e k , m in t B e rz e v ic z e , H a n u s fa lv a g im n á z iu m o k a t á l l í ta n a k , ső t a S z irm a v a k n e m m e ssz e , P a z d ic so n a k a d é m ia s z e rv e z é sé n tö ­r ik a f e jő k e t : é r th e tő , h o g y a tu d o m á n y o k s z e re te te n e m id e g e n S á ro s v á r m e g y e te r ü le té n . T é n y , h o g y s o k a t é s g y a k ­ra n á ld o z n a k k u l tu r á l i s c z é lo k ra a z ő s ö k : a v á r o s i k o lo s to ­

r o k r a , k o lo s to r i i s k o lá k ra , ső t id e g e n b e is (172 1 -b en a z eg ri k o n v ik tu s n a k 100 r f r t o t a d a v á r m e g y e , h a s o n ló k é p e n L ő csé re . K a ssá ra ). N a g y s z a b á s ú k ö z m ű v e lő d é s i a la p ítv á n y o k is k e r ü l­n e k k i. D e a k o r v is z o n y o k s z a b ta , tu d o m á n y o s ism e re te k

t e r je d é s é r ő l e g y é b k ö r ü lm é n y e k is t a n ú s k o d n a k : g a z d a g le v é l­t á ra in k , a m in ő k s z in te m in d e g y ik c s a lá d k ö ré b e n lé te s ü l le k ; tu d ó s n e v ű k iv á ló s á g a in k , m in t K e c z e r Is tv á n v á r a d i k a n o ­n o k , a k i « S u b A u s p ic i is C o m ita tu s d e Sáros-) t a r t K a ssá n th e o lo g ia i d i s p u tá i ; a k ö n y v k e d v e lé s , m e ly n e k ta n u iu l a le v é ltá r a k b a n o l t ta lá l ju k a d iv a to s a u c to ro k a t . K e c z e r G á b o r­

n a k 1687 m á r c z iu s 2 2 -é n h iv a ta lo s a n í r j á k ö s sz e a h o lm ija i k ö z ö t t 10 d r b k ö n y v é t : T h u a n u s tö r té n e ti m ű v é t, k é t T r ip a r - t i tu m o t , G a z d a sá g i K a le n d á r iu m o t , M a g y a r Uj te s tá m e n lu m o t , a B écs i P a c if ic a tio -t , a m a g y a r tö r té n e t N u c le u s á t , i ro t t jo g i té te le k e t é s B a la ss i B á l in t É n e k e i t (6 3 3 fr t é r té k b e n ) . B er- th ó ty F e re n c z fe ls ő m a g y a ro r s z á g i k u r u c z t á b o r n o k (1705.)

s z e n v e d é ly e s a r c h e o ló g u s . Ő j e l e n t i u rá n a k , h o g y eg y le n g y e l k e re s k e d ő 3 00 ta l lé r o n k ín á l B á th o r y Is tv á n tá r h á z á b ó l k a r ­d o t . A fe je d e le m n e k té n y le g a m u n k á c s i fe g y v e r tá rá b a n vo lt is i ly e n 1 7 0 8 -b a n ; K e c z e r S á n d o r f ő h a d b iz to s p e d ig a r ró l é r te s í ti , h o g y a k a s s a i p é n z v e rő b e eg y ig az i « a u s p u r g h i m ív ű »

e z ü s t a s z ta l t k ü ld te k , a m it j ó le sz m e g m e n te n i.

317

HUSZONEGYEDIK FEJEZET.

A nem es a közügyekben.

I. F e r d e k ö z jo g i h e l y z e tü n k a H a b s b u rg b a / , a la t t s a ro ssz k o r m á n y z a t m a g y a rá z z á k m eg , h o g y a m a g y a r n e m z e t

ha n e m m e n t is t ő n k r e , d e h iv a tá s a s z e r in t v a ló ö n á l ló s á g ­h o z n e m ju th a to t t . K u l tu r á l i s h a la d á s u n k s o k s z o r o s m e g - z ö k k e n é s é b e n s o k a n a r e n d is é g e t o k o ljá k , m e ly e t c s ö k ö n y ö s ­nek , m a r a d in a k t a r t a n a k ; a n n a k , a k i ö n z é s b ő l, c s a k h o g y a

k iv á lts á g a in a k r o m ja iv a l to v á b b t a ta r o z h a s s a b ű n e i t , fe l­á ld o z z a a h a z á t . A z o s z t rá k h á z u r a lm a a z o n b a n h a m a ro s a n k o n s z o lid á ló d ik a m a g y a r n e m z e t fe je fö lö tt, m ik o r a tö rö k

h a ta lm a m e g tö r t s E rd é ly e lv e sz te t te fü g g e tle n s é g é t. A z u r a l ­k o d ó c s a lá d n e m o lv a d t b e le a n e m z e tb e : id e g e n n e k ta r to t ta é s é r e z te tte m a g á t. A « H a u s m a c h t» j a v á r a k ih a s z n á ln i , ső t k im e r í te n i M a g y a ro rs z á g o t : v o lt m in d e n k o r c z é lja . A z e s z ­

k ö z e ib e n e lő b b ó v a to s , k ö r ü l t e k i n t ő ; m a jd a X V III. s z á z a d d e re k á n tú l e g y r e e r ő s z a k o s a b b . S o k sz o r, h a a z a lk o tm á ­n y o ssá g je lk é p e i t r e s p e k tá l ja is, a l ig te k in t i a z o k a t e g y é b n e k

j á té k s z e r n é l ; ig a z á b a n lé p é s r ő l- lé p é s r e h a la d to v á b b g y a r m a ­to s ító c z é lz a ta ib a n . N e m z e tü l m a r a d t fe n n M a g y a ro rsz á g , d e á lla m i é le ta la k u lá s h o z n e m ju to t t . K is ik lo tt a k e z é b ő l a z ö n ­

á lló h a d s e r e g ; a l á r e n d e lt h e ly z e tű a v á m - é s k e r e s k e d e le m - ü g v e ; e g y k o r a d ik a s z te r iu m o k ig a z g a ttá k , le g u tó b b a p a r la ­m e n tá r is k o r m á n y v e z e ti, c s a k h o g y e z a f o r m a k iz á ró la g a m i m a g á n ü g y ü n k .

II. S z in te a p o lo g iá l k e ll í r n o m , a m ik o r e v á r m e g y e r e n d ­je in e k b e ls ő tö r té n e té t í r o m . V á d a k h a n g z a n a k , h o g y a n e ­

m esség , m in t a ré g i n e m z e te g é s z , m e g ta g a d ta n e m z e t i é r z ü ­letét, e lid e g e n e d e tt tő le ; é v s z á z a d o k o n á t m e l lő z te a k ö z é le t­b e n n y e lv é t; f ia in a k n in c s n a g y o b b e lm e b e l i fo g é k o n y s á g a ; tu d a t la n , m ű v e le t le n , a k ö z d o lg o k b a n j á r a t la n , m e r ő b e n n a iv .

XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

v ilá g tó l e ls z a k a d t. S a z o n f e lü l ö n z ő , ré s z re h a j ló f a j ; ig az sá g ­s z o lg á l ta tá s a é s k ö z ig a z g a tá s a (m e r t u tó b b b e n n ö k k o r lá to z ó ­d ik a te v é k e n y sé g e ) a j e l l e m te le n s é g n e k és e rk ö lc s i r o m lo t t ­s á g n a k ta n ú ja . T o r m á b a e se tt fé reg , a m e ly e g y k e d v ű e n le ­m o n d á l la m is á g a fe lté te le irő l , c s a k h o g y m e g m e n th e ss e m ag á t. R o s s z a b b m in d e z e k n é l : k o n s p i r á l a h a ta lo m m a l , h o g y sza ­

b a d o n z s a r n o k a m a r a d h a s s o n a s z e g é n ) ' jo b b á g y a in a k . S ezek a v á d a k n e m c s a k rá , h a n e m a n e m z e t e g y e te m é re e g y a rá n t rá il le n e k .

Ily e n le tt v o ln a a « n e m z e tfe n n ta r tó » e le m s z e re p e .S á ro s (s p á r fe lv id é k i) V á rm e g y e a s o r s k e d v e z é se k é p

k iv é te le s h e ly z e tb e n á llo tt a tö rö k h ó d í tá s k o rs z a k á b a n ; m i

tö b b , az a lv id é k n e m e ss é g é v e l fo ly to n e r ő s b ö d ö tt . V a ló sá g o s m e n e d é k h e ly e a m e n e k ü lő m a g y a rn a k . A lig v a n c sa lá d . — n a g y h í r ű é s c s e k é ly e b b s z e r e p ű — a m e ly é v e k re m e g n em fo r d u ln a b e n n e ; tö m é rd e k m e g is h o n o s o d ik . E lm o n d h a tn i

jo g g a l, h o g y k ic s ib e n n a g y M a g y a ro rs z á g k é p é t m u ta t ja a X V I. s z á z a d tó l k e z d v e . A m i te h á t a m a g y a r n e m e ss é g é rd e m e , a z a z ö v é i s : s a m i b ű n e v a n a m a n n a k , a b b a n r é s z j u t

n e k i is.III. M in d e n e k e lő t t n e m té v e s z te n d ő sz e m e lő l a « S ta ts -

m a x in w ) », m e ly n e k M a g y a ro rs z á g a n y a g i jó lé te s a m ű v e l t ­sé g b e n v a ló fe jlő d é s e á ld o z a tu l e se tt, h o g y m a ra d jo n fö ld ­m ív e lő o rs z á g , a d jo n n y e r s t e r m é n y t s le g y e n b iz to s p ia c z a a z ö rö k ö s ta r to m á n y o k ip a rc z ik k e in e k . E g y sz e r, 1785-ben ju t a z o r s z á g d ö n tő v á la sz tá s elé , a m e n n y ib e n II. J ó z s e f oda-

k in á l ta a g a z d a s á g i ö n á lló sá g o t, a s z a b a d ip a r t és k e re sk e ­d e lm e t , c s e ré b e n p e d ig c s e k é ly d o lg o t k í v á n t : a n e m e ssé g a d ó m e n te s s é g é n e k m e g s z ü n te té s é t . S a n e m z e t v is s z a u ta s í ­to t ta a z a já n la to t . íg y f o r m u lá z v a m e g a d o lg o t, v a ló b a n a n e m e ss é g szá z é v e t tö rö l i k i a tö r té n e té b ő l , d e ta lá n tö b b e t t e l i : b e lá th a ta t la n id ő k r e ú t já t v á g ta a h a la d á s á n a k . . .

T e ts z e tő s a v á d , d e le g a lá b b is k é te s a h ite le . G a zd asá g i fü g g e tle n sé g , s z a b a d é r té k e s í té s k é p z e lh e tő -e , m ik o r a z a já n ­

la t te v ő fe je d e le m n e m e g y s z e rű fo ly ta tó ja a h a g y o m á n y n a k , h a n e m m á r e x tra v a g a n s a z i n té z k e d é s e ib e n ? H a a z o rs z á g tö b b e t fizet, b e r u h á z á s o k k ö v e tk e z h e tn e k - e , a m ik o r III. K á­

ro ly é s u tó d ja a la t t a z a tö b b le t p a z a r a b b u d v a r ta r t á s r a , b o l­d o g n a k b o ld o g ta la n n a k k e g y d í j ra , tö b b k a to n á r a , m a jd t i tk o s p o lic z iá ra , h á z i p o l i t ik á ra és k a b in e t- h á b o r ú k r a m e n t , b e ­

r u h á z á s o k n a k p e d ig a l ig a k a d n i n y o m á r a ? S ö n g y i lk o ss á g ra v á l la lk o z h a to tt - e a k e d v ü n k é r t A u s z tr ia fe jle tt i p a r a ? A z ő s m a x im a n e m ta g a d ta m e g m a g á t II. J ó z s e f a já n la tá b a n , v a la - m in t a n e m e s i r e n d s e m ta g a d h a t ta m e g m a g á t, a m ik o r

m e g é r te t te a e z é lz a to t s a d ó z n i ú j r a c sa k n e m a k a r t .E zz e l a m a x im á v a l s z e m b e n fo ly ta t a n e m e s i r e n d fél

e z e ré v e s h a r c z o t . É rz i, h o g y b e n n e r e jle n e k ö s s z e s a k a d á ly a i . M iatta v e sz ti el k ü lü g y i b e fo ly á s á t , ö n á l ló h a d ü g y é t , p é n z ü g y é t, ip a rá t , k e r e s k e d e lm é t; c sa k eg y e t m e n t m eg , a m it m e g m e n t-

h e te it : a z o rs z á g fü g g e tle n s é g é t; jo b b a n m o n d v a — a fü g g e tle n v á rm e g y e i ö n k o rm á n y z a to t , a v é g r e h a j tó h a ta lm a t , v a g y is az á l la m i h a ta lo m ig en j e le n tő s e le m é t. Ö n é rd e k b ő l te tte -e , h o g y

a m e g y e re n d s z e rb e n ö n k é n y k e d h e s s é k ? O ly k é r d é s , a m in ő egy m ás ik , h o g y m é r t e j te t te k i k e z é b ő l á z á l la m is á g e g y é b fe l­té te le it? T a lá n , h o g y n e le g y e n n a g y o b b k e le te . te r m é n y e i ­nek , h o g y le m o n d jo n d ú s a b b a n y a g i h a s z n o k ró l a s i lá n y j a ­v a d a lm a z á s é , in k á b b n o b i le o f f ic iu m -o k é r t , a m e ly e k a h a ­ta lm a t a k e z é b e n t a r to t t á k ? A n n y ira b o ld o g v o lt-e a z á l la ­

p o ta , a m ik o r a k ö z ig a z g a tá s j á t é k o s d í j á t : a r a b ló k fe lk ö té ­sé i s a r e p a r t i t ió t a m a x im a k e g y e se n m e g h a g y ta n e k i?

V a ló b a n a z a lá ts z a t h á r a m l ik a n e m e ss é g re , h o g y II. J ó z s e f e l le n v a ló u tó la g o s v i s s z a h a tá s á b a n a r e n d i re a k e z ió s z e lle m e sz ó la l t m eg , n e m a z ig az i n e m z e ti . E lő b b h isz e n k ív á n c s ia n fo g a d ta a z ú j í t á s o k a t : az e g y h á z i ü g y e k re n d e z é ­sét, m a jd le lk e se d e tt is é r tö k : a p ro te s tá n s o k lá m fé n y e se n m e g ü n n e p lik a ((T ü re lm i r e n d e le t» - e t ! H o v a h a m a r a b b a z o n ­b a n k iv ilá g lo tt az u ra lk o d ó i c z é l : a d ik a s z te r iu m o k b a n , a kél k a n c z e llá r ia e g y e s íté s é b e n , i lle tő le g a b b a n , h o g y a m a g y a r! a

XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

b é c s in e k a lá re n d e lté k , a S z e n t K o r o n á n a k B é c sb e sz á ll í tá s á ­b a n , a z á l ta lá n o s u jo n c z o z á s b a n , a k a ta s z te r i m u n k á la to k b a n , a n é m e t n y e lv b e h o z a ta lá b a n , a K r e i s h a u p tm a n n s á g b a n , az ú r b é r i re n d e z é s b e n , a n é p s z á m lá lá s b a n s v ég ü l a v á rm e g y e i ö n k o r m á n y z a t m e g s z ü n te té s é b e n . Igaz , v a la m e n n y i k ö z ö l a n é p s z á m lá lá s t e n d e n c z iá ja k e lt i le l le g h a m a ra b b a v is s z a h a tá s t , d e a re a k c z ió f o r r s a k k o r m á r n e m a r e n d i é r d e k szó l b e n n e , h a n e m a z eg é sz n e m z e té .

N e m c s o d á ln i v a ló , h a a z 1790. k o ro n á z á s i a já n d é k fe l­a já n lá s a k ö r ü l is « az e lő k e lő s é g te lje s h iá n y á t) ) v e tik a n e ­m e s s é g sz e m é re . B iz o n y k e lle t le n ü l m e n t a d o lo g , e g y e n e se n

a z z a l a k ik ö té s s e l , h o g y v a la m ik o r a d ó z á s t n e k ö v e tk e z te t­h e s s e n b e lő le B écs . M in th a c s a k s e j te t te v o ln a a n em e ssé g , a m it D e á k F e re n c z n e k a z 1861. II. f e l i r a tb a n sz ó v á k e lle t t te n n ie , h o g y a r e á lú n ió t v a la m ik o r m a jd m é g az a já n d é k a i­b ó l a k a r já k - a n e m z e t n y a k á r a b iz o n y í ta n i .

A z a d ó m e n te s s é g k é r d é s é v e l p e d ig ú g y v a g y u n k , h o g y a h a d k ö te le z e t ts é g te r h e — e l le n s z o lg á l ta tá s u l — c sa k la ssan

e n y é s z e t t el, s a m e n n y ib e n e n y é s z ő fé lb e n v o lt, a n n y ib a n a z ö n k é n te s s u b s id iu m o k r a e g y re n a g y o b b m é r té k b e n le tt

szü k sé g . A h a d i a d ó z á s tö r té n e te S á ro s v á r m e g y é b e n is fé n y e ­se n m e g v ilá g ít ja a d o lg o t, h o g y t. i. lá ts z ó la g m a r a d t c sa k m e g a n e m e s i a d ó m e n te s s é g k iv á l ts á g a , v a ló já b a n p e d ig r o h a ­

m o s a n s ie te t t a « n e m a d ó z ó » n e m e s a r o m lá s a fe lé . D e a z é r t a z e lv e t n e m a d h a t ta f e l : v á la sz to tt n é p e v o lt h i té b e n a m a ­g y a r o k I s te n é n e k , k i t a k ö z tő l m e g k ü lö m b ö z te té s a z a lk o t­m á n y v é d e lm é b e n v a ló m u n k á s s á g á é r t jo g g a l m eg ille t. N em is a d ta fe l e z t a h i te t m in d a d d ig , m íg az a lk o tm á n y n a k , a n e m z e t i s z a b a d s á g n a k e g y é b b iz to s í té k a i r a n e m ta lá lt. A k k o r a z tá n a r o m lá s a á r á n is fe la d ta .

IV. K ö v e tk e z ik a z « E x tra H u n g á r iá m n o n est v ita» m i- th o s z a . O rc z y L ő r in c z jó s á g o s h u m o r r a l é n e k li, h o g y : ((Zem ­p lé n , B ere g , U n g v á r, S z a b o lc s v á r m e g y é b e n — v a n p é n z , v a n e le sé g , v a n b o r a p in c z é b e n » . P é n z u g y a n n e m , d e a m i «a

h á z tó l k ite l t» , a z m e g v o lt . íg y S á ro s b a n is. V o lt e g y é n i jó lé t , r e n d e z e t te k v o lta k a v a g y o n i v is z o n y o k , d e v e lő k s z e m ­b e n a z é le ts z ü k s é g le te k se m m u ta tk o z ta k n a g y o k n a k . A ré g i p a t r ia r k á l i s e g y s z e rű s é g u r a lk o d o t t a n e m e s e m b e r s z o k á ­s a ib a n , í z lé s é b e n : a n n a k p e d ig a s z e g é n y s é g e is g a z d a ­s á g s z á m b a m e n t. M ű v e lte a fö ld jé t , c s e re - b e ré l t , b o r t s z á l­

líto tt , n é h a k e r e s k e d e t t s é lt. S a m ik o r m e g s z o r u l t, z á ­lo g b a a d ta a b i r to k a ré s z e i t s b á r k e s e rv e s e n , d e k if iz e tte — a p o rc z ió t . Z á lo g o s íto tt p e d ig ig e n g y a k r a n 4 — 10 fo r in ­

to k é r t .E z t a k á n a á n i é le te t v e tik u tó la g s z e m é re a n e m e s e m ­

b e r n e k , a m ik o r az u to l s ó n a g y n e m z e t i á ld o z a tta l

tö n k re te tte m a g á t. T e h á t e v e t t- iv o t t : a m íg g y e r e k v o lt , c s e ­lé d e k k ö z t c z ih e lő d ö t t fö l ; s h a i s k o lá b a m e n t , 2 0 é v e s k o r á ­b a n s ie te t t m in d e n tu d o m á n y t e lfe le j te n i . E k k o r a z u tá n g a b o ­ná t m u s tr á l t , d is z n ó t h iz la l t , k u p e c z k e d e t t ; h a n e m v a d á ­szo tt, d u r v a t r é f á k b a n , c s ín y e k b e n ö l te a n a p ja it . K a z in c z y a tá rs a lg á s a h a n g já t k ic s in v l i, m á r m in t h o g y a z ő k ü lfö ld i

író a la k ja iv a l n e m e le g e t fo g la lk o z ta k az a s s z o n y o k ; m á s a k á ty ú b a s ü ly e d th e z h a s o n l í t ja a n e m e s u r a t , a k i a k o n g re -

g á c z ió n tú l ki n e m m o z d u l o d v á b ó l ( le g f e l je b b b i r to k p e r m ia t t ) ; d e h a is m e rő s v a g y a k á r id e g e n lé p m e s s z e fö ld rő l a k ú r iá já b a , a n n a k h ő s k ö d ő fü lle n té s e i k é s z fü le k r e ta lá ln a k n á la . S v a n i ly e n k o r b o r o z á s ; l ib é r iá b a r á n g a to t t b é re s e k v á r já k a z in té s t , h o g y m ik o r k e ll m á r a z u r a k a t á g y b a sz á l­líta n i . . .

C s a k u g y a n ig a z : k ic s i t e g y h a n g ú a n e m e s e m b e r é le te .

U n a lo m b ó l lé p k i a p o r tá r ó l , u n a lo m b ó l fo g a d . D e a z é r t b o l­d o g a m a g á n y á b a n ; m é g b o ld o g a b b , h a is m e rő s ö k , b a r á to k ,

a ty a f ia k k ö rn y e z ik . M íg a X V III. s z á z a d b a n e ln é m e le s e d e tt , B ecsb e n ü lő m á g n á s n a k z á rv a a k a s té ly a : a z ő p o r tá já n ö rö k k é n y i tv a a k a p u . A h á z k ö z é p p o n t ja a n ő . N e m o ly s z a b á s ú , m in t a k o ra b e l i f r a n c z ia a s sz o n y , ta lá n n e m is s o k a t fo rg a tja a l i te r á to r o k a t , d e v a n b e n n e , a m i im p o n á l . E lő -

XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

s z ő r is a h a z a i m a g á n - é s k ö z jo g k iv á ló h e ly z e te i b iz to s it

n e k i ; h a ö zv e g y , b e n n ü l a fé rj b i r to k á b a n s m in t tá v o lle v ő , a k é p v is e lő jé t k ü ld i fel a d ié tá i u r a k k ö zé , s ő t a v á rm e g y é ­n é l s z a v a z ; h a le á n y , k i já r a n e g y e d e , e se tle g f iú s ít já k . E rő s k é z z e l, b iz to s s z e m m e l k o rm á n y o z z a a g a z d a s á g o t s v éd i, h a r á s z o r u l , tö r v é n y a d ta j o g a i t ; h a m e g v a n tá m a s z a : fé r jé b e n , a f is k u s b a n , d e a z eg é sz v á r m e g y e i s z e rv e z e tb e n , eg y k is j ó s z ív ű (( te rro r iz m u ssa l)) él a z o t th o n v i lá g á b a n . A k a r d o s a s s z o n y o k n e m r i tk a s á g o k .

S m in ő k ö r ü lö t te a k i s v i lá g : a z ő v ilá g a ?

N á lu n k , S á ro s b a n , tö b b n y i r e s z ű k ö s e n s z a b o tt fa la k k ö z é s z o r u l t a c s a lá d . E g y -e g y fa m ília n a g y o n e l s z a p o r o d o t t ; a k ú r i á b a b iz o n y fö lö s a ty a fi- é s ro k o n - c s a lá d b e k e rü l . N é h a

t ö b b is a k e l le té n é l . D e a h o g y v o lta k , m e g fé r te k . M er t a z o k a p e r p a tv a r o k , m e ly e k a z e r d ő h a tá r o k b a n , a leg e lő k s eg y e­b e k m ia t t t á m a d ta k , o t t m a r a d ta k a k o n g re g á c z ió a k tá i k ö z ö t t : b e n e m ig e n j u t o t t a k a z o t th o n b a . E g y ik -m á s ik k ö z s é g b e n :

B e rz e v ic z é n , K e n d é n , N a g y -S á ro s b a n s tb . a lig h is z i m a az e m b e r , e g y m á s k ö z v e te t le n k ö z e lsé g é b e n , s ő t eg y te tő a la tt h o g y a n fé r t m e g a n n y i c s a lá d . M in d e n fe lé a k a d ta k e lsze g é­

n y e d e t t v a g y á r v á n m a r a d t n ő i ta g o k , a k ik m in t a s z ü k s é ­g e s h á z i b ú to r , e lm a r a d h a ta t la n o k a z ú r i a s s z o n y k ö rn y e z e té ­

b ő l : m e g o s z t já k v e le a h á z ta r tá s , n e v e lé s g o n d ja it . F ő le g a n ő i n e v e lé s t . S a b b a n a n e v e lé s b e n s o k a g y e n g é d sé g , c s a ­lá d ia s v o n á s . A fiú k n e v e lé s e s e m ro s s z a b b . H a k á p lá n vagy k ü lö n ta n í tó n e m a k a d , e lv é g z i a z e le m i o k ta tá s t a z a n y a .

A z tá n is k o lá b a v isz ik a g y e r e k e t : E p e r je s re , B á r tfá ra , S ze- b e n b e ; d e v a n B e rz e v ic z é n , H a n u s fa lv á n is g im n á z iu m ; m a jd e s k ü d t té te sz i m e g a fia ta l e m b e r t a fő is p á n s b e o s z tjá k a

s z o lg a b iró i, tö rv é n y s z é k i g y a k o r la tb a . H a a m ó d e n g e d i, k ü l ­d ik m é g to v á b b is a s z ü lő k : le g ö rö m e s te b b a d ié tá r a .

A n ő e g y ik v a r á z s a a z ö s s z e v e rő d ö t t t á rs a s á g n a k . A d b ő v e n a b b ó l, a m i te lik . M e r t b ü s z k e rá , h o g y jó h í r é t k e lt­sék . D e n e m sz o lg á ló ja a tá r s a s á g n a k : m in d e n k o r k ö z é p ­

A NEMES A KÖZÜGYEKBEN. 3-23

p o n tja s m é rs é k lő je m a ra d . M ik o r e l lá t ta m in d e n e k k e l a v e n ­d é g e k e t, s z e ré n y e n e n g e d e lm e t k é r a « cse k ély » e b é d é r t , v a ­c s o r á é r t s h a g y ja a s a já t th é m á ik s z á m á ra a fé rf ia k a t . Iv á s v an , d e a jó z a n s á g e r ő s ő rá lló . O lv a so m a z a k tá k b ó l, h o g y ré sz e g e n lá t egy íz b e n b e lé p n i a k o n g re g á c z ió eg y n e m e s t : b iz o n y a f isk u s a z o n n a l r á h ú z z a a z i r g a lm a t la n p a r a g ra fu s t , a m i fize tség e t is, a lá z a to s m e g k ö v e té s t is je le n t .

F ig u r a t ip ik u s a la k — it t is a k a d , d e in k á b b a v ég ső e lh a n y a t lá s é v t iz e d e ib e n . S é v e lő d ik is a t á rs a s á g , k iv á l t h a m á s v id é k i k e r ü l v e n d é g n e k . A fe lfö ld i ir ig y li a «fekete» fö l­

d i t , a k i h o z z á k é p e s t E ld o r á d ó b a n l a k ik ; e m e z m e g ((p ipá­n a k v a ló » fö ld jé t s z ó lja le a s á r o s in a k ; rá fo g ja , h o g y k r u m p ­lit z a b á i, a b é r e s e i t m u n d é r b a b u j ta t ja s g y a lá z a to s n y e lv ­

k e v e ré k k e l g y ö tr i a n e m z e ti g é n iu s z t . S m e g la k o l S á ro s n e ­m e se a s p a n y o l g r a n d e z z a - s z e r e p é r t is.

M ajd m e g a v a llá s i v i tá k k e r ü ln e k elő , a m i e lé g b a j t is o k o z , d e t ö b b n y i r e jó íz ű h u m o r b a n , c s ip d e lő z é s b e n o lv a d

lel a fe le k e z e ti to rz s a lk o d á s . M in d e n e lle n té t k ö z é o d a f u ra - k o d ik a n a g y s z o l id a r i tá s é rz e te , a z ö n é r z e te s sé g é s s z e ré n y ­

ség , a k ím é le t é s s z ív e s sé g . A n ő k k ü lö n ö s m e s te r e i a t a p in ­ta tn a k : a le g k u ru e z a b b fé rf it is le k a p já k lá b á ró l . S ig en e r ő s a rég i e t ik e tt-é rz é s , m e ly a n ő i r á n t v a ló d i h ó d o la tb a n , az id ő sb e k i r á n t o d a a d ó t is z te le tb e n n y ila tk o z ik . A (( te rem te tte# szó elég , h o g y b ír s á g o t tiz e sse n a z ú r i e m b e r ; a k o n g re g á - c z ió n a v ic z is p á n e l le n e lh a n g z ó «N e m ig a z á n m o n d ja ő k e - g y e lm e!» szó p e d ig s z é k s é r té s b ű n e . A m ai p a jtá s s á g o t — ö re g e b b , i f ja b b k ö z t tú lz o t t fo r m á já b a n p e r s z e a z e g y k o r i férfi n e m e ssé g n e m ism e ri , a fé rfi é s n ő k ö z ö t t p e d ig e g y e n e ­s e n p e r h o r r e s k á l ja . B iz o n y ítjá k e z t a le v e le k m e g sz ó lí tá sa i a m e ly e k a z o d a a d ó t is z te le tb e n é s s z e re te tb e n v a ló s á g o s fo k o z a to t á l l a p í ta n a k m e g p l. a «b á ty á m » m e g a «d rá g a k e d ­v es u ra m b á tv á m » k ö zö tt.

V a n n a k n é h a n e h e z e b b th é m á k . B iz o tts á g jö n a m eg y e­h á z á r ó l : h o lm i e l ig a z ítá so k , re n d e z é s e k tá rg y á b a n . H a ra g o s

21*

XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYÉKBEN.

le le k k e r ü ln e k s z e m b e : n é h a m a r a k o d ó , ö rö k k é k a p z s i v ag y v e sz e k e d ő , d u la k o d ó , b i r t o k r a á h í to z ó u ra k . A zt h in n é a z e m b e r : i t t v é r o n tá s n é lk ü l n e m fog m e n n i a d o lo g . A v icz ­i s p á n a z o n b a n n y u g o d t v é r r e l kezd i m e g a s z é k ü lé s t : h a v i l lá m o k c z ik á z n a k , fe n y e g e tő z é s h a l la ts z ik , sze d i e lő a p a r a ­g ra fu s o k a t , a m e ly e k jó z a n í tó k ö v e tk e z e te s sé g g e l o sz la tjá k sz é t a v é sz fe lle g e k e t. S a k k o r a z tá n m e g ju h á s z o d ik a tü le ­

k ed ő m a g y a r , s h a m é g m a r a d t a s z ív é b e n fa n y a rs á g , az t n y o m b a n fe lo lv a s z t ja — a k ö z ö s a sz ta l .

E n n y i a m a g y a r E ld o r á d ó m ith o s z a . T e jje l-m é z z e l fo ly ó - n a k m o n d já k a fö ld e t, m e ly le g fe lje b b v is z o n y la g o s a n a z : az , a m e n n y ib e n s z e ré n y ig é n y ű e m b e re k é lv e z ik cse k é ly

jó té te m é n y e it . A r a f f in e m e n t m o d e r n d o lg a i is m e re tle n e k itt, a z é r t é r té k e s e b b e k is a fö ld a d o m á n y a i . S a jn o s , a k ü lső , fő leg a r is z to k r a t ik u s h a tá s o k id ő v e l, d e c sa k a XIX. s z á z a d b a n , m e g b o m la s z t já k a v i s z o n y o k a t ; a k k o r a z o n b a n v é g z e tsz e rű -

leg lé p fe l a z ú r h a tn á m s á g b a ja s m e g ro n t ja , — le g tö b b s z ö r tö n k r e te sz i — az ig a z á b a n sz e g é n y n e m e s t. H o g y e r r e a

t r a g ik u s v á l to z á s ra e g y é b o k o k is k ö z r e m ű k ö d te k , k ö z ism e r t d o lo g . L é n y e g e s o k n a k a n e m e s s é g 1848. ö n fe lá ld o z ó s z e re p ­lé sé n k ív ü l k i k e ll e m e ln i a le g v é g z e te se b b m u la s z tá s t : azt, h o g y id ő e lő tt a d ta fel a k iv á l ts á g a i t a k k o r , a m ik o r k ö r ü ­

lö tte m á r c s a k r o m ja ib a n é lt a h a jd a n v irá g z ó p o lg á r i e lem . H a a p o lg á r s á g s o r s á t m e g v á lth a tja a m a g á é v a l ; h a a z ip a r ­n a k és k e r e s k e d e le m n e k tu d ú j , e r ő s p o lg á r i e le m e t te re m ­te n i, s o k m in d e n m á s k é p tö r té n ik e b b e n a m i o rsz á g u n k b a n . T e h e t te v o ln a -e a z o n b a n u g y a n a b b a n a z id ő p o n tb a n ? — m á s

k é r d é s , v a l a m in t m á s a z is , h a r a j t a m u lt-e a k ö z g a z d a sá g n a g y fe la d a ta , a m it S z é c h e n y i p ró f é ta i lé le k k e l h i rd e te tt , d e a m ié r t a k o r tá r s a i s z in te m e g k ö v e z té k ?

V. T e h e ts é g e k b e n , k iv á ló s á g o k b a n s o h a s e m s z ű k ö lk ö d ö tt S á ro s v á rm e g y e . A c s a lá d tö r té n e te k lé p te n - n y o m o n m u to g a t­j á k a z e n e rg iá t , s o k o ld a lú s á g o t, rá te rm e t ts é g e t , k i ta r tá s t , m u n k a ­b írá s t . T a lá n é p a z v o l t a b a j , h o g y a v á r m e g y e m in d u n ta ­

A NEMES A KÖZÜGYEKBEN.

lan k é n y s z e rü l t le sz a g g a tn i tö rz s á g a le v e le it, h o g y m a g á t

foszsza m e g tő lü k . A je g y z ő k ö n y v i u ta s í tá s o k u tá n , m e ly e k e t a k ö v e t u r a k a z a d ju n k tu s a ik k a l , k a n c z e ll is tá ik k a l P o z s o n y b a v iszn ek , s z in te b iz to s ra fo g h a tja a z e m b e r , h o g y a k ü ld ö t t ­ség c s o n k á n fog v i s s z a té r n i : o t t t a r t j á k a le g ja v á t . S e g y e ­b ü t t is, a s z o m sz é d v á r m e g y é n e k v e z e tő á l lá s a ib a n , h o l itt,

ho l o tt lá th a tó a s á r o s i n e m e s , a k i, b á r h o v a v is z i a so rsa , h a m a ro s a n b e le é li m a g á t ú j h e ly z e té b e . S ta lá n ily a la p o n fo r m á ló d h a to t t k i a re n d is é g e lle n a z a v á d is, h o g y fa m í­liák ta r t já k á l la n d ó a n , iv a d é k r ó l - iv a d é k r a le k ö tv e a v á r ­

m egye i á l lá s o k a t: a l is p á n i , s z o lg a b ir ó i, k a n c z e ll is ta i g e n e rá - cz iók . P e d ig n e m íg y á ll a d o lo g . N á lu n k a l ig i s m é t lő d h e t ik a t i s z t ik a r , le g fe lje b b a je g y z ő m a r a d . T a r tó s a b b a z á llá sa

a k k o r , h a a z id e g e n b e n é lő fő is p á n ú n ja — sz o k á s s z e r in t — a re s ta u r á c z ió s u ta z á s t , v a g y m e g b é n u l — r e n d k ív ü l i id ő k b e n , m in t II. J ó z s e f a l a t t é s u t á n — a v á r m e g y e . E g y s z e r-m á ss z o r

egyes c s a lá d o k n a k (P é c h y e k , D e sse w ffy ek ) h o s s z a b b v e z e tő sz e re p e v a ló s z ín ű le g az a u l ik u s a b b le v e g ő já rá s n a k v a g y a

v ag y o n i n a g y o b b fü g g e tle n s é g n e k tu la jd o n í th a tó .VI. V a n n a k , a k ik a fö d e r a l i z m u s t v e t ik a v á rm e g y e

s z e m é re ; á l t a lá n o s a b b a z a n é z e t , h o g y p a r t ik u lá r is é rd e k e k

m e leg á g y a . V a ló b a n az , d e n e m a b b a n a te k in te tb e n , m in th a a s z é th ú z á s b a n le ln é m e g k iz á ró la g o s f e la d a tá t . P a r t i k u l á r i s a z á l la m h a ta lo m tú lk a p á s a iv a l é s t i tk o s c z é l ja iv a l s z e m b e n , d e e k k o r a z u tá n ig a z á n : fe lfo g á sb a n , tö re k v é s b e n e g y fo rm a .

A je g y z ő k ö n y v e k , k ö v e ti u ta s í tá s o k , s é r e lm e k , k ö v e te lm é n y e k eg y k ö z ö s m in tá r a lá ts z a n a k k é s z ü ln i , a m e ly m in ta iv a d é k ­ró l- iv a d é k ra sz á ll á t a n e m e ss é g tu d a tá b a n . A so k ((függet­len ta r to m á n y ) ) a n n y i r a « eg y h ú r o n p e n d ü l» , h o g y n e m c sa k a v á r a t la n tisz ti h e ly e tte s í té s m u n k á já b a n , d e a k k o r is m e g ­lá tsz ik a h a tá s a , h a id e g e n m e g y é b e lép á t , b á r m in ő á llá sb a ,

a t isz tv ise lő . M a a je g y z ő fo g a lm a z , h o ln a p v a la m e ly ik h e ­ly ettes , e se tle g ú j e m b e r s a z o lv a s ó n e m v e sz i é s z re a v á l ­to zá st. S a b lo n o s m u n k a , d e m in d e n ü t t a z s m in d e n ü t t m e g ­

XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

te lik , a m ik o r s z ü k s é g v a n r á , a k ö z é rd e k r e v o n a tk o z ó t a r ­ta lo m m a l . S z o m o rú n a p o k a t j e l e n t az , h a k iz á ró la g c sa lá d i v a g y b i r to k k é r d é s e k e t re g is z t rá l a je g y z ő k ö n y v : az t, h o g y m e g z s ib b a d t a k ö z é rz é s , f o r r o n g a n a k a sz iv e k , e lm ék . Igaz. r e n d e s e n p á r té te l m e r í t i c sa k k i a z ü g y m e n e te t : az ad ó ü g y , a k a to n á k e ls z á llá s o lá s a b e li n y a v a ly á k , a ra b ló k ü ld ö zé se ,

e le m i c s a p á s , m a rh a v é s z , l im itá c z ió k és a v a llá sü g y . A z e lső é s u to lsó a le g f o n to s a b b a k : m in d e n b a j fo r rá s a i . É p it t é r i a v á r m e g y é t a v á d , h o g y m íg k o r á b b a n fo n to s s z o lg á la to t tu d o tt é s a k a r t t e n n i a h a z á n a k , a X V III. s z á z a d b a n a n n y i r a e le rn y e d t,

h o g y e lv e sz te tte é r z é k é t a p o li tik a i k é r d é s e k i rá n t . A II. J ó z s e f é s I. F e re n c z k o ra b e l i m e g y e i m o z g a lm a k , h e v e s fe lir a to k a z o n b a n a z e l le n k e z ő t b iz o n y í t já k . T é n y , h o g y c sa k a lk a lm i­lag n y i la tk o z ik m e g a fe lb u z d u lá s h e v e . D e n e m is ille tt v o ln a a v á r m e g y é h e z , h o g y ö rö k ö s to rz s a lk o d á s ra r a g a d ­

ta s s a m a g á t. F ő te r e — az ig a z sá g s z o lg á lta tá s o n k ív ü l, m e ly ­tő l 1 8 6 9 -b e n e le se tt — a k ö z ig a z g a tá s : o t t p e d ig n e m z a v a r ­h a t ta a z á l la m h a ta lm i té n y e z ő k e t , ső t tá m o g a tn i ő k e t v o lt a

h iv a tá s a . T ö rv é n y t is z te lő k o rm á n y n y a l b é k é n m e g fé r a v á r ­m e g y e . K ö v e tk e z e tt , ig az , n e m s o k á r a eg y k o r , a m e ly b e n k is p a r la m e n t té b ő v ü l t k i, d e a k k o r a z o rs z á g g y ű lé s h iá n y á t p ó to l ta . N e m ta g a d h a tó m á s fe lü l az s e m , h o g y id ő n k in t

so v á n y b ü r o k r á c z i á n tú l a l ig m u ta t e g y e b e t. E b b e n se m ő. h a n e m a k o r m á n y a h ib á s . A m ik o r a tö rv é n y te le n sé g e k e lle n h a s z ta la n t i l ta k o z n a k a r e n d e k , v é g re is e ln é m u ln a k s v á r já k , s z á m ítg a t já k a j o b b id ő t. E z a b ü r o k r a t ik u s szinü 'ij a z o n b a n a z t a g y a n ú t is fe lv e te tte a v á r m e g y e e lle n , h o g y b e ­

fo ly á s o s a b b té n y e z ő k , c s a lá d i é r d e k e k e sz k ö z é ü l v e te tte o d a m a g á t, v is z o n t a z u ra lk o d ó e le m e ln é z ő v e le s z e m b e n s n ö ­v eli a k o r r u p e z ió t .

M e g y é n k b e n v a ló s á g g a l é l te k h a ta lm a s c sa lá d o k . A k a d ­ta k k ö z tü k — a fő r e n d b e n — a u l ik u s e m b e re k . A b e fo ly á s ­n a k i t t i s f e lte ts z e n e k a n y o m a i . A z á l la m h a ta lo m c z é lja in a k

m e g h iú s í tá s á t s z in té n m e g k ís é r t ik . N e fe le d jü k a z o n b a n , h o g y

A NEMES A KÖZÜGYEKBEN. 327

az á l la m h a ta lo m : a z e lle n s é g e s k irá ly s á g : a e z é l : M a g y a r- o rs z á g le tö ré s e . Igv a v á d f o r d ítv a a n n a k b iz o n y s á g a , h o g y a h a ta lm a s a b b e le m e k b e f o ly á s a ú j r a c s a k ö n v é d e lm i je le n ­

ség . S á r o s b a n h a n g o z ta t ja a k o n g re g á c z ió h a ta lm a s e m b e r é ­vel, S z e n t- Iv á n y i F e re n c z g ró ffa l s z e m b e n , h o g y « b iz a lo m é r t»

b iz a lm a t k ív á n , s n e m h a j la n d ó , h a ó h a j t j a is , a H T . m e g ­v á lto z ta tó r e n d e le té n e k e g y e lu ta s í tó v a l lá s ü g y i r e n d e le t ­b en e n g e d n i. S o k fő is p á n i s z é k fo g la ló t o lv a s tu n k a je g y z ő ­

k ö n y v e k b e n , a m e ly e k u g y a n c s a k é r e z te tn i a k a r já k a fe lső b b p r e s s z ió t : a v á r m e g y e a z o n b a n u d v a r ia s a n k i t é r — a n e m é rv é n y e s ü l t s z a b á ly z a t e lő l. A m i o k o s , t a p in ta to s , c z é lsz e rű .

az t k é sz ség g e l k ö v e ti.T o v á b b á a z is b a ja v o ln a a v á r m e g y é n e k , h o g y a t i s z t ­

v ise lő i b ü s z k é k a r r a , h o g y n e m sz o lg á i a., á l la m n a k . P e d ig h á t e z m e r ő b e n a fo r m a k é r d é s e ; á l la m i té n y e z ő v o lt a z é r t

m in d ig a k ö z ig a z g a tá s , s b iz o n y a «v á la sz to tt) ) t isz tv is e lő n a ­g y o n is é r e z h e t te a k ö z v é le m é n y n y o m á s á t , m e ly a v á r m e ­g y é b e n fo ly to n r é s e n á llo tt . A f is k u s n a k b ő s é g e s m u n k á ja a k a d t a z i ly n e m ű v á d a s k o d á s o k , in te rp e llá c z ió k e l ig a z í tá s á ­

ban : s e lé g s z á m o s e s e t t a n ú s í t ja , h o g y a t i s z tv is e lő t a k á r h a n y a g sá g , a k á r e r ő s z a k o s s á g m ia t t n y o m b a n u to lé r te a m e g ­to rlá s . N a g y g é p e z e tte l d o lg o z o t t a v á r m e g y e , s a n n a k a g é ­p e z e tn e k le g a p ró b b ré s z e is ö s s z h a n g o s a n ta r to z o tt m ű k ö d n i . H a je le n v o l t a fő is p á n , — a m i r i tk á b b a n , le g to v á b b S z ir ­

m a y g r ó f 25 év i k o rm á n y z á s a id e jé b e n tö r t é n t m e g — az ta r to t ta a k e z é b e n a k o r m á n y z a t g y e p lő s z á la i t ( b á r e g é sz b e n n e m n a g y o n i l le t te m e g ) ; h a n e m , a z a l i s p á n n a k , m in t j ó g az ­d á n a k , s z ü n te le n n y i tv a á l lo t ta k a k ö z h á z ta r tá s o n a sze m e i. S n e m s z a b a d e lfe le j te n i , h o g y a ré g i id ő k tisz tv ise lő je , m in t az a k tá k je lz ik , s o k s z o r e m b e r i t m e g h a la d ó m u n k á t v é g e z e tt. A m a i v á r m e g y e i t is z tv is e lő ig az i n a g y ú r a h a jd a n ih o z k é ­p e s t. a k i « ö n k é n t» sz o lg á l s m é g is k ö z p r e s s z ió a la t t g ö rn y e - d e z ik . A g e n e rá l is , p a r t ik u lá r i s , s s z á m ta la n m á s c z ím ű ü lé ­se k n e k se m sz e r i , s e m s z á m a , m e ly e k n a p o k r a , h e te k re , ső t

h ó n a p o k r a is k in y ú ln a k ; v a n id ő , a m ik o r p e r m a n e n c z iá b a n k e ll m a r a d n io k a re n d e k n e k s u g y a n a k k o r a tisz tv ise lő k k ö ­te le se k b e n n ü ln i , t ö b b n y i r e e lő te r je s z te n i s a d ö n té s t i r á ­n y íta n i . De n e m c s a k ez a d o lg u k , a z k ü n n is b ő v e n ak a d , a m it n e m le h e t e lo d á z n i, a m it k ö z b e n c sa k ú g y el kell v é g e z n i, m in th a a j á r á s o k b a n m ű k ö d n é n e k . V e g y ü k e h h e z h o z z á a s z á m ta la n k ik ü ld e té s t , a r e p a r t ic z ió k e s e rv e s m u n ­k á la ta it, az e ls z á l lá s o lá s o k ó d iu m á t : s e lő t tü n k á ll a t isz t­

v is e lő z a k la to t t é le te , a k i ig a z á b a n a lig a c sa lá d já é . N em e g y s z e r m u ta t já k a z a k tá k , h o g y h é ts z á m ra le fo g la ljá k a k ö z­ü g y e k a v á r m e g y e e m b e ré t . S m i e n n y i m u n k á é r t a fize tség ? M á r ia T e r é z ia u r a lk o d á s a v é g é n a v ic z is p á n fize tése 600 r f r t ig e m e lk e d ik , m a jd 70 év m ú lv a i s m é t o ly ö sszeg ig , a m e n n y i a l ig az ú t i k ö l ts é g e t fe d ez i. D e n e m is a fize tés a fő a k é r ­

d é s b e n . m e r t h is z e n a m u n k a h á n y a d á t a z eg é sz n e m e si r e n d k iv á ló s á g a i v ég z ik , m é g p e d ig in g y e n b e n , s c sa k a tö r ­

v é n y s z é k i a s s z e s s z o r k a p c se k é ly n a p i d i ja k a t . A n o b ile offi- c iu m k e m é n y k e n y é r . D e n e m k e n y é r p á ly a : s o k s z o r fog ják , g y e n g é d s z e re te tte l b e le e rő s z a k o l já k a z e m b e r t a z á llá sb a . V a n n a k a lis p á n o k , a k ik h iá b a s z a b a d k o z n a k p o d a g r á ik k a l : b e n n m a r a s z t já k ; eg y ik o r s z á g o s k ö v e t (( te h e te tlen ö regsége)) á r á n a k a r s z a b a d u ln i s m é g is v is s z a ta r t já k : a b iz a lo m e r ő ­

s z a k o s s á g a m in d ig a h a ta lm a s a b b .E z a b iz a lo m , ifie ly a t i s z tú jí tá s o k é lte tő e le m e , cz á lo lja

le a z t a n é z e te t is, h ° g y a lk a lm a tla n , é r te lm e t le n , ö n z ő e m ­b e r e k e t á l l í th a to t t c s a k m a g a fö lé a v á rm e g y e . A t is z t ik a r jo g o t t a n u l t ( tö b b e t a g y a k o r la tb a n , m in t a z a k k o r i fé lszeg jo g i e g y e te m e n ), p a tv a r iá t é s j u r á t ó r iá t v é g z e tt s p ró k á to r i

c z e n z u rá t te t t , a k in e k b ő s é g e s e n m e g v o lt a g y a k o r la ti jo g ­i s m e re te s a m e l le t t e lé g k la s s z ik u s m ű v e lts é g e . F o ly é k o ­n y a n í r l a t i n u l ; m a g y a ru l s e m ro s s z a b b u l , a m it a m eg y e i é s h á r o m v á ro s i ( f ő k é p : a s z e b e n i é s b á r tf a i ) le v é ltá r tö m é r ­d e k le v e le s ir a ta b iz o n y í t . A m a g y a r s z ó k ö té s m e s te r sé g é ­b e n m é g a z a s s z o n y a in k is k iv á lta k . A z tá n a tisz tv ise lő i á llá s

A NEMES A KÖZÜGYEKBEN'.

h a s z n o t u g y a n n e m , d e t isz te s s é g e t a n n á l tö b b e t h o z o t t : a fia ta lo n v é g z e tt ifjú e lső d o lg á n a k a z t te k in ti , h o g y ju r á tu s ­n a k e sk e s se fö l a v á rm e g y e . Ö n z é s ü k e t é p e z a z u to lsó k ö ­

r ü lm é n y z á r ja k i : n e m c s ü n g le k a h iv a ta lo n ; d e h a b e n n e v o ltak , e m b e rü l fá ra d o z ta k . S a tö r v é n y is v i lá g o s a n b esz é lt, h o g y a t isz tv is e lő k « s in t n o b i le s , b e n e p o ss e s s io n a ti» .

A k ö z ig a z g a tá s i g é p e z e t, m in i é r in te t tü k , n a g y m u n k á l végzett. M in d e n , a m i k ö z ü g y : o r s z á g o s é s o t th o n v a ló , a v á llá n n y u g o d o tt . A z o r s z á g o s d o lo g n a k i r á n y í tá s a a v á r m e ­

g y e m ű v e . I n k á b b re s is tá l , d e m e g n e m h a jo l , a h o l a h a z a é rd e k e k ö v e te li . C sa k h o g y a k iv ite l, s z o k á s s z e r in t , m á r n e m az ő m ű v e . A m á g n á s - iv a d é k a u l ik u s , te h á t p u h í t h a t ó : a m e ­gyei n e m e s in k á b b c s ö k ö n y ö s , d e a z ig az a m e l le t t k i ta r t . A fe lk e lé se k k é ts z á z a d o s tö r té n e te o tt ta lá l ja S á ro s i a m ag a k ív á n a to s h e ly é n . H a u to l s ó s z a b a d s á g h a r c z u n k v é g s ő s z a k á ­

b a n s o k a n m e g in g o t ta k k ö z ü lü n k , a z s e m a t r a d ic z ió k fe le ­d é sé n m ú lt, h a n e m a ro s s z b e fo ly á s o n é s a s z o r u lt v is z o ­n y o k o n . m

A b e lső , a m e g y e i ü g y e k ig a z á b a n a z a té r , h o l a k ö z- ig a z g a tá s v e z e tő e m b e re i n a p o t-é je l k im e r í te n e k . N e m igaz. h o g y a p a r c z iá li s é r d e k e ln y o m n á b e n n ö k a z e m b e r t . A h ely i ü g y n e k m e g lá t já k a z o r s z á g o s h á t te r é t . S ű r ű n é r te k e z n e k a sz o m sz é d v á r m e g y é k k e l : á l l a n d ó á g e n s t f iz e tn e k B écsb e n , a k i h ű sé g e s e n re f e r á l a n a g y o b b m o z g a lm a k ró l , t e rv e k ­

rő l, k é s z ü lő d é s e k rő l ; a k ö v e te ik e g y r e -m á s r a k ü ld ik t u d ó ­s í tá s a ik a t ; B é c sb e n id ő z ő fő is p á n ju k le g a lá b b a z t a z eg y e t m eg tesz i, h o g y m e g ír ja a m e g y é t é r d e k lő d o lg o k a t ; v a n n a k B écsb en , P o z s o n y b a n k iv á ló , fő á llá s ú e m b e re ik , a k ik e t a s z ü lő fö ld (so k s z o r e r ő s e n v is s z a té rő ) s z e re te te ö s s z e k ö tte té s ­b e n t a r t v e lő k . H a a k o r m á n y ú j í ta n i a k a r , in té z m é n y e k lé te s í té sé re v á lla lk o z ik , a la p o s a n ö s s z e v e t ik a h e ly i v is z o n y o k ­kal a t e rv e z e te k e t . A fü z e s e k s z a p o r í tá s á t , b á r h á n y s z o r k ö v e ­teli is a H T ., k e r e k e n ro s s z a l já k a v á r m e g y é b e n ; a fa ji ló te ­n y é sz té s t te n y é sz á l la to k h iá n y á b a n i l lu z ó r iu s n a k je le n t ik k i :

XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

a II. Jó z s e f - fé le g á c s o rs z á g i ú j u la l , a m e ly n a g y k e r ü lő t k ív á n s é p a z é r i c z é ls z e rű t le n , tö b b s z ö r le sz a v a z z á k .

V II. A a ju d ic iu m p a r iu m », a r e n d i ig a z sá g s z o lg á lta tá s tu ­la jd o n k é p e s k ü d ts z é k i je l le g ű . N a g y o b b b iz to s í té k a a s z a b a d ­sá g n a k , m in t a v o lt k i rá ly i b író s á g . F ő ú r é s k ö z n e m e s , d e a jo b b á g y is o ly a n f ó r u m n a k is m e r ik , a h o l a h a ta lo m e llen o l ta lo m ra ta lá ln a k . A p o lg á r is m e g k a p ja az ig az sá g á t, h a a n e m e ss e l v e ti ö ssz e a so rsa . M in t a z ú r i r e n d n e k á lta lá b a n « m ise ra » a n é p , a m e ly n e k e m b e rs é g e se n v é d i jo g a it s o sz tja

m e g b a já t : a n e m e s a tö r v é n y Iá tá s tu d o m á n y á b a n já r a t la n jo b b á g y á n a k is h iv a tá s s z e r ű e n sz ó sz ó ló ja , n e m c sa k b írá ja . B írá ja a fö ld jo g á n , m e ly h e z a jo b b á g y ta r to z ik , a k i a z o n ­b a n a z é r t n in c s k is z o lg á lta tv a a z ö n k é n y é n e k . O tt v a n a s z o lg a b iró , a k i p r ó k á to r s z e re p e t is v isz , n e m c sa k b ü n te tő t .

A n e m e s , a k o n s t i tu e z ió s z e lle m é b e n , a jo b b á g y é le té ­n e k és h a lá lá n a k u r a . T e h á t éz m é g e m b e rs z á m b a se m jö h e t . D e n e m c s a k a v á r m e g y e ju d ic z iu m a á ll fe le lte , h a n e m a p a l lo s jo g ú f ö ld e s ú r is, a k i b i r ó é s é r d e k e l t fél egy s z e m é ly ­

b e n a b í r á s k o d á s t a r t a m a a la tt . S a b ü n te té s k e g y e t le n : leg­a lá b b a p a r a g ra fu s o k s z e r in t . A fö ld e s ú r i szé k az e lső b iró - sá g i f o k ; a v á r m e g y e i tö rv é n y s z é k m á r fe lje b b e z ő fó ru m , d e c sa k o tt, a h o l a p a l lo s jo g n e m m ű k ö d h e t ik . így is tö b b ­n y i r e fo r m a k é r d é s a k e ttő , lé n y e g é b e n u g y a n a z . A k iz á ró ­lag n e m e s i ü g y e k te rm é s z e te s e n m á s ju d ic z iu m o k e lé t a r ­to z n a k .

I ly e n n e k lá t ja a v á rm e g y e i ú r i b í r á s k o d á s t n é m e ly tö r ­té n e tí ró i fe lfo g ás .

A ju d ic iu m p a r iu m m ű k ö d é s e e z ú tta l a k ö z s z a b a d s á g s z e m p o n t já b ó l é rd e k e l , h a v á jjo n m e g fe le lt-e a k o r sz e lle ­

m é n e k ? V é d te -e a j o b b á g y b a n a z e m b e r i jo g o t? A k ép , m e ly e t a m e g y e i jo g s z o k á s r ó l f e s th e tü n k , d ö n t i el a z t a k é r ­d é s t , h o g y a v á r m e g y e a k ö z s z a b a d s á g n a k h a s z n á lt-e v ag y á r to t t v e le ?

B ü n te tő t ö r v é n y k ö n y v n á lu n k s in c s a m ú l tb a n , d e v an

i KÖZÜGYEKBEN.

igen k ife jle t t jo g i é le t. A fe g y v e rfo rg a tá s s z e re p e u tá n tu l a j ­d o n k é p k iz á ró la g o s fo g la lk o z á s k ö re a z a z é r te lm is é g n e k . A z ö n k o rm á n y z a t m e l le t t n e m is le h e te tt ez m á s k é p . A z ú r i szé k m u n k á ja r i tk á b b , a tö rv é n y s z é k e n u g y a n a z ité l a j o b b á g y d o lg á b a n , a k i a z u r é b a n . A z e l já r á s é p p e n n e m fe lü le te s , ső t in k á b b k ö rö m fo n t . A m a g y a r n e m h a g y ja a j u s s á t : c s ű r ­c sa v a r , m e r t v e le s z e m b e n is fu r fa n g o s , e sz es , p ró k á to r o s az

e l já rá s . A n n y it p e r e l tü n k , h o g y m in d n y á ja n b e le ta n u l tu n k a

tö rv é n y k e z é s fo g á sa ib a . H isz e n m á r a m a g á n b e s z é lg e té s e k

tá rg y a is p e r e s ügy , h a a t á r s a s á g a g a z d a s á g i b a jo k o n k ip a n a s z o lk o d ta m a g á t. Az a s s z o n y -n é p is e g y -eg y fo g a s p r ó ­k á to r . A n e m e s i b i r ó így a k a rv a , n e m a k a rv a , ú g y b á n t el

a j o b b á g y d o lg á v a l, m in t a z ú ré v a l . D e a j o b b á g y n a k m á s b iz to s í té k a is v a n : a v é d ő v á r m e g y e , a m e ly a fisk u s t á l l í t ja a fö ld e s ú r e l le n é b e . A z a jo b b á g y ü g y v é d je . E z a g y á m k o d ó fe la d a t k iz á r ja a z ig a z sá g ta la n s á g o t, m ik o r k ö z- t u d o m á s s z e r in t a v á r m e g y e á lla n d ó e lle n fe le a z u r a d a lm a k ­n a k é s s o k a k a d é k o s k o d ó fö ld e s ú r n a k . S n e m is te l je s e n

ö n z e tle n a la p o n g y á m k o d ik a v á r m e g y e ; é r d e k e a jo b b á g y ­n a k t ű r h e tő h e ly z e te , h o g y a z a d ó n fe lü l a k ö z m u n k á r a is rá fo g h a ssa . B iz o n y -b iz o n y n e m e g y s z e r h a l la n i a v á d a t , h o g y s z a rv a t n ö v e sz t a j o b b á g y n a k .. .

Igaz, k e g y e tle n a m ú lt b ü n te tő ig a z sá g a . B o rz a lm a s b ő r - lö n , e lv is e lh e te tle n b ö jtö k , u n o s - u n t ig v a ló v a l la tá so k , s z e m ­b e s íté se k , t a n ú k fe lh u r c z o lá s a , a t o r tú r á k sz á z n e m e , a k iv é g ­zé sek s z ö r n y ű m ó d o z a ta i m e g v a n n a k , d e k iv á lt a z u to lsó k

i n k á b b a p a p í r o n v a n n a k m eg . D r a s z t ik u s k o r o k n a k d r a s z t ik u ­s a k a m e g to r ló e sz k ö z e ik . É p p e n n e m l e h e t tü n k k iv é te l , a m i­k o r a h a l a d o tta b b E u r ó p a j á r t p é ld á v a l e lő t tü n k . D e a z é r t E ö tv ö s J ó z s e f b á r ó m é g is a c z e n tra lis ta i ró é s k ö ltő i lé le k (vagy a te n d e n c z ia ) s z e m ü v e g é n á t n é z i (és s o k b a n : e lk é p z e li) b ü n te tő ­jogi á l la p o ta in k a t. V o lt pl. 100 e s z te n d ő r e s z ó ló b ö r tö n b ü n te t é s

c se k é ly lo p á s é r t , a m i k ö r ü lb e lü l ú g y é r te n d ő , m in t a m a i Íté le t, a m e ly a sz e g é n y k o fá n á l a b ü n te té s k iá l lá s a u tá n

XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

e n n y i m e g e n n y i é v i h iv a ta l i k é p te le n s é g e t in v o lv á l . S z irm a y A n ta l a II. Jó z se f-fé le ú j b ü n te tő k ó d e x e r e d m é n y e it é p p e n n e m m o n d ja h u m á n u s a b b n a k , p e d ig a f e lv ilá g o s o d á s k o r ­s z a k á t h i r d e t te a z a m ű . 1 7 9 0 -n e k k e lle t t a ré g i s z a b a d s á g b iz to s í té k a i t v is s z a á l l í ta n i a z ig a z sá g s z o lg á lta tá s b a n .

Is m é tle m , k e m é n y a m ú lt ig a z sá g sz o lg á lta tó k eze , de

c s a k a f o r m á b a n . S o k k ö n y ö r ü le t r ő l , m é ltá n y o s s á g ró l, leg­tö b b s z ö r k e g y e lm e s m e g o ld á s r ó l b e s z é ln e k a ju d ic z iá liá k . H a n g o s a n s z ó ló p é ld a a ré g i, n a g y n é m e t s z a b á s ú v á r o s a in k b ü n te tő p é l d á j a : a z o k k ü lfö ld i jo g a la p o n Í té lk e z n e k s c sa k o ly r ig o ró z u s a k , m in t a v á r m e g y e . D e itt is p a r a g ra fu s n a k m a r a d le g tö b b s z ö r — a p a ra g ra fu s . S n e m s z a b a d sze m elő l

té v e sz te n i a z t a té n y t s e m , h o g y a ré g i t á r s a d a lo m re n d e z e t­te b b a z a n y a g i v is z o n y o k te k in te té b e n is, a fé n y ű z é s és é lv e ­z e tv á g y a le g u to ls ó s z á z a d ig n e m is te r je d a n n y i r a e l : te h á t a b ű n r e v a ló a lk a lo m s e m o ly s z a p o ra . S h a b ű n a k a d , a m eg ­to r lá s e lső s z e m p o n t ja : a p é ld a a d á s . T u d ju k , h o g y a p o lg á r­

e m b e r n e k m e g s z a b o tt s z ín ű , f o r m á jú , á r ú ru h á z a ta v an , a p a r a s z tn a k n e m k ü lö m b e n , s a v á rm e g y e s z á m ta la n s z o r lép k o r lá to z ó la g k ö z b e , h a e b b e n az i r á n y b a n tú lk a p á s m u ta t ­

k o z ik . V a g y o t t v a n a d o h á n y z á s t i la lm a , m e ly ú r r a , j o b ­b á g y r a e g y a rá n t v o n a tk o z ik . E lő b b b ír s á g o t tű z k i r á a v á r ­

m e g y e , m a jd a d ó a lá s z o r ít ja . D e a n e m e s is fize ti a tak sá l. M in d e n e m b e rn e k m e g v a n e b b e n a tá r s a d a lo m b a n a m a g a h e ly e , értéke., c z ím e ; k o r lá ta i v a n n a k a s z e sz fő z é sn e k , a k i ­m é ré s n e k , a z e s te l i id ő tö lté sn e k . S z o l id a b b a k a v isz o n y o k ,

r i tk á b b az e r k ö lc s i fo g y a té k o ssá g . A b o ly o n g ó , k a la n d o r , r a b ló n é p s é g e lle n p e d ig e g y e n e s e n k ih ív ta a tö rv é n y sz ig o ­rá t a k ö z é rd e k .

VIII. A v a l lá s ü g y s v e le k a p c s o la tb a n a k ö z o k la lá s ü g y e S á ro s b a n e g y ik te n g e r i k íg y ó ja a k ö z ig a z g a tá s n a k . S o k s z o r a v e s é k ig h a tó k é r d é s ; n e h é z is a b í rá la ta .

T is z tá n a v á r m e g y e á l lá s p o n t já r ó l n é z v e a d o lg o t, t e r ­m é s z e te s n e k lá ts z ik , h o g y a z a u to n o m te r m é s z e tű v a llá s é r ­

A NEMES A KÖZÜGYEKBEN.

d e k e so k a t fo g la lk o z ta tja a z a u to n o m m e g y é t. T a n ú ja so k tö rv é n y te le n s é g n e k a k i rá ly , a k a th . k l é r u s é s k a th . r e n d e k

ré s z é rő l, k ik n e k ü ld ö z é se i s o k b a n e lő s e g ít ik M a g y a ro rsz á g n y a v a ly á s á l la p o tá t . M in d e n rá ja m é r t c s a p á s t m e g é re z a k ö z ; m in d e n b o ly g a tá s , m e ly a k a th o l ik u s v a g y p r o te s tá n s h ív e k n y u g a lm á t z a v a r ja , fe ld ú lja a k ö z b é k e s s é g e t. S a k i a k á r a k a th o l ik u s n a k , a k á r a p r o te s tá n s n a k v a l lá s s z a b a d s á g á t k o r l á ­to zz a , a z a k ö z s z a b a d s á g o n is s e b e t e jt.

S á ro s az e lső te r ü le te k k ö z ö l t á ll, a h o v a a p ro te s ta n t iz ­

m u s u ta t tö r t . N e m m o n d h a tn i , h o g y a k a th . v a l lá s b e li e g y e ­n e tle n k e d é s e k v ag y v is sz a é lé se k k é s z íte tté k v o ln a n á lu n k e lő a ta la já t. E lé g re n d e z e t te k a z e g y h á z i v is z o n y o k . V a n a z o n ­

b a n eg y m á s e lő z m é n y , m e ly r o h a m o s a n se g ít i a p r o te s ­ta n t iz m u s te r je d é sé t s ez a h u s z i ta h a g y o m á n y . A n n a k s o k ­b a n e g y e z n e k a z a la p ta n a i a r e f o r m á l t v a llá s sa l. A k e h e ly

h a s z n á la ta a z Ú rv a c s o r á n n e m is m e re tle n d o lo g , s ő t a g ö rö g k a th o l ik u s , e lé g n a g y s z á m ú e g y h á z b a n is d iv a to s . M in d e h h e z m á s k ö r ü lm é n y s z in té n k ö z re já ts z ik , így a n a g y s z á m ú

b e te le p e d é s e k : ú j a la k o k ú j e s z m é k k e l ; a b i r to k lá s i v isz o ­n y o k n a k M o h á c s u tá n ö s s z e b o ly g a tá s a . S z e m m e llá th a tó , h o g y L u th e r é s K á lv in ta n í tv á n y a i r o h a m o s a n t é r t fo g la ln a k s e r ő s v á ra it s z e rv e z ik a z ú j e g y h á z n a k . A v á r o s o k e ls ő s o r ­b an , m á r c s a k a p o lg á rs á g n a g y o b b in te l l ig e n c z iá ja s k ü lfö ld i

s ű rű ö s sz e k ö tte té se i ré v é n , m e le g á g y a i. L é n y e g e s e n k ie m e ln i v a ló m o z z a n a t a z is, h o g y a z e g r i p ü s p ö k n e k , a z e g y h á z fő ­n ek s z é k h e ly e m e ssz e , a z ú tv o n a lb ó l n a g y o n is k ie s ik : n in c s

h e ly b e n a z e l le n ő rz ő , fe lv ilá g o s ító , i r á n y z ó e g y h á z i s z e lle m . M á sfe lü l p e d ig a h ív e k é p p e n n e m lá tn a k e r ő s e b b h itb e li p é ld á k a t, ső l e lle n k e z ő le g m e g b é n u lá s t o tt , h o l a p á s z to r n a k é b r e n k e lle lt v o ln a ő rk ö d n ie . A k a th . fő p a p s á g a z e g y h á z i é s

n e m z e ti é r d e k e k ö s s z e ü tk ö z é s e k ö z i ta lá l ja m a g á t, s h a v á ­la sz t, h ie r a r k iá ja a m é r té k a d ó . A z p e d ig a k irá ly s á g h o z u ta l ja . V isz o n t a p r o te s ta n t iz m u s a n e m z e t i é r d e k e k e t k e re s i fel é s is tá p o lja . E ls ő s o rb a n a m a g y a rn a k ü tő e r é n n y u g ta t ja

334 XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

kez é t. V a n tö r té n e t i r ó , a k i t r a g ik u m o t lá t a k a th . fő p a p sá g h e ly z e té b e n ; ig a z a b b u l a t r a g ik u m á t a g y e n g e sé g é v e l m a g a k e re s i s id éz i fe l. N e m e g y s z e r é r z é k e n y s e b e t ü t a n e m ­

z e te n . A B á rs o n y o k , K o llo n ic so k k e z e t fo g n a k a z o sz trá k a b s z o lu t iz m u s s a l M a g y a ro rs z á g b é k é jé n e k fe ld ú lá s á b a n .

A m a g y a r h e ly z e t te rm é s z e té b ő l fo ly ik a p ro te s ta n tiz ­m u s té r h ó d í tá s a . O ly e lv e k e t h i rd e t , a m e ly e k az e ln y o m o tt m a g y a rn a k ro k o n s z e n v e s e k . S a p é ld a ra g a d ó s s á g a m e g sem e n g e d i, h o g y a z á t t é r ő s o k a t t a n a k o d jé k . M ik o r a z tá n fe lg y a- r a p s z a n a k a n n y i r a , h o g y a v á r m e g y é b e n s z in te e le n y é s z ő m á r a ré g i h iv ő k sz á m a , az ö n v é d e le m v a r á z s a , m e ly a k ö z sz a - b a d s á g ra is, a v a l lá s g y a k o r la t r a is v o n a tk o z ik , m é rh e te t le n ü l e r ő s tö m e g b e v e r i ö ssz e a z ú j e g y h á z h ív e it.

E r r e k ö v e tk e z ik a z e l le n r e fo r m á c z ió , m e ly n e k id e jén m a g o k h o z té r t a p o s to la i v a n n a k . N a g y e rő k , a k ik n a g y

a p p a r á tu s s a l l é p n e k fe l. M a g u k m ö g ö tt te rm é s z e te s e n a k irá ly i v é d e lm e t é rz ik , d e a z a v é d e le m n e m te sz i m in d e n k o r ro k o n ­

s z e n v e s s é a m u n k á ju k a t . Az e s z k ö z ö k b e n ő k s e m v á lo g a tn a k : v is s z a v á l tjá k a p r o te s tá n s o k fe g y v e re it. A h o l le h e t, k a p a -

c z i tá l n a k ; a h o l n e m le h e t, e r ő s z a k o t á l l í ta n a k a z e rő s z a k — n y o m á b a .

S m e g in d u l t a v is s z a té r í té s fo ly a m a ta . A f ő u r a k a t r é s z ­b e n a jó z a n m e g g y ő z ő d é s , r é s z b e n a z a u l ik u s h a j la m o k v e ­z e tik v is s z a a z ő s i e g y h á z b a , s v e lő k m e g y a z u ra d a lm a k

n é p e . C u iu s re g io , i l l iu s re lig io . íg y a m a k o v ic z a i n a g y u r a ­d a lo m . S e p o n tb a n h a m a r és é le se n k id o m b o ro d ik a k irá ly - p á r t i s á g e sz m é je , a m ik o r a fo r ro n g á s o k id e je e lk ö v e tk e z ik . A fe lk e lé se k tö r té n e té b e n e r ő s e n m e g é re z h e tő a p r o te s ta n tiz ­m u s íz e ; d e ig a z sá g az , h o g y a v a llá s - é s k ö z s z a b a d s á g e sz ­m é je a n n y i r a e g y g y é fo rr a n e m z e t i é r z é s ű e le m b e n , m e ly n e k ig e n s o k a k a th o l ik u s a is , h o g y v á la sz fa la t se m m ifé le o k o s ­k o d á s n e m tu d v o n n i k ö z é jö k .

E z a n e m z e t i e le m té n y le g e l id e g e n e d e t t az á lla m tó l. K ife lé k e r e s t á m o g a tó t ; h o z z a a tö rö k ö t, sv é d e t, f r a n c z iá t .

A NEMES A KÖZÜGYEKBEN.

le n g y e lt ; h o z b á r k it , c sa k o l ta lm a z ó ja leg y e n a z á l la m e lle n , m e ly e t m in d e n íz é b e n e l le n s é g é n e k ta p a sz ta l . B écs é s az á l la m n e k i eg y fo g a lo m . S a p ro te s tá n s o k e lle n i t t fo r m á ló ­

d ik k i a v ád , h o g y á lla m e lle n e s a m a g o k ta r tá s a . H a e z a b ­b a n n y i la tk o z o t t m e g (s c s a k u g y a n a b b a n ), h o g y h a z a fiu i k ö te le ssé g n e k te k in tik m e g b é n íta n i a z á l la m o t , h á t a b b a n v an ig azság , a m e ly fe lm e n ti ő k e t a v á d aló l.

M ás v á d is é r i ő k e t : a II. J ó z s e fn e k v a ló b e h ó d o lá s . H ogy S á ro s v á rm e g y e p r o te s tá n s r e n d e i ü n n e p ü k a T ü re lm i r e n ­d e le té r t ; h o g y im á jo k b a fo g la ljá k a p a p ja ik . Igaz, a z e lső

b e n y o m á so k h a tá s a a la tt , m ik o r ú j r a fe llé le g z e n e k . M ih e ly t a z o n b a n a k ö z s z a b a d s á g k o c z k á z o tt h e ly z e te a s z e m ö k b e ö tl ik , sz é tfo sz lik a z il lú z ió . A n n á l in k á b b , m e r t a m it a v a l­

lá s s z a b a d s á g k é rd é s é b e n n y e r te k , a b b a n se m s ie t fe d e z n i az u r a lk o d ó i k e g y e le m sz ó t a tö rv é n y sza v a . M e g m a ra d n a k a k a th . le lk ész ek k e l s z e m b e n a s t ó l a d í j a k ; is k o lá ik ra k a th . n o r ­

m á t s z a b n a k k i. S a m e l le t t e g y re e r ő s z a k o s a b b a n n ö v e k s z e ­n e k az a b s z o lu t is z t ik u s i rá n y z a to k . A k a th o l ik u s o k tö m e g e ­s e n v á ln a k e lle n sé g e iv é a c s á s z á r n a k , d e a p ro te s tá n s o k is f e lm o n d já k a b a r á ts á g o t . S a k k o r e lh a llg a t m in d e n fe le k ez e ti

v illo n g á s , a m in t u tó b b II. R á k ó c z i F e re n c z a la tt . .N in c s p á r t . c s a k a h a z a fia k é . S i t t m o n d ju k k i, a k a th . fé l v a ló b a n ö n ­

z e tle n n e k , a h a z a ig az f iá n a k m u ta t ta m a g á t. M é rh e te tle n s é re lm e i t á m a d ta k fő k é p a T h ö k ö l i -k o rs z a k b a n , ta lá n m ég sz á m o s a b b a k II. J ó z s e f a la tt , d e a s é r e lm e t fe le d te , m id ő n a n e m z e t ü g y e k ö v e te lte f e lb u z d u lá s á t .

S á ro s v á rm e g y e h o s s z ú id ő n á t, m e ly k é t é v sz á z a d o t tö lt b e , s z ín h e ly e a fe le k ez e ti k ü z d e lm e k n e k . L e h e t m o n ­d a n i, ez a le g s z o m o r ú b b k o rs z a k a . A z a b s z o lu t is z t ik u s k o r ­m á n y z a t m ia t t ö rö k ö s iz g a lm a k h u l lá m z a n a k b e n n e , a m e ­

ly ek m in d e n h o v a á t c s a p n a k : a v a llá s t e r é r e is. M e g d ö b b e n tő p e r s p e k t ív á t n y i tn a k a je g y z ő k ö n y v e k : a H T . sz á z s z á m ra k ü ld ö z i n fo g la lá s ra , v is sz a fo g la lá s ra , e r ő s z a k o s s á g o k ra v o n a t­k o z ó ir a to k a t. T e r m é s z e te s e n m a g a s e m a n y u g ta tó , in k á b b

336 XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

az iz g a tó s z e re p e t tö l ti b e . A k o n g re g á c z ió te v é k e n y sé g e sz in te a v a llá s i r e n d e lk e z é s e k ú tv e s z tő jé b e fúl.

S b iz o n y o s a n a m é rh e te t le n n y o m o r ú s á g s a b o m la d o z ó v is z o n y o k , d e a h a g y o m á n y ig a z sá g a is fe jtik m e g a k a th . r e n d e k h a tá r o z o t ta b b p á r tá l lá s á t 1 7 9 1 -b e n a v a llá s k é rd é s b e n . É rd e k e s , h o g y je le n tő s s z á m m a l v a n n a k s ig en is a g il is a k a p r o te s tá n s n e m e se k , s v a n n a k n a g y o b b v a g y o n o s s á g u a k is a k k o r , m in d a z á l ta l a z u ra lk o d ó , a tú ln y o m ó fe lfo g ás n e m k e d v e z e z ú t ta l n e k ik . J e l le m z ő p r ó b á ja e n n e k a tö r té n e ti té n y n e k a II. L ip ó th o z in té z e t t n a g y f e li r a t a v a llá sü g y b e n (1791. 1. 27.), m e ly n e k — s a já ts z e rü le g — n e m lá to m e lle n ­z é k é t.

A s z a v a k sú ly o s a k , m in t n e h é z p ő rö ly -ü té se k . L á tn iv a ló , h o g y a z e d d ig tü r e lm e s é s b é k é s k a th . r e n d a J ó z s e f c sá sz á r i e x p e r im e n tá c z ió k k a l s a z e v a n g é lik u s o k tú lz ó v é rm e ssé g é v e l

s z e m b e n v é g re is k i fa k a d . M in th a m e g s o k a llo tta v o ln a , a m ik tö r té n te k . A k ö lc s ö n ö s r e to r z ió k id e je l e j á r t ; a ré g i jo g é rz e t , m e ly n e k e lső m e g z a v a r ó i v é g re is a z e v a n g é lik u s o k v o lta k ,

e lé g té te l t k ív á n t.A f e li r a t (P a p é H e n r ik la t in n y o m á s a ) m in d e n e k e lő t t a

n e m e s i k o n g re g á c z ió le lk e s ö r ö m é t h a n g s ú ly o z z a , h o g y S zen t I s tv á n k i r á ly ö rö k é b e o ly u ra lk o d ó lép , a k i m á so d ik h e ly e t je lö l t k i u d v a r á b a n m a g a m e lle t t a ró n i . k a th . e g y h á z n a k .II. E n d r e p é ld á já n in d u l , a k i a d ü h ö n g ő p o g á n y s á g e lő t t k é n y ­s z e r ü l t u g y a n m e g h a jla n i, d e a k o ro n á z á s a u tá n fe j- é s jó s z á g ­

v e s z té s t m o n d o t t k i a z o k e lle n , k ik a ró n i . k a th . h i t r e n e m té r ­n e k . S I. F e r d in á n d h e ly é b e jö t t , a k i a S z a p o ly a y a la tt i v a llá s i lá z o n g á s o k n a k ú t já t v á g ta , m ik o r m á r a p r o te s ta n tiz m u s a z 1553. 3. t .-c z ik k e l a k a th o l ik u s s á g n a k a v é r é t k ö v e te li. Ő n e k i k ö s z ö n h e tő a z 1552. 12. t.-cz ., m e ly a z o rs z á g b a n a ró m . k a th . v a llá s u r a lm á n a k v i s s z a á l l í tá s á t r e n d e l i el. A z u tó d o k h a s o n ló

s z e lle m b e n s k ö v e tk e z e te s e n já r la k e l a z 1790. n o v e m b e r 7 -ik i k i r á ly i re sz o lu c z ió ig , m e ly tő l a p r o te s ta n tiz m u s a R e- g n u m M a r ia n u m b a n a k a th o l ik u s s á g e l le n é b e n e r ő re k a p . E z

A NEMES A KÖZÜGYEKBEN. 337

a re n d e lk e z é s a b éc s i é s l in c z i b é k e k ö té s t v e sz i a la p u l s az 1608. é s 1647-ik i á l la p o to k a t a k a r ja v is s z a á l lí ta n i , p e d ig v a ló j á b a n tú l lé p i az o k h a tá r á t . S n e m is jo g o s a la p a k é t p a c z i- fik ác zió , m e r t ig az i é r v é n y ü k s o h a s e m v o lt m eg . A k k o r p e d ig jo g a la p u l n e m v e h e tő k . E l le n ö k s z ó lta k á l la n d ó a n a k a th . eg y h á z , a v ilág i u r a k : m á r p e d ig a n é g y tö rv é n y e s s ta tu s

e g y b e h a n g z ó h a tá r o z a ta n é lk ü l n in c s e n tö rv é n y .D e n e m c sa k h ib á s jo g a la p v o lt a k é t p a c z if ik á c z ió , m e ­

ly e t a p r o te s tá n s o k k é to ld a lú s z e rz ő d é s n e k s z e re tn e k n e v e z n i, h a n e m lá z a d ó fe lk e lé se k n e k s n e m ö n k é n te s n e m z e t i é s k irá ly i

e lh a tá ro z á s n a k le t t s z ü lő o k a . T o v á b b á u g y a n a z o k a t a p a c z if i- k á c z ió k a t a p ro te s tá n s o k m a g o k h iú s íto t tá k m e g a z z a l, h o g y a

fe lté te le k e t m e g s é r te t té k . ím e a z 1 5 6 6 -b a n a to r d a i vég z és , m e ly a b i ro d a lo m b ó l k iű z e ti a k a th . p a p o t, h a k i té r n i n e m a k a r ; a v á r a d i k á p ta la n jó s z á g a i t II. J á n o s m a g á n a k ta r t ja m eg s h a t á r n a p o t tű z ki a k a th . h iv e k á t té r é s é r e , k ü lö m b e n k iu ta s í tá s u k k a l lé n y e g e tő d z ik . U g y a n íg y jo g s é re le m 15 6 6 -b a n a s z e b e n i vég z és , a m e ly k é t le lk é sz t k ü ld k i V á ra d r a , h o g y a v á r m e g y e i je g y z ő v e l e g y e te m b e n já r j a n a k el. S e lk ö v e tk e ­z ik a p ü s p ö k s é g é s k á p ta la n e ltö r lé se .

E z u tá n 16 0 5 -b e n B o c sk a y a tö rö k k e l s z o r í t ja le a b éc s i b é k e fe lté te le k e t: 16 1 9 -b e n B e th le n G. h a s o n ló k é p p e n . A p ro ­te s ta n t iz m u s n e m á ta llo t ta te h á t lá z a d á s t k e lte n i , v é r o n tá s t fe lid é z n i s h o z ta o rs z á g v e s z e d e lm é r e a tö rö k ö t , ta tá r t. 1644-ben a sv é d h á b o r ú t is f e lh a s z n á lja R á k ó c z i G y örgy ,

m a jd ú j r a b e h ív ja a tö rö k ö t . A l in c z i b é k e m a g a is h a n g ­s ú ly o z o t ta n m o n d ja k i, h o g y a p a c z if ik á c z ió «a b é k e s s é g k e d ­v é é rt, a b i ro d a lo m n y u g a lm á é r t) ) s a z é r t j ö t t lé tre , h o g y : « tö b b k e r e s z té n y v é r n e o m o ljo n ) ) .1 A k a th . l e n d e k a z o n b a n (5. fej.) a k k o r is t i lta k o z ta k . M ajd T h ö k ö l i Im ré v e l a g y á sz o s1672., 1678., 1683. é v e k k ö v e tk e z te k . íg y a la k u l t k i a z 1681..1687.. 1715. é s 1723. b é k e is. M in d e z e k a v é g z é se k p e d ig a

* A fe lira tb an .

Tóth Sándoii : Sáros vármegye monográfiája. II.

XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

p r o te s tá n s o k « tü r é s é r ő l» b e s z é ln e k csa k , a m it a k é n y s z e rű h e ly z e t te re m te t t .

IX . A n e m z e t is é g k é r d é s e k ü lö n ö s e n fe lh ív ja S á ro s b a n a f ig y e lm e t. M á s u tt n y i l t a lk a lo m a m a g y a rs á g p u s z tu lá s á n a k fe s té s é re (V. s za k asz ) , i t t a m a g y a r n e m z e tisé g n e k , a m a g y a r s z e lle m n e k tö r té n e ti m ú l t j a a z i r á n y a d ó s z e m p o n t . I la v a la ­h o l, e b b e n a v á r m e g y é b e n é r d e k e s ez a k é r d é s ; é rd e k e s a n n y iv a l in k á b b , m e r t — m in t k ö z tu d o m á s ú — m a g y a r k ö z ­

n é p ü n k , II. R á k ó c z i F e r e n c z sz á z e g y n e h á n y fa lu ja , te h á t e g é sz m a g y a r v id é k e k p u s z tu l ta k k i ; a v á r o s o k la k o s s á g á t e lő b b n é m e te k , m a jd v e g y e se n n é m e te k és m a g y a ro k , u tó b b p e d ig — a tó ts á g té r f o g la lá s a u tá n — tú ln y o m ó la g tó to k te s z ik . A r u t h é n e le m is fe llé p a v á r o s o k b a n , a f a lv a k b a n p e d ig t ú ln y o m ó s z á m b a n h e ly e z k e d ik el.

F e n n ta r tó ja - e a n e m e s s é g S á ro s b a n a m a g y a r n e m z e t i ­s é g n e k ?

S e m k ir . u d v a r u n k , s e m B u d a e le s te ó ta a z o rs z á g n a k

k ö z é p p o n t ja n e m ' v o lt. P e s t is c s a k a k k o r b o n ta k o z ik k i, a m ik o r r a az e lő k e lő v i lá g te l je s e n e ln é m e te s e d ik . D a ra b o k r a t ö r tü n k g e o g ra f ia ila g is , t á r s a s é le t te k in te té b e n is. A fő u r a k v a g y e lsz ig e te lik m a g o k a t, v a g y R é c s n a p já b a n s ü tk é re z n e k . N a g y ú r i m a g y a r t á r s a s á g n in c s ; a d í s z m a g y a r ö ltö n y t is

ro k o k o - s z e r te le n s é g e k k e l : c z o p ffa l, s u j tá s s a l k e v e r ik . A k ö z é p ­b i r to k o s s á g k ú r iá ib a s z o r u l le a m a g y a ro s m ű v e lts é g , d e o lt a z tá n a v á r m e g y e i in té z m é n y é g isz e a la t t m e g is m a ra d . K ise b b k ö z é p p o n to k tá m a d n a k : E p e r je s e n , a m e ly 1047 ó ta

v á r m e g y e i k ö z é p p o n t ; a z tá n S z irm a y g r ó f fő is p á n k a s té ly á ­b a n ; m a jd G irá lto n , h o l a s z a b a d k ő m iv e s s é g h o z z a ö ssze az u r a k a t ; a b á r tf a i fü r d ő b e n , B e rz e v ic z é n , D a ró c z o n . A P é c h y e k is ö s s z e v e rő d n e k , a m ik o r m e g y e v e z e tő k . S a k i tá v o la b b r a es ik , a k o n g re g á c z ió s ö s s z e jö v e te k b e n é r z i a k ö z ö ssé g h a t á ­

sá t . D e a z é r in tk e z é s k ü lö m b e n is s ű r ű ; s z á z e g y a z o k , m e ly fe lté te lez i, s ő t k ö v e te li . A v á r m e g y e b ő sé g e s te re t n y it a k is e b b a m b ic z ió n a k is. K i a z o k o s e m b e r , k i a v á rm e g y e

A NEMES A KÖZÜ'G VEKBEN.

p e n n á ja , k i a s z ó n o k , k i a m in d e n e k b e n le g v e rz á tu s a b b , v a la m in t m e ly f a m íl iá k a le g h e v e s e b b to rz s a lk o d ó k , p e r p a t ­v a r -k e re s ő k , k ik a k ik a p ó s a b b a k : c sa k ú g y tu d ja m in d e n k i , m in t az t, h o g y h o l v a n le g v e n d é g s z e re tő b b c sa lá d , k in e k v a n le g u r ib b n é g y e s fo g a ta , k i a le g s z e b b a s sz o n y , le á n y . P o z s o n y

é s B écs fe lé c sa k a k k o r já r a s z e m , h a b a j v a n , v a g y o r s z á ­g o s e m ó c z ió k a la k u ln a k k i ; e g y e b e k b e n eg y k is s z ű k e b b v ilág ez a m ie n k , a m e ly b e n fo ly to n p e z se g a z é le t. M egvan

a s a já t tá r s a s á g i tó n u s , m e ly k o rá n s e m a l a n t i ; s h a m e g v a n az e lm a r a d h a ta t la n p le ty k a k o r is, a z is a s z o r o s a b b k a p c s o ­la tn a k , é r in tk e z é s n e k a t a n ú b iz o n y s á g a . S n e m is o ly z á r k ó ­z o tt, m a g á b a v o n u ló ez a t á r s a s é le t. h is z e n a s z o m s z é d s á ­g o k ö rö m é t , b á n a t á t is m e g o sz tja . S o k a r r a f e lé a z a ty a fi,

r o k o n ; c s a lá d i iv a d é k o k s z a k a d n a k á t s b o c s á ta n a k k i o n n a n id e r a jo k a t : a z tá n k ö lc s ö n ö s e n m e g tis z te l ik e g y m á s t a s z o m ­sz é d o s ü n n e p s é g e k e n : a t i s z tú jí tá s o k , fő is p á n i b e ik ta tá s o k a lk a lm á v a l, v a g y a z e p e r je s i o k tá v á k o n , p a r e z iá l i s g y ű lé s e ­k en , K a s sá n s e g y e b ü tt. T h ö k ö l i é s II. R á k ó c z i F e re n c z fe l­

k e lé se k o r n e m id e g e n e k re ta lá l a s á r o s i n e m e s . S e z a s z ű ­k e b b n e m e s i t á rs a s á g , b á r a v á r o s i n é m e ts é g s a k i r . u d v a r i n é m e tsé g , m á s fe lő l a tó tsá g s a m e g y e h á z la t in s á g a fo ly to n o s t ro m o lja , é le te t a d m a g á n v is z o n y a ib a n a m a g y a r n y e lv ­

n ek is. M ert a n y e lv a n e m z e t i é r z ü le t e g y ik m e g n y i la tk o ­zá sa : m e n n é l e r ő s e b b ez , a n n á l e g y é n ib b a n n a k a z é le te . A n e m z e ti é r z é s s o h a s e m a lu d t ki a m a g y a rb ó l : h a b á r e l­

e l to m p u l, ö s z tö n s z e rű le g a k k o r is é rz i. A z o s z trá k -n é m e t i r á n t v a ló e lle n s z e n v é s b iz a lm a tla n s á g h o g y m e n n y i r e é lt m in d e n k o r b e n n e s k ic s i t ta lá n m é g a z a u l ik u s f ő u r b a n is, l e g jo b b a n ig a z o ljá k a s á r o s i n é p k u r u c z h a g y o m á n y a i .

A s á r o s i r e n d e k sem le h e tte k m á so k , m in t m a g y a ro k . A h a z a fo g a lm a az ő le lk ű k b e n is v is z o n y la g o s fo g a lo m , az á l la m n e k ik is p u s z ta szó , n y e lv ü k is h o v a - to v á b b k e v e re d ik : d e a n e m z e ti é r z é s a m a g a n a iv i tá s á b a n k i í r t h a t a t l a n b e n n ü k . Ily n a iv i tá s az 1790. m a g y a r r u h a tü n t e tő h o r d á s a : ily e n az

2á*

340 XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

a sz ó b e sz é d , h o g y a B u d á r a v is s z a v i t t S z e n t K o ro n a lá d á ja n é m e t s z ó r a n e m , c s a k m a g y a r ra n y il t m e g ; ily e n a ('M in­d e n e s g y ű jte m é n y )) a d a ta , h o g y egy ú r i d á m a n y i la tk o z a tá ra ,

h o g y n in c s m it s z é g y e n le n ie , c s a k az t, h o g y m a g y a r : egv t á rs a s á g b e l i s z ín m a g y a r t n y o m b a n k itö r t a h id eg .

P e d ig so k a z a k a d á ly a : a s ta g n á ló p o li tik a i é le t, a m eg ­m é te ly e z ő u d v a r i k ö r . a k ö z é p p o n t h iá n y a . S m é g is so v i­

n is z ta a m a g y a r , a z a s á r o s i m a g y a r. A la p ta la n az az Ítéle t, h o g y a z e le rn y e d é s k o r á b a n e l id e g e n e d tü n k v o ln a a n e m ­

z e tisé g tő l. H a ú g y á l la n a a d o lo g , a m ik o r a lk a lm a n v il ik rá . h a n a iv fo r m á k b a n is, megnN’ila tk o z h a tik -e a n e m z e ti é r z é s ?

S m e g n y i la tk o z o t t v o ln a -e u to ls ó s z a b a d s á g h a rc z u n k b a n , m e ly ­tő l p e d ig s z in te m á s fé l sz á z e s z te n d ő v á la sz to tta el a k u r u c z v ilá g tö r té n e té t?

É rd e k e s a m a g y a r n y e lv o r s z á g o s ü g y é b e n a r e n d is é g m a g a ta r tá s a . A z is, b á r e le g e t fé lr e m a g y a rá z z á k a v á rm e g y é k á l lá s p o n t já t , fé n y e se n b iz o n y í t ja a n e m z e ti n y e lv h e z v a ló ra g a s z k o d á s t. 1 8 1 1 -b e n v a n n a k fe lső v id é k i v á rm e g y é k , a m e ­ly e k á l lá s t fo g la ln a k a z e l le n a z in d ítv á n y - e lle n , h o g y

a v á r m e g y e m in d e n d o lg á t a z o n n a l m a g y a ru l v ig y e . H ogy n in c s — m o n d já k — a n e m e ssé g k ö ré b e n , a k i m a g y a ­r u l tu d n a . T e h á t h o s s z a b b id ő t k ív á n n a k a m a g y a r n y e lv k ö z ig a z g a tá s i h a s z n á la tá n a k é le tb e lé p te té s é re . így beszél T re n - c sé n , Á rv a , S z e p e s ; S á ro s n a k s in c s v a la m i n a g y o k a le lk e ­s e d n i a rö g tö n z é s é r t . D e e z e k a v a llo m á s o k é p p e n n e m b iz o ­

n y í ta n a k tö b b e t , m in t az t, h o g y a v á r m e g y e e m b e re az új (m a g y a r) k u r iá l i s s t í l u s m e g ta n u lá s á ra n e m sz ív e se n a d ta rá

a fe jé t. M in e k i s ? V e s z e d e lm é re v o lt-e g é n iu s z á n a k a z é v ­sz á z a d o s l a t in ? A k a n c z e llá r b iz a lm a sa n k ö z li is a c sá sz á r­

ra l, h o g y : « n e m j á r t v o ln a s e m m in e m ű n e h é z sé g g e l a m a g y a r n y e lv b e h o z a ta la ) ) : ig a z sá g ez , m e r t a z in e r t ia m é g n e m e g y a z e ln e m z e t ie t le n e d é s s e l . L á m 1 784-tő l a v á rm e g y é k v e r se ­n y e z v e b u z o g n a k a m a g y a r n y e lv jo g a ié r t . S az a z in e r t ia is te rm é s z e te s v a la m i a r e n d is é g b e n : a p a l lé r o z o t t la t in m e lle tt

A NEMES A KÖZÜGYEKItEN.

b iz o n y fe jle tle n v o l t a m a g y a r n y e lv ; e z t te h á t a k ö z d o lg o k ­h o z v a ló fo r m á r a k e l le t t á tg y u r n i e lő b b . E z a z in e r t ia fe jti m e g k ü lö m b e n a z t a té n y t is, h o g y m id ő n a m a g y a rs á g o r s z á ­g o s ü g y e a z a u l ik u s u ra k h ib á s b e f o ly á s o lá s a k ö v e tk e z té b e n c sa k la s s a n h a la d , a n e m e ss é g se m s ie t te t i tú ls á g o s e n e rg iá ­val a d o lg o t. V á rn i k e l le t t t e rm é s z e te s e n a z o k ra a z id ő k re , m ik o r a z i ro d a lo m is m e g te h e tte , a m i f e la d a ta v o lt. M eg­

te tte p e d ig a k k o r , m ik o r a s z á z a d o k o n á t k ö v e tk e z e te s i r á n y ­

z a tú g e r m a n iz á c z ió n a k g é n iu s z a ö n tu d a to s s á g á v a l h a t á r t v e tn i

t u d o t t . 'A m a g y a r n y e lv é le te a X V II. s z á z a d tó l e r ő s e b b h a n y a t ­

lá sn a k in d u l . A fe lk e lé se k , i r tó n é m e t h a d a k , e le m i c s a p á s o k e g y m á st é r ik . A z u tó b b ia k a n n a k d a c z á ra , h o g y S á r o s az o rs z á g eg y ik le g e g é sz sé g e se b b p o n t ja . J ö t t - m e n t e le m e k h u r -

c z o ljá k b e a já r v á n y o k a t ; a te rm é s z e t is m o s to h á n v is e lk e ­d ik ; az a d ó és k e g y e tle n k e d é s e k k iü ld ö z ik a jo b b á g y o t . N in c s

v é g e -h o ssz a a k a to n a sz ö k d ö s é s n e k , n é p fo s z to g a tá s n a k , ra b ló k i r t á s á n a k ; a v ég k é p k im e r ü l t n é p u tá n k iü r ü l a z o t th o n . A ki a m e n e k ü lő k n e k a n y o m á b a lép , a z a h e g y v id é k tó ts á g a és ru th é n s é g e . B e k ö v e tk e z ik a g y á sz o s f o r d u la t : a k u l tú r á l ta n e le m o lv a s z tja m a g á b a a m a g y a r t .

így a m a g y a r n y e lv a XV III. s z á z a d fo ly a m á n c sa k n e m te lje se n k iv é sz a jo b b á g y s á g k ö ré b ő l. A z á ta la k u lá s m u n k á já ­b a n m a r a d m é g is n é m i b iz ta tó , h o g y a m a g y a r h a g y o m á n y , h a fo g y a té k o s a b b a n is, to v á b b él. A II. R á k ó c z i F e re n c z

n ép e a s á ro s i m in d v é g ig . É rz é s b e n , k e g y e le tb e n , s z o k á s o k ­b an , r u h á z a tb a n é s k ö lté s z e tb e n az. K é tsé g te le n te h á t, h o g y a n e m e si r e n d a n n y i ra , a m e n n y i r e á t fo r m á l ta . A k as té ly o k , u d v a r h á z a k k u l tu r á l i s e r e i to v á b b s z iv á r o g n a k fő le g a tó tsá g -

1 1808-ban S z a b o lcs v á rm e g y e á t i r a tá ra , m e ly a m a g y a r n y e lv n e k «ad p u b lic a n e g o tia" a lk a lm a z á sá t sü rg e t i, S á ro s v á rm e g y e v á la s z a : In q u a n tu m c irc u m s la n tia e a d m ise rin t , s u b te m p o r e o b se c u n d a n d a e .» Az 1812. Szt. J a k a b h a v á n a k 27. ta r to tt k o n g re g á c z ió tü z e se m ta r th a to t t h o s s z a s a n : az isk o la m u n k á já n k e lle t t a d o lg o t m e g k e z d e n i.

XIII. A NEMES OTTHON ÉS A KÖZÜGYEKBEN.

b á n , m e ly a v á r o s o k h o z és a p e z s g ő b b n e m e s i v i lá g h o z k ö ze­le b b esik . A z ú g y n e v e z e tt n e m z e tis é g i k é r d é s id e g e n e b b e n a m i v i lá g u n k b a n a le g ú ja b b id ő k ig ; az u ra iv a l t a r t a n ép . m e ly a h ib á s r e n d s z e r b a ja i k ö z t s e m fe le d i, h o g y a v e z e tő r e n d n e k k ie g é sz ítő ré sz e , a m e ly ly e l e g y ü tt s z e n v e d , e g y ü tt ö rü l . O tt v a n a z o ld a lá n , h a fe g y v e rt k e ll fo g n i, s c sa k o ly k u ru c z , m in t a m a g y a r fa j. S e m m i se m b iz o n y í t ja e z t jo b ­b a n , m in t a z 1848. n é p jo g e sz m é je , a m e ly tő l h a tá ro z o t ta n id e g e n k e d ik .

A m a g y a r n y e lv te k in te té b e n m é g is n e m c s a k a tó tn a k , r u th é n n e k s ö s s z e v e g y ü l te n a k e t tő n e k h ó d í tá s a a c s a p á s : a n e m e s i r e n d s e m m a r a d t a n y e lv é b e n é r in te tle n . T a lá n e g y é b

t e k in te te k b e n se m . A n e m e ss é g is m a jd c s a k n e m o d á ig ju to tt , h o g y a n e m z e ti é rz é s e n k ív ü l a l ig m a r a d t m e g eg y e b e . A z a n y a g i ro m lá s s a l s a v é g z e te s p o li tik a i f o r d u la to k k a l fo k o n -

k in t s ü l y e d : a n y e lv é b e n i je s z tő n a n n y i r a , h o g y az is k o lá n a k u g y a n c s a k k e ll a m u la s z tá s o k a t p ó to ln ia . D e a z ú r i é rz é s is v e s z íte tt a t i s z ta s á g á b ó l . R itk a k iv é te le s s é g e k rő l e m lé k e z n e k a m ú l tb a n a z Í r á s o k , a m ik o r a z « u r i s z o k á s» sze m elő l

té v e sz té s e ig a z i k ö z m e g b o tr á n k o z á s tá rg y a v o lt. I ly e n a C sá k y B o rb á la g ró f n ő (e lő b b : P a lo c s a y b á r ó n é ) ese te , a k i rő l az 1707. j e g y z ő k ö n y v m e g je g y z i, h o g y : « n e m a re n d é h e z illő s z e m é ly h e z m e g y n ő ü l» ; 1 7 0 9 -b e n h á z a s s á g o t ig é r a n e m e s,

d e e lh a g y ja a n ő t, a m ié r t B e rc s é n y i M ik ló s s z e k v e s z trá lta t ja a v a g y o n á t. H o g y n e is e m lí ts e m a v a r jú f a lv a i k a s té ly fé n y ét, e lő ­k e lő sé g é t 181 4 — 1 5 -b e n , a m e ly n e k a s s z o n y á ró l a z o t t m u la tó S á n d o r c z á r m e g je g y e z te , h o g y : k á r , h o g y B é c sb ő l o ly g y ö n g y

h iá n y z o tt , « c o m m e la c h a r m a n te M m e d e B á n ó » ; v a g y a a g i r á l t i a s s z o n y o k a t , a k ik a z ((E rén y e s U taz ó h o z)) c z ím ű s z a b a d k ő m iv e s p á h o ly b a n k ü lö n s z a k o s z tá ly t p ré le n d á ln a k m a g o k n a k 1779 k ö r ü l . E lv e g y ü l s s z in te e lv é sz a tó t á r a d a t ­b a n n e m eg y n e m e s s a k k o r s o k a t , c s a k n e m m in d e n t fe led .

S z e r e n c s é re a n a g y o b b ik ré s z a v á r o s o k b a , fő leg E p e r ­je s re h ú z ó d ik . M in th a é r e z n é a k ö z é p p o n t h iá n y á t. Ö n tu d a t­

A NEMES A KÖZÜGYEKBEN.

ta n u l m u n k á lk o d ik a z tá n a d iv e rg e n s e le m e k ö s sz e e g y e z te ­té sé n . H o ssz a s k ü z d e le m a la k u l k i k ö z te s a h a n y a t ló p o lg á r ­s á g k ö z ö t t s a k ü z d e le m b e n g y ő z te sü l m a r a d : m e g m a g y a ro - s i tja a v á r o s o k a t . N y e lv b e n is, é r z é s b e n is, a k u l tú r a s z e re ­i d é b e n is. S a h ó d í tá s n a k la s s a n k ife lé is m e g lá tn i té r f o g la ­

lá s á t u g y a n a k k o r , a m ik o r id e g e n b e f o ly á s o k k e z d ik a n é p k ö z t te r je s z te n i a p a n s z la v is z t ik u s m a s z la g o t.

XIV. SZAKASZ.

KÖZSÉGI ÉLET.

A k ö z sé g i é le t n á lu n k is la s s a n a la k u l k i. A k ö z é p k o r ­

b a n a h ű b é r i fö ld és a s z a b a d v á r o s i k ö z sé g az a la p ja s a f ö ld e s ú r i j o g h a tó s á g k e r e té b e n m o zo g . A fa lu , m in t k ö z g a z ­d a sá g i egység , tö b b sz á z é v fo ly a m a tá n a k m u n k á ja . A X I— XV. s z á z a d b e li k ö z ö s b ir to k lá s é s s z á rm a z á s ö s s z e ta r t ja u g y a n , d e a m o z g ó k ö z sé g e le in te v á lto z ik a k ö z ö s g y e p ü n , m e ly e t a v á r is p á n je lö l k i. E z a f a lu n a k is p a r a n c s o l , m e ly k a to n a i­

lag v a n s z e rv e z v e . A h a d n a g y a m e z e i h a d v e z e tő je , a k i a v á r jo b b á g y s á g n a k k é p é t is v ise li k ife lé . A la tta s z á z a d o so k és t iz e d e s e k (e w rii) á l la n a k . A z ő r te r ü le te k k e l e z é r t ta lá lk o z u n k a z e lső id ő k b e n o ly s z a p o rá n . A k e re s z té n y sé g te r je d é sé v e l

s a v á r o s o k a la p ítá s á v a l e g y id e jű le g k e z d ő d ik a m a g y a r te le ­p í té s s v e le a v i l la , m e ly n e k k ö z é p p o n t ja a te m p lo m . íg y az e g y k o r i n o m á d é le t l a s s a n k in t le s z o r u l s II. E n d re k i r á ly a la tt m e g s z ű n ik .

A k iv á lts á g o k k o ra a z o lig a rk iá t v e ti fel, a m e ly ly e l ro m ­lá s n a k in d u l a fe lle n d ü lő fö ld m ű v e s o sz tá ly . A fö ld e s ú r a k ö z sé g u r a is, b í r á j a is, m íg a fö ld m ű v e s a fö ld ta r to z é k á v á s ű ly e d le. V a n e s e t rá , h o g y p l. a fö ld e s ú r a fa h á z a iv a l e g y ü tt á t te le p ít i a m á s b i r to k o s fa lu já t. A z u tá n m e g ú j te le p ü lé se k

is fo ly n a k . E g y re -m á s ra h a s í t já k k i a k ö z sé g te rü le té t , h o g y te lk e k r e o s z th a s s á k . A te le p b í rá ja a so lté sz , a k i t isz te s z e ­r in t a fö ld b é r! s z e d i b e . M ajd a h a r m in c z é v e s h á b o r ú azzal, h o g y k ö z g a z d a sá g i h a n y a t lá s t id é z fel, fü g g ő v isz o n y b a j u t ­

KÖZSÉGI ÉLET.

ta t ja a k ö z sé g e t. S a k ö zsé g g e l e g y ü t t r o m lik a X V I. s z á z a d ­tó l k e z d v e a jo b b á g y s á g h e ly z e te , bog} ' a XIX. s z á z a d ik m e g se ja v u l jo n tö b b é .

A ré g i m a g y a r tö rv é n y , b á r m e g v o lt , n e m i s m e r te a k ö z s é g 1 fo rg a lm á t. V o lt b e n n e e lö l já ró s á g , d e a z n e m k ö z ­jo g i te s tü le t . N in c s h a tó s á g i jo g a . M ég a m e z ő v á r o s n a k k ö z ­sé g i s z e rv e z e te is k iz á ró la g fö ld e s ú r i s z e rz ő d é s e n a la p u lt .

A z e lü l já ró a b i r ó (so ltész), a k in e k v á la s z tá s a é v rő l- é v r e s z o m s z é d o n k in t v a ló s o r r e n d b e n (1693.) tö r té n ik . A k ú r ia n é p e k iv á lts á g o s h e ly z e tb e n v a n : s o r n e m v e th e tő re á . A v á r ­m eg y e 169 6 -b an , m iv e l so k k ö z sé g n e k n in c s b í rá ja , a n n a k á l l í ­t á s á t re n d e l i el. A h o l a k ö z s é g n e m in té z k e d ik , o t t b í rs á g o t

v e tn e k k i rá ja . 1 7 1 6 -b a n a f ö ld b ir to k o s v á la sz tja a b i ró t , a v á r ­m eg y e p e d ig m e g e rő s íti . 1 7 7 1 -b e n h iv a ta lo s a n e l re n d e l ik , h o g y eg y k ö z sé g n e k c sa k e g y b í rá ja le h e s s e n , b á r h a a k ö z sé g b e n tö b b c s a lá d a b i r to k o s . K iv é te lt, d e c s a k a j e lz e t t é v re , a

m a k o v ic z a i u r a d a lo m b a n te s z n e k , o t t is Z b o ró n , S z te b n ik e n é s K e re k ré le n , m iv e l k é t n a g y b ir to k o s b e n n ö k a z ú r . K öz­ség i o rv o s a lk a lm a z á s á t 1 7 6 0 -b a n a H T . e l r e n d e l i u g y a n , d e a r e n d e le t jó r é s z t p a p i r o s o n m a ra d t . A z e lö l já ró s á g h iv a ta lo s ü g y k ö re az a d ó ö s s z e irá s r a , a d ó s z e d é s r e s n é m e ly .v á rm e g y e i

r e n d e le tn e k (ra b ló k , tü z e k e lle n v a ló v é d e le m s tb .) v é g r e h a j ­tá s á r a v o n a tk o z o tt .

A b i r ó v á la s z tá s ü g y é b e n 1 8 1 8 -b a n a v á r m e g y e a k k é p

in té z k e d ik , b o g ) ' m iu tá n a m in d e n s z e n te k n a p i v á la sz tá s o k e d d ig s o k h á b o r g á s t o k o z ta k , e z e n tú l b i ró t a s z o lg a b ir ó je lö l ­

jö n s a je lö l te k k ö z ü l v á la s z th a s s o n c s a k 3 é v re a k ö zsé g . A h o l a tá v o ls á g m ia t t a n a g y k ö z s é g b e n n e h é z b írá s k o d n i , o t t a b í ró n e m c sa k a z a d ó tó l é s k ö z te rh e k tő l leg y e n m e n te s , h a n e m h a a z a d ó ja a 24 f r to t n e m ü tn é m eg , a k ö z sé g e g é­sz íts e a z t k i. K ise b b k ö z s é g b e n a z a d ó k v ó tá ja s z e r in t tö r -

* 1771-ben a IIT . e lre n d e l i a k ö z sé g e k ö s sz e í rá sá t (12-16 sz.). e g y ú tta l p e d ig k im o n d ja , h o g y k ö z ség n e m te le p e d h e t ik á t.

346 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

té n jé k ez a k ie g é sz íté s . A b í r ó t t isz te le t ille ti m eg , d e k ö te ­le s is a fe ls ő b b s é g n e k e n g e d e lm e s k e d n i.

A k ö z sé g belső ig a z g a tá s á v a l az 1836. 9. t. ez . fo g la lk o z ik e lő sz ö r . A b i r ó i á l lá s o n k e z d i, a m e ly e i k iv e sz a b i r to k o s jo g k ö ré ­b ő l s 3 je lö lt k ö z ü l a k ö z sé g g e l v á la sz ta tja . M ég a jeg y z ő is v á ­la s z tá s ú t j á n j u t a z á l lá s á b a . T o v á b b i in té z k e d é s e i m ég , h o g y a k ö z h a s z o n v é te le k e t b é r le tb e a d a t ja . A fö ld e s ú r c sa k e lle n ő rz i a k ö z a d ó k iv e té s é t, b á r a k ö z sé g i s z á m a d á s é v i á tv iz sg á lá sa

s z in té n a z ő jo g a . A h o l a k ö z sé g i k ö z jö v e d e le m k ev és, a k ö z k ö lts é g e k rő l a z e lö l já ró s á g je g y z é k e t á l l í t ö ssz e s fe lü l- b i r á l a t r a a f ö ld e s ú r e lé v isz i. I la ez n e m v ég z i a m u n k á t ,

a k k o r a s z o lg a b ír ó k ö v e tk e z ik . A d ó ssá g o t a k ö z sé g a fö ld e s ú r tu d ta n é lk ü l n e m c s in á lh a t . M ajd u tó b b , a z 1849. P á te n s is

ó h a j t j a a k ö z sé g ö n á l ló k e z e lé s é t m e g az 1851-ik i h a so n ló k é p , d e c s a k a z 1871. 18. t .-cz . h o z z a m eg a z e lső m a g y a r k ö z ­ségi tö rv é n y t , m e ly n e k m ó d o s ítá s a a z 1876. 5. t.-cz . E z e k m e g e n g e d ik a z á l la m i a d ó r a a p ó t ló a d ó k iv e té sé t, a h e ly ­

p é n z t, a v á m o t , a z ú j a d ó n e m e k e t ; s z a b á ly o z z á k a k ö z m u n ­k á t é s a p u s z tá k k ö z sé g i a d ó já t. A k ö z sé g ü g y v ég le g es s z a ­b á ly o z ó ja a z 1886. 22. t.-cz ., m e ly h a tá ro z o t ta n m e g á lla p ít ja a k ö z s é g n e m e k jo g k ö r é t : a r e n d e z e t t ta n á c s ú v á ro s t, m e ly eg y s z o lg a b ir ó i j á r á s s a l e g y e n lő ; a n a g y k ö z sé g e t, m e ly a tö rv é n y tő l r á r u h á z o t t te e n d ő k e t a s a já t e r e jé b ő l t e l j e s í t i ; a

k isk ö z sé g e t, m e ly b ő l tö b b s z ö v e tk e z v e v é g z i u g y a n a z o k a t a fe la d a to k a t.

A k ö z s é g n e k s z o r o s é r te le m b e n v e t t k ö z s é g i és k ö z ig a z ­g a tá s i k ia d á s a i v a n n a k .

I. K ö zsé g i k ia d á s o k : a ) a z á l la m i é s k ö z ig a z g a tá s i, b) a h e ly i f e la d a to k e llá tá sa , c) h e ly i fa k u lta t ív je lle g ű k ia d á so k .

Á l la m i f e la d a to k e l l á t á s a : a z e g y e n e s a d ó k k iv e tése , b e ­s z e d é s e : i l le té k e k s z e d é s e ; á lla te g é sz sé g ü g y i e l le n ő rz é s , m a rh a ­lev é l k i a d á s a ; re n d é s z e t i ü g y e k , e rd ő re n d é s z e t , g y á m ü g y , b í­

r á s k o d á s , k é z b e s íté s e k , k a to n a i e ls z á llá so lá s , k is a já t í tá s , m é r ­té k - é s s ú ty e l le n ő rz é s , a n é p o k ta tá s i in té z m é n y e k fe n n ta r tá s a ,

r e n d ő rs é g i ü g y e k , s z e g é n y e k e llá tá sa , id e g e n e k n y i lv á n ta r ­tá sa , k é p v is e lő v á la s z tó k n é v je g y z é k é n e k ö s s z e á ll ítá sa , n é p ­sz á m lá lá s , e lő fo g a t, k ö z m u n k a .

II. K ö z ig a z g a tá s i k ia d á s o k : a h itfe le k e z e ti , n é p n e v e lé s i , k ö z e g é sz sé g ü g y i, s z e g é n y ü g y i, k ö z ú t i , re n d é s z e t i é s t ű z r e n d é ­sze t! k ia d á so k .

HUSZONKETTEDIK FEJEZET.

Járások.

I. A v á r m e g y e i j á r á s o k tö r té n e te tu la jd o n k é p e g y id e jű a n ég y s z o lg a b ir ó sz e re p lé sé v e l. A z A b a -n e m z e ts é g b e l i E g y ed , b o rs o d m e g y e i v ic z is p á n m e l le t t ez e k o k i ra t i l a g (C od . D ip lo m .

1280. 1207.) n in c s e n e k m é g m e g e m lí tv e ; c s a k III. E n d r e 1291. r. V. XIV. é s 1298. 24. t.-cz . r e n d e l i e l a n é g y b í ró t . R e n d ­

k ív ü li e s e te k re k in e v e z e t t v a g y v á la sz to tt v á r m e g y e i b í rá k m in d a z á l ta l k o r á b b a n is e lő f o r d u ln a k ; így a C o d . D ip l. 1208 s z e r in t : « ö t n e m e s , k i t a m e g y e v á la sz to tt.) )

S á ro s v á r m e g y e ír á s a i k ö z t a « já rá s » -o k ra v a ló b e o s z tá s t a z 1007. k ö z g y ű lé s i j e g y z ő k ö n y v e m lít i e lő sz ö r . M á r a k k o r , s a z ó ta a z u ja b b id ő k ig k ö v e tk e z e te s e n , a s z o lg a b ir á k n e v e

je lz i a v á r m e g y e i te rü le t- e g y s é g e k e t. A z I IV. j á r á s s z á z a ­d o k o n á t m e g m a r a d , d e a z « u ra d a Io m » (M a k o v ic za ) k ü lö n ­á lló ré s z ü l s z e re p e l. V á lto z á s a z e g y e s j á r á s o k o n b e lü l r i t k a : tö b b n y ire az o k o z z a , h o g y a h a tá r s z é li k ö z sé g e k v a g y a s z o m ­széd v á r m e g y é k h e z é s v is sz a , v a g y k ü ls ő b i r to k o s o k h o z j u t ­

n a k . M ég M á ty á s k ir . id e jé b e n is K a ssa v á r o s tu l a jd o n a : T e h á n y , S z e n t- I s tv á n , S z o k o lv , K is fa lu , T a p o lc s á n y , N a g y ­ia d n a . K is la d n a , R u z s in , B e rk i, R a d á c s , P e k lé n , V ö r ö sv á g á s ; a p ü s p ö k i t i z e d b é r le te k m ia t t is k ü lö n fo g la lk o z n a k p á r k ö z­ség te r ü le té v e l ; s ő t a k a d id ő (1723.), a m id ő n a d o m ín iu m ré s z b i r to k o s a i : D esse w ffy e z re d e s é s S z irm a y T a m á s k é r ik a v á r m e g y é t , h o g y o sz sz a b e a j á r á s o k b a a b i r to k a ik a t . A z ez

JÁRÁSOK. 347

348 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

i r á n y ú v á lto z á s 17 4 0 -b e n k ö v e tk e z e t t el. D e a k é n y e lm e se b b k ö z ig a z g a tá s i e l j á r á s m ia t t is fo r d u lta k e lő i t t- o tt já rá s b e l i te rü le tm ó d o s í tá s o k . 1 7 8 0 -b a n a k ö z é p ta rc z a ih o z c sa to ljá k

S z e n t-M ih á ly t , O r k u tá t , P é c h u jfa lu t , M a g y a r ja k a b fa lu t : h e ­ly e t tü k a fe ls ő ta rc z a ih o z R e n c s is s ó t , U sz sa lg ó t é s U s z p e k lé n t ; a z a ls ó ta r c z a ih o z F in t á t ; a ta p o ly ih o z : D e m é th é t, R e ssó t és L u k o v ic z á t ; B o k sa , B u k ó c z , D r ic s n a , S a n d a l é s V la d ic sa

k ö z s é g e k e t az 1881. 03. t.-cz . a s t ro p k ó i (Z e m lé n v á rm e g y e ) j á r á s b a , v is z o n t : F ia s , M á ty á sk a , M icsák (T a rb a j- ta r to z é k k a l) G y ö rg y ö s (G ro d z in p u s z tá v a l) , O ro sz -U b ly a , P ro sz á c s , R e m e -

n y e , T a p o ly , T a p o ly - B is z tr ia é s V a v r in e c z k ö z sé g e k e t S á ro s v á r m e g y é b e k e b e le z i á t. 1 7 7 5 -b e n ú j j á r á s i b e o s z tá s t é s n e v e ­k e t 1 fo g a d t e l (m á ju s 15.) a k o n g re g á c z ió , m iv e l G á c so rsz á -

g o t é s L o d o m é r iá t a k i r á ly é s o rs z á g g y ű lé s v is sz a c sa to ltá k a z o rsz á g h o z , s a n a g y o b b s z á m ú k a to n a i á tv o n u lá s o k k ív á n ta k m e g i ly n e m ű in té z k e d é s e k e t. E z ó ta a v á rm e g y e r é s z e i : aI. fe ls ő ta rc z a i , II. k ö z é p ta rc z a i , III. a ls ó ta r c z a i, IV. m a k o ­

v ic z a i . V . a ls ó ta p o ly i é s V I. k ö z é p ta p o ly i j á r á s o k 1804-ig, a m ik o r : a ta p o ly i , s z e k c ső i, fe ls ő ta rc z a i , a ls ó ta r c z a i é s m a k o ­v ic z a i e ln e v e z é s e k e t h a s z n á l já k . U tó b b a já r á s o k k ö v e tk e z ő b e o s z tá s a á l l a n d ó s u l : I. a ls ó ta r c z a i, II. s i ro k a i , III. fe lső ­ta rc z a i, IV . s z e k c ső i, V. ta p o ly i , é s VI. m a k o v ic z a i ; 1843-ban

e z e k e t 3 — 3 k e r ü le tb e o s z tjá k , m íg az 1870. 42. t.-cz . é s m á s tö rv é n y e k a la p já n a v á r m e g y e v ég le g es s z e rv e z e te t k a p o tt

1909 m á ju s 1-ig , a m ik o r a h e te d ik j á r á s sz e rv e z é sé v e l új b e o s z tá s é s ú j j á r á s i e ln e v e z é s e k lé p te k é le tb e .

II. A j á r á s i b e o s z tá s j e le n tő s e b b m o z z a n a ta i :

l<i94-l)(‘n já rá so k I—IV.

I. K o rp o n a y A d á m já rá sa :

A .-P o ly án k a . A .-K o m arn y ik . A .-P iszana.A .-O rlich . A .-M irossó. A .-S vidnyik.

2872— 1777. H T . sz . jó v á h a g y á s sa l.

JÁRÁSOK.

A .-T varoszcza.B elovcza.B icharó .Bisztra.B odrocza.B rczovka.Bukocz.C sarno.C sem yina .D obroszlava.D o lh an y a .D ubn ia .F’.-P iszana.F .-P o lyánka.F .-M irossó.F .-T varoszcza.F .-K o raarn y ik .

A .-Jedlova. A ndrei V ágás. Beleocz. B enedikocz. C sarnó.C íig la .Czigelka.D obroszlava.D ricsna .D u b in a .D ubova.F .-Jed lova.G avrinyecz.H aslin .H osszú réth .H rabócz.H u lla ; Je d lin k a . K crekréth .

F rics .F ricske .G aholtó .G ribova.H rabocz.H rab o v csik .H un k ó cz .J u rk o V olya.K ap issova .K ecskocza.K ra jn a -P o ly án a .K rusinocz.K ruslyova .K urim a.K u ro v a .L ipova .

M eszticzka.M linarocz.O n d av k a .O lsav k a .P itro v a .P o ru b k a .P sz tr in a .B egcső.S assissova.Sem etkocz .S zm iln a .S teb n ik .S v idny ik .T issinecz .Ú jfalu.Z boró .

E rd ő d ji-d o m in iu m :

K om lós.K orcócz.K osuch rócz .K u rim a .K u rim k a .L ad o m ér.M edvecsa.M crgeska.M iro lya.N ik lova.O rlich .O rsu to v a .P o lyakocz .P r ik ra .B ad o in a .Rakovecz.Regetö.

R ovna.R osz toka .Sap inecz .S a rb o v a .S cav n y ik .S m iln a .S taskocz .S teb n ik .S z tro csin .S v id n ik .Sv id n iczk a .T iss in cz .V apinyik .V árad k a .V iskocz.V ladicza.Z boró .

' E rd ö d y n e v érő l, a k i fő isp á n i a d m in is z trá to r . A 350-ik la p o n fe ls o ro lt ké t u ra d a lo m k ö z ö se n m e g je lö lt fa lv a ib a n r é s z b ir to k o so k é r te n d ő k . A n a g y d o m ín iu m íg y k é t já rá s b a v o lt b e o sz tv a .

350 XIV. KÖSSÉGI ÉLET.

Á b ra h á m fa lv a .

N em esi (de fa lká lt) p o r ia k :

K api. N ém etfa lva .A .-A sgúth . K ap i- és K eczervágás. N yirjes.A .-V olya. K arácso n y m ező . O rsócz .B a b a fa lv a é s V lacsa . K ap ro n cza . P é te rv ág ás .B isz tra . K eresz tes . P o o sfa lv a .B ecsfalva. K o h án y . P o to k a .Boxa. K om arocz . P o ru p k a .B uszló . K ozány . P rocs.C selfalva. K om lós. R ad v án y .D em éte . K ü k em ező . Ressó.D u k a fa lv a . K ru csó . S an d á ly .D u p lin . K u csin y . Szobos.F .-A sgú th . L a d a és K ökény. S to flu ro .F .-V olya. L apos. T ö lczék .F ra n c ia é s M átévágás. L aszczó . T ro c sá n y .F u ly á n k a . L ófa lva . V ágás.G erá lt. L ongh . V alykócz .H an k ó c z . L u c sk a . V any iskócz .H an u sfa lv a . M ag y a r-R asz lav icza . V arjú fa lv a .H erh e ly . M arg o n y a . V asp a ta k a .H erm á n y . M edgyes. V isz lava .K apy -N ém etfa lv a . N ádfő . Z á lm án y .K álnás .

II. Cseróczy M iklós já rá sa

Abos. E rd ő csk e . K o sz to lány .Á b ra h á n y . F .-Sebes. K lem b érk .A n d rásv ág ás . G ülvész. I ív acsán y .A .-Sebes. H a rság y . K őszögh.B ajo r. Iz ip ; J a n ó ; J a n ó c sk a . L a p isp a ta k .B e rk y . K ak asfa lv a . L em es.B erzen k e . K aja ta . L ypócz .B eky . K av acsan . L ic sé rd .B ere tő . K őrösfű . L u b ó cz .B orosz ló . K en d i. L u sa n k a .B u d a m é r. K eczer-P ek lén y . M irk .B u n y ita . K ellem es. M iklósvágás.B u ják . K isfa lu . M o csá rm án y .B o ly ár K is-L ad n a . M udrócz.

JÁRÁSOK.

N ag y -L ad n a .Orosz-Peklény.O p in a .Pa tacskó .H adács.R ussin .Salgó.Szedlicze.Senyik .S om os és .M agyarfalu.

A rdó.A ran y p a tak .R a lp a tak a .B o d o n lak a .C sipkés.F in ta .F rich k e .G erlacho .G erge laka .G erá lth .G o m b o sfa lv a és

H ro m ark a .H ervaltó .H rabszky .Kis-Sáros.K is-Szilva.K lyussó.L en á rtó .L itinye .Malczó.Mcdgye.M ocsolya.

IV .

A .-Szalók.A .-H erm ány.B alásvágás.B ajo rvágás (S z irm ay

u rad .)

Segnye.S om os-Ú jfa lu .S oos-U jfalu .S óvár.Sz.-Im re.S z.-P éter.S zoko lya .S z .-Is tván .S zu h a d o lin a .T ap o lc sán y .

I II . R ó th Já n o s já rása :

N .-S áros.N .-Szilva.N yárs .O ley n y ik .O rk u ta .O s z tró p a ta k a .P éch y -U jfa lu .R atv ay .R ad iszk a .R ich v a ld .R ok ito .S á rp a ta k a .S iba.Szinye.S znako .Sverso .S zed ik erte .Sz.-M ihály .Sz.-G yörgy.Som .T a rn o .

D obay Z s ig m o n d já rá sa :

B erzev iczy -d o m in . B erzevicze.B e rth ó t.C sircs.D arócz.

T erebő .T e rjék fa lv a .T e lian y .T iz ite .T o rb o g d án y .T u h r in a .V ára lja .V argony .V eresvágás.

T ó t-S e lym es.T ó t-R asz lav icza .U sz-Salgó.U szfalva.U sz-P ek lény .V enetia .Z a v ad k a .Z etek .Z ebefa lva .J a k a b fa lv a .J a k o v ic z .H e r tn e k i u rad .B a rto s fa jv a .B o g ly á rk a .H ertn e k .K riva .K rize.K ruslyó .Livo.L u k o .O ssiko .

D elé the .D écső.D obó.F e k e te k u tb .F .-H erm án y .

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

Frics .G yurko .H a m b u rg h .H en igh .H é th á rs .H ed ri.H rab k ó .Is tv án v ág ás .Jak ab -V o ly a .J a k a b vágás.J e rn y e .Je sz tre b .K is-V itéz.Kijó.

G rom os.Ja v a d a .O rló .

A .-M irosso.A .-P iszana.Belovcza.B ich a ró .B rezovka .B ukocz .C se rn y in a .D o b ro sz lav a .D o lh an y a .F .-M irossó .F .-P o ly án k a .

A .-P o lyánka .A .-T varoszcza .A .-K o m arn y ik .B odrocza .B isz tra .C sarn o .D u b in a .F .-P iszan a .F .-T v aro szcza .

K riv án y .L agnó.L aczn ó .L aszk a .L ip n y ik .L ipócz .L u b o tin y .L u csk a .M atiszova.M ohny^t.N agy-V itéz .O b ru csn ó .O lsó .O rosz-V olya.

Palocsay-domin.P alocsa .P lav n y icza .S z ta r in a .

Polom .P u sz tam ező .R encsissó .R o skovány .Senviz .Senglér.S te lb ach .Sz.-K ereszt. S zinye-U jfalu . S iroka . T a rcza .T a rk ő .V eresa lm a.V iszoka.

S zulin .Ú jak .

II. Rákóczi F. uradalma: G ribova .H rab o cz Ju rk o v o ly a .K ecskocz. K ra jn y a -P o ly án a . K orcsinocz .M esz triczka .M linarocz .O ly sav k a .O n d a v k a .

O rlich .P sz tr in a .R egető.S assova .S em etkocz .Sm iln a .S v id n ik .T is incz .Ú jfalu .Z boró .

Rákóczi herczegkisasszony uradalma:F .-K o m arn y ik . K ruz lyova .F ric s . L ypova .F ric sk e . P itro v a .G ab o lth o . P o ru p k a .H u n k ó cz . Regető.

H ra b o v c s ik . S teb n y ik .K ap isso v a . S m iln a .K u ro v a . Z boró K u rim a .

JÁRÁSOK. 353

I. B erthó ty L a jos já rá sa :

Je rn v e , H e rm án y , B e rth ó t, H ed ri, J a b a k v á g á s , S zen t-K eresz l, I Irab k ó , N agy-V itéz , S iro k a , F r ic s , L ipócz , H a n ib o rk , B e rzev icze ,P lav n icza , D obó, R o sk o v án y , T á rc z a , D arócz , Ja k a b v o ly a . H é th á rs , P a lo c sa , O lysó , L u csk a , T a rk ő , L u b o tin y , C sircs, F e k e te k ú t, K riv án y .

II. Péchy L á szló já rá sa :

H ertn ck , S zen l-M ih á ly , F in ta , O ss ik o , B á lp a ta k a , J e rn y e , Á dám - fólde, S zed ek é rte , G erg e lak a , Szen t-G yörgy , G o m b o sfa lv a , R á tfa j, Bodo- lak a , U szfa lva , T ó tse lm es , J a k a b fa lv a , O sz tró p a ta k a , N agy-S áros, Kis- S áros , S eb falva, S zinye, M ocsolya, N yárs , U sz-P ek lény , U sz-Salgó, P échy- U jfalu, B o k ito , H rab szk y .

III. Keczer Já n o s já rá sa :

S om os, S o ó v ár, T e rjék fa lv a , K endy, B o gdány , B u d a m é r, B ö k j', B ere tő , L em es, L ic sé r t, E n y ie z k e , Isép , L u sa n k a , B ajo r, B e rk y , Szent- Im re , K űszög, A bos, T é h á n y , K ellem es, A lsó-Sebes, L a p isp a ta k , Salgó, K akasfa lva , G ülvész, H á rság y , Ó fa lu , K eczer-P ek lény , B o lyár, R adács.

K ir. fisk u s kerü lete:

S ó b án y a , (Só jövede lem , S z irm a y jó szág , L u k ó é s D ecső fele, H é t­h á rs , L ip n ik , M atiszova), A l-Sebes.

IV . S á n d o r Is tvá n já rá sa :

K apy, D em éte, M ag y ar-R asz lav icza , A lsó -A sgu th , F e lső -A sgu th , K om lós, K iikőm ező , S á lm á n y , D u k a fa lv a , V a rju fa lv a , K ap ro n cza , Her- hej, T ro c sá n y , R asso , O rsócz , D u p lin , B oksa , S á n d a l, B isz tra , H anus- la lva, N y irjes , L asczó , N ádfő , P ró cs , P ó sfa lv a . G irá lt, K eresztes, B uczló, K obáry , L u c sk a , K álnás , F első-V olya, K om arócz , P o ru b k a , V an iskócz , Z boró , A lsó -K o m arn y ik , L ad o m ér.

E zek b en a k ö zség ek b en n e m e se k a b ir to k o so k .V. T o v á b b á : a m a k o v ic za i u ra d a lo m községei :A ké l R á k ó cz i-te s tv é r é s g ró f E rd ő d y u ra d a lm a i.VI. A sr. k ir . városok.

1 709-l»o 11 (I. 2 8 .) I IV. j á r á s :

T otii Sándoii: Sáros vön legye nionugmliiija. II.

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

A n é jjy j á r á s é s u r a d a lo m k ö /.s é ( |e i 1 7 1 8 -h a n :

L áda.K ap i-N ém etfalva.Kökény.V ágás.Meggyes.K api.H anusfa lva .V lacsa.R advánv .K eresztes.K arácsonm ező.B abafalva.V a lp a tak a .G irált.Lucska.K ükem ező.Z álm án y .P ósfalva.Cselfalva.K om lós.Felső-A sgul. A lsó-A sgut.F u ly án .T ölczék .M agyar-R asz lav icza .V an iskócz .B éczalja.

K lyussó .L ófalva.B arto sfa lv a .N agy-S2 áros.K is-Saáros.Megye.O sz tró p a tak a . N yárs- A rdó.

I. S z ta n k a y - já rá s :

T ro csán y .Á b rah ám .B uczló.K aproncza .L aszczó .M argonya.P o ru b k a .H an k ó cz .H erhe j.T a p o lj’-N ém etfa lva .K rucsiny .S assova.K om arócz.B elovcza.Bártfa-Ujfalu.Bisztra.H erm án y .Pé te r-V ágás.K eczer Pál-V ágás. F ran cz-V ág ás.K ap i Pál-V ágás. M áté-V ágás.S obos.V alkócz.N yirjes.K álnás .Long.

II. Z o m b o ry - já rá s:

J a k o ris .L itinye.H eny igh .Pécsi-Ú jfalu .O rk u ta .S zen t M ihály.J a k a b fa lv a .T ó tS e lm e s .

D ukafa lva .P rócs.N ádfő.T ót-R asz lav icza .D em éte.Ressó.L apos.V arju fa lva .K rucsó.S to p h u ró .K osány.K ohány.O rsócz.Alsó-Volya.Felső-V olya.L u kav icza .Felső-M irosó .A lsó-M irosó.C sen i ina.P o toka .B iharó .D up lin .S anda).Boxa.V iszlava.M eszcziszka.

80.

C sipkés.Uszfalva.G ergellaka.Sebfalva.M ocsolya.U sz-Peklény .Usz-Salgó.Som .

JÁRÁSOK.

O lejny ik .B o d o n lak a .R atvaj.G om bosfa lva .Szent-G yörgy.K is-Szilva.ö s s ik o .K riva.K ruslyó .K urova.H rabszky .Sztrakó .L enarto .L ivo.

E nyiczke.K endi.S zen t-P é te r. M ocsárm ány . S om os-M agyarfalu . Som os-Ú jfalu. L icsin te .L em es.Beki.Jan o csk a .B eretö.Senyék .B udaniér.L ap is-P a tak . V argony.Boroszló.B ogdány.M érk.Segnye.A brány .K akasfalva.G ülvész.Harság}’.Sóvár.K ajáta.

T a rn o .R ok ito .S á rp a ta k .T e rii ye.F in ta .S zedekérte .N agy-Szilva.S etek .G irált.H ra tiszk a .Z av ad k a .F r ic sk e .H ertnek .

III. K eczer-járás :

L u san k a .B erk i.Isép.B ajor.K vacsány .K lem bérk .M iklós-V ágás.Szedlicze.S zu lia d o lin a . R adács.B erzenke.Ja n ó .S zen t-Im re .L ubócz.O rosz-P ek lény .T a p o lc sá n y .K avacsány .B uják .A ndrás-V ágás.Abos.K űszög.T erebő .Szokolya.S zen t-Is tv án .H usin.

S iba.H ervá ltó .R icsvá ld .K rise.B o g lyárka .P e trova .G erlaclió .M alczó.L ukó .V enéczia.S virzó .A ran y -P a tak .B a lp a tak .

K is-L adna .N ag y -L ad n a .K isfalu .T e h án y .T is ite .B olyár. M udrócz. K osz to lány . K eczer-Peklény . L ipócz.Ó falu.V eres-V ágás.T u h r in a .E rd ö csk e .P a tac sk ó .B u ny it a. Soós-U jfalu. T erjék fa lva . V ára lja .K őrösfűFelsebes.A lsebes.Salgó.Kellem es.

356 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

Szinye.Szinye-U jfalu.M ohnya.Jakab -V ágás.K is-V itéz.S inglér.L ipócz.Is tván -V ágás.H edri.B erth ó t.Kijó.V isz tran k a .G yurkó .Z avada .L u b o tin v .O rló .Pa locsa .P lav n y icza .Ú jak.G rom os-N isil (Msil).F ek e te -k u t.S z irm ay-B ajo r-V ágás.

K osuhócz.G ribova.L ad o n iér.K ra jna-C sarnó .P rik ra .V lad icsa.Szuha.D ric sn a .B isztra .F e l-K o m áin y ik .P o ru p k a .M edvedza.F e l-P iszán a .A l-P iszána .D o lhonya .

IV. Dessőff'y-járás:B erzeviczy-B ajor-

V ágás.Sénviz.D arócz.B erzevicze.B alásvágás.S te lbach .T á rcza .O llysó.K rivány .H é th á rs .D obó.D secsű .R oskovány .Jak ab -V o ly a .Szent-K ereszt.H rab k ó .N agy-V itéz.S iroka .F rics.V eresa lm a.L ucska.

V. Makoviczai-nradalom :G avranyecz.S v id n y ic sk a .A lsó O rlics. Ju rk o -V o ly a . F e lső -O rlics .D ubova.A lsó -P o lyánka .V árad k a .Je d lin k a .C sarno.H az lin .O rtu to v a .B rezovka .B end ikócz.K erek ré th .

T á rk ű .Jesz treb .C sircs.O rosz-V olya.O bi ucsnó.M atiszova.L ipny ik .Szulyin.S z ta rin a .Lagno.Polom .H a m b u rk .V iszoka.Szalók.Lacsnó .R encsissó.H erm ány .Jernye .Deléte.L ászka.

(53.

H o ssz ú ré tA ndrejova.Czigelka.F ricske.A lsó-Tvaroszcza.F e lsö-T varoszcza.L ipova.K urim a.D u bn ina .Polakócz.H rabócz.R adom a.Szorocsin .F első Szvidnik . H rabovcsik .

JÁRÁSOK. 357

M ergecska. H unkócz. M linarócz.A lsó-Svidnyik . K orejócz. Scsav n ik .Tessinyecz. D obroszlava. K u rim k a .Bukócz. K apiszova. Snpinecz.O lysavka. A lsó-Jed lova. R akovecz.Sem etkócz. F e lső -Jed lova . Fe lső -P o ly án k a .K rusinecz. K ruszlova. Sarbova .V iskócz. V apenik . K om lós.V avrinecz. K ecskócz. Regettő.S ztarkócz. B osztoka. S m iln a .B odrudzal. Belejócz. S teb n ik .A lsó-K om árnik . H utta . G aboltó .P isz trina . N ik lova . O n d av k a .M yrola. Czigla. F rics.K ra jna-P o lyána . R ovna. Zboró.

IV.V ._ -

64 . 74

371 (Ism étlésekke l.)

1843-ban a já r á s o k a t 3—3 k e rü le tb e o sz tjá k :

I. A lsó ta rcza i j . : I. S om osi II. S ó v á ri III. L a p isp a ta k i kér.II. S iro k a i « I. R ad ácsi II. S iro k a i III. N agysárosi «

III. F e ls ő ta rc z a i« I. P a lo csa i II. P éc ln ij fa lu si III. B erzeviczei «IV. S zekcső i « I. R asz lav icza i II. Á dám fö ld i III. G ábo ltó i «V. T ap o ly i o I. K u rim a i II. H a n u sfa lv i III. G irá lti «

VI. M akoviczai « I. Z boró i II. S zv id n y ik i III. B ukócz i a

Az I. kér. élén fő szo lgab író , a II. és III. é lén a lszo lg ab iró á ll. V an : 45 fő és 12 a lszo lgab iró .

1870 77-ben v o l t :

62 k ö zség_ _ 52 «

az a lsó ta rc z a i já rá s b a n a fe lső ta rcza i a

_ a s iro k a i «a tap o ly i a

_ a szekcső i «a m ak o v icza i «

ö s sz e se n 3 sz. k ir . város , 376 község.

358 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

48 k ö zség ... _ _ _ az a lsó ta rcza i já rá sb an57 « _ a fe lső ta rcza i «74 « ... _ ... . . a m ak o v icza i «60 « _ ____ a s iro k a i «61 « ___ a szekcső i «76 « _ . . . ... a ta p o ly i «

Ö sszesen 3 sz. k ir . v á ro s , 376 község, 125 ta rtozék .

1903-ban k örjegyző i b eo sztá s :

A z a lsó tarcza i já rá sb a n :

A bosi körjegyzőség . S z é k h e ly e : Kőszeg. Abos, K isladna , Kőszeg. L ic sé rt, N ag y iad n a , O ru z s in , S o m osú jfa lu , T erebő .

B o g d á n y i körjegyzőség. S z é k h e ly e : B ogdány . A lsóm érk , Bogdány, B oroszló , F e lső m é rk , L a p isp a ta k a , V argony.

Eperjesvidéki körjegyzőség . S z é k h e ly e : Eperjes. A ran y b án y a , Guly- vész, H a rság , K ak asfa lu , K ende, M o csárm án y , S zentpéter.

K eczerpekléni körjegyzőség . S zékelye : Keczerpeklén. B olyár, B uny itn , K ecze rk o sz to lán , K eczerlipócz, K eczerpeklén , M udrócz, P a tac sk ő , T izsite.

Lem esi körjegyzőség. S z é k h e ly e : Lem es. B erettő , B öki, B u d am ér, J á n o c sk a , L em es, S enyék , Som os.

Szen tis tuán i körjegyzőség. S zék h e ly e : Szentistuán . K avecsán, K is­falu, S z e n tis tv á n , Szokoly , T ap o lc sán .

T u h r in a i közjegyzöség . S z é k h e ly e : T uhrina . A b rán y , E rdőcske , H uvész , O fa lu , T u h r in a , V örösvágás, Zsegnye.

A fe lső tarcza i já r á s b a n :

B erzeviczei körjegyzőség. S z é k h e ly e : Berzevicze. A lsószalók , Balázs- vágás, B erzevicze, H am b o rg , S te lb ach , V iszoka.

Csircsi körjegyzőség . S z é k h e ly e : Csircs. C sircs, Je sz tre b , O brucsnó , O roszvo lya.

D aróczi körjegyzőség. S zék h e ly e : D arócz. B ajorvágos, D arócz, O lysó, P o lom , S ch ö n v iz , T árcza .

Dobói körjegyzőség. S zékhelye : Dobó. D écső , D obópéterm ező , H ar- csá r lu c sk a , K ijó. K riv án y , R osk o v án y , T a rk ő .

H éthárs n ag yközség k ü lö n jegyzőséggel.Ja k a b fa lv i körjegyzőség . S zék h e ly e : M agyarjakab fa lu . B odon laka ,

G om bosfa lu , M ag y a rjak ab fa lu , R á tv a j, Szen tgyörgy , T o lcsem es—C sip­kés, Úszfalu.

1903-ban v o lt:

JÁRÁSOK.

K is lip n ik i körjegyzőség. S z é k h e ly e : K islip n ik . K is lip n ik , L agnó, M atiszova, S áros-S zu lin , S z ta rin a .

K isszebenvidéki körjegyzőség. S z é k h e ly e : Kisszeben. N y á rsa rd ó , O rk u la , K encsissó , Som , U szpek lén , U szsalgó.

P alocsa i közjegyzöség . S z é k h e ly e : Palocsa. L u b o tin , O rló , Pa locsa , Pusz tam ező .

P la vn ic za i körjegyzőség. S z é k h e ly e : P lavn icza F e k e te k ú t, G rom os, H a jtu v k a , P lav n icza , U ják.

i4 m a ko v ic za i já r á s b a n .

A lsú k o m a rn ik i körjegyzőség. S z é k h e ly e : A lsó ko m a rn ik . A lsó k o m ar n ik , B o d ru zsá l, F e lső k o m a rn ik , G ribó , K ra jn ó b isz tra , K ozsuhócz , M iro lya, P r ik ra , P sz tr in a , Szuha .

A lsú p o lyá n ka i körjegyzőség. S zék h e ly e : A lsó p o lyá n ka . A lsó p o ly án k a , F e lső p o ly án k a , I lu tk a , J e d lin k a , N ik lo v a , O n d a v k a , S m iln ó , V á rad k a .

F elsőorlich i körjegyzőség. S z é k h e ly e : Felsőorlich. A lsóm irossó , A lsóorlich , Czigla, D u b o v a , F e lső m iro ssó , F e lső o rlich , K ecskócz, Hosztoka.

F elsőszv idn ik i körjegyzőség. S zékhe lye : F elsőszv idn ik . A lsó jed lova, A lsószv idn ik , F e lső jed lova , F e lső szv id n ik , J u rk ó v o ly a , M esztiszkó, K ákócz.

H u n kó cz i körjegyzőség. S z é k h e ly e : H n n kó cz. H un k ó cz , K orejócz, K ra jn ó csarn ó , K ra jn ó p o ly án a , K ra jn ó p o ru b k a , M edvedzse, Sarbó .

K apissó i körjegyzőség . S z é k h e ly e : Kapissá. B elejócz, O o lh o n y a , Gav- ranyecz , K ap issó , K ruzslyova , S zv id n ic sk a , V apeny ik .

I .adom éri körjegyzőség . S z é k h e ly e : L adom ér. A lsó p iszan a , D o b ro ­sz lav a , F e lső p iszan a , L a d o m é r, O ly sav k a , S em etkócz , V agrinyecz .

R o vn ó i körjegyzőség. S zékhe lye : R ovnó, C sarn ó , C zern ine , H rabov- c s ik , K u rim k a , M linarócz, R ovnó.

S zorocsin i körjegyzőség. S z é k h e ly e : Szorocsin . B ányavö lgy , K rusi- nyecz, M ergeska, P o to k a , S z to ro csin , T is in v ecz , V iskócz. V iszlava.

Z borói körjegyzőség. S z é k h e ly e : Zboró. B ech e ró , K om lósa , Begettő, S z tebn ik , S z te b n ik h u ta , Zboró.

A z eperjesi já rá sb a n :

N agysárosi körjegyzőség . S z é k h e ly e : N agysáros. N agysáros.Jernyei körjegyzőség. S zék h e ly e : Jernye. B ertó t, D eléte, H éd ii,

Is tvánvágás, Je rn y e , M ocsolya, S z tan k ah e rm án y .Klem bérki körjegyzőség. S zék h e ly e : Iü em b érk . Izsép . K lem bérk ,

K vacsán, M iklósvágás, P h ö n ix h u ta , Szedlicze.

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

M ochnya i közjegyzöség . S zék h e ly e : M ochnya . A n d rásv ág ás, H rab k ó , M ochnya , N ém e tjak ab v ág ás , S zen tkeresz t.

S árosszen tim rei körjegyzőség . S z é k h e ly e : Sdrosszentim re. Bajor, B e rk i, B erzen k e , J a n ó , L ubócz , P ille rp e k lé n , R adács, S á rosszen tim rc , Szárazvö lgy .

Sebeskellem esi körjegyzőség. S z ék h e ly e : Alsósebes. A lsósebes, Felső- sebes, F in ta , K ellem es, S eb esk e llem es, S eb esv á ra lja . ,

S iro k a i körjegyzőség. S z é k h e ly e : S iroka . F ric s , K isvitéz, Lacsnó , N agyvitéz , S in g lé r, S z inye lipócz , S iroka .

S zen tm ih á ly i körjegyzőség . S z é k h e ly e : Gergelylaka. G ergely laka, O s z tró p a ta k a , M egye, S zen tm ih á ly .

S z in y e i körjegyzőség. S z é k h e ly e : S z in ye . B u ják , K aja ta , K issáros, L ászk a , L u z sá n k a , Sz inye , S z in y eú jfa lu , Z seb falu .

S ó vá ri körjegyzőség . S z é k h e ly e : Tótsóvár. E n y iczk e , N ém etsóvár, Salgó , S óbánya , S ó sú jfa lu , T e rjé k fa lu , T ó tsó v á r.

>4 szekcsői já rá sb a n :

B á r tfa ú jfa lv i körjegyzőség . S z é k h e ly e : B ártfa . A lsóvolya, A ndre- jo v a , B á rtfaú jfa lu , B elovezsa, E n d rev ág ása , Felsővo lya , F e lső -K islankás, H o sszú ré t, K om arócz , L u k a v ic z a , S á rp a ta k , S zabados.

G áboltó i körjegyzőség. S z é k h e ly e : Gáboltó. C zigelka, F r ic sk a , Gá- bo ltó , K uró , P itro v a .

H ertneki körjegyzőség . S zé k h e ly e : H ertnek. B arto sfa lu , F ric sk e , H e rtn e k , O ssikó , S iba.

L ó fa lv i körjegyzőség. S z é k h e ly e : Ló fa lu . B ércza lja , K lyussó, L ó ­fa lu , R essó, T ro csán .

L u k ó i körjegyzőség . S z é k h e ly e : L u kó . G erlachó , K ruzslyó , L ivó, L iv ó h u ta , L u k ó , V eneczia .

M alyczó i körjegyzőség . S z é k h e ly e : M alyczó. H rab szk e , L en á rtó , M alyczó, S znakó .

R ich w a ld i körjegyzőség. S z é k h e ly e : R ich iva ld . B o g lyárka , H ervartó , K rive, K rizse, R ich w a ld .

Sverzsó i körjegyzőség . S z é k h e ly e : Sverzsó. A lsó tvaroszcz, A rany- p a ta k a , F e lső tv a ro szcz , R o k itó , Sverzsó , T a rn ó .

T ó tra szla v icza i körjegyzőség . S z ék h e ly e : ló lra sz la v ic za . Á b ra h á m - fa lu , B uczló , D em éle, M agyarra sz lav icza , T ó tra sz lav icza , V anyiskócz.

A ta p o ly i já rá sb a n :

G irá lti körjegyzőség . S zé k h e ly e : Girált. F ias , G irált, K álnás , K obul- n icza , L ong , M átévágás, M icsák , N yirjes, Szobos.

JÁRÁSOK. 361

H a m is fa lv i körjegyzőség . S z é k h e ly e : H a n n s fa h i. H a n u sfa lu , M egyes, P é te rvágás, T a p o ly b isz tra , T a p o ly h e rm á n y , V lacsa.

H a zslin i körjegyzőség. S zé k h e ly e : H azslin . B rezu fk a , H azs lin , H ra- bócz, L ipova , O r lu tó , S assova.

K a p ii körjegyzőség . S z é k h e ly e : K ap i. K ap i, K a p in é m e tfa lu , K ap i- vágás, K ökény, K örösfő , L ád a .

K a p ro n eza i körjegyzőség . S z é k h e ly e : K aproncza . Ivap roncza , Ko- lián y , L apos, O rsó cz , V a rjú fa lu .

K om lóskereszlesi körjegyzőség . S z é k h e ly e : K om lóskereszles. B á b a ­fa lu , K ap ip á lv ág ás, K ecze rp á lv ág ás, K o m lóskeresz tes , P ó sfa lu , R ad v án y .

K ü kem eze i körjegyzőség . S zék h e ly e : K ükem ező . D u k a fa lu , K a rá c so n - m ező, K ükem ező , T a p lilu c sk a , V asp a tak a , Z sá lm án y .

K u rim a i körjegyzőség . S zék h e ly e : K urim a . D u b in e , K ozsán , K u rim a , K ucsin , P o lyaköcz.

M argonya i körjegyzőség . S zé k h e ly e : M argonya . H an k ó c z , H erhe j. L aszczó, M argonya , K rucsó , T a p o ly p o ru b k a , S tre fu ró , T a p lin é m e lfa lu .

R a d o m a i körjegyzőség . S z ék h e ly e : R a d o m a . B ened ik ó cz , K erek ré l, H adom a, S ap in y ecz , S csav n y ik , V alykócz.

Rem ényéi körjegyzőség . S zé k h e ly e : Rem enye. G yörkös, M átyáska , O roszvo lya , P ro szács , R em en y e . V avrinecz.

T öltszéki körjegyzőség . S z é k h e ly e : Töltszék. A lsó- é s F e lsö ásg ú t, C se lfa lu , F u ly á n , K om lós, N ádfő , P ró c s , T ö ltszék .

HUSZONHARMAIMK FEJEZET.

A v árm egye községei.

A) K özség- és h e ly szá m a H u n y a d y a k korában.

I. V áruk, e r ő s s é g e k : B á rtfa , B e rz e v ic z e , K a já ta , K ap i, K o m ló s (C b m elo v ), K őszeg , L a d o m é r , L ip o lc z , M ak o v icz a I— II., P a lo c s a , S á ro s , S eb es , S o m o s , S ó v á r , S z a k a ly a (Szo- k o ly k ir . vá r), S z e b e n , T a r k ő , Ú jv á r , Z ö ld v á r = 20.

II. V árosok, m e z ő v á r o s o k : B á r t fu , E p erje s, H a n u s fa lv a , H é t- h á r s , K a p i, K u r im a , P a lo c sa , S á ro s , S o m o s , S ó v á r , S ze b e n , S z e n t-K e re sz t — 3 -t- 9.

III. H e ly s é g e k : 440.F ő b b b i r l o k s z á m : 175.

A z 124 6 — 1772. H T . sz. a h e ly sé g e k ö s s z e ír á s á t a k ö v e t­k e z ő s z e m p o n to k s z e r in t r e n d e l i e l ; I. N y e lv i t e k in t e t : la tin ,

m a g y a r , n é m e t s s z lá v n y e lv ű e k ; II. V á ro s-e , k ö z sé g -e ?III. M ily v a l lá s ú a p a p ja ? IV . V a n -e t a n í tó ja ? V . M ely ik a t 'ő n y e lv e ? A m u n k á la tn a k a z o n b a n n e m v o lt fo g a n a tja .

1 8 4 1 -b e n 1 12 a m e z ő v á r o s : B e rz e v ic z e , F e lső -S z v id n ik , G á b o ltó , H a n u s fa lv a , H é th á r s , K e c z e rk o s z to lá n , K u r im a , P a - lo csa , N a g y -S á ro s , S eb es , S o m o s , Z b o ró . [R é g e b b e n , ú g y lá t ­sz ik , m é g : T a r c z a , K a p i, M a lc z ó . ] 2

A v á r m e g y é n e k v o l t 4 s z a b a d k i r á l y i v á r o s a : ú g y m in t B ártfa , E p e r je s , K is sz e b e n és N a g y sá ro s . A z u tó b b i a z o n b a n ré g e lv e sz te tte e b b e li j o g á t. Me z ö v á r o s o k v o l ta k :

B e rz e v ic z e , F e ls ő v íz k ö z (S zv id n ik ), G á b o ltó , H a n u s fa lv a , H é th á rs , K a p i, K e c z e rk o s z to lá n y , K u r im a , M alczó , N a g y sá ro s , P a lo c s a , S e b e s k e lle m e s , S o m o s , S ó v á r, S z e n tk e re s z t, T a rc z a ,

Z b o ró .[R észb e n m e z ő v á r o s i k i v á l t s á g u a k v o l ta k m é g 1427-ben

a Z u d a r -c s a lá d r é s z b i r to k a i : B e rz e v ic z e , C zig la, H en sz lin g ,

K a p ro n c z a , K e lle m e s , K is sá ro s , O r to lt , O s z tra c s in a , P la v n ic z a , R a d o m a , R ic h w a ld , S z in y e , T a r k ő , T ö lg y szé k , Ü ffa lu (P eré - n y i-b ir to k ) , Ú jv á r o s (?), V e re sv á g á s .]

B) A vá rm eg ye k ih a lt és élő kö zsé g e i: '1

A b o s : A b b o s ; 1 2 9 1 -b e n O b u s ; 14 2 7 -b e n A bow s.

A zon a p o n to n fek sz ik , h o l h a jd a n a H e rn ád a T a rczáv a l a T arcza- vö lg y b en egy esü lt. A B ran y isz k ó u g y a n is k ép ző d ések o r a d é li ágáva l m ás, t. i. D-i i r á n y t a d o t t a H e rn á d n a k s a n n a k k ö v e tk ez téb en a S v inka vize is jo b b ra k é n y sz e rü lt m e d re t v á jn i m a g á n a k . A h o l eg y k o r a H ern ád b a

1 K rie g e r E .2 1864-ben P o te m k in m in d a 15-t fe lso ro lja .3 A k is b e tű s k ö z ség e l tű n t v a g y ta rto zé k .

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

folyt, o tt sz ik la em e lk e d e tt k i, m e ly n ek közep én é p ü lt az ő si ev. tem p lo m . A H ern ád két p a r tjá n e lv o n u ló h egyek c sak u g y a n m ás- é s m á s k ő ze tü ek : a jo b b p a r to n m észkő-hegyek , m íg a b a l p a r to n m á s k ő n em ek k ép ző d ­tek , csak a S v in k a befo lyása a la t t m u ta tk o z ik a lu l a m észkő . A szo m ­széd Kőszeggel eg y ü tt festői k ép e t t á r a község a z u ta s e l é : nagy v as­ú ti ép ítm én y e iv e l, h id ja iv a l, á tm e tszé se iv e l, v a sh íd já v a l é s a S v inka- völgyet á th id a ló v ia d u k tjá v a l. L ak ó i fö ld m ív e lő k , m é sz é g e tő k : eg y k o r h íre s fuvarosok , a k ik L em b erg tő l Bécsig, K rak ó tó l F iren zé ig j á r ta k s a m elle tt b án y am ív e lé sse l is fo g la lk o z tak . Az u tó b b iró l egyes b án y a - n y iláso k , v a sk ő d a ra b o k é s a v a sö n tő k sa la k ja i ta n ú sk o d n a k , de a kél szom széd község m a g a s la ta in m eglevő h á ro m v á r ro m is. A m o n d a M átyás k irá ly a la k já t is id e h ozza, k in e k a m a i v a su t-á llo m á ssa l sz e m ­ben v a d á sz k a s té ly a vo lt, h o l k e llem es p á sz to ró rá i te lte k egy eperjesi m ű k o v ács szép leányáva l. A k a s té ly n a k a la p ja é s p in czé i m a is lá th a ­tók . A k irá ly v a d ász te rü le te a k irá ly h e g y re s a kőszeg i n ag y e rdőség re n y ilt. A H ernád -vö lgyön k ü lö m b e n e rre fe lé jó v a l rég eb b id őben is é lén k volt az é le t é s fo rgalom S z a rm acz ia felé, a m irő l a k é t vö lgy egyesü lé­sénél em elk ed ő b e sá n c z o lt m a g a s la t i O la szh a lo m ) s N y-ra a fen n sík (O laszfö ld) beszél. O tt ró m a i c a s tru m á llo tt. 1844-ben ta lá lta k a te rü le ­tén egy b ro n z k e re k ű q u a d r ig á ts T h e o d o s iu s - , J u s tin ia n u s - , II. V a le rian u s- ko rah e li a ra n y é rm e k e t.

A község a n ev é t a XIII. század b e li A ba M ik ló stó l n y e rte , a ki Ú j­v ár várm eg y e D-i ré szén A b afa lu t te lep íte tte . A rege 1144-ben szász te lepesekkel fűzi ö ssze a n é v e red e té t, hog y a z eg y ik é rczk e re ső a le j­tőn m egcsúszo tt s egy b o k o rb a k ap aszk o d v a , m ik o r a m ö g ö tt te r ­m és-vasa t p il la n to tt m eg, az t k iá lto tta v o ln a a tá r sa in a k , hog y »Au ! B usch !t>

Az A b a c s a lá d b ir ja a községet 1313-ig, a m ik o r R o zg o n y n ál a két u to lsó tag ja e lese tt s m á s k ézre k e rü lt a b ir to k . H osszú idő ó ta b ir to ­kosa a M áriássy c s a lá d , ' m e ly n ek egy ik ő se : B a tiz fia M árk v a lam e ly ik c sa tá b a n friss c sa p a tta l m e n ti m eg a m á r fu tá sn a k in d u l t m a g y a r sereget. Lobogóján a Szűz M ária -kép cso d a tev ő e re jé n e k tu la jd o n ítja a győztes h ad a d ia d a l t ; m e rt a m in t m e g p illa n to ttá k a zász ló t, a z t k iá l to t tá k :• S enk i se fé ljen ! Ihol jö n n e k a M á ria -se re g e k !• M árk a z tá n ju ta lm u l M arkusfa lvá t és a n ev é t k ap ta .

A b án y ász lak o sság o t a h u sz itá k so k á ig s a n y a rg a t tá k ; m a jd ezek v a llá sán ak m egyeszerte v a ló te rjed ése rá ju k is h a tá ssa l vo lt. É s ez az oka, hogy a re fo rm á lt v a llá s a H e rn ád vö lgyében g y o rsa n te rjed t. M ajd m in d eg y ik községben a la k u lt ö n á lló egyház. A bos a z o n b a n c sa k L en ies­tül függő H ókegyházra te tt szert, b á r 1631 e lő tt rö v id id ő re vo lt ö n á lló

' 1887-ben P é c h y S z ilá rd g r ó f é s M árin ssy -csa lád .

364 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

le lkésze . Ev . te m p lo m a kö b ö l é p ü l t ez i d ő b e n ; a P u tn o k i m ag asla to n e m lítik a X V II. sz á z a d közep e k ö rü l az i r a to k : a ra n y o z o tt e zü st kely- hével, te m p lo m i szere iv e l, h a ra n g já v a l é s tized -jö v ed e lm ező földjeivel. Az 1645-iki p e s tis , m a jd az a n t ire fo rm á c z ió c sa p á sa i u tá n m ásfé l évszáz m ú lv a H u lv e i J á n o s b e re ttő i m o ln á r a la p ítja ú jra m eg az ab o si ág. eg y h áza t.

B ir to k o ssá g : 1291-ben S o m o sy ; 1427-ben u g y an az ; 1607-ben S egnyey.1608-ban F ű z y m egveszi B o rn em iszá tó l. 1610 b e n F ű zy m a lm a ellen P a c z ó th ti l ta k o z ik . 1612-ben Sebesy e la d ja F ű zy n ek . 1611, 1619-ben P a- czó t köve te lé se P .-n é B a lá ssy A n n á tó l. 1615-ben P. S á n d o rn é . 1622-ben S egnyey köve te lé se K istő l. 1624, 1628-ban u gyanaz . 1622-ben S zeghriády B á lin t z á lo g b a a d ja K ys Is tv á n n a k . 1656-ban B o d o n v in é t ilt. F ű zy m a lm a e llen . F ű z y B o d o n y itó l a k ú r iá t v isszaveszi. 1657-ben u g y a n a z o k egyességc 7 j te le k re nézve is. 1658 b á n Segnyey k ö v e te li B osn y ák -K o n csik tó l a B o rn e m isz á n a k a d o t t zá logot. 1666-ban a F ű z y -b ir to k o t (A bos, Lem es, B u d a m é r, P e k lé n k e j tk ) S em sey S á n d o r k ap ja . 1640-ben h a tá r ig a z ítá s F ű z y és P a c z ó th kö z t. 1700-ban F ű z y k ö v e te li a m a lm o t és <P ólyák P u s z t á j á é t P e th ő tő l, K ru csay tó l. — F ű zy , P e th ő , K rucsay . 1732-ben S z tá ra y b á ró . 1747-ben u g y a n a z , é s G örgey, F űzy . 1751 b en u. a. és K áro ly i, O k o lic sá n y i. 1753-ban E g erer. 1773-ban M ed n y án szk y E rn ő . 1863-ban fő b ir to k o s : M áriá ssy -c sa lád , m e ly n ek k as té ly a van.

A b o s-P ille rp e k lé n y tő l K riv án y ig é s F e k e te k ú tig az ő s id ő k b en k e ­re sk e d e lm i ú tv o n a l vo lt. A m o tt a S in k a -h eg v en , egy km . e rő s íte tt sán- czo k n y o m a i v a n n a k (b ro n z k o ri le le tek k e l), i t t H rad ek v á r á llo tt. Az 1844-beli á s a tá s le le te i (k o cs ik e rék ) a l iv e rp o o li m ú z e u m b a k e rü lte k ; a S v in k a és H e rn á d össze fo ly ásán á l, h o l O la szh a lo m (V laszki-K opec) te rü l el, a k a d ta k rá jo k . V a ló sz ín ű leg a H ra d e k és S trázs-hegy sz in tén ily e rő d íté se k k e l fü g g h e ttek ö ssze. A m az k ú p a la k ú hegy , m e ly o tt, a hol a H e rn á d fo lyó le g in k á b b összeszo ru l, az ú tv o n a la t szem m el ta r th a tta . Szem b en á ll S trá z s : ta lá n je lz ő á llo m á sa a fö ld v á rn ak , m ely a Sáros m egyébe h ú z ó d ó e rő d ítm é n y e k k e z d e te vo lt. E zek a k r iv á n y i H rad ek ig h ú z ó d ta k .

Az a b o s i fö ld v á r (Z am cs iszk ó v á rh e ly ) S á ro s m egye h a tá rá b a n fek ü d t, h o l a S v in k a -p a ta k á t tö r i a m a i v a s ú ti v o n a la t. A bostó l fé ló rára v a n a k ú p a la k ú heg y (120 m .), m e ly n ek K-i le jtő je F a rsz k a e rd ő . A fö ld ­v á r tö r té n e t i k o r e lő t t i : ép b ev ág áso k é s sá n c z o k m u ta tk o z n a k . Az ilye n e k k ü lö m b e n g y a k o r ia k a F e lv id ék en . A v á r a P ille rp e k lé n y felé h ú zó d ó heg y le g m a g a sa b b p o n t j a ; a heg y s a g e r in c z h e z k ap cso ló d ó fele is m ered ek . E r r e v e z e te tt fel az ú t . Az o rm o n k e rü lé k a la k ú , 2—2 Vü m . m ag as fö ld sán cz v o n u l. V an k ü lső k ö rsá n c z is, k ö rü lb e lü l 165 m hosszú . A v á r fe lsz ín e 930 m 2, m e ly b en e ze r e m b e r e lfért. K ívül h ih e tő le g p a li­sz á d o k v o lta k , b e lü l sövény . M ivel a k ö z é p e n fal m a ra d v á n y o k lá th a tó k .

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 365

ezek k éső b b i ra b ló fé szek re u ta ln a k . T a lá l ta k i t t n a g y agyag ed én y -tö re - d ék e k e t a beg y g e rin cz h a jlá sá b a n . A zok k iég e tv e v a n n a k .

K ő b á n y á k : D o lom it, f e lső tr ia sz k o ri, se té tsz ü rk e , b itu m e n e s , elég tö m ö tt. 1872-ben D u b n ik -K ő b á n y á b a n , 20 k m 8 ép íté sre , k av ic so lá s ra .

H o m o k k ő : a rk o z á s , d ia sz k o ri, v ö rh e n v e s . A C e p la b u rk a -k ő b á n y á - b an 100 k in 3 é p ítk ezésre , k av ic so lá s ra .

Á b r a h á m f a l v a : Á b r a h á m , Á b r a h á m f a lu ; 14 2 7 -b e n A b r a n f a lu a ; 1 4 6 6 -b a n A b r a h a m , Á b r á m , A b ra n .

B i l io k o s s á g : 1 6 0 7 -b e n S e g n y e y ; 1 6 4 3 -b a n R a s z la v ic z y :

B e r th ó ty -e rd ő (U h lis k a ) ; 16 9 8 -b a n T ő k e , Z á b o r s z k y , V e n k ó c z y , N e m e s s á n y i, H o r v á t h ; 1 6 9 9 -b e n a r é t r e eg y e ssé g K e c z e r é s

S c h ra m F e r e n c z k ö z t ; 1680, 1 7 3 0 -b a n V a y ; 1 7 4 5 -b e n D u b o - v a y ; 17 5 2 -b e n R a s z la v ic z y ; a X V III— IX. s z á z a d b a n W in k le r .

Á b r á n y : 1 4 2 7 -b e n A b r a a d : 14 3 1 -b e n A b r a n , K y s a b ra m ,

N a g h a b r a n ; 1 7 4 4 -b e n F e ls ő -Á s g u th ta l egy b í r ó t k a p .B i l io k o s s á g : 1235, 1 3 0 0 -b a n R é th e y ; a XIII. s z á z a d b a n

S e b e s y ; 13 0 7 -b e n A b a -n e m z e tsé g , O m o d e , S y n k a : 1427,

14 3 1 -b e n S o m o sy , D a c z ó ; 1 4 3 6 -b a n S a a r ; 1 4 3 8 -b a n P e th ő ; 1 4 7 6 -b a n R a s z la v ic z y ; 1436, 1462, 15 6 1 -b e n H ő s ik ; 16 2 0 -b a n

S e g n y e y , F ű z y ; 16 2 4 -b e n V iz s o ly i; 1 6 3 0 -b a n F e ls ő - Á b r á n y : PálfFy g r ó f n ő ; 1 6 3 3 -b a n C z u d a t i lta k o z ik D o m ik e lle n el- id e g e n íté s m ia t t ; 1 6 3 8 -b a n K e lle m e sy k ö v e te lé s e C z u d a e lle n ; 1 6 3 9 -b e n F e ls ő - : Z s a r n a y , F o rg á c h n é , T ih e m é r y , R a sz la v ic z y ,

K a p y ; 1 6 9 9 -b e n A is z d o r fe r ; 1 7 2 4 -b e n A lsó -: B o th ; 17 2 9 -b e n F első -. N e m e s s á n y i ; 17 4 0 -b e n u g y a n a z , O t t l ik ; 1 7 5 1 -b e n D u- b o v a y , Iz d en cz y .

A b r o n c s o s : 1683, 1 685-ben O b r u c s n o .Á l l a m f ő i d é : 1 4 0 5 -b e n A d a m f e u ld e ; 1 4 2 7 -b e n A d a m -

l'elde.

B i l io k o s s á g : 1 405-ben S á r o s - v á r t a r t o z é k a ; 14 0 5 -b e n N é ­niéi h (A d a m fe u ld y ) ; 1 4 2 7 -b e n u g y a n a z ; 15 1 2 -b e n P e ré n y itő l T a r c z a y M ik ló s k a p ja c s e r é b e n : 15 6 1 -b e n K é k e d y t i lta k o z ik T a r c z a y e lle n e l id e g e n í té s m ia t t ; 1 5 6 8 -b a n D r u g e th n é tő l(K is -é s

N a g y -S z ilv á v a l) K é k e d y v esz i á t : 1 5 7 3 -b a n V iz k e le ty t i lta k o z ik K e c z e r é s K é k e d y e l le n : 1 587-ben K e c z e r t i lta k o z ik H o rn é -

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

m isz a e l le n ; 1 6 0 0 -b a n B o rn e m is z a é s F a r k a s o sz tá ly a . 1611-ben B o rn e m is z a t i l ta k o z ik Z se te k , G irá lth , R a sz la v ic z a , B a lp a ta k a

é s T e r n y e b ir to k o s a i e l le n : 1 6 2 2 -b e n B o rn e m is z a -o s z tá ly : M ik ló s f iá g á n a k : Á d á m fö ld e , T o lc se m e s . K i s - é s N a g y -S z ilv a . Z a v a tk a . K is -S á ro s , S e b e fa lv a , T e r n y e , S z e n t-G y ö rg y , Salgó . B a lp a ta k a , M eggyes, A ls ó -S z a ló k : n ö á g á n a k : D e m é th e , B ércz- a lja , F r ic s k e , V a r jú t 'a lv a , M a rg o n y a , K ru c só , K a n y a rik , R ei- c h a n s z k a , C s a p la n k a (a m a lm o n k ív ü l) ; 17 1 2 -b e n B o rn e m isz a ’ v á m jo g ; 1 7 6 0 -b a n S z e m e r e : 1 8 6 3 -b a n B o rn e m isz a -k a s té ly .

T a r to z é k : H u r k a m a jo r .

K ő b á n y á k : H o m o k k ő , e o c z é n k o r i (M a g u ra - ) ,b a rn a , m eszes, a p r ó . A H ra d is z k i- ja r e k -d ü lő b e l i k ő b á n y á b a n : 1 8 20-ban é p í t ­k e z é s re . M a sz ü n e te l .

K a v ic s : a l lu v iá l is , m a g u ra -h o m o k k ő g ö rg e te g b ő l v a ló . A k ö z sé g i p a ta k m e d e r b e n 60 m 8 ú t ja v í tá s ra .

Á d á m p a ta k a (T a rb ó c z n á l) : 1600-ban B ornem isza. 9A d r iá n vá g á sa - b i l io k (a T a p o ly m e lle t t ) : 1358-ban M ych k tö l k ap ja

Tarkeöy. 9A g ya g o s [-falva], ( ta lá n K ru s in y ecz ? ) : 1415-ben Agyagus, A gyagas :

1427-ben A g a g a sfa lu a : M akov icza ta r to z é k a 20 job b ág y te lek k e l. (L ásd K örösény .)

A g ya g o sp a ta ka - b ir to k : 1311-ben. (L ásd K eczerlipócz-vár.)A jlá n d [K is-]: 1270-ben K isa y lto c h : f ía d v á n y i .9A k a i : 1338-ban. (L. S inglér.)A lbócz : (L. E rd ő v á g á s : ta r to z é k .)

A l s ó f e n y v e s : A ls ó -J e d lo v a : 1683.A l s ó f r i c s k e : F ric sk e .B ir to k o s s á g : 1 6 0 0 -b a n B o rn e m is z a ; 16 0 2 -b e n K é ry ad ja

Ú s z n a k : 1 6 1 3 -b a n F ö ld y n é t i l ta k o z ik H e d ry e lle n k ú r ia m ia t t : 1 6 3 1 -b e n C s o rb a t i lta k o z ik F ö ld y e l le n ; B e r th ó ty k ie lé g íti a S z e m e r e - z á lo g o t : 16 4 5 -b e n B e r th ó ty - o s z tá ly ; 1 683-ban F ek e te

z á lo g b a a d ja (B é c z fa lv á v a l)3 0 0 f r té r t B o rn e m is z á n a k ; 1774-ben F r ic s o v e c z : O k o lic sá n y i.

A l s ó h í m e s : 1 6 8 3 -b a n A lsó -P isz a n a .A l s ó k o m á r n o k : A lsó - é s F e ls ő - K o m a r n ik : 1415— 6,

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

1427-ben K o m a r o : M a k o v ic z a ta r to z é k a 36 jo b b á g y te le k k e l : 1683-ban A lsó - é s F e ls ő -K o m á r n y ik ; 1 6 8 5 -b e n F e ls ő - : 1694. 1714-ben B isza h ci.

P e lr o le u n ik u ta tá s 1 9 0 0 -b a n :A ls ó - é s F e ls ő -K o m á r n y ik : G á c s o rs z á g h a tá r á n , a D u k la -

s z o ro s k é t s z á rn y á n , p e tró le u m - fe l tá r á s ra m é ltó . A f ú r á s te ­le p íté se a z a n t ik l in á l ré te g s á n c z n y e r e g v o n a lá b a n a lk a lm a s :

a K a m ia n e c z -g e r in c z fe lő l le fu tó D o lin a -p a ta k é s a B a r u h o r a - <1 ü lő fe lő l jö v ő c s e rm e ly e g y e s ü lő p o n t já b ó l k e le tr e e ső te r ü ­let. L e g a lá b b 6 0 0 — 6 50 m m é ly s é g sz ü k s é g e s . N e m m essze .

B a rw in e k e n , 5 40 m f ú r á s n á l o la ja t é s e r ő s g á z k i tö r é s t ta lá l ta k .K ő b á n y a : H o m o k k ő , e o e z é n k o r i , g la u k o n i to s , m esze s ,

s z ü r k e é s s á rg á s , k ö z é p s z e m ű . A P ro k o p e c z -d ü lő b e n 1894-

b e n 45 0 m 8 h íd é p í té s re .A ls ó m érk : M é r k ; 1427, 1 4 3 5 -b e n M y rk ; 1 4 3 5 -b e n a

m isly e i p r é p o s t a l a p í t j a ; 15 9 7 -b e n K á th a y t i lta k o z ik S e g n y e y e lle n e r ő s z a k o s b ir to k lá s m i a t t : S e g n y e y e r d ő lia s z n á la to t e n g e d a la k o s s á g n a k ; 1 6 0 7 -b e n u g y a n a z ; 16 3 1 -b e n Z e ö k y t i l­

ta k o z á sa e l id e g e n íté s e l l e n ; 16 3 7 -b e n m is ly e y p r é p o s t t i l ta k o ­

z ik K e lle m e sy , S e g n y e y és M ag o v ics e l l e n : 17 6 4 -b e n A ls ó - : P il lé r .

A l s ó m e r s e : M iro s s o v a ; 1 6 8 3 -b a n A lsó -, F e ls ő - ; 1685- b en M ly iro s o v a ; 17 4 8 -b a n M iro s s ó : a m a k o v ic z a i A s p e rm o n t- u r a d a lo m b a k e b e le z ik .

T a r to z é k : V id u m a .

K ő b á n y a : M e n ilit , o l ig o c z é n k o r i s m iln ó - ré te g e k , b a r n á s - lek e te , tö m ö tt . A k ö z b ir to k o s s á g i k ő b á n y á b a n a 22 k m á lla m i ú t k a v ic so z á s á ra .

A lsó o d o r: O rlic h (A lsó -. F e lső -) ; 1415— 6 -b a n K ét O r ly h : M a rk o v ic z a t a r to z é k a ; 1 6 8 3 -b a n O r lu k . Ő r l ik ; 1 6 85-ben O r l ic s ; 1 714-ben O rlic z k y .

A lsó p ag o n y : A ls ó -P o ly á n k a ; 1 4 3 5 -b e n P o ly á n k a ; 1683. 1846-ban té g la g y á r : 1 7 5 3 -b a n P a tty i G á b o r . (L. E p e r je s , t a r ­tozék .)

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

A ls ó s e b e s : 16 1 5 -b e n A lseb e s .H ir to k o ssá g : 1 6 1 5 -b e n B a k o n y i ; 1 6 2 1 -b e n D a rh o lc z

(B e th le n -d o n á c z ió ) . B a k o n y i t i lta k o z ik e l le n e ; 1 657-ben Z im - m e r m a n n . B o tt j ’á n y . 1680. 17 5 2 -b e n M o k ra y ; 1681, 1693-ban B o g d a n ó c z y m e g v e sz i H o r n ic z k y tő l ; 16 9 4 -b e n M ik ray , S z a b ó ;1 7 1 4 -b e n T o rm á s s y , S z a b ó ; 1712. 1 7 7 3 -b a n T o r m á s s y ; 1772- b e n H a lle r g r ó t ; 1 7 7 3 -b a n 3 o rsz á g o s v á s á r jo g o t k a p D es- sew fFyné b á r ó n é .

T a r to zé k : M a g y a r is la - fü rd ő , R o v n y a .A ls ó s z a b a d o s : (L. F e lső sz a b a d o s .)

A ls ó s z a ló k : A lsó - (F e lső -; S z e p e s v á rm e g y e ) : S za ló k . G y a k ra n c se ré l v á rm e g y é t. 1322, 14 5 7 -b e n Z a lo k ; 1383-ban Z a lo u k a , 13 9 3 -b a n S a lo k , 14 2 3 -b a n N a g h z a lo k , K y s -; a z 1427-ik i a d ó la js t ro m b a n m in d k e t tő s á r o s v á rm e g y e i , a m o tt (S em sey- b i r to k ) 26, e m i t t (P á s z tó h y - b ir to k ) 24 jo b b á g y te le k k e l. 1322- b e n S z a ló k : h e t i v á sá rjo g .

B ir to k o s s á g : 1 3 8 3 -b a n M é h y ; 1 4 2 3 -b a n a M é h y - le á n y o k

p e r e P á s z tó h y v a l é s S e m s e y v e l ; 14 2 7 -b e n P á s z tó h y , M é h y ; 1 5 6 7 -b e n W e r n e r - o s z t á ly ; 1 5 7 3 -b a n P o ly á n k a y t i lta k o z ik a

s z e p e s i k o n v e n tn é l h a t á r m ia t t ; 15 7 4 -b e n A lsó -, F e ls ő - : u g y a n ­a z o k e g y e ssé g e : 15 8 2 -b e n S e m s e y (G irá ltta l) B o rn e m is z á n a k a d ja ; 15 8 9 -b e n T h o r d a y ; 1 6 0 3 -b a n R o s e n m a n n , P e c z e ry t i lta ­k o z ik M e lc z e r e l le n fo g la lá s m ia t t ; 16 0 6 -b a n B o rn e m isz a , S e g n y e y ; 16 0 9 -b e n B o rn e m is z a és K e c z e r o s z tá ly a ; 1608-ban B e rz e v ic z y a s z o m s z é d s á g o t e l t i l tja a S le m o v - p r é d iu m tó l ;

16 1 0 -b e n u g y a n a z o k m a lo m z á r á s a ; 16 1 3 -b a n M elcz e rn ek h e ly ­s z ín i s z e m le ; 16 1 4 -b e n M o rv a y n é z á lo g b a a d ja H e tty e y n e k ; 16 6 9 -b e n K r iv á c s y ; 1687, 1 7 5 6 -b a n M e lc z e r ; 1 7 37-ben S e m se y ; 1 8 49-ben a p lé b á n o s e g y ú t ta l E p e r je s n e k sz e p e s i k á p ta la n i k a n o n o k ja . A k ö z s é g u g y a n é k á p ta la n b ir to k a ré g tő l.

A lsó ta rb a j: (L. G yörgyös : ta rto zék .)

A ls ó ta ró c z : 168 5 -b en . (L. F e ls ő ta ró c z .)A lsó tu ró sp a ta k : 1562-ben B enyó.

A ls ó v iz k ö z : (L. F e ls ő v iz k ö z ) : A lsó -S zv id n v ik .

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

B ir to k o s s á g : 1 6 9 4 -b e n R e g é c z y , D v o r n ic z k y , R o k ic z k v ; 16 9 9 -b e n Z e rn y ic z k v .

K ő b á n y a : H o m o k k ő , e o c z é n k o r i , b a r n á s s z ü r k e , m esze s , a p r ó . A k ö z sé g i k ő b á n y á b a n ú t- , fa l- é s h íd é p í té s r e v a ló a n y a g . N e m fe jtik .

A lyrosova : (F e lső -): 1685-ben. ?A m b ru s fa l u : (L. O la jp a ta k , ta rto zék .)

A n d r á s v á g á s : 14 2 7 -b e n A n d r a s v a g a s s a ; 1 490-ben A n d ra sw a g a sa .

B ir to k o s s á g : 1437, 14 3 9 -b e n B a jo r y ; 16 2 1 -b e n u g y a n a z z á lo g b a a d ja B e rz e v ic z y n e k 3 h a m b o rg i te lk é t ; 1 658-ban K e v ic zk y n é e la d ja ö s sz e s b i r to k a i t 8000 f r to n B e r th ó ty n a k : a XVIII. s z á z a d b a n W in k le r ; 1 7 6 1 -b e n D a x n e r.

A ndre jova : (L. M a k o v ic z a : ta rto zék .)A ndre jovka : (L. P a lo csa : ta r to z é k .) Az e r d ő n é l : A b ra h u n a -p a ta k ,

m ely a H e rn á d b a ö m lik . T arkeöy R iko lf.A ra n yo s : 1478-ban A ra n ya sy (N agyfa lusi-)-cs., N ád fő k ö rü l. ?A ranyaslie lye : (L. N ád fő : rész .)

A r a n y b á n y a :A g y a g b á n y a : k in c s tá r i ; b é r lő a z E p e r je s i N é p b a n k , m e ly

a k á ly h a g y á rá b a n h a s z n á l ja fel a b u d a m é r iv e l e g y ü tt . 1890-tő l k ü lfe jté s s z e rű e n m ű v e lik . A g y á r fe n y ő v e l fű t, é v i 2000 k á ly ­h á t k é s z ít ; p ia c z a : M a g y a ro rs z á g é s A u s z tr ia . T .-fo k = I.

A r a n y p a t a k é : 14 1 5 -b e n A r a n ia s p a th a k a ; 1 4 2 7 -b e n A r a n p a th a k ; 14 8 1 -b e n A r a n p a th a k a . 1683.

A g y a g : s z ü r k e , h o m o k k ő -z á rv á n y o k k a l é s ro z s d á s fo lto k ­

kal. K a rc z a k is sé fé n y e s , é rd e s . M é s z ta r ta lo m : 4 9 4 % . T I. VII.K ő b á n y a : H o m o k k ő , e o c z é n k o r i , v ö rh e n y e s , m e sz e s ,

k ö z é p sz e m ű . A k ö z sé g i k ő b á n y á b a n 1 8 79-tő l 300 m :t a la p o z á s ­h o z é s h íd é p íté s h e z .

Á s g u t (A lsó-, F e ls ő -) : 1283-ban 5 e r d ő ő r n e m e s í té s e ; 13 0 0 -b a n a z e r d ő t é s T a m á s f a lv á t S v n k a k a p j a ; 1 3 07-ben u g y a n ­az za l F e ls e b e s é r t e lc se ré li O m o d e ; 14 3 7 -b e n V z g u th ; 14 2 7 -b e n A sg w th . A s s g u th ; 14 3 7 -b e n A s g u th : 14 3 8 -b a n F e ls e w — .

Tötii Sáxdoii : Síiros vármegye monográfiája. II. 24

370 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

B ir to k o s s á g : 1347, 1 4 1 6 -b a n S e b e s y ; 14 2 7 -b e n A sg u ti-, S e b e s i- (S inka-), D a c z ó -c sa lá d 30 jo b b á g y te lk é v e l ; 1562-ben S e b e s y ; 1 5 6 3 -b a n B a g o s ; 1 5 6 3 -b a n u g y a n a z 50 f r to n z á lo g b a a d 6 t e lk e t O r m á n y in a k ; 1 5 7 9 -b e n u g y a n a z v is s z a v á l t ja ; 1584- b e n A la c s k a v ; 1592, 1 5 9 8 -b a n A s g ú th y ; 1 6 0 0 -b a n B o s ik K ö r t- v é ly e s s y tö l z á lo g v á l tá s ; 1 6 0 3 -b a n K ö r tv é ly e s sy és I l lé s sy k ö ­v e te lé se A s g ú th y é s T ó th eg y e ssé g e e l le n ; 16 0 6 -b a n B isz tra y t i l ta k o z ik e r d ő h a s z n á la t e l l e n ; 1 6 1 6 -b a n F á b r y ; 1616-ban R a s z la v ic z y t i l ta k o z ik R ó th és F á b r y b ir to k v is s z a v á s á r lá s a e l le n ; 1 624-ben B o s ik k ö v e te lé se B is z tra y e l le n ; 1628 (A lsó-); N á d fő y t i l ta k o z ik F o rg á c h e lle n 2 jo b b á g y te le k m ia t t ; 1629- b e n F o r g á c h n é N á d fő } ' e l l e n ; 16 3 0 -b a n F o rg á c h n é k it il t ja az e v a n g é l ik u s le lk é s z t; 1 6 3 6 -b a n S tr á z s n é 1 jo b b á g y te lk e t p é n ­

z e n a k a r v is s z a v á l ta n i R a s z la v ic z y n é tő l ; 16 3 6 -b a n u g y a n a z t i l ta k o z ik B ó th é s K ap} ' e r d ő v é te le e l le n ; 16 3 9 -b e n K ö r tv é ­ly e s s y t i l ta k o z ik R a s z la v ic z y e r d ő fo g la lá s a e l l e n ; K a p y t i l ta ­k o z ik R a s z la v ic z y e lle n a « K o m ló k e r t-o ld a l» b ir to k lá s a m ia t t ;1 6 6 4 -b e n S z e n tp é te ry t i l ta k o z ik S tr á z s é s T o lv a y a d á s -v e v é se e l le n ; 1 6 6 7 -b e n H o r v á th t i l ta k o z ik B ó th e l le n : 16 6 8 -b a n S z e m e re t i l ta k o z ik T o lv a y n é e l le n : 16 7 0 -b e n S z e n tp é te ry n é t i lta k o z ik B o s ik é s O lc s v á ry a d á s -v e v é s é e l l e n ; U g y a n a z

k ö v e te li r é s z é t S tr á z s tó l é s G y e tr ik tő l : 1 6 8 0 -b a n S z irm a y ti l­ta k o z ik F r a j - te s tv é re k , e p e r je s i l a k o s o k e rő s z a k a e l le n : 1682- b e n K o h á n y i k ö v e te lé s e B o s ik tó l : 1 6 8 3 -b a n S z e n tp é te ry t i l ta ­

k o z ik K o h á n y i h á z fo g la lá s a e l le n ; 16 9 4 -b e n I lly és , M óré ,

P u s z ta y , D a n é c z iu s . 16 9 7 -b e n K ö r tv é ly e s s y k ö v e te lé s e N e m e s- s á n y i tó l . A XIX. s z á z a d b a n S em sey .

B á b a f a lv a : 1 B a b a p a ta k a : 14 2 7 -b e n B a b a p a th a k a , 1437-

b e n B a b a p a th a k . 1 4 5 8 -b a n B a p a - p a ta k a , 14 8 7 -b e n B a p a th a k a . B ir to k o s : 14 3 5 -b e n G o m b o s , K ö r tv é ly e s s y ; a XV. s z . : a S zécsi-, S o ó s-, C sa h o ly i-c s ., 1 7 5 1 -b e n F e jé rv á ry , a XIX. s z á z a d : S e m se y .

1 R é g e b b e n B a lp a ta k á v a l e g y k ö z sé g n e k k e lle t t le n n ie .

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 371

Bacham ezej-b . 1248-ban Mohol fia D etrik ; IV. Béla, mivel M ohi­nál az életét m entette meg, személyesen iktatja be «ut descensum here- (litariumn 1338.

B a jd n ó : 1435-ban Bayano, 1462. Szent-Imre és Jesztreb m ellett.

B a jo r : 1 4 2 7 -b e n F e ls e b a y o r , B a v o r, 1 4 9 0 -b e n F e lse w -

B a y o r, A ls o b a y o r , 14 2 7 -b e n F .-B a jo ro n 8 , A .-B .-n 26 j te le k . 1 4 3 8 -b a n F e jé r , 1427-, 1 4 9 0 -b e n B a jo rv , 1 6 0 9 -b e n R Iio ll. 1 6 1 3 -b a n B a jo ry e r d ő ti l a lm a . 1 6 1 6 -b a n B a jo ry -o s z tá ly a B a jo r­

b ir to k o n (Izsép , A n d rá s v á g á s , B u já k , S z e d lic z e , M ik ló sv á g ás , B a jo r). 16 6 5 -b e n F o rg á c h z á lo g b a a d ja K e v ic z k v n e k 23 .040 í r t é r t

B a jo r, Iz sép , A n d rá s v á g á s , K a v a c sá n y , K le m b é rk , B u ja k -ré s z t , 1675-ben B a jo ry k ö v . K é k e d y n é e., 1 6 7 1 -b e n ö zv . B e le v á ry n é 5 500 í r t é r t z á lo g b a a d ja B e r th ó tv n a k B u já k , K a v a c s á n -ré s z t ,1 682-ben J o a n e lly , B e c sk e re k y , C z ifk a y .

Bctjorócz 1621-ben Palocsayné tilt. Dessewffy e.

B a jo rv á t já s : B a jo rv á g á s a : 1274-, 1 2 8 8 -b a n a T a r c z a y - u ra d a lo m ré sz e , 13 6 6 -b a n B a jo rh a u , B e jé r V á g á ssá , 1 427-ben B a y o rh a w o , 1 4 3 7 -b e n B a y o rw a g a s a . B ir to k o s : 1 4 2 7 -b e n P a lo - c s a y (3 jte le k ), B e rz e v ic z y -c s a lá d (10 jte le k ) , V á m o ssy . 1664-ben D essew ffy , B e rz e v ic z y . A m a z t i l ta k o z ik e m e z e l le n a fü z e ­se k k iv á g á sa m ia t t 1 8 6 3 -b a n k a s té ly , a XIX. s z á z a d II. fe lé­

b e n B e rz e v ic z y -b ir to k .

B ajus h e ly : (L. Rátvaj : rész'.B a k s a : 1415-ben Baxa : Makovicza tartozéka; 1427-ben 24 jtelke

volt. Később Boksa, Sztropkó mellett. 1683-ban Boxa, 1691, 1685-ben B oxa: Pethő gróf.

I. B a k ta k ö z : (L. N agysáros : tart.)II. B a k ta k ö z : (L. Eperjes: tart.)

B a l á z s i : L a c sa , V la c s a : 1 4 2 7 -b e n L a c h a , 14 5 8 -b a n L a c h v a , 1 355-ben S o m o s y J á n o s fiai, 14 2 7 -b e n u . a. S zéc h y , 1487-ben C h a h o lv i . 16 9 9 -b e n S z e g e d y k ö v e te lé s e F e jé rv á ry tó l .

B ald zsliá za i e rd ő : 1593-ban Szeben része.

B a lá z s v á g á s : B a lá z s v á g á s a : 1274. 1 2 8 8 -b a n a T a rc z a y - u r a d a lo m ré sz e . 1 3 1 7 -b e n a G rü n w a ld -e rd ő s é g b ő l a la k u l ki B erz e v ic z y I. J á n o s a la tt . R y c o lp h is p á n fia J á n o s é s 4 fia :

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

M ih á ly , R ik o lf , J á n o s és H e n r ik m e g B erz ev icz y L e u s tá k fia B a láz s S e u w o ld la k a tla n b i r to k o t k ih a s í t ja : 40 te le k n y i te le ­p e t ; ez e n 1 so lté s z n e k a d 1 te lk e t, s z é lm a lm o t, s e r fő z ő h á z a t s fe ljo g o s ítja , h o g y 18 év i a d ó m e n te s s é g e leg y e n a te le p ü lő k ­n e k , d e a z tá n 1 te le k u tá n 7* f r t g a r . d n .- t, 1 k e n y e re t , 1 c s i r ­k é t, 1 h o r d ó s ö r t (a község ), 1 d is z n ó t fize tn ek . M in d e n 6 -ik d é n á r a so lté sz é . M e n te se k a tiz e d tő l , t e m p lo m o t é p íth e tn e k , p a p o t v á la s z th a tn a k , s z a b a d o k , v a d á s z a ti é s h a lá sz a ti jo g u k , a s o lté s z n e k b iró i jo g a v a n . 14 2 7 -b e n B a la z u a g a sa , 1480-ban B a la sw a g a sa . B ir lo k o s o k : 15 8 4 -b e n B erz ev icz y , 1610-ben

u g y a n a z . 16 5 6 -b a n B. L á sz ló t i lta k o z ik a s e r fő z é s e l l e n ; 1668- b a n B e rz e v ic z y e k t i l ta k o z n a k B. B o ld iz sá r é s Z s ig m o n d e r d ő ­

h a s z n á la ta e l le n . A XIX. s z á z a d II. fe lé b e n B e rz e v ic z y -b ir to k .(T a r to z é k : B a lá z s v ö lg y e : e lő b b D o lin a , D o lin a -fü ré sz m ..

Z sd á r -m ., C sertész .)

B a lázsvö lgye (D o lina): Balázsvágás tart.B á lin tv á g á s a : 1477-ben a Csaholyi-család birtoka Margonya és

Mátévágása táján.

B a lp a ta k a : B a b a p a ta k a . 13 3 4 -b e n T h e k u le -n e m z e tsé g b e li M ik ló s és P á l fiai, 14 2 7 -b e n S z é c h y , 1 4 35-ben S tr á z s a b ir to k o so k . 14 4 1 -b e n P a b a p a ta k a , 14 2 7 -b e n F e ls e b a b a p a th a k a (G o m b o s­c s a lá d b.) é s A ls o b a b a p a th a k a ( tö b b n e m e s a b ir to k o s) . 1483- b a n C s á h o ly itó l S e m se y L á sz ló G irá lto t é s K a rá c s o n y m e z ő t m e g v e sz i L ac sa , L o n g , L u z sá n , M a rg o n y a , M átév á g ása , M edgyes

és R a d v á n y b .-é r t . 1 4 8 7 -b e n C sá h o ly i, 15 1 8 -b a n B u th k a y -c sa - lád . 1 571-ben H o r v á th z á lo g b a a d ja B a lp a ta k y n a k , 1562-ben S o ó s z á lo g b a a d 1 jo b b á g y o t O k m á n y in a k . 1 574-ben B a lp a ta k y a b i r to k o s , 15 8 5 -b e n H o rv á th . 15 8 7 -b e n u g y a n a z z á lo g b a ad B u c s ú h á z y n a k . 1 5 8 8 -b a n u g y a n a z e l t i l tja a b a lp a ta k i ré sz e se k ­tő l V i th á m lá s a p a ta k o t. B o th o -e rd ő t, P a llo k u ta -m e z ő t. 1603- b a n J á s z a y t i lta k o z ik B a lp a ta k y e lle n , 1 636-ban J á s z a v n é v is sz a ­v á lt ja J á s z a y tó l a k ú r iá t , 1 6 3 7 -b e n S e m se y k ö v e te li H é d e rv á ry - n é tó l a S e m se y A n d r á s z á lo g o s b ir to k á t . 1 663-ban Z o m b o ry - o sz tá ly . 1 692-ben Z o m b o ry és B a ra n y a y t i lta k o z ik B a lp a ta k y n é

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 373

e lle n e r d ő e l id e g e n í té s m ia tt , 16 9 4 -b e n F r ic z a k , K ö n ig . 1 707-ben S á n d o r k ö v e te l z á lo g ré s z t B a ra n y a y tó l é s K u c z tó l. 1 711-ben M ik lo v ic h t i lta k o z ik F e jé rp a ta k y e lle n k ú r i a m i a t t ; 1712-ben

V e rb o v sz k y , 17 1 4 -b e n M a tu rk a . V e rb o v s z k y , T a r c s e n ik . 1718- b a n H a n c so v sz k y , 17 3 1 -b e n P a t ta y , N a g y , C so rn a a b ir to k o s o k .

K ő b á n y a : H o m o k k ő : e o c z é n k o r i , b a r n á s s z ü r k e , m e ssz e s , a p r ó . A k ö z sé g i k ő b á n y á b a n 1850-tő l 5 0 — 60 m 3-t fa la z á s ra , k a v ic so lá s ra .

B á n ya p u sz la : (L. Nyirjes : tart.)

B án y av ö lg y :K ő b á n y a : H o m o k k ő : e o c z é n k o r i , e r ő s e n g la u k o n ito s ,

z ö ld e ssz ü l ke , m esze s , a p r ó . A b ir to k o s k ő b á n y á já b a n 1891-tő l é p í tk e z é s re a lk a lm ila g .

B a ra n ya (Bárányfalva ?): (L. O la jpa tak : tart.)I. B á r á n y o s : 1587-ben prédiuin. (L. Felsősöm.)II. B á rá n yo s: (L. Deméte) ?

B á r t f a sz. k i r . v á ro s .B á r l f a ú j f a l u : B á r tfa -U jfa lu : 16 1 3 -b a n H á k ó cz i k ö v . a

k ú r iá t K a lm á r tó l, 16 1 4 -b e n B á k ó c z i G y. k ö v . a 300 f r to s zá lo g b a

a d o t t k ú r iá t , m e ly e t S z ik s z a y r a í r t á t R á k ó c z i Z s ig m o n d . 1614. 1 6 15-ben B e lisk e tilt . V a r jú e . ; 1 6 1 5 -b e n V a r jú ; 1625-ben B ák ó cz i t ilt . V a r jú é s H o lfm a n n a d á s -v e v é s e e. a S e ré d y -

jo g c z ím e n , m e ly ly e l O lsv a y E le k n e k a d ta a ré s z t , 1635-ben R á k ó c z i k ö v . H o f fm a n n é tó l , 16 5 6 -b a n L o rá n tffy Z s u z s a n n a és H oíT m ann e g y e s s é g e ; 17 7 5 -b e n B y d e s k u ty , 17 7 7 -b e n S o ó s.

B arto sfa lv a : B a r to s fa lu : 14 0 8 -b a n , 1 4 2 7 -b e n P e ré n y i,

1427-ben B a r th u s fa lw a , 14 5 4 -b e n B a r th a s - , 1 5 5 3 -b a n jo g a ib a b e ik ta ta n d ó B o rn e m is z a G y ö rg ) ' D e P é c s lit., e g r i k a p i tá n y .1665-ben F o rg á c h t i lta k o z ik F r ic h y e k e l le n ; 15 7 0 -b e n B o r­n e m isz a , 15 9 1 -b e n u g y a n a z . 1 6 0 3 -b a n u g y a n a z é s F o rg á c h .

B á to rh e g y : K ra jn ó -B is z tra .B a lth a m eze je : 1288-ban (B altham ező-uradalom ): K eech-család;

1493-ban Tarczay-birtok.B ecz fa lu a : Becsfalva: Becsiújfalu, 1618-ban Berthóty, Bocskay,

1622-ben Bornemisza tilt. Usz e. 1691-ben, 1698.?

374 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

Beheta 1570-ben Bornemisza. ?B eyervá g á sa : 1306-ban. (L. Edusturnya.)B e k e : 1475-ben B. possessio : Siroka vidékén. E ltűnt helység.B e lc e lla : 1427-ben jtelkes, Krucsó és O rtutó közt. U tóbb: Be-

czallya (Pesty F. sz e rin t: nem Bérczalja). ?

B élav éz se : B e lo v e z s a : 1415— 1 6 -b a n B e lau e se , B ela- u e z e , 1 4 2 7 -b e n B e lo u isa , B e la u e sse , 1 4 9 2 -b e n B e lo w esa . B ir to ­k o s : 1 4 2 7 -b e n a C z u d a r -c s a lá d k ö r ü lb e lü l 29 j te le k k e l. 1683- b a n B e lo v c sa , 1 6 8 5 -b e n B e lo v e z a , B e lo v e z sa . (M ás n e v e : Á lb a T u r r i s = F e h é r T o ro n y .)

K ő b á n y a : H o m o k k ő : e o c z é n k o r i , s z ü r k e , k is sé m esze s , k ö z é p s z e m ű . A k ö z sé g i k ő b á n y á b a n 18 8 2 -b e n 500 m 3 é p í ­té s re , h id a k r a . A h e g y e k b e n k ő sz é n ré te g e k .

B e le jő c z : B e le jó c z , B e lle - : 1683, 1719.

B en e d e k v á g á sa : B e n e d ik ó c z : 1415— 6-, 1 427-ben B en e- d e k v a g a s a , 1 4 9 2 -b e n B e n e d ik ó c z :M a k o v ic z a -v á r ta r to z é k a . 1685.

B enőd 1683?B e n y ik 1683?B e n y o v szk y - fö ld : (L. G ellért: tart.)Berc/i-határdom b: 1288-ban Dobow és Zech (Décsö) folyók közt.

B é r c z a l j a : J a n o v c z e : 1 5 9 2 -b e n U sz tilt . B o rn e m isz a e lle n e r d ő e r ő s z a k m ia t t , 1 6 0 2 -b e n K é ry tő l ' k ö v e te li U sz . 1 6 4 5 -b e n B e r th ó ty . 1 6 6 1 -b e n B e th ó th y z á lo g b a a d ja V a tta y -

n a k , 1 7 0 5 -b e n u g y a n a z ti lt . K lo b u s ic z k y e lle n . 1 863-ban

D e sse w ffy -k a s té ly .B erez ó k a : B re z o v k a , B re z u fk a : 1683.B e r k i f a lu : 1 4 4 4 -b e n B o rsv a y .

B e rk i: poss. 1427, 1429, 1478-ban Berky, 1444-ben Szolnoky, 1667, 1689-ben Keller, 1689-ben Kubinyi, 1665-ben Szapáry grófnő ?

B e r tó t : B e r to ld : 1 3 2 0 -b a n V illa B e r th o ld i , 1 340-ben B er- to th , B e r th o ld , 1 4 2 7 -b e n B e r th o w ld . 1 3 3 0 -b a n P e r to lá l , 1330 ( P e r ta la l t ) : e lő t t W y l le r m u s m e s te r , m a jd F ü lö p n á d o r , ú j r a W y l le r m u s k a p ja , a k i S z e p e s é s Ú jv á r g r ó f ja : c s e ré b e n a S za- l á n c z y a k tó l (H e d ry c h -fa lv á v a l, F fe r ic h -v e l , S y ro k á v a l) . B ir to ­k o s s á g : 1 3 2 0 -b a n fe le M e rs e -b ir to k , fe le T h e k u le A n d r á s fiaié ,

375

13 2 0 -b a n fe lé t T ó th P é te r v esz i á t tö b b fa lu r é s z s z e l é s 9 k ü ls ő fa lu v á m já v a l. 1 3 3 3 -b a n P e r to l t . H e d ry c h f a lv á t , F e r ic h e t (F ric s ) é s S ir o k á t D ru g e th tő l c s e ré b e k a p ja a S z a lá n c z y -e s a lá d . 13 4 1 -b e n B e r th ó ty E g y e d , 1 3 5 7 -b e n u g y a n a n n a k fia i. 13 5 9 -b e n , 13 6 5 -b e n p a llo s jo g , k iv á lts á g le v é l u g y a n a z o k n a k . 14 5 4 -b e n S iro k a y , F r ic h y , H e d ry , B e r th ó ty , 1 5 1 0 -b e n B e r th ó ty . 15 7 3 -b a n B e r th ó th y n é t ilt . k é t n e m te le n v e je e l le n b ir to k fo g la lá s m ia tt , 16 1 0 -b e n B e r lh ó ty t ilt . e r d ő h a s z n á la t m ia tt , 1 6 40-ben B e r th ó ty

b á n y á ja a F r ic h y - . H e d ry - é s C s á k y -c s a lá d o k k a l. 1645, 16 9 0 -b e n B e r th ó ty -o s z tá ly : K a p ro n c z a , B e r tó t , S ir o k a , V itéz , S z e n t- K e re sz t, J á n o s f a lv a , L a sz c z ó . 1 7 0 0 -b a n B e r th ó ty , F r ic h y és H e d r y : B e r tó t , S z e n t-K e re sz t , H r a b k ó , V itéz , H e d r i , F r ic s ,

S iro k a . K o r lá tv á g á sa , G lu h a , W o lic z a , J a n ic s k ó , K is -S z e n t- K e re sz t k ö z s é g e k b e n b e ik ta tá s u k . 1 6 7 9 -b e n P a ta k } ', 1 729-ben R ó z a g ö rö g k e r e s k e d ő 34 h o r d ó b o r t v e sz 40 s o r g y ö n g y é r t (85 ta l lé r ) B e r th ó ty tó l . 1 7 3 0 -b a n C z a b le r , 17 3 2 -b e n F e s te tic h .

K ő b á n y á k : I. H o m o k k ő : e o c z é n k o r i , s z ü r k e , k is sé m e ­

szes, a p r ó . G h i l lá n y i b á r ó k ő b á n y á já b a n 1 8 8 0 -b a n k ö v e z ő la p o k , lé p c ső k a lk a lm ila g .

II. H o m o k k ő : B e r th ó th y E . k ő b á n y á já b a n 1 8 9 2 -b e n u g y a n ­a z o n c z é lo k ra . A s ó v á r i f a u s z ta tó s a fe lv id é k i n e v e z e te s e b b é p ítk e z é s e k b e lő le s z e rz ik a z a n y a g o t.

III. h o m o k k ő : B e r th ó ty B. k ő b á n y á já b a n 18 3 0 -b a n u g y a n a z ; s z ü n e te l .

B e r z e n k e : 1447. 14 7 0 -b e n B e z d e n k e , R a d á c s é s D o b ro v a

k ö z t, 1427. 14 8 1 -b e n B e rz e n k e (L. K a ra c sa te lk e ) . 14 8 0 -b a n C s ic se ry z á lo g b a a d ja R á s k a y n a k ; 1514 -2 5 - b e n K a s sá n a k

c z e n z u s t fize t. E k k o r tű z és n y o m o r s ú j t j á k (R a d á c sc sa l) .1562-ben K a ssa t i lta k o z ik O ro sz e lle n . 15 8 7 -b e n K á ro ly i.1563-ban O ro sz t i l ta k o z ik K a ssa e l le n , 1 7 6 1 -b e n Z e ld m a je r , a K e c z e r é s C s ic se ry (O ro sz )- jo g f e n n ta r tó ja , t i lta k o z ik K lo b u -

s ic z k y g r ó f e l le n , 1 6 6 1 -b e n K e c z e r é s O ro sz e l t i l tjá k B e rk y t ;1 6 1 3 -b a n K a ssa , a b á n y a m ia t t , t i l ta k o z ik E p e r je s e l le n ;

1 7 7 0 -b e n R u s á n s z k y .

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

B e rz e v ic z e : 1274, 1 288-ban a T a r c z a i-u ra d a lo m része . 1 300-ban m á r m e z ő v á ro s . A v á r a t 1317 e lö lt a la p íto tta B e r­

z e v iczy I. J á n o s . 1449-iki b á r tf a i Í r á s o k b a n : B resu icz , B ersiv icz , B risw icz , B riso v ic z , B re z e w y c z a , P resw ic z , P risv ic z , P riv ic z ; 1427-ben B rez eu icz e , 1432, 1469-ben , B erzew icze , B rezew icze . B ir to k o s : a B e rz e v ic z y -c sa lá d , m e ly n e k 1427-ben 58 jte lk e v an . 1 4 5 8 -b a n B e rze o ic ze -v á r b ir to k o s a i L o m n iczk y , B erzeviczy , D e tr ik fi, P o h á rn o k , S c h w a rz . 1561-ben B erz ev icz y 1500 fr to n m eg v e sz i P a lo c sa i H o rv á th tó l a 200 fr to n á t í r t s m in d en e g y é b b i r t o k á t : B erz ev icz e , H a m b u rg k , D a ro ch , S te lback ,

P o lo m , F e k e te k u tt , L ag n o , D a n a v ic sy , K ecz fa lv a k a t, 1599-ben H o rv á th f . A B erz e v ic z y -c sa lá d 1510 f r t a la p ítv á n y n y a l ö t sze­m é ly re szó ló sz e g é n y e k h á z á t lé te s í t b e n n e . 1816-ban a lak o s­

sá g fé ls z á z a d ó ta fo r ro n g : « n isu s l ib e r ta t is» b á n tja . F ék te len , en g e d e tle n m é g a k ir . re n d e le t e l le n é re is. A B erzev iczy - c sa lá d b iz o tts á g o t k é r a v á rm e g y é tő l, h o g y a c z in k o so k a t fo g a ssa el. S b á r k ö z sé g n e k t i lo s B écsbe k ö v e te t k ü ld e n i,

ú jra k ü ld h o lm i k iv á lts á g o k v isszasz e rz ése é rd e k é b e n . K ív án ­s á g a it a v á rm e g y e a la p ta la n o k n a k je len ti ki.

1597-ben a c sa lá d i b i r to k : H a m b o rg , D a ró cz , B ajo ró c z ,

F e k e te k ú t, S te lb a c h é s B a láz sv ág ás. 1600-ból te m p lo m á b a n v a n Z m e sk á l Jó b n é-G ele tffy P e tro n e l la E p itá f iu m a .' A te m ­

p lo m to rn y a z ö m ö k g ó t : fe n n v a se rk é ly , ú ja b b a n b ád o g te tő . A m a i z s id ó te m e tő a la t t á l l t a v á r : B onfin i sz e rin t G isk ra -

vag y U d e rsz k y -v á r . DK. a H o m o lk a -h e g y s k é t v ö lg y : a Vi- s z o k a - é s H a m b o rg p a ta k vö lg y e z á rja . A S zm rek o v ic za -h eg y en tú l v a n a B r a n y is z k ó - h á g ó ; D N y. a Z a m c s isz k o -h eg y , a m ely e r d ő b e n e m e lk e d ik s k ö ra la k já n á l fogva ő r to ro n y leh e te tt.

T a r to z é k a i a B e rz e v ic z y -b ir to k n a k a XIX. s zá zad II. fe lében m é g : H á m b o r , B a láz sv ág ás, D a ró cz , S z é p ré t, B ajo rv ág ás, Po- lony , F e k e te k ú i. 1610-ben ifj. B erz ev icz y J á n o s tilta k o z ik a

1 L. S z e n d re y J á n o s m ű v é t. K ü lö n ö se n je lm e z ta n i sz e m p o n tb ó l érdekes m űe m lé k . A k é p a ljá t az o ltá r k ö rü l té rd e lő c sa lád , a kö z ep é t K risz tu s g y ő ­z elm e az ö r d ö g é s h a lá l fö lö tt tö ltik be.

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

tú ls á g o s z á lo g o s í tá s o k e lle n a c s a lá d i b i r t o k o n ; 1 6 2 2 -b e n B e r­

ze v iczy A n d r á s m e g o sz tja a b i r t o k á t : a le á n y á g n a k A lsó - S z a ló k o t é s 300 0 Ir to t , a f iú á g n a k a tö b b i b i r to k te s te t a d ja . 1 626-ban B e rz e v ic z y H e n r ik z á lo g b a a d k ú r iá t , 1 6 31-ben u g y a n a z t i lta k o z ik T ó th J á n o s h á z é p í té s e e l le n , 1 6 6 8 -b a n B e r­ze v iczy P á l é s B á l in tn é a b i r t o k o s ; B. A n d r á s t i l ta k o z ik B e r­ze v iczy J á n o s é s Z s ig m o n d h á z e la d á s a e l le n : 1 6 8 0 -b a n B e r­

z e v iczy Z s ig m o n d n é b ir to k o s z tá s a . 1 6 9 4 -b e n S z e g h y Z só fia a b i r to k o s ; Z a th o r s z k y K á z m é r e la d ja B e rz e v ic z y E z é k ie ln e k a k ú r iá já t a s te lb a c h i, p o lo m i (p o lo n y i) é s fe k e te k ú t i ré sz e k k e l, 1725-ben P o d h o r á n y i a r é s z b i r to k o s . 1 7 54-ben a k ö z sé g v á s á r t

k é r . 1 852-ben B e rz e v ic z y H y e ro n im u s t íz e z e r fo r in to n e la d ja H a m b o rg h , S te lb a c h , B e rz e v ic z e és B a lá z s v á g á s ré s z e i t T u lá c s Jó z se fn e k . K ú r ia a XVI. s z á z a d b a n 5, k é s ő b b 11 v o lt.

[ T a r to z é k : P o d c s a r n u h u r u . H a jn ic z a -m .]

liessó (alias Rogoi: 1493-ban Tarczay-birtok.B e te k in ts : előbb Mirolya : (L. K om lóskeresztes: tart.)

B i h a r ú : B e h a ró , B e c h e ró : 1 4 9 2 -b e n C z u d a r , R o z g o n y i. 1683-ban B e k h e ro , 1 6 8 5 -b e n B ic s a ró . 17 1 1 -b e n G o m b o s . A m a k o v ic z a i u r a d a lo m b ó l k iv e s z ik . 17 7 5 -b e n S z irm a y g ró f . (L. K ő b e rh e r .)

B ik s z á d : 1423-ban Bykzad, 1427-ben B ichzad : Szakalya-vár ta r­tozéka.

B isz tra : 1427-ben B istra, 1438, 1465, 1474-ben Bystra, 1438-ban Szt. Antalról ez. tornyos kőtem plom a volt. Birtokos : a Soós- és Bozgonyi- család. Sáros megyéből Zem plén megyébe nyúlt át.

B la ch o m ith á zu : 1335-ben Somosy Egyed és Ivánka kapják. (LásdI. Somos.)

B oilo iilaka : 1 3 4 1 -b e n V a r jú , a X IV — X V III. s z á z a d b a n B o z in k ay , 18 1 3 -b a n u g y a n a z , 1 4 2 7 -b e n a p a n n o n h a lm i a p á t . D o b a y és V in cz e , 14 3 8 -b a n L ee h . S o m o g y i. 1 4 7 3 -b a n B o z in ­k ay . 14 9 5 -b e n P a n a b i r to k o s o k . 1 5 1 9 -b e n B o z in k a y 300 a r a n y f o r in t é r t e la d ja B e r th ó ty n a k . 1 5 8 8 -b a n B o d ó la k a : D o b a y ti lta k o z ik B o z in k a y e lle n . 15 9 2 -b e n Z o m b o ry és K o v á c sn é a

B o z in k a v -fé le r é s z t k ö v e te li . 1 6 2 0 -b a n S z e p e s s y k ö v e te li a

P a la t ic z - ré s z t , 16 3 7 -b e n B o z in k a y a r é s z t v is s z a v á ltja , 1656- b a n Z o m b o r y t i lta k o z ik I b r á n y i e l le n á t já r á s m ia tt , 1663-ban Z o m b o ry -o s z tá ly . A XIX. s z á z a d b a n u g y a n a z . 1747-ben P u sz - tay , 1 7 5 1 -b e n P é c h y , 1 7 7 8 -b a n U sz.

I. B o d o s : 1592-ben prédium . (L. Uszpeklén.)II. B odos : 1346-ban poss. Varhegye al. Bodolofalva : Sáros-vár tarto­

zéka, m elytől elválasztva 1427-ben Bodon néven a Mocsolyayak kezére jut. 1363-ban Bodusfalva: M ocsolyay ; 1418, 1427-ben, Bodor b . : ugyanaz, 1456-ban Bodos al. Várhegyalja, 1483-ban T a m á sfa lu y . ?

B odrocsa : Bodruczó 1685.?

B o g lá r k a : B o g ly á r , B o g ly á r k a : 12 9 1 -b e n S o m o sy , XV. s z á z a d : B o z g o n y i 1683.

Bokuct, Bukolcz, B ukócz: 1621-ben Rákóczi tiltakozik Pethő ellen elidegenítés miatt. ?

B o lh o vszkc t: 1693-ban Péchy Adám tilt. P. Sándor korcsm aállí­tása ellen ?

B o lta fa lv a : 1419, 1427, 1437—8, 1474-ben Bolthfalwa, Bothafalwa, Boltfalva. 1427-ben Soós. Sóvár vidékén, Hanusfalva felé.

B o ly á r : 12 9 1 -b e n B a la r : S o m o s y ; 1 427-ben B o la r, 1435. 14 53-ben B o ly a r , 1 4 2 7 -b e n 20 j te lk e v o lt. 1 607-ben S eg n y ey .1 6 9 3 -b a n K á lm á n c z a y - é s G o m b o s -o s z tá ly : t i lta k o z ik D o b a y e lle n a b i r to k , L ip o v ic s k a - e rd ő s a z o ly s v a v iz i m a lo m m ia tt .16 9 4 -b e n K á lm á n c z a y e l t i l tja a m u d r ó c z ia k a t a leg e lő tő l.XV III. s z á z a d : N a g y , XIX. s z á z a d : E g e re r .

B o ly k v á g á sa (Vajk ) : Henrikfy-család.B o r k ú t : (L. Eperjes : tart.)B o rk u t- i szőllő: 1697-ben Kendy tilt. A sperm ont gróf és Sztankay

egyessége ellen. (L. Eperjes.)

B o r ó k á s : J e d l in k a : 1683. (T a r to z é k : P o c se k á j-c sá rd a .) B o r o s z ló : 1 3 9 3 -b a n S e g n y e y P is z tr o n g h E g y e d . 1427-ben

P o ro s z ló , 14 3 5 b en B o ro z ló . 1427. 1 435-ben a m isly e i p ré - p o s ts á g ta r to z é k a 31 j t e le k k e l, a m e ly e g y ú tta l a k ö zsé g e t

a la p ít ja , 1 5 9 7 -b e n S e g n y e y és K e lle m e sy e r d ő jo g o t a d K á th a v a la t tv a ló in a k . 1 6 0 7 -b e n K á th a y . 16 3 7 -b e n a m isly e i p ré p . t i l ta ­k o z ik K e lle m e sy , S e g n y e y é s M ag o v ics e lle n .

K ő b á n y a : A m fib o l-a n d a z i t, v i lá g o s s z ü rk e , é rd e s , lik acso s ,

378 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

k ö z é p s z e m ű . A k ö zsé g i k ő b á n y á b a n (a z O s z tr a S z a b b r a n a - n ) 1 0 0 m 3 é p í tk e z é s re , a la p o z á s r a , s í rk ő n e k .

Borsous (vagy Salgó): 1298-ban Symon fia György adja H yppolit fiainak: Tam ás és Péter szolgáinak.

B o x ú s : (L. Duplin : tart.)B ö g lér: 1321,1461, 1454-ben Bewgler, O lajpatakkal együtt: Perényi.?B ő ke m alom 1618-ban Paczóth-osztály, 1637-ben Fűzy tiltakozik

Paczóth ellen. ?

B ö k i (H a b z sá n ): 13 3 0 -b a n K o m p o lth y , 1 3 5 1 -b e n u g y a n a z és G y ö rk e i D o n c h ő se i. 1 3 5 1 -b e n B ü k i, B ek i, 14 2 7 -b e n B w ki.

1 4 1 7 -b e n b i r to k o s R u s z k a y , 1 4 3 0 -b a n V is o n ta y tó l k a p ja R o z ­g o n y i ; 16 0 7 -b e n G a la m b ó c z a -c s a lá d , 16 0 1 -b e n P a c z ó th , 1621- b e n u g y a n a z z á lo g b a a d ja 650 f r lé r t B e r th ó ty n a k . 17 5 1 -b e n

S z tá ra y , P é c h y . 1 7 5 3 -b e n S z tá ra y g r ó f 12,000 f r t é r té k b e n fa ss ió v a l D e sfe ig n i T e r é z r e Ír a t ja a b i r to k á t . X IX . s z á z a d : U jh á z y . 1 8 6 3 -b a n B u ja n o v ic s -k a s té ly .

(T a r to z é k a : K e ru ln y a .)

B ra n y iszkó -e rd ő (L. S iroka: tart.) 1403-ban Hedrichy és Bertholdy kapják, 1525-ben ugyanazok és Frichy.

[A hegyláncz Nyk. felé húzódik a Tarcza folyóig. Hozzá tartoz­nak a szebeni hegyek is. V iszokahola (Magas kopasz hegy].

K ő b á n y a : M észkő : felsőtriaszkori, sötétszürke, fehér eres, töm ött.Brecskc 1341-ben Varjú. ?B rezovka 1685. ?B r o d k i ta n y a : (L. L u b o tén y : tart.)B r u c h e k m a l: 1410-ben poss. P ruchekm al, Uszfalva táján, 1427-ben

Pebchelmal (a Gombos-család birtoka), O sztópataka és Szék közt h ihető­leg ugyanegy. 1435-ben Gombos.?

B u e / . l ó : 1341, 1427, 14 8 3 -b a n V a r jú . 1 4 0 8 -b a n B u c h lo ,

1427-ben B u z lo w , 1475, 1 4 8 3 -b a n B u z lo . 1 4 0 9 -b e n p e r K ő- s z e g h y A lb e r t, a V a r jú - f iu k , K a p ro n c z a y M a k k a b a e u s fiai é s K a p ro n c z a y D é n e s l e á n y a : S á r v á r y n é k ö z t. 1 4 7 5 -b e n H o rk a s , 1 482-ben B u sz ló y . 1 561-ben V a r jú - o s z tá ly ; 15 6 3 -b a n B a g o s ;1 566-ban T ib a y - te s t. t i l t a k o z n a k T ib a y K r is tó f e l le n b i r to k - e l id e g e n íté s m ia t t . 16 0 1 -b e n G y á rm á n t i lta k o z ik te rn y e i B o r­n e m is z a e lle n . 1 6 04-ben B u d a y 50 í r t é r t z á lo g b a a d ja B o r­

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

n e m is z á n a k . 1 7 0 0 -b a n T iv a d a r : Z a le c h a - ré s z . 17 1 4 -b e n V e liky ,

1 7 4 0 -b e n P u ls z k y , 1 7 4 2 -b e n B á n ó , 1 7 4 3 -b a n B o rn e m is z a , D u - b o v a y , Iz d e n c z y , 1 7 5 1 -b e n B o rn e m is z a , E lek .

B u d a m é r : 1 2 9 1 -b e n S o m o s y (k é t B u d a m é r ) , 1 427-ben B o d o m e r , 1 4 3 5 -b e n I íy s - , N a g b u d a m e r , 1 4 6 0 -b a n B u d m ir . XV. s z á z a d : R o z g o n y i, 1 5 6 1 -b e n M ik ló sv á g á sy ú j d o n á c z ió t k é r S e ré d y tő l a k a s té ly r a , 1 5 4 2 -b e n S e ré d y , 1 5 4 8 -b a n I. F e r ­d in á n d a n e m e s i k ú r i á t M a k o v ic z á v a l 10.000 f r té r t z á lo g b a ad ja S e ré d y n e k . 1 5 7 2 -b e n F ű z y , 1 5 7 7 -b e n F ü z y , 1 6 0 1 -b e n K e lle m e sy

t i l ta k o z ik S e g n y e y e lle n m a lo m m ia t t , 16 0 2 -b e n u g y a n a z K is- B u d a m é r m ia t t . 1 6 0 7 -b e n S e g n y e y , 1610, 17 9 5 -b e n és a XIX.

s z á z a d b a n U jh á z y a b i r to k o s o k . 1 6 2 8 -b a n F ű z y -b ir to k c se ré je P a c z ó th ta l , 1 6 3 0 -b a n S e g n y e y B á lin t é s K e lle m e sy ti lta k o z ik S e g n y e y G y ö rg y e lle n m a lo m m ia t t , L u b o m é r s z k y h e rc z e g n ő p e r e S e p sy é s K á ro ly i e l le n . 1 6 3 8 -b a n Ib r á n y i é s K e lle m e sy

eg y e ssé g e . 1 7 0 8 -b a n F is c h e r b á r ó . 17 5 5 -b e n B a la s sa g r ., 1775-ben K lo b u s ic z k y g r ó f a b i r to k o s o k . 1 8 6 3 -b a n k é t U jh á z y -k a s té ly .

(T a r to z é k : K ő sz eg h , T e r e b ö , Ó p e k lé n , E rd ő c sk e , K a ssa - h e g y a la tt i c s á rd a , stb .)

A g y a g : az U jh á z y -b ir to k o n , 1 8 9 4 -b e n k ü lfe jté s s z e rű e n .

K á ly h á n a k a z E p e r je s i K á ly h a g y á r . T f. III. F e h é r p o rc z e llá n -

a n y a g b á n y a .K ő b á n y a : I. R io l i t t u fa : v i lá g o s s z ü rk e . A b i r to k o s V a p e-

n y ik n e v ű k ő b á n y á já b a n 30 m 3 év i fe jté s é p íté s re .II. U g y a n a z . A b ir to k o s V in ic s n a n e v ű k ő b á n y á já b a n

2 0 m 3 fe jté s é p í té s r e .

B u d in a : 1320-ban Villa B., H erm ány és Szinye-Lipócz községgel együtt. ?

B u d z in m a lo m : (L. Décső : tart.)B u d z o v a : (L. C sércs: tart.)B u já k : 1427, 1435, 1486, 1490-ben Bwyak. 1435-ben Homonnay,

előbb Czudar, m ajd Rozgonyi, 1437, 1439-ben Bajory. 1435-ben Czudar- tól Szemelnéért (Abaúj megye) Steflaky kapja, 1519-ben Sebesytől zá­logba veszik B erthóty és Bajory, 1665-ben M adarász tiltakozik Melczer ellen, 1682-ben Joanelly, Becskereky, Czitkay.

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

B u k o lc z : 1379-ben Bokocb, Bokouch, 1379-ben Bokwa, 1414-ben Bukolch, Bwkoch, B w kovch: Makovicza tartozéka, Sztropkótól ÉK., 1379-ben Zemplén megyéhez számít. 1427-ben Buchkc (Czudar-család birtoka) hihetőleg ugyanegy, 1683-ban Bukhócz. ?

B u n y i ta : Bonyita ; 1427-ben Bonitha, 1447, 1496-ban Bonytha, 1480, 1482-ben Zbugyaytól veszi Czéczey; 1447-ben Kozmafalvy, 1427-ben Doby. 1683, 1689-ben Bunitó, 1691.

Csábolcz : 1320-ban Chabolth : Merse-család, T hekule András fiai. 1427-ben Chabolch.' 1320-ban Szinye és Berthót helységekkel, 1427-ben Kisfalud és Osztópataka helységekkel egy birtok. ?

C h a in : Chalayafalva 1301—21. (Anjouk. Okm t. 3 .)?C sa lá n o s: 1427-ben C h a lan u s: Soós-esalád. 1438, 1474-ben Chala-

nos, Sós-Ujfalu közelében. ?C sa n á lo s: 1616-ban prédium . (L. Felsősebes: rész.)C saplyan : 1387-ben C haplyan: Perényi. 1427-ben Caplan : Trocsány-

vidéki helységekkel. I. Károly a la t t : Cheplan (a sárosmegyei Gépei­ben): M ichelethi Gurk fia János. 1427-ben Nádfőy. 1561-ben Czop- la n k a : Boros Demelerné. 1562-ben C zaplánka: Bejczy zálogba adja Gyármánnak. — Bejczy Istvántól megveszi Gyárm án a részét. 1561-ben Varjú-osztály. 1591-ben Gyárm án, Tivadar. 1603-ban ugyanaz tiltakozik Bornemisza ellen malom m iatt. 1660-ban Fejérváry tiltakozik T ivadar ellen. ?

C sarnipala lc: (L. S áros-vár: rész.)

C sa rn ó : 1683.

Csazgó (Czazgó): 1439-ben Tarczay-birtok.C liedezdetli: 1285-ben Boksa-nemzetségbeli Sim on fia György. ?Csehán : b irtok 1585. ?

C se lfa lv a : C s e lfa lu : a H a ja g o s -h e g y a la tt . 1 3 5 5 -b e n Czel C o p p ir in tia k e le tk e z ik : C ze ly P á l . I s tv á n , A n d r á s é s L á sz ló jo g o t n y e r n e k C/.el h a tá r á tó l a T a p o ly k ö r ü l e ső F e h é r p a ta k ig az e r d ő s é g b e n é p e s í té s é r e . A k ö z sé g 14 év i a d ó m e n te s s é g e t k ap . a p a p já t s z a b a d o n v á la sz tja , a p a p t iz e d e t s z e d : v a n v a d r a , h a l r a jo g a ; 1 te le k u t á n k é s ő b b 1 f e r tő t fize t. A d ó tó l, tized tő l é s sz o lg á l H ián y o k tó l m e n te s . A ta lá l t é r e z n e k '/.i-át a so lté sz k a p ja . H á z a n k in t 2 g a r a s t fize t. A so lté s z k a p 2 h á z a t, m a lm o t, s ö r h á z a l s a b i r s á g k é t ré s z é t . B iró i jo g a v a n . 1 427-ben C h e lfa lu a ; 14 3 9 -b e n K e lf a lu a ; 1 4 6 5 -b e n C h e lfa lw a ; 1 427-ben

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

23 jo b b á g y te lk e v a n ; 15 6 1 -b e n C h ie lfa lw a : 15 6 2 -b e n C sal- f a lu a ; 15 6 4 -b e n C e lfa lu .

B ir to k o s s á g : 1341, 14 2 7 -b e n V a r jú ; 1 562-ben (G ie rg laza) K a ln a s -z e o r (-sze r ): K é k e d y a d ja B u z la y n a k ; K é k ed y és O rin á - n y in é c s e r é je : 15 6 4 -b e n N á d fe y ; 15 6 6 -b a n K é k e d y tő l e lc se ­ré li O r m á n y i ; T h ib a v ; 1 5 8 9 -b e n u g y a n a z o k e r d ő e g y e s s é g e ; 1 6 1 2 -b e n F e jé rv á ry , S a ru d y , B u z in k a y ; 1 616-ban F u lló a

m e z e i t iz e d e t v is s z a a d ja O r m á n y in a k : 1 621-ben u g y a n e z t i l­ta k o z ik K a p y e lle n és v is z o n t e r d ő ir tá s m i a t t ; 1625-ben S z ta n k a y ; 1630 -b á n Z im m e r m a n n ; 16 4 3 -b a n O r m á n y i; Soós é s K r u p n ik n é -O r m á n d y K a ta eg y e ssé g e k ú r i á r a ; 1694-ben K r a k o v ic z ; 1740, 1 7 6 4 -b e n P u ls z k y : 17 5 1 -b e n K eczer.

Chelles: 1285-ben Symon fia György. ?

C s e n d e s p a t a k : S te lb a c h , S te l lb a c h : 1427 ; 1437-ben S th e lb a c h ; 1274. 1 2 8 8 -b a n a T a r c z a y -u r a d a lo m ré s z e : 1683; a X IX . s z á z a d m á s o d ik fe lé b e n (S tillb a c h ) B erz ev icz y .

K ő b á n y a . H o m o k k ő : e o c z é n k o r i , s ö té ts z ü rk e , a p ró , m e ­sze s . A k ö z s é g h a tá r á b a n h e ly i é p ítk e z é s re .

C ze p á n : 1493-ban Tarczay-birtok.Csepczo (Csepero): 1244, 1249, 1251-ben K om lós-birtok: Gyárinán.

1770-ben plaga (tá j): Péchújfalú tartozéka volt. ?

C s é r c s : C sirc s . ( T a r to z é k : B u d z o v a , G a ra n c so v a .)

C serép: 1248-bán egri püspöknek tizedért ?Cser-erdő : (L. Kisszilva : rész.)

C s e r e s : D u b o v a : 1415— 1 6 -b a n D u b o u a , D u b v a : M ako- v ic z a ta r to z é k a . 1683, 1685. S e lte rs -v íz h e z h a s o n ló só s iz ü fo r ­rá s a v a n . 5 0 — 70 év e lő tt v o l t tö l tő - fo r r á s a tö b b é p ü le tte l.

C se rr jő z á v o d : 1 6 2 1 -b e n Z a v a d k a : P a lo c s a y n é t i lta k o ­z ik D e sse w ffy e lle n . 1 6 8 3 -b a n Z a v a tk a , 19 8 5 -b e n Z av a d a .

K ő b á n y a . H o m o k k ő : e o c z é n k o r i , b a r n a , a p ró . A k ö zsé g

h a t á r á b a n é p ítk e z é s re .Csernye (Felső ) Czernyina, C zern ina: 1492-ben Czudar után Roz­

gonyi. 1683.C sernicz: 1244, 1249, 1251-ben Kom lós-birtok: Gyármán. Csernyez:

í 555-bán Dessewffy, Tahy. 1559-ben Csernitz (Berzevicze és Héthárs

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 383

közt; falu, m ajd puszta). T ahy és Giletfly beiktatása Lucska birtokba, Volya részbirtokba és Kacsé puszta negyedébe. 1558-ban tiltakozások : Gelethfiy és Gelethffyné, u tó l)b : M áriássyné P. H orváth e lle n ; Berze- viczyné-Gelethfly Anna a húgaival Kellemesy, Pesty, Dessewffy ellen birtokfoglalás miatt.

C h ero zn a : XV. században Kohányi-birtok. E ltűn t helység.Cscrlész : (L. Balázsvágás: tartozék).C seruelyes: 1251-ben Kálnássy. 1412-ben Cherweles, 1427-ben Cherue-

les, 1463-ban Cerveles, Kükemező vidékén. 1444 (1. Kálnás III.). 1562-ben új donáczió a Bánó-családnak. 1569-ben Kükemezey 40 forintért zálogba adja Eperjesnek. 1599-ben Kükemezey tiltakozik Eperjes ellen. 1600-ban Kaza tiltakozik Bánó birtokbavétele ellen. 1622-ben Berthóty. 1640-ben ugyanaz, Bánó. Ma erdő. E ltűn t helység.

Cservelcs erdőprédiuni : (L. K ükem ező: tartozék).C servenicza: 1558-ban Dessewffy, Tahy. (L. Vörösalma.)

C sircs : 1248-bán k irá ly i v a d á s z te r ü le t , m e ly e t M o h o l fia D e tre k a p .

K ő b á n y a . M é szk ő : d o g g e r k o r i , k r in o id á s ; v i lá g o s ő z-

b a r n a , s z e m c sé s . A k ö z sé g L ip je -k ő b á n y á já b a n a lk a lm ila g .

C sires: 1607-ben Dessewffy. 1608-ban Forgách tiltakozik Dessewffy ellen határsértés miatt. 1685, 1694-ben H orváth. 1692-ben Dessewffy visszaveszi Vitézytől a jobbágyait. ?

C sizen y : 1415-ben Chyzen, Makovicza tartozéka, Felsővizköztől (Szvidnik) délkeletre. Talán a mai Tisinyecz.

C so n ka fa lva : 1366-ban Chonkafalva, Jakabfalva (Felsővolya) h a tá ­rán, Kisszeben mellett. ?

C su d a fa lv u : 1427-ben Chudafalva, 1475-ben Czudafalwa, 1497-ben Ghiudafalwa (nemesi névben), 1598-ban Czuda. 1630-ban ugyanaz tilta ­kozik Soós ellen, hogy az erdőt (mely m a Kakasfalva) Tölgyes-erdőnek nevezi. ?

C zcm cle: 1613-ban Kassa a bánya m iatt tiltakozik Eperjes ellen. Eperjes közelében, nyugatra. (Kissáros tartozéka.) (Nevezetessége a fürdőhely.)

Czena : 1427 : Bártfa körül.C zernc: 1427-ben Cerne,Cherne. B irtokos: a Tarköy-Tarczay-rokon-

ság, Berzevicze és H éthárs hatá rán , 27 jobbágytelekkel. 1493-ban Czer- nye: Tarczay-birtok. (Talán Czernina = Felsőcsernye.) '?

C zig c lk a : C z e t le v á g á s a ; 1415— 1 6 -b a n C h e tle u a g á s a , C e t le w a g a s a : M ak o v icz a ta r to z é k a . G á b o ltó m e l le t t . 1 4 9 2 -b e n

C zy g lo k a u g y a n o tt . 1683.

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

(A k ö z s é g n e v e z e te s sé g e a L a jo s - f o r rá s 1839-tő l, m e ly ­n e k g y ó g y í tó e re jű a v iz e : é g v é n y e s , k o n y h a s ó s sa v a n y ú v íz , m e ly jó d - , b r ó m - é s s z é n s a v ta r ta lm ú . S z é n s a v a s n a t r o n ta r ta l - m á n á l fo g v a v e r s e n y tá r s a n in c s .)

A g y a g : a z I s tv á n - f o r r á s m e l le t t a p a ta k b ó l. T f . : IV.C z ig la : 1 4 2 7 -b e n C ék la , 14 9 2 -b e n C zyg la. B ir to k o s

1 4 2 7 -b e n a C z u d a r -c s a lá d 4 4 jo b b á g y te le k k e l . 14 9 2 -b e n C z u d a r u t á n B o z g o n y i. 1 5 6 2 -b e n B e n y ó k ö v e te lé se S e ré d y tő l .

Czirla : 1427 : Bártfa körül.C z iz itte : 1683. ?

D a m o n ko s fa lva : 1370-ben Damancosfalua (nemesi névben, az Usz- családéval együtt). ?

D a ró c z : 1 2 7 4 ,1 2 8 8 -b a n T a r c z a y - u r a d a lo m ré sz e . 1427-ben D a ro c h , 1462, 1 5 6 1 -b e n D a ro c h . 1 6 8 0 -b a n B e rz e v ic z y Z sig ­

m o n d o s z tá ly a . 1 6 2 7 -b e n B e rz e v ic z y M árk 2 jo b b á g y te lk es . 1683. 1 6 9 7 -b e n a B e rz e v ic z y -c s a lá d ta g ja i v is s z a k ö v e te lik B e r­z e v ic z y J á n o s tó l . A X IX . s z á z a d m á s o d ik fe lé b e n is m é g B er- z e v ic z y - b ir to k le á n y á g o n ; így j u t a S z m re c s á n y ia k tu la jd o n á b a .

D e c sk e : 1427, 1435-ben Dechke, Deczke. 1462-ben Erdöcskével együtt Segnyey zálogba adja Szentkirályinak. 1602-ben Kellemesy til­takozik Segnyey ellen. (L. Décső.) ?

D é c s ő : 1 2 7 4 ,1 2 8 8 -b a n a T a r c z a y - u r a d a lo m ré s z e : D zaczó . 1 5 5 8 -b a n D e sse w ffy , T a h y , 15 9 7 -b e n D essew ffy , 15 9 7 -b e n B e r­z e v iczy . 16 2 7 -b e n Z d e c s e ő : D e sse w ffy t i l t ja a h a lá s z a to t P a lo - c s a y n a k , 1 6 2 8 -b a n D y t i lta k o z ik B e rz e v ic z y e lle n . 1685-ben D z écsö . 1 6 9 4 -b e n S z irm a y t i lta k o z ik D e sse w ffy e rő s z a k a e llen .

( T a r to z é k : B u d z in m a lo m .)

D e c ze lh a lm a : 1337. (L. Pósalaka).

D e lé te : 1 3 2 0 -b a n D e le th a : a M e rse -c sa lá d , T h e k u le

A n d r á s fia i, 1427: D e lé th e . 1 6 1 5 -b e n S z in y e y K r is tó f t i l ta ­k o z ik S z y - te s tv é re k e lle n e l id e n í té s m ia t t , 16 2 8 -b a n u g y a n a z .1 6 9 3 -b a n M elcz e r , K e lle r .

D e ln e : 1285-ben Symon fia György. 1288-ban Sóváry György Piros Péternek ad ja hadi érdem eiért. 1412-ben a D. folyó melletti földet

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 385

Hassághy János visszakapja a szepesi követtől, m elyet Asztalos Jakab De Kassa és a húgai, sárosmegyei lakosok bírtak. (L. Delnekakasfalu.)

D e ln e k a k a sfa lv a : K a k a s fa lu : 1 4 9 7 -b e n « D e K a k a s fa h v » K a k a s B á lin t, k in e k c s a lá d ja a z o n o s (?) a d e ln e i K a k a s -c s a lá d ­d a l . íg y a z e l tű n t D e ln e h e ly s é g u g y a n a z . (B é g e b b e n D e ln e é s K a k a s fa lu eg y h e ly ség .) 1 5 6 6 -b a n S o ó s é s C z u d a k ö z t h a tá r ig a z í tá s , 1 5 9 1 -b e n u g y a n a z o k e g y e ssé g e a Z e g h o ra g a -

e r d ő re , 1 601-ben L y p o lth t i lta k o z ik C z u d a e lle n m a lo m m ia tt .

1 6 0 7 -b e n H o rv á th z á lo g b a a d ja C z u d á n a k . 16 1 0 -b e n O r só c z y

t i lta k o z ik N a g y e lle n . T r o c s á n y i é s T iv a d a r t i l ta k o z ik az O rsó c z y -N a g y -e g v e ssé g e lle n . 1 6 2 4 -b e n G e rg e ly la k y n é -O rs ó c z y E rz s e t i l ta k o z ik C s u d a e llen e r d ő m ia tt . 1 6 4 5 -b e n a H o r v á th - le á n y o k o s z tá ly a . 1 6 6 0 -b a n C su d a A n d r á s t i l ta k o z ik C su d a

I s tv á n é s K a p y G á b o r a d á s v e v é s e e lle n . 1 6 6 2 -b e n H o íT m ann t i lta k o z ik C su d a e lle n e l id e g e n í té s m ia tt . 1 6 6 4 -b e n P e tro v a y v esz i á t a k ú r iá t é s ré sz t . 1 6 67-ben u g y a n a z e l t i l t ja a b i r ­to k o s o k a t a N a g y -E rd ő tő l . 1 6 6 8 -b a n u g y a n a z t i lta k o z ik B a- r a n y a y e lle n a C s u d a -z á lo g m ia t t . K ö z e lé b e n v a n S z ig o rd

á s v á n y v íz - fo r rá s o k k a l é s K la u z u ra fe h é r a g y a g b á n y á v a l.(T a r to zé k : S z ig o rd , V a ln ik , H ra d o v a , Z a g u ly v a sz o m .)

D eln e -K cszi: L. Keszi.

D crnéte: 1 4 2 7 -b e n D e m e th e , 1 4 6 1 -b e n A lsó -, F e lse w - D e m e th e . 1 4 4 2 .1 4 6 5 -b e n D e m é te y ; 1 4 2 7 -b e n H e rc z e g . 15 4 6 -b a n

B o rn e m is z a e g y e ssé g re lé p M á r iá s sy ö z v e g y é v e l D ., F r ic s , B écz a lja , S o m p u s z tá r a . 15 8 7 -b e n D a rh o lc z e lfo g la lja B o r­n e m isz á tó l . 1 6 1 2 -b e n B o rn e m is z a e lle n e l id e g e n í té s m ia t t t i l ­ta k o z n a k U sz , B o c sk a y . 1 6 1 6 -b a n P u tn o k y , B o c sk a y . 1 6 1 8 -b a n

u g y a n e n n e k e la d ja B e r th ó ty . 1 6 3 9 -b e n C z u d a . 164-2-b e n v á m ­jo g . 1 6 4 3 -b a n B o c sk a y , S z e m e re , B e r th ó ty é s C z u d a v á m jo g a . 1 661-ben a B o c sk a y I s t v á n - b i r t o k : F r ic s k e , B é c z fa lv a , N a g y - S zilv a , S o m , N o v a jh á z a , B á rá n y o s p r é d iu m e lid e g e n íté s e e lle n t i lta k o z ik P é c h y . 1 6 8 0 -b a n V ay. 1 6 8 9 -b e n u g y a n a z 1 jo b b á g y - te lek k e l. 1642, 1 7 4 9 -b e n B o rn e m is z a á tv e sz i a z O ttl ik -S z e m e re - k a s té ly t. 1 7 1 9 -b e n O ttlik . 1 7 2 3 -b a n S z e m e re J u d i t . V a n : re f.

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

te m p lo m . 1 7 2 8 -b a n a k i r . f is k u s e la d á s r a h i rd e t i a k a s té ly t é s b i r to k o t . A X IX . s z á z a d b a n S e m se y , P r is z n i tz , U sz lá r b á r ó a b i r to k o s o k . 1 8 6 3 -b a n a M esk ó b á r ó -c s a lá d k é t k a s té ly a .

K ő b á n y á k . I. M é szk ő : a ls ó -n e o k o m k o r i , s á rg á s s z ü rk e , t ö m ö t t ; s ö té t s z ü rk e s z a ru k ő v e l . A b ir to k o s k ő b á n y á já b a n 1 8 3 0 -b a n 400 m 3 k a v ic so lá s ra .

II. H o m o k k ő : e o c z é n k o r i , k é k e s s z ü rk e , a p r ó , m esze s . A k ö z sé g i k ő b á n y á k b a n 1847-ben 50 m 8 é p ítk e z é s re .

C z e m e n t- g y á r : a la k u ló b a n .

ü e th e : 1285-ben Symon fia György. ?D ezsö fö ld e : 1301—21. ?D ienesfa lua : 1251-ben Kálnássy. 1412-ben Kálnás és Pósfalu helysé­

gekkel: Dienesfalvy (Gyármán). Fős- és D ukafalva körül feküdt. 1444 (1. Kálnás II.). ?

D obói uradalom (D obow): í2SS-ban Bodon fia András és Thekule fiai Tam ás és Lede. Dobó és Décső folyók közt ha tá rd o m b u l: Berch állt. Dobó: 1420. (L. Tarczadobó.)

D o b i* o sz ló : 16 8 3 -b a n D o b r o s z la v a : D o b ro sz fa lv a .

D o b ro v a : 1343, 1349, 1470-ben D ubrava, Dobrowa, Sebes és Sáros közt. 1343-ban Csicsery. 1480-ban ugyanettől zálogba veszi Ráskay. 1562-ben Kassa tiltakozik Orosz ellen, 1563-ban v iszont 1636-ban ugyanaz a D ubrava erdőprédium ba való betörés m iatt tiltakozik Berthóty, Frichy és Hedry ellen. 1764-ben D u b rav a : Pillér. (M a: puszta.)

D o k jo n y a : 1 6 8 3 -b a n D o lh á n y a , 16 8 5 -b e n D o lh o n y a : D o lh u n y a .

D o ln a /'ö : 1453-bán Dolnafw, Eperjestől délre : Lapispataky Anna fiúsitva. ?

D o m a kó : (L. Radács : tartozék.)D o m o n ko s Úr R é t je : (L. K ende: rész.)D ricsnu : D riosna 1685. ?D u b n ik : opálbányatelep. 1299-től a Keczer-családé állandóan. 1400-

ban em lítik az okiratok, hol a bányászást titkon űzik kivált a török időkben, a m ikor a külföldön keleti kő hírével volt nagy kelete az opál­nak. 1776-ban egy társu la t veszi m űvelés alá a telepet s nyomban 200—300 aranyon kél el egy-egy solitaire-nagyságú opál. A XIX. század huszas éveiben Fejérváry Gábor lett rá figyelmessé s Brudernnel, a m ű­egyetem alapítójával kibérelte. Utóbb maga vette bérbe a kincstártól, m ert a föld Keczer A ndrásé volt, a Caraffa-vértanúé. O szerzett piaczot

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

az o p á ln a k ; majd m áso k : Bánó, Goldschm idt és Egger bérlők vezettek a b án y á t (L. XVI. szakasz.)

D u b r a v a : (L. T apo lyherm ány : tart.)

D u k a fa lv a (D u k a fa lu ) : 1251-l)en K á ln á s sy . 1408-b á n ú j

< lo n á cz ió : D u k a y . 14 1 2 -b e n K ü k e m e z e y . 1444 (1. K á ln á s II.). 1482-ben D u k a fa lw a . 14 2 7 -b e n D u k a fa lu a (B á n ó -c sa lá d b ír t .) u g y a n a z . 14 8 2 -b e n M ó ré h . 1562-b e n ú j d o n á c z ió a B á n ó -c s a lá d ­n a k . 15 6 2 -b e n K ü k e m e z e y . 1 5 7 1 -b e n K ü k e m e z e v n é 100 í r t é r t z á lo g b a a d ja K á ln á s s y n a k . 1 5 7 8 -b a n D u k a . 1 6 2 0 -b a n R o sk o - v á n y in é t i lta k o z ik K o m o ró c z v e lle n e l id e g e n í té s m ia tt . 16 2 6 -b a n u g y a n a z 2 00 í r t t a l v is s z a v á ltja B á n ó tó l . 16 2 2 -b e n D u k á tó l e l­v esz i R a sz la v ic z y . 16 3 9 -b e n C sik e la d ja E p e r je s n e k . 1 6 3 3 -b a n

K o m o ró c z y t i lta k o z ik F e jé r v á r y e lle n e l id e g e n í té s m ia tt.1 6 3 9 -b e n K á ln á s sy t i l ta k o z ik S e g n y e y e lle n . — K ü k e m e z e y ti lta k o z ik C sik e l le n e lid e g e n íté s m ia t t . 16 6 2 -b e n R á c z -o sz tá lv . 1683, 1 6 9 4 -b e n R á c z , D u k a y . 1740-b e n P u lsz k y .

D u p lin : 1379-ben Dublen (Zemplén megyéhez számítják). 1414—15- ben D upplyn, Duplen, Dopplen ; 1427-ben Dorplin (a Czudar-család b ir­toka) 40 jobbágyleiekkel talán ugyanaz. 1599-ben O sztrogh hg. tiltakozik Boxás és Sajbavolya elszántása ellen. 1685-ben Dubliny. ?

E d u s tu rn y a -e rd ő : H ajdan a szászoké, majd k irályi Fekete-erdő. 1306-ban belőle a laku ltak : M ussina-b., Orló, Andrásvágás, Sztara, Beyer- vágása, Jakabfalva (Palocsától É.-ra).

E ls c h y c : 1558-ban Raszlaviczy Antal után K endy és özv. L ipthay Lénárdné. ?

E n d r e ó k a : (L. O r ló : tart.)

I. E n d r e v á y á s a : (A n d re jo v a , A n d r e jk o v a ) : 1 3 66-ban A n d re a s V á g á ssá . 1 4 2 7 -b e n E n d r e jo k a : P a lo c s a ta r to z é k a . 1 4 27-ben E n d r e j o k a : V á m o ssy . 16 2 1 -b e n P a lo c s a y ö zv e g y e t i lta k o z ik D esse w ffy e lle n . 1719. (L. E d u s tu r n y a .)

II. E ndreváyása (Andrejova): 1415—16-ban Endreuagása. 1427-ben 24 jtelekkel Makovicza tartozéka.

III. E n d re u á g á s : Kükemező és Kálnás m elle tt: 1363-ban Miklós I)e Kükemező f. Érne.

E ö rd ö cske : (L. Zsegnye.)

E p e rje s e n y lc z k e : E n y ic z k e : 12 8 8 -b a n E n e g k e : 1418.

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

1 4 2 7 -b e n E n iz k e , 1438, 1 4 7 8 -b a n E n e z k e . 1 2 8 8 -b a n E n y ic s k e : B a k sa n e m z e tb e l i S im o n f. G y ö rg y tő l n y e r i P ir o s P é te r . 1288- b a n S o ó s a k ö z sé g fe lé t G iru s P é te r n e k é s T a m á s n a k a d ja . 1327- b e n B á th o ry v a l S z e m e ré é r t e lc se ré li L a c z k D o m o k o s . 1337-ben I th e f ia in a k o sz tá ly a . 1 3 3 7 -b e n a fe lé t P ir o s P é te r 1. J á n o s á ta d ja B e n e d e k m o s to h a f i á n a k ; 1 3 4 3 -b a n u g y a n a z u g y a n a z t ö z v e ­g y é n e k é s J á n o s f iá n a k h a g y ja . 14 8 4 -b e n S z e re n c sy . K é s ő b b : S e m s e y D e m e te r f. J á n o s f. F r a n k k a p ja C h ir k e P é te r b i r ­to k a it , k ö z tü k E n e g k e Va-t.

1 5 6 1 -b e n S a th ó n é t i l ta k o z á s a E n y ic z k e y e lle n a S z ilv ás-tó m ia tt . B a lo g h B o ro s n é t i lta k o z á s a S a th ó e llen . 1561— 6 3 -b a n

B o ro s , S a th ó . 1 5 6 3 -b a n E v z á lo g b a a d ja F e jé rv á rv n a k Is tó k - h e ly e t é s S o lté sz -h e ly e t . 1 5 6 3 -b a n E y , S z a k á c s , B o ro s n é t i lta ­k o z á s a S a th ó e lle n b ir to k fo g la lá s m ia tt . 1 5 6 4 -b e n Z u la - le á n y o k t i l ta k o z á s a W e r n e r e lle n . 15 7 0 -b e n W e k e y . 1 575-ben B alo g h z á lo g b a a d ja . 1 5 7 8 -b a n E y k ö v e te lé se If jú tó l . 15 9 1 -b e n T o rd a y

a K á ln a y -z á lo g b ir to k o n k ú r i á r a e n g e d é ly t a d K e sk e n y n e k .1 5 9 4 -b e n P o s sa y t i l ta k o z á s a I f jú n é e llen e lid e g e n íté s m ia tt .1595-ben B o ro s z á lo g b a a d ja E n y ic z k y n e k . 1 601-ben C sú rv é s S a th ó t i l ta k o z á s a S z a k á c s v e lle n z á lo g m ia tt . 1607-ben L a d m ó c z y . 16 0 8 -b a n S o ó s t i lta k o z á s a E y e lle n a D e ln e -v íz m ia tt . 1 6 0 9 -b e n E y ré s z t a d N a g y n a k . 1 6 10-ben N a g y és E y t i lta k o z á s a P in c z ik e lle n é p í té s m ia t t . 1 6 1 3 -b a n P la g a v P ó ly in a k fa s s ió t a d ré s z re . 1 6 1 5 -b e n Ba lo g h - le á n y o k : P in -

c z ik n é , B a lk á n é , P ó ly in é o sz tá ly a . 16 1 7 -b e n S a th ó k ö v e te lé se P in c z ik tő l . 1 6 2 2 -b e n K ü k e m e z e y 100 í r t é r t z á lo g b a a d k ú r iá t , 3 j te lk e t é s r é te t R u ttk a y n a k . 1 6 2 5 -b e n S z a k á c s z á lo g v á ltá sa P in c z ik tő l . 1628, 1 6 4 0 -b e n T r o m b itá s . 1 6 3 6 -b a n S z a k á c sy és E y t i lta k o z á s a S z a k á c s y J á n o s n é e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 1 6 3 8 -b a n E y és D e ly n é eg y e sség e . 1639, 1 640-ben Á b rá m F e ­re n c z . — B a lo g h t i lta k o z á s a S tr á z s e lle n . — G e rg e lla k y v issza ­

v o n ja a z á lo g o t B á rc z y tó l . — S tr á z s n é és B ax y n é t i lta k o z á sa Á b r á m e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 1 6 39-ben S z ak á csy -c se re .16 4 0 -b e n S z a k a s z v t i lta k o z á s a Á b r á m e lle n fo g la lá s m ia tt . —

S z a k a sz y . 1 6 3 9 -b e n S z a k á c s y -c s e re . 1 6 4 1 -b e n J á s z a y k é t k ú r i á i z á lo g b a ad 4 00 í r t é r t V ö rö sn e k . 1 6 4 4 -b e n D e ly t i lta k o z á s a

M a rc z y e lle n a « N a g y k ú t n á b le v ő ré sz m ia t t . — M ivel k ics i a m e z ő , a p a r a s z t n e m ta r th a t ju h o k a t . 16 4 5 -b e n T r o m b i tá s t i lta k o z á s a B a lo g h e lle n e lid e g e n íté s m ia t t . 1 6 5 7 -b e n a z ág.

h . ev . n e m e se k , m iv e l r é g e b b tő l v o lt p a r o c h iá ju k , m e g á lla ­p o d á s r a ju tn a k a jö v ő b e li d o lg o k ra n é z v e . 1 6 5 8 -b a n B o ro s r é s z t a d C z e ró c z y n a k — S a th ó - fa s s io k ú r i á r a : K ü k e m e z e y .

S z e n tm ik ló ssv . M ih a lcs ik , S a th ó Is tv á n . G y ö n g y ö s s y n é - S a ru d y J u d i t . C z e ró c z y é s J é k e y r é s z é r e . 1 6 6 6 -b a n F ö ld y t i lta k o z á s a

C z e ró c z y e llen m a lo m m ia tt . 1 6 7 3 -b a n H o r v á th K r is tó f .16 8 3 -b a n L ász ló ffy . 16 8 5 -b e n u . az . 1 6 9 4 -b e n S á n ta , B o d n á r , S z itá r , E v . 17 2 5 -b e n J á s z a y , P ó ly i. 1 7 2 5 -b e n S tic z k ó . 17 3 2 -b e n K ir. f isk u s H e z itá lta t.

E r d ő c s k e : 1402., 1427., 1435., 1 4 6 2 -b e n E rd e c h k e , E r - d e w s k e , E r d e w e c z k e : S e g n y e y z á lo g b a a d ja S z e n tk irá ly in a k . 1 6 0 7 -b e n S e g n y e y . 1 6 1 5 -b e n u g y a n a z k a p A la c s k a y tó l ré sz t.

1 6 2 0 -b a n u g y a n a z é s F ű z y . 17 3 4 -b e n tű z p u s z t í t ja el, c sa k 10 n e g y e d te lk e s b i r to k m a r a d m eg . 1 7 5 1 -b e n K á ro ly i, M el- c z e r . (L. Z seg n y e .)

E rd ö fa lu a : a XIII. században a Lipóczy-család. -1301—21-ben Erdőfalu. ?

E r d ő m o c s o l y a : M o c so ly a : 1 3 4 6 -b a n M a c h o la , 1418. 1427-ben M o c h o la , 1 4 5 6 -b a n M o c h o la al. V e sv e re s . 1418. 14 2 7 -b e n M o cso ly ay . 1 4 8 3 -b a n T a m á s fa lv y . 1 5 9 2 -b e n U sz ti l­

ta k o z á sa a s z o m s z é d o k e lle n . — U. a . t i lta k o z á s a G o m b o s ellen . 16 1 2 -b e n M e rsé n é . 1 6 2 4 -b e n U sz z á lo g b a a d ja B e r th ó tv - n ak . 1 6 2 6 -b a n U sz Is tv á n t i lta k o z á s a U sz G y ö rg y e lle n e l­id e g e n íté s m ia tt . 1 6 3 6 -b a n U sz é s S z in y e y n é eg y e ssé g e a m a ­lo m á ro k - ü g y b e n . 1 6 8 0 -b a n U sz t i l ta k o z á s a a z a n y a i r é s z és C se lía lu , m in t a ty a i ré sz , v é g r e h a j tá s a e lle n . 16 9 7 -b e n E isz - d o r f e r , R a sz la v ic z y , S z e n t-Iv á n y i. P é c h y . R a jm a n . S e ré d y . Z a m o ro v sz k y . D e b re c z e n y . 1 7 5 1 -b e n S z ta n k a y a b i r to k o s o k .

E r d ő v á g á s : R ic h v a ld , R ic h w a ld : 14 2 7 -b e n R ic h u a ld ,

390 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

14 4 9 -b e n R y c h w a lth , 1 4 5 4 -b e n R y h w a ld . 1408, 1 427-ben P e ré n y i- c s a lá d 52 j te le k k e l. 1 6 8 3 -b a n R ic h v a l t . 1692-ben R u c h v a ló . (T a r to z é k : A lb ó cz , e lő b b : P o d A lb o v ec z , R ó n a ­v ö lg y , e lő b b : P o d K o p a n y e c z .)

E stvá n vá g á sa (Istvánvágás): 1427-ben Estuanuagasa.E szleng : L. Henszling.

E s z t e b n e k : S z o b a p a ta k a : 1415— 1 6 -b a n Z o b a p a th a k a , 14 2 7 -b e n Z a d n a p a t a k a : M a k o v ic z a t a r to z é k a v o l t ; 1 492-ben Z th e b n y k : S z te b n ik . 1 6 8 3 -b a n S te b n y ik : S te b n ik .

E s z t e b n e k h u ta : S z te b n ik -H u tta .(T a r to z é k : H u c z is k ó -p u s z ta ) .

F arkas G görgg O rtássa : (L. K ende: rész.)F a rk a sv ö lg y e : 1777-ben Farkas Zsuzsanna (Keczerné) u ta t nyit. ?F a rka svö lg y i h a la s tó : (L. P ille rp ek lén : tart.) ?

F a z e k a s r é t : H e re n c s é r , H a r c s á r lu c s k a : 1 345-ben H e re n - c h e r , L u c s k á v a l e g y ü tt . 16 6 3 -b a n T a h y K r is tó f t i lta k o z ik T a h y F e r e n c z e llen m a lo m r o m b o lá s m ia tt . 1 665-ben T a h y t i l ta k o z ik T a h y n é -R o s k o v á n y i A n n a e llen e lid e g e n íté s m ia tt .

(H a r th ó -H a rc sá r lu c s k a : 15 7 5 -b e n T a h y , D e ssew ffy , GiletfFy.)?

F e jé r fa lv a : 1285-ben Soós. Kakasfalva körül ?

F e k e ie k u t: (S é n v íz ) : 1 2 7 4 ,1 2 8 8 -b a n a T a r c z a y -u r a d a lo m ré s z e . 1 3 0 6 -b a n k e le tk e z é s e : (L. P a lo c s a .) 1 4 27-ben F e k e th e -

k w th , 1 4 6 9 -b e n F e k e te g u th , F e k e te k u th , 14 7 8 -b a n S v a rc z b ro n ,1 4 8 0 -b a n F e k e te k w th . (P la v n ic z a m e lle tt.) 1 6 5 8 -b a n P a lo c sa y t i l ta k o z ik a la k ó k e lle n P la v n ic z a m ia t t . 1683, 1 6 97-ben G ö rg ey . 17 7 7 -b e n B e rz e v ic z y a b i r to k o s . A XIX. s z á z a d II. l é i é b e n : u . az .

F eketem a lom : (L. Nagy vitéz : tart.)F eke te p a ta k : (M a: Csarnó ?) 1427-ben Fekethepathak, Kysfeketbe-

p a th a k ; 1415—16-ban két Fekethepatak, Fekethew patbak : Makovicza tartozéka, Zboró vidékén.

F e ls ő c s e r n y c : C z e rn in a .F e is ő f e n y v e s : F e ls ő je d lo v a 1683.F e ls ő f r íc s k e : F r i s h a u ( F r i c s k a ? ) : 1 4 2 7 - b e n F r y c h h a w ,24

j te le k k e l. 15 9 1 -b e n F r ic h y k a (a l . : F r ic h y v ágása). 16 9 1 -b e n F r ic s a ?

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 391

F e ls ő h ím é s : 16 8 3 -b a n F e ls ő -P is z a n a .F e ls ő h u n k ó c z : 1 6 8 3 -b a n H u n k ó c z .

F e ls ő k á n y a : J e s z tr e b : 1 6 0 7 -b e n D esse w ffy . 1683. 16 9 2 -b e n u . a.

(T a r to z é k : P u s z ta m e z ő , e lő b b : P u s z ta p o ly k a .)F e ls ő k o m á r n o k .F e ls ő k o m a r ó c z : 1 7 7 5 -b e n K o m a r ó e z : B y d e s k u th y .

( T a r to z é k : L isz k o v e e z p u sz ta .)F e ls ő k ö c s é n y : K u c s in : 1 374-ben K w te n in t e r r a G y e­

p e d . 13 7 4 -b e n G v p e ln e . 14 2 7 -b e n K o w c h y n . 1437. 1 454-ben K w c h y n . B ir to k o s : 14 2 7 -b e n a P e ré n y i- c s a lá d 37 j te le k k e l.

B ir to k o s s á g : 1360, 1 4 2 7 -b e n P e ré n y i. 1 5 9 1 -b e n t i lta k o z ik a la k ó k e lle n . 16 0 6 -b a n D e rs ffy n é , C sa la y n é . 1 6 2 2 -b e n S á ro s v á r ta r to z é k a . 1 6 2 8 -b a n R á k ó c z i e l t i l tja a z e r d ő tő l M a rg o n y a la k ó it . 1772-ben l l lé s h á z y g ró f .

F elsöm artsch-erdö (—m art) a Tapolytól Cservelyesig. A XIV. szá­zadban : Kálnássy Tam ás De origine fám. Bánó.

F e ls ő m é r k : 1 3 4 6 -b a n (M é rk ) : fa v á g á s jo g a . (L. A lsó m é rk .)(T a r to z é k : L o v a g h á z a , N y ire s m a jo r , S z e n te s d u b r a .)F e ls ő m e r s e : (L. A lsó m e rse .)

F e ls ő o d o r : (L. A lsó o d o r.)F e ls ő p a g o n y : (L . A lsó p a g o n y .)

F elsöpek lén : 1602-ben Keczerné-Szenyessy tiltakozik Keczer ellen.1609-ben Gombos. 1625-ben Kellemessy követelése Kistöl. 1627-ben u. a. 1631-ben Kellemessy tiltakozik a szénégetés m ia tt.?

F e ls ő r á k ó e z : 1 4 3 5 -b e n G o m b o s . 1 5 7 3 -b a n K e re sz ti G o m b o s ( a l . : B a jo rv M á r to n ) u n o k á ja é s T e r n y e y eg y e sség e .15 8 6 -b a n T e r n y e y t i l ta k o z ik a s z o m s z é d o k e llen p ré d iu m -

h a s /.n á la t m ia tt . 1 6 0 2 -b e n G y u r ic s k ó , K é rv . 1 6 0 6 -b a n K é rv . T e rn y e y . G v u la y . 1 6 0 7 -b e n T e r n y e y t i lta k o z ik a s z e d ik e r t ie k e lle n e r d ő s z a k í tá s m ia t t . 1 6 1 0 -b e n G v u lay . K é rv . G y u r ic s k ó eg y e sség e . 1 6 2 0 -b a n T e r n y e y t i l ta k o z ik a s z o m s z é d o k e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 1 6 2 9 -b e n u . a. t i l ta k o z ik G o m b o s e llen e r d ő m ia tt . 16 3 0 -b a n K é rv és G o m b o s e g y e sség e . 1 638-ban

L y p o l t - iv a d é k : G e rg e ly la k y n é -O rsó c z y E rz s e t i lta k o z ik P é c h y , G v u r ic s k ó és G o m b o s e lle n a L y p o l t -b ir to k (T e rn y e , S te flak a , R á k ó c z ) e lfo g la lá sa m ia tt . 1 6 4 0 -b e n G y u lay , K e n d y , G o m b o s ti lta k o z ik H o ífm a n n e llen n a g y te rn y e i fá s ítá s m ia tt . 1643-ban K e n d y , B a rn a . 16 5 7 -b e n u . ez t i l ta k o z ik K é ry és S zeg e d y e lle n b i r to k h a s z n á la t m ia t t . 16 5 9 -b e n B a rn a , G o m b o s , G e rg e ly ­la k y , S z e g e d y . 1 6 6 1 -b e n H o f fm a n n . A X V I— XVII. s z á z a d b a n « B ák o s» . 1 6 7 3 -b a n U sz t i lta k o z ik e r d ő m ia tt .

F e ls ő s e b e s : S e b e s (A lsó- é s F e lső se b e s ) : 1 307-ben F e l­s e b e s : T a m á s f. S y n k a . 1 3 4 7 ,1 4 1 4 -b e n S e b u s , S eb es , 1437, 1480- b a n N a g h s e b e s . B ir to k o s s á g : 1 2 5 1 -b e n a s á r o s i v á r is p á n s á g t a r to z é k a . — III. E n d r é tő l S v e th ó k a p ja . 1 3 0 7 -b e n O m o d e . 1330- b a n C h irk e . 1 4 2 7 -b e n P e ré n y i, S e b e sy . 14 2 7 -b e n S e b e s i- (S inka-)

c s a lá d : F e ls e w z e b e s é s W a r y a l a (V ára lja ), m e ly u tó b b i v a ló ­s z ín ű le g A lsó seb e s . 1 5 6 1 -b e n S in k a T a m á s le á n y á g a . 1562- b e n S y n k a 25 í r t é r t z á lo g b a a d ja G u ly v é sz y n e k . S eb esy - o s z tá ly (A lsó-, F e lső se b e s , V á ra lja , K ő rö sfő , S z .-P é te r , S en y ik , H e rm á n y , A sg ú th , N .-S z ilv a , M a g a sh id , Z en g e tő , K a p p a n o s , K is -H e rm á n y p ré d .) — B e rth ó ty n é -S e b e s y O rso ly a t i lta k o z ik

S y e lle n e r ő s z a k m ia tt . 1 5 6 2 -b e n a S e b e s y -c s a lá d o s z tá ly a a k ö v e tk e z ő : P á l ré s z e S z e n tp é te r b i r to k , 13 jo b b á g y ; S e n y é k b ., 5 j . ; H e r m á n y b ., 5 j . ; V á ra lja , b ., 3 j . ; F e lse b e s , 11 j ., K e re c se n , 2 j . ; S e b e s : k ú r ia , 5 j te le k , in g ó sá g . — Is tv á n r é s z e : S z e n tp é te r 14 j . ; S e n y é k 5 j . : H e rm á n y 5 j . ; F e lse b e s

9 j . ; V á ra l ja 3 j . ; K e re c s e n 2 j . ; S e b e s k ú r ia , 8 j te le k . — Z sig ­m o n d (é s is m e re tle n te s tv é r ) : a tö b b i t k a p ja . 1 5 63-ban S y k ö v e te lé se B a k o n y i e l le n . 1 5 6 4 -b e n u . a. eg y e sség e . 1 6 02-ben

H a rs á g h y . 1 6 0 7 -b e n F o rg á c h é s D ó c zy D o r k a b i r to k p e r e . — D ó c zy , F o rg á c h . B e r th ó ty . — F o rg á c h t i lta k o z ik K e lle m é sy n é -

D ó c z y D o r k a e lle n a S e b e s y - b ir to k e lid e g e n íté se m ia tt . (AI-, F e lse b e s , V á ra lja , S z e n t-P é te r , S en y ik , K ő rö sfő , U j-V o lya , F e l-H e rm á n y , A lsó -A sg ú th é s N a g y -S z ilv a : p ré d iu m .) — D ó c zy e la d ja a ré s z t . 1 6 1 0 -b e n S y n é t i lta k o z ik F o rg á c h e llen . —

F o rg á c h z á lo g ó lta tja D ó c z y n é t é s Syt. 1612-ben F o rg á c h

39a

ti lta k o z ik S e b e s y e lle n e l id e g e n í té s m ia t t . 1 6 1 2 -b e n a T ö rö k - ö rö k ö s ö k t i l ta k o z n a k b ir to k fo g la lá s m ia t t . 1 6 1 3 -b a n D ru g e th . S v -á rv a g y á m ja t i lta k o z ik F o rg á c h e lle n b r a c h iu m m ia t t . 1 6 16-ban S o ó s k ö v e te lé se S y lő l C s a n á lo s p ré d iu m r a . 16 2 0 -b a n u . a . 16 2 7 -b e n F o rg á c h n é t i l ta k o z ik C z e g lé d y e lle n e r d ő és b o rm é r é s m ia t t . 1 6 5 5 -b e n V e sz ő d y . 1 6 5 8 -b a n C z e g lé d y tő l m e g ­

v esz ik V e sz ő d y és C zeg lé d y I lo n a . 1 6 7 5 -b e n B a t th y á n y in é g ró fn é . 1 6 9 3 -b a n K a p y t i lta k o z ik F o rg á c h e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 17 1 4 -b e n S o lté sz . 1 7 3 0 -b a n S z e n t- Iv á n y i g ró f . 17 3 8 -b a n u . a . 1 749-ben K lo b u s ic z k y g ró f : k a s té ly . 1 7 5 1 -b e n S o ltész . A XIX. s z á z a d b a n W e n g e rs z k y g ró f .

(T a r to z é k : S z é n é g e tő , e lő b b : S zen g e to f.)

K ő b á n y a : P ir o x é n -a n d a z i t , z ö ld e s s z ü rk e , k ö z é p s z e m ű . A b ir to k o s k ő b á n y á já b a n (M ag lovecz) 1 9 0 1 -b e n é p ítő k ő n e k ,

k ö v e z é s re , k a v ic so z á s ra .F e lső sö m : S o m : 1427, 1 4 6 3 -b a n S o m . 1 4 6 0 -b a n S o o m .

1 460-ban E sz lá rv . J o n h o s , H o r k a y . 1 5 6 2 -b e n B o rn e m is z a t i l­ta k o z ik a n a g y s z ilv a ia k e llen a « V e re s h a ra s z ti e r d ő n m ia t t .1567-ben W e rn e r -o s z tá ly . — S o m k ő : 1 5 6 3 -b a n B o rn e m is z a . — M o n ak y t i lta k o z ik B o rn e m is z a e lle n e r d ő b e k o c s iz á s m ia tt .

15 87-ben B o rn e m is z a J á n o s h a g y a té k a : (D e m é te . B é c z a lja , F ric s , N a g y sz ilv a , H e cze g fa lv a . B á rá n y o s és N a v a jk h á z a p ré d .) . 1610-ben M e lc z e r t i lta k o z ik S z e b e n e lle n a P u s z ta -K á p o ln a -e rd ö

o sz tá ly a é s a S o m - b ir to k (Z a k a m ie n n a - é s Iv o b u la -e rd ő , S ta rk , S v ja ta so v a , H u so v je , R o v in a é s L ja z i- fö ld ) b i r to k lá s a s a b i r ­to k á n isk o la é p í té s e m ia tt .

F’c l s ő s z n h a d o s : V o lv a (A lsó- é s F e ls ő v o ly a ) : 1310-ben V ola. 15 6 4 -b e n F : P é c h y t i lta k o z ik D e sse w ffy e llen . 15 8 7 -b e n J a k a b v á g á s : M e lc z e r t i lta k o z ik V e c h y e lle n . 15 8 8 -b a n J a k a b - é s U jv á g á s : G e le tth ífy t i lta k o z ik P a lo c s a i H o r v á th e lle n e r ő ­sz a k m ia tt . U . a z B e rz e v ic z y n é -G e le tf ly A n n a és h ú g a i

b ir to k fo g la lá sa e llen t i lta k o z ik . K e lle m e sy , P e s ty . 16 3 8 -b a n Ib rá n y i é s K e lle m e sy cg y e sség e . 16 0 7 -b e n D essew ffy a G éczev- ö rö k lé s jo g á n . 1 6 2 2 -b e n P u s z ta v á g á s : R o s k o v á n v i-ö rö k ö s ö k

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

á tv e sz ik a ré s z t H o r v á th és S z e d n ic z k y g y á m o k tó l. 1 663-ban R o s k o v á n y i k ö v e te lé s e S z in y e y e lle n . 1 6 2 8 -b a n F o rg á c h t i lta k o ­z ik K a p y e lle n . 1 6 9 4 -b e n B re c z in a y . 1 6 7 3 -b a n T a h y és D essew ffy t i l ta k o z ik D e sse w ffy n é e lle n k é t s á n c z m ia tt . 1 683-ban G y u rk ó - v á g á s . 17 7 4 -b e n O ro s z v á g á s : B a k á c s V ik tó r ia b á r ó n ő .

F e lsö ta rb a j: (L. M ikevágása : tart.)

F e ls ő ta ró c z : 1 6 8 3 -b a n T v a r o s z ty a , T v a ro s z c z , T v a - r o s z c z a : A1-, F e l-.

F e lsö -T u ró sp a la k : 1562-ben Benyó.

F e l s ő v a r g o n y : 16 8 5 -b e n V a g r in e c z , V a g rin c z .

F e lső v ízk ö z : S z v id n ik (A lsó- é s F e lső -) : 1415— 16-ban U t r a q u e Z w y d n e g h : M a k o v ic z a ta r to z é k a . E g y id ő b e n m e z ő ­v á r o s . B ir to k o s s á g : 1683, 16 9 4 -b e n R e g é c z y . II. R á k ó c z i F . e g y ik k i s z a b a d í tó já n a k , K e rtz l h a d n a g y n a k a d ja . 1712-ben R e g é c z y , O r lic z k y . 1 7 1 4 -b e n R e g é c z y , V o ly a n sz k y , R o k ic zk v .1 7 5 2 -b e n u . ez . 1 7 7 5 -b e n S z irm a y g ró f . 17 7 7 -b e n R eg éc zy . 1 7 9 4 -b e n é v i ö t v á s á r jo g e rő s íté se . (L . A lsó v ízk ö z .)

K ő b á n y a : H o m o k k ő : e o c z é n k o r i , b a r n á s , k issé m esze s , a p r ó . A b ir to k o s ré g i k ő b á n y á já b a n e g y s z e rű b b é p ítk e z é s re .

F eludrócz : 1685. ?F e n c zu ze g e : 1276-ban Bordon kapja. 1348. ?F enyvesháza : (L. Szinyeújfalu: tart.) (Része: Bundépuszta.)F eren czp u szta : G irált mellett.I. F erenczvágása : 1427-ben Somosy 12 jtelekkel. 1431-ben Francz-

vágás. 1437, 1458, 1487-ben Ferenczwagasa. M a: Ferenczvágás puszta, G irált m ellett. 1683-ban Frankvágása. (G irált tartozéka.)

II. Ferenczvágása : 1518-ban Buthkay-család. E ltűnt hely.

F e r z s ó : 141 5 — 1 6 -b a n F e rs o w . 1 427-ben Z e u e rso o .1 4 8 1 -b e n S w e rso . 1 6 8 3 -b a n S z v e rz ó , S z v e rz só . 1699-ben A isz-

d o r f e r J u d i t a b i r to k o s .K ő b á n y a : H o m o k k ő : e o c z é n k o r i : v ilá g o s b a r n a , a p ró .

m e sz e s . A k ö z sé g i (L a z i-leg e lő ) k ő b á n y á b a n 18 8 0 -b a n a la p o ­

z á s ra , h íd é p í té s re .F ia s : 1415— 16, 1 4 2 7 -b e n F y a s : M ak o v icz a ta r to z é k a ,

H a n u s fa lv á tó l é s z a k k e le tr e : 1 474-ben Z e m p lé n m e g y é h e z szá ­m ít. 1(583.

F in la : 1 2 7 2 -b e n t e r r a s p e c u la to r u m (reg is), E u r v u lg a - r i t e r d ic to r u m F y n th a ; 1272. B iu d fiai J á n o s é s Is tv á n m e s te re k ,

tú la d r á v a i n e m e se k k a p já k fő le g a f e k e te h e g y i h a d i é r d e m é r t s h o g y K e m é n y fia L ő rin c /, e l le n m e g s e b e s ü l te k a z ilsv a z e g h i

c s a tá b a n . E k k o r a z ő rö k l a k a tla n n a k je le n t ik a fö ld e t. 1373.. 1345., 1435., 14 2 7 -b e n F in th a (D o b y -c sa lá d i b i r to k ) 50 j te le k ­k el. 1373, 14 3 5 -b e n M o n a k y . D o b y . 14 2 7 -b e n D o b j ', M o n a k y . 1596. 1 6 61-ben D a rh o lc z é s K a p y eg y e ssé g e m a lo m m ia t t . 1 628-ban F a ra g ó . 1636, 1 6 4 0 -b e n D a ró c z y . 1 6 4 3 -b a n K a p y til­ta k o z ik T ö l ts z é k u ra i e l le n le g e lte té s m ia t t . 1 6 62-ben D a r ­

h o lc z f u tá n a k ir . f isk u s t i lta k o z ik K a p y e lle n . — U. ez t i l ta ­k o z ik P e th ő e lle n , 16 9 6 -b a n u . a z m a lo m m ia t t . — S e m s e y n é é p ü le té t , 4 0 6 '8 5 m é rfö ld fö ld jé t é s a fe ls z e re lé s t U sz é s S z ta n k a y

h iv a ta lo s a n 1000 f r t r a b e c s ü lik . 18 5 0 -b e n D e sse w ffy F e re n c z g r ó f b ő rg y á ra t á llít . 1 8 6 3 -b a n D esse w ffy g ró f -c s a lá d i k a s té ly a .

(T a r to z é k : M o g y o ró s -e rd é sz la k .)K ő b á n y a : P ir o x é n - a n d a z i t : v i lá g o s s z ü rk e , k ö z é p s z e m ű .

A b i r to k o s k ő b á n y á já b a n é p í tk e z é s re a lk a lm ila g .

F ö lp a ta k : 1 4 1 5 - 16 -ban -p a ta k ö ssze té te lű h e ly ; 1492-ben F ew l- p a th a k : M ak o v icza -v á r ta r to z é k a . ?

F ő n ik s z h ii ln : 1 609-ben P h ö n ix h u t t a : R h o ll.

F r ic s : 13 2 0 -b a n T ó th P é te r a b i r to k o s , 1330 e lő t t W y lle r - m u s m e s te r , m a jd F ü lö p n á d o r ; e k k o r W y l le r m u s , S z e p e s é s Ú jv á r g ró f já tó l k a p ja a S z a lá n c z y - c s a lá d c s e ré b e . 1 3 3 0 -b a n F e r y c h : D ru g e th . 1 3 3 3 -b a n P é te r fia i : M ik lós , J á n o s , G y ö rg y . 14 27-ben F ry c h . 1454.. 1 4 70-ben F r i d i . 1 3 3 8 -b a n P e tő c z fiai é s S z u n y o g h B e n e d e k fia k ö z t h a t á r p e r F ., S ir o k a é s S in g lé r-A k a l m e n té n . 1 357-ben F r ic h y P e tő c z fiai é s ö t r o k o n . 1 3 6 0 -b a n S o- m o sy . 1 364-ben u . az . 1 4 0 3 -b a n F v B á r iu s c s Is tv á n . 1 4 0 3 -b a n B á r iu s és F rv c h y I s tv á n , D u ra z z ó i L ász ló lá z a d ó i, k ik b a n d é ­r iu m o t v i t te k é s p u s z t í to tta k a k i rá ly i ré s z e k b e n , D a lm á c z iá b a n és H o rv á to r s z á g b a n , k á p ta la n o k b a n é s t e m p lo m o k b a n s b á l­

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 395

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

v á n y im á d á s r a k é n y s z e r í te t té k p ro c z e s s z ió k o n a k a to n á ik a t , e l­v e s z tik a b i r t o k u k a t s S á r o s y K e le m e n és H e d re c h y G y ö rg y k a p já k . 1 4 0 7 -b e n H e d ry K is G e rg e ly a b i r to k fe lé t d ó n . k a p ja , b á r F y I s tv á n t i l ta k o z ik . 14 1 0 -b e n H e d ry , F y eg y e sség e h á z ra , fé l m a lo m ra , k ú r i á r a . 1 4 3 0 -b a n G ö rg e y (G arg ó i) L ász ló s tá rs a i m e g H e d ry M ik ló s e g y e sség e . 1448., 14 5 4 -b e n S z e p e ssy . 1454-ben

ú j d ó n . S iro k a y , H e d ry é s B e r th ó ty -c S a lá d o k n a k : F ric s , S iro k a . H e d ri , B e r th ó t . S z e n tk e re s z t, H r a b k ó , V itéz , K o r lá tv á g á s k ö z ­s é g e k re . 1 4 6 7 -b e n B u d a m é r y M á r k u s G e rg e ly e la d ja F y n e k . 14 9 2 -b e n F y B o rb á la 2 00 í r t b a n á t í r a t ja a f é r jé re : T h e r n y e y G y ö rg y re . — F y Is tv á n és J á n o s 51 f r té r t z á lo g b a a d já k B e r­th ó ty S z a n is z ló n a k . A X V I. s z á z a d k ö z e p é n F e k e te . 1501-ben

F r ic h y J á n o s 16 f r t é r t z á lo g b a a d 6 j t e lk e t H u s z á r J á n o s n a k . 1 5 2 7 -b e n u . a z 1000 m . f r té r t e la d ja B e r th ó ty S z a n is z ló n a k : F r . , S ir o k a , V itéz , H r a b k ó , S z e n tk e re s z t, P o h lo d ó , G lu h ó , V e lic za é s J a z l ic z k ó p u s z tá k a t . 1 5 8 6 -b a n B o rn e m is z a t i lta k o z ik

a b a r to s f a lv a i é s r a s z la v ic z a i b i r to k o s o k e lle n e r d ő h a s z n á la t m ia t t . 1 6 1 7 -b e n B e r th ó ty B á lin t a t e m p lo m ré tjé n é p í t s a köz­le g e lő t e ls z á n t ja . 1 6 1 8 -b a n B y J u d i t e la d ja B o c sk a y n a k . 1652-ben F e k e te é s F ö ld y eg y e ssé g e . 1 6 7 4 -b e n R e v ic z k y b é r b e v esz i 40 f r to n a f r ic h i k o r c s m a - é s v á m jo g o t (s iro k a i k o rc s m a ­é p ü le te t , a k i rá ly i f is k u s t i l le tő fö ld e t, m in t a f r ic h i k a s té ly ta r to z é k á t) : a z e g y k o r s z ö k e v é n y B e r th ó ty J á n o s ré sze it. 1 6 7 8 -b a n B e r th ó th y -H e d ry -e g y e s s é g . 1 6 8 3 -b a n a f r ic h i b i r to ­

k o k u r b á r iu m a (O rsz . L e v é l tá r I. 87.). 1 6 9 0 -b e n M e llé th e i D iv é n y in é (e lő b b B e r th ó tv n é ) r é s z t ad B y n ak . 1 6 9 3 -b a n a f r ic h i p u s z ta te lk e k é s t e rh e ik . 1 6 9 7 -b e n h ű t le n B e r th ó ty J á n o s fia M ik ló s v i s s z a k a p ja s v is s z a v á s á ro l ja a b ir to k o l.

17 1 5 -b e n D iv é n y in é -H e d r y E rz s e p e r e V ra n c s ic s n é -B e r th ó ty A n n a e lle n a f r ic h i é s k e n d e i k ú r i a m ia t t . B y M iklós 500 f r té r t m e g v e sz i a k in c s tá r tó l a k a s té ly t . 1 750-ben T e rn y e y J á n o s b i r t o k r é s z e s ; u g y a n e k k o r B e r th ó ty , H e d ry , Z a th u re c z k y , M erse . 1 7 2 9 -b e n P o n g rá c z . 1 7 0 7 -b e n B e r th ó ty 5 00 m . f r té r t z á ­lo g b a a d ja k a s té ly r é s z é t D é v é n y in e k . 1 7 7 6 -b a n H e d ry , 1722-ben

E g e re r . 1 7 31-ben H a b e rm a n n . 1 7 3 5 -b e n R é v a y b á r ó n ő . 17 4 9 -b e n T e r n y e y . 1798. S p lé n y i é s G h i l lá n y i b á r ó k b ir to k v é te le (I s tv á n - v ág á s) K e c z e rtő l. 1833-tó l S v á b y J ó n y á l ta l b é r b e a d ja G h il- lá n y in a k . 18 3 5 -b e n P o d h o r á n y i z á lo g b a a d ja G h illá n y i b á r ó n é - R o lly V ilm á n a k (S iro k a , S in g lé r , Is tv á n v á g á s ) . 1 8 3 9 -b e n R é- p á s sy . 1 8 5 6 -b a n J ó n y u g y a n a z t 3 000 f r to n e la d ja u g y a n a n n a k .

1 857-ben P o d h o rá n y i 20 0 f r to n e la d ja r é s z é t u g y a n a n n a k . 1 8 6 1 -b e n G h illá n y i b á r ó m is e a la p í tv á n y a : R o llv V ilm a le lk i- ü d v é é rt .

(R é sz e k : H ra d is z k ó ( V á rh e ly ; m a ré t) -d ü lő a te m p lo m ig .

N a p o s h e ly , H eg y i r é te k : d ű lő k s M a d á rh e g y , B o d n á r h e ly e . H a jd a n n é g y k ú r iá ja v o l t : eg y a G a z d o v e c z -d o m b o n , k e t tő (K a p la n k a - , D v o r ik - k ú r ia ) a D v o r ik - ré te n s e g y á ll m a is a B e d n a ro v e c z -h e g y e n .) K ív ü lö k fe n n á l l a ré g i k a s té ly (v á r­k asté ly ) .

F u l y á n : 1 4 1 0 -b e n F w ly a n , 1427., 1 4 4 0 -b e n F u ly a n . 1 6 24-ben K a p y t i lta k o z ik S z e d ik e r th e u r a i e l le n .

K ő b á n y a : P ir o x é n - a n d a z i t : v i lá g o s s z ü rk e , k ö z é p s z e m ű . A k ö z sé g i k ő b á n y á b a n 18 7 2 -b e n 100— 200 m :* é p í tk e z é s re , k a v ic sn a k .

F u ly á n k a : 1683-ban F u ly á n k a : 1691. (F u ly á n ?)

F iizess: 1757-ben p o ssess io .?

G agy-H átor: b i r to k : 1601. B á th o ry J á n o s sz é to sz tja G ag y -B áto r- é s Bogt lán y -részek re. (L . B ogdány.)

( í a l b a t ö : E lső b i r t o k o s a i : a k e r e s z te s v ité z e k (C ru c i- fe ri d e G y b o lth o ) , m a jd a R á k ó c z i-c s a lá d , a X V III. s z á z a d b a n a K o lo v rá t-c s a lá d . G ib o lt : G á b o ltó . 1 2 7 7 -b e n G e ú b o ld , 1364,

1415— 16, 14 2 9 -b e n G y b o lth , 14 9 2 -b e n G a lb a th e w : M a k o v ic z a ta r t . a v á m m a l e g y ü t t . 1 4 2 7 -b e n C z u d a r a b i r to k o s 36 j tk k e l.1 562-ben G a b o ld : B e n y ó k ö v e te lé se S e ré d y tő l , 1 6 0 1 -b e n R á ­k ó cz i v á m jo g a (Z b o rő v a l) . 1 6 8 3 -b a n G a b ó tó , 1 6 8 5 -b e n G á b o ltó .1 696-ban G a b o n y i a b i r to k o s . 1 7 3 6 -b a n v á m jo g á t v is s z a k a p ja .

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 397

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

17 4 8 -b a n D essew ffy T a m á s b i r ja , a X V III. s z á z a d b a n E rd ő d y g ró f .

E g y id ő b e n m e z ő v á ro s . 5 o rs z á g o s v á s á r ta r tá s jo g ú (len ­g y e l s z a r v a s m a r h a , k é z m ű ip a r ) . 1695-tő l m e g v a n a p lé b á n o ­s o k n é v s o r a . H a jd a n — a h a g y o m á n y s z e r in t — m e g fo rd u l­ta k b e n n e a f la g e llá n so k .

G arabócz (H ra b o c z ) : 1352-ben G arb o lch , 1415— 16-ban G rabo lch , G ra b o c h : M ak o v icza ta r to z é k a , 1427-ben G a ra b o lc b (C zu d a r-c sa lád b i r ­to k a ), 1492-ben H rab o cz . ?

G arancsova: (L . C sé rc s : ta rt.)

G e l l é r t : G e rá l t : 1427, 1 4 7 6 -b a n G e ra lth . B ir to k o s s á g : 1 4 7 6 -b a n R a s z la v ic z a y G y ö rg y . 1 5 7 8 -b a n B u th k a y -b ir to k . 1 5 8 4 -b e n S e m s e y e lfo g la lja a B e n v o v s z k y - fö ld e t B u th k a y tó l. 1 6 2 2 -b e n R a s z la v ic z y e lfo g la lja K é ry tő l, 16 9 4 -b e n N a g y szo m - b a ty -u tó d o k . X IX . s z á z a d : S e m se y .

K ő b á n y a : H o m o k k ő , e o c z é n k o r i , s á r g a , a p r ó . A község i

k ő b á n y á b a n 1 8 9 1 -b e n 45 m :i h e ly i é p ítk e z é s re , k a v ic sn a k .

G ércze: 1480-ban G ercze (n em es i név b en ). ?G erdrá tfö lde: 1337-ben a G e k y o r-p a ta k n á l : Ite c. u n o k á i.?

G e r é b : H ra b s z k e , H ra b s z k i , H r a b s z k ó : 16 0 8 -b a n B o r­

n e m is z a z á lo g b a v e sz i C sá k y tó l. 1683, 1 7 5 3 -b a n K o ro tn o k y , 1 7 0 6 -b a n K o r o tn o k y és L á z á r t i lta k o z ik a g e r la c h ó ia k e r ő ­

s z a k a e llen .( T a r to z é k : D u ja v a ).

G eregurfelde: 1278-ban P e tu r- , H u z iu - és K u zu ru in ezeu (m a Péter- m ező), 1337-ben P e te rm eze j. (L. G e rge ly laka .)

G erendelij: 1251-ben K á ln ássy , 1261-ben a B án ó -csa lád b ir to k a M egym ezeje és M arg o n y a h e lj 'sé g e k k e l e g y ü tt: IV. L ász ló k ir . F in tá tó l v is sz a a d ja a G y á rm án -n em ze tség n ek . 1400: G y á rm á n R e n a rd u s é s Ju n d .

G eren ye: 1379. ?

G e r g e l y l a k a : G e rg e lla k a , 1 2 5 1 -b e n G r e g u rfö ld e (S á ro s­v á r ta r to z é k a ) . IV . L á sz ló k irá ly tó l d ó n . : M isk o lczy . 1332— 7-ben G e re g u r la k a , 1 427-ben G e rg e lla k a , 1248, 1 347-ben G re g o rfa lv a

é s G e re g u r fe ld e h e ly s é g e k k e l a z o n o s le h e t.B ir to k o s s á g : a XIII. s z á z a d b a n G e rg e ty fa lv a : S e b e sy , 1482-

b e n B u z ló y , 15 7 1 -b e n G e rg e ly la k y z á lo g b a a d j a ö s sz e s s z á n ­tó it T e r n y e y n e k . 1 5 6 4 -b e n U sz t i lta k o z ik E p e r je s e l le n az U sz O sz v a ld tó l e lfo g la lt b i r to k m ia t t , 1 5 8 6 -b a n U sz e l t i l tja U s z -d o m b ja p r é d iu m tó l a s z o m s z é d ja it , 1 6 1 6 -b a n S a r u d y G á s­p á r t i lta k o z ik S a r u d y é s G e r g e ly la k y e lle n e l id e g e n í té s m ia tt .1 6 2 0 -b a n Gy. t i l ta k o z ik a b i r to k e lz á lo g o s ítá s a e l le n , 1 6 21-ben U sz Is tv á n t i lta k o z ik U sz és P é c h y e lle n e l id e g e n í té s m ia tt .

1 6 22-ben U sz 250 fr t ta r to z á s fe jé b e n e la d ja U s z -d o m b já t U sz E rz s in e k (G e rg e ly la k a és S te f la k a közt), 1 6 2 6 -b a n G y. ti l­t a k o z ik R o s k o v á n y i e l le n k ú r ia m ia tt , 1 6 2 0 -b a n V a sa d y t i lta k o z ik G y. e l le n e ls z á n tá s m ia tt . 1 6 5 7 -b e n Z o m b o ry -M e l-

cz e r-e g y e z sé g , 1 6 6 7 -b e n E p e r je s k ö v e te li R o z g o n y itó l. 1 6 9 3 -b a n Gy. k ö v e te li R á k ó c z i E rz s itő l . 1 7 3 5 -b e n L ed e l, 1 7 51-ben

D essew ffy , 1 7 5 6 -b a n R e v ic z k y .( T a r to z é k : P o c s k a j-p u s z ta .)G e r l a : G e rla [-v ág ása ], (G e r la c h ó ) : 14 1 0 -b e n G e rla w a g a sa .

14 2 7 -b e n G e r la h , 1 4 1 0 -b e n K a p i-v á r ta r to z é k a .B ir to k o s : 1 4 2 7 -b e n a T e r n y e i-c s a lá d 25, a K a p y -c s a lá d 19

jo b b á g y te le k k e l. 14 4 0 -b e n G e rla . V e n é c z e h e ly sé g g e l e g y ü tt .

15 8 6 -b a n G e rla fa lv a : H o r v á th , P o ly á n k a y , I ío r ó tn o k y és S v á b v t i lta k o z ik G e r la fa lv a u r a i e l le n a H ra b s z k y - ré s z m ia t t , 1602- b e n G e r la c h ó : K apy .

( T a r to z é k : S e fc só -p u sz ta .)

G erzo v ic zky -ré l: (L. L a p is p a ta k : rész.)G y6«r//j-bii I o k : 12% -ban K ak as és H ik o lf fia J á n o s K eech D e tre

fia in ak a d já k c se ré b e n , 60 fin . e z ü s t m á rk a rá a d á s sa l.G im espusztu . (L. S o m o s : ta rt.)G yra s-erd ő : (L. S z e n tm ih á ly : rész.)

G i r á l t : 1 427-ben S z é c h y , 1 4 3 1 -b e n S o m o sy , 14 4 9 -b e n G á lsz éch y M ik ló s h á lá b ó l S e m s e y F e re n c z n e k é s fia in a k a d ja . 1487-ben G e r á l th : G h a h o ly i . 1 5 6 3 -b a n K e n d y M ag d a z á lo g b a a d ja N o s d ro - B e n y ó -p u s z tá já t K e n d y n e k , 1 5 6 8 -b a n u g y a n a z 1 jo b b á g y te lk e t a d u g y a n a n n a k . 1 5 75-ben G irá ltf a lv i K u n c z . 1601-ben R á k ó c z i k is k o rú S e m s e y F e r e n c z h á z á b a te le p ít i a

400 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

m a g a e m b e r e i t e n n e k fe ln ő tté ig , 1 6 2 8 -b a n R a sz la v ic z y a v e jé - n e k : S e lm e c z y n e k a d ja , 1 6 3 4 -b e n R a s z la v ic z y v é d i a C sem - n ic z k y r é s z jo g á t R a s z la v ic z y L é n á i t e lle n . 1 7 55-ben v a n k i r u r ­g u s a a k ö z s é g n e k . 1 7 6 3 -b a n P o tth o r n y a y , S z irm a y , K ra sz n e c z a b i r to k o s o k . 1 8 6 3 -b a n S z u ly o v s z k y - és S z irm a y -k a s lé ly .

[1 3 8 3 -b an R o z g o n y i é s a g i r á l t ia k k ö z t h a tá r i r á s G irá lto n . S z ilv á n . Á d á m fö ld é n , Z s e te k - p u s z tá n : ú jk o r i h a m is ítv á n y .]

(T a r to z é k : F e re n c z v á g á s a , F u r c s a -p u s z ta , e lő b b : F u r - c sa n k a .)

G lu h ó : 1454-ben ú j d ó n .: F r ic sy n e k , B e rth ó ty n ak . 1503-ban Bert- h ó ty S zan isz ló . 1527-ben p u sz ta . (L . F rics .)

G om bosfa lu : G o m b o s fa lv a : 1435-ben G om bos Já n o s fiai a b i r to ­k osok . 1596-ban G o m b o s ti l ta k o z ik B a lp a ta k y e llen e lid eg en íté s m ia tt, 1600-ban G o m b o s t i l ta k o z ik O rm á n y i e llen e lid eg en íté s m ia tt , 1614-ben G o m b o s ti l ta k o z ik T ú ry e lle n e lid e g e n íté s m ia t t , 1619-ben G om bos t i l ­ta k o z ik G o m b o sfa lv a , N y o m á rk a , R á tva j, P tü c sk a l, K is-K elecseny e lad ása e llen , 1627-ben R ákócz i g ró f le m o n d G o m b o s részére , 1640-ben G om bos o sz tá ly , 1657-ben G om bos-egyesség , 1663-ban B a rn a , F ek e te , H angyay , 1694-ben G om bos, 1863-ban a G o m b o s-c sa lád ősi fé szk e .?

G o m b ó s s z e n t g y ö r g y : S z e n t-G y ö rg y , S z e n tg y ö rg y : 1 4 2 7 -b e n Z e n th g y w r g h , 1 4 6 0 -b a n Z e n th g v u r g h , 1478 : P w z th a Z e n t G y e w rg y .

B ir to k o s : 1 2 8 2 -b e n a T h e k u le -n e m z e ts é g b e l i H é m u s iv a ­d é k a i, 13 2 3 -b e n T h e k u le -n e m z e ts é g b e l i P é te r z á lo g b a a d ja fe lé t : C h a m a fia E g y e d n e k , 1 3 3 4 -b e n T h e k u le n e m z e tsé g b e li

I th e m e r - f ia k : A n d r á s és T u m p a M ik ló s és P á l fia M ik lós, Uz fia J á n o s . I s tv á n fia M ik ló s , 1 3 1 9 -b e n a S z e n tg y ö rg y i n em e se k . 1 3 3 7 -b e n T h e k u le -n e m z e ts é g b e l i C h a m a c. fiai, 1339-ben I th e m e r i v a d é k a : a S z e n tg y ö rg y i-c s a lá d , 1 3 6 0 -b a n U z Á k o s

és K o le n , 1 5 6 1 -b e n R o s k o v á n y i , 15 7 4 -b e n G o m b o s . 1587-ben B u z in k a y t i l ta k o z ik B o rn e m is z a e lle n , 1 6 09-ben B u z in k a y .1 6 2 1 -b e n U sz t i lta k o z ik P é c h y e lle n e lid e g e n íté se m ia tt.1 6 2 2 -b e n G o m b o s k ö v e te lé s e U sz e lle n , 16 6 3 -b a n Z o m b o ry -

o sz tá ly . 1683, 1 7 7 8 -b a n U sz , Z o m b o ry .( T a r to z é k : P u s z ta m e z ő .)

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 401

G ö n y ő -o ld a l: 1661-ben G om bos- é s G ergely laky-egyesség . (G ergely­lak a ré sz e ? )

G reyorfalva : 1248-ban egri p a p i d é z sm á tó l m e n te s .?G redzin-puszta : (L. G y ö rg y ö s: ta r t.)G rom os-M isl: 1719-ben (L. K o rm o s : ta r t.)G ubó . 1683.?G yecseh a lm a : D e c z e lh a lm a : 1337-ban Ite c. u n o k á i. (L. P ó sa lak a .)G y e r ly á n a lja . e lő b b : P o d H r a b in a : <L. K o m ló sk e re sz te s : ta rt.)

G y e r t y á n p a t a k : R a b ó c z , 1 6 8 3 -b a n H r a b o c z ik , 16 8 5 -b e n H ra b ó c z , 1 7 19-ben H ra b o v c s ik .

G y ik ó -a lja . p r é d iu m : 1639-ben P é c h y A n n a zá lo g b a a d ja F re y Á gostonnak .

G yikópa tak-rész (G y ik ó fo ly ó ): (L. N á d fő : rész.)G yö kéru lja -e rd ö : (L. T e rn y e : rész.)

G y ö r g y f ö l t l e : J u rk o - V o ly a .G y ö r g y ö s . (T a r to z é k : A ls ó ta rb a j , G r o d z in -p u s z ta , V i-

i lu m a .)

G yurko -puszta : G y ö rk v á g á sa : 1427-ben G ew rk u ag asa : V ám o ssy ; P a lo csa ta r to z é k a . 1621-ben G y u rk o v : P a lo c sa y n é ti l ta k o z ik D essew ffy e llen , 1683-ban G yurko . (L. P a lo c s a : ta r t .) ?

H a ja c sk ó : (L. H edri.)

H a j t ó k a : A ja tv á g á s a , (H a jtu v k a ) : 1 4 2 7 -b e n A y a tu a g a sa .

P a lo c sa ta r to z é k a a XV. s z á z a d b a n . 14 2 7 -b e n V á m o ssy (B ebek-ág).

H a la s tó p a r t: (L. T e rn y e : rész.)

I l á i n h o r : H a m b u r g , H a m b o rg , H e y m b u r c h : 12 8 8 -b a n

T a r c z a v -b ir to k , 13 2 9 -b e n e g y k o r a k a r th a u z ia k n a g y és k is k o lo s to r a á llt itt. m e ly b ő l 1 4 9 3 -b a n a S z e n t Z só f ia -k á p o ln a ro m ja i m a r a d ta k . A h u s z i tá k k o r á b a n r é s z b e n m e g ú ju l t . L a p is re fu g i i : m e n e d é k h e ly ü l s z o lg á lt. B e rz e v ic z y J á n o s é s fia R ik o l t a k a r th a u z ia k n a k a d já k , m a jd (1 3 2 9 -b en ) v is s z a v á ltjá k . 1493- b a n 100 n a p i b ú c s ú t n y e r n e k a z o k , a k ik a Sz. Z s .- te m p lo m b a b ú c s ú t j á r n a k . 1 4 2 7 -b e n H e m p b o r g h , 1 4 3 7 -b e n H a m b u g h . 1462-ben H a m b w rk . 16 8 3 -b a n B a m b o rk . B ir to k o s : 1329-ben a B e r /e v ic z y -c s a lá d 36 jo b b á g y te le k k e l, l(594-ben B erz ev icz y .

Trrtn Sánuoii : Stiros viinncijye monográfiája. II.

402

{Az e g y k o r i K a r th a u z i z á r d a és u tá n a a Sz. Z só fia - te m p lo m o m la d é k a in é p ü l t a B e rz e v ic z y -c s a lá d ré g i k a s té ly a .] 1863-ban l isz t- é s fü r é s z m a lo m . A XIX. s z á z a d II. fe lé b e n is b i r to k o s a B e rz e v ic z y -c sa lá d .

H a n g y a s -e rd ö : (L. T e rn y e : rész.)

H a n k v á y á s a (H a n k ó c z ): 1301— 2 1 -b e n H a n k , H a n k ó , 1 4 2 7 -b e n H a n k u a g a s a , 1437, 2 4 5 4 -b e n H a n k w a g a sa , 1427-ben á P e ré n v i- c s a lá d a b i r to k o s 30 jo b b á g y te le k k e l . 1437-ben H a n g : P e ré n y i. A XV. s z á z a d b a n a I ío h á n y i- c s a lá d . 1622-ben S á ro s v á r t a r to z é k a , 16 8 3 -b a n H a n k ó c z , 16 9 5 -b e n H a n ig ó c z : id . P é c h y J á n o s k ö v e te li ifj. P é c h y J . ö zv e g y é tő l.

H a m i s f a l v a : (J á n o s fa lv a , H a n s d o rf , H a n u so v c z e ) m e z ő ­v á r o s , 13 3 2 -b e n H a n u s fa lw a , 14 5 5 -b e n fó ru m in p o ss . H a-

n w sfa lw a , 1 4 8 8 -b a n o p p id u m H a n n u s fa lw a . N a g y te r je d e lm ű m e z ő v á r o s ; v o l t : a M in d e n s z e n te k rő l ez . to rn y o s k ő te m p lo m a ,

S z. K o z m a é s D ö m jé n rő l ez . k ő k á p o ln á ja s 1 438-ban a S z e n t L é le k rő l ez . k ó r h á z a s te m p lo m a . K iv á lts á g : 1332-ben A ba- n e m z e ts é g b e li D e m e te rn e k : h e t i v á s á r , u g y a n e k k o r E p e r je s ­h e z h a s o n ló s z a b a d s á g o k a t k a p , a k a p ii v á m tó l m e n te s , ö t

o r s z á g o s v á s á r jo g a v a n ( ju h - , s e r té s - , b á rá n y -v á s á ro k ) .B ir to k o s : 1 4 2 7 -b e n S o ó s P é te r 136 jo b b á g y te le k k e l, 1488-

b a n á S o ó s -c s a lá d tó l z á lo g b a v e s z eg y ré s z t a S e m se y -c sa lá d .I l a r a p k ó (H ra b k ó ) : 1 427-ben H ra b k o w , 14 2 8 -b a n I la -

r a p k o , 1 4 6 8 -b a n R a b k o , 1472, 14 8 5 -b e n R a b k ó ; V e n d é g h y . 1 4 85-ben R a p k o : S z e n t-K e re s z tte l e g y ü t t . 13 3 0 -b a n D ru g e th e lc se ré li a P e ré n y i- c s a lá d d a l , 1334 k ö r ü l : P e ré n y i M ik ló s az Á g o s to n o s -re m e té k p e r je ls é g é t a la p íto t ta , m e ly a XV. s z á z a d ig

á l l t fe n n , 14 2 7 -b e n k é t i ly n e m ű h e ly s é g : I. (T o rn y o s -c s a lá d b ir to k a ) 22 jo b b á g y te le k k e l, II. (L e n g e n d P é te r b ir to k a ) E b e r - h a r th és T ö lg y sz é k h e ly sé g g e l e g y ü tt . U g y a n a z le h e t. 1353- b e n P e r é n y i fiai é s V ité z y p e re , e n n e k j a v á r a : a fa lu és k e g y u r a s á g m ia tt , 13 7 5 -b e n Id á i C h y rk e p e r e M ik ló s v a jd a

fiával, J o b b á g y i P é te r r e l , V itézy v e 'l é s B e r th ó ty v a l . 1427-ben a b i r to k o s L e n g y é n d v . 1 4 2 8 -b a n G ag y i L ó rá n d (S z e n tk e re sz t­

403

te l) 32 f r té r t z á lo g b a a d ja S ig r a y P o c ii fia M ih á ly n a k . 1 427-ben a b i r to k o s G a g y i: 32 jo b b á g y te le k k e l , 1 4 5 4 -b e n S iro k a v .

F r ic h y , H e d ry , B e r th ó ty . 14 7 2 -b e n S z e n tk e re s z tte l e g y ü t t a G a g y i- u ra d a lo m ré sz e , m e ly é t a G a g y i (S z e m e re V c sa lád tó i k i rá ly i d o n .- b a n k a p D e ésy és F ic z a , d e k ie g y e z te k . 14 8 1 -b e n S z e n t­

e s K is k e re s z tle l 12 f r té r t z á lo g b a a d ja B á th o ry F r ic h y n e k . U g y a n a n n a k 125 f r to s z á lo g a B e r th ó ty n á l . 1 4 8 3 -b a n G a g y b á to rv A n d r á s u g y a n a z o k a t 4 f r té r t z á lo g b a a d ja F r ic h y n e k . 1 503-ban

F r ie h v J á n o s 200 a r a n y f r to n e la d ja B e r th ó ty S z a n is z ló n a k V itéz t, G lu h ó t, P o h lo d ó t . 1 5 2 1 -b e n H e d r y é s F r ic h y 10 a r a n y í r t é r t e la d já k B e r th ó ty S z a n is z ló n a k . 1 5 7 0 -b e n P e tró c z y és C s e p n ic z t i l ta k o z ik P o ly á n k a y és K o r o tn o k y e lle n . 15 9 3 -b a n B e r th ó ty t i l ta k o z ik H e d ry e lle n . U g y a n a z k iu ta s í t j a ö zv . A c z é ln é - H e d ry D o r k á t . 1 6 0 7 -b e n B e r th ó ty t i l ta k o z ik B e rz e v ic z y z á lo g ­v á ltá s a e l le n . 1 6 7 1 -b e n B e r th ó ty : m a lo m . 1 6 9 4 -b e n R a s z la v ic z y

ré s z t k ö v e te l S z e n t Iv á riy itó l , B o rsy , G a b á n y i 16 9 8 -b a n J o a n e ll in é — K isv ité zz e l, S z e n tk e re s z tte l — 600 f r té r t z á lo g b a a d ja K e c z e rn e k . 1 7 0 5 -b e n H e d ry , 1 724-ben V itk ó c z y , 17 4 6 -b a n u g y a n a z a j o b b á g y á t 117 m . f r té r t z á lo g b a a d ja B e r th ó tv n a k .1 7 5 3 -b a n V itk ó c z y , S z ig e th y , 1 7 9 1 -b e n B e r th ó ty , G h il lá n y i D o m o k o s n é b á r ó n é , 1 7 9 6 -b a n B e r th ó ty és P é c h y e r d ő o s z tá ly a . A X V III. s z á z a d b a n W in k le r .

H a rc sá r lu c sk a : 1435-ban L u c h k a . B ir to k o s : 1427-ben T a rk ö v i- T a rc z a y -c sa lá d 41 jo b b á g y te le k k e l. T a b y -b ir to k 1754-ben és a XIX. sz á ­zad b an is .?

H a rn ic za : 1493-ban T a rc z a y -b ir to k . ?H a r th ó : 1575-ben T a h y , D essew ffy , G iletfy. ?

I l a r s á g : H a s s á g v : 1 2 8 8 -b a n a H a rs á g h y - c s a lá d tu la jd o n a . 1299-ben S o ó s a d ja ö c sc s é n e k , S y n k á n a k , 1 3 2 2 -b e n C h u rb a P é te r S y n k a fia P e tő n e k a d ja . 1 3 3 1 -b e n m e g e rő s í ti az a d o m á n y t S ó v á r i L ász ló . 13 3 9 -b e n H e rd e n g e n s c h a u (H a rsá g ) so lté sz sé g p r iv i lé g iu m a i : 1 k ú r ia , 1 te le k , 1 m é r ő p ó z n á n y i s z á n tó , 1 m a ­lo m . 1 s ö r h á z : a b í r s á g o k e g y h a rm a d a . E la d h a tja a so lté sz - s é g e t; m á s s ö r h á z a l n e m á l l í th a t . 1 340-ben S y n k a fia P e th ő a

404 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

b ir to k o s . 14 2 7 -b e n H a sa g h , 1 4 8 1 -b e n H a ssa a g , H a sa g h . 1322, 14 3 8 -b a n P e th ő , 1410, 17 5 7 -b e n F a r k a s a b i r to k o s o k . 15(52- b e n F a r k a s T a m á s z á lo g b a a d ja If íjú n a k , 1 5 65-ben u g y a n a z H a rs á g h y F a rk a s n a k . 16 0 2 -b e n H a rs á g h y - p e r e rő s z a k m ia tt,1 614-ben C h ik - R a s z la v ic z y n é - F a rk a s E rz se t i lta k o z ik h á z m ia tt T ő k e B o rk a és a F a rk a s -c s a lá d e lle n , 1 6 3 6 -b a n F a rk a s t i lta k o ­z ik S e g n y e y és a m é rk i b i r to k o s o k e llen , 1 682-ben C se ró c z v n é ( u tó b b B e le v á ry n é ) -R a s z la v ic z v M á r ia t i lta k o z ik F a rk a s e llen

e lid e g e n íté s m ia t t , 16 9 6 -b a n C se ró c z y k ö v e te li Í r á s o s jo g á t S c h ip k ó S im o n e l le n é b e n . 17 4 1 -b e n Z a th u r e c z k y . 1702-ben P a u e r t i lta k o z ik M effczer e lle n . 17 7 0 -b e n P a u e r n e k H. F a rk a s k ú r i á t a d , m é h ' S c h ip k ó S im o n ra v o l t írv a .

(T a r to z é k : P o c s e k a n a - , B lic h a v k a -p u s z ta , H a rsá g i-m a lo m .)

H á r s a lja : (L. K e c z e rp á lv á g á sa : ta r t.)H a ssá g h o ld a l-e rd ö : (L . K e n d e : rész.)

H a z s l i n : H e n sz lin g , 1415— 6 -b a n H e n s lin g h , 1427-ben E z le n g , 14 9 2 -b e n H a z ly n g h . B ir to k o s : 1 427 : a C z u d a r -c s a lá d 77 jo b b á g y te le k k e l , 1 6 1 3 -b a n R á k ó c z i k ö v e te li K á ln á s tó l. 1683. 1 6 8 5 -b e n H a z lin . S a v a n y ú v íz - fo r r á s a v a n .

H e d r i : H e d r ic h , 1 3 2 0 -b a n V illa H e n ric i , 1 3 3 0 -b a n H ed -

ry c h fa lw a , 1 4 0 3 -b a n H e d re c h , 1 4 2 7 -b e n H e d re h , 1430-ban H e d r ic h , 14 5 4 -b e n H e d ry e h . 1 3 3 0 -b a n D ru g e th c s e ré b e a d ja

S z a lá n c z v P é te r n e k (A b a -n e m z e tsé g ) , k itő l a H e d ry -c sa lá d . E l ő b b : b i r to k o s W v l le r m u s m e s te r , m a jd F ü lö p n á d o r . 1333- b a n P é te r fia i : L ász ló , M ih á ly , P é te r , 1 454-ben S iro k a y .

F r ic h y , H e d ry , B e r th ó ty . 1 5 8 6 -b a n H e d ry n é D o rk a k ö v e te li a B u k ló s k i- r é te t H e d rv tő l, 1 5 9 3 -b a n B e r th ó ty t i lta k o z ik H e d ry e lle n , H e d ry k iu ta s í t j a ö zv . A c z é ln é -H e d ry -D o rk á t. N é m e th A lb e r t 1 jo b b á g y te le k k e l . 1 5 9 4 -b e n H e d ry P é te r e l t i l tja a H e d rv - c s a lá d o t a H a ja c s k ó - és H r a b jú -e r d ő tő l , 16 3 1 -b e n a H e d ri-g á t

m e lle t t v a ló fe lső ré sz e r ő s z a k o s fo g la lá s p e r tá rg y a a c s a lá d ­ta g o k k ö z t. 17 5 2 -b e n Iv á cs . 1 8 2 0 -b a n G h illá n y i b á r ó z á lo g b a

a d ja a m a lm o t D e sse w fly n e k . A XIX. s z á z a d b a n G h illá n y i b á ró .

H e g y im a jo r : (L. N a g y v ité z : ta r t.)

H e g y m e g u s fa lv a : 1270—71-ben R ad v án y i. ?H ening-b ir to k : 1398-ban la k a tla n , S á ro sv á r ta r to z é k a : a T a rk ő y -

c sa lá d k a p ja , 1410-ben W y th a n . 1410-ben Z s ig m o n d k irá ly i a T ó th - te s tv é rek n ek a d ja , d e a z tá n k irá ly i b i r to k n a k n y ilv á n ítja , 1416-ban G ech ey S eb ő .?

H e n r ik fa lu : 1320-ban fele a M erse-csa ládé , fele T h e k u le A n d rá s fia ié ?H erczeg/alva : 1587-ben p ré d iu m . (L. F e lsősöm .)H erd eg en sh a u : 1337-ben H e rd u n y h a u , 1341-ben H erd eg en zh aw ,

1337, 1440-ben H e rv u n y h a u : Ite c. u n o k á i, 1439-ben H erd e g e n sh o rr «que n u n c P e k le n vo ca tu r» , U szfalu és Sa lgó v id ék én . T a lá n m a : U sz-P ek lén . 1427-ben H erte lh aw o , H é th á rs v id ék én . M in t község ?

Herdegenshau : (L. U szpeklén .)H erencsér: 1345-ben R iko lfy -csa lád . ?

H e r h e l y : (H e rh e j) : 1463, 1 4 9 1 -b e n b i r to k o s G o ro n g h . 1 4 8 0 -b a n H e rh e . 15 6 1 -b e n B o ro s b i r ja . 15 8 7 -b e n D a czó B ü c z y e lle n t i lta k o z ik , 1588 b á n B e ö c z y a d ja O r m á n d y n a k , 15 9 1 -b e n

u g y a n a z e lle n t i lta k o z ik B o rn e m is z a . F o rg á c h S im o n is b i r ­to k o s , 16 0 3 -b a n S á n d o r . 1 6 0 9 -b e n T ro c s á n y i t i lta k o z ik S a th ó

e lle n k ú r ia - é p í té s m ia t t s r é s z z á lo g o t k ö v e te l. 1 6 4 0 -b e n T iv a ­d a r e l t i l tja S á n d o r t a z ú th a s z n á la t tó l , 1 6 8 3 -b a n K o r p o n a y ,1694-ben P a ta k y , 17 4 4 -b e n T iv a d a r , 1 7 5 1 -b e n u g y a n a z , S á n d o r ,

F e jé rv á ry , 1 7 5 3 -b a n T iv a d a r , 17 7 7 -b e n u g y a n e z a b ir to k o s o k .

H e r m á n - /v á g á s / (T a p o ly h e rm á n y ) : 1427, 1438, 1474-ben H erm á n , H e rm a n u a g a s a ; 1438-ban fa te m p lo m m a l. B ir to k o s : 1427-ben a Soós-csa- lád 19 jo b b á g y te le k k e l. (L. T a p o ly h e rm á n y .)

fN ag h ]- /ie r /íia /i-b ir to k : 1372.?H e r m a n k a : 1558—61-ben V arjú . (L. T ap o ly h e rm á n y .)H erm anvágása : 1427, 1474-ben Soós. ?

H crn n d sxen t is iv á n : S z e n t - I s tv á n : 1 4 2 3 -b a n Z e n th -

e s th w a n , 1427-ben Z e n th is tw a n , 14 9 1 -b e n Z e n th I s tv á n . A la ­k o ssá g z ö ld s é g te rm e lő .

K őbányák: 1. B io tit-g rá n it: z ö ld e s s z ü rk e , ö re g s z e m ű .

A k ö zség i (P ita k o v a -h e g y ) k ő b á n y á b a n 40 m :l é p ítk e z é s re .II. G ránilit: U g y a n a z . A k ö z sé g i (M aly ek ) k ő b á n y á b a n

1 8 9 3 -b a n 20 m :l é p ítk e z é s re .H cm ádszokoly : S z a k a ly a , S z o k o ly : 14 2 7 -b e n Z a k a lv ,

1 4 2 3 -b a n a H e rn á d o n Ic u s /.ta to ll s z á lfá k tó l v á m o t s z e d e tt.

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 405

406 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

A v á m a b i r to k h o z ta r to z ó jo g . B ir to k o s : 1 4 27-ben P á ló c z v : 20 jo b b á g y te le k k e l. 1683, 1 6 8 5 -b e n S z o k o ly a , 1715.

(T a r to z é k : U h r in c s m a lo m .)

K ő b á n y á k : I. D o lo m it: f e ls ő - tr ia s z k o r i : b i tu m e n e s , s ö té t ­s z ü r k e , m a jd n e m tö m ö tt . A k ö z sé g i (P o d B a lk d o m b tö v é b e n )

k ő b á n y á b a n 1 8 5 6 -b a n 1200 m 3 é p ítk e z é s re , m észé g e tés re .II. K u a r c z i l- h o m o k k ő : d ia s z k o r i : k is sé s z e ric z ite s , v ö r-

h e n y e s s z ü rk e , a p r ó . A k ö z sé g i (M edzi d o l i -d o m b tö v é b e n ) k ő ­b á n y á b a n 18 9 0 -b e n 90 m 3 é p ítk e z é s re .

H e r t n e k : H e rk n e c h t. 1408, 14 2 7 -b e n P e ré n y i b i r ja . 1449-ben K e rk n e c h th , 14 2 7 -b e n H e rk e th (P e ré n y i-c sa lá d b írt.) . 1557 u tá n : a h ű t le n T a r c z a y Gy. b i r to k á t F o rg á c h S im o n k a p ja d ó n . 1 5 6 3 -b a n F o r g á c h : v á m é s h a tá r já r á s , 1 6 65-ben u g y a n a z

ti lta k o z ik a F r ic h y -c s a lá d e lle n . 1 691-ben K lo b u s ic z k y F e ­re n c z , U sz . 1 6 9 4 -b e n K á lla y , 17 7 4 -b e n F o rg á c h g r ó f a b i r ­to k o so k . 15 5 8 -b a n a F o rg á c h g ró f -c s a lá d b i r t o k a ; F . M ik ló s n á d o r k e d v e lt h e ly e , h o l S im o n n a l, az e lh u n y t b ir to k sz e rz ő v e l n y u g s z ik . 1 5 6 8 -b a n B o rn e m is z a , S z ő c s F e re n c z , 1570-ben

F o rg á c h S im o n t i s z t ta r tó ja : T a r c z a y P é te r . 15 7 5 -b e n F o r - g á c h n é 1 8 6 3 -b a n k a s té ly , z s in d e ly -k é sz íté s .

[1 4 9 3 -b an (H e r th e l) : T a r c z a y -b ir to k . A X V II. s z á z a d b a n F o r g á c h g ró f , a X IX . s z á z a d b a n A n h a lt-D e s s a u h e rc z e g e a

b i r to k o s o k . (H e rh e ly ?)]T ő ze g : A h e r tn e k i h a tá r o n , a z u ra s á g i k a s z á ló b a n a

X IX . s z á z a d k ö z é p é n tú l 5 h o ld te r ü le tű s 2 5— 3 m m é ly tő z e g e t ta lá l ta k , m e ly t r á g y á n a k a lk a lm a s . E z a tőzeg , m iv e l k ö n k é n e s f o r rá s o k v a n n a k b e n n e , a z a lsó ré te g e k b e n csig a m u ta tk o z ik , d e a fe lü le te n tő z e g k é p z ő n ö v é n y z e t h iá n y z ik ,

n y ilv á n v a ló a n ré ti láp .H ertelhau : Fogas-család. ?

H e r v a r tó : E b e r h a r th [ - v á g á s a i , 1 3 4 0 -b a n H z e d v a ld fö ld : I th e m e r iv a d é k a , 1 4 0 8 -b a n E b e r h a r th w a g a s a : P e ré n y i, 1427-ben E b e r h a r d , u g y a n a z 1 4 4 9 -b e n E b e r c z h a r d a l. E b e r h a r th , 1454- b e n O b e r h a r th , K lu c só , S ib a és R ic h v a ld h e ly e k k e l e g y ü t t ;

407

14 4 8 -b a n H e r b o r lh o w : H e rb a r tó , 1 4 6 0 -b a n H e e ru a r te , 16 8 3 -b a n H u la , 1685, 1 6 91-ben H e rv a ltó , 16 8 5 -b e n H u ta .

( T a r to z é k : H e rv a r tó i ü v e g g y á r.)H eroartó i-üveggyár: (L. H e w a r tó : ta rt.)

H é i h á r s : S ie b e n l in d e n : m e z ő v á ro s , 1274, 12 8 8 -b a n a T a r c z a y -n r a d a lo m ré sz e . 14 2 7 -b e n H e th a s , 1 4 37-ben S e p te m - t ilia e , 14 5 9 -b e n o p p id u m H e th a s c h , 1 4 6 9 -b e n H e th a s , 1 471-ben o p p . H e th a rs . B ir to k o s : a T a rk e ö y - , F o g a s - é s T a r c z a y -c s a lá d ; 1427-ben T a rk e ö y - , F o g a s - é s H e n r ik fy -c s a lá d jo b b á g y a i 80

jo b b á g y te le k tő l a d ó z ta k , 14 5 9 -b e n ré s z e i t (N y ire sse l, P e sz tre c z - cz e l e g y ü tt) z á lo g b a v esz i G u m a n k a s s a i p o lg á r . 15 5 0 -b e n a jo b b á g y s á g T a r c z a y G y ö rg y tő l m e g v á lt ja a ro b o to t s így s z a ­b a d a lm a t n y e r , k iv é v e a v á r b e l i ő r s z o lg á la to t , 1 5 5 7 -b e n a v á r ­

ra l e g y ü t t e z a k ö te le z e tts é g m e g s z ű n t, 15 5 0 -b e n (L ip ja n i:) T a r c z a y G y ö rg y a tű z v é sz és n y o m o r m ia t t a z ö ssz e s r o b o t ­tól é s s z o lg á lm á n y tó l fe lm e n ti (T a rk ő v e l eg y ü tt). 1 5 6 3 -b a n v á m m e n te s s é g e t k ap , 1 6 3 7 -b e n k iv á lts á g le v e le t . F o ly ta tó la g

b ir to k o s o k : 15 7 4 -b e n D e sse w ffy J á n o s , 1 5 9 8 -b a n a D es- se w ffy -c sa lá d . 1 6 0 2 -b e n S o ó s k ie g y e z ik S o ó s n é -E ö d e n ffy Z su ­zsá v a l, 1 609-ben S z ta n k a y till . S o ó s e lle n e rő s z a k m i a t t ; 1 610-ben K e cze r, S o ó s, 1 6 2 0 -b a n S o ó s n é -D a ró c z y A n n a t i l ta ­k o z ik S o ó sn é -B e rz e v ic z y E rz s e e lle n , 16 2 4 -b e n F ű z y t i lta k o ­z ik T h a r o s e l le n , 16 3 5 -b e n S o ó s t i lta k o z ik K e cze r, T h a r o s és

S z ta n k a y k iv á l ts á g a d á s a e lle n , 16 3 6 -b a n S z ta n k a y t i lta k o z ik a K e c z e r é s H a n u s fa lv a k ö z t á l ló s z e rz ő d é s e l le n , D essew ffy z á ­

lo g b a a d ja T h ö k ö l i I s tv á n n a k . 16 4 2 -b e n S a th ó b i r ja . 16 7 2 -b e n S o ó s -o sz tá ly . 1 6 7 7 -b e n T a k s o n y i , (168 2 -b en sz ő lő te le p ) , 1686-ban k iv á lts á g a e lle n t i lta k o z ik F e jé rv á ry , B e rz e v ic z y , S z ta n k a y , S z c g e d v : ré g i k iv á lts á g a in a k k ir á ly i m e g e rő s í té s e ; (1687-ben

S z e g e d y i r a t á r a k i rá ly i re n d e le t v é d i a z u r a k e lle n a la k o s ­ság o t, h o g y tö b b h o z z á já r u lá s r a n e k ö te le z z é k a ré g in é l.) A XVII. s z á z a d b a n S z e g h y ; 1 6 94-ben P a s s u th , V itéz y , B o b ik ;1697-ben B e rz e v ic z y k ö v e te lé se M á r iá s s y tó l ; 17 0 1 -b e n D es­sew ffy f iz e té s t k ö v e te l S z e g e d y tő l é s T h a r o s tó l ; 1725-ben

F a b r ic z iu s . 1 7 4 0 -b e n R év ész . 1 7 4 7 -b e n D esse w ffy T a m á s és J ó z s e f a j a k a b v á g á s i b i r to k o t (H é th á rs , O ro sz v o ly a , V ö rö sa lm a , K r iv á n y , C sir je s , K ió , J e s z tr e b , T a r k ő , P u s z ta m e z ő ) k a p já k . 17 5 1 -b e n I. M ik sá tó l n y e r t v á s á r jo g á n a k k ib ő v í té s é t a já n lja a v á r m e g y e . 1 7 5 3 -b a n u g y a n a z ig a z o lja , h o g y a la k ó k s z a ­b a d k ö ltö z k ö d é s - jo g ú a k s h o g y a k i a k ö z sé g b e n le te le p sz ik , h a t é v i a d ó m e n te s s é g e t é lv e z . 1754, 1 7 7 1 -b e n R o m á k , 1755,

1 7 7 0 -b e n S z e n t- Iv á n y i, M a tty a s o v s z k y b ír já k . 1 775-ben Id. D esse w ffy Is tv á n 5 00 f r to s m is e a la p í tv á n y a . 1 7 7 7 -b e n S zeg e d y , 1 7 7 8 -b a n G a b á n y i a b i r to k o s o k . 1 8 1 3 -b a n a D esse w ffy g ró f­c s a lá d n é g y s z e m é ly re s z ó ló sz e g é n y e k h á z á t lé te s í t . N égy o s z á g o s v á s á r jo g a v a n .

[A h a t á r b a n s á n c z v a n . m e ly F e k e te k u ta t , ez t a z e g y k o r i h u s z i ta fé sz k e t é s B a jo rv á g á s o n J a k u b já n t é r in t i .]

H id e g fo rrá s: 1212, 1244-ben K om lós m elle tt. E l tű n t helység.H id e g k ú t: (K a p in é m e tfa lu : ta rt.)H ip fa lu : 1320-ban B á rtfa b ir to k a .H o r á n y : 1491-ben H o ra a n , S o m o stó l D és D n y fekvő he ly ségekke l

eg y ü tt. E ltű n t hely ségek .

H o s s z ú r é t : H o s s z ú m e z ő : 1 2 7 8 -b a n T h e k u le fia in a k és B o d o n fia A n d r á s n a k d ó n . 14 1 5 -b e n H u z z y u m e z e je , 14 1 6 -b a n

H u z z y w m e z e w , 1 4 2 7 -b e n M a k o v ic z a v á r ta r to z é k a 26 jo b ­b á g y te le k k e l. 1 5 6 1 -b e n a K ö r tv é ly e s s y -c s a lá d , 15 8 7 -b e n P á sz -

t h ó y a b i r to k o s o k H o s s z ú tó th y t i l ta k o z ik O s z tro g h h e r c z e g és P á s z th ó y e lle n k ú r i a m ia t t . 1 6 8 3 -b a n H o s s z ú r é t . S a v a n y ú v íz - f o r rá s a v a n . A k ö z s é g b e n á l l S e ré d y G á s p á r e m lé k o sz lo p a .

K ő b á n y a : H o m o k k ő . E o c z é n k o r i : v ilá g o s , m e sz e s , a p ró .

A k ö z sé g i k ő b á n y á b a n 1 8 7 9 -b e n é p í tk e z é s re a lk a lm ila g .H o s s z ú 'v á g á s : L a n g n ó , L a g n ó , 1 4 2 7 -b e n L a n g n o w , L a c h -

n o w , 143 7 — 3 9 -b e n L a n g w a n , 14 6 2 -b e n L a n g n o . 1 6 0 9 -b e n B erz e ­v ic z y H e n r ik r é s z t k a p B e rz e v ic z y Is tv á n tó l , 1 6 5 6 -b a n B erz ev icz y ré s z t a d S e m s e y n e k . U g y a n e z t i l ta k o z ik B erz e v ic z y e. h a t á r m ia tt. S z e n t V a z u l m o n o s to r a h e ly é n , m e ly a X. s z á z a d tó l a t a tá r ­já rá s ig á l lo t t fe n n s u tó b b re m e te h e ly ü l sz o lg á lt, 1750-ben

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

é p ü l t a S z irm a y T a m á s g r ó f k á p o ln á ja . A k ö z sé g h a tá r á b a n v a sa s á s v á n y v íz - fo r rá s s a k á p o ln a fe le t t v íz e sé s v an .

I l o n i g : H e n n ig h , H e n ig h : 1 4 2 3 -b a n O b e n n e n g h , 14 2 7 -b e n H e n n y n g h , 14 5 4 -b e n H e n n y g h .

B ir to k o s : 1270— 7 1 -b e n R a d v á n y i , 1 4 1 0 -b e n S z e te v , 1423- b a n a P e ré n y i- c s a lá d 10 jo b b á g y te le k k e l é s a k ö z sé g ie k 11 jo b ­b á g y te le k k e l, 14 2 7 -b e n H e n n in g y - c s a lá d . 1 5 8 7 -b e n T a h y n é - R a s z la v ic z y B o rb á la jo g t a l a n u l t i lta k o z ik P é c h y fá s ítá sa e lle n .1 6 0 6 -b a n P u s z ta - H e n ig h : P é c h y t i lta k o z á s a S z e b e n v á r o s e l le n .16 6 0 -b a n H e n v ik : P é c h y - é s D e sse w ffy -e g y e ssé g e lle n t i lta k o z ik

P é c h y -c s a lá d , 1 6 9 9 -b e n P é c h y - b ir to k v ita , 1 7 0 2 -b e n P é c h y k ö v e ­te lése F e jé r v á r y n é e lle n z s e llé re k m ia tt . 1 7 7 5 -b e n R o s k o v á n y i.

(T a r to z é k : M ilp o s -p u sz ta .)

H rabju : (L . H edri.)H ra c zk a n w jo r : (L . P i l le r p e k lé n : ta r t.)H ra d iszkó : (L. R a d o m a : ta r t.)K őbánná : H o m o kkő . E o czén k o ri, v ilág o sszü rk és , m eszes , f inom .

A községi k ő b á n y á b a n 1882-ben 70— 10 m a h e ly i ép ítk e z é sre , ú tfedésre .H restijény-kúria : (L. R o sk o v á n y : rész.)H n n d e r m a r k : l(i5(i-ban B erzev iczy a d ré sz t S em seynek .H u s o ijc : (L . F e lső sö m .- rész.)

H u tá s: H ű t k a .

( T a r to z é k : P o c s e k á j .)

H iw iz : (L . V ö rö sv á g á s : rész.)H u ziu m e ze u : 1278-ban (m a P é te rm ező ). 1337.

H ű v é s z : H ú vész .

Ig licze : Y g lich e : 1284-ben S o m o sy : h a tá r já r á s . ?Im re p u sz ta : B isz tra , T o p o ly -B isz tra , B isz tre -K e sz i: (L. K e le m b é r :

ta rt.) . 1470-ben S z irm ay , a XVII. s z á z a d b a n S zeghy, 1754-ben R évész. V

I s t v á n d : 15 9 1 -b e n S to f a ro : B o rn e m is z a . 1 6 2 1 -b e n R á ­

kócz i k ö v e te lé se B o c sk a y tó l. 1 6 3 8 -b a n T iv a d a r . — B á n ó n é k ö v e te lé se T iv a d a r e l le n e g y e ssé g s z e r in t 1000 fo r in t m ia tt . 16 8 3 -b a n S to f u ro , S te tu ro . 1 7 7 2 -b e n l l lé s h á z y g ró l.

I s lv á n fa lv a : K a n y a rik : 1251-ben K a n a rk , K a n a ré k : K álnássy . 1482- b en M óréh. 1412-ben a T h e rn e -p a ta k m e n té n je lezve . 1427-ben M átyás­

v ág ásáv a l. 1444 (1. K á ln ás III.). 1482-ben Z sá lm á n y é s K ükem ező h e lysé­gek k e l e ltű n t. 1567-ben K ük em ezey 50 a r . és 25 m . ír té r t zá logba ad ja G y á rm á n n a k . 1601-ben G y á rm á n I lo n t i l ta k o z ik B o rn em isza D e T e rje e lle n . 1639-ben O rm á n y i. 1668-ban Péchy . ?

I s tv á n v á g á s : 1 6 1 5 -b e n S z in y e y K r is tó f t i lta k o z ik a S zv- te s tv é r e k e l le n e l id e g e n í té s m ia tt . 1 6 2 7 -b e n S z ir iy e y n é k ö v e ­te l i a z á lo g ré s z t H e d ry tő l. 1 6 2 8 -b a n S zy t i lta k o z ik a h ú g a i e l le n e l id e g e n í té s m ia t t . 1 6 2 9 -b e n M e rs é n é - Ib rá n y i Z su zsa

32 5 í r t é r t z á lo g b a a d ja a jo b b á g y a it B e r lh ó ty n a k . 1690-ben M e lc z e rn é -O rd ó d y E rz s e , T ö rö k n é -M e r s e A n n a b ír já k . — T ö r ö k n é é s F á y n é k é t jo b b á g y o t e la d n a k 200 m . I r to n M el- c z e rn e k . 1 6 9 2 -b e n S zy k ö v e te lé s e S z ta n k a y tó l . 1 757-ben M erse.

I te fa lv a : 1341-ben I te fa lu a , U szfa lva k ö rü l. A T lieku le -n em ze tség b ir to k a . S zen tgyö rgy i M ik ló sn é 4 m á rk á b a n k ieg y ez ik U z Já n o ssa l és I th e m e r fia T a m á ssa l. ?

I v á n y o s : V a n isk ó c z . 1691. 1 6 9 6 -b a n p r é d iu m : B e rth ó ty .Iva ro szcza . 1685. ?ízb ég : a XIII. s z á z a d b a n S ebesy . 1347-ben Izbegh , Sebes m ellett. ?Izsép : 1863-ban k as té ly .

J a k a b t’ö ld e : 17 1 9 -b e n J a k a b v o íy a .J a k a b v á f j á s a : N é m é t - J a k a b v á g á s a : I. 1 4 54-ben J a k a b -

w a g a s a , B á r tfa v id é k é n (a P e ré n y i- c s a lá d b ir to k a ) . II. 1427-ben J a e a b u a g a s a , D o b ó és T a r k ő , S z tru c s in a és K ü k e m e z ő k ö zt la P e ré n y i- c s a lá d b ir to k a ) . III. D o b ó v id é k é n (B erzev ic zy -c sa ­lá d b ir to k a ) . 1 4 0 8 -b a n P e ré n y i. 7 4 40-ben R o z g o n y i. 1591-ben B a t th iá n y i K ris tó f. U g y a n a z t i l ta k o z ik B e r th ó ty e llen . 16 5 7 -b e n P é c h y é s H e d ry n é - H e in r ic h K r is z tin a e n g e d é ly e a

n a g y n y ir je s i ré s z re . — N é m e tja k a b v á g á s . 1 709-ben R o th , H edry . 1 7 3 7 -b e n P é c h y 8 jo b b á g y te le k k e l . H ire s a c s e re sz n y e -te rm e lé se .

J á k ó r é s z e : J a k ó r é s e (J a k o r is ) : 1 3 1 4 -b e n I. R ik o lf fia H e n r ik , k in e k ö c sc sé tő l , J á k ó tó l v a n a h e ly s é g n ev e , á t ír ja

P e th e n y la f i a i n a k : R o c h J a k a b n a k é s J á n o s n a k . 1332— 37-ben J a k o r e s s e , 1 4 2 7 -b e n J a k o r e s e , S z e b e n m e lle tt. 1438-b á n S zen t- m ih á ly i b i r ja . 1 5 2 8 -b a n a h ű t le n T o rn a ly i J a k a b u tá n S zeben

v. 1 5 6 2 -b e n P é c h y t i l ta k o z ik S z e b e n e lle n . 1 5 8 8 -b a n R a k a c z a y

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 411

t i lta k o z ik S e ré n y i e l le n e r ő s z a k o s fo g la lá s m ia tt . 1612-bert b á n y a . 16 5 7 -b e ii I s te n m e z e y , S z e n d y . 1 6 6 8 -b a n I b r á n y i t i l ta ­k o z ik e lid e g e n íté s e llen .

J a k u b já n : (L . H é th á rs .)J a n k o v ic z : 1476-ban P o n g rá c z a d ja egyességben T h u rz ó n a k . ?

J a n ó : 16 8 3 -b a n J a n o v a . 1427, 1 4 3 5 -b e n J a n n o . 1435-ben a la p ító ja a m isly e i p ré p o s t . 1 6 3 3 -b a n R u tk a y a z e g y h á z a t fü g ­g e tle n ít i .

J á n o s d : 1606-ban J á n o s s y ti l ta k o z ik e lid e g e n íté s e llen .J á n o s fa lv a : 1374, 1394-ben S z e n tm ik ló ssy J á n o s é s b u g a , P eré-

n y iné . 1470-ben u g y an az c se réb e a d ja T h u rz ó n a k . 1427-ben J a n u s fa lu a , 1464-ben Ja n u s fa lw a . 1460-ban v illa J o h a n n is , K o in ló s v á r m elle tt. 1509-ben T h u rz ó 400 a r . f r té r t e la d ja H e rth ó ty S z a n isz ló n a k . 1569-ben R o skovány i 100 ta llé ré r t z á lo g b a a d ja H e rth ó ty K ris tó fn ak . 1591-ben H ornem isza . 1661-ben H erth ó ty z á lo g b a a d ja V a tta y n a k . 1645-ben B er- Ihó ty -osz tá ly . 1685. ?

J á n o s k a : J a n ic s k ó , J a n , Iv á n , J a n ó c s k a : 1 3 5 1 -b e n Iw a n , 1 4 3 0 -b a n J a a n , S o m o s é s B ök i h e ly sé g e k h a t á r á n , 1 427-ben J a n . 13 3 0 -b a n B o d o n tó l k a p ja K o m p o lth y Im re . 1 3 5 1 -b e n e lő b b a G v ö rk e y D o n c h -ő sö k , m a jd K o m p o lth y Im re fiai. 1 4 1 7 -b e n

R u sz k a y . 1 4 3 0 -b a n V is o n ta y tó l s z e rz i R o z g o n y i. 16 0 7 -b e n K á th a y . 1683, 1 7 5 1 -b e n S z tá ra y g ró f , P é c h y . 16 8 5 -b e n K á th a y .

J á n o s la ka : 1435-ben J a n o s la k a (n em esi név b en ), T e rn y e é s G o m b o s­falu v id ék én . 1435-ben Já n o s la k a y György. ?

J a r d á n liá z u : 1427-ben J a rd a n h a z a , S á ro s , K isszeben é s T e rn y e v id ék én . ?

Jazorm cgy-b 'iriok : 1342-ben S za lán czy (S iro k ay ) M ik lós veszi m eg. S iro k a m e lle tt vo lt. ?

Jarosovszka-rész : (L. S iro k a : rész .)J a z lic zk ó -p u sz ta : 1527-ben H e rth ó ty S zan isz ló vesz i m eg F ric h y

Já n o s tó l. 1699-bcn H erth ó ty egy jo b b á g y á t 60 k ö b ö lé r t zá lo g b a a d ja S z iksza i N agynak . (L. F rics.)

J e r n y e (L. S z in y e fa lv a ) : 15 9 7 -b e n S z in y e y t i lta k o z ik Szy Is tv á n id . é s ilj. s S zy K r is tó f eg y e ssé g e e lle n . 16 1 2 -b e n S zy t i lta k o z ik a M o c so ly a y -c sa lá d e lle n . 16 1 3 -b a n M e c z n e r , Szy Is tv á n . 16 1 5 -b e n S zy K r is tó f t i lta k o z ik a S z y -c s a lá d e lle n e l­id e g e n íté s m ia tt. 1 6 2 8 -b a n S zy t i lta k o z ik a h ú g a i e l le n e lid e ­

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

g e n í té s m ia t t . 16 4 2 -b e n S z j’ I s tv á n é s G á b o r t i lta k o z ik Szy G y ö rg y e lle n e lid e g e n íté s m ia t t . — S z y -o s z tá ly : 4 f iú és ö zv e g y k ö z t : J e r n y e , S z in y e , S z in y e ú jfa lu , D e lé th e , L a c z k a , L ip ó cz , I s tv á n v á g á s a , R e n c s is só , L a c z n ó f., M a jo s h id a , d e lé th e i P u sz ta - m e z ő , S z a b o l th . P a n k y , S id ló , K o p itk o p r é d iu m . 16 5 7 -b e n Usz t i l ta k o z ik a s z o m s z é d o k le g e lte té se e lle n . 16 6 4 -b e n S zy t i l t a ­k o z ik a te s tv é r e i e l le n c s ű r é s p in c z e m ia tt . 1 6 6 6 -b a n S z y ti l­

ta k o z ik U sz e lle n e r d ő ir t á s m ia tt . 1 6 7 0 -b e n K ö r tv é ly e s sy n é - S zy A n n a S zy M ik ló s e l le n v é g r e h a j tá s t in d ít. 17 0 8 -b a n Szy k ö v e te lé s e V a sstó l.

Jesztreb : 1248-ban k ir . v a d á sz te rü le t , m elye t D etre k ap . 1435-ben J e z tr e b (a L a p isp a ta k y -c sa lá d b ir to k a ) . A P a lo csá tó l K D -re eső h e ly ­ség v a ló sz ín ű le g k é ső b b a la k u l t u g y a n é néven . (L. F e lső k án y a .)

J o rd á n v á g á sa : 1321 u tá n P e ré n y itő l, a k i a N ád asd y -csa lád tó l v e tte , a V itézy -csa lád v issza sze rz i p e r ú tjá n . ?

J u ló : 14ö2-ben Jv lo u , D a ró cz é s F e k e te k ú t köz t. ?J u r k ó u o ly a : 1719. ?

K a b a la fa lva : 1320, 1366-ban K ab a la fa lv a , va ló sz ín ű leg M akovicza v id ék én . ?

K a b a l á s , K o b u ln ic z a .

K a csa m eze je : 1588-ban B erzev iczy n é és h ú g a i t i l ta k o z á sa Kellem essy, D essew ffy é s P e s ty e llen le fo g la lá s m ia tt . ?

K a c s á n y : 16 8 3 -b a n K a v a c s á n y , K v a csán y . 1715-ben

J o a n e lly b á r ó és G o m b o s n é - J o a n e l ly J u d i t (Izsép , H ra b k ó , S z e n tk e re s z t, H a n u s fa lv a , K isv ité z , K le m b é rk , B a jo r, B u já k h e ly sé g e k k e l) .

K acse-puszta : 1559-ben T a h y , GiletíTy. ?

K a j á t a : 12 4 8 -b a n K a v w ta , K a y o th a , 1 295-ben K a ju th a . 1 2 9 5 -b e n Z u d a r - b i r to k , 1 2 9 5 -b e n O m e d é M erse f. B en e d e k n e k

a d ja . A k ö z sé g s z o m s z é d ja Z w y n e -n a k , 12 4 8 -b a n a z e g r i p ü s ­p ö k i d é z s m á tó l m e n te s . 14 2 7 -b e n K a y a th a , K a ja ta . 1399, 1427- b e n R o z g o n y i b i r ja . 1 5 4 5 -b e n a sz e p e s i p r é p o s t E p e r je s tő l

e lv e sz i s a t e m p lo m n a k a d ja , 1 5 5 2 -b e n N y á rs y D e m e te r m e g ­v esz i a n y á r s a r d ó i p lé b á n iá n a k . 1 5 27-ben S z a p o ly a i J á n o s

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 413

k irá ly i d o n á c z ió ja B e r th ó ty S z a n is z ló n a k , 15 3 3 -b a n V á ra l ja y S z a n isz ló sz e p e s i p r é p o s t ö rö k l i N y á rs y D e m e te r tő l , ez k a p ta

R o z g o n y itó l. A p r é p o s t 300 f r to n á te n g e d i E p e r je s n e k : «A d h o s p i ta le p a u p e ru m » (S ze g én y ek h áz a). 1 0 9 4 -b e n J u l iá n i b i r ja .

17 0 7 -b e n B e rz e v ic z y e lle n t i lta k o z ik a z e p e r je s i p lé b á n o s a k ile n c z e d és tiz e d m ia tt . V a n h u s z i ta - k o rb e l i te m p lo m a , 1748- b a n n a g y M á r ia - s z o b r á h o z a v á r m e g y e 3 n a p r a 10 k o c s it ad .

T a r to zé k : L e n g y e lp u s z ta , e lő b b : D o lin a , S z ta d ló .

K akas/a lii, D eln e : 1285-ben B oksa n em b e li S im o n fia G yörgy , 1329- ben D. po ssessio a D elne v ize m e lle tt (nem esi e lőnévben ). B ir to k o ssá g : 1342, 1474 b en V arjú . 1418-ban K ak as J á n o s , k itő l a k ö z sé g : K ak asfa lu ,’ 1423-ban H o rv á th , 143(5,1437-ben P o o ch , 1447-ben Salgóy . 1562 b e n K ak as­falva : C zuda, k i E p e rje sn e k zá lo g b a ad ja 20 fi ié rt 1598—1630-ban. E re d e te : C suda falva község e rd e je , m elye t Soós T ö lg y es-e rd ő n ek nevez. (D elne, e ltű n t h.), 1750-ben ú j d o n ácz ió a L o v ag -csa lád u tá n H u sz ty részére .

K ő b á n y á k :P iro x é n -a n d a z it: K ao lin o s fö ld p á tú , b a rn a , k ö zép szem ű . A k in c s ­

tá r i k ő b á n y á b a n eg y k o r fa rag o tt k ö v ek a só v á ri-sz ig o rd i fau sz ta tó h o z s je len leg h e ly i ép ítk ezésre .

A n d e z it- tu fa : tég lavö rös, ap ró , lik acso s. A k in c s tá r i B u ják -k ő b á- n y á b a n 10 m 8 fa rag o tt kő, ép ítkezésre .

(L. D cln ek ak asfa lu ).K a la p o s-S zu ltá n -p ré d iu m . (L. T e rn y e : rész).

k á l n á s : 12 5 1 -b e n K á ln á s sy b ir ja . 12 5 9 -b e n m in t K o m ló s - N á d fő -b ir to k eg y sé g es . B e lő le a la k u l t k i a K á ln á s -c sa lá d o s z to z k o d á s a k o r 1412. 14 4 4 -b e n 1. a K á ln á s -b ir to k . II. P o s ­tá iv á , D ie n e s - é s D u k a fa lv a , III. L u c sk a . K ü k e m e z ő , S a lm a n -

é s Is tv á n fa lv a , C se rv e ly e s (D u k afa lv a ), IV . N á d fő , m in t ré g i, k ö z ö s K á ln á s -b ir to k . 14 0 0 -b a n K a ln a s . 1 427-ben a V a r jú -c s a ­lá d 31 jo b b á g y te le k k e l b i r ja . 1 444-ben e r ő s íté s t n y e r K á ln á ssy ( iv ö rg v M a k o v ic z a v é d e lm é é r t , m e ly n e k u r a Z u d a r S im o n m e s ­te r. 16 2 0 -b a n K á ln á s sy F e re n c z v é g r e n d e le te e lle n t i l ta k o z n a k u tó d a i, 1 6 34-ben u g y a n a n n a k ö z v e g y e t i lta k o z ik a c s a lá d ta g o k e lle n e lid e g e n íté s m ia t t , 16 9 7 -b e n U jfa lu s sv k ö v e te lé se K y tó l.

K á ln á ssy -ré sz : (L. T e rn y e : rész).K anabos : 1615-ben p ré d iu m : F o rgách .K ánás : < L. N ag y sá ro s : ta rt.)

+14 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

K a n n i-e rd ö : K a n n y -e rd ő : (L. S iro k a : rész.)K á n y a : 1694-ben F eren czy . ?K a n y a ré k : 1482-ben K a n a rik (M óré-csa lád b irtoka),' István fa lvá-

val eg y ü tt, 1562-ben ú j d o n ácz ió a B á n ó -c sa lád n ak . ?

Ivapi m e z ő v á ro s : 1 332-ben C op i, K a p y , K o p y p o sse ss io s e u v i l la , 1 3 4 0 -b e n m á r m e z ő v á ro s , 14 1 0 -b e n K a p y o p p id u m .

A XV. s z á z a d v é g é n a K a p v -c s a lá d (Szt. F ü lö p - és J a k a b ró l ez.) k o lo s to r á v a l. K iv á lts á g : 1410—-1-ben h e ti, 1 4 1 8 -b a n o rsz á g o s v á s á r ta r tá s jo g a . V o lt v á m ja , 1 4 2 7 -b e n 65 jo b b á g y te lk e . S e m se y b á r ó n a k u g y a n a k k o r k a s té ly a v a n . V á s á r ja i m e g sz ű n ­tek . A k ö z sé g fe le t t M a g ló d -h e g y e n á l l t a h i re s v á r , m e ly e t

13 4 7 -b e n N a g y L a jo s k i rá ly a n e v e lő jé n e k , P o h á r o s P é te rn e k (A b aú j v á r m e g y e a l is p á n já n a k ) ad d o n á c z ió b a n . E lő b b m é g 1 2 4 8 -b a n a z e g r i p ü s p ö k i d é z s m á tó l m e n te s . 13 5 8 -b a n h a tá r -

j á rá s .B ir to k o s s á g : 1 3 5 2 -b e n B e k e fiai c s e ré b e k a p já k F e u ld r ik

fia L á sz ló tó l O la sz ié r t . E z e k : F e u ld r ik , K le m e n s és B alázs. P o h á r o s m a g v a s z a k a d tá v a l 1 4 1 0 -b e n Z s ig m o n d k irá ly T é té n y i (al. K ó k ay ) A n d r á s d iá k n a k a d ja e g y é b b i r t o k o k é r t a p a llo s - jo g g al. 1410 1 -b e n h e ti- é s 14 1 8 -b a n o rsz á g o s v á s á r - s. u tó b b v á m s z e d é s i jo g o t k a p a k ö zsé g . 14 2 7 -b e n Iv o p o rcz , k itő l 1454-

b e n z á lo g b a v esz i S z e p e sy , 14 9 1 -b e n M á ty u s b ír já k . 1440-ben K a p y J á n o s tó l h ű t le n s é g m ia t t I. U lá sz ló e lv e sz i s R o z g o n y i- r ia k a d ja , k i a z o n b a n n e m v esz i át, m é r t a m a z 1464-ben

is m é t a tu la jd o n o s a . M á ty á s k i r á ly a la t t le n g y e l ra b ló -k é z e n v a n , k itő l S z a p o ly a y Im re fo g la lja v is sz a . 1537-ig K a p y b i r ­to k a , k itő l S z a p o ly a y -p á r t is á g m ia t t W e ls fo g la lja e l ; 1566- b a n M a lc z ó -b ir to k . 1 5 9 3 -b a n E p e r je s t i lta k o z ik a K a p y -c sa lá d

e l le n a tö lts z é k i v á m m ia t t , 1 6 1 3 -b a n K a p y t i lta k o z ik F in ta u r a i e l le n e r d ő és b i r to k m ia tt , 16 2 9 -b e n K. G á b o r tilta k o z á sa a K .-c sa lá d e lle n a v á r b a n v a ló é p íté s m ia tt . 1 634-ben Kap}' L ász ló le á n y a le á n y n e g y e d é n e k lek ö tése . 16 4 2 -b e n B árc za y t i lta k o z ik K. e l le n a m a lo m m ia t t , 1645-ben K. tilta k o z á sa e l id e g e n íté s e l le n : T h u s s a y , m in t g y á m , í r á s t k ö v e te l K. S án -

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 41ö

d ó m é tó l a K .- le á n y o k k ie lé g íté s é rő l . 16 8 5 -b e n T h ö k ö l i a z u ra .

A XVII. s z á z a d v é g é n K. fe lg y ú jt ja . 1 7 3 2 -b e n a K a p i-c s a lá d je lz i v á m jo g á t. 17 7 5 -b e n F e jé rv á ry .

T a r to z é k : P a z a ró c z -p u s z ta .K ő b á n y a : P ir o x é n - a n d a z i t : v i lá g o s s z ü r k e , k ö z é p s z e m ű .

A k ö zség i k ő b á n y á b a n m á r 1872 e lő t t 3 0 0 — 4 00 m 3 é p í tk e z é s re ,

h íd é p íté s re , k a v ic sn a k .K a p in é m e tfa lu : H id e g k ú t . 1 4 2 7 -b e n H id e g k w th , 1462-

b e n H y d e k w t, 1 4 6 3 -b a n H v d e g k u th . 14 8 7 -b e n H v d e g k w th . M a : e n é v e n p u s z ta , K a p i m e lle t t . B ir lo k o s s á g : 14 2 7 -b e n B ak ó .1462-ben K o c zik b e fo g a d ja a z o s z tá ly o s a ty ja f iá t : K a p y t. 1459-

b e n N a g y m ih á ly i , 14 8 7 -b e n C z u d a , 15 9 1 -b e n B u tk a y . 1 667-ben B erz e v ic z y J á n o s a b i r to k o s o k . 17 1 9 -b e n K a p i-N é m e tfa lv a .

T a r to z é k : H id e g k ú t, T á lv k a .I ta p ip á lv á < já s a : P á lv á g á sa . 1410. 14 2 7 -b e n P a lu a g a sa ,

1437— 8 -b a n P a lw a g a s a , 1 4 3 8 -b a n f a te m p lo m m a l . B ir to k o s : 1 4 27-ben a K a p v -c sa lá d 25 jo b b á g y te le k k e l. 1 5 9 1 -b e n K a p y

t i lta k o z á s a S e b e s y e lle n h a tá r to lá s m ia t t ; 1 5 7 1 -b e n S o ó s. Á s­v á n y v íz - fo r rá s a és v íz e sé se v a n .

T a r to z é k : H á rs a l ja -p u s z ta .I v a p i s ó : 1 6 8 3 -b a n K a p issó , 1 7 19-ben K a p isz o v a .k a p iv á j já s a .T a r to z é k : L ip n ik p u s z ta .

K ápo lna . 1365, 1427, 1463-ban K ap o ln a , Som - és J a k a b fa lv a közt, 1567-ben p r é d iu m : W e rn e r-o sz tá ly , 1687-ben M elczer. ?

K a p p a n o s . A X III. sz á z a d b a n . 1427-ben S ebesy . 1347 és 1435-ben K ap p an u s, 1427-ben K ap an o s, 1436-ban K ap p an o s , S ebes és K ap i h e ly ­ségekkel h a tá ro s . 1562-ben S ebesy . ?

K a p u s: 1412-ben T e rn y e v id é k é n : S te ílak y , T e rn y e v , S tráz s . '?K aracsatelke (m a : B e rz e n k e ? ) : 1343-ban K a raca te lek e (a C sicserv-

c sa lád I)irtoka), D o lírova és R a d á c s h e ly ségekke l eg y ü tt. A XV. század ­b a n a C sic se ri-c sa lád b ir to k á b a n v a n . C sak B e rzen k e (B ezdenke) h e ly ség van , v a ló sz ín ű leg ugyanez . (L . B erzenke).

K a rá cso n y m e ző ; K a rá c s o n y m e z e je . 1 4 3 7 -b e n K a ra - c h o n m e z e w . 1 4 5 8 -b a n K a ra c h o n m e z e v e . 1 4 27-ben K a ra c h o n .

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

13 8 1 -b e n S o m o s y , 1 3 8 6 -b a n K e ö sz e ö g h y (A'1. S o m o sy ), 1427-ben S z é e h y , 14 7 0 -b e n S z irm a y , 14 8 7 -b e n C h a h o ly i , 15 1 8 -b a n a B u th k a y -c sa lá d , 1 5 6 2 -b e n L ip ta y , 1 571-ben S oós. 1601-ben S e m se y t i l ta k o z á s a F e jé r v á r y e lle n a t e m p lo m fö ld e r ő s z a k o s e lfo g la lá s a m i a t t : 17 0 5 -b e n u g y a n e z k ö v e te li a k ú r i á t S e m se v - tő l, S z irm a y tó l é s P é c h y tő l . A XIX. s z á z a d b a n S em sey .

K a ra k ó : 1341-ben M y ch k fia L ó rá n d b ir ja . 1342-ben K a ra k o w ; u g y a n a z 1370-ben Z a ra to , 1374-ben K araco . Ú jv á r v á r ta r to z é k a L etenye helységgel. E l tű n t he lység .

K arancsek : 1561-ben p ré d iu m ; V a rjú -o sz tá ly .?K a ra n eck : 1558—61-ben V arjú . ?K a ssa h á m o r : (L . O r u z s in : ta rto zék .)

K a v ic s o s : L iv ó . 1683. 1 7 1 4 -b e n ü v e g h u ta .K a v o csá n : K a v e c sá n . 1 6 2 2 -b e n B a jo ry e lv e sz i B e rz e v i-

c z y tő l ; 1 6 8 2 -b e n J o a n e lly , B e c sk e re k y , C zifkav . Z ö ld b o rs ó ­

te rm e lé s e n e v e z e te s .K ő b á n y á k :D o lo m it: f e ls ő t r i a s z k o r i ; s ö té ts z ü rk e , b i tu m e n e s , finom .

K a ssa v á r o s L y s ic z e -, O z ir i- k ő b á n y á ib a n 1 870-ben 130 m :f m ész é g e té s re .

S z e r ic z i te s c s i l lá m p a la : s z ü rk e . A k ö z sé g i K ta ly in a - h u ra - k ő b á n y á b a n 80 — 90 m 3 é p ítk e z é s re .

Keech : 1341-ben V a r jű ; 1561-ben K ecz : B erzev iczy .?

K ecsk ő cz : 1 6 8 3 -b a n K c s u k h ó c z ; 16 8 5 -b e n K eczkócz ,

K eskóez .T a r to z é k : K o h u tó c z .K ecze rk o sz to lán y m e z ő v á ro s , 3 o rs z á g o s v á sá rjo g g a l.

1 6 3 5 -b e n K o s z to lá n y i D é v é n y i e l le n t i lta k o z ik D r u g e th g ró f ;1 6 9 3 -b a n B a rk ó c z y g r ó f ; 1 7 3 0 -b a n Z ic h y g r ó f n ő ; 1 780-ban

4 v á s á r jo g a v a n a 2265. H. T . sz.K e cz e rlip ó c z : L ip o lc z . 1 4 0 6 -b a n F e ls e w l ip o lc h ; 1427-

b e n L y p p o lc h ; 14 4 7 -b e n L y p o lc z al. P e k le n . B ir to k o s : a D o b y - c s a lá d 25 jo b b á g y te le k k e l .

K e c z e rp á lv á g á s a : P á lv á g á sa . 1 4 27-ben S o ó s 24 jo b ­b á g y te le k k e l. A h e ly s é g b ő l K a p ip á lv á g á s a K e c z e r-c sa lá d b ir -

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 417

to ld á s a k o r v á l t k i. <L. K a p ip á lv á g á s .) 1683. 1 7 1 3 -b a n C se n g e rv a b ir to k o s . T ö b b á s v á n y v íz - fo r rá s a v a n .

T a r to z é k : H á rs a l ja , e lő b b : T ra n s lip n ik .I v e c z e r p e k l é n : 13 3 5 -b e n S o m o s} ’. 1427, 1 447-ben P e k -

le n (A l. L y p o lc z ) ; 15 8 0 -b a n k a s té ly - é p í té s : 1 6 3 8 -b a n K e c z e r A n d r á s u tó d a in a k o s z tá ly a ; 16 3 9 -b e n K e c z e r t i l ta k o z ik a z O lsv a v iz é n e k e lz á rá s a m ia t t D é v é n y i e l le n ; 1 6 6 8 -b a n K e c z e r t i l ta ­k o z ik a s z o m s z é d o k e lle n a z se g n y e i, m a g y a rp u s z ta m e z ő i é s

la p is p a ta k i e r d ő és b i r to k lá s m ia t t : 16 8 0 -b a n K e c z e r A n d r á s v i s s z a k a p ja ; 16 9 2 -b e n u g y a n a z t i lta k o z ik C se n g e lin e lle n k ú r ia - e la d á s m ia t t ; 17 1 0 -b e n H e d ry E rz se .

K eczerlanyu : (L . T u r in a : ta r t.)K é k m e zö : 1342-ben M y ch k bán- (Al. K ü kem ező .)K elecsény: 1412-ben K elecben e t a lia K elechen : S te flaky , T e rn y ey ,

S t r á z s ; 1427-ben N ag- és K y sk e lech en T e rn y e v id é k é n ; 1412-ben K. é s a m á s ik K. 1562-ben K e lec sen : T e rn y e y ; a T e rn y e y -te s tv é re k t i l ta k o z n a k T y B alázs e llen e lid eg en íté s m ia tt . 1595-ben G y u ric sk ó ti l ta k o z á sa Ger- ge ly lak y e lle n ; 1609-ben T y ti l ta k o z ik G o m b o s e llen e rő sz a k m i a t t :1610-ben K éry, G y u lay é s M átyás d e á k (T y E rz se részérő l) t i l ta k o z ik G om bos e llen a N y o m árk ay -ré sz e lfo g la lá sa m ia t t ; 1608-ban Kis-K ele- csén y p ré d iu m : G o m b o s; 1611-ben a T e rn y e y -le á n y o k köve te lé se U sz és G yu ricsk ó e lle n ; p r é d iu m : 1612-ben T y , G o m b o s, G y u ric sk ó ti l ta k o z ik a p ré d iu m szo m széd a i e l le n ; 1620-ban T y ti l ta k o z ik a s zo m széd ság e llen e lid eg en íté s m ia t t ; 1628-ben T y , G o m b o s ti l ta k o z ik a S trázs-e rdő - ir tá sa e llen ; 1630-ban K éry, G om bos egyessége. 1644-ben K en d y ; 1657-ben N ag y k elecsén y : K éry é s G o m b o s t i l ta k o z ik B a rn a b ir to k h a s z n á la ta e llen ; 1659-ben B a rn a , Szegedy , G om bos, G erge ly laky . ?

K d e i n k é i ' : K le n b e rg , K le m b é rk . 1332— 3 7 -b e n e l e m ­b e re h : 1406, 14 9 0 -b e n K le n b e rg ; 1 4 2 7 -b e n K ly m b e rg . 1437,1439-ben B a jo ry b ir ja . 1 622-ben B a jo ry e lv e sz i B e rz e v ic z y tő l ; 1 6 32-ben u g y a n a z á t í r ja a s o lté s z n e k a m a g a ré s z é t ; 1665-ben M a d a rá sz t i lta k o z ik M e lc z e r e l le n a B aj o rv - ö rö k s é g m ia t t :1 6 8 2 -b e n J o a n e lly , B e c sk e re k y , C z ifk a y ; 1 6 9 3 -b a n L e d e r e r ;1 7 5 3 -b a n G h illá n y i b á r ó n é — J o a n e lly J u d i t b á r ó n ő ; 1 775-ben H a n c so v sz k y , a XIX. s z á z a d b a n R o lly a b ir to k o s o k . K a s té ­

ly o k 1863.T a r to z é k : I m re p u s z ta , e lő b b : B isz tra .

Tóth Sándoii : Sáros vármegye monográfiája, II. 27

418 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

K ellem es : 13 1 0 -b e n M ik ló s m e s te r , s á ro s i k a p i tá n y tó l , c s e ré b e n K e n d é é r t, M ih á ly m e s te r k a p ja . 1342, 1427-ben K e- le m e s , C h e le m e s ; 14 2 7 -b e n a K e n d i-c s a lá d 16, a I íe l le m e ssy - c s a lá d 28 jo b b á g y te lk é v e l ; 1 5 5 6 -b a n M e lc z e r ; 15 5 8 -b a n K é­k e d y f iú s íto tt le á n y a b í r já k . 1 5 6 1 -b e n K e lle m e ssy t i lta k o z ik F a r k a s e l le n k ú r ia m ia t t ; 15 6 2 -b e n F a r k a s ; 1 5 79-ben m e g ­v e sz i (16 jo b b á g y te le k k e l) D o p sa y A n d r á s ; 15 6 2 -b e n 18 ré sz t

b í r n a k D o b z a y L á sz ló é s F a rk a s , K e n d y A n n a : 1 564-ben a Z u la - le á n y o k t i l ta k o z n a k W e r n e r e l l e n ; K e lle m e ssy és D o b z ay

200 f r té r t z á lo g b a a d já k E p e r je s y n e k ; 1572 -b e n K e n d y v é g re ­h a j tá s a W e r n e r n é e l le n ; 16 0 2 -b e n K é ry , G y u r ic s k ó ; 1607-ben H a rs á g h y t i lta k o z ik L a d m ó c z y e lle n e lid e g e n íté s m ia t t ; K e lle ­

m e s s y v is s z a k ö v e te li r é s z é t P e t r ó c z y tó l; L a d m ó c z y 140 f r tla l fize t K e lle m e s y n e k ; 1 6 1 0 -b e n S z a b ó (Al. U jv á ro s s y ) ; 1610-ben A la c s k a y ; 1 6 0 9 -b e n F a r k a s ; 1611, 1 6 1 7 -b e n B a jo ry n é -A la c sk a y

S á r a é s A y J u d i t ; 16 1 5 -b e n F a r k a s te lk e t a d (K o p a sz T ö rz se ) A la c s k a y n a k ; u g y a n a z k ö v e te lé s A \ 't ó l ; V iso ly in é -K e n d y Ilo n

z á lo g b a a d ja B o d o n y in a k ; 16 0 9 -b e n H a rs á g h y n é ré s z t ira t M o s o n y ira ; 1 6 1 6 -b a n K e n d y t i l ta k o z ik S e m s e y e l le n ; 1617-ben

B a jo ry n é -A la c s k a y S á ra . 1 6 2 1 -b e n F a r k a s z á lo g b a a d ja S z ta n - k a y n a k ; 1 6 2 4 -b e n K e lle m e s s y k ö v e te lé se B a r i th tó l ; 16 2 8 -b a n

P a la t ic z -ö rö k ö s ö k e la d já k D iv é n y in e k ; 16 2 5 -b e n S z ta n k a y ; 1 638-ban K e lle m e ssy k ö v e te lé s e M a d a rá s z tó l ; 16 4 3 -b a n S z ta n ­k a y , C se m n ic z k y , F a r k a s ; 16 3 9 -b e n V iso ly i e r d ő t i l a lm a ; 1643-

b a n S z ta n k a y t i l ta k o z ik K e lle m e ssy e lle n e r d ő ir tá s m ia t t ;1 6 6 7 -b e n M ak a y , D iv é n y i ; 1 6 7 0 -b e n S z e n tp é te ry n é k ö v e te lé se S tr á z s é s G y e tr ik e l le n ; 1 7 0 0 -b a n M e lc z e r : e r d ő o s z tá s ; 1717-

b e n D u b o v a y ; 17 3 1 -b e n C serg ő . 1 751-ben S z ta n k a y , S em sey , T a b ó d y ; 1 7 7 2 -b e n J a n c s ó ; 17 7 5 -b e n P éch y . 1 8 6 3 -b a n k é t

P é c h y -k a s té ly .

K e n czö lvá g á sa : 1414-ben K u n ch o lw ag asa , K e n c h e l; 1427-ben Ken- c h e lw ág asa : M ark o v icza ta r to z é k a 25 jo b b ág y te lek k e l. ?

K e n d e : K e n d i. 1299 e lő t t : k ir . l i t i s c a r iu s o k (feg y v er­cs isz o ló k ) fö ld je . E k k o r M e lc z e r Is tv á n é r d e m e ié r t M erse fia

P ó s é s te s tv é re i k a p já k , d e a c s a lá d a C s á k -p á r t is á g m ia t t

{ K e lle m e sse l) e lv e sz ti, m a jd S á r o s - v á r k é z r e a d á s á é r t v is sz a ­k a p ja . 1 310-ben K end}’. 1 310-ben M ik ló s m e s te r . 14 2 7 -b e n F e ls o w k e n d i, K e n d i. 14 7 8 -b a n N a g h - é s K y sk e n d i. 14 2 7 -b e n F .-K e n d i 3 , K e n d i 29 jo b b á g y te le k k e l . 1 4 4 3 -b a n M eleg a b i r to ­

k o s. 1 5 62-ben K e n d y z á lo g b a a d ja T ö r ö k - h e ly e t F e jé rv á ry n a k 20 é s 25 í r t é r t . 1 5 6 6 -b a n K y z á lo g b a ad 2 jo b b á g y te lk e t 200 í r t ­é r t S o m o g y n a k . 15 6 9 -b e n K y A lb e r t é s I s tv á n 100 fr t b iz to s í té k ­k a l k ö te le z ik le e g y m á s t e l id e g e n í té s e l le n . 15 7 0 -b e n u g y a n a z o k k ú r ia - c s e r é je . 1 571-ben K y z á lo g b a a d e g y s z á n tó t 12 í r t é r t If f jú n a k . 15 7 3 -b a n K y z á lo g b a a d 2 r é te t 40 í r t é r t P e s ty n e k . K is -K e n d én Ky P á l 25 í r t é r t z á lo g b a a d ja « F a rk a s G y ö rg y

o r tá s s a » - t K y F a rk a s n a k . U g y a n a z 10 í r t é r t N a g y -K e n d é n z á lo g b a a d ré sz t. 1 5 7 5 -b e n K e n d y -z á lo g : «D o m o n k o s Ú r r é t j e . . 1 583-ban K y : e rd ő v á g á s . 1 5 88-ban K y v is s z a s z e rz i a z E p e r ­je s tő l 1526 u tá n e lfo g la lt K is -K e n d é t. 15 8 9 -b e n K y 22 s z e k é r

s z é n á t k ö v e te l S e b e ssy tő l. 1 5 9 8 -b a n K y t i lta k o z ik S e b e s y e l­len m a lo m m ia tt . 1 5 7 0 -b e n S o m o g y i z á lo g b a a d ja 7 f r té r t P o s sa y n é n a k . 16 0 6 -b a n K y J á n o s t i l ta k o z ik K y és P e tró c z y e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 16 0 7 -b e n K y 25 í r to n v is sz a sz e rz i r é s z é t P la g a y tó l . 16 1 5 -b e n B o d o n y i. 1 6 1 6 -b a n K y k ö v e te li a

ré s z t P e tró c z v tó l s a Z e k y G á b o rn a k z á lo g b a a d o t t r é s z t és « M a io r U rb á n n -k o r c s m á t . 16 1 1 -b e n K y G á s p á r t i l t a k o z ik K y J á n o s és K ib le r e p e r je s i p o lg á r k ú r ia - s z e r z é se e lle n . 16 1 6 -b a n P e tró c z y t i lta k o z ik K y e lle n e rő s z a k o s fo g la lá s m ia tt . 16 3 6 -b a n Ky t i lta k o z ik P e tró c z y e lle n b ir to k v é te l m ia t t . 16 3 9 -b e n Ky t i lta k o z ik P e tró c z y é s T iv a d a r é p í té s e e l le n . 1 6 3 9 -b e n P a c z ó th n é t i lta k o z ik P e tró c z y e lle n e lid e g e n íté s m ia t t . 16 4 2 -b e n P a c z ó th é s H a rs á g h v ré te g y e ssé g e . K y t i l ta k o z ik M a d a rá s z é p íté s e e lle n

a B o d o n y in é és K y M a rg it ré sz é n . 1 6 4 3 -b a n K é ry t i lta k o z ik a L ip ta y - le á n y o k e lle n . 1 6 6 0 -b a n K y e lt i l t ja a H a s sá g -o ld a lt é s K is k e n d i-o ld a le rd ő t . 1 6 8 3 -b a n M u n k á c s y J u d i t u tó d a i . 1676- b a n B e le v á ry z á lo g b a a d k ú r i á t 1500 m . f r té r t K e v ic zk v n e k .

17 0 7 -b e n K y k ö v e te lé se T o r n a v e lle n . 17 0 9 -b e n M ec zerez t i l-27*

ta k o z ik , m in t K y J á n o s u n o k á ja , e n n e k h a g y a té k á é r t K ru c s a v e lle n . A XIX. s z á z a d b a n H ra b é c z y .

R é s z e i : S z á ra z v ö lg y , m a jd S z o ro tn y ic sa -v ö lg y .T a r to z é k : V a s ú ti ő rh á z .

K ő b á n y a , H o m o k k ő : e o c z é n k o r i , v ilá g o s b a r n a , m eszes , fin o m . A k ö z sé g i k ő b á n y á b a n (F u rc sa -) 1 8 46-ban é p ítk e z é s re , a lk a lm ila g .

K e n é z : 1408-ban K e n y z : M a tiszo v a és J a k u b já n (Szepesm egye) h e ly ség ek k el eg y ü tt, ta lá n L u b ló v á r ta r to z é k a vo lt. E l tű n t helység.

K é p : (L . S iroka-rész).Kércsehehj : 1588-ban f a lu .?Kerek-erdő e lő b b N osz ticz iu s-D o lin a . (L. E p e rje s : ta rt.)

K e r e k r é t : 13 0 4 -b e n S o m o s y a b i r to k o s . 1415— 16 -b a n K e re k r e th . 14 2 7 -b e n K e r e g r e th : M a k o v ic z a ta r to z é k a . (1453- b a n K ő sz eg v id é k é n h a s o n ló n e v ű p u s z ta v o lt.) 1 6 01-ben S o ó s

t i l ta k o z ik R á k ó c z i e l le n e rő s z a k o s fo g la lá s m ia t t . 1 638-ban R á k ó c z i k ö v e te lé se S e g n y e y é s K a s sa y e llen .

K e rekvá g á sa : 1408-ban K erek w ag asa , R ich v a ld é s H e rk n e c h t h e ly ­ségekkel e g y ü t t : P e ré n y i. ?

K eresztes: 1. K om lós.K eresztve j: 1806. ?K e r u ln y a : 1. B ö k i : ta r t .K e s z i: B iz trek ez i é s R en u k k ez i, L ip ó cz helységgel, S ó v á r m elle tt.

1411-ben D eln ek ezy . E l tű n t helység .

Iv ijó : 12 8 8 -b a n B a lth a m e z e i é s th a rk v e le j i u ra d a lo m .

1 6 8 3 -b a n K yó , K ió.T a r to z é k : F e k e te m e z ő , K ijó i á ro k .K irá lyn ép e : 1775-ben L a p isp a ta k m e lle tt .?K isa jtó d : (a P éc h y -le v é ltá r e m líti) . ?K is -A y tá n d : (L. M ajdán).K is-A szó : 1379-ben p o ss . K ysaszow c irv a flu v iu m Z y n n y e : Usz-

P e k lé n és U sz-Salgó he ly ség ek k e l eg y ü tt. ?

K is fa < jy a lo s : 1 6 8 3 -b a n A1-, F e l-S z v id n y ic z k a , S zv id -

n ic sk a .K is fa lu d : 1427-ben K y sfa lu d : G o m b o s-csa lád ; 1685.

K is y o m b á s : G rib ó . 1 4 1 4 -b e n G re b o . 1685, 1719-ben G rib o v a .

420 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 421

K is liá rs : K is-L ip n ik . L ip n y ik 1683.

K ishegy : (L . T a rc z a s z e n tp é te r : ta r t .)

K ish e ly : 1 6 9 4 -b e n M e sz tv ic z k a : P a lis . 17 1 1 -b e n M esz- t i s z k a : G o m b o s . K iv esz i a m e g y e a m a k o v ic z a i u r a d a lo m b ó l.

1775-ben S z irm a y g ró f .K ő b á n y a :H o m o k k ő : e o c z é n k o r i , b a r n á s , a p r ó . A b ir to k o s k ő b á n y á i­

b a n 18 7 8 -b a n a g irá l t - s z v id n ik i ú t k ié p í té s é r e . S z ü n e te l.

K is-H erm á n y : (L. Fe lsősebes.)

K i . s h o l l ó r i : G a \ T a n e c z , G a v ra n y e c z . 1683, 1685-ben

G a v rin e c z .

K is-K assa : 1335-ben (L . I. Som os.). 1427, 1435, 1462—6 3-ban K ys- k a ssa . 1453-ban a b ir to k o s L a p is p a ta k y A n n a f iú s itv a . K őszeg v á r t a r ­tozóka, S z u h a d o ln a é s S z .-Im re h e ly ség m e lle tt. E l tű n t helység .

K is-K clecseny: 1619-ben (L . G om bosfalu ).Kiskende-oldal-erdö: (L. K e n d e : rész.)

K i s - Iv e r e s z t : K riz se . 14 8 1 -b e n S z e n t-K e re s z th e z t a r ­to z o tt.

K i s k o h á n y : K o h á n y . 1 3 8 7 -b e n K o h a n : P e ré n y i. 1427- b e n 25 jo b b á g y te le k k e l . 1 5 5 8 -b a n H o r v á th . 1 5 6 0 -b a n T h r o - c s á n y i. 1 5 7 2 -b e n u g y a n a z z á lo g b a ad k ú r iá t T h r o c s á n y i J á n o s ­n ak . 1 5 88-ban T h ro c s á n v i-c s e re . 1 592-ben T iv a d a r t i lta k o z ik e r d ő ir tá s é s a n n a k K a p ro n c z á h o z c s a to lá s a m ia t t K á ln á s s y e lle n . 16 0 4 -b e n K o b á n y -O rs ó c z : B is z tra y , H o s s z ú tó th y . 1610-

b e n H o s s z ú tó th y t i lta k o z ik T iv a d a r e l le n e l id e g e n í té s m ia tt . 16 1 6 -b a n H o r n y k ö v e te lé se T h r o c s á n y i e l le n . 1 6 3 7 -b e n T iv a ­d a r t i lta k o z ik S a th ó e lle n b i r to k h a s z n á la t m ia t t . 16 3 9 -b e n

K o h á n y i t i lta k o z ik T iv a d a r e l le n z á lo g o s ítá s m ia t t . T iv a d a rn é t i lta k o z ik K o h á n y i e l le n . 1 6 6 1 -b e n K o h á n y i- é s T iv a d a r-e g y e s -

s é g S h a c o v s z k a -ré s z re . 1 692-ben S z e m e ré n é k ö v e te lé se B á rtfa e llen .

I v i s k ö U é n y : K ö k é n y . 1 3 4 7 -b e n K e k en . 1 4 2 7 -b e n K okén .1 440-ben K e w k en . 1580, 1678. 16 8 3 -b a n 2/s p o rc z ió t fizet.

K is k ő rö s f ő : K ő rö sfő . 14 2 7 -b e n K o ro sfe , L a p is p a ta k és

T iz s i te k ö z t is fo r d u l e lő , d e a m a i é r te n d ő S e b e s é s H a n u s - fa lv a k ö z t. 1 4 2 7 -b e n S e b e sy . 15 6 2 -b e n S e b e sy . 1616-ban u g y a n a z t i l ta k o z ik a l a k o s o k e lle n e r d ő ir tá s m ia tt . 1620-ban F o rg á c h . 1691, 17 2 4 -b e n K e c z e r . 1683.

K isk u r im a : H ir in n a , K u r im k a . 1415— 1 6 -b a n H y tin n a , H y r in n a : H a z s lin n a l e g y ü t t M a k o v ic z a v á r ta r to z é k a . 1683-ban K u r im k a .

I v i s l a r i n a : L a d n a . 1 3 8 7 -b e n F e ls o la d n a . 1 4 2 3 -b a n F e lse w - és A ls o -L a d n a . 1 4 2 9 -b e n N a g y -j K is- é s K ö z é p ső -L a d n a .1 4 9 1 -b e n N a g h - é s K ysl-.

(L. N a g y ia d n a .)

K ő b á n y á k : D o lo m it: f e ls ő - tr ia s z k o r i : s ö té ts z ü rk e , b i tu m e ­n e s , fin o m . K a ssa v á r o s k ő b á n y á ib a n (a H e rn á d b a lp a r t já n )

1 8 8 6 -b a n 2 00— 30 0 m 3 é p ítk e z é s re , k a v ic sn a k , m é sz é g e té s re .F i l l i t : b a r n a v a s é rc z tő l e r ő s e n á t já r t . A k ö z sé g i N a d v a la l-

k ő b á n y á b a n 4 0 — 50 m 3 h e ly i é p ítk e z é s re .K is la n k á s : L u k a v ic z a . 14 4 9 -b e n L w k a w y c z a ; B á r tfa

ta r to z é k a v o l t 168 5 -b en .K ism e d v é s : 1 6 8 3 -b a n M ed v e cze . 1719-ben M ed v ed ze .

Iv iso ly só : 1 6 8 3 -b a n O ly sa v k a .Kis-prédium : (L. Ternye : rész.)K iss á r o s : K is -S á ro s . 1 2 4 8 -b a n a z e g r i p ü s p ö k i d é z sm á -

tő l m e n te s . 1 3 5 1 -b e n K is -S á ru s . 1427, 1436, 1454— 5 5 -b e n K ys- s a r o s . 1 4 2 7 -b e n S á ro s k i r . v á r t a r to z é k a 56 jo b b á g y te le k k e l. 15 7 1 -b e n S o ó s. 1 5 9 8 -b a n B o rn e m is z a k ie lé g ít i 2 jo b b á g y g y a l

S o ó s t. 1 6 0 2 -b e n S o ó s n é t i l ta k o z ik B o rn e m is z a e lle n . 1602-ben B o rn e m is z a , S o ó s. 1 6 0 8 -b a n S o ó s t i lta k o z ik B o rn e m is z a és S z ta n k a y e lle n . S zy t i lta k o z ik a m a z o k a d á s v e v é s e e llen . 1615- b e n B o rn e m is z a t i lta k o z ik S o ó s és L a n g f e ln e r b e v é te le e llen .16 6 1 -b e n S o ó s á t í r j a r é s z é t G a la m b o sn a k . 16 9 4 -b e n S pák . 16 3 5 -b e n S á ro s s y . 16 5 7 -b e n B e rz e v ic z y k ö v e te l r é s z t Soós

e lle n 200 t a l l é r fe jé b e n . 17 1 4 -b e n L ip tá k . 1 7 0 9 -b e n a N a g y -le á ­n y o k t i l ta k o z n a k H o r v á th n é e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 1725-ben S e m se y . 17 6 2 -b e n P r á m e r , W in k le r .

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

(T a r to z é k : C zem é te , O r ta s e , S a v a n y ú v íz , S z o sn y e , V id u -

m a n y e c z , Z a b ia n a .) (L. N a g y sá ro s) .

Kis-Sastelek: 1337-ben Thekule-nm. Lede f. Chank és fiai. Eltűnt.Iv issza lm d o s: (L. F e ls ő s z a b a d o s .)

K is s z e b e n : S z a b a d k ir . v á ro s .

Kisszebeni kénfürdő: (L. Kisszeben : tart)Kisszebeni majorság: (L. Kisszeben: tart.)K issz ilv a : 12 8 2 -b e n M é ra y J ú l ia fia M ih á ly . 1 4 2 7 -b e n

R o z g o n y i. 1 5 6 2 -b e n T e r n y e y t i l ta k o z ik T a r c z a y e lle n b í r s á g m ia tt . 15 7 3 -b a n V iz k e le ty t i lta k o z ik K e c z e r e l le n k iű z é s m ia tt . 1 5 8 2 -b e n B o rn e m is z a t i lta k o z ik W e r n e r e l le n a C s e r- e rd ő p u s z t í tá s a m ia tt . 1 587-ben K e c z e r t i lta k o z ik B o rn e m is z a e lle n b i r to k lá s m ia tt .

K ő b tín y á k :

H o m o k k ő : e o c z é n k o r i , b a r n á s s z ü r k e , fin o m , m esze s . A k ö z sé g i k ő b á n y á b a n 18 8 2 -b e n 20 m 3 h e ly i é p í tk e z é s re .

A l lu u iá l is k a v ic s : m a g u ra -h o m o k k ő g ö rg e te g ü . A k ö z sé g i k ő b á n y á b a n (ő srég i) 80 m 3 ú tk a v ic s o lá s r a .

li is v a js z ló : V a isz ló , V isz la v a , V isz lo v a . 1414— 16 -b a n W a z ló , W a y z lo . 14 2 7 -b e n V a y z lo w : M a k o v ic z a ta r to z é k a v o lt. B ir to k o s : 1 4 27-ben a C z u d a r -c s a lá d 30 jo b b á g y te le k k e l. 1621-

b e n R á k ó c z i t i lta k o z ik P e th e ö e lle n e lid e g e n íté s m ia t t . 1(583.K isv itéz : (L. N a g y v ité z .)

(T a r to z é k : S z ik la p u s z ta , e lő b b : D o ly in a .)

Kiszelfalua: 1387-ben Kyzyl: Perényi. 1427-ben Kyzelfalva, Csaplyan, Alsnncz és Trocsány helységekkel együtt. ?Klyvnyik: 1558-ban Dessewffy, Tahy.?Koberdorf: 1277-ben Ivobula, 1448-ban Koberdorff, 1449-ben Kohol- dorph: Bártfa körül.?Kobula-erdö: (L. Felsősöm: rész.)KochykföUle : (L. Ternye : rész.)Kochnaalja: 1274-ben Tamás, Ite és András c.-ek. 1337-ben The- kule-nmb. Márton fia Mátyás és fiai. ?

Ko/Jclia: 1575-ben Tahy, DessewlTy, GiletfTy. ?Holtak falu és malom : 1315-ben Kokoss Henrik mester 50 fin. ez. márkáért Dóine fia Józsefnek adja.

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

Kohalafalva: 1454-ben Kohalafalwa, Bartosfaluval együtt. 1477-ben Tarkeöy-család. ?Kolasz: 1320-ban Kohlaz fele a Merse-családé, Szedikerttel együtt. ?Kolbachpuszta: (L. Siroka : tart.)Kolchvan falu : 1329-ben Hamborg táján. ?K o lo ss ó : K lu só , K ly u ssó . 1 4 27-ben C lu sso . 1 449-ben

S e w n w a ld a l. K lu so . 1 4 4 8 -b a n S c h o n w a ld . 1 454-ben K lu sso w , K lv u só , K lu c só . 1427, 1 4 0 8 -b a n P e ré n y i. 1 570-ben B o rn e m isz a .

1 7 7 5 -b e n K u b u s ic z k y g ró f , Ig 'lódy .( T a r to z é k : Z a b a v a te le p .)K ő b á n y a : H o m o k k ő : e o c z é n k o r i , v i lá g o s b a r n a , a p ró , m e ­

sze s . A k ö z sé g i k ő b á n y á b a n (M e d z i-sk a li) 18 6 5 -b e n m ű é p í té s re , h íd é p í té s re .

K o r r iló sk er esz ie s : K e re sz te s -K o m ló s (k o r á b b a n k ü lö n

i s : K e re s z te s é s K o m ló s). 1212, 1244, 1 259-ben K o m ló s-N á d fő eg y b ir to k . B e lő le a la k u l k i 1412, 14 4 4 -b e n a K á ln á s -b ir to k .

13 1 3 -b a n a S z e n t S ir k a n o n o k ja i K a k a s n a k e n g e d ik át. 1351-ben K o m ló s s y A d r iá n fia i k é t h e ly e n n é g y h o ld a t k a p n a k o sz tá ly e lő t t a p a k á c z ió - id e je b e li s z o r o n g a to t t h e ly z e tű k m ia t t . B ir to ­k o s s á g : 1 3 91-ben L ip ta y . 1 4 2 7 -b e n S z é c h y é s S o m o sy . 1435-ben

Z u d a r u tá n H o m o n n a v . 14 7 0 -b e n S z irm a y . 14 7 8 -b a n S em sey . 1 4 8 7 -b e n C h a h o ly i . 1 5 1 1 -b e n S o m o s y u t á n (K a rá c s o n y m e z ő re és B á b a p a ta k r a is) B á th o ry (A b a -n m b .) ik ta t ta t ja b e m a g á t. 1518- b a n B u th k a y . 15 6 2 -b e n L ip ta y . L ip ta y n é a k e re s z te sk o m ló s i r é s z b i r to k o t k ö v e te li R a s z la v ic z y b e v a l lá s a a la p já n a sze p esi

k o n v e n t e lő tt. 1570 e lő t t a k e re s z te s v ité z e k , m a jd F e jé rv á ry . 15 7 0 -b e n S o ó s -o sz tá ly . 1 5 7 0 -b e n F e jé rv á ry . 1 6 0 0 -b a n S em sey t i lta k o z ik S e m s e y - te s tv é re k e lle n h ú g a ik b i r to k á n a k e lfo g la ­lá s a m ia tt . 1 6 02-ben B u tk a v . 1 608—0 9 -b e n m in d e n p o rc z ió 7 f r to t fize t. 1 6 1 2 -b e n F e jé rv á ry Z s ig m o n d t i lta k o z ik a c s a ­

lá d b e lie k , S e m s e j ' é s B u tk a y e lle n b ir to k h a s z n á la t m ia tt . 1617- b e n B u tk a y , S e m se y , F e jé rv á ry t i l ta k o z ik a c se lfa lv a i u ra k e lle n e r d ő m ia tt . 16 2 5 -b e n S z ta n k a y . 1 640-ben B u tk a y t i lta ­k o z ik O r m á n y i e lle n . 1 6 7 6 -b a n u . a. t i lta k o z ik F le isc h a c k e r

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

e lle n b i r to k fo g la lá s m ia tt . 1 6 9 4 -b e n S e m s e y k ö v e te l z á lo g ré sz t

S z irm a y tó l . 1 705-ben II. R á k ó c z i F e re n c z m e n e d é k le v e lé t k a p ja . 1 7 0 9 -b e n D e ssew ffy , B u tk a y , S e m s e y é s M a rc z y t i l ta k o ­z ik H é d e rv á ry é s F e h é r v á r y e lle n a P e tő c z -p ré d iu m m ia tt . 1 711-ben S e m se y F e re n c z k ö v e te l S e m s e y G y ö rg y tő l b i r to k ­ré sz t . 17 4 3 -b a n T o in s ic s . 1 7 51-ben F e jé rv á ry . 1 7 6 3 -b a n S e m ­s e y : M a k ó h e g y i e rd ő . A XIX. s z á z a d b a n S e m se y , Iz d e n c z y .

(T a r to z é k : B e te k in ts e lő b b : M iro ly a , G y e r ty á n a l ja e l ő b b : P o d H ra b in a .)

K o m l ó s p n t n k : K o m ló sa , K o m ló ssa . 1415— 1 6 -b a n K o m - Ió s p a th a c a , C o m ló s . 14 2 7 -b e n K o m p lo s : M a k o v ic z a ta r to ­

z é k a v o lt.

K opasztörzse: (L. Kellemes.)K o p liitó : (L. Szinye). ?K oreócz: 1685. ?K orlá tvá g á sa : 1321 után Percnyitől, ki a Nádasdy-családtól vette,

a Vitézy-család perrel visszaköveteli. 1353-ban Perényi és Vitézy pere birtok miatt, ennek javára. 1427-ben Korlathuagasa: Lengyéndy. 1454-ben (Vitéz, Szent-Kereszt helységekkel együtt) Sirokay, Frichy, Hedry, Berthóty. 1556-ban Vrancsics. ?K o rm o s: 1 6 8 3 -b a n G ro m o s . 16 8 5 -b e n G y o m o s .

(T a r to z é k : K o r m o s - p u sz ta , e lő b b : K ozselecz ,)

K orm os-puszta , Kozselecz : (L. Kormos, tart.)K o ró cz : 1 6 8 3 -b a n K o re h ó c z . 17 1 9 -b e n K o re jó c z .

K ossuhócz : 1719. ?K o ttti S z ta v e n c ze: (L. Vörösvágás: rész.)K o tlis zk a - fö ld: (L. Siroka: rész.)K o vá cs-h c lye -m a lo m: (L. Kükemező: tart.)K o z lik : 1427 ben Kozlyk. Talán ma: Kozselecz-puszta Palocsától délnyugatra. Palocsa tartozéka volt. ?Kozsány: K o z sán . 1427, 1 4 5 4 -b e n K o z a n . 1437-ben

P e ré n y i. 1 5 9 9 -b e n Q s z tro g h h e r c z e g t i l ta k o z ik S a p in y e c z lak ó i e lle n e ls z á n tá s m ia tt . 16 2 2 -b e n S á ro s - v á r ta r to z é k a . 1 6 38-ban K o h á n y i t i lta k o z ik T iv a d a r e l le n a K r u c s a y - k u r iá n é p íté s m ia tt . 1683, 1 685-ben K o z s á n y . 16 9 1 -b e n K o c z á n . 1719-ben Kosány.

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

Köberher (ma : Becheró?): 1415—16-ban Kewberher, Kw—: Mako­vicza vár tartozéka volt. 1492-ben Byharo. (L. Biharó.)K ö r m ö s: 1 6 8 5 -b e n K o z u h ó c z , K o z u csó cz .

K ö r ö s é n y : 1 6 8 3 -b a n K ru s in y e c z , K ru s in e e .

Kőrösmező, A’oroz—, A'uzuru—: 1278-ban Thekule fiainak és Budun fia Andrásnak dón. ?Körtvélyes: prédium. 1568-ban Jancsok- és Koza-osztály. 1619-ben Paczóth András tiltakozik Paczóth ellen elidegenítés miatt. (A birtokol Bogáth-Radván-nm. Oswald birta.) 1732-ben Thussay-Ivörtvélyessy. ?Körtvélyrét: 1335-ben (L. I. Somos).K ő te le p : K r u so ly v á g á s a (K ru s ly o v a). 1 414-ben C ru so l-

w a g a sa . 1 5 9 1 -b e n T iv a d a r , G y á rm á n , T r o c s á n y i t i l ta k o z n a k G y á rm á n K r is tó f e l le n m a lo m ré s z -e r ő s z a k és V a rjú -c se re m ia t t . 1 6 8 3 -b a n K r u s ly ó , K ru z s ly ó . 17 5 4 -b e n F e k e te , S zm re- c s á n y i. 1710 u tá n M ik u rs z k y S im o n .

( T a r to z é k : S á ro s m á r ia v ö lg y .)

K r i v á n y : K r iv a : fe lé T ö lg y a l ja m a tö lg y te le n . 1274. 1 2 8 8 -b a n T a r c z a y -u r a d a lo m . 1306, 14 2 7 -b e n C r iu a 26 jo b b á g y ­te le k k e l. 1 5 9 7 -b e n D esse w ffy . 1 6 1 0 -b e n a P a s s u th - f iú k ö rö k ­s é g k ö v e te lé s e D essew ffy e lle n . 16 2 9 -b e n F o rg á c h n é tilta k o z ik

K é ry e lle n b ir to k v é te l m ia tt . 1 6 5 8 -b a n M ak a y , P o d b e lá n y i t i l ta k o z ik P a s s u th e l le n e lid e g e n íté s m ia t t . M a k a y -P a ssu th - e g y e sség . 1 7 1 4 -b e n P a s s u th , H a ra s z ty . 17 4 4 -b e n D essew ffy. (L. Z ö ld v á r) . 1 8 6 3 -b a n D e sse w ffy -k a s té ly . A k ö z sé g m a g a s la ­tá n á ll a h u s z i tá k tó l f e lú j í to t t ré g i k a s té ly . A h a t á r b a n n é g y k é n e s fo r rá s v a n , s a B a lá s k a -h a tá r ré s z e n é r i el a z e p e r je s -

o r ló i v a s ú t a le g n a g y o b b e m e lk e d é s t .(T a r to z é k : K r iv á n y p u s z ta m e z ő , L e n a rc z ik , P o d h ra d e k ,

P u tn o v .)

Kriványpusztamező: (L. Krivány: tart.)Krucsin: 1689-ben Palocsayné tiltakozik Szirmay ellen erdő miatt. ?K r u c s ó : 141 4 — 1 6 -b a n C ru c h a n , C h y n th a n . 1427-ben

C ru c h o , 1 4 3 5 -b e n G h rw c z a . 1 4 3 8 -b a n K r u c h o w : M ak o v icz a ta r to z é k a v o lt. 1 5 6 1 -b e n V a r jú -o s z tá ly . 1 5 6 3 -b a n V a r jú . 1587- b e n D a csó k ö v e te lé se B ü c z v tő l C s a p lo n k a -ré s z re . 1591-ben

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

G y á rm á n , T iv a d a r . 1 6 0 1 -b e n G y á rm á n t i lta k o z ik B o rn e m is z a e lle n . 1 6 0 2 -b e n H a rs á g h y - p e r e rő s z a k m ia t t . 1 6 0 3 -b a n u g y a n a z

t i lta k o z ik K ru c s a y e lle n . J e k e lf a lu s s y z á lo g v á l tá s a H a rs á g h y - tó l. T a h y t i lta k o z ik B o rn e m is z a e lle n e rő s z a k m ia t t . 16 3 8 -b a n Je k e lfa lu s s y t i lta k o z ik B a tiz y n é e lle n ré s z m ia tt . 16 3 9 -b e n J e k e lf a lu s v z á lo g ü g y e B o rn e m is z a e lle n . 16 4 0 -b e n H a rs á g h y

t i lta k o z ik J e k e lf a lu s s y é s B o rn e m is z a a d á s -v e v é s e e lle n . 1649- b e n V a r jú fa lu s s y t i lta k o z ik J e k e lf a lu s s y é s B a tiz y a d á s -v e v é s e

e lle n . 16 5 7 -b e n J e k e lf a lu s s y t i lta k o z ik F e k e te , B a tiz y é s T iv a ­d a r e lle n . 1 7 4 6 -b a n F e k e te . F e jé rv á ry , S z m re c s á n y i . 17 5 1 -b e n F e jé rv á ry , P é c h y . 1 7 5 3 -b a n T iv a d a r . 1 7 5 7 -b e n L ász ló ffv . 1775-

b e n K r u c s o v : J o ó b n é , M a ssá ry . S z m re c s á n y i , P u ls z k y , F e k e te , F e jé rv á ry .

Kucliin: a XV. században Kohányi-birtok. ?K u c lm a a lja : 1274-ben Thekule-nm. 1337-ben Thekule-v. Fekete-

nm-nek László kir. visszaadja, mert Kálmán kir. elvette tőle. ?Kuhtócz: (L. Végrosztoka: tart.)Kukenegurpothok: 1296-ban Tarkő határán. ?KönölgU: (L. Nagyvitéz : tart.)K ra jn a -C sa rn ó: 1719. ?Krakoczkaerdö: 1584-ben Olysavka-patakkal: Péchújfalú tart.K risó : 1683, 1685-ben Krizó. ?K rite : 1691. ?K u rc s in . (L. Orló: tart.). Vashámora volt, hova a vasérczet Ko- rompáról tengelyen szállították fel, hogy a sok fát felhasználhassák.I v i i r i m a m e z ő v á ro s : 1 3 2 5 -b e n O b a jd o u c h -c s a lá d . 1364-

b e n K. p o sse s s io . 11 1 5 -b e n c iv ita s . 1 427-ben K o r in a . B ir to k o s : a C z u d a r -c s a lá d . 1 4 2 7 -b e n 102 jo b b á g y te lk e v a n . 4 o r s z á g o s v á s á r - jo g (g y o lcs- , s z a r v a s m a r h a -v á s á r ) . 1 5 9 9 -b e n O s z tro g h h e rc z e g t i lta k o z ik K. é s N e m c z o v e c z k ö z t a z e l s z á n tá s e llen .

1622-ben A k a y . 1 6 3 1 -b e n u g y a n a t tó l a k ú r i á t k ö v e te li R á k ó c z i. 1664-ben u g y a n a z S z e g e d y e llen v é g r e h a j tá s t in d í t. 1 694-ben T u ró c z y . 18 5 2 -b e n S z irm a y g ró f . H a jd a n a r a n y b á n y á ja v o lt, h o l m é g a X IX . s z á z a d k ö z e p e tá já n is ta lá l ta k 2 d a r a b (330 fr t é r té k ű ) a r a n y ru d a t . K. h a jd a n n a g y o b b te r je d e lm ű v á r o s v o lt. a m i t az 1300 ó ta fe n n á l ló p lé b á n iá ja é s n é g y z e t­

428 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

a l a k ú fő p ia c z a b iz o n y í t . A h a t á r á b a n k é n e s fo r rá s o k é s k ő ­sz é n - te le p v a n n a k . M a r h a v á s á ra i m a is jó h i r ű e k .

K u r ó : 1 4 1 5 - 16, 1 4 2 7 -b e n K w ro . 14 2 7 -b e n 30 jo b b á g y ­te le k k e l. 1 5 6 2 -b e n (G a b o ld , C z ig la , P é te rv á g á s , A lsó - é s F e lső - T u r ó s p a ta k h e ly sé g g e l) B e n y ó k ö v e te lé se S e ré d y tő i. 1 6 83-ban I íu ro v a . 16 9 4 -b e n K u ro v sz k y . 1 6 9 5 -b e n u g y a n a z . 1 748-ban A s p e rm o n t g r ó f m a k o v ic z a i u r a d a lm á b a k e b e le z ik . 1751-ben D esse w ffy .

K ú te r d ö : (Jákórése mellett) 1590.?Kuzinmezej-erdö: 1320-ban Bártfa birtokhatára.?Kuzurumezeu (Geregurfelde része: Peturmezeu, Putrumezeu és Huziumezeu-vel; ma együtt: Pétermező). 1278-ban Mihály De Mys- kouch fiai: Péter, Sándor. 1278-ban ezt a Vörösalma körül fekvő birtokot

Thekule fia Tamás c. és testvérei, Lede Márton és Buden fia András birják. A birtok egyharmadát a sárosi ágostonos gyllermita testvérek előtt Budkától váltják meg, egyrészét Thekule, más részét András. 1337.

K ü k e m e z ő : 1342, 1 3 5 2 -b e n K e y k m e z e w , K u k e w m e z e j.

1 4 2 7 -b e n K w k e m e z e w . 1 4 8 2 -b e n K y k e m e z e y e . 1 4 27-ben 24 jo b b á g y te le k k e l. 1 2 5 1 -b e n K á ln á s sy . 1437, 14 7 8 -b a n B akos (B agos). 1 3 5 2 -b e n R o s k o v á n y i C h a n k fia D o b ó e la já n d é k o z z a

K o m ló s i P o u s fia A n d r á s le á n y a in a k . 14 4 4 -b e n (L. K álnás).14 8 2 -b e n M o ré h . 1 4 8 5 -b e n S z a b ó . 15 6 2 -b e n K ü k e m e z e y 25 jo b b á g y te lk e t a K o v á c s -h e ly e m a lo m n á l z á lo g b a ad . 1562-ben ú j d o n á c z ió a B á n ó -c s a lá d n a k . 15 6 7 -b e n u g y a n a z 15 f r té r t

G y á r m á n n a k z á lo g b a a d ja . 15 7 5 -b e n B á n ó z á lo g b a a d ja R a sz - la v ic z y n a k . 1 5 8 4 -b e n B o th v is s z a k ö v e te li ré sz é t: B e rz e v ic z y tő l é s R a s z la v ic z y tő i. 1 5 9 3 -b a n K ü k e m e z e y t i lta k o z ik B á n ó e llen .

1 6 2 1 -b e n B á n ó z á lo g b a a d ja E p e r je s n e k . D é v é n y i k ö v e te lé se M a rc z é tó l. 1 6 2 7 -b e n B á n ó n é . 1 6 3 0 -b a n B á n ó , K ü k e m e z e y t i l­ta k o z á s a C se n g e rv e lle n P o lo m in a - é s C s e rv e le s -e rd ő p ré d iu m e lfo g la lá sa m ia tt . 1 6 6 8 -b a n K ü k e m e z e v -e g y e ssé g e lle n ti lta k o z ik

K y M á r to n é s I s t v á n : S á lm á n } ', D u k a fa lv a , L u c sk a , P u s z ta m e z ő i r á n t . 16 7 2 -b e n B á n ó . 1 6 8 7 -b e n F e jé rv á ry t i lta k o z ik m a lo m m ia t t . 1 6 9 4 -b e n K y. 1 7 5 1 -b e n S á ro s s y . 1 8 6 3 -b a n K ü k e m e z e y .

T a r to z é k : C s e p c z ó -c s á rd a .

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

Kuakoo: 1315-ben Kobak-szállás a Szalók-folyó partján, melyet Kobak József telepit, Henrik szolgája. Berzeviczy János bővíti a sziget­tel. (Ma: Kvakó-düllő.) 1403-ban a tarczai várlak ura a régi Kvak-bir­tok egyharmadának jövedelmét húzza. Ekkor fordul elő Tarkőy János Tarczay-néven először. 1493-ban (Kvakó): Tarczay-birlok. 1575-ben pré- dium: Tahy, Dessewffy, Giletfly. 1627-ben Berzeviczy.

Laachafalua: a XIV. században Lipóczy visszaadja Somosynak.L a c s n ó : 1 584-ben P o ly á n k a y é s M e rse h a tá r ig a z í tá s a

F e ls ő s z a ló k és L a c s n ó k ö z t. 1 5 9 6 -b a n S z in y e y -U sz b i r to k ­ü g y e . 16 1 4 -b e n S z in y e y 4 000 fo r in to n v esz i m e g B o c s k a y tó l

é s B e rz e v ic z y tő i. 16 1 5 -b e n S z in y e y K r is tó f t i lta k o z á s a S z y - t e s tv é r e k e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 16 2 0 -b a n S z é n y e y (S zinyey). 16 2 8 -b a n u g y a n a z t i l ta k o z ik a h ú g a i e l le n e lid e g e n íté s m ia tt .

Lacza: 1518-ban Buthkay Mihály és fiai. ?Laczkfalu: 1310. (L. Nagyfalu.)L á d a : 14 1 0 -b e n L. p o ss . e t N e m e th la d a p o ss . d e s e r t a :

K a p i-v á r t a r to z é k a v o l t ; 1427, 1440, 1 4 7 5 -b e n L a d a . 1584, 1691.L a d o m é r m e z ő : 1 6 8 3 -b a n K r a jn y a - P o ly a n a : K ra jn ó -

P o ly a n a .L a d o m é r v á { já sa : L a d o m é r . 1415— 1 6 -b a n L a d a m e ru a -

g asa . B ir to k o s : 1 3 6 4 -b e n C z u d a r . 14 7 0 -b e n B o z g o n y i. 1669- b e n L a d o m é rs z k y . 16 9 4 -b e n u g y a n a z .

Lakfalua (Lakfolua) birtok: 1310-ben a Thekule-nemzetségtől el­ragadta Omode és Miklós fia Demeter. ?

L ap isp a la li (L a p isp a ta k a ) : /2 7 0 -b e n (L a p u s p a ta k ) B a j- n o ld c. 1 3 5 6 -b a n L a p is p a ta k y D e zső fiai. 1 4 0 6 -b a n u g y a n a z a c s a lá d b iz o n y ít ja , h o g y A b a -n e m z e tsé g . 1 4 2 0 -b a n K y s l— : B o zg o n y i. 1 4 2 7 -b e n L a p is p a th a k . 1435. (N é h a A b a u j m e g y é ­

h e z ta r to z o tt .) 1 4 3 5 -b e n ú j a la p ító ja a m is ly e i p ré p o s ts á g .1570-ben S e g n y e y . 16 0 3 -b e n S e g n y e v n é t i lta k o z ik S y M ik ló s e llen m a lo m é s b i r to k fo g la lá s m ia tt . 1 6 0 6 -b a n S e g n y e y . 1607- b e n S eg n y ey . l(K )9-ben M o n o k y t i lta k o z ik S e g n y e y e lle n , h o g y

a s o m o s ia k v á m o t s z e d n e k . /6 '27 -ben B e th le n G á b o r v á m ­jo g o t a d a S e g n y e y - és K e lle m e s y -c s a lá d n a k . 1 657-ben K e c z e r- é s S e g n y ey -eg y essé g . 16 5 7 -b e n K e c z e r é s S e g n y e y 8 ta l lé r t

430 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

a d n a k a z ev . le lk é sz n e k . 1 6 5 9 -b e n S e g n y e y t i l ta k o z ik B o g d á n y b ir to k o s a i e l le n b ir to k h a s z n á la t m ia tt . 16 6 4 -b e n K e c z e r 5 k ö b ­lö s fö ld e t a d a f a lu b a n az ev . t e m p lo m n a k . 1 6 6 7 -b e n u g y a n a z k ö v e te li a M ed v e -fé le z á lo g ré s z t V a d á sz tó l. 1 669-ben K e czer t i lta k o z ik M á r iá s s y e lle n S e n y ik fe lé : a G e rz o v ic z k y -ré tn e k 80 f r to s z á lo g a la p já n e la d á s a m ia lt . 1 6 94-ben V a d á sz y . 1702-

b e n J a k o s ic s . 17 1 4 -b e n V a d á sz , S á n ta , B á m e r . 1751-ben D e ssew ffy . 1 7 5 2 -b e n K á ro ly i g r ., D essew ffy . 1 678-ban E g e re r . 17 7 4 -b e n B a jo n '. T e m p lo m a a X V I. s z á z a d b a n é p ü l t . K a s té ly á ­

b a n a b e já ró fe le t t c z ím e r é s « K e c z e r A n d r e a s D e L y p ó c z c o m . e t c a p it. P h il i s te o r . e t C u m a n o ru m m a io r e t m in o r in H u n g . A n . 1627» fe lira t . 1 7 3 0 -b a n re n o v á ltá k .

(T a r to z é k : Ó r iá s , O s ic s e m a jo r .)

K ő b á n y a : A m f ib o la n d e z i t : v i lá g o s s z ü rk e , k ö z é p s z e m ű ,

é r d e s , lik a c so s . A b ir to k o s i k ő b á n y á k b a n (O rtv á sp u sz ta ) é p í t ­k e z é sre .

Lapis refugii: 1329-ben Hamborg része, karthauzi menedékhely.L a p o s : 14 2 7 -b e n L a p p o h o s : B a sz la v ic z y . 1 476-ban

L a p h o s . 1 4 2 7 -b e n 31 jo b b á g y le ie k k e l. 14 7 6 -b a n R a sz la v ic z y G y ö rg y . 15 8 5 -b e n R a s z la v ic z y t i l ta k o z ik e r d ő m ia tt . 1591-ben u g y a n a z t i lta k o z ik A s g ú th y e lle n . 1 601-ben R y k ö v e te lé se R a s z la v ic z y n é -S z e g h y K a ta e l le n z á lo g o s jo b b á g y a m ia tt .

1 607-ben R y t i lta k o z ik T ö l ts z é k u r a i e lle n e r d ő ir tá s (M o h o s­g ö d ö r , M o h o so ld a l) é s R a s z la v ic z a - e rd ő m ia t t . 1 752-ben Ry.

L á s z k a : L a sz k a . 1683, 1685. 16 9 1 -b e n L ac zk a .

Lászlóuágása: 1493-ban Tarczay-birtok. ?L á sz ó : L a sz c z ó . 1 4 2 7 -b e n L az o w , L a z o ; 1431. 1458,

14 8 7 -b e n L asso , L a c c h a , L a z z o . 14 2 7 -b e n S o m o s) '. 1487-ben

C h a h o ly i (S z é c h y , S oós). 14 7 0 -b e n S z irm a y . 1 5 71-ben Soós. 1 5 1 8 -b a n B u th k a y -c sa lá d . 1 591-ben B o rn e m is z a t i lta k o z ik L á sz ó u r a i e lle n . 1 6 4 5 -b e n B e r th ó ty -o s z tá ly . 1 777-ben K á ln á ssy .

Laszinóvágása: 1427-ben Lazyouagasa: Berzevicze, Balázs- és Bajorvágása vidékén. Tarkeöy. ?Lauzia : 1562-ben Soós zálogba adja Okmányinak a jobbágyát. ?

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 431

Láz: 1320, 1427-ben Laz. Ma: puszta Nagysárostól északnyugatra.Lazdouch: 1370-ben Somosy. ?Lázi: (L. Nagysáros: tart.)Lebotka: 1493-ban Tarczay-birtok. Eltűnt helység.Lék: 1480-ban Leek (nemesi névben). ?Lelatko: prédium. (L. Magyarjakabfalva.)L e m e s : 1427, 1449, 1463. 1 2 9 1 -b e n S o m o sy . 1335,

1427-ben u g y a n a z . 15 8 5 -b e n F ű z y tő l B e r th ó ly n é k a p ja . 1592,1622-ben F ű z y z á lo g b a a d ja P a c z ó th n é n a k . — F ű z y 250 f r té r t z á lo g b a a d jo b b á g y te lk e t V iz s o ly in a k . 1 6 0 0 -b a n F ű z y t i l t a ­

k o z ik B e r th ó ty n é , m in t d o ta l i s ta e lle n , e l id e g e n í té s m ia tt .1607-ben S e g n y e y . 1 6 2 8 -b a n P a c z ó th c s e ré b e k a p ja F ű z y tő l . 1631, 16 4 1 -b e n F y -o sz tá ly . 1 6 4 5 -b e n F y t i l ta k o z ik S z e g h y n é - U b r ic z y M á r ia e l le n e lid e g e n í té s m ia t t . 1 6 5 9 -b e n C z u d a á t­

e n g e d i S e m s e y n e k . 1 7 14-ben T a k á c s , T r in k ó , S m ic sk ó , P ó ly á k J á n o s , V a v re k , Z a ja c z le n g y e le k . 1 7 5 1 -b e n S e m se y , F y , P é c h y . A XIX. s z á z a d b a n U jh áz y .

A g y a g : 105— 110 C °-on s z á r í tv a , 17 6 9 % v iz e t v e sz ít. S zép fe h é r ; a tég la é g e té s k o r f e h é r m a ra d . T ű z á lló . F in o m fe h é r p o r r a l k e v e rv e , a r e p e d é s e k e l tü n te th e tő k .

K ő b á n y á k : I. D o lo m it: f e ls ő - tr ia s z k o r i, s ö té ts z ü rk e , b i tu ­

m e n e s, fin o m . A k ö z sé g i (K o lo v a ) k ő b á n y á b a n 30 m 3 é p í t ­k e z é s re , k a v ic sn a k .

II. D o lo m it: u g y a n a z . A b i r to k o s i k ő b á n y á b a n 20 m :i é p ítk e z é s re .

Lenarczik: (L. Krivány: tart.)L é n á r t ó : 1 4 6 6 -b a n L é n á r t : R a s z la v ic z y . 1(507, 16 0 2 -b e n

L é n á r tv á g á s a : K a p y . 1 6 3 7 -b e n H o f im a n n t i l ta k o z ik K a p y e llen m a lo m m ia tt . 1685.

Lengyelorlványa: 1337-ben Lengenortuanya: Tbekule-nemzetség- beli András lint. ?Lengyelpuszla: Dolina: (L. Kajáta: tart.)Lenyatkó: l(587-ben prédium, Melczer. ?

L i c s é r d : L ic sé rt . 1427. 1431. 1 4 3 5 -b e n L y c h e rd . 1335. 1 4 27-ben S o m o sy . 15 9 6 -b a n E r ő s t i lta k o z ik S e g n y e y e lle n a jo b b á g y a m ia tt . 1 6 0 7 -b e n S e g n y e y . 16 1 0 -b e n F ű z y t i lta k o z ik

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

a b i r to k o s o k e lle n . 1 6 2 4 -b e n S e g n y e y k ö v e te lé se K is e llen . 16 2 8 -b a n u g y a n a z . 1 6 3 1 -b e n I s te n m e z e y G y ö rg y fi- é s le á n y ­á g á n a k re n d e z é s e . 1 6 3 8 -b a n P a c z ó th t i lta k o z á s a P ru s z n ic z k y (P ru z s in s z k y ) e l le n e l id e g e n í té s m ia t t . 1 6 45-ben P ru z s in s z k y n é ti lta k o z ik k ú r ia - e la d á s e l le n . 1 6 8 0 -b a n tr a n s a c t io S z e n t-Iv á n y i g r ó f é s M e d n y á n s z k y T e r é z b á r ó n ő k ö z ö tt . 1 7 23-ben R h e n a u d J ó z s e f b á r ó , e z re d e s . 1 7 2 4 -b e n P a á r g r ó f . 17 4 5 -b e n M e d n y á n sz k y b á ró . 1 7 6 0 -b a n P e th ő Z s ig m o n d g ró f . 17 7 3 -b a n M e d n y á n sz k y T e r é z b á r ó n ő . 17 7 5 -b e n R h e n a u d b á r ó n é , M e d n y á n sz k y b á ró n ő , S z e n t-Iv á n y i F r a n c z is k a g ró fn ő . 17 9 2 -b e n k ir . fisk u s i b i r to k .

K ő b á n y á k . I. K v a r c z i t -h o m o k k ő : d ia s z k o r i ; a rk o z á s , zö l­d e s , k o n g lo m e rá lt , d u r v a . A k ö z sé g i (B an y iszk o ) k ő b á n y á b a n 1 0 m 8 é p ítk e z é s re .

II. A g y a g p a la : d i a s z k o r i : v ö rö s e s b a r n a , k v a rc z s z e m ű .

A b i r to k o s i (P o d o s z tra ) k ő b á n y á b a n é p ítk e z é s re .

L ic s in te: 1719. ?L id ó : 1685. ?L ip n ik -p u sz ta : (L. Kapivágása : tart.)L ip ó cz-u ra d a lo m (pnedium): 1229-ben Kálmán orosz királytól

veszi meg a Lipóczy-ág. ?L iszkooecz-puszta : (L. Felsőkomarócz: tart.)L y ly a tk ó : 1567-ben prédium: Werner-osztály. ?L i t i n y c : 1 3 1 2 -b e n e r d ő : T a r c z a y M ik lós . 1322, 1342-ben

L y th e n e : M y c h k b á n é s fia L o rá n d . 1411, 14 5 4 -b e n L e th e n e , 1 4 2 7 -b e n L i th in e : P e ré n y i. 1 5 6 2 -b e n P é c h y t i lta k o z ik S zeb e n

e lle n . 1 6 5 8 -b a n u g y a n a z t i lta k o z ik a P é c h y - á rv á k e lle n m a lo m é s s e r fő z ő jo g e l id e g e n í té s e m ia tt . 1 8 5 2 -b e n p a p i r m a lm a v a n .

Livó-p .rdö: 1512-ben Tarczay Miklós. ?Livóhuía: 1683.L ja z i- fö ld : (L. Felsősöm : rész.)L ó í a l u : L ó fa lv a . 14 2 7 -b e n L o w fa lu a (P á l ö z v e g y e b ir t .)

42 jo b b á g y te le k k e l . 1 5 7 0 -b e n B o rn e m is z a . 1 5 85-ben S o ó s til­ta k o z ik a s z o m s z é d a i e l le n p r é d iu m h a s z n á la t m ia tt . 1592-ben u g y a n a z . 1 6 0 3 -b a n L o v a k fa lv a , p r é d iu m : E ö d e n ífy , K eczer,

O rm á n y i. E lő fo rd u l « K a b a la fa lv a » e ln e v e z é s is.

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 433

L o n y : 1370-ben S o m o sy . 14 2 7 -b e n L o n g : u g y a n a z . 1431,

1 4 5 8 -b a n L o n g . 14 8 7 -b e n C h a h o lv i . 15 1 8 -b a n B u th k a y M ih á ly é s fiai. 1 5 6 2 -b e n II. F e r d in á n d tó l h íd v á m jo g : U jfa lu s sy , S e m se y , T a h y . 1691-ben L ó n k . 1 6 9 9 -b e n a lu c s k a i ú t m ia t t K á ln á ssy t i lta k o z ik S z irm a y e lle n . 1 7 7 7 -b e n K á d as .

Looagfalva vagy Lovagháza: 1427-ben Louagfalua, Louagfalu, Lowagfalua; 1414, 1435, 1437, 1439-ben (nemesi előnévben). 1435-ben Lowaghaza: Kőszeg-vár tartozéka, Terebő és Abrány közt. (Talán: Lófalu.j 1479-ben Liptay. — A delnei Lovag-családtól örökölte a Huszty- család, a mely /7.'30-ben új donácziót kapott.Lovagháza: (L. Mérk, Felső-: tart.)

L ő r in c z v á y á s a : V a v r in c z 1683. V a v r in e c z 1719.I ^ u h ó e z : L u b o lc z . 1 3 3 7 -b e n S o m o sy . 1 4 2 7 -b e n L y b o lc h ,

1439, 1 4 6 3 -b a n L w b o lc h . 1427, 14 6 3 -b a n L a p is p a ta k y a b i r ­

to k o s . 1 6 07-ben S e g n y e y . 1 6 0 8 -b a n u g y a n a z t i l ta k o z ik S z e g e d y e lle n h á z é p í té s m ia lt . 1 6 2 7 -b e n K e lle m e sy k ö v e te lé s e K is e l le n . 1800-b á n P u ls z k y .

L u b o t é n y : L ib i tin , L u b o t in . 12 4 8 -b a n k ir . v a d á s z te r ü le t , m e ly e t D e tre k a p . 1427, 1 588-ban B e rz e v ic z y n é -G e le th ffv A n n a é s h ú g a i t i l ta k o z n a k G e le th f fy n é -P a lo c s a y H . e r ő s z a k a e lle n . —

K e lle m e ssy , P e s ty , D e sse w ffy . 16 0 3 -b a n D e sse w ffy k ie lé g ít i G e le th ffv t. 1683, 16 9 1 -b e n L u b o t ty a . D e sse w ffy -k a s té ly , fű r é s z m a lo m 1863.

(T a r to z é k : B ro d k ita n y a .)

Lukácstanya : (L. Mátyáska : tart.)Lukafalva : 1601-ben Körtvélyessy egy jobbágyot ajándékoz Saru- dynak. ?L u k ó : 1 6 0 1 -b e n F o rg á c h t i lta k o z ik K a p y e lle n . 1 608-ban

u g y a n a z t i l ta k o z ik D e sse w ffy e lle n h a t á r m ia t t . 1683, 1 690-ben

G v a d á n v in é -F o rg á c h D o r k a k ö v e te lé s e S z irm a y tó l . 1706-ban K lo b u s ic z k y b á r ó n é t i l ta k o z ik S z irm a y e l le n e rő s z a k m ia tt . — E ö d e n f fy n é v é d i ré s z é t .

(T a r to z é k : S c s e p a n k a -p u s z ta , H á m o r , M alo m v ö lg y .)Lukva-birlok: 1358-ban Tapoly mellett: Mycbk Tarkeövnek adja. ?JLuzsány: L u z sá n . 14 2 7 -b e n L u s s a n , 1437, 1458, 1464.

T óth SÁNDon: Sdros vármegye monográfiája. II.

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

1477. 14 8 7 -b e n L u s a n , K v s lw sa n , L u s a n k a , 1 4 27-ben L w s a n : M a r g o n y á tó l d é lk e le t re . B ir to k o s : a S zéc si- , C s a h o ly i- é s S o ó s- c s a lá d . 1 3 3 0 -b a n D r u g e th (H a ra p k ó v a l, S z e n tk e re s z tte l) cse­ré b e a d ja P e ré n y i- c s a lá d n a k . 1335 -b e n a n ó tá z o tt A b a -n e m -

ze tsé g u tá n D r u g e th . 14 1 0 -b e n C z u d a r J a k a b L. é s B u já k ré sz e it 100 f r té r t z á lo g b a a d ja S in k á n a k é s t á r s a in a k . 1427- b e n C z u d a r -c s a lá d , S o m o s y . 1435, 1 4 6 8 -b a n C z u d a r tó l H o-

n io n n a y . 14 3 5 -b e n C z u d a r tó l S z e m e ln é é r t e lc se ré li S te lla k y . 147 4 -b e n Z b u g y a y . 1 487-ben C h a h o ly i . 1 4 99-ben Z b u g y a y 4 00 a r a n ) ' f o r in to n e la d ja B e r th ó ty n a k . 1504- b e n u g y a n e n n e k « c o n s e n s u s regius<>. 1 5 1 8 -b a n B u th k a y -c sa lá d . 1612-ben L u -

z s á n k a (h o s s z ú id ő n á t é s L u s a n ) : P u tn o k y 270 f r tta l v is sz a ­k ö v e te li a B e r th ó ty -z á lo g o t M e lc z e r tő l. 1 6 1 6 -b a n P u tn o k y z á ­lo g b a v esz i B e r th ó ty tó l . 1 6 1 9 -b e n M á r iá s s y n é t i lta k o z ik S zi­n y e y K r is tó f e l le n a S z in y e y - te s tv é r i b i r to k e lid e g e n íté s e m ia tt .1 6 2 0 -b a n S e m s e y t i l ta k o z ik B o rn e m is z a e lle n jo b b á g y te le k - h a s z n á la t m ia tt . 1 6 2 1 -b e n K á ln á s s y z á lo g b a a d ja 300 fr té r t U jfa lu s s y n a k . 16 4 1 -b e n K o rm o s n é . — B e r th ó ty p e r e P u tn o k y . H á n y , K á ro ly i, K o r m o s n é -D o b ro n o k y E rz s e e lle n . 1 643-ban P u tn o k y n é - B e r th ó ty Ilo n . 17 0 5 -b e n R é g iu s k ú r iá t á llít . 1 775-ben

e lő b b je z s u i ta , m o s ta n tó l k ir . í isk u s i b i r to k n a k v a n je lezve .

Machaerdő: 1572, 1597-ben Bornemisza. (Ternye tartozéka volt.) ?M a g a s: V isz o k a . 1 4 0 6 -b a n V izo k a , 1 4 27-ben V iso k a.

1 5 9 7 -b e n D essew ffy , B e rz e v ic z y . 1 615-ben u g y a n a z . 1 668-ban D y -n é -D á rh o lc z K a ta . 1683.

Magashid: 1340-ben Synka fia Péter és Pető közt határigazítás Magashíd, Szentpéter, Mullyeth és Hasságh helységekre. Szepes követe 2—2 képviselő nemest idéz meg, kik az ő emberével megjelentek a helyszínén. Halmokkal jelölik ki a határt. A ki bántja, mintha baj­vívásban esett volna el, olyannak tartják. 1340-ben Magashíd, Sz.-Péter és Hasságy helységekkel együtt. 1427-ben Magashyd. A XIII. században, 1427-ben Sebesy. 1562-ben ugyanaz. ?Maglócz: 1347-ben Mogloch, Kapi mellett, hol hajdan Maglócz-vár állott. Olasziért elcseréli Foldruh (Feuldrik) fia Balázs. ?

Magosséda : (L. Szinye.) ?Magyarfalu : 1427-ben Magyarfalw, Magarfahv, 1435, 1458-ban Sydo-

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 435

patak al. Magyarfalu, Kőszeg-vár tartozéka volt. 1427-ben 40 jobbágy­telekkel, Somos és Lemes vidékén. Birtokos: 1427-ben Somosy. 1431- ben Keöszeöghy. 1453-bán Lapispataky Anna fiúsitva. 1479-ben Liptay. 1619-ben Monaky és Máriássyné tiltakozik Monakyné-Fejér Eufrozina ellen Csapy Kata háza miatt, melyhez joguk van. 1627-ben Monaky til­takozik Kendy ellen. 1640-ben Monaky. 1682-ben Andrássy. ?Magyarislafürdö: (L. Alsósebes: tart)

M a g y a r ja k a lifa lv a : J a k a b fa lv a . I. 1 4 01-ben L en - g y e lia c a b fa lw a , 14 2 7 -b e n J a c a b f a lu a (az U p o r i- c s a lá d b ir to k a )

20 jo b b á g y te le k k e l . 1 463-ban J a k a b f a lw a : S o m m a l e g y ü tt, m e ly n e k M a g y a r-J a k a b fa lu a sz o m sz é d ja , K is sz e b e n m e lle tt. II. 1427-ben P a lo c sa v id é k é n (T a rk e ö y -c s a lá d b ir to k a ) . E z

u tó b b i e l tű n t h e ly sé g . (L. E d u s tu r n y a .) 14 6 0 -b a n S z a p o ly a y , 1544, 15 4 6 -b a n S z e b e n b i r to k a . 1 567-ben W e rn e r -o s z tá lv .I. M iksa k i rá ly d ó n . a í iú s í to t t W e r n e r S z a b in á n a k (M elcze r- n én e k ). 1 5 72-ben D o b a y . 1 6 0 3 -b a n R o z e m a n n és P e c z e ry til- ta k o z ik M e lc z e r e lle n e rő s z a k m ia t t . — R o z e m a n n t i lta k o z ik

M elcz e r e l le n t iz e d sz e d é s m ia tt . 1 6 1 3 -b a n M e lc z e r é s S zeb e n v á r o s t i lta k o z ik D é v é n y i e l le n e r d ő m ia tt . 16 6 4 -b e n M elczei

ti lta k o z ik S z e b e n é s R o th e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 1 681-ben .lá rm v K ata t i lta k o z ik J á r m y e lle n ré sz fo g la lá s m ia t t . 1 689-ben R ó th te lk é b ő l k ú r ia . 16 9 5 -b e n M e lc z e r t i lta k o z ik S á ro s s y e llen zá lo g m ia tt (o d a é r tv e : S o m . A lsó sza ló k , K á p o ln a , L e la tk o

p ré d iu m ) . U g y a n a z o k e g y e sség e . 16 9 9 -b e n R a jm á n . 1745-ben S á ro s sy , R ic h th a u s e r , J ó n y . 1 754-ben S á ro s s y . 1687, 17 5 6 -b a n M elczer. 1 761-ben S z o n ta g h . 1 7 7 5 -b e n N é m e t, P é c h y .

M a g y a r k a p r o n c z a : K a p ro n c z a . 12 8 3 -b a n V a r jú . 1318- b a n I te fia D e ln e i J á n o s . /5 5 4 -b e n C h y rk e M ik ló s ; e lő tte a h ű t le n P é te r b á n . 1384-ben K a p ro n c h h á z a . 1385-ben S o m o sy Iv á n k a u tó d ja i . 1324, 141 5 —16, 14 2 7 -b e n K a p ro n c h a . 1427-ben

a C z u d a r -c sa lá d 62 jo b b á g y te lek k e l. 1 435-ben C z u d a r tó l H o- m o n n a v . /4 7 4 -b e n (B u ják k a l. L u z s á n n a l) E p e r je s z á lo g b a v e s z i : m a jd d ó n . Z b u g v a y Is tv á n n a k . 14 7 2 -b e n C z u d a r J a k a b m a g v a sz a k a d ta u tá n 1507, 15 0 8 -b a n B e r th ó ty S z a n isz ló 1000 a r . f r to n m e g v e sz i a Z b u g y a v - ö rö k ö s ö k tő l . V a r jú tilta k o z ik .

28*

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

d e v is s z a v o n ja . 15 4 5 -b e n T ro e s á n y i , k i e lle n t i lta k o z ik B er­th ó ty . 1563, 1 6 3 5 -b e n T e ö k ö s . 1 5 6 8 -b a n B e r th ó ty tó l zá lo g b a v e sz i B a s z la v ic z y . 1 5 7 3 -b a n B e r th ó ty n é - P u tn o k y K ata t i l ta ­k o z ik k é t n e m te le n v e je e l le n ré s z fo g la lá s m ia tt . 1591-ben B e r th ó ty t i lt ja a s z o m s z é d o k a t b i r to k h a s z n á la t tó l . 1 621-ben B e r th ó ty -c s a lá d n a k 10 ré sz . — By M ik ló s 678 f r té r t zá lo g b a a d 9 jo b b á g y te lk e t B y Is tv á n n a k . 1 6 4 5 -b e n S z in y e y B o rk a és B y -c sa lá d o sz tá ly a . 1 6 6 1 -b e n B y z á lo g b a a d ja V a tty a y n a k .

1 6 6 8 -b a n In c z é d y t i l ta k o z ik B y e lle n . 16 7 4 -b e n In c z é d y Z su zsa é s g y e r m e k e in e k (I. B e r th ó ty , II. V e rc s á k : fé rjtő l) o sz tá ly a : s i ro k a i é s k a p r o n c z a i h á z , e r d ő , fö ld 11 r é s z re o sz tv a 10.097 f o r in t 51 d é n . é r té k b e n . A fe le ré sz az a s sz o n y é . D o ta li t iu m - d íj 50 fr t. — 1 6 7 5 -b e n In c z é d y -o s z tá ly . 1 6 95-ben H e v e ssy n é - B e r th ó ty -K lá ra . — H e v e ssy . 1 695-ik i (J á n o s fa lv á v a l, B án ó cz - cz a l) B e r th ó ty -c s a lá d e g y e sség e . 17 0 0 -b a n B y k ö v e te lé se P o d - h o rá n y itó l . 1 7 1 4 -b e n C s iz m a d ia . 17 7 5 -b e n By, K ly u ssay .

Magyar-Pusztamezn-erdö: 1669. ?M a c j y a r r a s z l a v i c z a : B a sz la v ic z a . 1277-ben v illa R a z -

l a u th , 1 3 2 4 -b e n B a z lo u ic h e , 1345— 4 6 -b a n T ó th - é s M ag v a r- B a s la w ) 'c z a , 1 4 2 7 -b e n T h o th r a s la u ic h a , B a s la u ic h a (1. T ó t- ra sz la v ic z a ) , 1 6 0 2 -b e n N a g y r a s z la v ic z a : B a s z la v ic z y e ltiltja a s z o m s z é d o k a t a z e r d ő h a r m a d á tó l . 1 2 6 8 -b a n L ász ló fö ld . 1276- b a n R a z ló fö ld e . T h e o d o r g ö rö g a ra n v fo n á lk é s z í tő fiai, a z e lső b i r to k o s o k , g o n o s z te t t m ia t t L e n g y e lo rs z á g b a m e n e k ü ln e k ;

u tá n u k W o y k fia T h ib a c. 1343, 1302, 1 4 6 6 -b a n M ag y a r- é s

T ó t r a s z la v ic z a : R a s z la v ic z y . 1 4 7 6 -b a n M a g y a rra sz la v ic z a (és T ó tra sz la v ic z a ) : P e ré n y i I s tv á n é s K á z m é r A n d r á s s á ro s i k a p i tá n y , B a s z la v ic z j ' A n d r á s tu d tá v a l , e lv e tté k k is k o rú B y G y ö r g y tő l : k i r á ly i r e n d e le t r e v is s z a a d a n d ó . 15 4 6 -b a n R y -ö rö -

k ö s ö k o s z tá ly a (R a sz la v ic z a , T ó tra sz la v ic z a , L a p o s , Á b ra h á m , G irá lt) : B e r th ó ty G y ö rg y és A n d rá s , K e n d y G y ö rg y fiai, B a jo ry , K e re sz te s i L ip ta y L é n á r d n é k ö z ö t t . 15 7 9 -b e n B a ra n y a v .1 5 9 2 -b e n B y t i lta k o z ik B o th é s A la c sk a y e lle n a d á s -v e v é s m ia t t . 1 6 2 8 -b a n B y v e je : S e lm e c z y a b i r to k o s . 16 3 2 -b e n R y -

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 437

ö rö k ö s ö d é s i ü g y . 1 6 3 8 -b a n R y t i lta k o z ik K a p y e lle n e r d ő - i r tá s m ia lt . 16 6 8 -b a n R y : m a lo m k ö lts é g és ja v ítá s . 1 676-ban R v -ö rö k ö sö k . 1683, 1 6 8 9 -b e n R y B á lin t te lk é b ő l k ú r iá t á llít. 16 9 2 -b e n R y t i lta k o z ik a n ő á g a s ítá s e l le n . 17 5 2 -b e n R y . 1852-

b e n z s in a g ó g a á ll í tá s a .

Majdan: 1315-ben (Kis-Aytánd) Keech-család. (L. Olaj patak: tart.)Majele: 1212, 1244-ben Komlós mellett.Majomfalva : 1591-ben puszta: Buttkay. ?Maklar: 1408, 1411-ben Moklar; Újvár tartozéka volt. ?Makóliegyi erdő: (L. Komlóskeresztes: rész.)Makovicza: 1435-ben Makowicza, a vár aljában. 1364, 1483-ban Csetneky (Czudar) után Rozgonyi. 1493 95-ben Schellenberg János

kanczellár 398 jobbágyielekkel. 1542-ben Serédy. 1602-ben Rákóczi Zs. és Osztrogh herczeg birtokvitája a lengyel király előtt. 1642-ben Rákóczi zálogváltása Usz-, Dévényi-, Szemere- és Gyármánnal. 1691-ben Kubinyi György. 1694-ben Rákóczi, Erdődy gróf. 1743-ban Szirmay Tamás bir­tokát az uradalomból kiveszik és a járáshoz csatolják. E ltű n t helység.

Két Makovicza-vár fordul elő.I. Bodon-vár. 1435-ben új dón. a Lapispataky-, Budaméry-, Segnyey-, Kőszeghy- (al. Somosy) és Somosv-családnak a tartozékkal (Kis- és Nagybudamér, Berettő, Bolyár, Kőszeg-vár, Somos). Később is, 1463-ban tartozék: Somos, Asszúpatak, Berettő. Abos, Szent-Imre, Bolyár, Buda­mér, Lubolcz. 1492-ben Rozgonyi. 1587-ben Osztrogh. A vár a Hernád mellett állott.

II. Makovicza-vár: a Zborótól északra emelkedő hegyen. Ma festői rom. /240-ben Makó, Detrik atyja. 1339—1458-ban Koriatovich Tivadar. A XVI. században a Tarczay-család, de I. Ferdinánd Ty Györgytől (Sza- polyay hívétől) elveszi és 1548-ban Serédy kapja. 1601-ben Janussius (Osztrogh herczeg), a Serédy-unokák gyámja, a Rákóczi-családnak adja el. Itt f I. Rákóczi Ferencz 1676-ban. 1684-ben Zrínyi Ilonától Schultz foglalja el s rontja le. Házasság útján Aspermont gróf kapja, majd az Erdőd v-család. (L. XIX. fej.)(Tartozék: Feketepatak.)

M a i c z ó (M alczó ): m e z ő v á ro s . 1 3 4 7 -b e n v á sá r- jo g , m e ly m e g sz ű n t. E lő b b k ir . b i r t o k : la k a tla n . 73 3 5 -b a n 100 jo b b á g y - te le k k e l P o lv á n k a y B e r ta la n k a p ja b e n é p e s í té s r e : d e c s a tla ­k o z n a k N o o g J á n o s D e T h e k u le , H á n u s fia D e tre és S te fk - fa lv v Z e u r o s (S ző rö s). 13 6 0 -b a n a M y c h k -e sa lá d Íg é re te t le lt T a r k e ö v n e k a z á ta d á s ra . 1 4 10-ben M alch o , M a lc h n o . 1427-ben

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

M a lc h o w , 1 4 40-ben M alezo . 16 0 1 -b e n K a p y t i lta k o z ik F o rg á c h e lle n e r ő s z a k m ia t t . 16 0 2 -b e n u g y a n a z . 1607, 1 754-ben Vs-át m e g v e sz i P u ls z k y .

(T a r to z é k : R o v e n y p u s z ta .)

M a lk a e rd ő : 1661-ben G erg e ly lak a ta r to z é k a . G om bos és Gergely- la k y egyessége. ?

M a lk ó k ú t: (L. E p e r je s : ta r t.)M a ll in ik : 1336-ban V itézy L ász ló tó l P e ré n y i k ap ja . ?M a lo m fa lv a : 1368-ban M o lo n fa lu a , M olon fa lu , 1430-ban M alon-

l 'alua, 1427-ben M a lo m fa lu a , 1462-ben M olom fa lw a . 1464-ben M alom - f a h v a : N ém etfa lu é s K o m ló s h a tá r á b a n . 1462-ben K ocz ik befogad ja o sz­tá ly o s a ty ja fiá t, K apy t. ?

M a lo m viz : (L . S ze n tm ih á ly fa lv a : rész .)

M a r g o n y a (M a rh a n a ), 1 2 9 9 -b e n (M o rg u n a ) Ir is z ló fia M ik ­ló s tó l m e g v e sz i A b a -n m b . P é te r c. 1324, 1427 1437, 1487; 14 2 7 -b e n 27 jo b b á g y te le k k e l . 1335, 1383, 1 4 27-ben S o m o sy . 13 4 1 -b e n u g y a n a z . 13 4 6 -b a n á S y n k a -f iú k ré s z é r e h a tá r já rá s . 1 3 5 6 -b a n S o m o sy . 13 8 3 -b a n K e ö sz e ö g h y . 1 412-ben M a rg o n y á n é s M e g y m e z e jé n K á ln á s sy , N á d fő } ' (L u c sk ay ), K ü k e m e z e y és D ie n e s fa lv y o sz tá ly a . 14 3 1 -b e n K e ö sz e ö g h y . 1 4 70-ben S z irm a y . 14 8 7 -b e n C h a h o ly i . A XV. s z á z a d b a n K o h á n y i-c s a lá d . 1518-ban B u th k a y -c sa lá d . 1 5 7 1 -b e n S o ó s. 1 590-ben D essew ffy t i lta k o z ik B o rn e m is z a és S e m se y e lle n b e tö r é s m ia tt . 1591-ben B o r­n e m is z a e l t i l tja a s z o m s z é d o k a t . 1 612-ben R o s k o v á n y i S á n d o r t i lta k o z ik a R y -c s a lá d e l le n m a lo m m ia tt . 1 620-ban K á ln á ssy - u tó d o k : S z e g e d y é s B á n ó t i lta k o z n a k U jla lu s s y b ir to k b a v é te le e lle n . 16 2 1 -b e n K á ln á s s y z á lo g b a a d ja U jfa lu s sy n a k . 1641-ben K á ln á s s y és K y n é -B a jm ó c z y E rz se eg y e sség e . 16 7 3 -b a n S á n d o r v i s s z a v o n ja az eg y e ssé g e t S z a la y tó l . — U g y a n a n n a k eg y e sség e jo b b á g y o k ra . 1 6 9 3 -b a n U jfa lu s s y é s K á ln á s sy zá lo g -eg y e ssé g e . 16 94-ben K á ln á s sy k ö v e te lé s e R ó th n é e lle n z á lo g m ia tt. — K o r p o n a y n é h á r o m ré s z t k ö v e te l R a sz la v ic z y tó l . 1695-ben K ál­n á s sy t i l ta k o z ik R ó th e lle n . — U g y a n a z v is s z a a d ja a z U j- f a lu s s y - c s a lá d n a k . 17 3 4 -b e n F e jé rv á ry . 18 6 3 -b a n k é t D essew ffy- k a s té ly .

[1 5 1 8 -b an v o lt ré g ib b k a s té ly a , h o l m o s t s í r b o l t v a n

D esse w ffy A r isz tid k o p o rs ó já v a l . R ég i le n g y e l í ró k s z e r in t B á th o ry Is tv á n it t s z ü le te t t ; k o r á b b a n s z á m o s le n g y e l s z o k o tt B á r t f a fü rd ő r ő l á tz a rá n d o k o ln i . E k k o r M a rg o n y a té n y le g a B á th o ry -c s a lá d é v o lt . A z ü g y re n é m i v ilá g o t m á s a d a t is ve t. így 1 5 0 7 -b e n a K á ln á s h a t á r j á r á s á r a v o n a tk o z ó o k le v é l h á t ­

i r a ta a k ö v e tk e z ő : « P ro n o h i l i J o a n n e D e K á ln á s c o n t r a M agn i fico s D o m in o s M íig is tru m S t e fa n u m e t A n d r e á m De

H űt h ú r e t c o n tra E g re g io s P e t r u m S o ó s D e S o ó v á r , F r a n - c is c u m D e S e m se » s tb . E s z e r in t B á th o r y I s tv á n , ta lá n B. Is t­

ván k irá ly a ty ja , o t t a v id é k e n s k ü lö n ö s e n M a rg o n y á n la k o t t , a m i v a ló s z ín ű v é tesz i, h o g y a k i rá ly o t t s z ü le te t t . E z t a v é le m é n y t v a ll já k a le n g y e l tö r té n e t í r ó k is. Ö ssz e v á g k ü lö m ­

ben a fe lfo g á s az za l a k ö r ü lm é n y n y e l, h o g y a k i r á ly /.5 7 6 -b an B á n ó G y ö rg y n e k é s te s tv é r e in e k a r m á l is t a d s k ie m e li , h o g y B á n ó G y ö rg y tö b b é v i . sz o lg á la to t te t t n e k i a z e r d é ly i u d v a r ­

n á l s k é s ő b b le n g y e l ú t já n is. E z a k ö r ü lm é n y a r r a e n g e d k ö v e tk e z te té s t , h o g y n e v e z e tt m é g S á r o s b a n m in t s z o m s z é d b i r to k o s is m e rk e d e t t m e g a k i rá ly iv a l , a k it m ik o r e rd é ly i fe je d e le m le tt, k ö v e te tt . T é n y a z is. h o g y B á n ó -c s a lá d b e li m a r a d t E rd é ly b e n . D e a B á th o ry -c s a lá d n a k a b ir to k lá s o n

k ív ü l is v o l t ö s s z e k ö tte té s e S á ro s s a l, a m i t B e rz e v ic z y M á r­to n n a k , a z e r d é ly i k a n c z e l lá r n a k s u tó b b B á lh o n ’ Is tv á n le n - g v e lo rs z á g i b iz a lm a s á n a k s z e r e p e b iz o n y í t . E n n e k a z i s m e re t­sé g n e k is m á r S á ro s b a n k e l le t t k e z d ő d n ie . A z se m le h e te tle n ,

h o g y B á th o ry Is tv á n it t t a n u l ta a tó t - le n g y e l n y e lv e t, a m i k é ts é g te le n ü l e lő n y é r e v á l t a k i rá ly v á la s z tá s a lk a lm á v a l .]

M á t é : M a te s h a u , M a tisz o v a . 1 4 0 8 -b a n M a th e z h a w . 1(583.M á t é v á g á s a v a g y M á ty u sv á g á sa , M á té v á g á s . 1381, 1440.

14 87-ben M a th e y w a g a sa , M ath e- , M a th y w s- , 1 4 2 7 -b e n M a th iu s - u a g a sa . B ir to k o s : a K a p y -c sa lá d 21 jo b b á g y te le k k e l. 1 427-ben

S z é c h y . 1 4 4 9 -b e n S z é c h y tő l k a p ja S e m se y . 14 4 9 -b e n G á lsz é c h y M ik ló s h á lá b ó l a d ja S e m se y II. F ra n k n a k . 1 5 1 8 -b a n B u th k a v -

c sa lá d . 1719.

440 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

M ato cska -te lek : (L. R ad ács : rész.)

M á ty á s k a .( T a r to z é k : L u k á c s ta n y a .)

M a zu rk o v á c s: (L . S iro k a : rész .)M ed id za : 1685. ?

M e g y e : M egye [ p a ta k a ] : 1 2 4 8 -b a n e g r i p a p i d é z sm á tó l m e n te s . 1454, 1 4 7 9 -b e n M e g y e p a th a k . S á ro s - v á r t a r to z é k a vo lt. 1 4 2 7 -b e n M ege.

M eg g yes: 1518-ban B u th k a y -c sa lá d . ?M egym ezeje : (L . G e rendely , M argonyá .)M elile : 1640-ben D e v in y i-c sa lád . 1656-ban B a rn a . ?M é n á r t . 1427-ben M en a rc h , J a k a b fa lv a és U szpek lén közt, 23

jo b b á g y te le k k e l. ?

M e re d é ly : 1 6 8 3 -b a n P r ik r a .M é r fa lv a : 1 6 8 3 -b a n M iro la , M iro ly a .

M érgeská t: 1562-ben T a rc z a y A n n a 200 fo r in té r t ad ja B orn em isza G yörgynek . (L. Á d á m fö ld e : rész .) '

M é r g e s v á g á s a : M é rg e sv á g á s fa ] , M erg esk a . 1 393-ban L a p is p a ta k y -c s a lá d a d ja a m is ly e i p r é p o s tn a k . 1415— 16 -b a n

M e rg e su a g a s , 1 4 2 7 -b e n M a r g e s u a g a s a : M a k o v ic z a ta r to z é k a v o lt . 1 6 8 3 -b a n M irg e sk a . 1685.

M esciska : 1683. ?

M é s z é g e tő : 1683, 16 8 5 -b e n V a p e n y ik , V a p e n ik . (A m a ­

k o v ic z a i j á r á s t a r to z é k a .)

M yh a lhaza le tey : 1296-ban V ö rö sa lm a h a tá r á b a n . ?

M ik e v á g á s a : M icsák .( T a r to z é k : F e ls ő ta rb a j.)I. M ik lö s v á g á s a : N ik lo v a . 1387. 14 1 6 -b a n M y k lo u s -

w a g a s a , 1 4 2 7 -b e n M y k lo s u a g a s a : M a k o v ic z a v á r t a r to z é k a v o lt.1 4 9 2 -b e n M y k lo . B ir to k o s : 1 3 8 6 -b a n K e ö sz e ö g h y . 1386-ban S o ­m o sy . 1405-b e n G a llu s . 1 4 2 7 -b e n S zéc h y . 14 4 0 -b e n R o z g o n y i. 1 4 6 0 -b a n S z a p o ly a y . 14 9 4 -b e n R ic h n ó - v á r t a r to z é k a 4 1 1 ‘ ’i jo b ­b á g y te le k k e l. 1 4 9 5 -b e n u g y a n a z 375 jo b b á g y te le k k e l. 1579-ben M á r iá s sy . 1 6 0 6 -b a n B a jo rv . 1 6 1 8 -b a n u g \ra n a z . 16 2 2 -b e n T h u rz ó g r ó f e l t i l tja K a ssá t a b i r to k jö v e d e lm é tő l . 1 637-ben u g y a n a n n a k

441

k ö v e te lé se K á ro ly i-G o c s ith e l le n . 1 6 4 2 -b e n H o lta i z á lo g v á l tá s a

u g y a n e ttő l . 16 4 3 -b a n C sá k y g r ó f t i l ta k o z ik K á ro ly i-G o c s ith e l le n a R o tta l- c s a lá d n e v é b e n . - K á ro ly i-G o c s ith 7125 f r té r t v is sz a a d ja F it te ln e k é s R o tta ln a k . 1 7 5 1 -b e n S e m se y , G ö rg ey .

(T a r to z é k : Z só fip u sz ta , e lő b b : P o c sk a j.)II. M iklósvágása : M ik lósvágás. 1480-ban M ik losw agasa .

M i k l ó s v ö l j j y e : 1 6 8 3 -b a n N y ik ly o v a . 16 8 5 -b e n N ik lo v a .K ő b á n y a . M e n il i tp a la : o l ig o c z é n , s z m iln o - ré te g e k b ő l v a ló .

s ö té lb a r n a , fe k e te . A b ir to k o s i k ő b á n y á b a n a z á l la m i ú t k a v i­c s o lá s á ra .

M ilp o sp u sz la : (L. H o n ig : ta rt.)M irk lo v á g á sa : 1427-ben M y rk lo w ag asa d o m in o ru n i d e S eech ,

39 jo b b á g y te le k k e l, M ag y a rfa lu és B ik sz á d k ö z t. (A S zécb i-c sa lád b i r ­to k a a z o n b a n a T a p o ly m e n té n , H an u s fa lv á tó l é s z a k ra fe k ü d t.) ?

M ocsnras-erdö : (L . P ó sfa lv a : rész .;M ocsarnicza : (L . T a p o ly lu c sk a : ta r t.)M ochare: 1770-ben p la g a : P é c h ú jfa lú ta r to z é k a volt. ?M o g fa lu -b ir lo k : 1310-ben T h e k u le -n e m z e tsé g tő l e lra g a d ta O m o d e

é s M ik lós fia D em eter. — S á ro ssy G yörgy. T h e k u le -n e m z e tsé g . ?

M o c s á r m á n y : M o c s á r in á l v a g y M o c s á ro s m á l. 1427.

1431, 1 4 3 5 -b e n M o c h a rm a l , 1 4 3 8 -b a n M o c h a ro s m a l , S z e n t Z só íia ez . f a k á p o ln á v a l. 1 4 5 3 -b a n L a p is p a ta k v A n n a f lú s ítv a . 1562-ben S o ó s h á r o m jo b b á g y te lk e t 100 f o r in té r t z á lo g b a ad O r n iá n y in a k . 15 7 1 -b e n S o ó s. 1 6 1 6 -b a n u g y a n a n n a k k ö v e te lé se

P e tró c z y e lle n . 16 2 4 -b e n u g y a n a z k ö v e te li u g y a n e t tő l a S o ó s- z á lo g ré sz l. 1 6 2 8 -b a n K e n d y , P e tró c z y , T iv a d a r t i l ta k o z n a k K e c z e r e l le n e rő s z a k m ia tt . 1 6 3 8 -b a n P a c z ó th t i lta k o z ik P e lró c z v e lle n ré sz m ia t t . - T iv a d a r P e tró c z v tó l í r á s t fo g a d e l e s k ü fe llé te l ie l b ir to k ré s z -ü g y b e n . 16 3 9 -b e n P a c z ó th n é -

P e tró c z y J u d i t t i l ta k o z ik P e tró c z y e lle n e l id e g e n í té s m ia tt . 1644-ben a k ö z sé g u r a i t i l t a k o z n a k M a d a rá s z e lle n , a k i az e r d é ly i f e je d e le m tő l r é s z t k a p o t t . P e th ő t i l ta k o z ik u g y a n e z

e lle n . 1 682-ben B e le v á rv n é t i l ta k o z ik H a rs á g i F a r k a s e lle n e l id e g e n í té s m ia t t . 1 6 9 6 -b a n S o ó s : ré t. 1 7 5 1 -b e n u g y a n a z .

442 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

M o d r a f a lv a : M u d ró c z . 1 4 0 6 -b a n v illa M o d ra fa lú a acf c a s t r u m L ip o lc h p e r t in e n s , 14 2 7 -b e n M a d ra fa lv a . 16 7 3 -b a n

S e m s e y t i l ta k o z ik K r ó n e r n é e llen b i r to k fo g la lá s m ia tt.M odras, M o d rav ecz : 1406-ban D oby, V ajday . 1427-ben M odrafalva :

D oby. 1591-ben K eczer t i l ta k o z ik D ru g e th e llen . ?M o h o re : 1427-ben 26 jo b b á g y te le k k e l, K ende k ö rü l. ?M o h o sg ö d ö r: (L. L a p o s : rész.)M o h o so ld a l: (L. L a p o s : rész .) 1639-ben K ap y ti l ta k o z ik R asz lav iczy

e llen e rd ő m ia tt .

M o ln á r v á g á s a : M lin a ró c z . 1 4 1 5 — 16, 1 4 27-ben M o ln a r- u a g a s a : M a k o v ic z a ta r to z é k a v o l t 30 jo b b á g y te le k k e l . 1683.

M o n y h á d : M o c h n y a . 1351. 1 454-ben c iv e s d e M o h n ia . 13 6 1 -b e n a h a r a p k ó i á g o s to n o s r e m e té k b í r j á k ; 1582-ben

E p e r je s , a m i e l le n t i l ta k o z ik H e d ry , B e r th ó ty , F r i c h y ; u tó b b : a z e p e r je s i je z s u i ta - r e n d h á z . 1644-b e n o lta lo m le v é l a k ö z sé g ré s z é r e E p e r je s n e k .

M ongorós: 1352-ben M ön y o ro s, D u b in n a és Sasova köz t. B ir to k o s : C zu d a r-c sa lád . ?

M a ig á d : 1340-ben M u lly a th , S z .-P éte r é s H asság y h e lynévvel eg y ü tt. 1340-ben M u lly e th : S y n k a fia P é te r. (S z e n tp é te r v id ék én .) ?

M u lg á r : A X III. s z á z a d b a n Sebesy. ?M ussina -pa taka -few fe le tti e r d ő : 1337-ben R ik o lf f ia L ász ló b irto k a .

(U tó b b : S zepes m egye.) H a tá r a i : A k o s in a b e fo ly ása a P o p rá d b a , o n n an k e le tn e k a M u ss in a p a ta k -fe w fo rrá sá ig , d é ln e k N e m e p a ta k á ig , é szak ra R ik o lf rég i e rd e jé ig s a P o p rá d ig s e n n e k m e n té n a kezde tig . A M usina- b ir to k k e le tk e z é s e : (L . E d u s tu rn y a .)

N á d fő : 1360, 1 4 3 6 -b a n N a d fe u , N a d fe w , 14 7 8 -b a n N a- d e fe w . B ir to k o s s á g : 12 5 1 -b e n K á ln á s sy . 1 315-ben N a a s fe u :

T h e k u le - n m b . J u t e f. A n d r á s f. P á l . 1315-b e n e rő s íté s . — T h e k u ln - n m b . J á n o s f. J á n o s é s D e m e te r f. S im o n k ir . e m ­b e r e k . 1 3 2 3 -b a n u . a. T ó tfa lv á v a l e g y ü tt . 1 3 3 7 -b e n Ite u n o k á i. 14 3 5 -b e n S tr á z s - c s a lá d . 1 4 4 4 -b e n a K á ln á s -c s a lá d IV. k ö zö s b ir to k a , m in t ré g i b i r to k . 1463, 14 9 1 -b e n G o ro n g h -c sa lá d .1 4 6 3 -b a n A ra n y a s (A l.: N a g y fa lu s sy .) 1561, 1777-ben N ád fő y . 15 6 2 -b e n k ú r ia - o s z tá s a S tr á z s - te s tv é re k és L ite rá ty n é St. I lo n k ö z t. 1 5 6 2 -b e n N á d fe y ; a S tr á z s - c s a lá d k ö z t az a l is p á n le l­

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

o sz tja a k a s té ly t . 1 5 6 3 -b a n B ag o s. 15 6 8 -b a n N a g y Im re De S ó v á r 1 j tk e t z á lo g b a a d 8 f r té r t N á d fe y n e k . 15 7 1 -b e n (és P ó s fa lv a ) : N á d fe v G á s p á r . 1 5 71-ben K ü k e m e z e y (itt é s 1 kós­tá lv á n ) 30 ré s z t e la d N á d fe y n e k . 1 5 7 2 -b e n N á d fe v t i lta k o z ik

G v á rm á n e lle n c s e r jé s e m ia tt . 1 582-hen H o rv á th . 1 586-ban A ra n y a s M ik ló s és K r is tó f c a m b iu m a (egyessége). 15 8 8 -b a n B eö czy z á lo g b a a d ja O r m á n d y n a k . 15 9 8 -b a n A r a n y a s : ré sz . 16 0 3 -b a n N á d le v és D u k a t i lta k o z ik A r a n y a s h e ly e a d á s v e v é s e m ia tt A ra n y a s é s B elisk e , I d r á n y i e l le n . N á d fe v a D u k a y - k u r iá é r t B e lisk é n e k p é n z t ad . 1610-ben a N á d fő y -ö r ö k ö sö k í i z a n y a i ré s z t k ö v e te lik N á d fő y F e re n c z tő l . 1 6 1 3 -b a n B alo g h . 1 625-ben S z ta n k a y . 1 6 2 8 -b a n D u k a k ö v e te li r é s z é t N á d fe v tő l.

16 5 6 -b a n H o m á r . 16 5 8 -b a n N á d fe v t i l ta k o z ik H o r v á th e llen a « S z é lfö ld g e re n d e ly -p a ta k ra m e n ő v é g g e l». 16 8 3 -b a n N á d fe y , H o rv á th , S ó v á rv . 16 9 4 -b e n D o b a y , N á d fő y é s S a rn a v . 1709-

b e n T iv a d a r k ö v e te li a k ú r iá t S e g n y e y tő l . 1740-b e n P u lsz k y . 1741-hen L e h ó c z k y . 17 5 9 -b e n P u s z ta y .

N a g y fa l i t : 1310-ben (T u ru n c z , L aczk fa lu , S z ilv a -T u rn u k u z i, Sze- m e re -ré sz e k k e l) : T b e k u le -n m b . f ia itó l e lfo g la lja O m o d e é s M ik lós lia D em eter. 1412-ben a T h e rn e -p a ta k m en tén . 1412-ben S te flakv , T e rn y e y , S trázs. 1463-ban N a g y fa lw : N ádfő , T e rn y e he ly ség ek k e l egy ü ti. 1463-ban K álnássy- é s a ro k o n -c sa lá d o k o sz tá ly a . 1595-ben G y u ric sk ó ' k öve te lé se G erge ly laky ellen . 1602-ben ugy an ez Usz ellen . 1610-ben p r é d iu m : G er­gely laky . 1620-ban G erge ly laky özvegye zá lo g b a a d ja G e rg e ly lak y n ak a G y ik ó p a tak -m a lm o t é s rész t. — T e rn y e tilt. a sz o m sz é d a it e lid eg en íté s m ia tt. 1622-ben G erge ly lakyné , m a jd B orn n é-S z in y ey S á ra zá lo g b a ad ja 200 frt 69 d é n á ré r t a G y ikó fo lyó -rész t és m a lm o t, k e r te t , h a lá sz a to t és U szdom bjá-t G e rge ly laky M ik ló sn ak . 1637-ben G erg e ly lak y zá lo g b a ad ja N agyfalu t (K isfa luva l) G y u ric sk ó n ak . — S a ru d y k övete lése G vuricskó tó l. 1640-ben G y á rm á n t i l ta k o z ik G o m b o s e lle n e rd ő m ia tt.

Nagykelecsény: 1611-ben G y u ric sk ó n é , K éry, G yulay . <L. K elecsény . >

N a g y ia d n a : (L. K is la d n a ) .( T a r to z é k : S z o p o tn y ic z a m a lo m .)K ő b á n y á k : \. D o lo m it: f e ls ő - t r ia s z k o r i : b i tu m e n e s , s z ü r k e ,

sze m c sés . A k ö zsé g i (B o zse k ) k ő b á n y á b a n 18 7 6 -b a n 200 - 300 m B é p ítk e z é s re , m é sz é g e té s re .

II. K u a r c z i t- h o m o k k ö : d ia s z k o r i : p a lá s , k v a r c z o s , s z e r t i- c z ite s , v ö rh e n y e s . A k ö z sé g i (P a d ra ld z in ) k ő b á n y á b a n 1870- b a n 40 m 3 é p ítk e z é s re .

N a g ym jir je s i rész: (L. J a k a b v á g á sa .)

N a g y s á r o s : a T a r c z a fo ly ó m e lle t t , v á ro s , m a jd m e z ő ­v á r o s . 1 2 4 8 -b a n a z e g r i p ü s p ö k i d é z s m á tó l m e n te s . 1274, 1 2 9 3 -b a n a p lé b á n o s a h a t á r b e l i d é z s m á t k a p ja . 1 296-ban M o y k é s t e s tv é r e i v á r jo b b á g y o k ö r ö k b i r t o k u k a t e la d já k O v- g e a i P é te r m e s te r n e k . 1320 k ö r ü l , v a g y ré g e b b e n , m iv e l II.. IV. B éla k o ra b e l i o k i r a to k e g y ü t t e m lít ik S z e b e n n e l é s E p e r ­je s s e l , sz . k ir . v á r o s s á le t t . 1 3 3 3 -b a n a v á r o s s ík já ra S y n k a f. P é te r b a jv ív á s r a k iv ja k i E th e le f. M á r to n t, a k i S z e n tp é te re n r a j t a ü tö t t , m é g p e d ig 2 h é te n b e lü l . A k ih ív o t t n e m je le n t

m e g , m íg P é te r b a jv ív ó t á l l í to tt . A t r i b ü n ö n v á r ta k a b irá k . M ajd h a t á r o z a t t á t e t té k Í r á s b a n M ik ló s c., s á ro s m e g y e i W il- l e r m u s m e s te r a lb i r á ja é s a 4 n e m e s i b i ró , h o g y a n n y ib a v e s z ik a d o lg o t, m in th a M á r to n e le se tt v o ln a , e z é r t p é n z b í r ­sá g o t r ó n a k k i r á s b i r to k a i tó l m e g fo sz tjá k . 13 4 5 -b e n S a ru s , S á ro s , 1 3 5 1 -b e n N a a g S a ru s , 13 5 4 -b e n c iv i ta s S a ru s , 1354—

1 3 5 5 -b e n o p p id u m S a ra s . A m e g y e g y ü lé s e k ré g i h e ly e .

127 4 — 1 3 7 0 -b e n Á g o s to n -r e n d i s z e rz e te s e k n e k v o lt b e n n e S z e n t S z a n is z ló ró l c z im z e t t k o lo s to r a : 1 3 4 7 -b e n E p e r je s h e z h a s o n ló sz a b a d s á g a i k ir . v é d e le m b e n ré s z e s ü ln e k . A XV. s z á z a d b a n S á ro s v á r t a r to z é k a . 1 3 4 6 -b a n fa v á g á s - jo g a v a n . /3 4 7 -b e n sz. k i r . v á r o s : ré g i h e t i v á s á r jo g é s v á m m e n te s s é g e rő s íté se . K irá ly i

a d ó ja 150 e z ü s t m á rk a . A z 1 3 4 7 -ik i k i rá ly i lev é l is e g y e n lő

s z a b a d a lm á n a k je lz i E p e r je s s e l é s a s z e p e s i v á ro s o k k a l s t i l t ja a k i r . a d ó v a l v a ló m e g te r h e lé s é t ; 13 5 2 -b e n Is tv á n k ir. h e r c z e g h a s o n ló r e n d e le te t b o c s á t k i. 1351, 1352-b e n Is tv á n k ir . h g : e r ő s íté s . 1 399-ben v e s z ti el e z t a k iv á lts á g o t, a m ik o r a k i rá ly és k i r á ly n é a s z ta lá ra L ő c s é re n e m a k a r ja b e sz o lg á l­

ta tn i a s z o k o t t é le lm i c z ik k e k e t. U g y a n a k k o r k ir . k in c s tá r i, m a jd c s a lá d i (S z a p o ly a y -, P e ré n y i- , T h u rz ó - , R á k ó c z i-) b ir to k

le tt. (U tó b b az A s p e rm o n t, S z irm a y és W o lk e n s te in g ró fi c sa ­

lá d o k s a P u ls z k y -c s a lá d a z u ra i.) 724 fr t s 6 h o ld fö ld -a la p ú s z e g é n y e k h á z a v a n e k k o r a k ö z s é g b e n 4 s z e m é ly re s 4 o rs z . v á s á r - jo g ú . 1 4 3 8 -b a n M á ty á s k i rá ly G is k rá t S á ro s m e g y e ö rö k ö s

fő is p á n já v á te sz i m eg . 1 4 3 9 -b e n a v á r b a E r z s é b e t k i r á ly n é a h u s z i tá k a t h iv ja II. U lá sz ló e lle n . E z e k (S w e h la , G isk ra , T a la fu z é s A x a m it) S á ro s , K o m ló s , P a lo c s a és B e rz e v ic z e -v á ra k b a n 30 é v ig ta r tó z k o d n a k . 14(>l-ig G isk ra . 1 4 9 0 -b e n D u k a . 15 9 2 -b e n o p p id u m . 1 0 02-ben S o ó s e g y e ssé g e S o ó s n é E ö d e n f fy Z su z sá v a l. 1 0 0 6 -b a n D ó c zy v é g r e h a j tá s a C s á k y n é e lle n . 1 0 0 9 -b e n B o rn e ­

m isz a . 1 013-ban B o rn e m is z a -o s z tá ly . 16 1 4 -b e n R á k ó c z i t i lta k o ­z ik U sz é s a s z e n tm ih á ly ia k e lle n . 1 635-ben 3 o r s z á g o s v á s á ro n k iv ü l h e t i v á s á r jo g a . 1(540, 17 1 4 -b e n P u c s o v , S z a b ó , S a á ro s s y , S p á c z a v , N é m e th , R á c z , K e n d e re s sy , K a r ló c z y , N v á ra v , P o h á r ­n o k )’, J á n o s d e á k , L a n g h . 1 6 4 2 -b e n R á k ó c z i z á lo g v á ltá s a a z U sz,

D év én y i, S z e m re , G y á rm á n -c s a lá d o k k a l. 1 6 4 5 -b e n A la tty á n v . l(}50-ben v á m jo g . 1 6 6 8 -b a n H á n y t i lta k o z ik I b r á n v i e l le n e l­id e g e n íté s m ia tt . N e m e s s á n y i t i l ta k o z ik H o lv c h y e lle n ré to s z tá s m ia t t . U g y a n a z , m in t R á k ó c z i p ro v iz o r a , a t iz e d e t n y u g ta t ja M e lc z e r p r e fe k tu s n a k . 1 6 7 3 -b a n H a la p y t i l ta k o z ik a s z o m s z é ­

d o k e lle n ré t m ia t t . 16 9 4 -b e n S á ro s y , L ip ó c z y , H a la p y , B acsy , Ig ló d y , N á ra y , T r o m b itá s , S z e le c sé n y i, T a k s o n y , B e ly u ss sy , H o r v á th , G rü n . 1 6 9 6 -b a n N o v á k . 1 6 9 8 -b a n S o lté sz . 17 0 7 -b e n S e m se y k ö v e te lé s e B o c z k ó n é e lle n ré s z m ia t t . 1 7 1 2 -b e n D eák J á n o s , T a k á c s , 1722, 1736, 1 7 7 2 -b e n I l lé s h á z y g ró f . 1 722-ben U g y a n a z ; M ik ló s k a n c z e llá r . 17 3 2 -b e n S z a la y . 1 7 4 8 -b a n F o r in ­to s . 1 7 5 8 -b a n S z a p á ry M á r ia g ró f n ő . 1 7 7 0 -b e n J o b b á g y i ,

Z v a r c h v . 1 7 7 3 -b a n D e b re c z e n y . 1 7 7 5 -b e n A s p e rm o n t. 17 7 8 -b a n

U rb á n . 18 1 6 -b a n W o lk e n s te ín g ró f . 18 1 8 -b a n a tö rv é n y s z é k , m in t fó r u m , a W o lk e n s te in g r ó f u r a d a lm a e l le n é b e n m e g ­e r ő s ít i a k ö z sé g jo g a it é s k iv á l t s á g a it.

(T a r to z é k : L áz i, B a k ta k ö z , K á n á s , S á r o s -v á r : (L . ezt.)K ő b á n y a : H o m o k k ő : e o c z é n k o r i : b a r n á s , m esze s . A k ö z ­

ség i (B ik o s-e rd ő ) k ő b á n y á b a n e m b e re m lé k e z e t ó ta 4 0 — 50 m a h e ly i é p ítk e z é s re .

446 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

N a g y s z i lv a : 1 2 5 1 -b e n F e lsz ilv a . 12 7 0 -b e n T ó b iá s c. b i r ja . 1 3 8 9 -b e n Z y lu a , 1 4 2 7 -b e n N a g -, K y ss ilu a , 1 4 7 3 -b a n N a g h - z y lw a ; 1389-ig S á ro s - v á r t a r to z é k a v o lt . U tó b b b i r to k o s : a R o z g o n y i-c sa lá d . 1 4 2 7 -b e n b i r t o k o s : u g y a n e z K is sz ilv á n , a p a n ­n o n h a lm i a p á t N a g y s z ilv á n . 14 7 7 -b e n C h irk e . 1 5 6 2 -b e n S eb esy , M o n ak y . 1 6 1 6 -b a n F o rg á c h . P a ta k y t i l ta k o z ik S a ru d y e llen e l id e g e n í té s m ia t t . 7 6 2 3 -b a n G v u la y k a p ja az e rd é ly i fe je d e ­le m tő l. 1 6 2 8 -b a n F o r g á c h n é t i l ta k o z ik S z ta n k a y e lle n . S z ta n k a y v é g r e h a j ta t ja . 1 6 2 9 -b e n u g y a n a z . 16 5 9 -b e n u g y a n a z . 1664-ben S z ta n k a y t i l ta k o z ik m in d e n k i e l le n a S e b e s y - ré s z m . S z e m e re t i l ta k o z ik e lle n e F o r g á c h n é ja v á ra . S z ta n k a y t i lta k o z ik e rd ő

m ia t t . 1 6 9 5 -b e n B o rn e m is z a k ö v e te lé se Z o m b o ry e llen . A XIX. s z á z a d b a n S e m se y .

K ő b á n y a : H o m o k k ő : e o c z é n k o r i : b a r n á s , f in o m , m eszes . A k ö z sé g i k ő b á n y á b a n a k ö z sé g fe n n á l lá s a ó ta 90 m 3 h e ly i é p ítk e z é s re , k a v ic sn a k .

N a g y v i t é z : V ité z (K is- é s N a g y v ité z .) 1 3 0 1 -b e n V y tez - v il la . 1 3 2 0 -b a n V ité z a n t iq u a e t n o v a . 13 3 0 -b a n u r a a S z a lá n c z y -

c s a lá d . 1 3 3 0 -b a n D r u g e th fia e lc se ré li S z a lá n c z y L ász ló v a l. 1 3 4 9 -b e n V itéz} ' L ő r in c z tő l a n y a i r é v e n (A b a-n m .) k ö v e te lik

p u tn o k i V e c h e y M ik ló s fia i. 1 4 2 7 -b e n N a g - és K y su ites . 1465- b e n N a g u ith e s . 15 5 4 -b e n V ité z é s K isv ité z . 1 4 2 7 -b e n N a g y ­v i té z e n b i r to k o s : a S ir o k a y -c s a lá d 25, a B e r to ld y -c s a lá d 8 , K is-

v i té z e n a S ir o k a y -c s a lá d 12 j te le k k e l. 15 7 2 -b e n H e d ry 7 f r té r t z á lo g b a a d ja F r ic h y n e k a r é tje it . 15 9 2 -b e n N a g y v ité z e n B e r th ó ty t i l ta k o z ik L ic h te n s te in J á n o s e l le n P o d k ru h o v -p r é - d iu m m ia t t . 1 6 1 0 -b e n H e d ry r é s z t a d B e r th ó ty n a k . 1623-ban N a g y v ité z e n F r ic h y t i l ta k o z ik B e r th ó ty e lle n . 16 2 4 -b e n u g y a n e z . 1 6 3 8 -b a n B e r th ó ty . H e d ry , F r i c h y : e rd ő . 1 705-ben H e d ry . 17 5 5 -b e n B e r th ó ty , R o tth . A X IX . s z á z a d b a n T a h y .

(T a r to z é k : F e k e te m a lo m , e lő b b : C s a r n e ; H e g y im a jo r , e lő b b : Z a h a r a ; K ő v ö lg y , e lő b b : D o ly in a .)

N a k r i itej S zk a le : 1574. (L. Szedlicze.)

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 447

N aasfeiv (T ó tfa lu ) : /3 2 3 -b an d o n á c z ió ú jitá s T h e k u le A n d rá s fia i­n a k . 1337-ben T ó th fa lv a . (N y á rs? )

N a u a jh á za : 1587-ben p ré d iu m . (L. Fe lsősöm .)I. N ém etfa lu [-/>«] (K a p in é m e tfa lu ) : 1368— 1464, 1489-ben N ém et-

falw , N ém etfia lva; 1427-ben b i r to k o s : a K op o rcz -c sa lád 19 j te le k k e l. 1462- b en K oczik befogad ja o sz tá ly o s a ty a f i á t : K apy t. 1683-ban K apy. 1683- b a n N ém etfa lva . ?

II. N ém etfa lu (T a p lin é m e tfa lu ) : 1427, 1438, 1454, b i r to k o s : 1437- b en a P e rén y i-c sa lád 30 j te le k k e l. 1622-ben S á ro s-v á r ta r to z é k a . ?

III. N ém e tfa lu : a XIV. sz á z a d b a n U szp ek lén m á s ik neve. (L. Usz- p ek lén .)

N é m e l s ó v á i * : S ó v á r . A v á r é p í tő je : a B a k sa -n e m z e tsé g . 1 285-ben B a k sa -n m b . S im o n fia G y ö rg y . 13 6 4 -b e n C z u d a r , u tá n a R o z g o n y i. 1 4 58-ban u g y a n a z . 15 6 2 -b e n S o ó s a b i r t o k m e g ­

tá m a d á s a m ia t t n y o m o z . N ag y . 1 5 6 8 -b a n S o ó s és S o ó s n é c se ­ré je . 1 571-ben S o ó s -o s z tá ly (S ó v á r , G u ly v ész , M o c s á rm á n y , Ú jfa lu , K issá ro s , S e b e fa lv a , P á lv á g á s , K e re sz te s , K a rá c s o n y - m ez ő , V a s p a ta k , L asz cz ó , M a rg o n v a , H a n u s fa lv a ) . 7537-ben S ó v á rv . 1 608-ban S o ó s t i lta k o z ik B o rn e m is z a é s S z ta n k a y

e lle n . 16 4 5 -b e n T r o m b i tá s t i lta k o z ik B a lo g h e lle n e l id e g e n í­tés m ia tt . 1 6 5 6 -b a n M e lc z e r é s T h ú r y t i lta k o z ik S o ó s e lle n . 1683-ban K e c z e r t i lta k o z ik S ó v á r e l le n a s ó v á r i r é te k e n á t ­já rá s m ia t t . 1685-ben S o ó s n é -B a rk ó c z y É v a . 1699, 1 7 09-ben H ille r. 1 7 2 1 -b e n S zén (k e re sz t) '. 1 7 2 3 -b a n R u d ig e r . 1 7 43-ban P illé r . 1744-ben G a la m b o s . 1 745-ben G a b á n y i.

A s ó v á r i v á r 1 243-ban é p ü l t , m e ly e t I. F e r d in á n d 1537-

b e n ro m b o l ta t le, m iv e l a S z a p o ly a y -p á r t itt g y ü le k e z e tt .]M o n d á k : I. A v á r ú r a v á r h e g y i k la s t ro m b ó l , h o l a v á r

á llo lt , a s ó b á n y a i h a r a n g to r o n y ig s z íja k b ó l h id a t k é s z ít te te tt , ho g y s é tá lh a s s o n s n e k e ll je n a v ö lg y b e le s z á l la n ia . II. A S ó ­v á r i a s sz o n y m o n d á j a : e r d é ly i in o n d a -v a r ia n s .

N em czo o ec :: 1591-ben N e m c z o z : B o rn em isza . 1599-ben N em czo- vecz : O sz tro g h ti l ta k o z ik e ls z á n tá s e llen . (L á sd K u rim a .)

N enefeu i. 1296-ban T a rk ő h a tá r á b a n . ?N o szlic z iu s-D o lin a : 1655-b e n a N o sz tic z iu s -c sa lá d : « k e re k e rd ő » je

a V e resp a tak m elle tt. (M a: E p e rje s ta rto zék a .)N o u a jh á za . < L. D em éte. t

N yá s , N ásfő , N yá rs (L. A rd ó é s S a lg ó ) : 1283-ban I llem éres n e m e ­s íte t t fiai.

N y á r s a r d ó : A r d ó : 1 2 4 8 -b a n a z e g r i p ü s p ö k i d é z sm á - tó l m e n te s . 1 2 8 3 -b a n I lm e r e s f ia i : S e b e s és S im o n e lső b i r ­to k o so k , e lő b b a n y á r s i e r d ő fe lv ig y á z ó i. 13 4 9 -b e n O rd o u . N y á rs u r a 14 2 7 -b e n S e m se y . 14 2 7 -b e n A rd o . 1 428-ban A rd o N y a rs . 1 4 6 6 -b a n N y a r s a r d o . 16 1 7 -b e n G o m b o s , H e d ry . 1627- b e n N y á rs é s O r k u ta k ö z t h a tá r ig a z í tá s . S e m se y . 1668-ban N y á rs é s A r d ó : S e m s e y F e r e n c z t i lta k o z ik S e m se y -o sz tá ly e l le n . 1 6 7 3 -b a n S e m s e y t i lta k o z ik K ró n e s z n é e lle n b ir to k fo g ­la lá s m ia t t . 1 6 8 6 -b a n D e ák . 1 6 8 9 -b e n -a S z e n t- Iv á n y i- ré s z s z e m ­lé je . 16 9 4 -b e n S e m s e y k ö v e te lé s e U jfa lu s s y tó l z á lo g ré sz i rá n t .1 6 9 4 -b e n U jfa lu s sy ; 16 9 5 -b e n S e m s e y t i lta k o z ik S z irm a y e llen h a tá r ig a z í tá s m ia t t a T a r c z a - á r o k n á l . 16 9 7 -b e n R e n k o v sz k y . 1 6 9 9 -b e n S p lé n y i k ö v e te l k a s té ly ja v í tá s t a b ir to k o s o k tó l. 1719, 17 4 1 -b e n B o czk ó , L e h ó c z k y , 17 5 5 -b e n é s a XIX. s z á z a d b a n

S e m se y . 1 8 6 3 -b a n c s e re s n y e -k e r t je i h í re s e k . S e m se y -b ir to k . H a jd a n N y á rs é s A rd ó k ü lö n h e ly sé g e k .

N yerges: p o s s e s s io : 1711.?N y é rö : 1586-ban P á s z th ó y k ieg y ez ik M ay ersen n el a H offer-tarto-

z á s ra n ézve. (N y irje s ?)

N y i r j e s : N y i r e s : 1381, 1 4 2 7 -b e n N y re s , 1459, 1487-ben N y r e s h , N y ire s ; 1 4 2 7 -b e n 27 jte le k k e l. B ir to k o s s á g : 1335-ben N y ire s m e z ő : S o m o s y , 1 4 2 7 -b e n u g y a n a z , S z é c h y . 1446-ban

k ö z s é g a la p í tó : S e m s e y L ász ló , a k i 14 7 5 -b e n z á lo g b a a d ja T h u r z ó M á r to n n a k , e z p e d ig 14 8 1 -b e n T a r c z a y T a m á s n a k .

1 5 9 3 -b a n U jfa lu s s y t i l ta k o z ik S e m s e y e lle n h a tá r to lá s m ia tt .16 0 9 -b e n T a h y t i l ta k o z ik a s z o m s z é d o k e lle n b ir to k h a s z n á la t m ia tt . 1622-b e n N y ir je s é s L o n g k ö z t v á m jo g o t n y e r n e k : U jfa lu s sy , S e m se y , T a h y F e r e n c z é s Is tv á n . 1 6 2 6 -b a n T a h y t i l ta k o z ik a v a ly k ó ia k e lle n e r d ő m ia tt . 1 640-ben U jfa lu ssy . 1 6 4 1 -b e n U jfa lu s s y -o s z tá ly . U jfa lu s s y K lá r a é s U jfa lu s sy Z sig ­m o n d o s z tá ly a . 1 6 8 3 -b a n B e n ic z k y t i l ta k o z ik U jfa lu s sy e lle n . U jfa lu s s y k ö v e te li B e n ic z k y tő l a k ú r iá t . XIX. sz. T ah y .

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 449

(T a r to z é k : B á n y a p u s z ta , R ó n a p u s z ta , e lő b b : P e tru s , P e tre c z .)

N yiream ajor: (L. M é rk -F e lső : ta rto zék a .)N y o m á rk a : 1426-ban N y o m ark , 1461, 1475-ben N yom a r k a ; 1461:

K isszeben h a tá r á n . B ir to k o s s á g : 1571-ben N y o m árk av . 1611-ben G o m ­bos, M aró th , H o rv á th . — N y o m á rk a y -le á n y o k z á lo g b a a d já k 300 fr té r t G o m b o sn ak . 1626-ban G o m b o s ti j ta k o z ik V ecseyné-G om bos leán y ellen zá lo g o sítás m ia tt.

O berharl: 1477-ben T a rk e ö y -c sa lá d . (L. E b e rh a rt .)O bracsnö: 1248 e lő t t : k irá ly i v a d á s z te rü le t; 1288-ban a h a lth a -

m eze i és th a rk v e le ji u ra d a lo m része. ?Ófala : K eczer-k asté ly 1863. ?

O l n j p n l a k (O le jn o k ) : 1 4 5 4 -b e n O la y p a th a k , L i t in y e és I lo n ig h e ly sé g e k k e l e g y ü tt . B ir to k o s s á g : 13 2 2 -b e n M icsk . 1454- b e n O le jn ik : P e ré n y i. 1 5 1 2 -b e n T a r c z a v -c s a lá d . 15 6 2 -b e n O la j­

p a ta k : P é c h y t i lta k o z ik S z e b e n e lle n . 1 6 1 5 -b e n P é c h y P á l t i lta k o z ik P é c h y Z s ig m o n d é s U sz c s e ré je e l le n . (T a rto z é k v o l t : B a ra n y a (B á r á n y fa lv a ? ) p ré d iu m , M a jd á n , A m b ru s tá lu a C s e rg ő h e g y a la tt) . 1 691-ben O lisz n o k . (?)

T a r to z é k : A m b ru s f a lu , B a ra n y a , M a jd á n .O ly s a u ic z a : 15 1 5 -b e n T e r n y e y G y ö rg y tő l T a r c z a y e r ő ­

sz a k k a l v esz i el.O l y s ó : 1274, 1288-b á n T a r c z a y -u r a d a lo m . 16 9 2 -b e n G a-

d e tz k y -o sz tá ly . 1 714-ben P ru s z k o v s z k y , G a b o d y . 1 725-ben T a h y . 1 7 4 8 -b a n G a d e c z k y . 17 5 1 -b e n M u d rá n y i. A XIX. s z á ­

z a d b a n T a h y .

O lyves uö lyye : (L. P ó s fa lv a : rész.)

O n d a v a f ő : 1 6 8 3 -b a n O n d a v k a .

O m ló: 1558— 61-ben V a r jú .?O ndrejvágás: 1685. (L. A ndrásvágás).ó p e k lé n : 1630. (L . B u d a m é r : ta rto zék .)O p in a : 1427, 1473, 1483-ban P a ta c sk ő h .-vel e llen . 1427-ben D oby.

/•M?2-ben Z b u g y ay tó l dón . Czéczey. 1603. (H ih e tő le g : a m a i S árosó fa lu .)O p iszkuágása : 1427-ben S p ic h u a g a sa . 1408-ban O p p isk u a g a sa ; 1408-

b a n R ich v a ld h .-vel e g y ü t t ; 1428-ban S zen t-M ih á ly é s M egye kö z t. 1408- b an a z u ra P erén y i. ?

Tóth Sándok: Silrot pdrmegye monogm/itija. II. 29

450

O rd a n k a : (L. V ö rö sv á g á s : rész.)

O r k u t a : 1 314-ben T h e k u le -n m b . J u te fia A n d rá s fiai b i r ­to k a . 1 2 4 8 -b a n a z e g r i p ü s p ö k i d é z s m á tó l m e n te s . 1314. 1427-

b e n W r k u th a (1314 e l ő t t : U r k u ta é s S z e n t-M ih á ly fa lu k ö z ti te rü le t) S y s la u s g ró f , m a jd 13 1 4 -b e n T h e k u le A n d r á s fiai b i r ­to k a . E z e lő tt S á ro s - v á r t a r to z é k a v o lt. 1427-ben U r k u ta (U r-

k u t ja ? ) : V á m o ssy . M á r 1 5 4 4 -b e n is S z e b e n b ir to k a . 1 546-ban 1614 f r to n L a b a c z k y tó l S z e b e n v esz i m eg . 1 622-ben S em sey

t i lta k o z ik a s z o m s z é d o k e lle n h a tá r to lá s m ia tt . 16 9 1 -b e n S z ir­m a y . (S á ro sm e g y e le g ré g ib b k ö z sé g é n e k m o n d já k .)

O r l ó : 1 4 2 3 -b a n O r l v á m h e ly , 1 3 6 6 -b a n O rlo w , 1427-ben O w r u l : P a lo c s a ta r to z é k a v o lt. B ir to k o s s á g : 1 4 27-ben V á m o ssy ,1 5 7 1 -b e n P a lo c s a i H o r v á th . 1 6 2 1 -b e n O r lo v a : P a lo c s a y n é til­ta k o z ik D e sse w ffy e lle n . 1 6 5 6 -b a n S e m s e y t i lta k o z ik B e rz e ­v ic z y e l le n h a t á r m ia t t .

(T a r to z é k : E n d ré o k a , e lő b b A n d r e ju v k a ; K u rc s in .) (L.

E d u s tu rn y a .)

O ro sz-P ek lén : 1719. 1751-ben K áro ly i. 1775. (L. P eklén .)O ro szvo lya : 1248 e lő tt k ir . v a d á s z te rü le t ; 1288-ban a b a llh am eze i

é s th a rk v e le ji u ra d a lo m része. ?

O r s ó s : A lso n c z (O rsó c z fa lu ): 1337 -b e n A ls o n c h T r o c s á n y é s K o h á n y fa lv a k m e l le t t : P e ré n y i. 1 5 6 3 -b a n T ro c s á n y i zá lo g b a a d ja O r só c z k y n a k 4 f r to n . 1 5 6 6 -b a n T a r c z a y A n n a u to lsó b i r ­to k a , h o l f . 1 5 8 1 -b e n T y w a d a r - c s a lá d . 15 8 7 -b e n P á s z th ó y : z á ­

lo g v á ltá s . 1 6 0 8 -b a n S z k á r o s i F a r k a s A n n a z á lo g b a a d ja ré szé t.16 1 0 -b e n T r o c s á n y i , T iv a d a r , K o h á n y i, H o r n y tilt . H o rn y J á n o s és K o h á n y i e l id e g e n í té s e e l le n . T r o c s á n y i é s T iv a d a r tilt . O rsó c z y és N a g y e g y e ssé g e e lle n . — H o s s z ú tó th y t i lta k o ­

z ik T iv a d a r e l id e g e n í té s e e l le n . — O rsó c z y t i l ta k o z ik N agy A lb e r t e l le n . 16 1 7 -b e n T iv a d a r k a p ja a H o r n y -k ú r iá t . 1623- b a n b á n y a e m líté s e . 1 6 2 7 -b e n G e rg e lla k y n é t i lta k o z ik T iv a d a r e l le n é p í té s m ia t t . 16 2 8 -b a n T iv a d a r t i lta k o z ik G e rg e lla k y e lle n k ú r ia - s z e r z ő d é s sze g ése m ia tt . 1 6 3 5 -b e n K o h á n y i t i lta ­k o z ik S a th ó e lle n . 1 6 3 7 -b e n H o rn y . 1 6 3 9 -b e n K o h á n y i t i l ta ­

A VÁRHEGYE KÖZSÉGEI.

k o z ik G e rg e lla k y n é e lle n S a th ó -z á lo g m ia tt . T iv a d a r t i l ta ­k o z ik S a th ó e lle n b ir to k k a s z n á la t m ia tt . 1 639-ben T iv a d a r t i l­ta k o z ik G e rg e lla k y n é -O rsó c z y E rz se e l le n e lid e g e n íté s m ia tt . 1640-ben K o h á n y i t i l ta k o z ik O r só c z y n é e lle n z á lo g m ia tt . 1661- b e n K o h á n y i é s T iv a d a r eg y e sség e . 16 9 4 -b e n J á n o s o k . 1714-ben J a n c s ó . 1 734-ben T iv a d a r '/'* jte lk e t k ú r iá v á tesz . 1751-ben u g y a n a z , K o h á n y i, P u tn o k y , S á n d o r , M ak ay , 17 5 3 -b a n T iv a d a r .

Ó riás: (L a p is p a ta k : ta rtozék .)Ortase: (L. K issá ro s : ta rtozék .)

O K u t ó : O r to l t : 1 4 15-ben O r th o l th , 14 2 7 -b e n O r th o w le . O r so l th , 1492-ben O r th a th ; 1 427-ben 46 j te le k k e l. 1683-ban O r tu to v a , 1685, 1 740-ben P a ta k y z á lo g b a n b ir ja S z e b e n tő l.

Ó r u z s i n : R u s z in : 1386-b á n R u s z in : S o m o sy . 1387, 1491-ben R u se e n . R o zv n . 1 423-ban R w sy n c h , 1 4 27-ben R u - s y n ; 1427-ben K e se p k w d y n , a P á ló c z y -c sa lá d b ir to k a k é n t, m in t S z a k a ly a ta r to z é k a . 1614, 1 627-ben (R u s in e c z (?): B erz ev icz y .1 6 8 3 -b a n R u s in . 1685-ben R u z á n k a . (?)

( T a r to z é k : K a s sa h á m o r , H a n d e ly , K a m o ro v e c z .)

K ő b á n y á k : I. D o lo m it: fe ls ő - tr ia s z k o r i : b i tu m e n e s , te le b i tu m e n e k - kel, fin o m . A k ö zsé g i (K o m a ró c z -h e g y a la tt) k b -b a n 1881-ben 4 00— 500 m 8 é p ítk e z é s re , k a v ic sra .

II. H o m o k k ő : d ia s z k o r i : s z e ric z ite s , p a lá s , v io lá s é s z ö ld e ­se n fo lto s , fin o m . A k ö zsé g i (R u z s in p a ta k ) k b -b a n 4 0 — 50 m 8

é p ítk e z é s re , k a v ic sn a k . A k o ro m p a i v a s g y á rn a k s o d ro n y p á ly á ja v a n i t t v a s é rc z s z á ll í tá s ra .

O sicsem ajor: (L. L a p is p a ta k : ta rtozék .!

Ő s z 1 k ő (O ssik ó ): 1427-ben O z y k o w , 1 454-ben O ssy k o . 1408. 1427-ben P e ré n y i, 1 585-ben F o rg á c h t i lta k o z ik H e r tn e k b ir to k o s a i e lle n . 15 8 6 -b a n u . a . k ö v e te lé se B o rn e m is z a e llen . 15 91-ben u . a. 16 0 1 -b e n F o rg á c h és B o rn e m isz a h a tá r ig a z í ­tá sa H e r tn e k tő l . 16 6 5 -b e n F o rg á c h ti lta k o z ik a F r ic h y -c s a lá d e lle n . 1694. 1699. 1714-ben C se m n y ic z k y . 1 7 70-ben F o rg á c h g r.

O s z l o p a i n k : O s z tr o p a ta k a (O sz tro v jan i). 1 2 48-ban az e g r i p ü s p ö k d é z s m á já tó l m e n te s . 1 2 48-ban O s z tr o p o to k a ; 1390-

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

b e n S á ro s k ir á ly i v á r t a r to z é k a v o lt. B ir to k o s : 1393, 1427- b e n a s z e re tv a i R a m o c s a -c s a lá d 27 j te le k k e l. 1399-b e n m in t e g y k o r i k i r á ly i b i r to k o t R a m o c h a fia P é te r k a p ja . 1570-ben T e r n y e y a P u tn o k y tó l z á lo g b a v e t t r é s z t (B o d o n la k á v a l) 1 0 0

f o r in té r t z á lo g b a a d ja B e r th ó ty n a k . 1 5 92-ben u g y a n e z . 1(50(5- b a n B e rz e v ic z y k ö v e te lé s e H o r v á th n é e llen . 1624— 2 5-ben L i te r a tu s (A l.: M este r) M áty ás . 1 6 25-ben M es te r A n n a . 1655- b e n B e r th ó ty z á lo g b a v e sz 750 f r to n 3 z s e llé r t é s m a lo m ­ré s z t s «B án kútja® (P á n k ú t) - t A n á rc h y tó l . 1 6 56-ban H e d ry t i lta k o z ik P a t a k y e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 1700-ban U sz t i l­ta k o z ik B e r th ó ty E rz se e l le n jo g v is s z a é lé s m ia tt . 1714-ben R ic h te r . 1 7 1 7 -b e n B e r th ó ty 1200 m . f r té r t z á lo g b a a d ja D es- s e w ffv n e k . 1 8 6 3 -b a n tö b b k a s té ly . B ir to k o so k a P é c h y - , B á n ó ­c s a lá d o k . (K r. u . III. s z á z a d b ó l v a ló o s z tó p a ta k i le le te k a ) a X V III. s z á z a d v é g é n v é g z e tt á s a tá s b ó l, m e ly a b éc s i m ú z e u m ­

b a n , b) 18 6 2 -b ő l, m e ly a m a g y a r N e m z e ti M ú z e u m b a n van .)O szlra csin a : 1415— 16-ban O s tra th in a , O z tr a c h in a : M akovicza v á r

ta r to z é k a volt. B ir to k o s : 1427-ben a C zu d a r-c sa lád 4 jo b b ág y te lek k e l. (M a : S zo ro cs in ?)

Ö r: 1427-ben A lzo W r, O ro szp ek lén h .-vel együtt. ?O zboró: (L. Zboró .)

P á c z fö ld e : (L. V arjú fa lv a : rész.)

P a lo c s a , a P o p r á d m e lle t t , m e z ő v á ro s : 1493— 9 6 -b a n c iv e s e iu s d e m lo c i: v á r o s i k iv á l ts á g o k a t é lv e z n e k ; 1427-ben

n é p e s h e ly ; a B e b e k - c s a lá d n a k 76 jte lk e v a n ; 1505-ben h á ­r o m o rsz . v á s á r - jo g . A m a i P .- u r a d a lo m b a n m in ta s z e r ű e n b e ­r e n d e z e t t b e l te r je s g a z d a s á g f o ly ik : p in z g a u i te h e n é s z e tte l é s m o d e r n s a j tg y á r ra l . A b i r to k o s : a S a la m o n -c s a lá d .

[T a r to z é k : G y ö rk v á g á sa .)K ő b á n y a : m é s z k ő : n e o k o m a p t y c h u s : v ilá g o ssz ü rk e ,

l i th o g r á fk ő s z e rű e n tö m ö tt . A k ö z sé g i (Za z a m k o m ) k a v ic so ló

k ő b á n y á b a n k a v ic so z á s ra .P a lo c sa p a sz to v n y ik : (L. P a lo c sa : ta rt.)P alocsapodpilu : (L. P a lo csa : ta r t.)P alocsaváralja : L. P a lo c sa : tart.)

A VÁRMEGYE KÖZSÉí

P a l o n c z a : P h ív n ic z a : 13 6 6 -b a n P la v n ic h , 14 2 7 -b e n P la u - n i c h a : P a lo c s a ta r to z é k a , 55 j te le k k e l. 1 4 2 7 -b e n V á m o ssy .

1562-ben P a lo c s a y J á n o s , G y ö rg y , B o rk a . 1 5 7 0 -b e n S e g n y e y t i lta k o z ik P a lo c s a y e lle n e r ő s z a k m ia tt . 1 6 5 8 -b a n P a lo c s a y t i lta k o z ik h a tá r á t lé p é s e l le n . 1 8 6 3 -b a n fű r é s z m a lo m .

K ő b á n y a : h o m o k k ő : e o c é n k o r i : v i lá g o s b a r n a , m e sz e s . A k ö zség i (D o b a n y i) k ő b á n y á b a n h e ly i é p ítk e z é s re .

P a n lc : 1320-ban v illa P., F r ic s és S iro k a k ö z t fek ü d t. ?P a n k ó : (L. Szinye). ?P a n k o ta : 1411-ben az u szfa lv i n em esek é . 1412-ben P a n k o th a , Usz-

falva v id ék én . 1427, 1442-ben T am ásfa lv y . 1586-ban P a n k u th a : U sz t i l ­tak o z ik G erge ly laky e llen . 1602-ben u g y an az (B á n k u t ja : U szfa lvához ta rto zo tt) . ?

P á n y ik : 1427-ben P a n y k , S om os helységgel eg y ü tt. B ir to k o s : J á ­n o s t? ) 9 j te lek k e l. (?)

P a n k u ta -e rd ő : (L. U szfa lva rész.iP a p fö ld c : 1566-ban p ré d iu m : a T h ib a y -te s tv é re k t i l ta k o z n a k T y

P a t a c s k ő : 14 2 7 -b e n P a th a y . 1473., 1 4 7 6 -b a n P a ta ts k o , 1 496-ban P a th a c z k o , 16 8 3 -b a n P o te c s k a , 16 8 5 -b e n P o to c z k a , P a ta c z k ó . 14 4 7 -b e n K o z m a fa lv v . 1 5 7 0 -b e n K e c z e r t i lta k o z ik

S o ó ry e lle n le g e lő e rő s z a k m ia tt . 1 6 2 1 -b e n P a to c s k a : R á k ó c z i t i lta k o z ik P e th e ő e lle n e l id e g e n í té s m ia tt . 1 6 6 3 -b a n K e c z e r e l­

ti lt ja U r a y t L a p is p a ta k á tó l . 17 7 0 -b e n K e c z e r t i lta k o z ik a k ir . í isk u s e llen .

P a t a k i : 1 7 19-ben P o to k a .

P écs fa lva . 1423-ban P e c h fa lv a (al. A lsodelne). 1461-ben P ecz fa lv a (n em esi névben). 1562-ben P ecz fa lv a : B o rb á la D e P ecz fa lv a zálogba ad ja L ip ta y n a k . 1563-ban L ip tay , B alázs. 1570-ben K áp o sz tá s e lad ja S a th ó n ak .

P é r s i í j í a l u : 12 5 1 -b e n P e c h u j f a lu : a s á r o s i v á r is p á n s á g ta r to z é k a . 1 2 5 1 -b e n K á ln á ssy . 1 3 2 2 -b e n M y ch k , k in e k 1341-ben fia L o rá n d v é d i B erz e v ic z y e lle n . 13 2 2 -b e n Á k o s n e m z e tsé g b e li M y ch k . 1419., 14 8 0 -b a n P ó s fa lu s v . 1 4 70-ben S z irm a y . 1441..

1 754-ben H o r v á th . 14 8 0 -b a n B ú za . 15 5 7 -b e n a P é c h y -c sa lá d v á m jo g a . 1585-ben H o r v á th . 16 3 7 -b e n P é c h y L u b ló e lle n v á ­

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

m o t ig é r . 1 6 5 8 -b a n u g y a n a z t i lta k o z ik a P é c h y - á rv á k e lle n a m a lo m é s s e r fő z ő jo g e lid e g e n íté s e m ia tt . 1 693-ban u g y a n a n n a k k ö v e te lé se P é c h y n é -S z e n t- Iv á n y i Z só fia e l le n . 1699-ben F e h é r .17 0 8 -b a n Z o ln a y . 17 5 1 -b e n Iz d e n c z y . 1 6 57-ben Z so ld o s J á n o s

b i r to k a i t , m in t ö r ö k b e fo g a d o tt fia, P é c h y G á s p á r k a p ja .1712., 17 1 4 -b e n B en cs ik .

(A P é c s ú jfa lu s i h e g y e k a S tr á z s tó l é s K a p itó l Ő rlő ig h ú z ó d n a k . A h e g y e k lá b á n á l d o m b o n all a ré g i v á r ro m , m e ly 12 0 9 -b e n B á s k a y D e m e te ré , k i G e r t rú d k i rá ly n é p o ­h á r n o k a . U tó b b a T a r c z a y - , C z u d a r - é s P e ré n y i-c s a lá d é

1512-ig, a m ik o r c s e re ú t já n ú j r a a T a r c z a y -c s a lá d é . 1555— 15 5 6 -b a n T a r c z a y A n n a h ő s ile g v é d i I. F e rd in á n d se reg e e lle n , d e h ó d o ln ia k e ll. E k k o r a v á r eg y ré s z é t lég b e re p ít ik .

15 5 9 -b e n a te rü le te t a P é c h y - c s a lá d k ap ja .)

P eklén . P e k e ln ik : (Salgó m e lle t t ) : 1273-ban M ik lós g erzenczei c.-től m egvesz i B en ed ek m e s te r fia. 1383-ban S zepes k ö v e te k é rd i, igaz-et h ogy írá so s egyességet á l l í to t ta k k i U szfalvy J a k a b é s K olin , d e rész­b e n m eg sem m is íte tte , ré szb en v is sz a ta r to tta v o ln a Z u d a r György. 1483-ban T am ásfa lv y . 1570-ben S oory és K o tth a kö v e te l K eczertő l e rd ő t. 1592-ben G om bos. l()24-ben Segnyey köve te lé se K istől. 1628-ban ugyanaz. 1634-ben B osk o v án y i t i l ta k o z ik Segnyey e llen e rő sz a k m ia tt. 1669-ben Peklén- erd ő . 1792-ben Br. R h e n a u d F ra n c z is k a f u tá n k ir . f isk u si b irto k . ?

P e k lé n k e : 1394-ben P ász to h y . 1427-ben Som osy . 1482-ben Z bugyav u tá n Czéczey. 1607-ben S egnyey. 1640-ben F ű zy és P aczó lh k ö z t h a tá r ­ig az ítás . ?

P e s z t e r n y e : 1683., 1 6 8 5 -b e n P s z tr in a .

P esz tö czvá g á sa : 1381-ben P e z tu c h w a g a sa , 1423., 1459-ben Peztrecz, P e s tre c h , 1477-ben P e th re c z u a g a ssa . 1487-ben P e th rw a g a s a : M átévágása és N y ires köz t. 1381-ben S om osy . 1408-ban P erény i. 1427-ben P e s z tre c z (? ) : Széchy . 1470-ben S z irm ay . (T a lá n m a : P é te rvágása .)

P éteifa lua . 1427-ben P é te rfa lv a , A sgút helységgel eg y ü tt. B irtokos Som osy . ?

P é te rm ező : (L. T a rc z a d o b ó : ta r t.) 1278-ban G eregurfelde, H uziu-, K u zu ru - és P e tu rm e z e u ré szek b ő l á l l : 20 m á rk á é r t a T heku le-nem zet- ség tő l Só ina fia B u d k a veszi m eg, 1278-ban P e tro m ező , P u tru m e z ő : T h e k u le fia i é s B u d u n fia A n d rás . 1337-ben P é te rm ező , P é te rm e z e je : Ite fia in a k osz tá ly a . 1473-ban B ozinkay . 1477-ben C h irke. 1495-ben Pan. 1584-ben B o z in k ay é s D o b a y : h a tá r ig a z ítá s . — G om bos tiltak o z ik Bo-

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

z in k a y e llen tiz ed -le fog la lás m ia t t 1607-ben B o z in k ay , D obay . 1609-ben B o z in k ay 40 f r t ta r tá s d i ja t ig é r B o z in k ay M a rg itn a k . 1631-ben D obay . P u sz ta vo lt. ?

I. P é t e r v á ( j ó s a : (P é te r v á g á s ) : . 1412.. 1 4 6 5 -b e n P e th e r - w a g a s a . Az 1 4 27-ik i a d ó la js t ro m h á r m a t e m lí t . B ir to k o s : a ) a C z u d a r - ts a lá d , b ) D á n ie l , c ) P á l ö z v e g y e . 13 8 1 -b e n S o m o sv . 14 8 7 -b e n C h á h o lv i . 1 562-ben B e n y ó k ö v e te lé s e S e ré d y e lle n .16 0 8 -b a n S o ó s t i lta k o z ik B o rn e m is z a és S z ta n k a y e lle n . 1719..

1 7 5 4 -b e n R év ész .II. Péleruágása : (P itro v a ) : 1415-ban M akov icza v á r ta r to z é k a volt.III. Péleruágása: 1454-ben R essó m elle tt. (L. m ég P esz tőczvágása .) P etesháza v. P e lic sh á za . 1437., 1487-ben P e tic z h a z a , P e th e s h a z a :

M argonva v id ék én . 1487-ben C h ah o ly i. 1709-ben P e tic z p o s s . : F e jé r- v á ry n é tilta k o z ik D essew ffy e llen . ?

P c tő cz-p réd iu m : (L. K o m ló sk e re sz te s : rész .) T a lá n P e te sh áza . P eleü -L aza -erdő : (L. T ó tse ly m es : rész.)P e lrecz . 1518-ban P e t t r ic s : B u th k a y -c sa lá d . 1601-ben p ré d iu m :

T a h y idéz te ti B ák ó cz it e rd ő e rő szak m ia tt . 1603-ban (N y írjes ta r to z é k a ): T ah y . 1604-ben u g y a n a z ti l ta k o z ik S em sey e llen h ir lo k h a s z n á la t m ia tt . 1038-ban U jfa lu ssy n é és T a h y n é ti l ta k o z ik S em sey e llen a R ad o m k a- fo lyó m e lle it va ló e rő szak m ia tt . 1656-ban S em sey , U jfa lu ssy . U gyanez t i l ta k o z ik a s zo m széd o k e lle n e rő szak m ia tt . 1763-ban T ahy .

P eturkefa lva : 1301—21-ben (A njouk . O k m á n y tá r 3.).

P i l l e r p e k l é n : P e k lé n 1373., 1383., 1462— 6 3 -b a n P a c li- lian . P e k e ln v k : S a lg ó , L u b ó c z é s S z í .-Im re h e ly s é g e k k e l e g y ü tt .1427.. 14 5 3 -b a n L a p is p a ta k y A n n a f iú s ítv a . 1 7 64-ben P il lé r . —

A XIX. s z á z a d b a n P il le r k a s té ly .(T a r to z é k : F a rk a s v ö lg y i h a la s tó , e lő b b V e lcs , H ra c z k a -

m a jo r .)P o cseka n a : (L. H a rs á g : ta rl.)P o cska j-p u sz ta : (L. G e rg e ly la k a : ta rt.)P o c se k á j: (L. H u tá s : ta rl.)P o d h a j-p u sz ta : T ő le v e tte a P o d h a je c z k y -c sa lá d a nevét. ? P o d b ra d e k : (L . K r iv á n y : t a r t )P o d h u ra : (L. T iz s é n y : ta rt.)P o d k rn h o v : 1592-ben p ré d iu m . (L. N a g y v ité z : ta rt.)P o h lo d a : 1520-ban B e rth ó ty , H ed ry , F r ic h y . ?P o ld o d ó : 15o3-han B e rth ó ty veszi F r ic h y tő l. 1527-ben p usz ta .

(L. F rics.)

456 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

P o kriua : (L. E p e rje s : ta rt.)P o lih a v k a : (L. H a rsá g : ta r t.)P o lo m in a -e rd ö : p ré d iu m . (L. K ü k em ező : ta r t.)

P o lo n y : P o lo m : .P o lo n : 12 8 8 -b a n a b a l th a m e z e i é s

th a rk v e le j i u ra d a lo m ré sz e . 14 2 7 -b e n b i r to k o s : a B erz ev icz y - c s a lá d 27 j t e le k k e l: 16 2 4 -b e n B e rz e v ic z y . 1691-ben fe lm e n té s a n é m e t k a to n á k e ls z á llá s o lá s á tó l . 1 689-ben P o lv o m : K u b in y i.1 7 4 8 -b a n S z irm a y , 11 k a th o l ik u s és 3 á g o s ta i h . ev . B e rz e ­v icz y . A X IX . s z á z a d m á s o d ik fe lé b e n m é g : B e rz e v ic z y -c sa lá d .

P o lijo p m u n ka : (L. V ö rö sv á g á s : rész.)

P o p r á d ó f a l u : 1 6 5 6 -b a n S z ta r in a : S e m se y ti lta k o z ik B e rz e v ic z y e llen h a tá r s é r t é s m ia tt .

P o p r á d ö k r ö s : 17 1 9 -b e n O ro sz -V o ly a . (1903-ban k é t h e ly s é g : I .: p o s ta : C s ircs , II .: p o s ta : H a n u sfa lv a .)

P o r ó c s : 1 2 5 1 -b e n I s tv á n f a lv a : K á ln á s sy . 1427., 1463-ban P r ó c s f a lv a : P ró c s y . 1475., 16 1 4 -b e n P r ó c s a : G y á rm á n . 1560-ban u g y a n a z . 15 7 2 -b e n N á d fe v t i lta k o z ik G y á rm á n e lle n c se rjé s

m ia t t . 1 5 8 8 -b a n P o r h ó c s : a B e rz e v ie z y - le á n y o k t i lta k o z n a k b i r ­to k fo g la lá s m ia t t K e llem es} ', Pest} ', D esse w ffy e llen . 1604-ben

P o n t ik o u tó d a i o sz tá ly a . 1 6 2 5 -b e n S z ta n k a y . 1 627-ben N á d fev , K ü k e m e z e y , B án ó , K á ln á s sy t i lta k o z ik G y á rm á n e lle n (D u k a- fa lv a m ia t t is), m e r t 200 é v ó ta b ir to k o l já k . 16 5 8 -b a n S z ta n -

k a y t i lta k o z ik K ü k e m e z e y e lle n e r d ő ir tá s é s b i r to k m ia tt. 1 6 7 1 -b e n H o r v á th D e P e r la k , S z ta n k a y . 1 7 14-ben K r is tó f (len ­

gyel), Z a h o r s z k y , S ir o k a y (?), T a k á c s , S iro k á n s z k y , K u m av e cz T a k á c s . 17 3 2 -b e n S z ta n k a y . 1 7 4 4 -b e n H o d o ssy .

P o ro sz ló : L. B oroszló.

P o r s z á c s : P ro sz á c s .

P ó s a la k a : 1370, 1410-ben P o sa la k a poss., 1411-ben P . al. G yeche- h a l m a ; 1410-ben b i r to k o s : az U sz-csa lád , m e ly b en ép es íten i a k a r ja G y ech eh a lm á t (1377: D ecze lh a lm a), h o l b ir to k o s : a T eku le -nem zetség (U sz -c sa lá d ); ug y an ez 1341-ben G e y h h a lm a u ra . 1378-ban M érges M ihá ly A n n a le á n y á ra ír ja á t . 1411-ben D ecze lh a lm a . 1411-ben az u szfalv i ne­m esek , K isid ay J á n o s fiai b ír já k . 1600-ban p ré d iu m : B a lp a tak y . 1622-ben ugyanaz . (M a D écső ?)

P ó s f a l v a : P ó s f a lu : 1 4 1 9 -b e n P o s fa lv a , 14 2 7 -b e n P o s -

i 'alva. H a jd a n K o m ló s é s K o m ló s k e re s z te s h e ly e k k e l eg y k ö z ­s é g vo lt. 1 4 4 4 -b e n : (L. K á lnás). 15 6 0 -b a n N á d fe v fe lo ld ja k ö te ­

le z e ttsé g é tő l (N á d fő n is) K ü k e m e z e y n é -B la s y Á g o th á t . 1562-ben u g y a n a z t i lta k o z ik G y á rm á n e lle n . 1 5 9 6 -b a n R o s k o v á n y i a

H o r v á th - é s K a z a - k ú r iá k k ö z t 1 */* j t e lk e t z á lo g b a a d 100 f r té r t T ő rö k n e k . 16 1 0 -b e n O r m á n y i t i l ta k o z ik K ü k e m e z e y e lle n . — H o r v á th t i lta k o z ik K a za e lle n e l id e g e n í té s m ia t t . — K ü k e m e z e y t i lta k o z ik K a za é s H o r v á th e lle n a d á s -v e v é s m ia t t . 1 614-ben

K oza t i lta k o z ik ré s z m ia tt . 1 6 1 1 -b e n B o rn e m is z a , T e rn v e } ' ti l ­

ta k o z ik G y á rm á n e lle n e l id e g e n í té s m ia tt . 16 1 7 -b e n C se n g e rv ti lta k o z ik z á lo g m ia t t Id r á n y i e l le n . 1 6 1 6 -b a n G y á rm á n t i l t a ­

k o z ik u g y a n e z e lle n . 16 2 2 -b e n T h ú r y e la d ja a ré sz t. 1625., 1 667-ben S z ta n k a y . 16 2 6 -b a n N á d fő y t i l ta k o z ik I d r á n y i e lle n e lid e g e n í té s m ia tt . 1 629-ben Z a v a r t i lta k o z ik a H o r v á th - k ú r ia

e la d á s a m ia t t T h ú r y é s S z ta n k a y e lle n . 1 6 5 8 -b a n S z ta n k a y ti lta k o z ik ö Ö lv v e sv ö lg y e v é g ib e n M o c s a ra s - e rd ő » i r tá s a é s b i r ­to k lá sa m ia tt K ü k e m e z e y e lle n . 16 6 7 -b e n S z ta n k a y t i lta k o z ik

F e jé r e l le n e l id e g e n í té s m ia t t . 16 9 4 -b e n F e jé r . 1 7 4 9 -b e n S z ta n k a y .

P oussaua lja : 1340-ben T h e k u le nem zetség . ?P ozaborou je d le v c ze : (L. V ö rö sv á g á s : rész.)P ozapuszta : (L. V ö rö sv ág ás : rész.)P r íb o k s i: (L. T iz s é n y : ta rt.)P szécsü : 1683-ban. ?P ru c h e k m a l . 1410-ben 200 fr to n m egvesz i (s ú j p én zb en K a ssá n a k

lizcti le) J a k a b m es te r-n em ze tség b e li P é te r fia J á n o s tó l U szfa lvy Ja k a b . P lru c s ö k m a ly : 1596-ban p ré d iu m : G o m b o s ti l ta k o z ik B a lp a ta k y ellen .1611-ben P o h ö k m a l : N y o m árk ay -fa ss io G o m b o s-jav ak ra . 1625-ben G o m ­bos tilta k o z ik e lid eg en íté s m ia tt . 1627-ben B ákócz i P á l g ró f lem o n d G o m b o s ja v á ra . ?

P tü c s k a l: 1619-ben. (L. G om bosfa lva .)P u c h : P o c h : 1291-ben S o m o sy .?P u sk a p o rm a lo m : (L. S ó sg y ü lv é sz : ta rt.)P u sz ta -H en n in g h -e rd ő : 1586-ban a le ro m b o lt U jv á r-v á rh o z ta r to ­

zó it : R aszlav iczy . ?P u szta -Is tván fa l v a : K a n y a r ik : 1427-ben Som osy . 1615-ben G o m ­

bos. (L. K an a rik .)

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 457

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

P u sz ta -K á p o ln a -e rd ő : 1544-ben S zeben b ir to k a . (L. F e lsősöm : rész.)

I. P u s z ta m e z ő : B a c s a m e z ő : 1 2 4 8 -b a n d ó n . A p o sz n e m ­z e tsé g b e n D e tr e ré s z é r e . 1274., 1 2 8 8 -b a n a T a r c z a y -u r a d a ­lo m ré s z e . 1270., 1 2 7 1 -b e n R a d v á n y i . 12 4 8 -b a n B a c lia m e z e j. 14 2 7 -b e n B a c h a m e z w : P a lo c s á tó l d é lk e le t re . 1600-ban S z k á - ro s i F a r k a s t i l ta k o z ik B e rz e v ic z y e lle n . 16 6 5 -b e n B erz e v ic z y

K lá r a t i l ta k o z ik a B e rz e v ic z y -ö rö k ö s ö k e lle n . 1 692-ben G a- d e c z k y -o s z tá ly . 1 6 9 4 -b e n M eg y e ry , B a rn a .

II. P u sz ta m e ző : P u s z ta p o ly k a : (L. F e lső k á n y a : tart.)

P u s z t a s a l g ő : II. S a lg ó : 1 4 6 0 -b a n M a g y a r B a láz s . 1586- b a n B o rn e m is z a t i l ta k o z ik B ú c s ú h á z y é s M eg g y essy e llen . 1 6 8 1 -b e n U s z s a lg ó : U sz t i l ta k o z ik H o f fm a n n és U sz n é-M á - r iá s s y A n n a fo g la lá sa e l le n . 1 7 5 7 -b e n U sz n é -B a rk ó c z y J ú l ia . A XIX. s z á z a d b a n S e m se y .

P u sz ta -S zen tyyö rg y . ?P u tn o v : (L. K r iv á n y : ta rt.)

R a c l á c s : 1343., 1427., 1 4 7 0 -b e n B a d a c h . 1 3 4 3 -b a n C si- c s e ry , 1 4 2 7 -b e n A le le sz i p r é p o s t b í r já k . 1 4 8 0 -b a n B á s k a y

z á lo g b a v esz i. C s ic se ry tő l . 15 6 2 -b e n (B e rz e n k e , D o b ro v a h e ly ­sé g e k k e l) : K a ssa . 1 5 6 3 -b a n O ro sz t i lta k o z ik K a ssa e lle n , 1565- b e n C s ic s e ry K a ssa e l le n é b e n . 1 6 5 8 -b a n u g y a n a z t i lta k o z ik a

sz o m s z é d o k e lle n a z e r d ő m ia t t . 16 6 5 -b e n u g y a n a z á te n g e d i M a d a rá s z n a k M a to c sk a te lk e t . 1 6 8 2 -b e n K e c z e r t i lta k o z ik a s z e n tim re ie k e l le n a S z k á l i -s á n c z m ia t t . 16 8 6 -b a n S z e n t-Iv á n y i. 1 6 9 1 -b e n V a rg a . 1 6 9 4 -b e n R a d á c s y . 17 7 0 -b e n R u s á n s z k y . 1700- b a n C z e th ó . 17 1 4 -b e n N a g y , V a rg a . 1 7 6 1 -b e n K lo b u s ic z k y

g ró f . 1 7 7 1 -b e n (B e rz e n k é v e l) S e lm a je r . 1 7 7 5 -b e n R u z sá n sz k y , M erse . 1 8 6 3 -b a n kasté l} '.

(T a r to z é k : D o m a k ó .)

R a d o csa n y : 1320-ban R ad o zcan y , C sábo lcz helységgel eg y ü tt. 1320- b a n a M erse-csa lád , T h e k u le A n d rá s fia i. ?

I. R a d o m a : 1 2 2 9 -b e n M a k o v ic z a ta r to z é k a . B ir to k o s : a C z u d a r -c s a lá d 60 j te le k k e l. 1 2 9 8 -b a n T h e k u le -n e m z e ts é g -

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 45!»

beli Ile fiai e la d já k T a m á s lia S y n k á n a k . 13 3 7 -b e n Ite fia in a k o sz tá ly a . 13 8 3 -b a n U z fa lv a y J a k a b é s K o ly n . 1 3 8 3 -b a n U sz fa lv y

és K o ly n -e g y e ssé g . 1 427-ben S o m o sy . 16 0 1 -b e n S o ó s t i lta k o z ik R á k ó c z i e l le n e rő s z a k m i a t t ; u g y a n a z o k e g y e sség e . 16 3 8 -b a n

liá k ó c z i k ö v e te lé se K a ssa y tó l é s S e g n v e y tő l.( T a r to z é k : H r a d is z k ó -p u s z ta , e lő b b H ra d z isz k ó .)

II. l im lo m a : 1337., 1383-ban K isszeben tö l n y u g a t-é sz a k n y u g a tra . ?

H a rio s k ő : M a ra d isa : H r a d is z k ó : 14 2 7 -b e n H ra g is ta . 145 4 — 5 -b e n H a ra d ic h a . H a ra d is c h a : Z se te k -k e l e g y ü t t . 1 6 2 0 -b a n

C z o b o r. 16 2 2 -b e n R a d is k a : S á ro s - v á r t a r to z é k a . 1 6 8 3 -b a n H ra d ic s k a . 1 689-ben R a d ic z k a . 1 6 8 5 -b e n B á rc z a y t i lta k o z ik R á k ó c z i e llen .

(T a r to z é k : R a d o s k ő a l ja , e lő b b P o d -H ra d is z k ó .)

R adosköa lju : (L. R adoskő : ta r t.)Rákos: 1427-ben R akw s, 1441., 1476., 1480-ban R ákos, 1427-ben

T e rn y e é s N y á rs hegyek köz t, E p e rje s tő l é szak ra . (F e lső rá k ó c z ?)R a k o v e c z : B ak o recz 1683. ?R apkít: 11,. H arap k ó .)R á lk a : 1487-ben R a th k a , H an u s fa lv á tó l é szak ra . ?

R á t v a j : 1 4 2 7 -b e n B a tb u a y . 1435.. 1 6 9 4 -b e n G o m b o s .

15 9 6 -b a n u g y a n a z t i lta k o z ik B a lp a ta k y e lle n b i r to k lá s m ia t t . 1 6 06-ban u g y a n a z e r d ő m ia tt . 16 1 5 -b e n u g y a n a z t i lta k o z ik X a g y la k y e llen . 1 6 2 3 -b a n u g y a n a z t i lta k o z ik e lid e g e n íté s m ia tt . 1625-ben u g y a n a z . 16 2 7 -b e n u g y a n a n n a k j a v á r a B á k ó c z i g r ó f

le m o n d . 1 6 3 6 -b a n u g y a n a z z á lo g b a a d ja « B a ju sh e ly » -e t Z o m - b o rv n a k . 1656-ban B a rn a t i lta k o z ik G o m b o s e lle n . 1 6 6 3 -b a n

U g y a n az ré s z t k ö v e te l. 18 3 3 -b a n B á tv a v .R e y c t tő : 16 8 3 -b a n B e g e to v k a . 1719.

K e h ö : 1691. ?Rciclianszka : 1622-ben B o rn em isza . ?

R e m e n y e : 16 8 0 -b a n S z e m e ré n é eg y e ssé g e H a rs á g h y v a l.

Remete: A XV. s z á z a d b a n K o h án y i-b irto k . ?R en ö k -K esz i: (L. Keszi.)

R é s ő : B e s s ó : 1 454-ben B essew . 16 8 3 -b a n B a ssó .

460 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

R é t : 1427., 1454—55-ben R ee th , R eth . 1427., 1455-ben S áros-vár ta r to z é k a C sipkés, M egye, Z se tek h e ly ségekke l együtt. 1427-ben R eeth ( in k á b b R étke.) 1427., 1483-ban V arjú . ?

R é tk e : 1462., 1482—8 3-ban R e th k e : L ubócz é s S zen t-In ire , m ajd B uzió és V arju fa lv a he ly ség ek k e l együ tt. 1412., 1421-ben R e c h k e : a Nád- főy (P e th en ed y )-c sa lád b ó l v a ló ág a k és Pe thő . 1482-ben B uzlóy . 1561-ben V arjú -o sz tá ly . 1566-ban a T ib ay -te s tv é re k t i l ta k o z n a k T ib a y K ris tó f e llen b ir to k lá s m ia tt . ?

R ic h n ó : 1563-ban P o ssa y K ristóf. ( T a lá n : R ichnó-vár.)R ik o l f régi e rd e je : 1337. ?R o h o v : 1575-ben T a h y , D essew ffy, G iletffy , ?

R o k i t ó : R ik a tó : 141 5 — 16., 14 2 7 -b e n R y k a th o w , 1481-ben

R o k is th o . 1683.R ó n a : ( R o v n ó ) : 1415., 14 2 7 -b e n R ó n a , 1 492-ben R o w n y a .

14 2 7 -b e n M a k o v ic z a ta r to z é k a 38 j te le k k e l. 16 8 3 -b a n R o v n a .

(T a r to z é k : P o d h a j , S v in k a -p u s z ta .)

R ó n a p u sz ta : e lő b b P e tru s : (L. N y irjes : ta rt.)R ó n a vö lg y : (L. E rd ő v á g á s : ta rt.)

R o s k o v á n y : 1427., 1 460-ban R o s k o w a n . B ir to k o s : 1 3 3 7 -b e n (R o sk o v ic z ) : Ite c. u n o k á ja : U z fia J á n o s . 1360-ban 1 4 2 7 -b e n a P á lc z a -c s a lá d 25, a H a ra s z ti -c s a lá d 16 jo b b á g y ­

te le k k e l. R u s k u a n i n e m e s e k : C h a n a és C h a n k fiai. 1724-ben P á lc z a 25 j te le k k e l. 14 6 0 -b a n M a g y a r B a láz s . 15 2 3 -b a n M ó ré h . 15 6 2 -b e n R o s k o v á n v i-e g y e s s é g . 1 5 70-ben R o s k o v á n y i. 1586-ban R o s k o v á n y i K á lm á n id é z te ti R o s k o v á n y i A n ta lt a « Z aricza n i u d v a r» m ia tt . 15 8 7 -b e n R o s k o v á n y i e lv i ta t ja a H re s ty é n y - k ú r iá t . 15 8 7 -b e n I ir e s ty é n y . — U g y a n a z t i lta k o z ik R u c s im e llen

e rő s z a k o s fo g la lá s m ia tt . — U g y a n a z t i lta k o z ik R o sk o v á n y i G y ö rg y e lle n , h o g y a T á b o r -g y ü m ö lc s ö s k e r íté s é t le ro m b o lta . 1 6 1 2 -b e n R o s k o v á n y i t i lta k o z ik H o r v á th e llen m a lo m m ia tt. 16 2 1 -b e n a R o s k o v á n j 'i -ö rö k ö s ö k á tv e sz ik a ré sz t H o rv á th é s S z e d n ic z k y g y á m o k tó l. 16 2 2 -b e n R o sk o v á n y i k ö v e te lé se H o r v á th e lle n j o b b á g y m ia tt . 16 3 1 -b e n R o s k o v á n y i Is tv á n til­t a k o z ik K o m o ró c z y és R o s k o v á n y i J á n o s e llen e lid e g e n íté s m ia tt . 16 6 8 -b a n a R o s k o v á n y i-c s a lá d m alo m k ö ltsé g -e g y e ssé g e . 16 4 9 -b e n G lós. 16 6 8 -b a n D o b a y . 1 6 6 8 -b a n R o s k o v á n y i t i lta ­

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

k o z ik S z á r a z és P é c h y e l le n a d á s -v e v é s m ia t l . 1 6 7 1 -b e n S z e - le c sé n y i t i lta k o z ik F ilk ó e lle n e l id e g e n í té s m ia t t . 1 6 77-ben D o b a y ré sz t v e s z D e sse w ffy tő i. 1 6 9 3 -b a n K u b in y i t i lta k o z ik P é c h y n é e lle n 2 jte le k e lfo g la lá s a m ia t t . 1 6 94-ben S z á ra z ,

R o sk o v á n y i, L e n a rc s ic s . 16 9 5 -b e n R o s k o v á n y i t i lta k o z ik F a jg e l e llen a R o s k o v á n y i -k ú r iá n a k P é c h y k e z é re ju t ta tá s a m ia tt . 16 9 6 -b a n K v a sz n a y k ö v e te lé s e R o s k o v á n y i e l le n . 17 0 1 -b e n K u b in y i k ö v e te lé se P é c h y e lle n . 17 0 2 -b e n u g y a n a n n a k k ö v e ­

te lé se G a n d e ly n é e lle n . — P é c h y k ö v e te lé s e V ité z y e lle n . 1 7 2 3 -b a n H a n c so v sz k y . 17 2 5 -b e n K u b in y i. 17 3 2 -b e n Z a b o r s z k y .17 49-ben R o s k o v á n y i-c s e re P é c h y vei.

R ovengpuszla : (L . M a lczó : ta rt.)R o v in a : (L. F e lsősöm : rész.)R o z u h a : 1435-ben Z segnye, E rd ő c sk e he ly ség ek k e l eg y ü tt. ?

H ő z s n r i o m l ) : B o d r u z s a l: B o d ru d z a l 1719.

R u d itzk a : 1691. ?R u g a cs : 1241-ben F áy . ?

H u z s o l y : 17 1 9 -b e n K r u s z lo v a : K ru z s ly o v a , K ru z s ly ó .

Sujbavolyti : (L. D u p lin : ta r t .)S a la m o n fa lu a : 1444-ben (L. K á ln ás I I I . : Z sá lm án y .)I. Scűgn (U szsa lgó ): 1460-ban P u sz tb a sa lg ó , 1379-ben Salgous. (L.

Pusz ta sa lg ó és S e b e s sa lg ó ) '?II. Salgú (N y á rs a rd ó ) : 1370-ben S a lgov a l. T o tfa lu , 1337-ben T o t-

fa lw a , 1323-ban te r ra N aasfew a l. T o tfa lu , 1446, 1463-ban N aas, N yas- p le b á n ia : N y á rsa rd ó , m ely 1427-ben N yas é s A rdó , 1509-ben poss. N yas e t A rdo . Az 1427. a d ó la js tro m h á ro m S algó t ism er. 1323, 1337, 1370, 1379, 1427, 1446, 1462, 1509. (L. Sebessalgó .)

S a lg ó c sk a : 1694-ben D obovay , 1744-ben D ubovay , 1751-ben S z ta n ­kay . (L . Sebessalgó .)

S am bron : 1774-ben p osszeszió . ?S a n d a l: 1683-ban S an d a ly : S em sey ti l ta k o z ik K eczer e llen e rő szak

m ia tt, 1694-ben S a n d a lsz k y , 1723-ben D u rc sá k , 1751-ben P e th ö gróf, Szirm ay.

S á p o n y : 15 9 9 -b e n O s tro g h t i l ta k o z ik a la k ó k e llen .1 621-ben R á k ó c z i k ö v e te lé se B o c sk a y tó l r é s z m ia t t . 1683-ban S a p n ic z : S a p in y e c z .

462

S a r b ó : 1(583, 1 6 8 5 -b e n S a rb o v a .S á r o s b e r e t t ő : B e r e t tő : 1 2 9 1 -b e n S o m o sy . 12 9 7 -b e n B ere -

te j, B e re th e j : S o m o sy . 1420, 1427. 1435, 1 4 6 2 -b e n B e re th e . A X V . s z á z a d b a n R o z g o n y i. 1 607-ben S e g n y e y . 16 1 5 -b e n P a - c z o th , S e g n y e y , C z u d a , V á rk o n y i . 1 6 2 8 -b a n F ű z y . 1623-ben S e g n y e y t i l ta k o z ik P a c z ó th e lle n m a lo m m ia tt . 1 6 3 3 -b a n C zu d a t i l ta k o z ik D o m ik e la d á s a e lle n . 16 6 2 -b e n P e th ő n é -P a c z ó th - le á n y t i l ta k o z ik B o s z n y á k v é g re n d e le te e lle n , a k o rc s m a és F e k e te e l le n a k ú r i a m ia tt . 1 694-ben S e m se y . 1 7 02-ben S zán -

tay . 17 1 4 -b e n S z a b ó . 17 4 7 -b e n P é c h y m e g v e sz i 15.000 f r to n S z lu h a g r ó f ré sz é t. 1 7 5 1 -b e n P é c h y .

S á r o s b o g d á n y : B o g d á n y : 1427. 14 3 5 -b e n B o g d án . 15 7 0 -b e n S e g n y e y . 1 5 9 2 -b e n B á th o ry . 15 9 7 -b e n K á th a y t i l t a ­k o z ik S e g n y e y e lle n e r ő s z a k o s b i r to k lá s m ia t t . 16 0 7 -b e n Kis- s e v ic h - H o rv á th , S e g n y e y . 16 2 2 -b e n S e g n y e y k ö v e te lé se T h o rn y - tó l . 1 6 2 2 -b a n u g y a n e z t i lta k o z ik S e g n y e y é s C z u d a e lle n e r ő ­

s z a k o s k ú r ia - fo g la lá s m ia t t . 1 6 3 4 -b e n B á th o ry z á lo g b a vesz i F ű z y tő l a S p is a k -h e ly e t, h o l K e c z e r é p íté s e e l le n t i lta k o z ik F ű z y . 1 6 3 7 -b e n G ö rg e y t i l ta k o z ik S e g n y e y e lle n e lid e g e n íté s m ia t t . K e lle m e ssy t i l ta k o z ik a m a lo m m ia tt . P a c z ó th t i lta k o z ik S e g n y e y e lle n e l id e g e n í té s m ia t t . 16 4 0 -b e n S e g n y e y k ö v e te ­lé se P a c z ó th tó l . 1 6 5 7 -b e n K e c z e r m eg v e sz i M elcz e r tő l a V a rg a

M ik ló s ré sz é t. 1 6 8 9 -b e n R a d ic s a te lk é b ő l k ú r i á t e m e l. 1694- b e n k a to n a i p a r a n c s n o k s á g , K u lc sá r , 1 714-ben K o p a sz , S zen t- k e r e s z ty , 1751- G ö rg e y , M elcz e r , D essew ffy , H e g ed ű s , 1754- b e n C se n g e ry , 17 7 5 -b e n K lo b u s ic z k y g r ó f b ír já k . A XIX. s z á ­

z a d b a n U jh á z y .( T a r to z é k : D o b o s , P u s z ta h á z .)S á r o s b u já k .Sárosdricsna: egy fa lu a H o c a n k a p a ta k tó l e lv á la sz to tt Zem plén-

d r ic s n á v a l (385 m ). A m az la n k á s a b b és a lac so n y ab b . R étege inek h u l­lá m sz e rű k ife jlő d ése k ö v e tk ez téb en , m e ly a petróleum-fe ltá rá s feltétele, é rd e m e s a fú rá s ra (1900: k u ta tá s ) , d e a h e ly s z ű k : az eoczén a lsó c so ­p o rtré te g e in e k az a z ó n á ja , m e ly a v ízv á la sz tó ró l a te m p lo m m a l szem b e n b e sz a k a d ó p a ta k te rü le te .

S á r o s g ö r b é n y : K r iv a , K r iv e : 1 4 5 4 -b e n K ry w a . 1683. 1685. 17 1 1 -b e n K lo b u s ic z k y g r ó f k ö v e te lé s e S z e g e d v tő l.

S á r o s i z s é p : I z s é p : 1 4 0 5 -b e n Iso p o , 1 4 2 7 -b e n Ise p h . I s s e p h : F e jé r -c s a lá d . 14 3 0 -b a n Y svp . Isy p . 1437. 1 439-ben B a jo ry . 1609. 1 7 6 3 -b a n R h o ll A n ta l . 1683. 17 6 1 -b e n R h a é l (R ho ll).

S á r o s k i s f a l u : (M a lo v e sz k a ): K is fa lu , (L. Ú jfa lu .) : 1435- b e n G o m b o s . 1 592-ben S o ó s . 1 5 9 3 -b a n N a g y f a lu : S a ru d y . F r ic h y , L o so n c z v . K á ln á s sy t i l ta k o z ik T e r n y e y e lle n e lid e g e ­n íté s m ia tt . 1 6 1 5 -b e n N a g y fa lv a . 1 6 1 6 -b a n P a ta k y t i l ta k o z ik S a r u d y e lle n e lid e g e n íté s m ia t t . 1 6 2 5 -b e n S z ta n k a y . 1 6 8 3 -b a n

K iss fa lu . (B u c s ú já r ó h e ly .) J e le n té k e n y z ö ld s é g te rm e lé s e v a n .K ő b á n y á k : I. M é szk ő : f e ls ö - tr ia s z k o r i : s ö té ts z ü rk e , b i tu ­

m e n e s , fin o m . K a ssa v á r o s k ő b á n y á já b a n 18 5 4 -b e n 1600 m :t é p ítk e z é s re , m é sz é g e té s re .

II. A y y a y p a la : d ia s z k o r i : v io lá s s z ü rk e , k v a rc z s z e m e s .

A k ö z sé g k ő b á n y á já b a n (P o d K o s z c e lk o m -d o m b tö v é b e n ) 1890: 30 m 3 h e ly i é p ítk e z é s re . V a s é rc z b á n y a 1898.

S á r o s k ő s z e g : K ő sz e g : 1 4 2 7 -b e n K w z ee g h . 1435, 1453- b a n K y z eg p o ss ., 14 6 4 -b e n s u b u r b iu m K w z e g h , a v á r a l já ­b a n . V a ló s z ín ű le g m e z ő v á ro s i s z a b a d a lm a i v o lta k . 1427-ben

15 jo b b á g y te le k k e l : K e ö sz e ö g h v . 1 4 3 1 -b e n P e ré n y i, S o m o sy ^ T a r to z é k : Z s id ó p a ta k a , Á b r á n y , M a rg o n y a , L a sz c z ó , L u z sá n .

F e re n c z v á g á s a , L o n g , G irá lt , M áté- é s V a lk v á g á sa ) . 1 4 5 3 -b a n B u d a m é r y A n n a f iú s í tá s a : K ő sz eg v á r r a és t a r to z é k a i r a (B u d a ­m é r. S o m o s . M a g y a r- é s Ú jfa lu , L ic sé rd , S z e n t- I m re , S z u h a - d o l in a , L u b o lc z , M o c sá rin á l . N a g y - és K is -Á b rá n y , L o v a g h á z a ,

D o lnafő . B o lv á r , B e re ttő , L e m e s , A b o s , T e r e b ő , K e re k r é t . K is- K assa , P e k e ln ik ) . 14 6 3 -b a n L a p is p a ta k y : ( T a r to z é k : S o m o s .

A s s z ú p a ta k , B e re ttő . A b o s. S z e n t- I m re , B o ly á r , B u d a m é r . L u b o lcz ). 1 6 0 7 -b e n S e g n y e y . 1 6 0 9 -b e n P a c z ó th A n d r á s t i l ta ­k o z ik P a c z ó th e lle n . 16 2 1 -b e n T o r n y z á lo g b a v esz i P a c z ó th - tól. 1673-ban V á c z y . 17 5 1 -b e n K á ro ly i, S z tá ra y g ró f . O k o li- c s á n y i. A XIX. s z á z a d b a n U jh á z y . A la k o s s á g z ö ld s é g te rm e lő .

XIV. KÖZSÉGI ÉLÜT.

K ő b á n y á k : I. D o lo m it: f e ls ő - tr ia s z k o r i : s ö té ts z ü rk e , b i t u ­m e n e s , s z e m c sé s . A k ö z sé g i k ő b á n y á b a n (N ad H lib o k im -d o m b tö v é b e n ) 1 8 5 6 -b a n 2000 m 3 fe jté s é p í tk e z é s re , m é sz é g e té s re .

II. H o m o k k ő : d ia s z k o r i : k o n g lo m e rá lt , a rk o z á s , v ö rö se s . A b ir to k o s i k ő b á n y á b a n '( N a d J a r e k ) 1500 m 3 fe jté s é p ítk e z é s re . A H r a d -h e g y s a L u jz a - é s M a rg it - f o r rá s s z é p k i r á n d u ló p o n to k .

S á ro sm á r ia v ö lg ij: (L. K ő te lep : ta r t.)

S á ro s ó fa lu : 16 8 9 -b e n Ó f a lu : K e c z e r . 17 5 5 -b e n u g y a n a z .S á ro s s z e n tim re : S z e n t- Im re . 14 2 7 -b e n Z e n te in p r e h .

1439, 146 2 — 3 -b a n Z e n th e m r e h , Z e n t im re h , S e n th -E m ric h . 1 5 1 8 -b a n B u th k a y -c s a lá d . 16 7 2 -b e n V e rc sá k . 16 7 9 -b e n V er- c sá k k ö v e te lé s e K á ro ly i e l le n . 16 8 2 -b e n K é k ed y tilta k o z ik K e c z e r e l le n a S v in k a -m a lo m m ia t t . 17 0 9 -b e n K á ro ly i m a lo m ­ré sz e . 1 7 2 3 -b a n is k o la v a n . 1 7 32-ben M elcz (M elczel). 1754-ben

K á ro ly i. 1 8 6 3 -b a n K a s té ly .S á r o s ú j l a k : Ú ja k : 14 2 7 -b e n W y a k : P a lo c s a ta r to z é k a

v o lt 32 j t e l e k k e l : V á m o s s y . 1 5 6 2 -b e n U jjac k , U já k (P la v n ic z a . S ta r i jn a , L ip n y e k , H a jtó c s k a : P a lo c s a - v á r ta r to z é k a i) : H o rv á th

B o rk a a n y a i ré sz e . 1683.K ő b á n y á k :I. M é szk ő : c s o r s z t in i , f e ls ő - ju r a k o r i , v ö rö s e s b a r n a , fe h é r

m é s z p á te re s A k ö z sé g i (N a sz k a lk u ) k ő b á n y á b a n k a v ic sn a k .II. M é szk ő : n e o k o m k o r i , a p ty c h u s : v ilá g o s s z ü r k e , tö ­

m ö tt, m é s z p á te re s . A k ö z sé g i (P o d s z k a lk a ) k ő b á n y á b a n fe j­té s k a v ic sn a k .

S a s ó : S a s s o v a : 13 5 2 -b e n S a so w , 1415— 1 6 -b a n Sasa- v y th a , 1 4 2 7 -b e n S a s a v ic h a : M a k o v ic z a ta r to z é k a v o lt 26 j t e ­

le k k e l, 1683, 1 7 5 1 -b e n S o ó s .

S a v a n y ú v iz : (L. K is s á ro s : ta r t.)Scsep a n ka p u szla : (L. L u k ó : ta rt.)S c y v e n v iz c : 1301—21. ?S e b u s -b ir to k : 1300-ban S á ro s-v á r ta r to z é k a volt. G e rá rd (la ex civi-

ta te F lo re n tin a S v e th o n m e s te rn e k a d ja . ?

S e b e s k e l l e m e s : (S ebes) 12 9 9 -b e n a M e rse -c sa lá d négy

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

o rs z á g o s v á s á r jo g á v a l (a n a g y p é n te k i s e r té s v á s á r a h ire s ) , m e z ő ­v á r o s : 14 9 1 -b e n S e g n y e y V I. M ik ló s h ű t le n s é g e u tá n K a ssa k a p ja . 16 9 9 -b e n a te m p lo m to r n y á r a a v á r m e g y é tő l 100 r f t.

(R é sz : S e b e s k e lle m e s i R é te k .)S e b e s s a lg ó : S a lg ó 12 9 8 -b a n (v. B o rs o u s ) : S y m o n tia

G y ö rg y , 1333.. 1373., 1 3 9 4 -b e n S a lg o u , S a lg o w : E p e r je s m e l­le it. 1 2 9 8 -b a n S im o n íia G y ö rg y a d ja P ir o s P é te rn e k . 1 3 3 7 -b e n

Ite fia in a k o sz tá ly a . 1 3 3 7 -b e n T h e k u le -n e m z e ts é g b e l i P é te r fia i. 13 7 0 -b e n S a lg ó i P é te r e l a k a r ja a d n i . 1 3 9 4 -b e n P á s z tó h y .1 4 8 3 -b a n T a m á s fa lv y . 15 6 1 -b e n N a g y . 1 5 6 2 -b e n u g y a n a z k i­e lé g íti R a d o c z á t. 15 8 9 -b e n T h o r d a y T h o r d a y e lle n ré s z fo g la lá s m ia tt . 1 5 92-ben U sz t i lta k o z ik T ó tfa lu (A l.: S a lg ó ) u r a i e lle n . U g y a n a z t i lta k o z ik G o m b o s e lle n . 1 5 9 1 -b e n u g y a n a z ú j r a ti l­

ta k o z ik . 1 6 0 3 -b a n T o r d a y t i lta k o z ik K ö r tv é ly e s s y e lle n k ú r ia - fo g la lá s m ia tt . 1 6 11-ben B o rn e m is z a t i lta k o z ik a s z o m s z é d o k e lle n . 1 6 1 2 -b e n K ö r tv é ly e s s y t i l ta k o z ik E p e r je s e l le n . 1 6 1 3 -b a n

l 's z t i lta k o z ik a s z o m s z é d o k e lle n . 1 6 2 8 -b a n T o rd a y t i lta k o z ik K ö r tv é ly e s sy n é e lle n e lid e g e n í té s m ia tt . L e n c s é s z á lo g b a a d ja T a h y n a k . 16 4 5 -b e n U sz t i lta k o z ik T a h y e lle n r. fo g la lá s m ia t t . 1659-ben B a rn a , G o m b o s , S z e g e d y , G e rg e ly la k y . 1 6 6 1 -b e n S z e n tp é te ry , S lrá z s , P e tő t i l ta k o z ik a P a c z o lth -e g v e s s é g e lle n . K is-. A1-, E p e r je s -S a lg ó : F ö ld e s s y t i lta k o z ik H e rm á n y i e llen . 16 7 0 -b e n S z e n tp é te ry n é k ö v e te lé s e S tr á z s és G y e tr ik e lle n .

1 6 81-ben U sz v é g r e h a j tó le v e le . U sz Is tv á n fia i U sz n é -M á riá s s y A n n a e lle n a m e g y e t á m o g a tá s á t k é r ik . 1 8 4 4 -b e n a k ö zsé g b iró i la g E p e r je s h e z ta r to z ik . (A h á r o m S a lg ó = S e b e ssa lg ó , s ő t : S a lg ó c sk a is.)

S e b e s v á r a i j a . V á r a l ja : 1307 1 5 5 0 -b e n á ll f e n n fö lö tte S e b e s -v á r , m e ly n e k u r a a S y n k a -c s a lá d . 1 4 9 1 -b e n S e g n y e y e l­vesz ti é s K a ssa k a p ja . 1 5 5 0 -b e n E p e r je s b o s z ú b ó l fe lg y ú jta t ja . A XV. s z á z a d b a n a S e b e s y -c s a lá d . 15 6 2 -b e n B o rn e m is z a és S o ó s. S e b e s y n é k ö v e te li S e b e sy F e re n c z tő l a z a la t tv a ló i t . 1563- b e n S e b e sy k ö v e te lé s e B a k o n y i e lle n . 1 5 6 4 -b e n u g y a n a z o k eg y e sség e . 1806. (L. F e ls ő - é s A lsó seb e s .)

466 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

Sefcsó-puszta : (L . G e r la : ta r t.)S e m p re ö : S e m rő : 1609-ben K e llem esy n é ti l ta k o z ik H arty án y , F a r ­

k a s é s K en d y e llen e rd ő és b ir to k lá s m ia t t?

S e n y é k : S e n y e k : 1 4 2 7 -b e n S e n e k , 16 1 5 -b e n S en ik i. 1 6 8 3 -b a n S e n n y é k . 1427., 1 5 6 2 -b e n S e b e sy . 1612-ben D ó czy D o r k a t i lta k o z ik S e b e sy e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 1623-ban (B e re ttő ta r to z é k a ) : B o rn e m is z a . U g y a n a z t i lta k o z ik m a lo m m ia tt . 1 6 2 8 -b a n P a c z ó th t i l ta k o z ik B o rn e m is z a és S e g n y e y

e lle n . 1 6 29-ben S z ta n k a y és F o r g á c h n é p e re .

S e t tk e : 1622-ben S á ro s-v á rh o z ta r to z o tt .?S h a c o v s z k a : (K is k o h á n y : rész.)S id ló : (L. S z in y e )?S id ó p a ta k : 1235, 1288-ban S o m o sy .?S y k u sd fe ld e w : 1411-ben S ik o s : h a tá r ig a z ítá sa Szeben és A rdó köz t,

1439-ben A rd ó é s S zeb en köz t. ?S im o n fa lu a : 1412-ben K á ln ás , K ükem ező , L u csk a v id é k é n .?S im o n liá z a : 1386—7-ben S y m o n h a z a : S zedlicze, L ad n a , M iklós-

v á g á s v id ék én . 1335-ben S o m o sy II. J á n o s fiai, 1351-ben k irá ly i b ir to k , 1386-ban S om osy .

S y m p a h p a ta k : 1301—21. ?

S in g lé r : S e n g lé r : 1 3 7 7 -b e n S e n d le r . 1 4 2 7 -b e n S e n d e le r 1 4 5 4 -b e n ju d e x e t j u r . c iv e s d e S in d le r . 14 6 5 -b e n S e n g le r . B ir to k o s : 1 3 7 7 -b e n M e rse L ő r in c z fia i e la d já k J a k a b sze ­p e s i g ró f n a k 50 m . z á lo g és 60 0 a r . ft. á r b a n . 1437-ben a S o ó s -c s a lá d 29 j te le k k e l. 1 3 3 8 -b a n P e tő c z fiai é s S z in y e y

B e n e d e k fiai k ö z t h a t á r p e r : S ir o k a -F r ic s é s S in g lé r (S e n d u - le r)-A k a l m ia t t . 1 384-ben III. B e n e d e k 65 0 a r a n y f r té r t k ö l­c s ö n b e n á ta d ja S z e p e sy J a k a b n a k . 1468, 14 6 9 -b e n L a p isp a ta k y , B u d a m é r i M á r k u s G erg e ly , D e ln e i K a k as . 14 9 3 -b a n L a p is ­p a ta k y 4 00 f r t é r tz á lo g b a a d ja B e r th ó ty n a k . 14 9 5 -b e n h o z z á : C o n s e n s u s r e g iu s . 1 5 1 3 -b a n B ak o s , R a g y o lc z y H e d v ig m a g v a ­s z a k a d ta u tá n , k a p ja s 200 a r a n y f r to n e la d ja B e r th ó ty n a k . 1 5 9 8 -b a n B e r th ó ty . 16 0 6 -b a n S e n g lé r : B e r th ó ty t i l ta k o z ik B e r­th ó ty Z s ig m o n d e lle n e r d ő m ia t t . 1 6 0 8 -b a n I v a n n y -e r d ő : B e r­th ó ty . 1 6 9 3 -b a n k ir . f isk u s a h ű t le n B e r th ó ty J á n o s ré sz é t 4 000 r. f r té r t á ta d ja S e m s e y L. e z re d e s n e k . 1 6 9 8 -b a n M esk á ly

<Z m eskál) J ú l ia . U g y a n a z 100 111. f r t é r t z b a a d m a lo m ré s z t é s B e r th ó ty - j tk e t B y n a k . 17 0 5 -b e n ö zv . B y n é 30 f r té r t z b a ad m a lo m ré s z t S z ta n k a y n a k . 1 7 0 8 -b a n Z v o rn ik o v ic s . U g y a n e n n e k é s M e lc z e rn e k eg y e ssé g e ( I s tv á n v á g á ssa l) . 1 7 1 1 -b e n S z in y e y .

1 712-ben B e r th ó ty 6 00 f r t t a l a S e m s e y - é s M e lc z e r -z á lo g b ir to k jo g áb a lép . 1 7 1 6 -b a n S z ta n k a y 30 f r té r t z s e llé r te lk e t z á lo g b a ad K e c z e rn e k . 1 7 2 6 -b a n B e r th ó ty J á n o s h ű t le n s é g e m ia t t (N ag y - ja k a b v á g á ssa l . Z s e b fa lu v a l, S z e n tk e re s z tte l ) Z im m e rm a n n k a p ja ; H e d ry 1500 f r to n á tv á lt ja , B e r th ó ty M ik ló s 30 0 f r t felfil- ü z e té sse l m e g v e sz i. 1 7 3 5 -b e n V r a n c s ic s 421 fr t 20 d - é r t a r é s z é t

é s a B e r th ó ty - r é s z t e la d ja B e r th ó ty M ik ló s n a k . 1 7 3 6 -b a n u g y a n a z u g y a n a n n a k 130 f r té r t z á lo g b a a d ja ré sz é t (H ra b k ó ,

F r ic s , S e n y é k , K isv itéz).S ir o k a : 1406., 14 7 5 -b e n S y ro k a . B ir to k o s : 13 3 0 -b a n

D ru g e th . E lő b b : W y l le r m u s m e s te r , m a jd F ü lö p n á d o r . 1333- b a n P é te r f ia i : M ik lós , J á n o s . G y ö rg y . P é te r fia P é t e r a fiai kö zt s z é to sz tja a b i r to k á t (S iro k a , V itéz , F r ic s . H e d ri). 1 339-ben S ir o k a y P e tő c z fia i : G y ö rg y , L á sz ló , M ih á ly . 1 3 9 3 -b a n S ir o k a y P á l fia T o rn y o s P é te r . 1 4 2 7 -b e n S iro k a } ' 28 j t e le k k e l. 1 427-ben L e n g y é n d y P é te r . 1495— 9 6 -b a n F r i c h y z á lo g b a a d j a B e r th ó - ty n a k . 14 9 7 -b e n u g y a n a z 10 a r a n y f r té r t z á lo g b a a d ja 1 s i ro - ka i, 1 fr ic s i j t e le k k e l J e k e ln e k . 15 6 5 -b e n F r ic h y és H e d ry

c s e ré je . 1 5 7 5 -b e n H e d r y z á lo g b a a d ja F r ic h y n e k . 15 8 7 -b e n H e d ry , F r ic h y , B e r th ó ty t i lta k o z ik B e r th ó ty M ik ló s e l le n a «K ép» g y e p je m ia tt . 15 9 3 -b a n H e d ry k iu ta s í t j a ö zv . A c z é ln é t.1 6 07-ben H e d ry v é d i B e r th ó ty e lle n a K a n n i- e rd ő t . 1 6 08-ban H e d ry t i lta k o z ik u g y a n é m ia t t . 1 6 1 7 -b e n H e d ry tilt . B e th ó th y

e lle n le g e lte té s m ia t t . 1 6 2 3 -b a n F r ic h y tilt. B e r th ó ty e lle n m a lo m m ia t t . 1 6 3 4 -b e n tilt. H e d ry Im re e lle n , h o g y a M a z u r-

k o v á c so n é p ít . 1 6 4 0 -b e n H e d ry -e g y e s s é g a K o tlisz k a - fö ld re . 1648-ban J a r o s o v s z k a - ré s z . l(567-ben H e d ry k ö v e te lé s e P o z s - g a y n é e lle n . 1 6 8 7 -b e n B e r th ó ty m a lo m u j i lá s t k ö v e te l 1705- ben H e d ry tö l. 1 7 6 8 -b a n P a lo c s a y n é b á r ó n é . A XIX. s z á z a d b a n M ád ay . A te m p lo m - u d v a r o n ő rz ik a S ir o k a y L á sz ló p ü s p ö k

468 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

(az u to ls ó S iro k a y ) r e n a is s a n c e -k o r i v ö r ö s m á r v á n y s í r e m ­lék é t. - (A B r a n y is z k ó - h e g y m e n té n a m a i E m lé k o s z lo p n á l a g e r in c z ö s s z e k ö té s é re s z o lg á ló m e s te r sé g e s fö ld - é s k ő to r la sz -

n y o m o k lá th a tó k a h a jd a n k o r b ó l . U g y a n o tt v a n eg y k ő a la ­k u lá s , m e ly e t a C a m e n a b a b á d n a k n e v e z a m o n d a , m e ly sze ­r i n t eg y m o s to h a te h e n e t f e jn i k ü ld te k i a le á n y á t, d e m iv e l s o k á ig e lm a r a d t , m e g á tk o z ta : «V álj k ő v é !» U g y a n o tt él az

«Ö rd ö g ly u k » m o n d á ja . A h e g y a la tt P o ly a n ó c z fe lé fo ly ik át v íz . A z e lő tt a h e ly n e k n e m v o l t v ize , m e r t S ir o k a felé t a r ­to tt. O d a j ö t t e g y m o ln á r , d e a m u n k á h o z n e m ta lá l t v ize t. S z o ru l ts á g á b a n b e á l l í t h o z z á e g y fe k e te ú r i a la k s ig é ri, h o g y s z e re z v ize t, d e Íg é rje m e g , h o g y a m i t h a z a m e n e t e lő s z ö r

m e g lá t, n e k i a d ja . Ú js z ü lö tt fiá t ta lá l ja o t th o n , h á t a z t k e l ­

le t t o d a a d n ia a z ö rd ö g n e k .)1 8 6 3 -b a n tö b b n e m e s i k ú r ia .(T a r to z é k : B ra n y is z k ó , K o lb a c h p u s z ta .)

S in g lé r -A k a l: 1338. (S in g lé r ré sze .)?S le m o v : S lm o v : 1608-ban p ré d iu m : B erzeviczy iilta k o z ik az alsó-

sza ló k ia k e llen . (L . A ls ó s z a ló k : rész.)

S ó b á n y a : 1 6 1 6 -b a n ( k o r á b b a n k irá ly i b i r to k ) : b é r lő ú t já n R u tk a y F e re n c z h a r m in c z a d o s v e z e tte . E k k o r E p e r je s k a p ja 25 é v re , m e r t a B o c s k a y - id ő b e n k ir á ly p á r t i vo lt. D a ró c z y F e re n c z b e é p í té s é rő l é s fe ls z e re lé s e irő l h o s s z a b b jeg y z ék v a n

k e le t n é lk ü l , m e ly e t 1). M á r to n m u ta t b e az ú r is z é k n e k . A rég i s ó b á n y á t a in . k ir . f ő b á n y a h iv a ta l v e z e ti. (L. X V I. sz.) F a u s z - ta tó ja a S z ig o rd -K a k a s f a lu -S ó v á r - v o n a lo n év i 25 ,000 m 3 fá ra

18 1 7 -b e n k e le tk e z e it .K ő b á n y a : A n d e z i t : té g la v ö rö s , l ik a c so s , a p ró .

S o b o s: 1683, 1719.?S o m : 1373-ban C z u d a r , u tá n a R ozgonyi. A XV. s zázad b an U pory,

1544, 1546 b á n szeb en i b ir to k ; 1603-ban M elczer t i l ta k o z ik Szeben ellen e rd ő és C s a rn ip a ta k -h a tá r á tlé p é se m ia tt . R o zen m an , P ecze ry t iltak o z ik M elczer e llen e rő sz a k o s le fog la lás m ia tt . 1687-ben M elczer, 1754-ben S árossy , 1756-ban M elczer. (L . Fe lsősöm .)

(K isszeben ta r to z é k a .)

I. S o m o s : m e z ő v á ro s , 13 4 9 -b e n S o m o s . S o m u s , 1470-

b e n S: o p p id u m : K ő sz eg v á r h o z ta r to z o tt , m in t v á m h e ly . B ir to k o s : 1291., 1297., 1335., 14 2 7 -b e n V á m o sy , S o m o sy . 1 335-ben S o m o s y E g y e d és Iv á n k a k a p já k : B la c h o n u lh á z a , K ö r tv é ly ré t , P é te r f a lv a , K iw s-K assa , U jfa lv a , T h e h á n , N j'ire s - m e z ő h .-t, 14 4 9 -b e n a S o m o s y - c s a lá d tó l z á lo g b a v e sz i a S zen t- in ik ló sy -c sa lá d , u tó b b M iliczi P a s k ó (P asz ek ) c se h n e m e s ;

1 407-ben B e rz e v ic z y -c s a lá d : 14 7 0 -b e n B e rz e v ic z y Is tv á n k é r e l ­m é re o r s z á g o s és h e t i v á s á r jo g o t k a p o t t ; 14 7 9 -b e n a S o m o sy - c s a lá d e g y k o r i r é s z é b e n a L ip ta y -c s a lá d ; 1 4 2 7 -b e n a S o m o s y -

c s a lá d n a k 35, a B u d a m é r y -c s a lá d n a k 21 te lk e v a n . 1 4 02-ben P a sz e k e lfo g la lja a L a p is p a ta k y -b ir to k o t . 1479-en L ip ta y . 14 7 0 -b e n h e t i v á s á r jo g , m e ly u tó b b m e g s z ű n t . 1 5 2 8 -b a n v á m ­

jo g . 15 9 0 -b e n M á r iá s s y , M o n a k y , C sa p y é s B a c s k ó t i lta k o z ik K e n d y e lle n e rő s z a k m ia t t . 10 0 8 -b a n M á r iá s sy . 10 3 7 -b e n M o­n a k y t i lta k o z ik P a c z ó th e lle n e r ő s z a k m ia tt . 10 9 4 -b e n B er-

k e sz y , L e n k e y . 1 6 9 5 -b e n A n d rá s s y . 1 6 9 6 -b a n (L á sd S o m o s- ú jfa lu ) T h ö k ö li . 16 9 9 -b e n B o g e s z la y , L e n k e y . 1 743-ban A n d rá s s y b r ., S z e n tm ik ló s s y b r . 1 7 4 7 -b e n K lo b u s ic z k v b r . 1 7 5 3 -b a n D essew ffy , W o h lg e m u th ' D á n ie l . 17 5 4 -b e n Z irc h ic h .

S o m u s -u á r : é p ítő je a t a tá r já r á s u tá n S o m o s} ' P é te r .(T a r to z é k : G im e sp u sz ta .)

II. S o m o s : 1427-ben S u in u s : P a lo c sa ta r to z é k a vo lt 45 jo b b ág y - le iek k e l. (M a : G rom os ?)

S o m os-M agyarfa lu : 1719. ?

S o m o s ú j f a lu : 16 1 9 -b e n M o n a k y és M á r iá s sy F e re n c z n é t i lta k o z ik M o n a k y n é -F e jé r E u f r o z in a e lle n a C sa p y K a ta -k ú r ia m ia tt . 1 6 2 7 -b e n M o n a k y ti lt . K e n d e e lle n S o m o s és S o m o s- ú j la lu m ia tt . 1 6 9 5 -b e n A n d rá s s y . 1 6 9 6 -b a n A n d r á s s y b r. S z irm a y k ö v e te li a z á lo g o s ré s z t A n d r á s s y e lle n it t é s S o m o s- ú jfa lu n . m e ly e i a T h ö k ö l iv e l k ö tö t t s z e rz ő d é s a la p já n e n ­n e k le á n y a i a k e z é re ju t ta t ta k . 17 5 3 -b a n D esse w ffy , W o h l- g e m u th .

K ő b á n y á k : I. D o lo m it: f e ls ő - t r ia s z k o r i : s ö té ts z ü rk e , b i t u ­

470 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

m e n e s , fin o m . A k ö z s é g (P o d le s -d ii lő ) k ő b á n y á já b a n é p í tk e ­z é s re , k a v ic sn a k .

II. H o m o k k ő : e o c z é n k o r i : s z ü r k e , fin o m , m e sz e s . A k ö z ­ség k ő b á n y á já b a n é p í tk e z é s re .

S o m r ó l: S u m n e th : 1284-ben S o m o sy : a b ir to k h a tá r já rá sa . (Som ?>Sópatak-: 1474-ben S o p a th a k p o s s . : S ó v á r he lységéve l együ tt, 1285-

b e n B o k sa -n em ze tség b e li S im o n fia G yörgy m es te r, k i F in ta m este rre l k ü z d R o la n d e llen s ő t m egö li. C seh o rszág b an s a l i tv á n v a jd a és a k u n o k e llen is v itézk ed e tt. J o g a : te s tv é re ire h a g y n i a b ir to k o t, h a ö rö k ö se n e m le sz .?

S o rm : 1427-ben b ir to k o s F ü lö p D e E ad em . ?

S ó s f ü r e d : 1 6 8 3 -b a n S ta v n y ik . 16 8 5 -b e n S c sa v n y ik . G y ó g y fü rd ő je v a n r h e u m a , c s ú z és k ö s z v é n y e llen .

S ó s g y ü lv é s z . G y ü lv é sz , (G yűvész), G u ly v é s z : 1419., 1438., 1 4 7 4 -b e n G y w lu e z v il la . 1 4 2 7 -b e n G y lw es. 14 3 8 -b a n f a k á p o ln á v a l. 1 5 6 8 -b a n S o ó s é s S o ó s n é -E ö d e n ffy O rso ly a c se ­ré je . 1 5 7 1 -b e n S o ó s, 1 5 9 8 -b a n G u ly v é sz . 1 608-ban S o ó s t i l ta ­k o z ik B o rn e m is z a és S z ta n k a y e lle n . 16 5 7 -b e n 1661-ben S o ó s á t í r j a G a la m b o sn a k . 1 6 8 3 -b a n G ü lv ész . 16 8 7 -b e n G a la m b o ssy -

m a lo m . 1 744-ben G a la m b o s . 1 7 4 5 -b e n S o ó s . 1 770-ben u g y a n ­a n n a k k ö v e te lé s e S á ro s s y tó l m a lo m é s 2 j te le k irá n t .

(T a r to z é k : P u s k a p o rm a lo m .)S ó s ú j í a l u : 1 6 0 8 -b a n S o ó s t i l ta k o z ik B o rn e m is z a és

S z ta n k a y e lle n . 1 6 2 5 -b e n S z ta n k a y . 1 6 3 8 -b a n S o ó s e g y k e tte d h e ly e s jo b b á g y á t 200 f r té r t S z e ö rö s n e k a d ja . 1 6 61-ben S o ó s

á t í r j a ré s z é t G a la m b o s r a . 1 6 8 3 -b a n K a p y t i lta k o z ik G a la m b o s e lle n e r ő s z a k m ia tt . 1 6 8 8 -b a n v á m jo g . 17 2 6 -b a n L ó n y a y . 1 7 4 4 -b e n G a la m b o s . 1 7 5 1 -b e n S z ta n k a y .

S ó v á r : m e z ő v á r o s : 1 4 1 7 -b e n o p p id u m S o w a r . 1427-ben

p o ss . S . B ir to k o s : R ó b e r t K. a la t t a S o ó s-c sa lá d , m e ly n e k 1427, 62, 1 4 3 8 -b a n 41 n é p e s j t e lk e é s h á r o m s ó k ú t ja v an . M á r e k k o r v o l t : a S zt. I s tv á n k irá ly r ó l ez . k ő to r n y ú és a B. S z ű z r ő l ez . k ő te m p lo m a (1 4 9 1 -b e n c la u s l r u m B. M. V irg i- n is). 1 2 9 9 -b e n S y m o n fia G y ö rg y S y n k a m e s te r n e k a d ja a s ó v á r i ré s z é t , d e k ik ö t i a n é p ré s z é r e a s ó v e r e m b ő l a m e r i-

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

lé s jo g á t . S y n k a 1000 m -t fize t n e k i, a z o n fe lü l a z é r d e m e i f e jé b e n év i 1 0 0 m -t ig é r a s ó f o r r á s jö v e d e lm é b ő l, s z o m b a to n - k in t e g v k e tte d k ö l só t s a v á r m e lle t t i n a g y ré tje fe lé t. 1498-

b a n a n e m e se k só t n e fő z zen e k , h o g y a k i r . jö v e d e lm e t c s ö k ­k e n ts é k . 1499-ben S á ro s v á r m e g y e t i la lm a , h o g y a r e n d e i id eg e n só t n e h a s z n á l ja n a k . 1044., 1705., 1 7 0 6 -b a n o l ta lo m ­

lev é l. 1 8 6 3 -b a n v a n h á r o m k a th . te m p lo m a , b e te g á p o ló -h e ly e ö l s z e m é ly re , n a g y u r a d a lm i m a g tá r a , s ö r - é s p á l in k a f ő z ő je : k ir . k in c s tá r i tu la jd o n . (L. N é m e tsó v á r .)

[A m a i T ó ts ó v á r , N é m e ts ó v á r é s S ó b á n y a k a p c s o la to s k ö z sé g e k S ó v á rb ó l a la k u lta k . S ó b á n y a a X V I. s z á z a d b a n k e ­le tk e z e ti, m íg az e re d e t i le g S v á b -u tc z a 1 7 8 5 -b e n n é m e t te le ­p e se itő l N é m e tsó v á r .]

S c h ö n w a ld : (L. K lyussó .)S c h ö n v iz : 1274, 1288-ban a T a rc z a y -u ra d a lo m része.Sp iczvágása : 1427-ben P e ré n y i. ?S la c in a : S z t r a t in a : 1342-ben M ychk , 1562-ben P a lo c sa i H o rv á th ,

1683-ban S z ta rin a .S ta r lc : (L . F e lső sö m : rész.)S tuven ijecz-crdö : K a k a sfa lv a ta rto zék a . (T u la jd o n k é p G yülvészé.)S te b n ik : 1685. (L. E sz teb n ik .)S te f la k a : 1301—21-ben (S te p h a n la k a ) : D eseu fia, 1412-ben Stef-

lak ay , T e rn y ey , S tráz s , a T h e rn e -p a ta k m en tén . 1412, 1427rb e n S teph- laka . 1435-ben S te flak ay . 1478-ban Stef-, S te f t la k a : R asz lav icza és Sz ilva v id ék én e l tű n t he ly . 1589-ben L ip o lth köve te lé se B o rn em iszá tó l részre . 1591-ben L y p o lt d e T e rn y e , G y uricskó . 1595-ben ugy an ez t i l t a ­k o z ik G erge ly laky e lle n b ir to k lá s m ia tt . 1612-ben ugy an ez é s Usz p e re U szdom bja m ia tt. 1637-ben G erg e ly lak y z á lo g b a a d ja G y u ric sk ó n ak . 1639-ben G om bos tilta k o z ik B ossicz e llen . 1640-ben G y á rm á n tilta k o z ik G o m b o s e llen e rd ő m ia tt. 1657-ben B a rn a ti l ta k o z ik K éry és Szegedy e llen p ré d iu m -h a sz n á la t m ia tt. 1659-ben B a rn a , G om bos, G ergelylaky* Szegedy. (L. Fe lsősöm .)

S to la : 1558-ban p u s z ta : B o rn em isza , 1576-ban s to la i a p á tsá g (Sze- pes m egye ?).

Stu/J'iirku (S te fu ró ): 1414, 1416-ban S ta f u r k a ; S tu ffw rk a : M ako­v icza ta r to z é k a v o lt 1427-ben jo b b ág y te lek k e l.

S trá zs -e rd ő : 1627-ben G yulay , G yöngyössy.S tu l y a : 1341-ben V arjú.S u k h o : 1683?

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

Sch w a rzb ru n n : (L. F ék e tek ú t . )S v in k a m a lo m : (L. S á ro s s z e n t im re : rész.)S v ja ta so u a : (L . F e lső sö m : rész.)S za b o lth : (L. S zinye.) ?S a ló k : 1274, 1288-ban Z o lo ú k . V a n : Z o louk-fo lyó is. S z a ló k : egy

tag. A T a rc z a y -u ra d a lo m része. 1699-ben te m p lo m á t fö ld rengés p u sz ­tí to t ta el. (L. A lsó-Szalók .)

S z a lo n k a : (L. A lsószalók .)

S z á n k ó : S z n a k ó : 1 5 7 0 -b e n P e tró c z y és C se p n ic z ti lt .

P o ly á n k a y é s K o r o tn o k y e lle n . 10 0 2 -b e n S z a k á c s (A l.: T e- m e sv á ry ) ti lt . K a p y e lle n . 1 6 8 9 -b e n P a c z ó th n é -P e tró c z y J ú l ia t i lta k o z ik P a c z ó th e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 1 6 6 6 -b a n P e tró c z y .

16 9 2 -b e n S z e m e ré n é k ö v e te lé s e B á r t fa e lle n . 1751-ben B resi- n a y , P e tró c z y . 1 7 7 7 -b e n u g y a n e z . 1602— 8 -b a n P e tró c z y tilt. O lc s v á ry e lle n . S a v a n y ú v íz - fo r r á s a v a n .

S zá n ó : 1685. ?

S z á r a z h e g y : A s s z u p a ta k (S z u h a , S z .-D o lin a ] S z .-D o la ): 1 427-ben L a p is p a ta k y . 1 4 6 3 -b a n F o d o r . 15 9 8 -b a n K á ro ly i t i l­ta k o z ik T h u r z ó e lle n ré s z fo g la lá s m ia t t . 1709. 17 5 4 -b e n K á ­

ro ly i m a lo m ré s z e . 1 7 78-ban P u lsz k y .S z á r a z v ö lg y : e g y k o r K e n d e ta r to z é k a .

S zé c s : 1427-ben Z eech . B ir to k o s : a T a rk eö y - c sa lá d 20 jo b b á g y te le k ­kel : S za ló k és H é th á rs v id ék én . Z e c h : Z e c s ő : T a h y -b ir to k u tóbb . E ltű n t he ly ség . (A m a i D écső ? )

S z e d ik e r l : S z e d e k e r te : 1 2 8 5 -b e n S c e g c k e rth e . 1285-ben a s á ro s i á g o s to n o s re m e té k b ír já k . 1 3 2 0 -b a n S c e g e k e r th . 1320- b a n T h e k u le A n d r á s fia ié a te le , a m á s ik fé l M erséé . 1427-ben

Z e d e k e r th e : S z e g e k e rt . 1 5 4 0 -b e n L e sz n e k i D o b ra F e re n c z tő l W e r n e r G y ö rg y k a p ja . 15 6 2 -b e n W e r n e r - T o r d a y o sz tá ly . 1 5 6 3 -b a n T o rd a (y ) Z s ig m o n d ö t ré s z re o sz tja a s a já t é s n e m e s

W e r n h e r c s a lá d ja k ö z t. 1 5 6 7 -b e n W e rn e r -o s z tá lv . 1574-benI. F e r d in á n d , m in t az e g y k o r i s á r o s i k o lo s to r tu la jd o n á t v issza- i té li Z o l th a y I s tv á n n a k . 1 5 8 0 -b a n H o ffm a n n . 1590-ben M el­c z e r . 15 9 7 -b e n N a g y m ih á ly i t i lta k o z ik K a p y e lle n . 1616-ban D é v én y i t i lta k o z ik B o c sk a y e lle n . 16 1 7 -b a n B án ffy n é és Szi­

A VÁRMEGYE 473

lá g y in é (L ó n y a y -le á n y o k ), Bánflfy. 1 6 1 7 -b e n z á lo g b a v e sz ik H ofT m ann G y ö rg y é s Is tv án . 10 1 8 -b a n M e lc z e r t i l ta k o z ik H off- m a n n e lle n b ir lo k v é te l m ia tt . X V II. s z á z a d b a n S o m ly a y . 1751- b e n B e rz e v ic z y , K o ro tn o k y . 17 6 2 -b e n a D ö m é s - re n d . H ofl- m a n n . A k ir . f isk u s az u r a d a lm i b i r t o k r a r á te s z i a k ez é t.

K ő b á n y a : K a v ics , a l lu v ia l i s : m a g u ra -h o m o k k ő g ö rg e te - g ek b ő l v a ló . A k ö z s é g p a ta k m e d ré b e n 250 m :l k a v ic so z á s ra .

S z e rllie z e : 1301 2 1 -b e n z e d lic z e i so lté sz . 1 3 86-ban S z e d n ic z e : S o m o sy . 13 8 7 -b e n S e d n ic h a . 1 4 2 7 -b e n Z e d le c h e : L a d n a h .-v e l, m e ly n e k v id é k é n fe k sz ik m a ; 1 4 6 0 -b a n Z ed- lycze . 1 4 80-ban Z e ld n y c z e . 1 3 8 6 -b a n S o m o sy . 1 4 05-ben G a llu s .

1427-ben S z é c h y . 1 4 6 0 -b a n R o z g o n y i. 1460, 1494— 5 -b e n S z a ­p o ly a y . 1430 e lő t t R ic h n ó - v á r t a r to z é k a : (M ik ló sv á g á ssa l, J a k a b fa lv á v a l) P e ré n y i b i r to k a . 15 7 4 -b e n T h u r z ó g r ó f a S a lm is

ti lt . K a ssa e llen a « N a k ri vej S z k a le » la k ó in a k e r ő s z a k a m ia tt .1607-ben B a jo ry z á lo g b a a d ja A la c s k a y n a k . 1 6 1 8 -b a n u g y a n a z . 1 620-ban u g y a n a z . R u tk a y . 1622-ben u g y a n a z 700 f r té r t z á ­lo g b a a d h a t jo b b á g y o t R u tk a y n a k . T h u r z ó t i l ta k o z ik K a ssa e l le n b ir to k jö v e d e le m m ia t t . 1 6 3 6 -b a n u g y a n a n n a k k ö v e te lé se

K á ro ly i G o c s ilh tó l . 1 6 4 3 -b a n C sá k y g r ó f t i lta k o z ik a R o tta l- c s a lá d r é s z é r ő l K á ro ly i e l le n . U g y a n e z 7123 f r té r t v is s z a a d ja

a F it te l- é s R o tta l- c s a lá d n a k . 1 642-ben B o tta l z á lo g v á ltá s a K á ro ly itó l. 1 694-ben B á b a k ö z y . 17 5 1 -b e n S e m se y , T a b ó d y .

G ö rg ey . A XIX. s z á z a d b a n T a h y .

S zeg lii-e rd ö . 1661-ben G om bos-G eige ty laky -egyesség . (G erge ly laka része ?)S ze g liy li'iza : (L . T ap o ly n é m e tfa lu : ta rt.)

S z c k c s ő a l j a : S ib a : 1310: S y w a , 1427: S ib a , 1449 : S e y b al. S y b a . 1454: S c h y b a . 1689.

S zem e id en e : 1269-ben T h ek u le -n em ze tség b e li Is tv án . E lő b b : A rto lf atyjáé.S z e m e ln y e : S z e m e ln e : S m iln ó : S z m iln a a XI III. s z . :

az A b a -n e m z e ts é g b ir to k a a h a tá r s z é le n . 1 2 6 9 -b e n Z e m e ld e n e : A b a -n e m z e tsé g b e li P ú d tó l I s tv á n - u tó d : D e m e te r v esz i m eg .

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

12 7 2 -b e n S te fk fia J a k a b . 1415— 6 -b a n Z e m e ln e . 1 4 27-ben M ak o ­v ic z a t a r to z é k a v o l t 46 j te le k k e l. 1 4 9 2 -b e n Z m y ln o , S m iln y a . 1 6 8 3 -b a n S m iln o .

Szem ere (Z e -): 1310-ben (sá ro sm eg y ei ré sz ) : T h ek u le-n em zetség . ?

S z e m e s : 1 6 8 3 -b a n S e m e tk ó c z .

S z e m n ic z : 1691 ?S zem iualch : 1437-ben S e m w a lc h : B erzevicze, F e k e te k ú t, S tlen h au ,

S te lb a c h h e ly ség ek k e l e g y ü tt. ?I. S zé n é g e tő : 1427-ben Z en eg o th o w . M a : P usz ta -S eb es és K őrösfö

köz t, 1427-ben S eb esy .?II. Szénégetőhely : E p e rje s m e l l e t t : 1591-ben K endy ti l ta k o z ik E p e r ­

je s e llen .III. Szénége tő : (L . F e lső se b e s : tarc.).S z e n t-A n ta l: 1320-ban v illa S. A n to n ii s u p e r io r e t in fe rio r, 1 3 3 2 -7 -

b e n S a n c tu s A n to n iu s : S iro k a v id é k é n .?S ze n te sd u b ra : (L. M érk -F e lső : ta rt.)Szen t-G yö rg y : 1427-ben. B ir to k o s : T a rk ő v y -c sa lá d : H é th á rs v id é ­

ké n , vagy I. S zen t-G yörgy ré sze volt. 1460-ban M agyar B alázs. ?S z e n th e ö : 1604-ben L ad m ó czy ti l ta k o z ik K ellem esy ellen e rő ­

sz a k m ia tt. ?S zen t-János : 1656-ban R évay . ?S zen t-K e lem en : 1322—7-ben S a n c tu s C le m e n s : Szent-G yörgy v i­

d é k é n . ?

S z e n t - K e r e s z t (N a g y -S z e n t-K e re sz t) : m e z ő v á ro s : 1321-

b e n Z e n th - K e re z th p o s s e s s io , 1 4 3 0 -b a n S a n c ta C ru x , 1427- b e n Z e n tk e r e z th o p p id u m , 1 485-ben p o ss . N a g h -, K y s -z e n th -

k e r e z th . 1 4 6 8 -b a n S e n th k e r e s th , K ys-. L e g ré g ib b b ir to k o s a i : A b a -n e m z e ts é g b e li L ip o l th y , S o m o sy , G y ő rk e y , I. B o d o n , A m a d é , N á d a sd y . 13 2 1 -b e n N á d a s d y L a c h k fia D ö m e 60 m á r k á é r t e la d ja P e ré n y in e k , d e V ité z y v is s z a p e r li . 1333-ben o s z to z k o d á s . 13 7 5 -b e n S o m o sy . C h ir k e P é te r p e r l i M ik ló s v a j­

d á t , J o b b á g y i P é te r t , V ité z y t, B e r th ó ty t . 14 6 1 -b e n K is - : S iro ­k a y , 1 j t e lk e t é s '/* m a lo m jo g o t 8 f r t é r t z á lo g b a a d K issze n t- k e r e s z ty n e k . 1472, 1 485-ben N a g y - é s K is - : V e n d ég y . 1497-ben K is -: M elcz e r . 15 1 0 -b e n k irá ly i e r ő s íté s : B e r th ó th y , H edry . F r ic h y ré s z é r e (S z e n tk e re sz t , H r a b k ó , N a g h w y th e z , H edri, F r ic s , S ir o k a , K o r lá tv á g á s , G ly w h o ). 15 9 3 -b a n H e d ry k iu ta s ítja

475

ö zv . A c z é ln é -H e d ry D o r k á t . H e d ry -z á lo g . U g y a n a z 50 f r té r t z á lo g b a a d 1 j te k e t , m a lm o t , b o r a d ó t. 1 6 2 1 -b e n B e rth ó t} ’, H e d ry , F r ic h y a m a lo m b a n ré sz e se k . H e d ry t i l ta k o z ik B e r th ó ty e lle n m a lo m m ia t t . 1 6 3 8 -b a n B e r th ó ty B á lin t e r d ő t n ev e l. 1677-ben A f F r ic h y -c s a lá d u tá n I. L ip ó t a H e d ry - é s B e r- th ó ty -c s a lá d k ö z t a z 1 3 3 3 -b a n o s z tá ly s z e r in t i té l . 1 8 1 6 -b a n

G h illá n y i b á ró .A X IV . s z á z a d b a n H ra p k ó -S z e n tk e re s z te n P e r é n y i k o lo s to r t

i ta lá n p ré p o s ts á g o t) e m e l, m e ly h e z S z e d lic z e , M ik ló sv á g á sa és R ic h n ó ta r to z o tt . M ik o r u tó b b á tm e n t A b a ú jb a , a k o lo s to r m e g s z ű n t ; a b i r to k o t a B e r th ó ty -c s a lá d v esz i át, u tó b b p e d ig

a k ir . f isk u s fo g la lja le M o c h n á t é s M ik ló s v á g á s á t a z e p e r je s i je z su ita k o llé g iu m s z á m á ra . S z e n tk e re s z t 1 4 9 3 -b a n m e z ő v á ro s a Sz. K e re sz t fe lta lá lá s a n a p já r a v á s á r jo g o t k a p . 14 9 5 -b e n F r ic h y z á lo g b a a d ja B e r th ó th y n a k . 1 497-ben S ir o k a y L ász ló z á lo g b a a d ja M e lc z e rn e k . 1 5 1 2 -b e n F r ic h y J á n o s (S z e n tk e re sz t­tel) ö s sz e s ja v a it e la d ja 550 a r a n y f r to n B e r th ó ty S z a n is z ló ­n a k é s fia in a k . 1 5 1 3 -b a n S o ó s M ik ló s fia itó l k a p já k B e r th ó ty

S z a n isz ló é s fiai. 1 6 6 1 -b e n M e rsé n é 3 00 f r té r t z á lo g b a a d ja jo b b á g y á l B e r th ó ty n a k .

I. S ze n t-L á sz ló : 1332— 7-ben S. L a d is la u s , 1427-ben - Z en th lazo , 1458, 1474-ben Z e n th la z lo : H a n u s fa lv a és P á lv á g á sa k ö z t, 1364-ben

II. S ze n tlá sz ló h e g y : La z á r is tá k á p o ltá k i t t a b é lp o k lo so k a t. A h e ly n e v e : H e ilig e r G ru n d . 1410-ben Sz. L .-b irto k h e ly e tt k a p ja H en n ig -v á rt a W y th a n -c sa lá d . (L. E p e r je s : ta r t.)

S ze n t Luk-ács : 1332—7-ben S. L u c a s , L u c a s iu s : K isszeben v id é k é n .?Szen t-M árton : 1628-ban Sze lecsény i.?

Szentüli l i á l y f a l v a : S z e n t-M ih á ly [ - fa lv a ] : 1314 e lő t t : S y s la u s c. b i r to k a é s S á ro s v á rh o z ta r to z o t t a S z t .-M ih á ly fa lu é s U r k u ta k ö z t fe k v ő b ir to k . E k k o r T h e k u le A n d r á s fia i k a p ­ják . 1403, 1427, 1438— 9 -b e n Z e n tm y h a l , Z e n tm ih a lfa lu . 1314- b e n T h e k u le -n e m z e ts é g b e l i J u te fia A n d r á s fia i. 1 4 0 3 -b a n E n d e sv , V a lk a y . 15 2 8 -b a n a h ű t le n T o r n a ly i J a k a b u t á n : S z e b e n (Ja k o ris -v a l) . 1 5 8 5 -b e n S e ré n y i, K a p y n é . I s te n m e z e y n é ,

476 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

L i te r á tu s A m b ru s n é . R a k a c z a y t i l ta k o z ik J a k a b fa lv a b ir to k a i e lle n . 1 5 8 8 -b a n R a k a c z a y t i l ta k o z ik S e ré n y i e l le n e rő s z a k o s le fo g la lá s m ia t t . 1 6 0 4 -b e n G y r a s -e rd ő : C sák y . 16 1 6 -b a n S z e g h y t i lta k o z ik I s te n m e z e y e lle n t e r m é s r o m b o lá s m ia tt . 1611-ben

U sz , S z e g h y t i l ta k o z ik P a la t ic z e l le n b i r to k b a v é te l és Bas­e lie n b i r to k e l id e g e n ité s m ia t t . 1 6 2 6 -b a n u g y a n a z o k t i l t já k a s z o m s z é d o k a t a m a lo m m e lle t t i le v ő s ó a k n á tó l . 16 2 6 -b a n v a n s ó a k n á ja . 1 6 8 3 -b a n U sz t i l ta k o z ik B e r th ó ty e lle n az O sz tó ­p a ta k fe lé h a j ló M a lo m v iz m ia tt . 16 4 2 -b e n S z irm a y g r ó f k a s ­té ly a é s 2199 f r t tő k é v e l a l a p í to t t b e te g á p o ló ja : 8 s z e m é ly re . 1 6 4 2 -b e n I s te n m e z e y -o s z tá lv . 16 5 7 -b e n u g y a n a z , S z e n d y . 1658- b a n Is te n m e z e y ti lt . U n g v á ry , V ite n c z y és S z e n t-Iv á n y i e llen

z á lo g m . 1 6 5 9 -b e n U s z n é ti lt . I s tv á n y in é e lle n m a lo m m ia tt. 1 6 6 8 -b a n H á n y t i l ta k o z ik Ib r á n y i e l le n e lid e g e n íté s m ia tt . I b r á n y in é fé r j i b i r t o k a : S z e n tm ih á ly , J a k o r is , H a rg a n e m e g y . R á th ó t , K a rá c s o n d , V is lay , M eg v e r. 1 6 6 9 -b e n U sz -B e rth ó ty - e g y e sség . 1 6 8 7 -b e n T o t t 18 fr t 20 p é n z é r t z á lo g b a ad ré te t

B e r th ó ty n a k . 1 6 9 9 -b e n R ó sz . 1 7 0 8 -b a n F e jé rp a ta k y ti lta k o z ik B e rz e v ic z y e lle n k ú r ia - e l id e g e n í té s m ia tt . 17 7 5 -b e n S z irm a y g r.

Szen t-M ik lós : 1460, 1494— 5-ben S zapo lyay . ?S ze n tp é te r : 1333, 1337, 1340-ben S y n k a fia P é te r . K lo b u siczk y g ró f­

c sa lá d k as té ly a . ?S ze p e s fa lv a : 1469-ben S cep fa lw a, S epesfahva , Z epsfa lw a : Fekete-

k ú t m . ?

S z é p r é t: 1621, 1 6 8 3 -b a n S e n v iz : S e m u ic z . 1621-ben P a lo c s a y n é t i l ta k o z ik D e sse w lfv e lle n . A XIX. s z á z a d II. fe­

lé b e n m é g B e rz e v ic z y -b ir to k .

S ze re tv a : 1608-ban Soós ti l ta k o z ik B o rn em isza é s S z ta n k a y ellen. S á ro s-v á r ta r to z é k a le h e te t t )?

S z ig o r d : (L. D e ln e k a k a s fa lv a : ta r t . ) H á ro m á sv án y v íz -fo rrá sa van v ad reg én y es h e ly en . 1904-ben egy k o n y h a só s -fü rd ő és h idegvízgyógyító- in té z e t te rv e k é sz ü lt el.

S z ik la p u sz ta : (L. K isv itéz : ta rt.)SziV oa-birföjkos: 1327-ben S z in y ey G yu la a d ja S z in y ey Já n o sn a k .

(L. Fe lsősz ilva .)Szilü a io rn ija (Z ilv a tu rn e -Z ilv a k u z y ): 1310-ben T heku le -n em ze tség .?

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

S z i lv a -T u r n u k u z i: 1310-ben (L . N agyfain .)

S z in y e (S zilivé, S z in v e ú jfa lu é s J e r n y e i: 1 1 6 2 -b e n p o s- s e s s io S a n e f a lv a c u m v illis W y f a lu (v á m m a l) e t J e r n y e . 1320- b a n S z v in y e . 14 2 7 -b e n S v w n e . B ir to k o s : a M e rse -c sa lá d 50 jte -

lek k e i. 14 2 7 -b e n J e r e n v e (B e rz e v ic z y D e tre b ir t.) . E lső b i r to ­k o s : B á n k b a n 1210 k ö r ü l : Z w n v e Ú jfa lu v a l é s J e r n y é v e l . 1262-ben M erse . B e n e d e k fia M erse k a p ja a b o lg á r é s m á s h a rc z o k b e li é r d e m e ié r t (Ú jfa lu v a l, J e rn y é v e l) , v a la m in t ö csc se ,

M ik ló s az ö ssz e s s z á n tó k k a l, e r d ő k k e l , r é te k k e l é s Ú jfa lu v á m ­já v a l. 1285-ben B o d o n fia D é n e s tő l M erse L ő r in c z n é r e ju t . E k k o r ib a n « V itéz m e ző » a n ev e . 1 2 9 1 -b e n S o m o sy . 1 320-ban

\ T h e k u le A n d r á s fia ié , 1 \ M erséé . 1 349-ben V ité z y L ász ló 1288-iki o k le v é lr e h iv a tk o z ik a k ö v e te lő P u tn o k y J á n o s e llen , ki m e g n y u g sz ik . 1 3 6 3 -b a n T o m p a S im o n é s T u s s a y B o th fia

e g y e ssé g e T ó th P é te r fia iv a l a T o m p a - fé le a n y a i r é s z re . 13(54- b en M y c h k u jfa lu s i b á n fia L o rá n d fia M ik ló s é s S z in y e y P e te u c h f ia i : J á n o s é s Is tv á n k ie g y e z n e k O ro sz in (H ev es m.).

1 4 4 6 -b a n S e m se y . 1 4 9 3 -b e n h e ti v á s á r jo g . 15 0 4 -b e n S w y n ie . 15 8 6 -b a n M erse . 1 591-ben M a rsy a . 10 0 3 -b a n S zy t i l ta k o z ik a z se b e fa lv ia k e lle n h a tá r k i to lá s m ia tt . 1 6 4 1 -b e n S zy -e g y esség .

1 642-ben Szy Is tv á n h a g y a té k a : S z in y e , J e r n y e , S z in v e ú jfa lu , D e lé th e , L a sz k a , L ip ó c z , Is tv á n v á g á s a , R e n c s is s ó , L a c sn ó , M a-

g o ssé d a , P u s z ta m e z ő , S z a b o lth , P a n k ó , S id ló , K o p ith ó . 1058- b a n S zy t i lta k o z ik S z y n é -B e s te lle r D o rk a e lle n b i r to k te r h e lé s m ia tt. 1 0 60-ban H o rv á th . 1 6 6 3 -b a n S z v n é k ö v e te lé s e G y ö n -

g v ö ssy e lle n . 16 6 7 -b e n S z y n é -B a rc z a y Ilo n t i lta k o z ik S z y e llen b ir to k te r h e lé s m ia tt . 1 6 8 2 -b e n S zy -e g y esség . 16 9 5 -b e n K e c z e r

t i lta k o z ik S z irm a y é s S zy e lle n eg v e ssé g m ia tt . K e c z e r S á n d o r . E k k o r m á r v a n isk o la is. 1 6 9 6 -b a n S z irm a y t i lta k o z ik K e c z e r e l le n b ir to k e lre n d e lé s m ia tt . 17 0 8 -b a n S zy K r is tó f t i lta k o z ik S zy F e re n c z e lle n e l id e g e n í té s m ia t t . A X IX . s z á z a d b a n T e k e ly n e v ű p a r a s z to k é ln e k a h e g y sé g b e n . N y h e g y o ld a la : V in v ic z a (S z ő llő h e g y : t ö b b h e ly t v a n k ü lö m b e n S á ro s m e g y é b e n ). 1863- b a n tö b b k a s té ly a S z in y e i M ersék b i r to k á b a n .

478 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

S z in y c fő : R e n c s e s ő , R e n c s is s ó : 1 4 2 6 -b a n R . al. Z v in e- feu . 1 4 2 6 -b a n e g y k o r Z v in efő . 1 4 2 7 -b e n R e y s e u s u , 1448-ban S y n e fe w . 1 4 6 7 -b a n Z in e fe w . 1 4 8 3 -b a n Z y n w e fw e . 1457-ben S z a ló k h .-v e l R e s e n c h o . 1 4 2 7 -b e n S e m se y . 1 4 6 7 -b e n H o lcz an . 1 4 8 5 -b e n S z in y e fő y . A XV. s z á z a d b a n C h ir k e P é te r u tá n S e m s e y F r a n k k a p ja . 1 5 6 1 -b e n B o z in k a y és S z in y e y e r d ő - eg y e sség e . 1 6 1 5 -b e n S z in y e y K r is tó f t ilt . S z y -te s tv é re k e llen e lid e g e n íté s m ia t t . 1 6 2 8 -b a n u g y a n a z tilt . a h ú g a i e lle n e l­id e g e n íté s m ia tt .

S z in y e l ip ó c z : L ip o lc z , S z in y e -L ip ó c z : 13 2 0 -b a n v illa L ip o u c z . 1 4 0 6 -b a n F e ls ő - L ip ó c z : V a jd a y , D o b y . 1 427-ben Li- p o l c l i : a B e rz e v ic z y -c s a lá d 27 j te le k k e l é s D o b y b ir to k o s o k . 14 2 9 -b e n S o m o s y tó i é s D o b y tó l ö r ö k b e k a p ja a v á r t R o z g o n y i.

14 8 2 -b e n Z b u g y a i u t á n C zéc ze y b i r ja . 15 9 1 -b e n K e cze r tilt . D r u ­g e th e l le n a v á r l e ro n tá s a s a b i r to k m ia tt . 16 1 4 -b e n S z in y e y

400 0 f r té r t m e g v e sz i B o c s k a v n é -B e rz e v ic z y J u d i t tó l . 1615-ben S z in y e y K r is tó f ti lt . a S z y -c s a lá d e llen e lid e g e n íté s m ia tt . 1619-

b e n M á r iá s s y n é ti lt . S zy K r is tó f e l le n a S z y - te s tv é re k b ir to k á n a k e l id e g e n í té s e m ia t t . 1 6 2 0 -b a n S z e n y e y (Szi-) Is tv á n n é . 1 628-ban S zy t ilt . h ú g a i e l le n e lid e g e n í té s m ia t t . 16 6 4 -b e n S zy 2000 Ír té i t z á lo g b a a d ja B e r th ó ty n a k . 1 6 6 6 -b a n S zy k ö v e te lé se B e rth ó ty e lle n ré sz m ia t t . 1 6 6 7 -b a n U g y a n az . M erse z á lo g b a a d ja (J e rn v é ­vel) B e r th ó ty n a k . 17 1 4 -b e n K é k e d y . 1 7 3 0 -b a n Z ic h y g ró fn ő .

N y é -k . fe lé a B ra n y is z k ó - h e g y lá n c z (d o lo m it g rán it) , P é te r h eg y e , B a h u r n y a s a B ú c s -h e g v e k v o n u ln a k . D ű lő k : M ész h e ly , P é n z e s h e ly , V á rh e ly , K a p u , K é m é n y b a r la n g , G o­n o s z - ly u k (Zla D su ra ) . E z u tó b b i c s e p p k ő -b a r la n g , m e ly n e k k ö z e p é n fo r rá s fa k a d . A n é p h i t s z e r in t p á r c s e p p v íz elég

b e lő le a k ö p ü lé s h e z : a tej v a jjá tö m ö r ü l tő le.A s z in y e l ip ó c z i v á r II. E n d r e k o rá ig k ir . v á r , k itő l a

K e c z e r-c sa lá d k a p ja s a k u r u c z - k o r v ég é ig jó k a r b a n tartja . A h e g v c s o p o r to z a t N y -n a k , fo r rá s tó l á ts z a k í to t t v ö lg y k é t o ld a ­lá n , b i z a r r s z ik la k é p z ő d m é n y e k e t m u ta t , a m e ly e k e t a n ép M ózes, S zó szé k , K ő a s sz o n y n e v e k k e l j e lö l t m e g s m o n d á iv a l

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

n é p e s ít b e . V a n a r r a m é ly b a r la n g is c s e p p k ő v e l é s ő sv ilá g i c s o n tm a r a d v á n y o k k a l. A v á r b ó l, m e ly m e re d e k s z i r t te te jé n h e g y n y e rg e n é p ü l t , g y ű r ű b á s ty a m a r a d t . V e rt, n e m k ö tö tt f a l ; v a k o la t n é lk ü l k é k m é sz lá th a tó a z é p ü le tr é s z e k b e n .

A v á r k ö rü l v a n P é n z e s h e ly (P e n y e z sn y ic z a ) . A m o n d a az t ta r t ja , h o g y a V á rh e g y a la tt v o l t h a jd a n a fa lu . d e e lö n ­tö t te a v íz s a k k o r a m á s ik p a r t r a h ú z ó d ta k a la k ó k .

(T a r to z é k : S z a lv á to r - fo r rá s , e lő b b : C z if ro v a n a : h a jd a n

fü rd ő h e ly .)S z in y c ú j f a lu : 1 2 0 2 -b e n B á n k b á n h ű t le n s é g e u tá n M erse .

13 6 4 -b e n M y ch k , Ú jfa lu b á n ja . 1 4 0 6 -ig B á r t fá tó l a d ó t k a p o t t , e k k o r a z m e g s z ű n ik . 1 6 1 5 -b e n S z in y e y K r is tó f t ilt . S z y - te s t- v é r e k e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 1 6 2 8 -b a n S zy ti lt . a h ú g a i e l le n e lid e g e n íté s m ia t t . 1 6 5 6 -b a n S zy tilt . 1262. é v i v á m jo g a

a la p já n . 16 6 5 -b e n M erse 135 f r té r t z á lo g b a a d r é te t B e r th ó ty ­n a k . 1 754-ben a 13 s z e p e s i v á r o s p a n a s z t te sz a v á m m ia tt ,

d e a M e rse -c sa lá d v á m jo g a U lá sz ló k ir . 4. d e c r . 41. t.-cz .-n a la p sz ik . (H u sz ita -k o r i t e m p lo m a van ).

( T a r to z é k : F e n y v e s h á z a , e l ő b b : B u n d e).

S z irm a ii-lid jo ivá g á s : 1719. ?S z k á li- s á n c z : (L. Radács-rész.)S z le n lia u : 1427-ben S le in p h ao , 1437— 69-ben S ly n h a w , 1462-ben

S le m h a w : S le lb ach és L a n g n ó v id ék én . ?

S z ó h ő s : 1414, 1 4 1 6 -b a n Z a b u s , Z a b o o s , 1 4 2 7 -b e n S o b w s . M a k o v ic z a ta r to z é k a v o l t : 14 2 7 -b e n 24 jte le k k e l. K u r im á tó l

d é lre . 1691.

S zű c s: 1415—6-b an S avch , S a u c b : M a k o v icza -v á r ta r to z é k a vo lt. ?S zo p o ln ic za : 1386—7-ban S z o p o t in c h a : S a p o tb n ic b a , 1480-ban

Z o p o d n y c z a : Szedlicze és M ik lósvágás h e ly ség ek k e l eg y ü tt: 1386-ban Som osy . E g y k o r : K ende ta r to z é k a . ?

S zo p o tn tjic za m a lo m : <L. N a g y ia d n a : ta rt.)

S z o r o c s á n y : O r o s z fa lu : 1414 - 6 . 14 2 7 -b e n O r o s z f a lw : M ak o v icz a v á r t a r to z é k a v o l t G r ib ó m e l le t t : 1 4 2 7 -b e n 28 j t e ­lek k e l. 1 6 8 3 -b a n S tro c s in y . 1 7 1 9 -b e n S z o ro c s in y : S z o ro c s in .

K ő b tin i/a : H o m o k lw : e o c z é n k o r i : e r ő s e n g la u k o n i to s ,

480 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

z ö ld e s s z ü rk e , a p r ó . A k ö z s é g i (O ly sa v a) k ő b á n y á b a n 1889- b e n é p í tk e z é s re a lk a lm ila g .

Szosnye : (L. K issá ro s : ta rt.)S z ta d ló : (L. K ajá in : ta r t.)Szta kszvá g á sa : 1414, 1416-ban S task -, S tax-, S tax tw ag asa , 1427-ben

S tacb u ag asa . M akov icza ta r to z é k a vo lt. U tó b b : S taskócz , S zv idn ik tő l d é lk e le tre . ?

S z t a n k a l i e r m á n y : H e rm á i t (-fa lv a ): H e rm á n y : 1320- b a n v illa H e rm a n n i , 1 4 5 4 -b e n c iv e s d e H e rm á n , 1372-ben N a g h e rm a n . 1 4 2 7 -b e n F e ls e w - (S eb esi- , v . S in k a -c s a lá d b i r ­

tok ) 11 j te le k k e l é s N a g h e rm a n (S in k a -c sa lá d b ir to k 18, S em - s e y -c s a lá d 13 jte le k k e l) . 13 7 2 -b e n (N a g y -H e rm á n y ) : S e b u s i S y n k a 1. S k o la s z tik a , n y u la k s z ig e te i a p á c z a Id á i C h irk e T a m á s f ia in a k és S y n k a fia P é te r fia L á s z ló n a k s te s tv é re in e k , m in t

ro k o n o k n a k , a d ja . 13 7 2 -b e n C h ir k e .— N a g y -H e rm á n y : S ebesy .1 4 2 6 —7 -b e n S e m se y . 1 3 7 4 -b e n S eb es} ' S y n k a le á n y a S y n k a L á s z ló n a k és C h y rk e T a m á s n a k h a g y ja a ré sz é t. 1479-ben S e b e s y z á lo g b a a d ja D o b a v n a k . 1 5 2 5 -b a n S eb esy , B e rth ó ty S z a n isz ló . 15 6 1 -b e n V a r jú -o s z tá ly . 15 6 2 -b e n B e r th ó ty n é —

S e b e sy O rso ly a t i lta k o z ik S e b e s y J á n o s e lle n e rő s z a k m ia tt.1 5 6 5 -b e n S z ta n k a y t i l ta k o z ik B a y é s P a la tic z e llen . 1574-ben S e b e s y v iz á ro k m ia t t id é z te ti B e r th ó ty n é - P u tn o k y K a tá t és B ayt. 1 6 2 0 -b a n F o rg á c h t i lta k o z ik S z ta n k a y e lle n . 1625-ben U sz — S z ta n k a y - p e r a S e b e s y - b ir to k o n . 1 637-ben H o m o n n a y

t i lta k o z ik e r d ő é s r é s z m ia tt . S z ta n k a y t i lta k o z ik a P a c z ó th - zá lo g e lle n . 1 6 3 8 -b a n S z ta n k a y —U sz -eg y e ssé g . 1 6 9 4 -b e n S em - se y - le á n y o k k ö v e te lé s e S z ta n k a y é s B e r th ó ty e lle n . 1697-ben B e r th ó ty k ö v e te lé s e M á r iá s sy e lle n . 17 5 4 -b e n B év ész . A XIX.

s z á z a d b a n S e m se y .Sz la ra : 1306-ban E d u s tu rn y a -e rd ő b ő l, m e ly e lő b b a szászoké volt

és e k k o r k irá ly i F e k e te -e rd ő (J a k a b m e s te r b ir to k a ) , k e le tk eze tt, v a la ­m in t a M u ss in a -b irto k , O rló , A n d rásv ág ás, B eyervágása , J ak ab fa lv a . ?

S z ta sk ó c z: 1895-ben S z ta rk ó c z : 1719.7S z tr a k ó : 1691-ben Z tr a k ó ?S z tra s zk o v : 1683.?S ztru csin a : (L. O sz trac s in a .)

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI. 481

S zu c sa : 11585. S zu h a 1719.?S zu h a d o ln a (S zu h a i: 1427-ben A zu p a th a k , 1431, 1435, 1463-ban

Z w h a d o ln a , Z w h ad o ly n a , Z w ad o ln a , 1463-ban Z w h o d o l (n em es i e lőnév- ben». L ehe l, hog y S zu h o d o l és S zu h a d o ln a k é t fa lu volt. 1518-ban Z u h a d o l in a : B u th k a y -b ir to k . (L. A szú p a tak .)

S z u l in : 1 3 0 6 -b a n k e le lk e / .é s e : (L. P a lo c sa ) . 1 0 8 3 -b a n S z u lin y i. P o rf ir -h e g y s é g É. le j tő jé n , v ö lg y b e n , s z ik la h a s a d é k ­bó l fa k a d k é t fo r rá s a , m e ly E u r ó p a le g jo b b s z é n s a v a s v ize i e g y ik é t a d ja . É vi fo rg a lm a m á r a X IX . s z á z a d m á s ik fe lé b e n 500 .000 p a la c z k .

(T a r to z é k : S z ü l in fo r rá s .)

S z u lin fo r rá s : (L. S z ü lin : ta rt.)Szurdokr : (L. E p e r je s : tart.)

T ábor: (L. R o sk o v á n y : rész.)T á b o r-h eg y : (L. E p e rje s : rész.)T á ly k a : (L. K ap in ém e tfa lu : ta rt.)T a m á sfa lva : 1411, 1427, 14811-ban T h a m a s fa h v a : U sz fa lv a v idékén .

1427, 1442, 1483-ban T a in ásfa lv y , sz a b a d isp án ság g a l. 1586-ban U sz t i l­tak o z ik G erg e ly lak y e llen . 1602-ben ugyanaz. ?

T a p o lc s á n y : T a p o lc s á n : 1 4 23-ban T a p o lc z a n , 1427-ben T h a p o lc h a n , 14 9 1 -b e n T h o p l ic z a n , 1 085-ben T a p lo c s á n y . 1691, 1 7 51-ben D essew ffy .

K ő b á n y á k : I. D o lo m it: fe ls ő - tr ia s z k o r i, b i tu m e n e s , s ö té t ­s z ü r k e , s z e m c sé s . A k ö zsé g i (S tra n g -d o m b tö v é b e n ) k ő b á n j á ­b a n 18 8 6 -b a n 50 m 3 é p ítk e z é s re .

II. F i l l i t : z ö ld e s s z ü rk e . A k ö z sé g i (R o c k - d o m b tö v é b e n ) k ő b á n y á b a n 1 8 0 0 -b a n 40 m 3 é p ítk e z é s re .

T a p o lc za : 1683. ?

T a p o ly b e s z tc r c z e : T a p o ly B is z tra . S a v a n y ú v íz - fo r - r á s a v a n .

(T a r to z é k : S z e g h y h á z a , A m e rik a .)T a p o ly h a n u s f a lv a : H a n u s fa lv a : 1 3 1 3 -b a n a S z e n t S ír

k a n o n o k ja i K a k a sn a k c s e ré b e a d já k K o m ló k e re s z te s t L an - d e k é r t (L e n g y e lo rsz ág ), o n n a n h o z n a k c s a lá d o k a t (n e m e se k e t is) é s a la p ít já k T a p o ly - H a n u s fa lv á t . A XIV. s z á z a d e le jé n

48 -2 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

L ip ó c z i III. D e m e te r t á r n o k J á n o s so lté sz sz e l te le p i t s R ó b e r t K á ro ly k irá ly tó l E p e r je s h e z h a s o n ló jo g o k a t e sz k ö z ö l k i. 13 3 0 -b a n A b a -n m . D e m e te r c. s z o m b a t i v á s á r jo g o t a d . /5 5 2 -b e n s z a b a d k ö zsé g , K a p i -v á r n a k tö b b é n e m a d ó z ik . B ir to k o s : D e­m e te r t á r n o k , A b a -n m . 13 0 4 -b e n C z u d a r u t á n R o z g o n y i. 1427-

b e n h a t á r á b a n L á sz ló p r é p o s t a k a s z tó fá t á l l í t ta t ; a S o ó s-csa - lá d t i lta k o z ik . /4 5 5 -b a n C z u d a r , R o z g o n y i. 14 7 0 -b e n S z irm a y . 15 6 2 -b e n S o ó s. 1 5 7 0 -b e n S o ó s -o sz tá ly . 15 6 9 -b e n B e rth ó ty .

1 5 7 1 -b e n u g y a n a z . 1 5 9 2 -b e n u g y a n a z , h íd t i la lo m . 1 607-ben B o c sk a y , C sap y , S o ó s, E ö d e n ífy , N a g y m ih á ly i . K i0 8 -b a n N agy- m ih á ly i , F ű z y és S o ó s eg y e ssé g e e lle n t i lta k o z ik a tö b b i b i r ­to k o s . 16 0 7 -b e n N a g y m ih á ly i- le á n y o k és S o ó s s z e rz ő d é se .

1 6 0 8 -b a n S o ó s t i lta k o z ik B o rn e m is z a és S z ta n k a y e lle n . A ró n i. k a th . t e m p lo m f ő o l tá r a e lő t t m á r v á n y la p fe d i a D e m e te r k a n - c z e l lá r - n m b e l i u to lsó S o ó s J á n o s s í r já t . K é ső b b i b i r to k o s a D esse w ffy g ró f i- c sa lá d , m e ly d ís z e s k a s té ly t em e l b e n n e . A k ö z ­ség s z ü lö t te D e sse w ffy Is tv á n tá b o rs z e rn a g y . Az O b ly ik -h e g y

c s ú c s á ró l (1000 m .) U n g v á r ig e s ik k ilá tá s .

T a p o l y h e r m á n y .(T a r to z é k : D u b r a v a , V ilm o s ta n y a , e lő b b : B ru sz n a .)T a p o l y k o m l ó s : K o m ló s (m a : K o m ló s é s K o m ló s-

K e re sz te s ) : 1 3 5 2 -b e n K o m lo u s , 1 3 6 8 --1 4 6 4 -b e n K o m lo s , 1427- b e n K o m p lo s , 14 5 8 -b a n K e re z th e s k o m lo s . A z 1427-ik i la js tro m

K o m lo s t é s K e re s tu s t m e g k ü lö m b ö z te t i : o t t 12 (B án ó -csa lá d b ir to k o s ) , i t t 4 2 (S o m o s3'- c s a lá d b ir to k o s ) jo b b á g y te lek v o lt. 1499-

b e n a s z o m s z é d o s C se lfa lv a a l ia s K o m lo s . B ir to k lá s : 1251-ben K á ln á s sy -o sz tá ly , S o ó s (H a n u s fa lv a , K o m ló s é s K e resz te s). — S á ro s i v á r is p á n s á g ta r to z é k a . 12 6 9 -b e n N á d a s d y , A b a -n m .A b a fia M ik lós. 1 3 0 6 -b a n S o m o sy . 1 3 3 5 -b e n K a k a s tó l m e g ­v esz i S o m o sy . 13 4 2 -b e n u g y a n a z . 13 4 9 -b e n k ia la k u ln a k : K., M ed g v e s, R a d v á n y , L á c s a : a z e lső h á r m a t D e m e te r fia S á n ­d o r a d ja N e k c se y D e lik n e k , a z u to ls ó S o m o s y J á n o s fiaié. 1 350-ben D u k a - é s K á ln á s s y -o s z tá ly (K á ln á s , L u c sk a , K ü k e ­m e z ő . S a la m o n fa lv a , C se rv e lv e s , D u k a fa lv a , Is tv á n - , D ien e s-

é s P ó sfa lv a ) . 1 4 12-ben ú j o s z tá ly : K á ln á s sy , K ü k e m e z e y , B agos. B á n ó k ö z ö tt . 14 2 7 -b e n K o p o rc z u tá n 14 6 2 -b e n K o c z ik b e fo g a d ja o s z tá ly o s a ty ja f iá t, K a p y t. 1 454-ben K o p o rc z tó l z á lo g b a vesz i S z e p e ssy . 1 459-ben N a g y m ih á ly i . 15 9 1 -b e n B a s z la v ic z y t i lta ­ko z ik A sg ú th y e lle n . 1592-ben u g y a n a z t i lta k o z ik B ó th és

A la c sk a y a d á s -v e v é s e e lle n . — B u tk a y . — 1 5 9 3 -b a n B erz e ­v iczy . — U jfa lu ssy , B e r th ó ty : e rd ő -ü g v . 16 0 8 -b á h B e rz e v ic z y .

1 6 2 0 -b a n B e rz e v ic z y és B e r th ó ty v is s z a v á ltjá k B a sz la v ic z y - n é tó l a z á lo g o t. 16 3 7 -b e n K é k e d y t i lta k o z ik M o n a k y é s F u ló

e lle n , h o g y B e r th ó ty n a k a b i r t o k r a c o n d i t io fa s s io n a lis t k ü l ­d ö t t ( fe lté te le s b ev a llá s ). 1 665-ben B e rz e v ic z y K lá ra t i lta k o z ik íi B y -ö rö k ö sö k e lle n . 1 6 7 1 -b e n S z ta n k a y , P e r la k i H o rv á th . 1 6 45-ben H o rv á th t i lta k o z ik K ap}’ e l le n . 1 6 8 3 -b a n L e n c sé s .

Illés. 1699-ben S z ta n k a y és B ó th k ö v e te lé se B u tk a y A n n á tó l b é r le v é l i r á n t . 1 7 3 9 -b e n S z irm a y . 1 7 4 3 -b a n B o rn e m isz a . D u- b o v a y , Iz d e n c z y . 1 7 7 5 -b e n Iz d en cz v .

T a p o l y l e n g y e l : P ó ly á k , P o ly a k ó c z : 1415, 1492-ben P o ly a k o . 1683.

T a p o l y l i p p ó : 16 8 3 -b a n L ip o v a .

T a p o l y l u c s k a : T a p l i lu c s k a : 12 5 1 -b e n K á ln á sy . 1334- b e n T h e k u le -n m b . M ik ló s és P á l fiai. 1 337-ben T h e k u le -n m b . J á n o s b író . 1427, 1482. 14 2 7 -b e n a B á n ó -c s a lá d 21 jo b b á g y - te le k k e l. 1414-ben B agos. 1444 (1. K á ln á s III). 14 8 2 -b e n M ó ré h . 1 5 62-ben K ü k e m e z e y . 1 5 6 8 -b a n u g y a n a z z á lo g b a a d 50 f r té r t eg y jo b b á g y te lk e t O rm á n y in a k . 15 6 9 -b e n u g y a n a z z á lo g b a a d ja E p e r je s n e k . 15 7 1 -b e n K ü k e m e z e y n é z á lo g b a a d ja 100 f o r in té r t K á ln á s sy n a k . 1 5 92-ben A sg ú th y . 15 9 8 -b a n u g y a n a z .

1 6 0 3 -b a n E n y ic z k e y é s B á n ó ré sz e g y e ssé g e . 1 6 1 1 -b e n B ánó . 1 6 15-ben R o s k o v á n y i t i l ta k o z ik K o m o ró c z y és B á n ó e lle n e l­id e g e n íté s m ia tt . 1 6 2 0 -b a n K ü k e m e z e y k ö v e te li a jo b b á g y á t R o s k o v á n y itó l. — R o s k o v á n y in é t i lta k o z ik K o m o ró c z y e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 1 626-ban K ü k e m e z e y z á lo g b a a d ja R o sk o - v á n y in a k . d e B án ó jo g o t fo rm á l a ré sz re . 16 2 9 -b e n K y t i lta ­k o z ik e lid e g e n íté s m ia tt . 16 3 4 -b e n K y t i lta k o z ik B á n ó e llen

434 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

z á lo g o lá s m ia t t . 1 0 3 9 -b e n K y t i lta k o z ik C sik e llen e lid e g e n íté s m ia tt . 10 5 7 -b e n D a m a ffy L u c z a t i lta k o z ik B á n ó e lle n . 1661-ben u g y a n a z o k . 17 5 1 -b e n S z irm a y - ö rö k s é g . (Az o k i ra to k L u c sk á t e m le g e tn e k k iz á ró la g . L . : H a rc s á r lu c s k a . E m e z H é th á r s fö lö tt, a m a z K ü k e m e z ő m e lle tt.)

(T a r to z é k : M o c sa rn ic z a .)T a p o l y m e g g y e s : M e g y e s : 1 3 1 2 -b e n L ip ó c z y S á n d o r .

(A s á ro s i k ir . p u s z tá n fe k ü d t.) 1 3 6 4 -b e n C z u d a r , u tá n a 1458 -b á n R o z g o n y i. 1 4 2 7 -b e n M eges, 1458, 1 4 8 7 -b e n M egyes. B ir to k o s : S o ó s -c sa lá d , 27 jo b b á g y te le k k e l . 1 427-ben S zéc h y . 1 470-ben

S z irm a y . 1 4 7 8 -b a n S e m se y . 14 8 7 -b e n C h a h o ly i . 15 7 3 -b a n B u tt- k a y n é 52 f r té r t a m a lm o t z á lo g b a a d ja E ö d e n ffy n e k . 1608-ban S o ó s t i lta k o z ik S z ta n k a y és B o rn e m is z a e lle n . 1 6 09-ben B e r­th ó ty , F e jé rv á r j '.

T a p o l y n é m e t f a l u . T a p o ly i b ir to k : 16 2 0 -b a n C z o b o r

t i lta k o z ik P e ré n y i e l le n N é m e tfa lv a , H a n k ó c z , P o ru b k a , K u c s in és K o z á n y m ia t t . 16 2 2 -b e n R á k ó c z y t i lta k o z ik C z o b o r e llen . — U g y a n a z o k k ie g y e z n e k S á ro s - v á r ta r to z é k a i r á n t (H an k v ág á s , P o ru b k a , N é m e tfa lu , K u c s in , K o z an , S e ttk e , R a d isk a ). 1719. T a p o ly i u á m : 16 2 2 -b e n K á ln á s s y t i l ta k o z ik S e m se y e lle n ré ­s z e s e d é s m ia tt .

(T a r to z é k : S z e g h y h á z a , e lő b b : A m e rik a .)T a p o ly o r to v á n y : P o r u b k a : 14 2 7 -b e n P o ru b a k a , 1437-

b e n P o ro b k a . 1427, 14 3 7 -b e n P e ré n y i. 16 2 2 -b e n S á ro s - v á r ta r to z é k a . 1683.

T a p o ly r a d v á n y : R a d v á n y : 1 2 99-ben R a d v a a n , A b a - n m b . P é te r c. fia i. 13 4 9 -b e n S o m o sy . 14 2 7 -b e n S zéc h y . 1487-

b e n R a d w a n . 1 5 1 8 -b a n B u ttk a y . 15 6 2 -b e n S o ó s z á lo g b a ad jo b b á g y o t O r m á n y in a k 1 5 7 3 -b a n B u ttk a y B o rn e m isz á n a k a d ja . A XIX. s z á z a d b a n S e m se y .

T a p o ly sá r p a ta k : S á r p a ta k : 1 3 2 0 -b a n B á rtfa b i r to k a i h a tá r á n . 1415, 1 4 8 1 -b e n S a r p a th a k , Z a r p a th a k . B ir to k o s :

1 4 27-ben C z u d a r -c s a lá d , 24 jo b b á g y te le k k e l . 1683. 1691.K ő b á n y a . H o m o k k ő : e o c z é n k o r i , s z ü r k e , k ö z é p sz e m ű ,

m esze s . B á rtfa v á r o s k ő b á n y á já b a n la T a p o ly n á l) 1 8 92-ben v a s ú té p í té s r e a lk a lm ila g .

Tapohjszeg : 1415— 16-ban T a p o lzeg h , 1427-ben T b a p o lz e g : M ak o ­v icza ta r to z é k a volt, K u rim a m elle tt. ?

T a p o l y t a r n ó : T a r n ó : 1415— 1 6 -b a n T h a r n o w : M ak o -

v ic z a -v á r t a r to z é k a v o lt. 14 2 7 -b e n b ir to k o s : C z u d a r -c s a lá d , 21 jo b b á g y te le k k e l . 14 6 3 -b a n K á ln á s sy - é s ro f to n c s a lá d o k

o sz tá ly a . 1 6 34-ben G e rg e ly la k y n é -O rs ó c z y E rz s e t i lta k o z ik G y u r ic s k ó e lle n ré s z e l id e g e n íté s m ia tt . 1685.

T a ra fa lva : 1492-ben T b a ra fa lw a , K u rim á tó l é sz a k ra . ?Tarbócz-erdö : 1613-ban M eliske. ?

T a rc z a : m e z ő v á ro s : 1 2 8 8 -b a n T a r c z a - b i r to k o t R y k o lf sz e p e s i c. k a p ja , m e ly e t A r n o ld c .- tő l v e tt , d e M árk c. fia L o rá n d ő t a te s tv é r e iv e l e lfo g ta . 13 7 0 -b e n U t r a q u e T a r c h a .

1 3 74-ben T h . e t a l t é r a T h ., 1 4 0 8 -b a n K is th a rc h a , 1411.

1454-ben K y s th a rc z a , 14 2 7 -b e n T h a r c h a . B ir to k o s : 1 4 2 7 -b e n a T a r c z a y -c s a lá d 18 jo b b á g y te le k k e l . 1 5 6 4 -b e n P é c h y t i l ta k o z ik D e sse w ífy e lle n . 1 5 9 6 -b a n A ls ó -T a rc z a : G y u r ic s k ó . 15 9 7 -b e n D essew íTy. 1 6 2 0 -b a n D y t i lta k o z ik B e r th ó ty e lle n . 1 0 38-ban

a D y - te s tv é re k fe lo sz tjá k a h a lá s z a to t (T a rc z a , D z ecső , T a rk ő , L u b o tin ) , e r d ő t (V ö rö sa lm a . V isz o k a ) é s ta rc z a i k e r te t . 1658- b a n D y -o sz tá ly . 16 6 2 -b e n D ra v e c z k v . 1 6 6 8 -b a n D e ssew ffy - e g v e sség . 1 6 9 4 -b e n D y. 17 1 9 -b e n S z irm a y g r ó f k a s té ly a . 1752- ben u g y a n a z : c a s tr u m . 1 8 1 3 -b a n a v á r k a s té ly , m iu tá n a

T a r c z a fo ly ó a lá m o s ta , e l tű n t . N é g y o r s z á g o s v á s á r jo g .T a r c z a d o b ó : D o b ó : 1 3 3 7 -b e n T h e m e r iu s fiai o sz tá ly a .

D o b a y . 1 4 2 3 -b a n D o b o w , 14 2 7 -b e n D o b o . B ir to k o s : D o b a y -

c s a lá d 15, a p a n n o n h a lm i a p á t 17 jo b b á g y te le k k e l . 14 2 7 -b e n D o b a y , V in cz e , a p a n n o n h a lm i a p á tsá g . 1 4 7 3 -b a n B u z in k a y . 1477-ben C h irk e . 14 9 5 -b e n P a n . (D o b ay ?) 15 1 0 -b e n S e m se y , ki B u z in k a y tó l m e g v e sz i 3 00 a r . fo r in té r t B o d o n la k á t é s P é te r - m e z e je p u s z tá t . 1 5 4 3 -b a n B e r th ó ty z á lo g b a v esz i D o b a y tó l e n n e k h á r o m ré sz é t. 15 4 8 -b a n D o b a y , K a p y és B e r th ó ty e g y e sség e

D o b ó ra . B o d o n la k á r a é s P é te rm e z ő re . 15 8 7 -b e n D o b a y : a

486 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

M a rc z a és A lb e r th e lv e -ré s z e k . 16 0 9 -b e n B u z in k a y . 1615-ben P a n y i H o r v á th T a m á s (B u z in k a y -u tó d ). — E rd é lv in é és B u ­z in k a y k ö z t eg y e ssé g P é le rm e z ő re . 1662-ben D o b a y , R o sk o ­v á n y i. 16 6 8 -b a n D o b a y : n a V ih o n y e - , é s p o d B u k o v u -ré te k . 1 691-ben K irá ly . 1 694-ben u g y a n e z Z ly a b k ó - ré te t v isszav e sz i

K é rc sy tő l. 1694, 1 6 9 6 -b a n B u z in k a y . 1714-ben M a rsc h a lk ó .(T a r to z é k : P é te rm e z ő , U la r k a p u s z ta , Z a h u r a p u s z ta .)T a rc za fö : 160G-ban T o r i s z k a : b e tö ré s M ik lósvágásra . ?

T a rc za szen tp é te i* : S z e n t - P é t e r : 1 427-ben Z e n tp e te r . 1 437-ben Z e n th p e te r . B ir to k o s : 14 2 7 -b e n S e b e s y - (S in k a -) c s a ­lád , 41 jo b b á g y te le k k e l . A XIII. s z á z a d b a n : 1427-ben S ebesy . (A h e ly sé g b ő l v e h e t te n e v é t a S z e n tp é te ry -c s a lá d .) 1561-ben K e lle m e sy . 15 6 2 -b e n B e r th ó ty n é -S y O rso ly a t i l ta k o z ik Sy e llen e rő s z a k m ia t t . S e b e sy J á n o s n é jo g k e re s é s e a S y -csa lá d e lle n . — S e b e s y - te s tv é re k m a lo m e g y e ssé g e . — 1563-ban S e b e sy t i lta k o z ik T ö rö k e lle n . 1 5 7 3 -b a n S y t i lta k o z ik S e g n y e y

e lle n e r ő s z a k m ia tt . 1 5 89-ben K e n d y t i lta k o z ik S y e llen m a lo m s á n c z m ia tt . 1 5 9 9 -b e n K e n d y t i lta k o z ik S y e llen . 1606-

b a n F o rg á c h n é t i lta k o z ik T ö r ö k e lle n e r d ő és b o r m é r é s m ia tt. 1 6 11-ben F o rg á c h t i lta k o z ik S y és T ö rö k e lle n a d á s -v e v é s m ia tt . 16 2 0 -b a n F o rg á c h . 16 4 5 -b e n T r o m b i tá s t i lta k o z ik B alogh e llen e lid e g e n íté s m ia t t . 1 682-ben B e le v á ry n é t i lta k o z ik H a rság i F a rk a s e l le n e lid e g e n íté s m ia t t . 16 9 1 -b e n S z e n t-Iv á n y i L ász ló

( T a r to z é k : K ishegy .)T a r k ő 1 2 4 8 -b a n T h a r k v e le y , 1 4 27-ben T h a r k w , 1456-ban

T h a r k e w . 14 2 7 -b e n b i r to k o s : a T a r k ő y -c s a lá d 44 jo b b á g y te le k ­

k el. 1248 e lő t t k ir . v a d á s z te r ü le t . 1248-b á n B erz e v ic z y M oho l fia D e tre . 1270— 7 1 -b e n R a d v á n y i . 12 8 1 -b e n U n d J á n o s c.

á te n g e d i a le á n y á n a k T h o rk w -fö ld e t . 1 2 9 6 -b a n K e ech D e tre f ia itó l c s e ré b e K a k a s é s R ik o l f fia. 1312-b e n O m o d e -p á r l i D e tre , Is tv á n , B ek e fiai, H e rb o rd , B o g isz ló és M árk fiai h ű t ­le n sé g e m ia t t B ik o lf fia R ik o l f k a p ja . 1312-b e n e r d ő k e t a B é r­

li. k. 270. lap .

487

z e v ic z y -c s a lá d k a p . 1557 u tá n a h ű t le n T a r c z a y G y ö rg y u tá n D e ssc w fly J á n o s . 18 6 3 -b a n T a r k ő v á r a l ja : k é t D e sse w fly -k a s té ly .

(T a r to z é k : P o m ik a le c z , P o to k i p u s z tá k .)

T e lk i: 1406-ban E n y ic z k e y (T e lk y i zá lo g b a a d ja A sg ú tb y n ak . 1438-ban T e lk y , A lso te lky . 1439-ben T e lk i, T h e lk i : A sg ú t v id ék én . ?

Tenkes-Ujfalu: (L. Ú jfalu.)

T e re b ő : 1 2 9 1 -b e n T e r e b e y . 1 2 9 7 -b e n T e re b ^ j, 13 0 6 -b a n

T h e r e b ő : S o m o sy . 1 2 9 7 -b e n M ih á ly m e s te r , m isly e i p ré p o s t. S u m u s é s B e re th e y k g .-v e l á te n g e d i P é t e r fia E g y e d c .-n e k . 1 427-ben T h e r e b e , 1 4 35-ben T e r e b e e . 16 0 4 -b e n B á th o ry t i l t a ­

k o z ik B ab a fa lv a h a tá r k i to lá s a e l le n . 16 0 7 -b e n S e g n y e y . 1622- b e n S e g n y e y k ö v e te lé s e K is e l le n . 1683. 1 7 5 1 -b e n K á ro ly i. — O k o lic sá n v i. A XIX. s z á z a d b a n U jh á z v . Z ö ld s é g te r m e lé s e v a n .

K ő b á n y á k : I. D o lo m it: fe ls ő - tr ia s z k o r i , b i tu m e n e s , s ö té t ­s z ü r k e , s z e m c sé s . A k ö z sé g i (N ad s ta r im tre b iv o je ) k ő b á n y á ­b a n 1 8 7 0 -b e n 800 9 00 m 8 m é s z é g e té s re .

II. K v a r c z i th o m o k k ő : d i a s z k o r i : v ö rö s e s , a p r ó . A k ö z sé g i (P o d K o szcze l) k ő b á n y á b a n 18 9 0 -b e n 6 0 — 70 m s fa la z a th o z ,

k a v ic sn a k .T e rjék fa lv a : T e r jé k f a lu : 1419, 1 4 8 0 -b a n T e ry e k fa lw a ,

14 2 7 -b e n T h e r y e k fa lv a . B ir to k o s : Z25.9-b e n Á d á rn le n g y e l jö v e ­v é n y . E lő b b S á ro s - v á r t a r t . 1 3 5 1 -b e n T e r n y e y S im o n fiai M e rse - le á n v a n y jo k fé lö rö k sé g é t n y u g ta t já k . 1 4 1 2 -b e n T e r n y e y , S tr á z s . P a llo sjo g . — S te fia k y (T e rn y e y , S trázs ) . 14 1 2 -b e n a T e r n y e p a ta k a m e l le t t i ú t s z a b a d a F e k e te -e r d ő fe lé : T e r n y e , K a p u s , S te f la k a , N a g y fa lu , K e le c h e n s a m á s ik K e le c h e n jo b ­

b á g y a in a k . 1419, 14 2 7 -b e n b i r t o k o s : T eg z es . 14 3 5 -b e n T e r n y e i S tr á z s G y ö rg y fia M ik ló s é s fiai. 14 7 0 -b e n N a g y -T e r n y e : S te l- la k y E p e r je s n e k a d ja . 1 4 92-ben T a r a f a lv a : C z u d a r ,u tá n a R oz- g o n y i. 1550, 1 7 5 3 -b a n L y p o lth . 1 5 5 8 -b a n M ac h a . 1 5 5 8 -b a n T e r n y e i M ac h a 16 f r té r t z á lo g b a a d ja T e r n y e y n e k K o c h y k - fö ld é t. 1562-ben T e r n y e y J á n o s t i lta k o z ik T y G y ö rg y e lle n a H a la s tó p a r to n k ú r i a é p í té s m ia tt . 1 562-ben K a p y t i lta k o z ik

H o r v á th n é e llen ré s z m ia tt . 1 5 6 8 -b a n N á d fe v , N y o m a r k a y ,

438 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

T é r jé k e g y e ssé g e k a s z á ló m ia t t . 1 5 6 8 -b a n T e r n e j . 1 569-ben L y p o lt. 1 5 7 0 -b e n K á p o s z tá s e la d ja S a th ó n a k . 15 7 0 -b e n (a k ta s z e r in t : r e c te T h a r fa lv a ) á t í r á s S a th ó ra . 1 571-ben G y w ry c h k o , B a lp a ta k y . 1 5 7 1 -b e n T e r n y e y t i l ta k o z ik a R á k ó c z i-h a tá r b ó l h á ­ro m h o ld e ls z á n tá s a e l le n . 1 5 7 2 -b e n B o rn e m is z a 25 I r to n m e g ­v esz i D a c h ó n é tó l a k e r te t . — T . M a c h a 50 f r té r t z á lo g b a a d ja B o rn e m is z á n a k a M a c h a -e rd ő t . — U sz 25 f r té r t e la d ré sz t T y n e k . 1 5 7 4 -b e n N a d á n y i é s N y o m a r k a y eg y e sség e . 1575- b e n T e r n e y . 1 5 8 2 -b e n B o rn e m is z a . 1 5 8 4 -b e n T y id é z te ti B o r­n e m is z á t e r ő s z a k m ia t t . 1 5 8 8 -b a n B e lisk e . 15 8 5 -b e n L e n c sé s k ö v e te l A la c sk a y tó l ré s z t . 15 8 7 -b e n L i te rá tu s M áté . 1 590-ben H o r v á th t i l ta k o z ik S o ó s e lle n k ú r i a m ia t t . 1 5 91-ben u g y a n a z t i lta k o z ik A lm á s p a ta k a (a l. S ó p a ta k ) é s N e s te s p a ta k a m ia tt .1 6 0 8 -b a n K o m o rn ik tó l A sz a la v v e sz i m eg . — Iv.-tól N y o ­m a r k a y v e sz ré s z t . 1 0 0 9 -b e n W á l la y (W a tty a y )? ) . 1 014-ben

B u d a h á z y . — V a tty a y t i l ta k o z ik B u d a h á z y é s C su d a e lle n . 1 0 2 2 -b e n B o s k o v á n y i , N y o m a r k a y , V a tty a y , H o rv á th , B u d a ­h á z y t i l ta k o z ik a s z o m s z é d o k e lle n e r d ő m ia t t . 1 6 35-ben

V a tty a y z á lo g b a v esz i N y o m á f k a y tó l . — N y n é z á lo g b a a d ja V a tty a y n a k a k ú r i á t é s k é t jo b b á g y te lk e t . 16 4 0 -b e n R a s z la ­v ic z y és K a p y h a tá r ig a z í tá s a T ö lts z é k , L a p o s k ö z t é s M o h o s - o ld a l-e rd ő ü g y e . 1 6 6 0 -b a n R o s k o v á n y i t i l ta k o z ik V a tty a y e lle n ré s z m ia t t . 1 6 6 6 -b a n C su d a 3 00 f r té r t z á lo g b a a d ja M el- c z e rn e k a k ú r i á t é s ré s z t , m e ly e k k o r V a tty a y n é é . 1692-ben

K o r p o n a y . 1 7 5 1 -b e n S z ta n k a y .T e r n y e : 1 2 5 9 -b e n T h e r n e : S á ro s - v á r ta r to z é k a . 1427-ben

A lsó -, F e ls e te r n e . 1460, 1 4 6 3 -b a n K is -T h e rn y e , T h e r n y e . 1591, 1 6 4 0 -b e n N a g y -T e rn y e . 1 4 3 5 -b e n b ir to k o s a S trá z s -c sa lá d . 1412, 1 4 6 3 -b a n a K á ln á s s y - é s ro k o n - c s a lá d o k o sz tá ly a . 1562- b e n N agy . 1 5 7 2 -b e n M a c h a z á lo g b a a d ja B o rn e m is z á n a k a

M a c h a -e rd ő t 40 f r té r t . — 1 5 7 2 -b e n D a csó . 1 5 7 3 -b a n G o m b o s I lo n 25 f r té r t z á lo g b a a d ja G o m b o s n a k a M a c z a -e rd e jé t . 15 9 1 -b e n N ag y , M e rse (M arsa). 1 5 9 3 -b a n S a r u d y , F r ic s v , L o s o n c z y , K á l­n á s s y t i l ta k o z n a k K á ln á s s y é s T e r n y e y e lle n a d á s -v e v é s m ia tt .

1 5 90-ban O láh . — T y , S a ru d y , T v n é t i lta k o z ik a s z o m s z é ­

d o k e lle n a T o rb ó c z -e rd ő m ia tt . 1 5 97-ben T y t i lta k o z ik S o ó s e l le n e lid e g e n íté s m ia t t . 1 5 9 8 -b a n T y t i lta k o z ik B e lisk e e llen e r d ő ir tá s m ia tt . 1 602-ben P a ta k v n é -P a p y K a ta é s M ag a sd v k ú r ia - c se ré je . 1004-ben K o sz a (K aza) k ö v e te lé se G y u r ic s k ó e lle n .

1007-ben T e r n y e y t i lta k o z ik N á d a s d y e lle n b i r to k b a v é te l m ia tt . 1010-ben G e rg e ly la k y . 10 1 0 -b e n X.-. K .-: S a ru d y . B elisk e .

T e r n y e y t i lta k o z ik G e rg e ly la k y e lle n e l id e g e n í té s m ia t t . 1013- b a n T y - le á n y o k t i lta k o z n a k T y A n d r á s e lle n , h o g y « v íz k ö ­

z ö t t a m a lo m fe le tt» h á z a t é p ít. 1 6 1 3 -b a n T y t i lta k o z ik G in trv e l le n e rő s z a k m ia tt . 1014-ben H a la s . — B a rn a , T e r n y e y . 1010- b a n P a ta k y t i lta k o z ik S a r u d y e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 16 1 6 -b a n S a ru d y G á b o r t i lta k o z ik S a r u d y és G e rg e ly la k y e lle n a d á s - v e v é s m ia tt . 1 6 2 0 -b a n N .- : S a r u d y t i lta k o z ik P a ta k y é s K é ry e lle n a d á s -v e v é s m ia t t a T e r n y e y - h a tá r b a n . 1 0 2 0 -b a n G e rg e ly -

la k y ö z v e g y e t i lta k o z ik V asad} ' e l le n a « K á ln á ssy -ré sz » m ia tt . 1027-ben M aczv. K a lm á r , B a lk a , L i te ra ty M ik ló s . 1 0 28-ban M aczay t i lta k o z ik B alk a e lle n . 1 0 28-ban T y m e g v á lt jo b b á g y - te lk e t B e lisk é tő l. 1 0 29-ben T y t i lta k o z ik G o m b o s e lle n ré sz - lb g la lá s m ia tt . 10 2 9 -b e n u g y a n a z e rő s z a k m ia tt . 10 3 0 -b a n K éry . G o m b o s eg y e sség e . 1 6 3 4 -b e n L e n c s é s t i l ta k o z ik S z ta n ­k a y e llen ré sz m ia t t . 1 0 3 0 -b a n M acza t i lta k o z ik S tr á z s n é e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 1 0 3 9 -b e n P o z s g a y t i l ta k o z ik D a rh o lc z e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 10 4 0 -b e n G o m b o s n é t i lta k o z ik F e ő d y e lle n k ú r ia - é p í té s m ia tt . — K á ln á s s y t i lta k o z ik G y u r ic s k ó e lle n e l­

id e g e n íté s m ia tt . — G y u r ic s k ó - ö r ö k ö s : G ö rg e y n é t i lta k o z ik G o m b o s n é e llen . — G o m b o s t i lta k o z ik K a ssa e lle n . — G o m b o s - o sz tá ly . — G v á rm á n t i lta k o z ik G o m b o s e lle n «G y ö k é ra lja - e r d ő » m ia tt . 10 4 3 -b a n B a rn a m e g v e sz ré s z t G ö r g e i tő l ; T e r ­n y e y le á n y a (B a jo ry n é ) t i lta k o z ik . 16 5 6 -b a n B a rn a . — U g y a n a z t i lta k o z ik G o m b o s e lle n . 1 6 5 7 -b e n u g y a n a z t i lta k o z ik K é ry e lle n e lid e g e n íté s m ia tt . 1057-ben T e r n y e y t i l ta k o z ik M ac h a é s B o rn e m is z a e lle n a H a la s tó p a r t i ré sz a d á s -v e v é s e m ia tt . 1070-ben S a r u d v t i lta k o z ik K ü k e m e z e v e lle n a P a t ta n ty ú s ­

z á lo g -k e r t m ia tt . 1 6 8 4 -b e n U sz t i l ta k o z ik a S z e d ik e r t ie k e llen a H a n g y a s -e rd ő m ia tt . 1 6 9 4 -b e n G y ö n g y ö sy , G y u lav , R ácz . 17 1 4 -b e n S z e n lm ik ló s s y . 1 7 6 2 -b e n B e r th ó ty . 1 774-ben N .-, K.-: S p lé n y i b á r ó . 1 7 7 5 -b e n K is-, U ta s - é s K a la p o s S z u l tá n -p r é - d i u m : T e r n y e y e z re d e s . 1 7 8 0 -b a n ré s z e B u k o v e c z -e rd ő . 1863- b a n k é t k a s té ly . Ö t s a v a n y ú v íz - f o r r á s a v a n .

K ő b á n y a . K a v ic s : a l lu v iá l is , m a g u ra -h o m o k k ő g ö rg e te g e k - b ő l v a ló . A p a ta k m e d ré b e n 130 m 8 k a v ic so z á s ra .

T ih a n y : T é h á n y : T e h a n o v c z e : 1335-ben S om osy. 1389-ben T é h á n y : So m o sy zá lo g b a a d ja M ychk u tó d já n a k . 1491-ben T h e h a n (A baúj v á r ­m eg y éh ez is ta r to z o tt) . 1397-b e n sz a b a d bek ö ltö zési jo g o t n y e rt, a m it 1491-b e n U lász ló k irá ly m e g e rő s íte tt. H a jd a n K assa v á ro s a lv á ro sa le h e ­te tt. A község S á ro s m egye l ia tá r fa lu ja d é len s eg y ú tta l az egyetlen p o n t, a h o l s z ő lő d o m b o k v o l ta k a k éső b b i k o rb a n is. A lak o sság ősi m ag y a r, m e ly so k á ig á p o lta a m a g y a r ö n tu d a to t. C sak a XIX. század e le jén p u s z tu l t k i v ég k ép p en . (A b a ú j-T o rn a v á rm eg y éh ez ta r to z ik .)

T iz s é n y : T is z e n y : T is in y e c z : 13 7 9 -b e n T y z e n . 1683,16 8 5 -b e n T isz in y e c z .

(T a r to z é k : P o c iim ra , P r ib o k s i , V id u m a .)K ő b á n y a . H o m o k k ő : e o c z é n k o r i , s z ü r k e , a p ró , m e sz e s .

A b ir to k o s i k ő b á n y á b a n 1 8 9 1 -b e n 4 0 0 — 5 00 m 8 é p ítk e z é s re , s í rk ő re , h íd é p í té s re .

T iz s ite : T iz s i te : 14 2 7 -b e n T h y z e th e : D o b y . 1691-ben T is i te .

Torbócz-erdö (T o rb á c s - ) : 1562-ben T e rn y e része. (L. T e r n y e : rész.)T h o rkve le j-b ir to k ( T a rk ő ) : 1248-ban M oho l fia D e trik .T ó tfa lu : (L . Salgó.) 1323-ban (N ádfőve l) T h e k u le -n m . 1337, 1340-ben

Ite c. u n o k á i.

T ó tr a s z la v ic z a : 1466, 1 6 8 9 -b e n 8 e g y n e g y e d e s lak o s , 7 z s e llé r ; e g y n e g y e d e s h á z e lp u s z tu l t 10, z s e llé rh á z 3 . 1693-ban R a s z la v ic z y L á sz ló é s A n d r á s k ö v e te lé s e R y Is tv á n e llen jo b ­b á g y m ia tt . 1 6 9 9 -b e n A isz d o r fe r .

T ó ts e ly m e s : C s ip k é s : T o lc s e m e s -C s ip k é s : 1343-ban T h o ts o ly m u s , 1 3 6 6 -b a n T o th s e lm e s , 14 2 7 -b e n T h o th s e lm e s . 13 1 4 -b e n K a rv a ly M á ty á s fia M ik ló s a p r ó d S á ro s - v á r k irá ly i b i r to k o t o s t r o m ló D o n c h m e s te r e l le n , ö c sc sé v e l. P é te r r e l é s

4«I0 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

R ik o lf fia H e n r ik k e l k ü z d v e , e le se tt. F ia J á n o s lit. v is sz a k é r i

P á l c. o r s z á g b í ró e lő tt, a m e n n y ib e n a z z a l v á d o lja A b a y d o c h v M y ch e t, h o g y h a m is lev é l a la p já n b i r ja a fö ld e t . N e m k a p ig azat, d e a k i r á ly v is s z a a d ja 13VJ-b e n . 1400 e lő t t A b a jd ó c z é s K áv ásy , m a jd A p ró d M ik ló s b i r ja . 1 4 2 7 -b e n C h y p k e s : K is­sz e b e n m e lle t t . 1 5 3 5 -b e n R o s k o v á n y i . — R y ö z v e g y e e lle n

ti lta k o z ik B e r th ó ty e l id e g e n í té s m ia t t . 1 5 7 1 -b e n R o s k o v á n y i v is sz a k a p ja G o m b o s tó l 4 jo b b á g y te lk é t. 1 5 7 2 -b e n D o b a y . 1(513-

b a n M e lc z e r é s S z e b e n t i lta k o z ik D é v é n y i e l le n « P e te ő L a z a - erd ő * m ia t t . G o m b o s : h a tá r s z e m le . 16 2 9 -b e n T ö lc s e m e s : B a lp a ta k y k ö v e te lé se B o rn e m is z á n é e lle n . 1 6 5 6 -b a n Ib r á n y i é s Z o m b o ry eg y e sség e . — V ay . Ib r á n y i . 16 6 5 -b e n R o s k o v á n y i ti lta k o z ik D o b a y e lle n b i r to k lá s m ia tt . 1 6 6 8 -b a n H a n v t i l t a ­ko zik Ib r á n y i e l le n e l id e g e n í té s m ia t t . 1683.

(T a r to z é k : C sip k é s .)T ó t s ó v á i * : (L. N é m e tsó v á r .)T ö l g y e d : D u b in n a : D u b in e : 1415—1 6 -b a n D u b v n n a ,

1 4 27-ben D u b in a : M a k o v ic z a ta r to z é k a 35 jo b b á g y te le k k e l .

1623-ban R á k ó c z i r é s z t k ö v e te l D é v é n y itő l. 1 6 8 3 -b a n D u b n ia . 1719-ben D u b n in a . N e v é t a k ö z sé g k ö z e p é n á lló , 3 m é te r á t ­m é rő jű ó r iá s i tö lg y fá tó l (D u b -D n b in e ) v e h e tte .

K ő b á n y a . H o m o k k ő : e o c z é n k o r i , b a r n á s s z ü r k e , a p r ó , m e ­szes. A k ö zsé g i k ő b á n y á b a n 18 9 1 -b e n 2 0 0 — 3 00 m 3 é p í tk e z é s re .

T ö l t s z é k : T ö lg y s z é k : 1 2 4 8 -b a n T e u c h ik . 13 9 4 -b e n K ys- é s N o g te lg h z e é k . 14 1 0 -b e n T e w lg z e k e t K y s-. 1 4 2 7 -b e n N ag - te w lc e k h . T h o w lc h e g , I íy s th w lz e g . 1 4 3 9 -b e n T u lc z e g . 14 4 0 -b e n K ys- é s X a g h te lc h e g . 1 4 5 3 -b a n u t r a q u e T h e lc z e k . 14 6 3 -b a n T h e lg z e g h . v á m m a l . 1200 ó ta lé te z ik a k ö zsé g . 12 4 8 -b a n az eg r i p ü s p ö k i d é z s m á tó l m e n te s . B ir to k o s : 1 3 94-ben T ü lc z ik : K is -é s N a g y -: P á s z tó h y . 1410, 1 4 2 7 -b e n a K a p i-c s a lá d T .-e n 58.

K ist.-n 16 jo b b á g y te le k k e l . 1 4 3 0 -b a n T ö lc se k , T h e o lc y e k : P e ré n y i. 1561— 62, 1 729-ben K a p y . 1 5 6 8 -b a n (T ö lc se k ): K a p y .

1 615-ben K a p y t i l ta k o z ik e r d ő ir t á s e l le n . 16 2 4 -b e n K a p y t i l­ta k o z ik a S z e d ik e r t ie k e lle n . 16 4 5 -b e n u g y a n a z t i l ta k o z ik H o r­

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

v á th e lle n . 1(581-b e n P e th ő g r ó f é s K a p y k ö v e te l b i r to k ré sz t .1 6 8 2 -b e n P e th ő n é g r ó f n é t i lta k o z ik K y e lle n b ir to k fo g la lá s m ia tt . 1 8 6 3 -b a n K a p y - b i r to k ; k é t k a s té ly . K é n - és s a v a n y ú -

v íz fo r rá s a i v a n n a k .

T örök-he ly : (L. K e n d e : rész .)T re n c sá k m a lo m : (L. T u rin a .)

T r o c sá n y : T r o c s á n : 1 3 8 7 -b e n T r o c h a n , Kis-. 1427-ben

N a g - é s K ys-, 1613 b á n P u s z ta - , 1 4 6 6 -b a n T h r in c z a n . B ir to k ­lá s : 7 270-ben N a z v a d fia K y r te s J á n o s . 13 7 8 -b a n M érg es M i­h á ly D e P ó s a la k a fiú h iá n y á b a n a le á n y á r a í r j a át. 1387-ben K.- é s T ro c s á n y : P e ré n y i. A XV. s z á z a d b a n K o h á n y i-c sa lá d . 1 4 1 7 -b e n H o r v á th , B a k o n y i. 1 558-ban B o rn e m is z a B en ed e k D e H e v e s k a p ja (K is -T ro c s á n y -p u s z ta , N a g y sz ilv a , S o m , S to la -

p u sz ta ) . 1 5 6 1 -b e n K .- : T iv a d a r . 15 7 7 -b e n T ro c z a n y -c s a lá d . 1 6 0 3 -b a n B e r th ó ty . 1 6 0 8 -b a n B o rn e m is z a . — T ro c s á n y i t i lta ­k o z ik a b e c z fa lv a ia k e lle n b i r to k h a s z n á la t m ia tt . 1613-ban B o rn e m is z a , M e rs é n é -B o c s k a y K risz tin a . — P u s z ta - T r o c s á n y : B o rn e m is z a t i lta k o z ik T r o c s á n y i-c s a lá d e lle n b ir to k lá s m ia tt B o c sk a y M a rg it n e v é b e n is. 16 1 8 -b a n B e r th ó ty J u d i t e la d ja B o c sk a y n a k . 1 6 2 3 -b a n b á n y a . 1 6 3 5 -b e n N . : a T iv a d a r (al.

T ro c s á n y i) - fé r f iá g t i l ta k o z ik a n ő á g e lle n , m e r t o l t n in c s jo g a .16 3 9 -b e n T iv a d a r t i l ta k o z ik T r o c s á n y i é s K o h á n y i e l le n ad ás- v e v é s m ia t t . 1 6 8 3 -b a n H o rv á t, L e n c sé s , S z a b ó . B ak o n y i. 1694- b e n id . H o r v á th M ik ló s . 1 6 9 9 -b e n K . : B ak ó cz y . 1751-ben B a lk a . 1 7 5 3 -b a n N .- : T iv a d a r . 1 7 7 5 -b e n H e ric z , M akay.

T u b e l: T u b u l : 1274 (L. S áros-vár.).T u n en e -b ir to k : 1310-ben az eg ri k á p ta la n e lő tt p a n a sz , hog y O m ode

és M ik lós fia D em e te r e l ra g a d tá k T h e k u le -n e m z e lsé g b e li sá ro s i D em eter fia G yörgytő l. ?

T u r in a : T u h r i n a : 1 4 2 7 -b e n T h w u r h y n a , 1447-ben T h u - ry n a . 1 4 2 7 -b e n R o z g o n y i. 1 4 8 0 -b a n Z b u g y a y . 1482-ben Z bu- g y a y tó l d ó n . C zéczey . R é g i v á r m e g y e h á z a és T h ö k ö li-k a s té ly az e m lé k e i.

( T a r to z é k : K e c z e r ta n y a , e l ő b b : D u b n y a k , T re n c sá k m a lo m .)

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

Turóspa lak[-a]: A lsó- és F e ls ő tv a ro s z c z : M ak o v ieza -v á r ta r to z é k á u l h á ro m község is. 1427-ben T h u ro s p a th a k 12 jo b b á g y te le k k e l, 1492-ben F e lsew th w aro cz p o ss . e t A lso th w aro cz p ré d iu m . 1562-ben B enyó k ö v e ­te lé se S erédy e llen . ?

Turuncz: 1310-ben (L. N agyfalu .)

U grou gli. 1258-b á n a lak ó i vám m en te sség e . E jo g m e g v a ló s ítá sá t S am a fia B en ed ek é s M erse v égzik . A XIV. sz á z a d b a n a h e ly n é v v á l to z o t t V

Ú jfa lu : 8 község tű n t f e l :I. Ú jfalu (S ó su jfa lu ): 1438, 1474-ben Felse-, A lsow yfalu .

II. Újfalu (B á r tfa ú jfa lu ) : M a k o v ieza -v á r ta r to z é k a vo lt. B ir to k o s : C zu d a r-c sa lád , 35 jo b b á g y te le k k e l.

III. Újfalu ( m a P é c sú jfa lu ? ) : L itin y e és H ó n ig h e ly ség ek k e l eg y ü tt, m in t Ú jv á r ta r to z é k a v á m m a l; 1209-ben te lo n iu m in U j-K o ch m a q ue n u n c Ú jfalu v o c a tu r ; 1323, 1324-ben T h e n k e s h u y fa lu , T en k esv y fa lu K ap ro n cza m e lle tt, m e ly b en P é c sú jfa lu v a l eg y ü tt - b i r t o k o s : f 233-ban D etre c . fia M ik ló s ; L en g en d -c sa lád 22, P e ré n y i-c sa lá d 6ti jo b b ág y - te lek k e l. 14(i8-ban W y fa lu c u m tr ib u to ; (7—8. Ú jfalu .) 13^5-ben Som osy 1342-ben M ychk. 1364-ben U jfa luy M ik lós lem o n d o ro sz i b ir to k á ró l. 1370-ben M ychk Z u d a r P é te rn e k cse réb e ad ja . A XV. sz á z a d e le jén k irá ly i b ir to k , m elye t P e ré n y i Im re k a p d ó n . 1427-ben L engyénd i-S om osv , P erén y i. 1479-ben L ip tay . 1512-ben P e ré n y i Im ré tő l c se réb en T a rc z a y M iklós. 1562-ben O la jn ik , L itin y e é s Ú jfa lu : P éch y . 1571-ben bánya- 1587 88-ban P ász tó h y . 1598-bart Soós. 1601-ben V a rjú k ö v e te lé se E lek G yörgy le á n y a e llen . 1680-ban K onkoly i.

IV. Ú jfalu (S z in y e ú jfa lu ) : Y V ainoswyfalw . 1248-ban az egri p ü s ­pöki d ézsm á ló ) m en tes . B ir to k o s : a S z in y e i-c sa lád 33 a jo b b á g y te lek kel. 1314 u tá n a h ű t le n I. B ik o lf fia H e n rik u tá n M ychk. 1512. 1346-ban H e n rik fia B ik o lf e lv esz ti, m ive l M ag ló d -v árt a k irá ly e lle n védte.

V. Újfalu (K is fa lu ) : 1423-ban S z a k a ly a -v á r ta r to z é k a v o l t ; 1491-ben Kysfalw .

VI. Újfalu (S o m osú jfa lu ).U jkorc lim a: 1209-b en (n u n c W y fa lw a ) a v á m já t R ásk ay D em ete r

k ap ja . <L. S zin y eú jfa lu .)U jsziltx i: 1248-ban az eg ri p. d é z sm á tó l m en te s . ?I. V jvágás: 1435-ben W y w a g a s : E rd ő csk e , V argony , m a jd 1383,

1398-ban S za ló k helységgel eg y ü tt. 1383-ban M éhy, 1398-ban B a th o ld - n em zetség b e li P á sz tó h y zá logba veszi. '?

II. Ujixigás p u s z ta : 1482-ben K a k a s : K a k a sfa lu tá já n . ?U jvár-x& r: 1370-ben M ychk u tó d a i Z u d a r P é te rn e k a d já k . — R oz­

gony i cse ré je Z u d a rra l. 1341-ben M ychk fia. 1408, 1483-ban P erén y i. 1606-han (H cn ig h m e lle tt) od iru tao .

49-i XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

(Az ő s i Ú jv á r v árm eg y e tő le k a p ta n ev é t. V a lósz ínű leg közpon tja is vo lt a m eg y én ek .) A XV. század e le jén k irá ly i b ir to k , m e ly e t P erén y i Im re k a p dón . 1512-ben P e ré n y i Im ré tő l c se réb en T a rc z a y M iklós. 1557 u tá n P é c h y G á sp á r és ta r to z é k ré sz e k e t T h o rd a Z sig m o n d dón . k ap n ak . (H ön igvár.)

Újváros : 1415-1 6 -b a n W y v a ra s , 1427-ben W y u a ra s : M akovicza ta r to z é k a v o lt 52 jo b b ág y te lek k e l. ?

U la rka -p u szta : (T a rczad o b ó : ta r t.)U rin csm a lo m : (L. H e rn á d s z o k o ly : ta rt.)U rku ta : (L. O rk u ta .)U sz-dom bja : 1640-ben Usz ti l ta k o z ik E p e rje s és G ergely laykné

e llen a d ás-v ev és m ia tt. (L. G erg e ly lak a és N agyfalu.)

U s z f a l v a : 1383, 1427, 1 4 3 6 -b a n W z fa lu a , V z fa lu a . B ir to k ­lá s : 1 2 8 0 -b a n a z U sz -c sa lá d . 1427, 1 4 42-ben T a m á s fa lv y . 1435- b e n U sz M ik ló s . 1 5 6 4 -b e n U sz . 1 5 8 6 -b a n U sz t i lta k o z ik a G er- g e ly la k ia k e lle n . 1 607-ben U sz G y ö rg y k ú r i á t ad b é r le tb e Usz J á n o s n a k . 1 6 2 8 -b a n G o m b o s t i lta k o z ik T ö rö k J á n o s (al. M usz- ta tá ) e llen é p í té s m ia tt . 1 640-ben K á ro ly i 600 í r t ta l k ifize ti U sz n é -K á ro ty i J u d i to t s a r é s z e i t m e g v á lt ja . 1 642-ben H é d er- v á r y n é v é g r e h a j tá s t in d í t U sz ré s z e e llen . 16 4 3 -b a n G e rg e ly ­la k y é s O rsó c z y n é eg y e sség e . 1 6 5 7 -b e n U sz k ö v e te lé se S zen t- Iv á n y i e l le n z á lo g ré s z m ia tt . 1 6 9 4 -b e n I. U sz G y ö rg y -á g t i lta ­

k o z ik a II. á g e l le n k ú r ia z á lo g o lá s m ia tt . — U sz fa lv a t i lta k o z ik U sz e lle n P a n k u ta - e r d ő m ia tt . 17 0 2 -b e n U sz k ö v e te lé se P o d ­h o r á n y i e lle n . 1 8 6 3 -b a n a z U sz -c sa lá d ó d o n k a s té ly a .

U s z p e k l é n y : P e k l é n : 1338, 1 4 2 6 -b a n , e g y k o r Ö rd ö g ö s- h e ly (H e rd e g e n s h a u , P e k lin a k ) . 1 3 7 3 -b a n N é m e th fa lu , az e lő tt

P u k le n . 13 9 4 -b e n U sz -P e k le n . 14 3 9 -b e n H e rd e g e n s h o r r q u e n u n c P e k le n v o c a tu r . B i r to k lá s : 14 2 7 -b e n az U sz -c sa lá d 21 jo b b á g y te le k k e l. 13 5 4 -b e n U z fia J á n o s é s L ász ló . 1360-ban U z Á k o s és K o len (K olyn). 1 5 9 2 -b e n U sz t i lta k o z ik a s z o m ­sz é d o k e lle n . — U . a. t i l ta k o z ik G o m b o s e lle n P e k lé n y (al. B o d o s p ré d iu m ) m ia tt . 1 6 2 8 -b a n G o m b o s t i lta k o z ik T ö rö k e lle n é p í té s m ia tt . 1 6 5 8 -b a n u g y a n a z t i lta k o z ik e r d ő m iatt.16 8 6 -b a n G a la m b o s . 1 6 9 4 -b e n u g y a n a z t i lta k o z ik P á v e l ellen. 1 7 07-ben U sz t i lta k o z ik e r d ő v á g á s e llen . 1 7 14-ben N é m e th .

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

K ő b á n y a : K v a r c z k a v ic s , m e d i t e r r á n k o r i : ta rk a , m u r v á s ­h o m o k o s . A k ö z sé g i k ő b á n y á b a n 1 8 8 0 -b a n 40 0 m 3 k a v i­

c so z á s ra .U szsalgá: <L. P u sz ta salgó.)U tas-préd ium : (L . T e rn y e : rész .)U zb ró : O z b ró : (L. Z boró).

Vaj k v á g á s a : B o ly k v á g á s a : 1431. 14 5 8 -b a n W a lv k w a - g asa . 1428-ban B o lk u a g a s a : T a r k ö v y H e n r ik fia L ász ló . V a ly k v á g á sa . 1 4 3 1 -b e n V a lk - : S o m o sy , S z é c h y . 14 7 0 -b e n S z ir ­

m a y . 1581-ben V á lk : B u ttk a y k ö v e te l O r m á n y tó l ré sz t . 1609- b e n V a ly k ó c z : T a h y . 1(583. 17 5 1 -b e n P e lh ő g ró f , S u ly o v sz k y .

V a lkó : 1591-ben B o rn em isza . ?V a lkvá g á sa : 1518-ban B u th k ay -csa lád . (M a : A b aú j-T o rn a m .)V ágás: 1(>83. ?

V á ra d k a : 1 4 92-ben W a r a th k a . 14 8 7 -b e n C h a h o ly i . 1492- b e n C z u d a r , u tá n a B o z g o n y i. 1 6 8 3 -b a n V a ra d o k a . 1685.

V áralja: (L. Sebes). 1427-ben S ebesy . 1562-ben u. a . 1616-ban u. a. t iltak o z ik S ebesy -csa lád e llen e rd ő m ia tt . 1620-ban F o rg ách . 1693-ban K apy ti l ta k o z ik S zen t-Iv án y i e llen . 1755-ben B erzeviczy .

V a rjjo n y : 1395. 1 4 35-ben W a rg o n . 1 5 9 7 -b e n K á th a y t i lta k o z ik S e g n y e y e lle n e r ő s z a k o s b i r to k lá s m ia t t . 1689-ben V á rg o n . 1751-ben M elczer . A XIX. s z . : U jh áz y .

( T a r to z é k : Ü e c sk ő .)

I. V árhegy: (Al.: B odos). 1592-ben p ré d iu m : U sz t i l ta k o z ik a s z o m ­szédok e llen .

II. V árhegy: (L. B odófalva.) /2#6 '-ban sz a b a d k ö ltö z k ö d é s joga. 1353-ban (S á ro s-v á r m e lle tt) : M ach a la -c sa lád . — E lő b b k ir . b i r to k k é n t S á ro s-v á r ta r to z é k a ; e k k o r V á rh e g y -b ir to k c z im en e lv á la sz tjá k tőle.

Y a rjú fa lv a : 1341. 1 4 2 7 -b e n W a r y u f a lu a . 1 482-ben W a r y w f a lw a : v il la . - 1341. 1 4 2 7 -b e n V a r jú -c s a lá d . 1558— 6 1 -b e n (B u csló . K ru c h io , K a ra n e c k . H e ttk e . H e rm a n k a , C zap - la n k a ) V a r jú J á n o s b ir to k a 3 r é s z re o s z l ik : J ú l ia (G y ár- m á n n é ) : az u jfa lv i k a s té ly t é s j te lk e t , A d v ig a (T y u k n é ) : u g y a n ­

o t t 12 j te lk e t . L u e z a (T r o c l iá n y in é ) 6 j te lk e t . O n d ó (5 j te lk é t . Z e lfe ö ld c t. K a n a ré k 24 jte lk é t . H e ttk e 7 és C h a p la n k a 7 j te lk é t

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

s H e rm á n k a t k a p já k . 1 5 6 3 -b a n T e r jé k fa lu s y . — 1 568-ban G a c h a ly z á lo g b a a d ja P á s z tó fö ld é t é s 1 j te lk é t O rm á n y in a k .15 6 6 -b a n a T ib a y - te s tv é re k t i lta k o z n a k T ib a y K r is tó f e llen . 15 7 8 -b a n H o r v á th . 1 6 21-ben D é v é n y i t i lta k o z ik B o rn e m isz a e lle n . — B a lp a ta k y t i lta k o z ik u g y a n e n n e k z á lo g o s ítá sa e llen . 1 629-ben D é v é n y i k ö v e te lé s e B o rn e m is z a e lle n ré sz m . 1639- b e n O r m á n y i é s B a tiz y c se ré je . 16 3 9 -b e n D é v én y i, O rm á n y i.16 4 0 -b e n K o o ssa t i lta k o z ik P é c h y e lle n b ir to k v é te l m ia tt. 16 6 1 -b e n K o sa é s L e n c s é s eg y e sség e . 1693 u tá n D essew ffy . 16 9 4 -b e n Id . H o r v á th M ik lós . 7740-ben P u lsz k y . 1751-ben K á ln á s sy . 17 5 7 -b e n S z m re c s á n y i. 1 775-ben J o ó b n é , M assá ry ,

S z m re c s á n y i , P u ls z k y , F e k e te , F e jé rv á ry . 1778-ban L ad o ­m é rsz k y . 18 1 0 -b e n B á n ó A n d rá s .

V a sp a ta k a : V a s p a ta k : 14 2 7 -b e n V a s p a th a k , 1437, 1487- b e n W a s p a ta k : 14 2 7 -b e n 2 5 j te le k k e l. 14 2 7 -b e n S o m o sy , Széchy .

1 470-ben S z irm a y . 1 5 1 8 -b a n a B u th k a y -c sa lá d . 1 719-ben V a l- p a ta k a . A XIX. sz.: S e m se y . R ég i b i r to k o s : K ö rtv é ly e ssy , 1562-

b e n S o ó s. 1571, 1683.V é g c s a r n ó : K r a jn a c s a rn ó 1762.V é g o r to v á n y : 1 6 8 5 -b e n K r a jn ó -P o ru b k a .V é g p e t r i : 1 6 97-ben P i t r o v a : K e n d y . 1683, 1685-ben

P e tro v a . 16 9 7 -b e n K e n d y t i l ta k o z ik A s p e rm o n t g r ó f é s S z ta n k a y eg y e ssé g e e llen .

V c g r o s z to k a : R o s z to k a : 14 3 5 -b e n R o sz to k a . 1683-ban R o s to k a .

(T a r to z é k : K u h tó c z .)

Velicza 1527-ben p u sz ta . (L. F rics.)

V en é c z e : V e n é c z ia : 14 1 0 -b e n V e n e c z e p o ss ., V en ecy e p o ss . d e s e r ta , 14 2 7 -b e n V e n e c h e 7 jo b b á g y te le k k e l, 1440-ben V e­n e c z e p o ss . 1 6 0 7 ,1 6 8 3 ,17 5 4 -b e n K a p y tó l V-s-át m e g v e sz i P u lsz k y .

Veresharaszti erdő: (L. F e lső sö m : rész.)Vernelvágása: 1301—2 1 ; 1345-ben W e ín e lw a g a s a ; T a rk ő vidékén .

R iko lfv -csa lád . — T a rc z a y e lcse ré li a lu c sk a i n em esekkel. 1493-ban (V e rn y l) : T a rc z a y -b ir to k . ?

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

Vészverés: (V ezveres)-b . (és V árhegy). 1286-b á n (V árhegy-ve i) sz a ­b a d k ö ltö z k ö d é s jo g a . 1288-ban T a lp a s (T o lpos) T a m á s m es te r. 1418. (L. M ocsolya).

I. V idu m a: (L . A ls ó m e rs e : ta rto zék .)II. V idum a: (L . G y ö rg y ö s : ta rto zék .)

III. V idu m a: (L. T iz sé n y : ta rto zék .)V idum am jecz: (K is sá ro s : ta rto zék .)Villa C olon i: S o ltészség a T a p o ly n á l. 1355-ben a C se ley -testv érek

á llítják .V ilm ostam ja : (L. Tapolyherm ány: tartozék.)

V i s k ó : 1414— 1 6 -b a n W y s k , W v s k w a g a s a ; 1 427-ben

V is k u a g a s a : M a k o v ic z a ta r to z é k a v o lt 28 j te le k k e l. V isk ó c z : 1 0 2 1 -b e n R á k ó c z i t i l ta k o z ik P e th e ő e lle n e l id e g e n í té s m ia t t . V is h ó c z 1683. G ö rö g k a th . fa te m p lo m a 16 6 2 -b e n é p ü l t . S z é p

ik o n o s ta z io n a m e g v a n .

V iszo k a : 1288-ban a h a lth a m e z e i és th a rk v e le ji u ra d a lo m része. <L. M agas.)

V iszlranka: 1595-ben a G om bos- é s K e lle m e sy -c sa lá d ti l ta k o z ik K ellcm esy M ihá ly e llen e rő szak m ia tt . 1683-ban V isz ra n k a . 1685. 1719.

V itézm ező: S zinye h a jd a n i n e v e : 1285-ben A h a fia B o d iin fia D én es a h ú g án ak , M erse ö zv eg y én ek leán y n eg y ed b en a d ja é s fia B e n ed ek n ek . E n n e k lia M ik lós és T ó th P é te r 1311, 1315-b e n b ír já k . 1363-ban T o m p a S im on é s T u ssa y B o th fia egyesség re lé p n e k az e lső n e k a n y a i ré szé re nézve. /45 4 -b en F r ic h y , B e rth ó ty , H ed ric h y , S iro k ay . 1493, 1498—99-ben (M rapkóval, K isv itézzel) Szabó p o lg á rtó l zá lo g b a veszi T e rn y e y , tő le F r ic h y és B erth ó ty .

V lacha: (L aach a fa lv a ). ?V lad icza : 1683. ?V la g a : 1683. ?W lw esp o th o k: (ö ly v e s - ): 1296-ban a ta rk ő i h a t á r b a n .?V olicza: /454-ben p u sz ta : ú j d ó n . : S iro k ay , F r ic h y , B e rth ó ty . 1502-

ben F r ic h y J á n o s (500 a ra n y frto n e la d ja (N agyv itéz , S iro k a ) ré sze it B e rth ó ty S zan isz ló n ak . (1495-től F r ic h y e lad o g a t, B e rth ó ty S z a n isz ló sze­r e z i 1510-ben V o ly c h a : B e rth ó ty , H ed ry , F r ich y .

W o lya-b ir lok : 1358-ban k e le tk ez ik . M ivel A n d rá s fia G yörgy é s L ő- r in cz fia D öm e W o ly a fö ld jé t m ű v e lte tn i ó h a jtjá k , e z é r t T h o u ts o ly u m u s i A pród M ik lós isp á n é s fiai Is tv á n és B alázs e z t a so ltészség e t fe lá ll í t­j á k . m a lo m jo g g a l, 1 te lek k e l, b iró i jo g g a l. S ö rh á z a t k a p m in d e n la k o s ; a jo b b ág y o k , m in t Szeben p o lg á ra i, sza b a d o k , a község 16 év re a d ó m e n ­tes, k iv év e eg ri p ü sp ö k i tized é t. A z u tá n 1 te lek u tá n 1 fe rtő t, 2 kenye-

T ótii Sámhiii : .Város vármegye monoim/iája. II. 32

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

ré t , 2 c s irk é t t e lk e n k in t k é tsz e r fiz e tn e k é v e n k in t. A so ltész ré sze : 1 fe rtő n tú l 1 b irsá g ré sz (2 a fö ldes ú ré). S zo lg á lm án y tó i m en tesség , sz a b a d ép ítés , kö ltö zés . A g y ilk o s e lfo g an d ó s Í té le n d ő ; h a szök ik , a c sa lá d ja b á n ta t la n u l m a ra d . 1 év u tá n , h a az asszo n y é s g y e rm ek ek ki n e m egyeznek , a d já k el a b ir to k o t s tá v o z z a n a k a fa lubó l.

V ö r ö s a lm a : V e r e s a lm a : V ö rö sa lm a (B a c h a m e z e j, T h o rk - v e le y )-b ir to k . 1 2 4 8 -b a n M o h o l fia D e tr ik k a p ja , m e r t S a jó n á l

m e g m e n te tte a k i r á ly é le té i . 1285-b e n C zyze fia I s tv á n : e r ő ­

s íté s . 1288-b á n G y ö rg y c. ú jv á rv á rm e g y e i fő isp á n . 1 296-ban a K e e c h -c s a lá d tó l s z e rz ik c s e ré b e n K a k a s és a R ik o lf -csa lá d .

1296, 1 3 1 2 -b e n W e re s a lm a . 1312 e lő t t : B e k e Is tv á n b ir ja . 1312-

b e n V ö r ö s a lm a -e r d ő t a B e rz e v ic z y -c s a lá d k a p ja . 1312-ben (T a rk ő v e l) R ik o lf fia R ik o l f k a p ja , a k i a s á ro s i h ű t le n D e m e ­

t e r e l le n h a r c z o l t . A k i r á ly e lv e sz i a z O m o d e - p á r t ia k tó l : D e tre ,

I s tv á n é s B ek e f ia itó l, H e rb o rd tó l , B o g isz ló és M ark fiaitó l. 13 4 5 -b e n h a tá r ig a z í tá s a T a r c z a y -c s a lá d é s a s á ro s i á g o s to n o -

s o k k ö z t. 14 2 7 -b e n V e re s a lm a . B ir to k o s : a T a rk ö v i-F o g a s - c s a lá d 29 jo b b á g y te le k k e l. 1 5 6 4 -b e n P é c h y t i lta k o z ik D essew ffy

e lle n . 7 5 5 5 -b a n : (C s e r v e n ic z a ) : D e sse w ffy -csa lá d . V a n h u s z ita

t e m p lo m . 1 6 3 0 -b a n D e sse w ffy t i l ta k o z ik K e c z e r é s D esse w ffy

F e re n c z e llen . 1 6 5 8 -b a n D e sse w ffy -o sz tá ly . K é ső b b a S z irm a y

g ró f o k b ir to k a .

V ö r ö s v á g á s : V e re s v á g á s : 1 427-ben V e re su a g a s , 1447- b e n W e re s w a g a s , 1 4 9 7 -b e n V e re s V ag as. B ir to k o s : 1 427-ben

a K e c z e r-c sa lá d 62 jte le k k e l. 1 4 6 0 -b a n T h u n z ó . 14 7 0 -b e n u . a.

P o n g rá c z n a k a d ja J á n o s f a lv á é r t . 1 4 8 0 -b a n Z b u g y a y . 7455-ban

C zéczey . 15 7 2 -b e n K e c z e r é s D r u g e th : h a tá r já r á s . 1 673-ban

ti lta k o z ik K r ó n e rn é e lle n b ir to k fo g la lá s m ia tt . 1 7 3 3 -b a n h e g y e i :

H u v iz , P o z a p u s z ta , P o ly o p m u n k a , P o z a b o r o v je d lo v c z e , K o ttli S z ta v e n c z e , O r d a n k a . 17 7 5 -b e n k ir . k a m a r a i b ir to k .

( T a r to z é k : O p á lb á n y a , D u b n ik .)K ő b á n y a . P i r o x é n a n d e z i t : s ö té ts z ü rk e , k ö z é p sz e m ű .

A k in c s tá r i (S im o n k a ) o p á lb á n y á b a n a X V I. s z á z a d b a n a m e d d ő k ő z e t k a v ic sn a k .

A VÁRMEGYE KÖZSÉGEI.

Z aba va te lep : (L. Kolossó : tart.)Z a b ia iv i: (K issáros: tartozék.)Z a h u ra p u sz ta : (L. Tarczadobó: tartozék.)Zaktim ienna-erdő (L. Felsősöm : rész.)Z a m u c h : 1330-ban Szalánczy Lászlóval elcseréli Drugeth fia.Z a rb o u tli: Zerbouch 1285-ben Boksa-nemzstségbeli Simon fia

György. (Sóvári birtok), ?Z a r ic za n i-u d v a r: (L. R oskovány: rész.)

Z b o r ó : m e z ő v á ro s . E r d ő d y - é s S z irm a y - fé le g ró f i k a s - té ly o k . A le lső k a s té ly u d v a r á n lú l á ll a 100 h á r s fa so ra d e r é k s z ö g b e n , h o n n a n k e l te z te I. R á k ó c z i G y ö rg y fe je d e le m a le v e le i! : a D a tu m s u b c e n tu m tiliis .» S o k g a z d a s á g i é p ü le t,

s ö r - é s p á l in k a h á z ; k ó r h á z és s z e g é n y e k h á z a , m e ly e t 6 s z e ­m é ly re a z E rd ő d y - A s p e r m o n t g ró f i- c s a lá d a la p íto t t . A v á r o s a m a k o v ic z a i u r a d a lo m n a k , m e ly h a jd a n h e rc z e g s é g v o lt. a s z é k h e ly e . A z u ra d a lo m 18 9 7 -b e n a z E r d ő d y g ró f i c sa lá d tó l a S tr a tz - te s tv é re k r e , m a jd 18 9 8 -b a n C la ry -A ld r in g e n S ie g fr id g ró f ra s z á llt á t, v é g ü l a m a g y a r k i rá ly i á l l a m k o r m á n y v á s á ­ro lta m eg . A k o r á b b i R á k ó c z i- fé le (m a k o v ic z a i) u r a d a lo m h o z

(53 k ö z sé g ta r to z o tt . 1 8 7 4 -b e n h a t r é s z re o s z lo t t a b i r to k , m e ly n e k 1'« ré sz e a z b o r ó i u r a d a lo m . A n a g y u r a d a lo m n a k

1 8 99-ben m á r c sa k a c z ig e lk a i ré s z e v o lt E rd ő d y Is tv á n g r ó f k ezén . K a s té ly á n a k g y e r m e k - in te r n á tu s s á v a ló á ta la k í tá s a v a n te rv b e n . .V k a s té ly te m p lo m o t 16 4 0 -b e n B á th o ry Z só fia e m e lte . D N y -ra á ll a K ő h e g y (1600 ni.).

( T a r to z é k : Z a b a v a .)

Z eghnraga-erdö : (L. Delnekakasfalva.)Z e lfeö ld : 1558—(51-ben Varjú. ?Zengetii: 1562-ben Sebesy. (L. Felsősebes. >Z la tó : (L. R ártfa : tart.)Zlt/um i/l; . 1588-ban a Tarczav-birtok felosztásakor. (L. Szilva).Z ö ld erd ő : 1427-ben Asgút vidékén (?), 21 jobbágytelekkel (Dániel-

birtok.) ?Z urlc: 1707-ben préd ium : Kellemessy tiltakozik Farkas ellen. ?

Z s á l i i i á n y : Z s á m á n v -fa lv a 1 2 5 1 -b e n S a la m o n fa lv a (a B á n ó -c sa lá d b ir to k a ) . 1412. 4 4 2 7 -b e n S a lm a n fa lv a . 14 8 2 -b e n

32*

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

Z a lm a n . 14 2 7 -b e n 21 j te le k k e l Z á lm á n v : S á lm á n y . 1 251-ben K á ln á s sy . 1 4 8 2 -b e n S a la m o n f a lv a : M ó ré h . 1 562-ben K ü k e ­

m ez ey . Ú j d ó n .: a B á n ó -c s a lá d n a k . 1 5 6 7 -b e n K ü k e m e z e y 12 f r té r t z á lo g b a a d 2 j t e lk e t G y á rm á n n a k . 15 8 4 -b e n B o th k ö v e ­te lé se B e rz e v ic z y és R a s z la v ic z y e lle n . 15 9 8 -b a n B á n ó m a l­

m o t z á lo g b a a d E p e r je s n e k . 1 6 2 8 -b a n B án ó . 1 6 40-ben L á n - c z y n é -H a rs á g h y A n n a t i l ta k o z ik R o s k o v á n y i e l le n b e tö ré s

m ia tt . 1 6 8 3 -b a n K ü k e m e z e y . 1 6 9 4 -b e n Z á lm á n v : K ü k e m e z e y . 1 751-ben H e v e s j ', K ü k e m e z e y . 1 7 7 4 -b e n K ü k e m e z e y , B ánó .

Z s e b e f a l v a (Z se b fa lu ): 1 2 4 8 -b a n a z e g r i p ü s p ö k i d ézs-

m á tó l m e n te s . 1 4 2 7 -b e n Z e b e fa lu a : S z e n t J á n o s ev . c z im z e tt k ő te m p lo m m a l to r o n y n é lk ü l . 1562, 16 1 2 -b e n S e b e s f a lv a : B o rn e m is z a é s S o ó s m e g s e m m is í ti S z ta n k a y b ir to k v é te lé t. 1 5 7 1 -b e n S o ó s. 15 8 5 -b e n S v á b y . 16 0 2 -b e n Z s e b f a lu : B o rn e ­m isz a , S o ó s. — S o ó s e g y e ssé g e S o ó sn é -E ö d e n ffy Z su z sá v a l.

1 6 0 8 -b a n B o rn e m is z a t i l ta k o z ik S o ó s é s S z ta n k a y e llen . 1609- b e n B o rn e m is z a . — S z ta n k a y t i l ta k o z ik S o ó s e llen e rő s z a k m ia tt . 1 6 1 3 -b a n B o rn e m is z a -o s z tá ly . 1 6 2 8 -b a n S e b e s fa lv a : B e r ­th ó ty és B o rn e m is z a eg y e ssé g e . 1 6 4 4 -b e n B e r th ó ty é s L an g - f e ld e r e g y e sség e . 1 6 5 6 -b a n V a y -Ib r á n y i . 16 5 6 -b a n Ib rá n y i. 1 661-ben u . a . t i lta k o z ik S z in y e y e lle n e r d ő é s h i r to k m ia tt . 1 6 6 8 -b a n H a n v t i l ta k o z ik Ib r á n y i e l le n e lid e g e n íté s m ia tt . 1 6 7 5 -b e n G ú th 200 f r té r t jo b b á g y o t z á lo g b a v e sz B e rth ó ty - tó l. 1 7 0 5 -b e n R o th k ö v e te lé s e E is d o r f f e r e lle n . 1709-ben a

N a g y -le á n v o k t i l ta k o z n a k H o r v á th n é e lle n e lid e g e n íté s m ia tt. 1710 b e n R ó th 1562 f r to n e la d ja r é s z é t (Z se b fa lv a , S en g lé r, J e r n y e , S z e n t-K e re sz t , U sz p e k lé n ) H e d ry E rz s é n e k . 1753-ban N é m e th n é . 1742, 1 7 6 2 -b e n P r á m e r . 17 7 0 -b e n P é c h y z á lo g b a a d ja r é s z é t ( ’/2 j te le k , s z e n tk e re s z t i V* j te le k ) P é c h y M á r iá ­n a k . 1 8 6 3 -b a n k a s té ly . 7.906'-ban P u ls z k y .

(T a r to z é k ; P o d b i lu h l i ru .)Z s e c j n y e : 1 3 4 6 -b a n S e g e n j-e : S e g n y e y I. M ik lós. 1395

b e n Z y g n e , 1 4 2 7 -b e n Z e g n e , 1 4 3 5 -b e n S eg n v e , 1489. 1356-ban

S e g n y e y J á n o s . 1 3 8 8 -b a n L a p is p a ta k y D e zső fia i : S eg n y ey

A VÁROSOK SZERVEZKEDÉSE. CZIMEREIK. 501

E g y e d , G y ö rg y S e g n y e y E rz s é t k ie lé g ít ik . 15 9 7 -b e n K á th a y t i lta k o z ik S e g n y e y e lle n e r ő s z a k o s b i r to k lá s m ia t t . — S e g n y e y t i lta k o z ik K e lle m e sy e lle n á r o k m . 16 0 7 -b e n S e g n y e y B á lin t t i lta k o z ik S e g n y e y M ik ló s e l le n e lid e g e n í té s m ia t t (L u b ó c z .

P e k lé n k e , A b o s, L ic s é r t , L a p is p a ta k , B o g d á n v , M é rk , Á b r á n y , E ö rd ö c s k e , B o ly á r . B u d a m é r , B e re ttő . L e m e r . K ő sz eg , T e re b ő .) 1 6 2 0 -b a n S e g n y e y é s F ű z y . 1 6 3 3 -b a n C s u d a t i lta k o z ik D o m ik e lle n e lid e g e n íté s m . S e g n y e y k ö v e te lé se C s u d a e lle n . 1638-

b a n K e lle m e sy k ö v e te lé se C s u d a e lle n . K e lle m e sy és M a th a v e g y e sség e . 16 4 2 -b e n a S e g n y e y - le á n y á g a jo g á t k e re s i . 1668- b a n P é c h y n é -S e g n v e y É v a é s S e g n y e y eg y e sség e . 1 669-ben K e cze r, S e g n y e y . 16 7 5 -b e n K e c z e r . 1 7 0 2 -b e n P a u e r t i lta k o z ik M esz cze r e lle n ré s z m ia tt . 17 5 1 -b e n D u b o v a y , M elcz e r . 1754-

b e n C se n g e ry . /7 6 '4 -b cn P il lé r . 1 7 6 5 -b e n D u b r a v a - e r d ő ; K e­c z e r . P il lé r . 1 8 6 3 -b a n k a s té ly .

(T a r to z é k : Z seg n v e -U v o z .)Z s e l é k : Z s e t l e k : 14 2 7 -b e n Z e tk th , 1 4 5 6 -b a n j S e th k ,

14 5 4 -b e n Z e th k : S á ro s - v á r t a r to z é k a v o lt. 15 8 2 -b e n B o rn e ­

m isz a . 16 2 0 -b a n C z o b o r. 1683.K ő b á n y a : H o m o k k ő : e o c z é n k o r i : b a r n á s , a p r ó , m e sz e s .

A k ö zs . k b -b a n 1 891-ben 60 m 3 é p ítk e z é s re , k a v ic sn a k .

Z sid ó p a ta k a : 1288, 1431-ben Somosy. 1317-ben Kompolthy. A XIII. század hnn a Somosy-család vásárjogot szerez a helységnek. (L. Magyar falu i.

Z só fip u sz tu : e lőbb: Pocskaj. (L. M iklósvágása: tart.)

K ö zség szá m : 3 sz. kir. város, 15 mezőváros, 945 község (vagy ta r­tozék, rész), összesen 963.

H USZON N EGY EDIK F E J EZ ET.

A városok szervezkedése. Czímereik.

I. H a z á n k b a n m á r a h o n fo g la lá s e lő t t k ia la k u l t a v á ro s . A k e l tá k n a k s u tá n u k a r ó m a ia k n a k v a n n a k v á r o s a ik . A h o n ­fo g la ló k a z o n b a n m á r c sa k n é p tc le n p o n to k a t t a lá l ta k : r o m ­

502 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

h a lm a z o k a t s fő le g a fe lső v id é k e n : ő s v a d o n t . M égis a k i tű n ő h e ly z e t s az a n y a g , m e ly re r á b u k k a n ta k , v o n z o t ta ő k e t. H a m a ­ro s a n á t té r n e k a v á r o s a la p í tá s r a . C sa k h o g y a z ú j m a g y a r v á r o s n a k e lü tő a s z e lle m e a ré g itő l . S z e n t I s tv á n az e ls ő v á r o s a la p í tó n k , a k i o la s z o k a t s m á s h o s p e s - e k e t h a s z n á l lé l a c z é lra . A z ő v á r o s i p o lg á ra i m é g v á r ő r z ő k a to n á k . A XIII. s z á ­z a d b e li s z á s z te le p ü lé se k is s z a p o r í t já k E rd é ly b e n m e g a S z e p e s s é g b e n a v á r o s a lk o tó e le m e t. íg y k e le tk e z ik a 24 sze ­p e s i v á ro s .

A z e lső i ly n e m ű te le p ig a z á b a n m é g n e m v á r o s ; a v á r ­

i s p á n fe n n h a tó s á g a a la t t á ll. A sz á s z te le p e k e n n y i la tk o z ik m e g e lő s z ö r a z ö n k o r m á n y z a t é s ré g i jo g s z o k á s . A v á r r e n d ­

s z e r b o m lá s a s a t a t á r já r á s n y i t já k m e g a v á r o s ú ja b b k o r ­s z a k á t , a m ik o r fö lö tte a k i r á ly m a g a k e z d i g y a k o r o ln i fö ld e s ­ú r i jo g á t . IV. B éla a v á r o s i é le t ú j a la p ító ja . E k k o r a h o s p e s e k k ö z é b e le o lv a d a v á r n é p , a m e n n y ib e n n e m lé p a k ö z n e m e ssé g

s o rá b a . A la s s a n e r ő s b ö d ő v á r o s t a z u tá n az 1405. o rsz . tö r ­v é n y a r r a k ö te le z i , h o g y fa lla l v e g y e k ö r ü l a h a tá ra i t , v a g y is v á r je l le g e t ö l ts ö n fe l.1 S a z á r t t e r ü le te n r o h a m o s a n fe jlő d ik e g y -eg y v á r o s i t e l e p ; a X III. s z á z a d b a n n y e r t á r u m e g á l l í tó

jo g a n a g y o b b é r v é n y r e j u t ; a v id é k (v á ra k ) ip a r a té r t fog lal b e n n e ; a k e r e s k e d e lm e s z e re p h e z ju t (az o la sz , b o lg á r , g ö rö g é s z s id ó e le m m e l) a n a g y n e m z e tk ö z i p ia c z o n .

A v á r o s 1301 1540-ig e ls ő ra n g ú in té z m é n y . Z sig m o n d

k irá ly a z o r s z á g g y ű lé s re is m e g h ív ja . L e g fő b b b í r á ja — a s z e m é lv n ö k v a g y tá r n o k m e s te r ú t já n — a k irá ly . A m a ttó l s z e m é ly n ö k in e k , e m e ttő l t á r n o k m e s te r in e k n e v e z ik az e g y e s

v á r o s o k a t . A 6— 7 t á r n o k m e s te r i v á r o s h o z E p e r je s é s B á rtfa is ta r to z ik . A tá r n o k m e s te r i v á r o s o k s z ű k é b e sz ö v e tsé g é n e k sz é k h e ly e B u d a , h o l 5 — 5 k ü ld ö t t jü k n a g y o b b p o lg á r i p e r e k b e n — fe lje b b e z ő fó r u m . E l já r á s u k a t a T á r n o k i jo g (Ju s

1 Város : villa, libera villa, civitas, regalis civitas, I3urgum, Burga, castrum , suburbium .

A VÁROSOK SZERVEZKEDÉSE. CZ1MERE1K. 503

T a v e rn ic a lis ) sza b á ly o z z a .* O n n a n 30 0 f o r in to n fe lü l tö r té n ik a fe lje b b e z é s . M in d e n e g y é b ü g y a v á r o s i b í ró s á g h a tá s k ö r é b e

la r to z ik .a ) S á ro s v á r m e g y é n e k a m ú l tb a n n é g y s z a b a d k ir á ly i

v á r o s a v o l t : B á r tfa , E p e r je s , S á r o s 2 é s S z e b e n . A h a r m a d ik a z o n b a n Z s ig m o n d a la t t e lv e sz te t te k iv á l ts á g o s á l lá s á t . A tö b b i h á r o m , m a is u g y a n o ly a n ra n g ú v á r o s u n k n a k jo g k ö n y v e : a s a já t sz o k á s jo g a v o lt h o s s z ú id ő k ö n á t s k i te r je d t a g a z d a sá g i é s r e n d ő r i ü g y e k r e is. Ő s g e r m á n e r e d e tű a z a s z o k á s jo g , a z é r t á l la n d ó a n n é m e t n y e lv ű is. A v á r o s o k b a n e z e n az a la p o n fe jle tt ki a n é m e t a jk ú a k u ra lm a , a m it a s z ig o rú e lz á rk ó z á s

e lv e s a XIV. s z á z a d b e li re n d is é g i k ia la k u lá s is tá m o g a to t t . A k k o r ib a n v é s z ki a v á r o s o k n é p é b ő l a n e m z e t i t á r s a d a lm i é r z é k : fa la i k ö z t eg y a n e m z e t : a n é m e t, a m in t eg y a v a llá s .

I r tó h á b o r ú t v isz a z id e g e n e k , fő le g a z s id ó s á g e lle n . A m a ­g y a r s á g a XIV. s z á z a d ó ta m é g is r é s t t ö r m a g á n a k s e g y re s ü rg e tő b b e n k ö v e te l h e ly e t a m a g is t r a tu s b a n is.

b) V á ro s a in k a z i p a r t ű z h e ly e i : B á r t f a a v á sz o n s z ö v é s m e g fe h é r í té s te ré n v á lik k i, s ő t eg y n a g y g y á r a t is e m e l. H o ssz ú id ő n á t m á s té r e n is ö v é a v e z e tő s z e re p . A sz e lle m i é le tn e k is k ö z é p p o n t ja ; o ly té n y e z ő , a m e ly a z á l la m e r e jé t

fo k o z z a . V ilág i is k o lá i ( í ró is k o lá k ) e g y h á z i fe lü g y e le t a la t t a v ilág i m ű v e l ts é g te r je s z tő i . N e m s o k a z a n a lfa b é ta b e n n e . If ja it s z a p o r á n k ü ld i k ü lfö ld i e g y e te m e k re ; p a p ja in a k (a te m p lo m - h e ly isé g b e n ) k ö n y v tá r t á l l í t , a h o l tö r té n e ti , jo g i é s k la s s z ik u s m ű v e k is t a lá lh a tó k . S o k a k ö z jó té k o n y s á g i in té z m é n y e . V a n ­

n a k a z o n b a n b a ja i i s : a s z o c z iá lis e l le n té t az e lső , m e ly a p a lr ic z iu s i (R in g ln irg e r) é s a s z e g é n y e b b p o lg á r i e le m k ö tz

h o v á k ié le z e te b b e n n y ila tk o z ik . E m e z n e h e z e n tű r i a m a n n a k h a ta lm a s k o d ó u ra lm á t . M ásik b a j a : a f é n y ű z é s , a z a s s z o n y o k s z e r te le n d iv a th a jh á s z á s a . E z e lle n h iá b a h o z s z ig o rú ti la l-

1 L. XX. sz ak a sz .- IV. K ólától n y e r te a sz . k ir . v á ro s je lle g é t.

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

ín a k a t a h a tó s á g . S á l la n d ó a n é m e t v ise le t. S o k k ü lfö ld i in té z m é n y t e l le sn e k . így a m o n u m e n tá l i s k ő é p i tm é n y e k á ll í­tá s á t , a m ik o r m é g m e g y e sz e r te a fa é p ítk e z é s a d iv a to s . E b b e n a te k in te tb e n is e g y é b irá n t m é l tó v e r s e n y tá r s n a k m u ta tk o z ik

a m á s ik k é t v á r o s . T e m p lo m a ik o n k ív ü l s t i l s z e rű v ilág i é p ü ­le te k e t e m e ln e k : v á r o s h á z á t , á r ú c s a r n o k o t ; d ís z k u ta k a t k é sz í­

te n e k , k ö v e z ik a z u tc z á ik a t é s v íz v e z e té k r ő l g o n d o s k o d n a k . M ajd a d ís z e s s m in d ig m ű v é s z i a lk o tá s ú m a g á n h á z a k k ö v e t­

k e z n e k : a z u tá n a tű z re n d é s z e t , a k ö z tis z ta s á g re n d e z é se , k é m é n y v iz s g á la t . A s z e m e te t a v á r o s e m b e r e : a « s á rk irá ly » h o rd ja k i. V a n n a k c s a to r n á ik , k ö z f ü rd ő ik , o rv o s a ik . A se b é sz é s b o r b é ly ip a r o s s o r ú ; a p a t ik u s e le in te so k m in d e n t á r u s ít ,

s c s a k a k k o r s z o r í tk o z ik a z o rv o s i s z e re k r e , a m ik o r a v á r o s s z o r ít ja rá .

c) A v á r o s u r a a p o lg á r , a k i v á la sz tó jo g á t á p r i l i s 24 -én eg y é v r e g y a k o r o lja . A k ü ls ő ta n á c s , a b e lső v e l (h a tó sá g ) s z e m b e n , é le th o s s z ig la n g y a k o r o lja a z e l le n ő r z ő sz e re p e t. A p o lg á rs á g o t a z á l ta lá n o s v é d ő k ö te le z e tts é g k a to n a i in té z ­k e d é s e k re is u ta l ja . H o g y a s z e rv e z é s m u n k á ja k ö n n y e b b e n m e n je n , a v á r o s n e g y e d e k re , t iz e d e k re és t i z e n k e t te d e k re o sz ­

lik . V a n fe g y v e r tá r ; v a n n a k p u s k a m ű v e s e k , p u s k a p o r g y á r tó k . A p o lg á r t e g y é b irá n t a tö r v é n y e s jo g a i is k é sz tik , h o g y k iv o n t k a r d d a l ő r k ö d jé k : a n e m e ssé g , a v á r t is z te k ö r ö k k é h á b o r g a t ­já k . Ip a rá t , k e r e s k e d e lm é t m á s ré s z t a h a r m in c z a d o s v á m m a l v é d e lm e z i. A h o s s z a s ö n v é d e lm i b a jo k — k ü lö n ö s e n a n e m e se k fé k te le n k e d é s e i m ia t t — te re l ik á t a n é m e t k i rá ly h o z a v á r o ­s o k a t. R e n d ü le t le n h ív e i m é g a le g s ú ly o s a b b id ő k b e n is, a m in t a t á r n o k i v á r o s o k is a z o k , b á r a s a já t — k ü lö n ö s e n v a l­

lá s i — é r d e k e ik á p o lá sa c z é ljá b ó l a z «Ü t v á r o s szö v e tség éb e)) lé p n e k (K assa , L ő c se és a s á r o s m e g y e i v á ro so k ) . K é ső b b K és­m á r k c s a tla k o z ik h o z z á ju k .

d ) 1 5 4 0 — 1720-ig a z ú j k o r m á n y a la tt k ü lö n fe jlő d n e k a v á r o s a in k . T ö rö k n y o m á s s z o r ít ja a n e m e ss é g e t, h o g y a v á ­ro s b a tö re k e d jé k . A z n e m fo g a d ja b e , m e r t a ré g i sz o k á s jo g a

A VÁROSOK SZERVEZKEDÉSE. CZIMEREIK. 505

s z e r in t n e m e s e m b e r n e m s z e re z h e t p o lg á r i b i r to k o t . B á rtfa

a z 1530-d ik i k i rá ly i jo g o n n e m e n g e d m á s t ( tó to t , le n g y e lt) be , m in t n é m e te t . A z 1552 : 45. t .-cz . k im o n d ja u g y a n , h o g y

n e m e s v e h e t h á z a t a v á r o s b a n , d e tö b b p o lg á rs á g n e m h a jl ik m eg a tö rv é n y e lő tt. E g y id e jű le g a n é m e t l u th e r a n iz m u s is te téz i a n e h é z sé g e k e t. A z 1608 : 13. t.-cz . i s m é t h a n g s ú ly o z z a ,

h o g y m a g y a r , n é m e t é s tó t e g y a rá n t s z e re z h e t h á z a t a v á r o s ­b a n , d e a tö r v é n y t — fo g a n a ta h í já n — is m é te ln i k e lle t t az 1655 : 46. t .-c z .-b e n .

e) P e n ta p o l i s (az ö t v á r o s s z ö v e tsé g e ) a X V II. s z á z a d b a n n ag y le n d ü le te t a d v á r o s a in k n a k . A z o k e g y e n e s e n k iz á r já k a

m a g y a r e le m e t. N é m e t v ilá g n é z e t , r u h a , k e r e s k e d é s h o n o s o ­d ik m e g b e n n ö k . A z e p e r je s i Z im m e r m a n n - c z é g 1 e k k o r j u t n a g y je le n tő s é g r e , a m e ly fő le g tö r ö k á r ú k a t s z á ll í t k ü l ­fö ld re . H o g y n a g y a fo rg a lo m a v á r o s o k b a n , b iz o n y í t ja a v á ro s i t a k s a :

1620-ig: 1638-ig: 1649-ig: 1655-ig:B ártfa........... 2500 frt 3200 frt 3500 frt 6000 frtSzeben _ _ 1000 « 1000 « 1500 « 1500 «Eperjes ................ 3000 « 4000 « 6000 « 9000 «

[A k in c s t á r 16 5 5 -b e n l e í r B á r t fá n a k 1000, E p e r je s n e k 2000. S z e b e n n e k 500 f r to t a ta k s á b ó l . ■

A z 1670-ik é v v e l is m é t fo r d u la t k ö v e tk e z ik a v á r o s i

é le tb e n . A k o rm á n y p o l i t ik a i v á l to z á s s ú ly o s a n n e h e z e d ik re á is. G y a n ú ü ld ö z i é p ú g y , m in t a n e m e s t . A d ó t a d ó u tá n v e t­n ek rá k i, a m in e k k ö v e tk e z é s e a z á l ta lá n o s e ln é p te le n e ­d és . A k ö z ö s b a ls o r s a z o n b a n eg y tá b o r b a v e r i a k é t e l le n ­fe le t: a n e m e ss é g e t é s p o lg á rs á g o t. K iv á lt a v a l lá s ü g y é b e n

le szn e k e g y e k k é . A s z a b a d s á g h ő s ö k e t így a z tá n a v á r o s fa la i is ö rö m m e l fo g a d já k , b á r a s z a b a d s á g e s z m é jé n e k is m e g v a n , p l. a T h ö k ö l i -k o rs z a k b a n , k e s e rv e s h á t te r e .

A re to r z ió k o ra (1683— 99.) a z e lő b b in é l is g y á s z o s a b b .

E g y ik ta g ja a z o n b a n : Z. Z s ig m o n d C a ra ( la -v é rta n ú .

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

A n é m e t u ra lo m k o r lá t la n , a v a l lá s i v is s z a h a tá s fé k te len . L e h e te t le n a n e m z e tn e k to v á b b tű r n ie . II. R á k ó c z i F e re n c z fö lk e lé se a v á r o s o k b a n , k iv á l t itt, S á ro s v á r m e g y e fö ld jén , ig az i le lk e se d é s t t á m a s z t. C sa k h o g y a z id ő k já rá s a n e m k e d ­v e z : re t t e n e te s te rh e k , n é p i r tó c s a p á s o k b o m la s z t já k a k u -

r u e z s á g v ité z i s o ra it . S o m la d o z n a k a v á ro s o k . B á rtfa 1720- b a n r o m o k b a n h e v e r ; n é p e s z e g é n y ; a l ig v a n eg y sz o b á ja a h a jd a n v irá g z ó c s a lá d o k n a k , a h o l m e g v o n u l ja n a k . E p e r je s t is v i h a r s ö p r i e l k ü lv á r o s i r é s z e ib e n ; le é g e tt u tc z á k tá to n g a - n a k b e lü l : le n g y e lo r s z á g i k e r e s k e d é s é t s z in te eg y p i l la n a t te sz i t ö n k r e . K is s z e b e n 111 b e lv á ro s i h á z á b ó l 43 fe ld ú lt á l la ­

p o tb a n v a n ; a z o n fe lü l 1676— 1714-ig 300 ,000 fo r in tn á l tö b b k á r a v o lt.

f ) 1720— 1848 k ö z t a m a g y a r á l la m ö n á lló s á g a m e rő fikez ió . A n é m e t k o r m á n y n a k n y i l t c z é lja id e g e n te le p e se k ­

k e l l e s z o r í ta n i a m a g y a r t . A p o lg á r s á g n a k m e g s z o r u l a l á tó ­k ö re , e s z m é n y e i k ih a ln a k . A p o lg á rs á g , b á r a v á r o s n ag y te rü le t , á ta la k u lá s o k o n m e g y á t : b é n a , m in d e n t a k o rm á n y ­tó l v á r s te h e te t le n s é g é n e k p a lá s to lá s á ra n e m e s i c z ím e re k r e á h í to z ik . B e n t tü r e lm e t le n a z id e g e n b e fo ly á s s a l v a g y h a tá s ­

s a l s z e m b e n , e lfo jt m in d e n v e r s e n y t , a b e te le p ü lé s s e l s z e m ­b e n izg á g a és k ic s in y e s , a p o lg á r jo g o t n a g y o n m eg fiz e tte ti. V a llá s i tü r e lm e t le n s é g b e n is v e r s e n y e z a X V I. sz á z a d b e li ő sé ­v e l ; a m e lle t t h i tv á n y k ö z ig a z g a tá s t v é g e z s d u r v a v is sz a é lé ­s e k e t p a lá s to l el. H o ssz ú é v t iz e d e k e n á t a v á r o s i é le t ra b ló - g a z d á lk o d á s . S k ö z b e n a n a g y c s a lá d o k fé n y ű z é s b e n v e té l­k e d n e k s n in c s h o s s z a a z e s z e m -is z o m v ilá g n a k .

II. J ó z s e f l á t ja a b a jt , d e ő s e m fo j th a t ja el. A h a n y a t­

lá s r o h a m o s . íg y ta lá l já k az 1848. n a p o k a v á r o s o k a t . A p or- tá l is a d ó r e n d s z e r t ő k se m k e r ü lik el. E p e r je s r o v á s á ra kü- lö m b e n is m e g in t K a ssa k e r e k e d ik fe lü l s E rd é ly és L engyel- o r s z á g fe lé k ö z é p p o n t já v á e r ő s ö d ik a P e s t-E g er-M isk o lc z - K a s sa -E p e r je s -G á c s o rs z á g i r á n y á b a n h a la d ó k e re sk e d e lm i ú tv o n a ln a k . A z 1 7 9 1 -ik i o rs z á g g y ű lé s f e lis m e r i a v á ro so k

h e ly z e té i, r e f o r m á lá s u k r a b iz o t ts á g o t is k ü ld k i, d e s e m a k ­k o r, s e m 182 5 -b en , se m 184 3 —4 4 -b e n n e m tö r té n ik é r d e m ­leg e s in té z k e d é s . A z 1848. tö rv é n y e k is c sa k a jo g e g y e n lő sé g a la p já ra á l l í t já k a v á ro s i é le te t, d e m a g á t a v á r o s i s z e rv e z e ­

te t é r in te t le n ü l h a g y já k .II. P ecsét, c z ím e r . A v á r o s h a tó s á g i k ö r e fo k o z a to s a n fe j­

lő d ik . L a s s a n k a p ta jo g a it é s k iv á l ts á g a i t s a p e c s é t- é s cz í- m e r - h a s z n á la t jo g á t . A h a tó s á g i jo g n a k c se k é ly e le in te a j e l e ; a XII. s z á z a d ig n e m is v o l t v á r o s i r e n d ta lá n S z é k e s fe jé rv á r t

é s E sz te rg o m o t, m in t k i r . s z é k h e ly e k e t, k iv é v e m e g P e s te t . A XII. s z á z a d k ö z e p é n é b r e d m e g a te n g e rp a r t i o la sz v á r o ­s o k p é ld á já ra a k iv á lts á g o s v á r o s i m u n ic z ip a li t á s v á g y a h a ­

z á n k b a n s a XIII. s z á z a d fo ly a m á n e rő s ö d ik . E k k o r te le p í t ik a s z á sz o k a t s e k k o r s z a p o r o d n a k a v á r o s i k iv á lts á g o k . E g \' s z á z a d u tá n m á r s o k a v á r o s u n k , a m e ly e k a v á r is p á n h a tó ­

ság a a ló l ki v a n n a k v év e . A z Á r p á d o k k o rs z a k a v é g é n k é t ­féle v á r o s v a n h a z á n k b a n : k i rá ly i é s s z a b a d a lm a z o t t . E z a z u tó b b i m é g n é m ile g f ö ld e s ú r i h a tó s á g a l a t t á ll.

a) E le in te n in c s a v á r o s n a k , v a la m in t a v á r m e g y é n e k ,

p e c sé tje é s c z ím e re . A k ö z jo g i té re n c s e k é ly m é g a v á r o s s z e re p e : o k i ra to k k iá l l í tá s á r a n in c s s z ü k sé g . C sak , a m ik o r b e lső ig a z g a tá s fe jlő d ik , t e h á t a XIII. s z á z a d k ö z e p e ó ta , m i­k o r a p a t r ia r k á l i s e l j á r á s m e g s z ű n ik s o r s z á g o s te k in té ly ű v é v álik a fő b b h a tó s á g o k p e c s é th a s z n á la ta , a lk a lm a z z a a v á r o s is a p e c sé tjé t . E z p ó to lja a z a lá ír á s t . E lső a z id é z ő p e c sé t, m e ly a z o k i r a tn a k te k in té ly t a d . A s z á s z s á g n a k , m e ly m a g á ­

v a l h o z ta p e c sé tjé t , II. E n d r e k iv á lts á g o t a d rá . A sz e p e s i p e c sé t 1280-ból v a ló . A v á r o s o k k ü lö m b e n ö n k é n y e s e n v á ­

la s z ta n a k p e c s é te t , c sa k u tó b b k é r n e k r á k ir . k iv á lts á g o t. A X IV . s z á z a d a v á r o s i p e c s é t-a d o m á n y o z á s o k v irá g z ó k o ra . A p e c sé te t a v á r o s is s z ig o rú ő r iz e t a la t t t a r t ja . E lő fo rd u l

n a g y és k is p e c sé t i s : a m a z t k é t p o lg á r le p e c sé te li a s a já t ­jáv a l, e m e z t egy e s k ü d t ő rz i lá d á b a n , m e ly n e k k u lc sa a v á ­ro s i í r n o k n á l (jegyző) v a n . T is z tú j i tá s k o r a m a z t a k ö z ö n s é g n e k

XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

fe lm u ta t já k s ú j r a l e z á r já k . A z ö ld é s p i ro s v i a s z s z a l1 v a ló p e ­c s é te lé s jo g a k ü lö n k i tü n te té s . E p e r je s 16 1 5 -b e n k a p ja a p i ro s p e c s é t h a s z n á la t i jo g á t. (1 7 2 8 -b an a H T . k é r d é s t in té z m ia tta .)

T ö b b n y i r e a k á p ta la n v a g y m o n o s to r s z e n tjé n e k k ép é t v é s ik rá , k in e k p á r tf o g á s a a la t t á ll a v á r o s s v a n sz e n te lv e a fő te m p lo m . K ü lfö ld i s z o k á s . S v a n v á r a la k , m e ly a v á ro s e r ő d í te t t v o l tá t je lk é p e z i . A z i ly e sm i m é g n e m c z ím e r, c sa k

je lv é n y . A X IV . s z á z a d b a n k e z d e n e k a v á r o s o k c z im e r t rá - v é s e tn i a p e c s é tre . A b b a fo g la ljá k b e le a v é d ő s z e n te t v ag y m á s c z ím e r-a la k o t . (K assa c z ím e re 1 369-ben a z e lső k irá ly i

a d o m á n y o z á s ú c z ím e r .) E p e r je s c z ím e re 1 4 5 3-bó l v a ló , a m e ­ly e t I. F e r d in á n d b ő v í t ; B á r tfá é 1 453-bó l. 14 5 8 -b a n M áty ás k i r á ly T e m e s v á r r ó l re n d e l i , h o g y B á r tfa e lő k e lő i k ö z ü l k ü ld ­jö n n é h á n y a t a v á r o s p e c s é tjé v e l a s z e g e d i g y ű lé s re , a m i a

c z ím e rn e k k ü lp o l i t ik a i é s k ö z jo g i fo n to s s á g á t j e le n te tte . M a­g á n jo g i j e le n tő s é g é t W e r b ő c z y II. 13. ig a z o lja . M á ty á s u tá n a z a v a ro s id ő k m ia t t a v á r o s i c z ím e r b ő v íté s t k a p , so k h e ly t

k i rá ly i ju ta lm u l. U tó b b a z e r d é ly i fe je d e le m is h a s o n ló k é p j á r el. A tö r ö k id ő k b e n a c z ím e r a h a d i z á s z ló k ra is á t ­

m eg y . íg y 1848-ig a p o lg á r i ő rs é g z á s z la já r a . S ő t a XVII. s z á z a d b a n m é g a p é n z e n é s é r m e n is m e g -m e g je le n ik , b á r

o n n a n u tó b b le tű n ik .2 B á r tfa ő rz i II. R á k ó c z i F e re n c z k o r a ­b e li c z ím e re s b a n d e r iá l i s z á sz la já t , m e ly n e k v ö r ö s s e ly e m lo b o ­g ó já n r a jta v a n a v á r o s é s o r s z á g c z ím e re .

b) P a jz s a la k a XIII. s z á z a d b a n : a h e g j 'é re á l l í to t t h á r o m ­szög , m e ly a z u tá n a X V I. s z á z a d v é g é ig a lu l k id o m b o ru l . E p e r je s 1453. c z ím e r e ily en . D e v a n e k k o r m á r o ly a n is, a m e ly e n a p a jz s d o m b o r ú a lja a k ö z é p e n c s ú c s b a n v ég z ő d ik ,

m in t a B á r tfá é . A p a jz s h a s í to t t v a g y o s z to tt (vagy m in d ­k e ttő ), B á rtfa p a jz sa o sz to tt .

1 K ö z ö n sé g e s p e c s é ts z in e k : feh é r, s á rg a , n é h a z ö ld . A v ö rö s a z A njouk a la t t k e zd d iv a tb a ju tn i .

- A v á rm e g y e i c z ím e r p é n z e n so h a se m f o rd u l e lő , m e r t p é n z v e rő jo g a n in c se n .

A VÁROSOK SZERVEZKEDÉSE. CZ1MEREIK.

c) C z ím e r a la k : p ó ly a és s z e le m e n (p a lu s) . A m a z v a n a b á r lf a in é s e p e r je s in ; o s z tó s z e le m e n ü a z e p e r je s i , c s a k h o g y k ö z é p e n a p ó ly a k e t té v ág ja . A z e p e r je s in v a n m é g cz í- m e r-k e re s z t , m e ly e n e g y p ó ly a é s s z e le m e n 4 r é s z re o sz tja

a c z fm e r t. A s z e b e n ié s z a k á l la s e m b e r i fej. Á lla ti é s n ö v é n y i m o tív u m o k je le n n e k m e g to v á b b á a z e p e r j e s ib e n : a fe k e te fél s a s é s (m e l lé k á b rá ú l) az e p e rv irá g . U g y a n c s a k m e l lé k ­á b r á ja v a n (k o ro n a ) a b á r lf a in a k , b á r d ja u g y a n e n n e k s o s z ­lo p a , m e ly e t o ro s z lá n ta r t , a z e p e r je s in e k . C z ím e r - já ru lé k o k : a z e p e r je s in a ro s té ly -s is a k , m e ly b ő l a la k e m e lk e d ik ki. E z a la k n e m u g y a n a z , m in t m á s u t t (a c s a lá d i c z ím e re k n é l) , e lü t

a c z ím e r - a la k tó l : m in t j á ru lé k tö b b e t a k a r m o n d a n i . J á r u lé k m é g a X V . s z á z a d ó ta a fo sz la d é k , m e ly a X V I. s z á z a d b a n

c z if rá z o tt lo m b d ís z fo r m á jú , m in t a z e p e r je s in . S z ín e i : fé m - sz ín b e lü l, sz in k ív ü l. P a jz s ta r tó id : a n g y a la v a n a b á r t f a in a k és s z e b e n in e k .

d ) C z ím e r - v o n a tk o z á s : m o n d á i , m e ly a v á r o s n e v é re ezé- lo z : a b á r tf a in a k e r e s z tb e te t t k é t b á r d . (C z isz te re ie k a l a ­p ít já k a XII. s z á z a d b a n , a k ik b á r d d a l i r t já k a z e r d ő k e t .

1427-ig a v á r o s « B á rd fa » -n a k í r ja m a g á t.) H a s o n ló k é p m o n ­d á i : a z e p e r je s in a z e p e rv irá g . A ró m a i s z e n t b i ro d a lo m

k é tfe jü s a s a a z e p e r je s in , fél a la k b a n , a k i tü n te té s r e u ta l. S E p e r je s c z ím e re b e sz é lő c z ím e r , a m e n n y ib e n b e n n e e p e r ­v irá g o t t a r t a s a s . A ré g i c z ím e re n t. i. 3 e p e r v i r á g v o lt a z

o sz to tt m e z ő fe lső r é s z é b e n ; I. F e r d in á n d v á l to z ta to t t ra jta . R é g i c z ím e r e : a z a ls ó ré sz e n e z ü s t m e z ő b e n 2 e z ü s t p ó ly a , a fe lső ré s z e n 3 e p e r v i r á g ; ú j e z im e r e : 4 m e z ő re o s z to t t p a j­z so n k e r e s z tb e n fe lv á ltv a a r a n y a la p o n fe k e te s a s 3 e p e r ­

v irá g o t t a r t ; a m á s ik m e z ő b e n e z ü s t o s z lo p o t t a r tó k e ttő s f a rk ú a r a n y o ro s z lá n . (C sak a z e p e r m a r a d t m eg .)

e) A c z ím e r -a la k í tá s e g y s z e rű é s s z a b a to s a b á r t f a in ; a m á s ik k e t tő n s t il iz á lt.

f ) A v á r o s o k c z ím e re j e le n tő s k ü lö m b s é g e t m u ta t a v á r ­m eg y e iv e l s z e m b e n . A v á r o s c sa k eg y e m b e r v é r d íjá t k a p ta ,

510 XIV. KÖZSÉGI ÉLET.

t e h á t c s a k e g y n e m e s t te sz k i. M ás a jo g a la p , m e ly e n sze rz i a c z ím e r t : a z ip a r , k e re s k e d e le m és m ű v e lő d é s te r je sz té se , a g a z d a g s á g s az u ra lk o d ó h á z i r á n t t a n ú s í to tt , g y a k r a n n e m h a z a fia s — lo ja li tá s . T o v á b b á b é k é s e b b te rm é s z e te is k ife ­je z ő d ik a v á r o s n a k a c z ím e r e n : v á r fa la k a t , k a p u t , to rn y o t m u ta t a n n a k je lé ü l , h o g y b iz to s b e n n e a k u l t ú r a ; a z ip a r t is je lk é p e z i : b á n y á s z a la k o k k a l v ag y b á r d d a l . B ék és i r á n y ­z a tra u t a ln a k : az e g y h á z i je lv é n y e k , s z e n t a la k o k s k ü lö n ö s

k i r á ly i k i tü n te té s ü l a p ó ly á k ; to v á b b á a n ö v é n y i é s á lla ti a la k o k . H a s o n ló k ir á ly i k i tü n te té s t m a g y a rá z E p e r je s s is a k ja és s is a k -a la k ja (a h e r a ld ik a h a n y a t ló k o rá b ó l.)

g ) E p erjes p e c sé tje é s c z ím e r e :154 8 -b a n c z ím e r -b ő v í té s é s e r ő s íté s :

«A p a jz s o t m e rő le g e s é s v íz s z in te s v o n a la k n é g y ré s z re o s z tjá k . A jo b b p a jz s - fé le n ö t v o n a l : 3 f e h é r é s k ö z b e n k é t

v ö r ö s m e g fo r d í ta n d ó . A z e lső fe h é r á tv o n u l m in d k é t p a jz s ­té l r e : 3 v ö r ö s ró z s á v a l , a tö b b i 4 v o n a l c sa k a k ö z é p e t tö lti b e ; a m á s o d ik fe h é rb e n i s m e re tle n fe k e te s a s lá th a tó : k issé h a j lo t t fő v e l, n y i to t t s z á jja l, b a ln a k fo r d u lt n y e lv v e l; a te s te — m e lltő l f a ro k ig — fe le z v e v a n s k i te r je s z te t t s z á r n y ú : a lá b a k i lé p ő s k a r m a i k ö z t 3 é r e t t . 2 n e m é r e t t e p e rv irá g ú

á g a t ta r t .»1554-ben c z ím e r - b ő v í té s :«A p a jz s n é g y e g y e n lő r é s z re o s z l ik : a k é t jo b b h a r á n t

e ső s á r g a m e z ő ré s z b e n , a k ö z é p v o n a ln a k tá m a s z k o d ik egy- e g y fé l s a s - a la k , m e ly a k a r m a ib a n á g a t t a r t ; a k é t b a lh a r á n t

e ső k é k ré s z b e n p e d ig u g y a n ú g y b e á l l í tv a o ro s z lá n v an , m e ly e lő lá b a iv a l o s z lo p h o z tá m a s z k o d ik . A z o s z lo p o t k o ro n a d ísz íti. A p a jz s fö lö tt s is a k n y u g s z ik k ir . k o ro n á v a l , m e ly b ő l s z á rn y a s g r i f f e m e lk e d ik k i : e g y ik l á b á b a n k iv o n t k a r d o t, m e ly h e z k o ­

ro n a ta p a d , m á s ik b a n ró z s a á g a t t a r t . A z o s z lo p és k o ro n a a b a j ­b a n tű r é s t j e le n t , h o g y o ro s z lá n -h ű s é g g e l k ia r to t t k i r á ly a m el­le t t a v á ro s , s m in t a sas , o ro s z lá n és g r if f : ő is k iv á ló tu la j ­

d o n s á g o k k a l v a n f e lr u h á z v a . A s a s é le s s z e m ű — m o n d ja a

A VÁROSOK SZERVEZKEDÉSE. CZ1MEREIK.

c z ím e r le v é l - a z o ro s z lá n r e tte n th e te t le n és e rő s . a g r i f f a r a n y ő r z ő : a p o lg á rs á g s z e m e is s z ü n te le n a k i r á ly o n c sü n g , m a g a a v e sz é ly b e n m e g fé le m lé s t n e m i s m e r s g r i f f m ó d ra ő rz i a k irá ly b i r to k á t s t a r t j a é p e n , s o n n a n v a n a s a já t g a z ­d ag sá g a is. A S d .: a la k ja n e m e g y e z ik te h á t a c z ím e r-a la - k o k k a l.

h ) B ú r t f a p e c sé tje és c z ím e r e :A X IV . sz . v é g é rő l: a le g ré g ib b , e g y b á rd o s p e c sé t . K ö r p e ­

csé t, m e ly n e k m e z e jé t g y ö n g y s o r k ö r í t i . B e n n a rö v id n y e lű s XIII XIV. sz . d iv a t s z e r in t — k é té lű (b isa c u ta ) b á r d a n y e lé v e l a le g e n d á b a (fe lírá s ) n y ú l ik b e le . A f e lí r á s t : « S ie g e l—

B artfeldw fe n n és le n n r ó z s a v á la sz tja el. K is (22 m m . á tm é ­rő jű ) p e c s é t le h e te tt.

E g y k o r ú : a p e c s é tk é p : S z e n t E g y e d (vagy v é d ő s z e n t.) A m ű v é s z i k iv ite lű s 4 c m . e z ü s t n y o m ó jú p e c s é t m e z e je n é g y s z irm ú r o z é t lá k k a l v a n b e h in tv e ; k ö z é p ü t t p a p i o rn á -

tu s h a n a p e c sé ta la k . S im a a rc z , s t il iz á lt t e s t t a r t á s ; a p á s z to r ­bo t ro m a n iz á ló , a r u h a r e d ő z e t g ó t ik u s . A m in u s c u lu m o s k ö r i r a t : « S ig illu m m a iu s c iv i ta t is 4- bartlae .»

A v á r o s 1 4 5 3 -b a n n y e r t c z ím e ré ig e z t a k é t p e c s é te t

h a sz n á lja .lA 5 3 - ik i c z ím e r . A p o lg á r s á g n a k a c z ím e r- le v é l fe lso ­

ro lja é r d e m e i t : « Igne p r o b a t i . in fid e c o n s ta n te s , f id e li ta te in te g r i e t in o m n i o p e r u m v i r tu t e p rsestan tes .® A c z ím e r v ö rö s és z ö ld k e r e tű b íb o r s z ín a la p ra v a n fe s tv e . A v íz s z in ­te se n k e tté o s z to t t m e z ő a lja v ö rö s s e l é s e z ü s tte l k é ts z e r

p á r h u z a m o s a n v á g o t t ; a fe lső k é k ré s z t k é t k e r e s z tb e te t t , a r a n y s z á r ú s e z ü s tf e jű b á r d , ez e k fö lö tt l i lio m o s a r a n y k o ­ro n a . a la t tu k p e d ig a r a n y l i lio m tö l ti be . A c z ím e r t s z e m ­b e n á lló s fé lig k i te r je s z te t t s z á r n y ú a n g j’a l t a r t j a o ld a lfo g á s -

.sal a k é t k e z é b e n . E n n e k fe h é r , b ő re d ő z e tű ö l tö n y e v an , m e ly n e k a lja a p a jz s a ló l k i lá ts z ik . A z a n g y a la rc z fia ta l, é lé n k ; sz ín e z é se te rm é s z e te s : a ra n y s z ő k e . XV. s z á z a d b e li m ó d ra , h u l lá m o s á n o m lik a lá h á ta m ö g ö tt. (U tó b b : h ib á s a n

XIV. KÖZSÉGI ÉLET

a r a n y d ic s k ö r t v o n ta k a fej k ö ré .) A n é g y sz ö g ű ré sz s a

b e lső k e r e t g ó t a r a n y le v é l- o rn a m e n t ik á jú . A c z ím e r a la tt

je g y z ő i je lv é n y lá th a tó : f e h é r p a jz sm e z ő b e n m a k k g y ü m ö lc s

k é t z ö ld le v é lle l é s k é t v i r á g b u g á v a l ; a p a jz s m e l le t t fe lír á s :

« L e o n a rd i n o ta r i i , q u i h e c a r m a t ú l i t .»

U 5 3 -b a n k é s z ü lt a c z ím e r n y o m á n a z ú j n a g y p e c sé t,

m e ly fo g ó s tu l e z ü s t. M a is h a s z n á l já k : « 0 1 o m u c z i M ék lós»

k é s z íte tte . A le v é ltá rb a n m e g v a n a m e s te r le v e le is.

i) K is s ze b e n c z ím e r e és p e c sé tje :

1536-bó l v a ló a l e g ré g ib b p e c s é t ; 1602-ben ú j í to t t p e c s é t:

« F e n n a n g y a l, a l a t t p a jz s b a n fej.®

1533-ban a v ö r ö s v ia s z h a s z n á la tá n a k e n g e d é ly e .

[1809. év i o k i r a to n , m e ly a v á r o s i l e v é ltá rb a n ta lá lh a tó , a

c z ím e r ] : o s z ta t la n k é k m e z ő jű , v é g ig a r a n y n y a l sze g e tt p a jz s ­

b a n p a jz s a la k : b a l le ié e lő re h a j ló , h o s s z ú h a jz a tú , s z a k á l la s

és b a js z o s fé rfife j, m e ly k is s é k o p a s z o d ó n a k és ő s z ü lő n e k lá t ­

s z ik ; a fej é s a r c z s z ín e t e r m é s z e te s ; a n y a k le sz e g e tt a l já n

v é r e s e s ik s b e lő le e z ü s tö s t á n y é r b a h u l ló v é r c s e p p e k m u ta t ­

k o z n a k ; a t á n y é r fe n e k é t v é r tö l ti b e . P a jz s ta r tó : fe h é r r u ­

h á jú , j ó r é s z in t k i te r je s z te t t s z á rn y ú , a r a n y s z ő k e fü r tű , ifjú

a n g y a l. A s z ín e z é s i t t is te rm é s z e te s . rA c z ím e r ra jz e lő fo rd u l

az z a l a v á l to z a t ta l is, h o g y a p a jz s -a la k fe je fö lö tt k é tv o n a lú

d ic s k ö r v a n , s u g y a n o t t a p a j z s ta r tó a n g y a l is c sa k a s z á r ­

n y a k tö v é ig e m e lk e d ik k i, m íg az e r e d e t in d e ré k k ö té s ig .

A p a jz s f o rm a o ly n é g y sz ö g , m e ly a lu l é s fe lü l a k ö z é p e n

é k b e h a j l ik s o ld a l t is — k ö z ö n s é g e s c z ím e rp a jz s m ó d já r a —

fe n n m e g to m p u l s o n n a n ív h a j lá s b a n b e h o m o ru lv a , m a jd

is m é t e r ő s e n k id o m b o ru lv a v é g z ő d ik a z a lsó é k p o n tb a n .]

III. H a tó s á g i s z ín e k : B á r t f a : v ö r ö s - k é k ; E p e r je s : k é k ­

s á r g a ; K is s z e b e n : v ö rö s - k é k . (L. XX. s z a k a s z : V á ro so k .)