11 2009 (nr 437)

W NUMERZEK. mijewski Szansa na sukces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4E. Szczechowiak Realizacja polityki energetycznej w budownictwie w wietle nowychrozporzdze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8J. urawski Uwagi do znowelizowanego rozporzdzenia w sprawie warunkw technicznych . . 13J. A. Pogorzelski, K. Firkowicz-Pogorzelska Kondensacja midzywarstwowapary wodnej w przegrodach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Zmiany dotyczce wymaga cieplnych budynkw NOWY STANDARD ROCKWOOL . . . . . . . . . 17FAKRO enerooszczdnie i ekologicznie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Systemy ociepleniowe ALPOL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Automatyczny nawiewnik powietrza VentairHIGROSTER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22T. Steidl, D. Wojewdka Uwzgldnianie mostkw cieplnych podczas projektowaniai oceny energetycznej budynkw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25A. Wiszniewski Opacalno stosowania instalacji zasilanych cieczowymi kolektoramisonecznymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29A. Panek, J. Ruciska Wdraanie dyrektywy o charakterystyce energetycznej budynkww rnych krajach UE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32M. Dreger Propozycje zmian w Dyrektywie EPBD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37A. Wglarz Poprawianie efektywnoci energetycznej budynkw w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . 38Systemy docieple Knauf Thermo i Knauf Thermo W . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41P. Rogalski Pierwsze wiadectwo energetyczne dla domu jednorodzinnego . . . . . . . . . . . . . . 42M. Robakiewicz Nowe zasady wspierania termomodernizacji i remontw budynkw . . . . . . . 46M. ada Pyty styropianowe jako integralna cz bezspoinowych systemw ocieple . . . . . . 49W. Sarosiek, B. Sadowska Energetyczne i ekonomiczne aspekty termomodernizacjibudynkw z dachami stromymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50S. Czernik, M. Kulesza, D. Matysik, J. Michalak Zoone systemy izolacji cieplnej Atlas . . . 52A. Rajkiewicz Oszczdno energi w obiektach suby zdrowia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58W. Roszak Pokrycia basenw z kolektorami sonecznymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60R. Stachniewicz Metody oceny efektywnej gruboci izolacji termicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61P. Choromaski Budownictwo a odnawialne rda energii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64J. urawski Budownictwo energooszczdne i pasywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67W. Braun Lu-teco budynek biurowy zeroenergetyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71Zalety cian w systemie NOWOCZESNE SILIKATY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74W. Sarosiek, B. Sadowska Ekologiczne aspekty termomodernizacji wybranych budynkwmieszkalnych i uytecznoci publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76T. Rybarczyk System SOLBET Perfect nowe koncepcyjne podejcie do budowania . . . . . . 78

S. Trzeniewski Zudna perfekcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

J. Nurzyski Lekkie ciany wewntrzne i ich waciwoci akustyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

S. Baraniak Wymagania techniczne dotyczce bezpieczestwa bram z napdemelektromechanicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

Trendy zmiany cen materiaw budowlanych w grudniu 2008 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90M. Kowalska Produkcja materiaw budowlanych w listopadzie 2008 roku . . . . . . . . . . . . . . . 91J. Kobylarz Sprzeda produkcji budowlano-montaowej i produkcja sprzedana budownictwaw okresie jedenastu miesicy 2008 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

Wojewdzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Poznaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96Departament Wyrobw Budowlanych informuje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

M. Gowacz Nowe normy zharmonizowane z Dyrektyw 89/106/EWG . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

M. Melon Kolejna nowelizacja ustawy PZP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

Rozstrzygnito XII edycj konkursu Polski Cement w Architekturze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105L. Runkiewicz Stosowanie wyrobw budowlanych sprowadzanych z zagranicy . . . . . . . . . . . . 110

TEMAT WYDANIA Energooszczdno w budownictwie

ISSN 0137-2971 Cena 18,50 zNakad do 14 500 egz. (w tym VAT 0%)

Adres redakcji00-950 Warszawa, ul. witokrzyska 14 A

skr. poczt. 1004tel./fax (022) 827-52-55, 826-20-27e-mail: materbud@sigma-not.plwww.materialybudowlane.info.pl

Ogoszenia przyjmuje redakcjatel./fax (022) 826-20-27, 827-52-55

oraz Dzia Reklamy i Marketinguul. Mazowiecka 12, 00-950 Warszawa, skr. 1004

tel./fax (022) 827-43-66, 826-80-16

Redaguje zesp:Redaktor Naczelny

mgr in. Krystyna WiniewskaZ-ca Redaktora Naczelnego

mgr Danuta Kostrzewska-MatyniaSekretarz redakcji

mgr in. Ewelina KowakoKierownicy Dziaw:

prof. dr hab. in. Lech Czarneckimgr in. Lech Misiewicz

mgr Ewa ZychowiczRada Programowa

mgr Zbigniew Bachman, mgr in. Andrzej Dobrucki(przewodniczcy Rady), mgr Robert Dziwiski,prof. dr hab. in. Zbigniew Giergiczny, dr in. MariuszJackiewicz, mgr in. Marek Kapro, in. JzefKostrzewski, mgr Piotr Kurach, prof. dr hab. in.AdamZbigniew Pawowski, prof. dr hab. in. Leszek Ra-falski, mgr Wojciech Rzepka, mgr in. Jerzylusarski, doc. dr in. Genowefa Zapotoczna-Sytek,mgr Jzef Zubelewicz

Redakcja nie zwraca materiawniezamwionych, a take zastrzega sobieprawo redagowania i skracania tekstw

oraz dokonywania streszcze.Redakcja nie odpowiada za tre reklam

i artykuw sponsorowanych.Wszystkie zamieszczone materiay s objte pra-wem autorskim, a ich przedruk w jakiejkolwiek for-mie i jakimkolwiek jzyku jest zabroniony.Skad i amanie: FOTOSKADPracownia Poligraficzna www.ksiega.com.plPrzygotowanie w technologii CTP,druk i oprawa LOTOS Poligrafia Sp. z o.o.www.drukarnia-lotos.pl

SIGMA-NOT Sp. z o.o.Wydawnictwo Czasopismi Ksiek Technicznych

00-950 Warszawa, ul. Ratuszowa 11skr. poczt. 1004, tel.: (022) 818-09-18Internet: http://www.sigma-not.plPrenumerata: e-mail: kolportaz@sigma-not.pl

PODRCZNIK FIZYKI BUDOWLI

STOLARKA BUDOWLANA

MURY

RYNEK BUDOWLANY

VADEMECUM UNIJNE

PRAWO W BUDOWNICTWIE

PRAKTYKA BUDOWLANA

INFORMATOR GWNEGO URZDU NADZORU BUDOWLANEGO

POLSKI ZWIZEK INYNIERW I TECHNIKW BUDOWNICTWAOddzia Maopolski w Krakowie

wraz z Oddziaamiw Bielsku-Biaej, Gliwicach i Katowicach

ZAPRASZAPROJEKTANTW I WYKONAWCW Z CAEGO KRAJU

do Kompleksu Hotelowego Stok w Wilew dniach 17 20 marca 2009 roku

na

XXIV OGLNOPOLSKIEWARSZTATY PRACY PROJEKTANTA KONSTRUKCJI

NAPRAWY I WZMOCNIENIAKONSTRUKCJI BUDOWLANYCH

TEMATYKANaprawy i wzmocnienia podoa budowlanego, fundamentw i budowli

podziemnych; gbokie wykopy; skadowiska odpadw;wpywy rodowiskowe w podou oraz wymagania Eurokodu 7

z praktycznym zastosowaniem

Szczegowe informacje organizacyjne wraz z Komunikatem nr 1i Kart Zgoszenia Uczestnictwa s zamieszczone na naszej stronie internetowej:

www.pzitb.org.pl

Sponsorzy

B E S K I D Y KRAKW

Patron branowy

Patroni medialni

Polska Izba Inynierw BudownictwaRada KrajowaMaopolska Okrgowa Izba Inynierw Budownictwalska Okrgowa Izba Inynierw Budownictwa

4TEMAT WYDANIA Energooszczdno w budownictwie

1 2009 (nr 437)

Operacyjne perturbacje zwiza-ne z ograniczeniem przezGazprom dostaw do Europyprzysoniy strategiczne rezul-taty brukselskiego szczytu klimatycz-no-energetycznego. Niestety, bardzoczsto si zdarza, e drzewa przesa-niaj las tak jest i w tym przypadku.Sab satysfakcj sprawia fakt, e pol-skie ostrzeenia o niebezpieczestwiezbyt daleko idcego przeczenia Eu-ropy z wgla na gaz, tak szybko zesw stay si ciaem. Satysfakcja taw najmniejszym stopniu nie umniejszy-a naszych wasnych dugofalowych,strategicznych problemw. Uwag opi-nii publicznej przycigny gwnie pro-blemy sektora elektroenergetycznego.Uzyskalimy rozwizanie kompromiso-we, co mona uzna za sukces, alemusimy pamita, e sukces ten,tzn. 1,7 mld dodatkowych rodkwredniorocznie, uzyskamy tylko wtedy,gdy uda si nam wej na prawie ze-roenergetyczn ciek rozwoju go-spodarczego. cieka ta oznaczawzrost produkcji o zaledwie 0,69%rocznie, popraw elektroefektywnocio co najmniej 2% i poziom 164 TWhprodukcji w 2020 r. Doda naley ko-nieczno osignicia 20% udziauOZE (odnawialnych rde energii)w produkcji energii elektrycznej. Konty-nuowanie dotychczasowego, energo-chonnego trendu rozwojowego prowa-dzioby do poziomu 254 TWh produk-cji w 2020 r., co oznaczaoby dodatko-we emisje ok. 70 mld t CO2, a to z koleidodatkowy koszt na poziomie min.2,8 mld , ktry nie tylko pochaniawspomniane wczeniej 1,7 mld , alekosztowa bdzie jeszcze 1,1 mld .

Z ca moc podkreli trzeba, e wy-br wariantu, czy dostajemy 1,7 mld ,czy pacimy 2,8 mld , zaley tylko i wy-cznie od nas. A konkretnie od tego,czy stworzymy i uruchomimy Narodo-wy Program Redukcji Emisji. Programten musi mie dwie gwne skadowe:Narodowy Program rde Odna-wialnych i Narodowy Program Efek-tywnoci Energetycznej, a dotyczy

musi caej gospodarki, a nie tylko sek-tora elektrycznego. W konsumpcji ko-cowej energia elektryczna to ok. 25%;kolejne 25% to paliwo wykorzystywanedo celw transportowych, a pozosta-e 50% uytkowanej energii to ciep-o. 4/5 tego ciepa uytkowane jestw sektorze komunalno-bytowym (czyliw budynkach). Tak duy udzia zaso-bw budowlanych w bilansie energe-tycznym kraju (40%) powoduje, e roz-wizania przyjte w tym sektorze bdmiay kluczowe znaczenie dla sukcesurealizacji Pakietu Klimatyczno-Energe-tycznego w Polsce.

Kwesti priorytetow jest wywiza-nie si z obowizku 15% udziau ener-gii ze rde odnawialnych w bilan-sie energii kocowej. Przy polskiejstrukturze bilansu energii kocowejwarunek ten jest niezwykle trudnydo spenienia. Oceniajc moliwouzyskania udziau OZE w sektorzeelektrycznym na 20% otrzymujemy15% w sektorze ciepa (ogrzewania),co bdzie bardzo trudne z powodu bra-ku odpowiednich bodcw motywuj-cych lub wymuszajcych wykorzysta-nie OZE do ogrzewania budynkw.

Jednym z rozwiza jest efektyw-no energetyczna, czyli zmniejszeniezuycia energii do celw grzewczych.W przypadku budynkw istniejcychoznacza to kompleksow termomo-dernizacj (z wymian stolarki i syste-mw grzewczych cznie), a w przy-padku nowych instalacji istotne zwik-szenie wymaga w zakresie efektyw-noci energetycznej nowych budyn-kw. Niestety, podczas ostatniej nowe-lizacji Prawa budowlanego nie wyko-rzystano nadarzajcej si szansy i zig-norowano problem. W istocie wyma-gania efektywnociowe zostay nawetzagodzone, co naley uzna za zda-rzenie kuriozalne.

Mniej znaczy lepiejPoprawa efektywnoci jest potrzeb-

na, aby obniy wolumen ciepa z OZE,albowiem w tym sektorze OZE toprzede wszystkim biomasa i biogaz(ewentualnie gaz wysypiskowy). Udzia

innych rde odnawialnych bdzie mu-sia by marginalny. Dotyczy to przedewszystkim nadmiernie mitologizowanejgeotermii. W Polsce jest to geotermianiskotemperaturowa i dlatego maoefektywna i kosztowna (wymaga dota-cji) pomimo powszechnoci zasobw.

Niestety, zielone ciepo jest dodrogie, a na razie nie mamy sprawne-go systemu motywacji do jego wyko-rzystywania, nie mamy nawet koncep-cji takiego systemu. W moliwowprowadzenia w Polsce systemu przy-musu nie wierz, bo przy pomysowo-ci Polakw skoczyoby si to wpro-wadzeniem Policji Energetyczno-Emi-syjnej. Przyznacie Pastwo, e to ma-o realne. Tak wic, aby zuywa mniejzielonego ciepa, musimy po prostuzuywa mniej ciepa, co oznacza istot-nie wyszy standard termiczny budyn-kw i ich integracj z systemami OZE,a konkretnie z kolektorami soneczny-mi, ktre mog zapewni do 70% po-trzeb na c.w.u. Ogrzewa budynkww ten sposb w Polsce niestety si nieda pomimo tego, e na powierzchnipolskiej ziemi soce przesya za dar-mo rednio 3600 MJ/m2. Niestety, tyl-ko ok. 11% z tego przypada na miesi-ce zimowe, gdy ciepa nam najbardziejpotrzeba.

Warto zwrci uwag na moliwo-ci wykorzystania rozwiza pasyw-nych, takich jak izolacja transpa-rentna oraz nowoczesnych rozwi-za izolacji termicznej, np. izolacjiprniowej. Rwnie wiele rozwizakonstrukcyjnych moe poprawi bilansenergetyczny budynku ciany kurty-nowe, strefy buforowe, szyby (komi-ny) soneczne. Wszystkie wymienio-ne rozwizania, cznie z trywialnymzwikszeniem gruboci izolacji po-za zwyczajowe 15 cm, wymagaj jed-nak zaangaowania dodatkowychkosztw, na co ani deweloperzy, ani in-westorzy nie maj specjalnej ochoty.Wniosek std prosty bez systemu fi-nansowego wsparcia nie uda siw Polsce zrealizowa celw PakietuKlimatyczno-Energetycznego.

Co prawda w obszarze ogrzewaniawymagania unijne s mniej ostre ni* Politechnika Warszawska

Szansa na sukcesprof. dr hab. in. Krzysztof mijewski*

5Energooszczdno w budownictwie TEMAT WYDANIA

1 2009 (nr 437)

w innych dziedzinach gospodarki: ma-my poprawi efektywno gospodarkio 20% w stosunku do scenariusza biz-nes jak zwykle (tyle tylko, e zapo-mniano zdefiniowa ten scenariusz)oraz mamy prawo nawet zwikszyemisj w sektorze non-ETS o 14% (ty-le tylko, e ta ulga zostanie prawdopo-dobnie byskawicznie pochonita przeztransport indywidualny, czyli przez ko-lejne setki tysicy samochodw).W przeciwiestwie do handlu emisjamioba wymagania s non-binding, czylinieobowizkowe, albo raczej bez sank-cji. Nie oznacza to jednak, e w przy-szoci wymagania te nie zostan za-ostrzone. Jestem przekonany, e zo-stan, jeeli w dalszym cigu bdziemywalczy z globalnym ociepleniem.

Zaklcie czy narzdziaKonkludujc, bdziemy musieli

znacznie poprawi efektywnoenergetyczn narodowej gospodar-ki, a wic i budownictwa. Wymaganieto wynika zarwno z naszych zobo-wiza wobec Unii Europejskiej, jaki z przesanek zdroworozsdkowych musimy obniy koszty funkcjonowa-nia polskiej gospodarki. Potencja opa-calnych inwestycji poprawiajcychefektywno energetyczn jest zna-czny. W Polsce w 40% budynkw mo-na uzyska 40% oszczdnoci, cooznacza ponad 6% oszczdnociw skali caego bilansu krajowego.

Czemu wic jest tak le, jeli jest takdobrze? Potencja oszczdnoci pozo-staje niewykorzystany. Gwne powo-dy to brak wiadomoci inwestorw,brak rodkw na wkad wasny, zbytwysoka zoono procedury w przy-padku prostych inwestycji (np. w dom-kach jednorodzinnych). Czy mona za-tem poprawi ten stan? Jakimi narz-dziami dysponujemy, jakimi mogliby-my dysponowa?

Do tej pory posiadalimy w praktycetylko jedno narzdzie motywacyjne. Bynim Fundusz Termomodernizacyjny,gwny element Systemu WspieraniaPrzedsiwzi Termomodernizacyj-nych. W ostatniej nowelizacji zmniej-szono maksymalny poziom wsparciaz 20% do 16% kosztu inwestycji, alejednoczenie teoretycznie zlikwidowa-no wymagane 20% wkadu wasnego.Praktyka zweryfikuje efekt tych prze-ciwstawnych dziaa. Zakres podmio-

tw uprawnionych do korzystaniaz Funduszu nie zosta zmieniony; jed-nostki budetowe (szkolnictwo, zdro-wie) w dalszym cigu pozostaj pozanim. Moliwych do zastosowania na-rzdzi jest znacznie wicej, s to m.in.:

kredyty podatkowe (tax credits) ulgi podatkowe przyznawane w na-grod za zakupienie urzdze o wyso-kiej (wyszej ni rednia) sprawnocienergetycznej, takich jak urzdzeniaAGD klasy A+ i A++, koty i inne urz-dzenia grzewcze o wysokiej sprawno-ci, wymienniki ciepa, rekuperatory itp.;

biae certyfikaty ten instrumentnie jest skierowany do bezporednichuytkownikw energii, ale do firm ener-getycznych sprzedajcych energi tymuytkownikom. Firmy obrotu energizobligowane s do corocznego uma-rzania pewnej liczby biaych certyfika-tw (2 3% rocznego obrotu energi)uzyskanych w wyniku wasnych dziaa(u swoich klientw) lub zakupionychna rynku (u profesjonalnych inwesto-rw). Biae certyfikaty s przedmiotemobrotu giedowego (tak jak papiery war-tociowe) i pozagiedowego. Na rynkupierwotnym certyfikaty pojawiaj siw rezultacie udokumentowanej audy-tem inwestycji poprawiajcej efektyw-no energetyczn. Mamy tu do czy-nienia ze szczeglnym przypadkieminwestowania przez stron trzeci.System biaych certyfikatw funkcjonu-je we Woszech, Francji i Wielkiej Bry-tanii. W Polsce biae certyfikaty ma-j by wprowadzone na rynek pier-wotny za pomoc mechanizmu au-kcyjnego w wyniku przetargu orga-nizowanego przez Prezesa URE,a przeprowadzonego przez TGE S.A.Przesank do uzyskania certyfikatwmogoby by np. zaoszczdzenie ener-gii w wyniku przeprowadzenia termo-modernizacji budynku uniwersytetu,szkoy, szpitala, koszar, urzdu lub bu-dynku mieszkalnego. Szanse s tymwiksze, im niszy koszt jednostko-wy termomodernizacji [z/toe1]. Polskiwariant systemu zakada uproszczonyaudyt proforma dla prostych dziaasprowadzajcy si do wypenienia ta-belki. Dla bardziej zoonych dziaawymagany jest audyt peny;

domestic offset jest to ciekawamodyfikacja mechanizmu z Kioto wy-mylona, a nastpnie porzucona, przezFrancuzw. Rozwizanie polega naprzenoszeniu emisji zaoszczdzo-

nych w sektorze non-ETS (gdzie mo-na je zredukowa taniej) do sektoraETS. Narzdzie jest podobne do CDM(Clean Development Mechanism), tylkoe dziaa wewntrz, a nie na zewntrzUnii. Podobnie jak w przypadku biaychcertyfikatw aktywowana jest stronatrzecia, w tym przypadku wytwrcaenergii (emitent CO2), a nie jej sprze-dawca detaliczny;

fundusze efektywnoci energe-tycznej najbardziej klasyczny sys-tem wsparcia, ktry moe oferowa ni-sko- lub zeroprocentowe poyczki,bezzwrotne dotacje lub dopaty do kre-dytw komercyjnych (podobnie jak pol-ski Fundusz Termomodernizacji);

finansowanie przez trzeci stro-n firmy typu ESCO (Energy SavingCompany), to narzdzie niemajcecharakteru wsparcia finansowego, leczraczej organizacyjne. Firma ECSO wy-konuje wszystkie dziaania (cznie z fi-nansowaniem) na rzecz beneficjenta,ale na wasne ryzyko (jeeli ryzykopozostaje po stronie beneficjenta, tomamy do czynienia z pseudo-ESCO),wycofujc zainwestowane rodkiz oszczdnoci uzyskanych w okresiekontraktowym. Oszczdnoci pokon-traktowe nale do beneficjenta.W Polsce narzdzie to funkcjonujew bardzo ograniczonym zakresie,np. firmy ESCO nie mog korzystaz Funduszu Termomodernizacji.

Jak wida z przedstawionego przeg-ldu, moliwych narzdzi jest u nasdostatek, niestety wikszo z nichnie funkcjonuje lub znajduje si dopie-ro w fazie koncepcji. Smutnym prze-padkiem jest implementacja Dyrek-tywy o certyfikacji energetycznej bu-dynkw wprowadzajca narzdziena wp martwe ju przy urodzeniu(certyfikaty w praktyce nie s wymaga-ne przy sprzeday niezgodnie zresz-t z oczekiwaniami Dyrektywy).

Majc moliwo samodzielnegouruchomienia wielu narzdzi (tylkow przypadku domestic offset niezbd-ne jest rozwizanie unijne), ogranicza-my si do zakl. Prawd jest, e to a-twiejsze i prostsze skuteczno tychzakl Czytelnicy potrafi oceni sa-modzielnie. W ramach zakl i magiimona by oczekiwa, e efektywnoenergetyczna poprawi si sama. Tyletylko, e nie chce. Apage satanas!

1 toe tona oleju ekwiwalentnego

8TEMAT WYDANIA Energooszczdno w budownictwie

1 2009 (nr 437)

U trzymanie komfortu cieplnegoi jakoci uytkowania budyn-kw wymaga zuycia energiielektrycznej i ciepa. Poziomtego zuycia jest zaleny od wielu czyn-nikw, takich jak: klimat lokalny, dostp-ne technologie, poziom spenienia wie-lu wymaga, dotyczcych np. komfortucieplnego, jakoci powietrza, komfortuuytkowania, poczucia bezpiecze-stwa, wygody mieszkania i wypoczyn-ku, jakoci pracy itp. Poziom zuyciaenergii jest zaleny ponadto od politykienergetycznej i ekologicznej, zamo-noci spoeczestwa oraz od dostpudo zasobw energii i jej ceny.

Na potrzeby budynkw trafia30 50% cakowitego zuycia energiiw danym kraju, zalenie od warunkwklimatycznych i poziomu zamonoci.W istniejcych zasobach budowlanychtkwi wic znaczny potencja redukcji te-go zuycia.

Na przeomie wiekw XX i XXI po-wstay nowe standardy dotyczceoszczdzania energii w budownictwie,ktre prowadz do rozwoju budynkwenergooszczdnych i pasywnych oraztechnologii wykorzystujcych odnawial-ne rda energii. Celem tych dziaajest ochrona wyczerpujcych si zaso-bw energii pierwotnej i zredukowanieobcienia rodowiska naturalnego.

Procesy konwersji energii oraz jejwykorzystanie przez odbiorcw koco-wych powinno odbywa si przy jaknajwikszej sprawnoci (minimalizacjakosztw energetycznych) oraz przy jaknajmniejszych kosztach ekologicznych(minimalizacja uciliwoci dla rodo-wiska). Std te o waciwociachenergetycznych budynku decyduje nietylko jako osony izolacyjnej i jejszczelno powietrzna, ale rwnietechnika instalacyjna i jej sprawnooraz efektywno rde energii. Z tychwzgldw w technice grzewczej poja-wiy si koty kondensacyjne, ukady

skojarzone i zintegrowane, technolo-gie oparte na paliwach odnawialnychi zasobach energii sonecznej orazgeotermalnej.

W celu przyspieszenia zmian w Pol-sce w kierunku obniania zuycia ener-gii w budownictwie, zwaszcza nieod-nawialnej energii pierwotnej, opubliko-wano w 2008 r. pakiet rozporzdzeMinistra Infrastruktury, wprowadzaj-cych obowizek sporzdzania charak-terystyk energetycznych budynkworaz nowe wymagania dotyczce wa-runkw technicznych, ktre maj pro-wadzi do wznoszenia budynkw o co-raz niszym zuyciu energii w czasieich eksploatacji.

Zmiany prawne dotyczcepoprawy efektywnocienergetycznej budynkw

Dyrektywa 2002/91/CE, dotyczcacharakterystyki energetycznej budyn-kw, wprowadzona w Unii Europejskiejw 2002 r., okrela ramy charakterystykenergetycznych budynkw. Metodolo-gia obliczania uwzgldnia nastpujceaspekty:

Ponadto Dyrektywa ta kadzie silnynacisk na uwzgldnienie: aktywnych systemw sonecznych

i innych systemw ogrzewczych i pro-dukcji energii elektrycznej w oparciuo zasoby energii odnawialnej; produkcji energii elektrycznej i ciep-

a w ukadach skojarzonych rnychwielkoci (CHP); systemw ciepowniczych i chod-

niczych w oparciu o ukady centralnelub blokowe (BCHP); naturalnych ukadw owietlenia.Z omawian Dyrektyw jest zwiza-

na Dyrektywa 2006/32/EC o efektyw-noci wykorzystania energii u odbiorcykocowego i obsudze urzdze ener-getycznych. Wprowadzenie w ycietych dwch dyrektyw jest wane dlaprzyszoci budownictwa i nieuchron-nie prowadzi do obnienia zuyciaenergii w budynkach, co przyczyni sido poprawy jakoci budynkw i ichtrwaoci, jak rwnie do obnieniaemisji dwutlenku wgla i obcieniarodowiska naturalnego.

Polska, wypeniajc zobowizaniaczonkostwa w Unii Europejskiej, dos-tosowaa przepisy prawne do wyma-ga Dyrektywy 2002/91/CE o charak-terystyce energetycznej budynkw.Dotyczyo to zmian w ustawie Prawobudowlane, ktre wprowadzono19 wrzenia 2007 r. Najwaniejszezmiany to wprowadzenie obowizkuwykonania wiadectwa charakterysty-ki energetycznej kadego budynku od-dawanego do uytkowania oraz budyn-ku podlegajcego zbyciu lub wynajmo-wi, ktre okrela zapotrzebowanie naenergi niezbdn do zaspokojeniapotrzeb zwizanych z uytkowaniembudynku.

Metoda przedstawiania energetycz-nych waciwoci uytkowych i certyfi-kacji energetycznej budynkw jest okre-lona w normie PN EN 15217:2007Energetyczne waciwoci uytkowebudynkw Metody przedstawianiaenergetycznych waciwoci uytko-* Politechnika Poznaska

Realizacja politykienergetycznej w budownictwie

w wietle nowych rozporzdze

prof. dr hab. in. Edward Szczechowiak*

charakterystyk termiczn budyn-ku (obudowa i wewntrzne rozplano-wanie, szczelno powietrzna); instalacje grzewcze i ciepej wody

uytkowej, cznie z charakterystykizolacji termicznej; instalacje klimatyzacji (chodzenia); wentylacj naturaln i wentylacj

wymuszon; instalacje owietleniowe (szcze-

glnie w budynkach uytecznoci pu-blicznej); pooenie i orientacja budynkw,

wcznie z klimatem zewntrznymi otoczeniem budynku; pasywne systemy soneczne

i ochrona przed promieniowaniem so-necznym; warunki klimatu wewntrznego

i sposb uytkowania.

9Energooszczdno w budownictwie TEMAT WYDANIA

1 2009 (nr 437)

wych i certyfikacji energetycznej budyn-kw i zostaa wykorzystana w polskichprzepisach szczegowych zawartychw rozporzdzeniach wykonawczychdo ustawy Prawo budowlane.

W 2008 r. opublikowano cztery roz-porzdzenia wykonawcze Ministra In-frastruktury, zwizane w ustaw Pra-wo budowlane [Dz.U. nr 191 poz. 1373z 19 wrzenia 2007 r.]: z 21 stycznia 2008 r. w sprawie

przeprowadzania szkolenia oraz eg-zaminu dla osb ubiegajcych sio uprawnienia do sporzdzaniawiadectwa charakterystyki energe-tycznej budynku, lokalu mieszkalnegooraz czci budynku stanowicej sa-modzieln cao techniczno-uytko-w (Dz.U. nr 17 poz. 104);

z 6 listopada 2008 r. zmieniajcerozporzdzenie z 12 kwietnia 2002 r.w sprawie warunkw technicznych, ja-kimpowinnyodpowiadabudynki i ichusytuowanie (Dz.U. nr 201 poz. 1238); z 6 listopada 2008 r. zmieniajce

rozporzdzenie w sprawie szczego-wego zakresu i formy projektu bu-dowlanego (Dz.U. nr 201 poz. 1239); z 6 listopada 2008 r. w sprawie

metodologii obliczania charaktery-styki energetycznej budynku i lokalumieszkalnego lub czci budynku sta-nowicej samodzieln cao technicz-no-uytkow oraz sposobu sporzdza-nia i wzorw wiadectw ich charakte-rystyki energetycznej (Dz.U. nr 201poz. 1240).

Wymienione cztery rozporzdzeniastanowi niezbdny pakiet do wprowa-dzenia w ycie 1 stycznia 2009 r., zgod-nie z zapisami Dyrektywy 2002/91/CE,obowizkowej certyfikacji energetycz-nej budynkw lub ich czci. Przepisy teokrelaj: kto moe uzyska uprawnie-nia do sporzdzania charakterystykienergetycznej budynkw i jakie musispeni wymagania; wymagania mini-malne dotyczce charakterystyki ener-getycznej dla budynkw nowych i pod-danych modernizacji; jakie elementy po-winien zawiera projekt budowlanyw zakresie waciwoci energetycznych.Ponadto powstaa zupenie nowa regu-lacja, okrelajca metodologi oblicza-nia charakterystyki energetycznej bu-dynku, lokalu mieszkalnego i czci bu-dynku stanowicej samodzieln caotechniczno-uytkow oraz sposb spo-rzdzania i wzory wiadectw, okrelaj-cych t charakterystyk.

Najwaniejsze zmianywarunkw technicznych(WT2008)

Wprowadzone zmiany dotyczprzede wszystkim komponentw, kt-re maj wpyw na zuycie energiiw budynkach, czyli izolacyjnocitermicznej osony budynku i jejszczelnoci powietrznej, zabezpie-czenia budynku przed przegrzewa-niem w okresie letnim, wymagadotyczcych zmniejszenia zuy-cia energii ukadw technicznegowyposaenia instalacyjnego. Regu-luje si rwnie poziom maksymalne-go zapotrzebowania na nieodnawial-n energie pierwotn do ogrzewania,chodzenia, podgrzewania ciepej wo-dy, a w przypadku budynkw uytecz-noci publicznej rwnie owietleniawbudowanego.

Najwaniejsze zmiany wprowadzo-ne w rozporzdzeniu:

1) zmiana w 2 ust. 1 i 2 oraz doda-nie ust. 3 stanowi wypenienie posta-nowie art. 6 Dyrektywy 2002/91/CEw sprawie charakterystyki energetycz-nej budynkw dotyczcych obowizkupoprawy standardu energetycznegobudynkw istniejcych o powierzchniuytkowej przekraczajcej 1000 m2przy ich nadbudowie, rozbudowiei zmianie sposobu uytkowania.Obowizek ten nie dotyczy budynkw,ktre s zwolnione z wykonywaniaoceny energetycznej i sporzdzaniawiadectw charakterystyki energetycz-nej, o ktrych mowa w art. 5 ust. 7pkt 1-4 i 6 ustawy Prawo budowlane;

2) dodanie nowego ust. 3 w 118 powoduje okrelenie szczegowegowymagania minimalnego projektowa-nia instalacji wody ciepej uytkowejw budynkach, wpywajcego na ogra-niczenie zuywanej energii na potrze-by przygotowania ciepej wody uytko-wej, bez limitowania iloci zuywanejwody, pozostawiajc ilo jej zuyciado uznania przez uytkownika. Ponad-to wymaganie to umoliwia okreleniezapotrzebowania na energi wykorzy-stywan do podgrzewania ciepej wo-dy uytkowej w tych budynkach, nie-zbdnej do wyznaczenia charaktery-styki energetycznej, stanowicej pod-staw do sporzdzanego wiadectwaenergetycznego;

3) dodanie nowych ust. 9 i 10w 133 powoduje podniesienie efek-

tywnoci energetycznej instalacjiogrzewania wodnego lub powietrznegow budynku. Wymaganie to umoliwiadokonanie oceny energetycznej bu-dynku w zakresie zapotrzebowaniana energi do ogrzewania;

4) zmiana w 150 ust. 3 polegana rozszerzeniu zwolnienia z obo-wizku nieczenia przewodw insta-lacji wentylacji i klimatyzacji prowa-dzonych z pomieszcze o rnych wy-maganiach uytkowych i sanitarno--zdrowotnych take w przypadkuwydzielonych lokali mieszkalnych lubuytkowych z indywidualn zorgani-zowan wentylacj nawiewno-wy-wiewn;

5) zmiany w 151 i 154 precyzujwarunki stosowania urzdze doodzyskiwania ciepa w instalacjachwentylacji mechanicznej i klimatyzacjiw sytuacjach, gdy przepyw powietrzajest wikszy od 2000 m3/h oraz recyr-kulacji powietrza, a take warunki efek-tywnego stosowania wentylatorw,przez okrelenie ich dopuszczalnejmocy waciwej do podstawowychprzypadkw projektowych. Prowadzi todo obnienia zuycia energii do pod-grzewania lub chodzenia powietrzai do obnienia zuycia energii elek-trycznej przez wentylatory;

6) zmiany w 155 ust. 3 oraz w za-czniku 2 w pkt 2.3.2. powoduj wy-eliminowanie moliwoci stosowaniaokien z opcj mikroszczelin, gdy niezapewniao to przez powszechnybrak korzystania z tej opcji waciwe-go przepywu powietrza w pomieszcze-niu. Niewykorzystywanie przez uyt-kownikw okien i drzwi balkonowychmikroszczelin prowadzi do zawilgoce-nia pomieszcze, czego skutkiem jestpojawianie si pleni i grzybw prowa-dzce do destrukcji zasobw budowla-nych. Decydujc si na wentylacj gra-witacyjn, naley zaprojektowa nie tyl-ko otwory lub kanay wywiewne, alerwnie urzdzenia nawiewne;

7) dodanie nowego 180a powo-duje okrelenie szczegowego wyma-gania precyzujcego zasady projekto-wania instalacji owietleniowej w bu-dynkach uytecznoci publicznej, pro-wadzce do limitowania energii zuy-wanej w budynkach na potrzeby owie-tlenia, przy zachowaniu jako nad-rzdnych potrzeb zdrowotno-uytko-wych, a take umoliwiajcego oblicze-nie zapotrzebowania na energi elek-

10

TEMAT WYDANIA Energooszczdno w budownictwie

1 2009 (nr 437)

tryczn na potrzeby owietlenia w tychbudynkach z punktu widzenia wyma-ga opracowania wiadectwa energe-tycznego;

8) zmiana 321 polega na uwzgld-nieniu wymagania eliminujcego zja-wisko kondesacji pary wodnej na po-wierzchni i wewntrz nieprzezroczystejprzegrody zewntrznej;

9) korekta techniczna istniejcegoprzepisu i uzupenienie 328 o nowyprzepis powoduje postawienie wyma-gania podstawowego dotyczcego ogra-niczania zjawiska przegrzewania budyn-kw w okresie letnim, tzn. stosowaniatakich rozwiza konstrukcyjno-instala-cyjnych, aby minimalizowa to ryzyko;

10) zmiana dotychczasowegobrzmienia 329 polega na usuniciuwymagania dotyczcego limitowanegowskanika sezonowego zapotrzebowa-nia energii na cele grzewcze (wskanikEo), odnoszcego si do budynkwmieszkalnych i zamieszkania zbiorowe-go oraz ustalenia dla wszystkich budyn-kw jednolitego alternatywnego podej-cia do speniania wymaga technicz-no-budowlanych zwizanych z racjona-lizacj uytkowania energii. Wprowa-dza si przepis umoliwiajcy wybrdrogi respektowania obowizujcychuregulowa standardu energetyczne-go: spenienie wymaga czstkowychw postaci dopuszczalnej izolacyjnocicieplnej przegrd oraz innych wyma-ga zwizanych z oszczdnoci ener-gii zawartych w rozporzdzeniu lubspenienie warunku, e wskanik EPprojektowanego budynku, okrelajcyroczne jednostkowe zapotrzebowa-nie nieodnawialnej energii pierwotnej,obliczony wg zasad ustalonychw odrbnych przepisach dotyczcychmetodologii obliczania charakterystykienergetycznej, nie przekroczy wskani-ka EP referencyjnego, obliczonegona podstawie prostych zalenoci okre-lonych w ust. 3. Dla budynku, ktryjest poddawany rozbudowie poprawia-jcej waciwoci cieplne i charaktery-styk energetyczn, dopuszcza sizwikszenie dopuszczalnej wartociEP, lecz nie wicej ni o 15% w porw-naniu z budynkiem nowym o takiej sa-mej geometrii i sposobie uytkowania.Proponowane rozwizanie ma na celuzachowanie, na racjonalnym poziomie,swobody projektowania z uwzgldnie-niem rygorw wynikajcych z dyrekty-wy. Wskanikw Eo i EP nie mona po-

rwnywa bezporednio, gdy dotyczinnych poj w bilansowaniu energii.Standard EP jest bardziej uniwersalnyi zwraca uwag na kompleksow oce-n energetyczn budynku i ma prowa-dzi do zmniejszania zuycia nieodna-wialnej energii pierwotnej;

11) zmiany w zaczniku 2 do rozpo-rzdzenia, powoduj:

zaostrzenie wymaga czstko-wych w zakresie izolacyjnoci cieplnejcian i okien,

ograniczenie kondensacji parywodnej przez wprowadzenie wymaga-nia wartoci krytycznej wspczynnikatemperaturowego w pomieszczeniachogrzewanych,

doprecyzowanie wymaga doty-czcych waciwej izolacyjnoci ciepl-nej podg na gruncie w ogrzewanympomieszczeniu,

uszczegowienie wymagania do-tyczcego ograniczania ryzyka prze-grzewania budynkw w postaci zdefi-niowania warunkw ograniczenia prze-puszczalnoci energii cakowitej pro-mieniowania sonecznego przez okna,przegrody szklane i przezroczyste,

zaostrzenie wymagania dotycz-cego szczelnoci powietrznej przegrdokiennych i drzwiowych na przenika-nie powietrza, przez co eliminuje sizjawisko ograniczonego i niekontrolo-wanego dopywu powietrza do po-mieszcze przez nieszczelnoci w tychprzegrodach oraz w poczeniach tychprzegrd z innymi komponentami bu-dowlanymi, na rzecz wprowadzenia re-gulowanego dopywu powietrza do po-mieszcze przez nawiewniki, zgodniez ustaleniami 155 ust. 3,

wprowadzenie minimum wymaga,ktre umoliwi ocen energetycznbudynkw z punktu widzenia rozporz-dzenia w sprawie metodologii oblicza-nia charakterystyki energetycznej bu-dynku i lokalu mieszkalnego lub czcibudynku stanowicej samodzieln ca-o techniczno-uytkow oraz sposo-bu sporzdzania i wzorw wiadectwich charakterystyki energetycznej.

Najwaniejsze zmianydotyczce formy projektubudowlanego

Projekt nowelizacji rozporzdzeniaw sprawie szczegowego zakresui formy projektu budowlanego zapew-nia wdroenie wymagania zawartegow art. 5 Dyrektywy 2002/91/CE doty-

czcego obowizku dokonania w ra-mach prac projektowych analizymoliwoci wykorzystania alternatyw-nych rde energii, na potrzeby ogrze-wania lub chodzenia, czy przygotowa-nia ciepej wody uytkowej, w przypad-ku budynkw nowo wznoszonych o po-wierzchni uytkowej przekraczaj-cej 1000 m2. Wprowadzone regulacjemaj zapewnia: zaostrzenie polityki racjonaliza-

cji energii w sektorze zasobw bu-dowlanych, przy jednoczesnym zagwa-rantowaniu odpowiedniej jakoci ro-dowiska wewntrznego; odpowiedni standard wykonywa-

nia projektw budowlanych pod k-tem przygotowania budynkw do ocenyenergetycznej i sporzdzania wiadectwcharakterystyki energetycznej oraz mo-liwo ich ewentualnej weryfikacji.

Ponadto, w ramach pozostaych re-gulacji wykonawczych, projekt budow-lany powinien okrela wszystkie ele-menty majce wpyw na podniesieniepoziomu wymaga higieniczno-zdro-wotnych oraz racjonalizacj uytkowa-nia energii w budynkach, skutkujcepopraw standardu uytkowego bu-dynkw i przedueniem ich trwaoci,a take powinien zawiera podstawo-we dane o osonie budynku i techniceinstalacyjnej oraz o sposobie zaopa-trzenia w energi na potrzeby wykona-nia wiadectw energetycznych dla bu-dynkw nowo budowanych.

Metodologia obliczaniacharakterystyki energetycznej

Rozporzdzenie w sprawie metodo-logii obliczania charakterystyki energe-tycznej budynku i lokalu mieszkalnegolub czci budynku stanowicej samo-dzieln cao techniczno-uytkoworaz sposobu sporzdzania i wzorwwiadectw ich charakterystyki energe-tycznej stanowi wykonanie delegacjiustawowej zawartej w art. 55a ustawyz 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane(Dz.U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118,z pn. zm.). Rozporzdzenie to ma za-pewni odpowiedni jako wykonywa-nia wiadectw charakterystyki energe-tycznej budynkw, czci budynkwstanowicych samodzieln cao tech-niczno-uytkow oraz lokali mieszkal-nych, a take umoliwi ich ewentual-n weryfikacj. Rozporzdzenie to wrazz jednoczenie opublikowanymi nowe-

11

Energooszczdno w budownictwie TEMAT WYDANIA

1 2009 (nr 437)

lizacjami dwch istniejcych rozporz-dze Ministra Infrastruktury: z 12 kwiet-nia 2002 r. w sprawie warunkw tech-nicznych, jakim powinny odpowiadabudynki i ich usytuowanie oraz z 3 lip-ca 2003 r. w sprawie szczegowego za-kresu i formy projektu budowlanego,stanowi wypenienie ustale DyrektywyEuropejskiej 2002/91/CE.

Rozporzdzenie podzielono na: tekstpodstawowy zawierajcy przepisy ogl-ne; przepisy dotyczce formy wiadec-twa charakterystyki energetycznej;przepisy dotyczce sposobu jego spo-rzdzania i wzoru oraz przepisy doty-czce metodologii obliczania charakte-rystyki energetycznej, ktre naley roz-patrywa wraz z zacznikami 1 7.

Zaczniki 1 4 zawieraj wzorywiadectwa charakterystyki energe-tycznej budynku, lokalu mieszkalnego,budynku niemieszkalnego lub czcibudynku stanowicej samodzieln ca-o techniczno-uytkow. Przyjtywzr wiadectwa energetycznego bu-dynku w formie 4 stron obejmuje nie-zbdny zakres informacji dla jego uyt-kownikw oraz ewentualnej ewidencji(rejestru) i kontroli jakoci wykonywa-nych wiadectw. Na wiadectwo ska-daj si:

a) strona tytuowa zawierajca pod-stawowe dane o budynku i jego cha-rakterystyce energetycznej;

b) strona zawierajca charakterysty-k techniczno-uytkow, czyli opistechniczny budynku, obliczeniowe za-potrzebowanie na energi z podziaemna rne noniki i rodzaje energii;

c) strona zawierajca wskazwki dlawaciciela dotyczce moliwocizmniejszenia zuycia energii w budyn-ku przez poprawienie sposobu eksplo-atacji i przez ewentualn moderniza-cj budynku, techniki instalacyjnej lubrda energii;

d) strona zawierajca objanieniai informacje dodatkowe, take uwagiwyjaniajce podstaw prawn wia-dectwa i zasady okrelenia charaktery-styki energetycznej.

Zacznik 5 okrela metodologiobliczania i oceny charakterystyki ener-getycznej budynku przeznaczonegowycznie do mieszkania i lokalumieszkalnego lub czci budynku sta-nowicej samodzieln cao technicz-no-uytkow o takim przeznaczeniu,a take innych budynkw niewyposa-onych w instalacj chodzenia, dla kt-

rych nie uwzgldnia si w obliczeniachcharakterystyki energetycznej instala-cji owietlenia wbudowanego.

Zacznik 6 okrela metodologiobliczania i oceny charakterystyki ener-getycznej dla pozostaych typw budyn-kw, lokalu mieszkalnego lub czci bu-dynku stanowicej samodzieln caotechniczno-uytkow wyposaonychdodatkowo w instalacj chodzenia.

Zacznik 7 okrela zasady post-powania przy sporzdzaniu charakte-rystyki energetycznej dla rnych sytu-acji i w przypadku budynkw o funk-cjach mieszanych.

Metodologia oceny energetycznejbudynkw przedstawiona w zaczni-kach 5 i 6 oraz wzory wiadectw cha-rakterystyki energetycznej (zaczni-ki 1 4) zostay przyjte zgodniez EN 15217 Charakterystyka energe-tyczna budynkw Metody wyraaniacharakterystyki energetycznej i certyfi-kacji energetycznej budynkw.

W celu jednoznacznego okrelenia,o jakiej energii w danym momencie jestmowa, przy wykonywaniu oblicze za-potrzebowania na energi w budynkuwyrnia si trzy poziomy bilansowania:poziom energii uytkowej, poziomenergii kocowej i poziom nieodna-wialnej energii pierwotnej. W proce-durze obliczania charakterystyki ener-getycznej budynku rozpatruje si za-potrzebowanie na nieodnawialnenergi pierwotn (EP) niezbdndo zapewnienia uytkowania budynku(utrzymanie temperatury eksploatacyj-nej, podgrzanie lub ochodzenie powie-trza wentylacyjnego, zaopatrzeniaw ciep wod uytkow i owietleniewbudowane). Bilansowanie energiipierwotnej pozwala jednoznacznieprzeliczy wszystkie rodzaje energiido jednej wartoci. Ponadto ta wartoma pokazywa tendencje zmian, gdycelem tych dziaa jest zmniejszaniezuycia nieodnawialnej energii pierwot-nej. Drug charakterystyczn wielko-ci jest zapotrzebowanie na energikocow (EK). Ta energia jest bilanso-wana oddzielnie np. w postaci ciepaczy prdu elektrycznego. Jest to po-ziom zapotrzebowania na energi wa-ny z punktu widzenia zarzdcy i uyt-kownikw budynku, gdy odpowiadawartociom, ktre wskazuj licznikii od ktrej zale pacone rachunki.Std wane jest rozrnianie terminwstosowanych w metodologii.

Zapotrzebowanie na energi,w wiadectwie charakterystyki energe-tycznej, jest wyraane przez roczne za-potrzebowanie na nieodnawialn ener-gi pierwotn i zapotrzebowanie naenergi kocow. Wartoci te s wy-znaczone obliczeniowo na podstawiejednolitej metodologii. Dane do obliczeokrela si na podstawie dokumentacjibudowlanej lub obmiaru budynku istnie-jcego i przyjmuje standardowe warun-ki brzegowe (np. standardowe warunkiklimatyczne, zdefiniowany sposb eks-ploatacji, standardow temperatur we-wntrzn i wewntrzne zyski ciepa itp.).Z uwagi na standardowe warunki brze-gowe, uzyskane wartoci zuycia ener-gii nie pozwalaj wnioskowa o rzeczy-wistym zuyciu energii budynku.

Zapotrzebowanie na nieodnawial-n energi pierwotn okrela efek-tywno cakowit budynku. Uwzgld-nia ona, obok energii kocowej, dodat-kowe nakady nieodnawialnej energiipierwotnej na dostarczenie do granicybudynku kadego wykorzystanego no-nika energii (np. oleju opaowego, ga-zu, energii elektrycznej, energii odna-wialnych itp.). Uzyskane mae warto-ci wskazuj na nieznaczne zapotrze-bowanie i tym samym wysok efektyw-no i uytkowanie energii chronicezasoby i rodowisko. Jednoczenie zezuyciem energii mona podawa od-powiadajc emisj CO2 budynku.

Zapotrzebowanie na energi ko-cow okrela roczn ilo energii doogrzewania (ewentualnie chodzenia),wentylacji i przygotowania ciepej wodyuytkowej. Jest ona obliczana dla stan-dardowych warunkw klimatycznychi standardowych warunkw uytkowa-nia i jest miar efektywnoci energetycz-nej budynku oraz jego techniki instalacyj-nej. Zapotrzebowanie na energi koco-w jest to ilo energii bilansowa-na na granicy budynku, ktra powinnaby dostarczona do budynku przy stan-dardowych warunkach z uwzgldnie-niem wszystkich strat, aby zapewniutrzymanie obliczeniowej temperaturywewntrznej, niezbdnej wentylacji i do-starczenie ciepej wody uytkowej. Maewartoci sygnalizuj niskie zapotrzebo-wanie i tym samym wysok efektywno.

Podstaw do ustalenia metodologiisporzdzania wiadectw charakterysty-ki energetycznej stanowi ustawa Pra-wo budowlane z 19 wrzenia 2007 r.(Dz.U. nr 191, poz. 1373). Okrela ona

12

TEMAT WYDANIA Energooszczdno w budownictwie

1 2009 (nr 437)

jednak tylko gwne zasady, a w szcze-gach podstaw stanowi przepisyDyrektywy 2002/91/CE, zwaszcza za-cznika do Dyrektywy. Zgodnie z tymiprzepisami szczegow form i zakreswiadectwa energetycznego mogustali poszczeglne pastwa w dosto-sowaniu do swoich warunkw, jednakw przyjtej krajowej metodyce powinnyby spenione oglne wytyczne zawar-te w Dyrektywie. Metodologia oblicza-nia charakterystyki energetycznej i spo-rzdzania wiadectw energetycznychprzygotowywana w Polsce opiera sina nastpujcych zaoeniach:

1) obliczone zapotrzebowanie na nie-odnawialn energi pierwotn uwzgld-nia wspczynniki nakadu, zalenieod pochodzenia wykorzystanych noni-kw energii lub energii w danym budyn-ku. Pozwala to na jednolite ujcie w me-todyce oblicze energii pierwotnej nie-odnawialnej (kopalnej) i energii odna-wialnej. Takie podejcie wykazuje ko-rzyci ze stosowania energii ze rdeodnawialnych i energii promieniowaniasonecznego, co jednoczenie promujewykorzystanie energii odnawialnychi pokazuje kierunek polityki pastwa;

2) ocen zapotrzebowania na nieod-nawialn energi pierwotn i energikocow w budynku istniejcym wyko-nuje si na podstawie oblicze, przyj-mujc normatywne warunki uytkowa-nia, a nie na podstawie zmierzonegozuycia, ktre zaley od indywidualne-go sposobu uytkowania, a wic niemoe by podstaw obiektywnej oce-ny i porwnywania rnych budynkw;

3) do okrelenia charakterystyki ener-getycznej przyjto metod odnoszeniacech ocenianego budynku do cechbudynku referencyjnego, ktry speniaaktualne wymagania stawiane budyn-kom, na najniszym dopuszczalnym po-ziomie, okrelonym w rozporzdzeniuo warunkach technicznych, jakim po-winny odpowiada budynki i ich usytu-owanie. Charakterystyk energetycznbudynku uzyskuje si przez obliczeniejednostkowego zuycia nieodnawial-nej energii pierwotnej EP wyraonejw kWh/(m2r.) niezbdnej do zapewnie-nia w oglnym przypadku ogrzewaniai wentylacji, chodzenia, podgrzewaniaciepej wody uytkowej i owietleniawbudowanego i porwnanie na wykre-sie umieszczonym w wiadectwie cha-rakterystyki energetycznej z odpowied-ni wartoci EP referencyjn wynikaj-

c z przepisw techniczno-budowla-nych. Nie wprowadza si klas charakte-rystyki energetycznej budynku;

4) budynki mieszkalne i lokalemieszkalne w tych budynkach podlega-j niezalenej ocenie, co szczegowopodano w zaczniku 7 do rozporz-dzenia. Ocena energetyczna lokalumieszkalnego dokonywana ma by wgtych samych zasad metodycznych jakdla budynku, ale z wykorzystaniem da-nych dotyczcych tylko lokalu. Przewi-duje si, e w niektrych przypadkachmoliwa bdzie sytuacja, gdy lokalmieszkalny bdzie mia inn wartoEP ni budynek, w ktrym si znajdu-je. Podobna sytuacja dotyczy czcibudynku stanowicej cao technicz-no-uytkow;

5) wartoci EP budynku referencyj-nego powinny opiera si na wymaga-niach sformuowanych w przepisach,w tym gwnie w znowelizowanym roz-porzdzeniu Ministra Infrastrukturyz 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warun-kw technicznych, jakim powinny od-powiada budynki i ich usytuowanie;

6) w metodologii obliczane jest zapo-trzebowanie na energi dostarczando celw ogrzewania, chodzeniai wentylacji oraz podgrzewania ciepejwody uytkowej, a w przypadku budyn-kw uytecznoci publicznej takeowietlenia wbudowanego. W opisiealgorytmw obliczeniowych energiiuytkowej do ogrzewania i chodzeniawykorzystano zapisy normy FDISCEN 13790, ktra w wersji z 2005 r.uzyskaa status PN-EN 13790,a w wersji aktualnej, uzupeniona o me-tod obliczania zapotrzebowania ener-gii na chodzenie, zostaa zaakcepto-wana (w poowie lutego 2008 r.) przezISO. W rozporzdzeniu odwoano sido jednej metody obliczeniowej bilan-sw miesicznych, jako wystarczaj-cej do sporzdzenia wiadectwa cha-rakterystyki energetycznej budynku.Dane klimatyczne przyjmowane do-tychczas wg zacznika do normyPN-B-02025 zostay rwnie zastpio-ne nowymi bazami danych klimatycz-nych odpowiednio dla metody godzi-nowej i miesicznej. Bazy danych kli-matycznych niezbdne do wykonywa-nia oblicze charakterystyki energe-tycznej s udostpnione na stronie in-ternetowej Ministerstwa Infrastruktury;

7) w obliczeniach zapotrzebowaniana energi uytkow (ciepo uytko-

we) do ogrzewania lub chodzenia, nie-zbdne jest okrelenie wspczynnikwprzenikania ciepa poszczeglnychkomponentw budowlanych, biorcpod uwag niejednorodno przegrdi czenie przegrd o rnych waciwo-ciach termicznych. W tych miejscachmamy do czynienia z mostkami cieplny-mi. Podczas projektowania i wykonywa-nia budynku i detali szczeglnie wanejest unikanie mostkw cieplnych, a jee-li ju wystpuj, to ich zidentyfikowaniei uwzgldnienie w obliczeniach;

8) w obliczeniach dotyczcychochrony cieplnej budynkw wykorzy-stywane bd nowe pojcia, tj. wsp-czynnik strat ciepa przez przenikanie(HT) oraz wspczynnik strat ciepa nawentylacj (HV). Metoda obliczaniawspczynnika HT jest podana w nor-mie PN-EN ISO 13 789.

PodsumowaniePrzepisy omawianych trzech rozpo-

rzdze wykonawczych Ministra Infra-struktury do ustawy Prawo budowla-ne, opublikowane 6 listopada 2008 r.,weszy w ycie 1 stycznia 2009 r., abyzapewni moliwo przygotowaniasi uczestnikw procesu budowlanegodo speniania nowych wymaga,w ktrych m.in. wykonywane bdocena energetyczna budynkw i wia-dectwa charakterystyki energetycznej.Stanowi one wdroenie w PolsceDyrektywy 2002/91/CE, dotyczcejcharakterystyki energetycznej budyn-kw, wprowadzonej w Unii Europejskiejw 2002 r. Przepisy te maj pomcw zmniejszeniu energochonnoci pol-skiego budownictwa i stanowi ele-ment polityki energetycznej i ekolo-gicznej pastwa.

Wymuszaj to relacje ekonomicznew gospodarce oraz wzgldy polityczne,a w szczeglnoci ceny paliw i energii,ktre jeszcze w Polsce nie osignycen wiatowych. Nie ma ju odwrotuod rozwiza nowoczesnych, energo-oszczdnych i niezawodnych w eks-ploatacji. Rozwizania te niejednokrot-nie bd drosze, lecz o ich efektywno-ci musz decydowa koszty czne, tj.inwestycyjne i eksploatacyjne orazaspekt nadrzdny oszczdno ener-gii i ochrona rodowiska naturalnego.W przyszoci te dwa aspekty przeosi w Polsce na czynniki ekonomicznew postaci odpowiednich podatkw.

13

Z oono zmian zwizanych z dostosowaniem pol-skiego prawa do wymaga okrelonych w Dyrekty-wie 2002/91/WE z 16 grudnia 2002 r. w sprawie cha-rakterystyki energetycznej budynkw sprawia, edyskusja na ten temat bdzie trwa jeszcze przez dugi czas.Wpyw zmian dotknie prawie wszystkich posiadaczy i uyt-kownikw rnych typw budynkw nowych i istniejcych.

6 listopada 2008 r. ostatecznie wdroono w naszym krajuwymagania dyrektywy EPBD przez przyjcie rozporzdzeniaMinistra Infrastruktury w sprawie metodologii obliczania cha-rakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnegolub czci budynku stanowicej samodzieln cao technicz-no-uytkow oraz sposobu sporzdzania i wzorw wiadectwcharakterystyki energetycznej. Pena implementacja dyrek-tywy EPBD dotyczcej jakoci energetycznej budynkwdo polskiego prawa wymagaa nowelizacji Prawa budowla-nego oraz rozporzdzenia w sprawie warunkw technicz-nych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowaniei rozporzdzenia w sprawie szczegowego zakresu i formyprojektu budowlanego. Oba dokumenty prawne zostay przy-jte 6 listopada br. Jest w nich jednak tak wiele niecisoci,a nawet bdw, e trudno przewidzie, jakie bd skutkiwdroenia do praktyki.

Od 2 stycznia 2009 r. wymagane s wiadectwa energetycz-ne budynkw i mieszka przy zawarciu umowy najmu i sprze-day nieruchomoci, przy odbiorze nowo wznoszonych budyn-kw oraz po wykonaniu remontu lub termomodernizacji. Niezostao sprecyzowane dokadnie, po jakim remoncie budynkubdzie wymagane wykonanie wiadectwa. Jest pewne, eprzy kadym, po ktrym inwestor bdzie ubiega si o pozwo-lenie na uytkowanie. Zgodnie z Prawem budowlanym wieleprac remontowych i termomodernizacyjnych nie wymaga opra-cowania projektu budowlanego. Wynika z tego, e np. w do-mach wielorodzinnych do 12 m wysokoci, w ktrych wykona-no ocieplenie cian, dachu, wymieniono stolark budowlan,zmodernizowano instalacj c.o., nie bdzie wymagane wyko-nanie oceny energetycznej budynku.

Rozporzdzenie w sprawie warunkwtechnicznych

Zmiany warunkw technicznych, jakim powinny odpowia-da budynki i ich usytuowanie, wskazuj na brak spjnociz innymi dokumentami. W 328.1 rozszerzono zapis, ktrywymaga, aby budynek i jego instalacje ogrzewcze, wenty-lacyjne i klimatyzacyjne, ciepej wody uytkowej, a w przy-padku budynku uytecznoci publicznej rwnie owietleniawbudowanego, byy zaprojektowane i wykonane w taki spo-

sb, aby ilo ciepa, chodu i energii elektrycznej mona by-o utrzyma na racjonalnie niskim poziomie. Ponadto budy-nek powinien by zaprojektowany i wykonany w taki sposb,aby ograniczy ryzyko jego przegrzewania w okresie let-nim. Nie ma jednak sprecyzowanego wymagania, za pomo-c ktrego mona zweryfikowa poprawno przyjtych roz-wiza. Mona si tylko domyla, e chodzi o granicznywspczynnik przepuszczalnoci energii cakowitej okienoraz przegrd przezroczystych gC, ktry odnosi sido wszystkich rodzajw budynkw i liczony jest wg wzoru:

gc = fc gGgdzie:gG wspczynnik przepuszczalnoci energii cakowitej dla zesta-wu szybowego;fC wspczynnik korekcyjny ze wzgldu na zastosowane urzdze-nia przeciwsoneczne.

Ustawodawca poda dwa sposoby spenienia wymgaokrelonych w 328.1, a mianowicie:

1) jeeli przegrody zewntrzne budynku oraz technika in-stalacyjna odpowiadaj wymaganiom izolacyjnoci cieplnej,a powierzchnia okien spenia wymagania okrelone w pkt 2.1zacznika nr 2 do rozporzdzenia

lub2) warto wskanika EP [kWh/(m2rok)], okrelajcego

roczne obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialnenergi pierwotn do ogrzewania, wentylacji i przygotowa-nia ciepej wody uytkowej oraz chodzenia jest mniejszaod wartoci granicznych okrelonych odpowiednio w ust. 3pkt 1 i 2.

W budynkach mieszkalnych maksymalna warto EP,w zalenoci od wspczynnika ksztatu budynku A/Ve,w przypadku ogrzewania i wentylacji oraz przygotowaniaciepej wody uytkowej (EPH+W) wynosi w cigu roku:

a) dla A/Ve 0,2; EPH+W = 73 + EP [kWh/(m2rok)];b) dla 0,2 A/Ve 1,05; EPH+W = 55 + 90 (A/Ve) + EP

[kWh/(m2rok)];c) dla A/Ve 1,05; EPH+W = 149,5 + EP [kWh/(m2rok)].Podobnie, cho innymi wzorami, okrelone s wymaga-

nia graniczne dla budynku z chodzeniem EPHC+W oraz dlabudynkw uytecznoci publicznej EPHC+W+L uwzgldniajcedodatkowo owietlenie. Naley zwrci uwag, e nieprecy-zyjnie okrelono warunekA/Ve. W przypadku, gdyA/Ve = 0,2,w rozporzdzeniu podano dwie rne metody obliczeniawartoci granicznej EPH+W. Nie wiadomo, z ktrej naley ko-rzysta. Skoro ustawodawca umoliwia spenienie wymagaokrelonych w 328.1 za pomoc warunku izolacyjnocicieplnej lub warunku dotyczcego EP, postanowiem wyko-na obliczenia i sprawdzi, czy kocowe wyniki w obu przy-padkach bd zblione. Dodatkowo wykonaem obliczeniaspeniajce dotychczasowe (przed nowelizacj warunkw

Energooszczdno w budownictwie TEMAT WYDANIA

1 2009 (nr 437)

* Dolnolska Agencja Energii i rodowiska

Uwagi do znowelizowanegorozporzdzenia w sprawie

warunkw technicznych

mgr in. Jerzy urawski*

technicznych) wymagania prawne. Analiza dotyczya budyn-ku mieszkalnego ogrzewanego o A/Ve = 0,54 (tabela 1 i 2).

Wykonane obliczenia wskazuj, e budynki zaprojektowa-nie wg wymaga sprzed 6 listopada 2008 r. bd charak-teryzowa si korzystniejsz wartoci EPH odpowiadaj-c za straty ciep w budynku przez przegrody i wentylacjod budynkw zaprojektowanych wg najnowszych wyma-ga speniajcych wartoci graniczne U. Wszystkie budyn-ki nie speniaj jednak kocowych wymaga na EPH+W. Trze-ba zauway, e wg dotychczasowych wymaga okrelonychw warunkach technicznych i normach wpyw mostkw ciepauwzgldnia si przy obliczeniu wspczynnika strat ciepa HW:

Hw = bw (i Aw, i Uw, i + j lw, j w, j + jj),

gdzie:Aw, i pole powierzchni okna lub drzwi o indeksie i w przegrodachzewntrznych budynku [m2];Uw, i wspczynnik przenikania ciepa przez okna lub drzwi o indek-sie i przegrd zewntrznych budynku [W/(m2K)];lw, j dugo liniowego mostka cieplnego okna lub drzwi o indeksie j [m];w, j wspczynnik przenikania ciepa liniowego mostka cieplnegookna lub drzwi o indeksie j [W/(mK)];j wspczynnik przenikania j-tego mostka punktowego;bw wspczynnik korygujcy dotyczcy okien lub drzwi ssiaduj-cych z przestrzeniami o nieregulowanej temperaturze lub przegrdssiadujcych z innym budynkiem obliczany zgodnie z normPN-EN ISO 13789: 2001, bve, k 1, gdy temperatura ssiadujcejprzestrzeni rni si od temperatury przestrzeni zewntrznej e.

Znowelizowane warunki techniczne pozostawiaj dowol-no wyboru. Mona si spodziewa, e projektanci bdpreferowa spenienie wymaga, ktre nie wymagaj zwik-szonych nakadw pracy. Sprawdzajc warunek na U,speni wymagania prawne, jednak budynek bdzie si cha-rakteryzowa wartoci EP znacznie wiksz od wartocigranicznej EPH+W.

Z analizy wymaga okrelonych w warunkach technicz-nych wynika, e aden z badanych budynkw wielorodzin-nych zasilanych konwencjonalnymi rdami energii nie spe-ni wymaga na EP, np. ogrzewany budynek mieszkalnyo A/Ve = 0,44, Af = 2500 m2 (50 mieszka x 50 m2) orazo Ve = 7500 m3. Warto graniczn EPH+W podzielono nacz odpowiadajc obliczeniowemu zapotrzebowaniuna nieodnawialn energi pierwotn na c.o. i wentylacj EPHoraz cz odpowiadajc obliczeniowemu zuyciu nieodna-wialnej energii pierwotnej na c.w.u. Dla A/Ve = 0,44 wartowynosi EPH = 55 + 90 (A/Ve) = 94,6 kWh/m2rok. Warto EPobliczona przy zaoeniu maksymalnych dopuszczalnych Uprzegrd speniajcych wymagania rozporzdzenia w spra-wie warunkw technicznych oraz maksymalnej sprawnociurzdze produkujcych ciepo ze rde konwencjonalnych(kotownia gazowa kondensacyjna o sprawnoci wytwarzania100%!!!) wynosi EPH, obl. poU = 99,3 kWh/m2rok. Warto gra-niczna EPH = 94,6 kWh/m2rok < EPH, obl. poU = 99,3 kWh/m2rok.Wniosek z tego jest prosty wartoci graniczne U nie gwa-rantuj spenienia warunku dotyczcego strat ciepa w bu-dynku na EPH (tabela 3). Rozbienoci wahaj si od kilku-nastu do kilkudziesiciu procent. Drugi element wzoru okre-lajcego warto graniczn-referencyjn EPH+W do przy-gotowania ciepej wody uytkowej okrela naley jakoEP = EPw = 7800*(300 + 0,1*Af).

W przypadku omawianego przykadu okrelono EPdla 150 osb mieszkajcych w budynku wielorodzinnym(50 mieszka po 50 m2 p.u.) o cznej powierzchniAf = 50 x 50 m2 = 2500 m2, Ve = 7500 m3. Warto granicz-na EP dla ciepej wody wynosi:

EP = EPW = 7800/(300 + 0,1*Af) == 7800/(300 + 0,1*2500) = 7800/550 = 14,18 kWh/m2rok!!!

Wielokrotnie wykonywane analizy rzeczywistego zuyciaciepej wody w odniesieniu do m2 daway wyniki od 75 do130 kWh/m2rok. Policzono warto EP dla c.w.u. zgodniez wzorem okrelonym w Rozporzdzeniu w sprawie warun-kw technicznych, jakie powinny spenia budynki i ich usy-tuowanie (nowelizacja z 6 listopada 2008 r.).

14

TEMAT WYDANIA Energooszczdno w budownictwie

1 2009 (nr 437)

Tabela 1. Porwnanie aktualnych wymaga dla budynku wielorodzinnegoz wprowadzanymi zmianami w rozporzdzeniach w sprawie warunkwtechnicznych oraz metodologii sporzdzania wiadectw charakterystykienergetycznej budynkw

Pooenie mieszkania Powierz- Kuba- A/Ve Eo EPH*chnia tura

Ve[m2] [m3] [(m)^(-1)] [kWh/m3rok] [kWh/m2rok]

Budynek 2 klatki, cztero-kondygnacyjny, 24 miesz-kania, wg WTdo 5.11.2008 r. 1200 3600 0,54 33,08 99,24Budynek 2 klatki, cztero-kondygnacyjny, 24 miesz-kania, wg WT od6.11.2008 r. na Umax 1200 3600 0,54 38,60 119,84Budynek 2 klatki, cztero-kondygnacyjny, 24 miesz-kania, wg WTz 6.11.2008 r.z uwzgldnieniem wpy-wu mostkw cieplnych 1200 3600 0,54 46,07 138,21

Tabela 2. Porwnanie wartoci EP okrelajcej ilo nieodna-wialnej energii pierwotnej, jak obliczono wg rozporzdzeniaw sprawie metodologii sporzdzania charakterystyki energe-tycznej budynku oraz sprawdzenie warunku granicznego EPH+W

Pooenie mieszkania A/Ve EP EPH+W[(m)^(-1)] [kWh/m3rok] [kWh/m2rok]

Budynek 2 klatki, czterokondyg-nacyjny, 24 mieszkania, wymaga-nia do 5.11.2008 r. 0,54 188,43Budynek 2 klatki, czterokondyg-nacyjny, 24 mieszkania, wg WTod 6.11.2008 r. na Umax 0,54 190,51 134,37Budynek 2 klatki, czterokondyg-nacyjny, 24 mieszkania, wg WTz 6.11.2008 r. z uwzgldnieniemwpywu mostkw cieplnych 0,54 211,94

EPH+W = EPH + EPWEPH EPW

[kWh/m2rok] [kWh/m2rok]94,6 14,2

Wartoci nieodnawialnej energii pierwotnej wg rozporzdzeniaw sprawie metodologii okrelania charakterystyki energetycznej

budynku z 6 listopada 2008 r.EPc.o. EPc.w.u.

(obliczone napodstawie Umax)

[kWh/m2rok] [kWh/m2rok]99,3 85,6

Tabela 3. Wartoci graniczne dla budynku wg rozporzdzeniadotyczcego warunkw technicznych

* uwzgldniajcy tylko straty ciepa w budynku na c.o. i wentylacj

(dokoczenie na str. 31)

15

WRozporzdzeniu MinistraInfrastruktury z 6 listopa-da 2008 r. zmieniajcymrozporzdzenie w sprawiewarunkw technicznych, jakim powin-ny odpowiada budynki i ich usytuo-wanie, pojawio si nowe wymaganie,nie majce tradycji w polskich przepi-sach techniczno-budowlanych. Chodzio 321 ust. 2: We wntrzu przegrody,o ktrej mowa w ust. 1, nie moe wy-stpowa narastajce w kolejnych la-tach zawilgocenie spowodowane kon-densacj pary wodnej. Merytoryczniewymaganie to nie budzi zastrzee;podobny zapis znany jest m.in. z Natio-nal Building Code of Canada, cho tamwynika on z duego udziau drewnia-nych budynkw szkieletowych, szcze-glnie wraliwych na kondensacj we-wntrzn. Natomiast redakcja tekstuRozporzdzenia i Zacznika nr 2 Wy-magania izolacyjnoci cieplnej i innewymagania zwizane z oszczdnocienergii nasuwaj troch uwag i a siprosi o errat. Zacznijmy od tytuu Za-cznika nr 2; by on dobry przy starejzawartoci, ale wobec pojawienia siw nim tematyki kondensacji powierzch-niowej i wgbnej ten tytu sta si zbytwski. W rozporzdzeniu wystpujeprzy tym jednoznaczne powoaniena PN-EN ISO 13788:2003 Cieplno--wilgotnociowe waciwoci kompo-nentw budowlanych i elementw bu-dynku. Temperatura powierzchni we-wntrznej konieczna do uniknicia kry-tycznej wilgotnoci powierzchni i kon-densacja midzywarstwowa. Metodyobliczania. Norma ta dotyczy dwchrnych spraw: krytycznej wilgotnocipowierzchni (kondensacji powierzch-niowej) i kondensacji midzywarstwo-wej (wgbnej), natomiast w Zaczni-ku nr 2 do rozporzdzenia tytu p. 2.2odnosi si tylko do kondensacji po-wierzchniowej, podczas gdy cay tekst

zarwno do kondensacji powierzchnio-wej, jak i wgbnej. W Zaczniku nr 2wystpuj pomyki dotyczce tych ro-dzajw kondensacji.

Zgodnie z 321 ust. 3 Warunki okre-lone w ust. 1 i 2 uwaa si za spenio-ne, jeli przegrody odpowiadaj wyma-ganiom okrelonym w pkt 2.2.4. za-cznika nr 2 do rozporzdzenia. Alewg pkt 2.2.4. Sprawdzenie warunku,o ktrym mowa w 321 ust. 3 (bd:powinno by powoanie na ust. 2) roz-porzdzenia, naley przeprowadzawg rozdziau 6 Polskiej Normy, o ktrejmowa w pkt 2.2.1. Nie dotyczy to prze-grd, w odniesieniu do ktrych prakty-ka wykazuje, e zjawisko kondensacjiwewntrznej w tych przegrodach niewystpuje, jak np. murowane cianyjednowarstwowe i dotyczy tylko konden-sacji wgbnej, a nie powierzchniowej.

Tytu pkt 2.2 Warunki spenienia wy-maga dotyczcych powierzchniowejkondensacji pary wodnej byby pop-rawny, gdyby pkt 2.2 obejmowa tylkopodpunkty 2.2.1-2.2.3. Jednak pod-punkty 2.2.4 (cytowany wyej) i 2.2.5Dopuszcza si kondensacj pary wod-nej, o ktrej mowa w 321 ust. 2 roz-porzdzenia, wewntrz przegrodyw okresie zimowym, o ile strukturaprzegrody umoliwi wyparowanie kon-densatu w okresie letnim i nie nastpiprzy tym degradacja materiaw bu-dowlanych na skutek tej kondensacjidotycz kondensacji wgbnej, a niepowierzchniowej.

Ocena moliwoci wystpieniakondensacji midzywarstwowej(wgbnej) w wybranych przegro-dach. Poddalimy analizie moliwowystpowania kondensacji wgbnejw murowanych cianach zewntrz-nych jednowarstwowych, dwuwar-stwowych (mur ocieplony systememBSO) i szczelinowych (mur trjwar-stwowy) ze szczelin wypenion cz-ciowo (z pozostawieniem warstwypowietrza) lub cakowicie materiaemizolacji cieplnej.

Badania paroprzepuszczalnoci (opo-ru dyfuzyjnego) rnych materiaw orazobliczenia oporu dyfuzyjnego przykado-wych cian zewntrznych ocieplonychw systemie BSO z zastosowaniem zba-danych materiaw termoizolacyjnychzostay wykonane w Laboratorium Izola-cji Termicznych ITB przez dr. in. An-drzeja Bobociskiego na zlecenie firmyTermo Organika.

Badane materiay: trzy typy pyt styropianowych EPS,

o nazwach: zwyky, Silver i Platinum,produkcji Termo Organiki; pyty ze styropianu perforowanego; fasadowe pyty z weny mineralnej; dwa rodzaje drewna.Wszystkie materiay do bada zosta-

y dostarczone przez zleceniodawc.Do oblicze oporu dyfuzyjnego i spraw-dzenia kondensacji wybrano ciany,w ktrych warstwy konstrukcyjne sta-nowiy: cega pena; beton komrkowy;pustaki z ceramiki poryzowanejo dwch rnych grubociach.

Gsto pyt EPS firmy Termo Orga-nika wynosia kilkanacie kg/m3. Uzys-kane w badaniach wartoci wspczyn-nika dosy dobrze zgadzaj siz danymi zawartymi w PN-EN 13163,odnoszcymi si do niszych ty-pw pyt EPS. Natomiast podawanaw PN-EN 12524 (oraz w PN-ENISO 10456:2008) dla pyt EPS, nieza-lenie od gstoci, obliczeniowa war-to = 60 jest mocno zawyona.W przypadku fasadowych pyt z wenymineralnej otrzymano 2,5 razy wikszwarto wspczynnika oporu dyfuzyjne-go ni podana w normie PN-EN 13162.

W obliczeniach cakowitego oporudyfuzyjnego cian zewntrznychi sprawdzenia kondensacji przyjtonastpujce wartoci wspczynnikaprzepuszczania pary wodnej: dla materiaw termoizolacyjnych

i warstwy wyprawowej BSO z bada; dla warstw konstrukcyjnych

normowe (wg PN-EN ISO 6946i PN-EN 12524).

Energooszczdno w budownictwie TEMAT WYDANIA

1 2009 (nr 437)

** Politechnika Biaostocka** Instytut Techniki Budowlanej

Kondensacjamidzywarstwowa pary wodnej

w przegrodach budowlanych

prof. dr hab. in. Jerzy Andrzej Pogorzelski*dr n.t. Katarzyna Firkowicz-Pogorzelska **

16

W celu umoliwienia porwnania, wewszystkich wariantach przykadowychcian zewntrznych, przyjto gruboizolacji cieplnej 100 mm, wewntrznejwarstwy tynku cementowo-wapienne-go 15 mm, natomiast wyprawy zewntrz-nej cienkowarstwowej w BSO 3 mm.

Obliczenia sprawdzajce moliwokondensacji zostay wykonane progra-mem komputerowym WEBER, zgodniez norm PN-EN ISO 13788:2003 Ciepl-no-wilgotnociowe waciwoci kompo-nentw budowlanych i elementw bu-dynku. Temperatura powierzchni we-wntrznej konieczna do uniknicia kry-tycznej wilgotnoci powierzchni i konden-sacja midzywarstwowa. Metody obli-czania. W obliczeniach przyjmowano: warunki wewntrzne: temperatu-

ra 20 C; wilgotno wzgldna powie-trza 55%; warunki zewntrzne: dane klima-

tyczne rednie wartoci temperaturyi wilgotnoci wzgldnej powietrza w ko-lejnych miesicach w roku.

Uzyskiwano wykresy: rzeczywiste-go cinienia czstkowego pary wodnejw poszczeglnych warstwach prze-grody oraz cinienia czstkowego pa-ry wodnej nasyconej dla danego roz-kadu temperatury w przegrodzie.W przypadku, gdy linie rozkadu ci-nienia czstkowego pary wodnejnie przecinaj si ani nie stykajw adnej paszczynie przekrojupoprzecznego przegrody w adnymmiesicu, oznacza to, e w przegro-dzie nie wystpi wewntrzna kon-densacja pary wodnej. W przeciw-nym przypadku wystpi kondensacja(wykraplanie) pary wodnej wewntrzprzegrody, szczeglnie na powierzch-niach styku warstw. Zakumulowanana skutek kondensacji wilgo moew miesicach letnich wyparowa lubnie. Program umoliwia wykonywa-nie oblicze i sporzdzanie wykreswdotyczcych wszystkich miesicy,natomiast w artykule pokazano wykre-sy dla stycznia.

Wybrane przegrody: ciana jednomateriaowa z betonu

komrkowego; ciana z cegy penej ocieplona ko-

lejno: styropianem Silver, Platinumoraz wen mineraln;

ciana z pustakw 300 mm z cera-miki poryzowanej, ocieplona takimisamymi materiaami, jak ciana z cegypenej.

W cianie jednomateriaowej z beto-nu komrkowego oraz w cianach z ce-gy i ceramiki poryzowanej ocieplonychstyropianem Silver i Platinum, jak rw-nie pytami z weny mineralnej, kon-densacja wewntrzna nie wystpia (ry-sunek 1 6).

Problemy z kondensacj zaczy sipojawia dopiero w cianach trjwar-stwowych ze ciank fasadow z cegyklinkierowej (rysunek 7 i 8).

W cianie trjwarstwowej ze styro-pianem kondensacja midzywarstwo-wa wystpia od listopada do marca(w cigu 5 miesicy), a odsychanieod kwietnia do lipca (w cigu 4 mie-sicy).

TEMAT WYDANIA Energooszczdno w budownictwie

1 2009 (nr 437)

Rys. 1. Rozkad cinienia pary wodnej w cia-nie z cegy ocieplonej styropianem Silver

Rys. 2. Rozkad cinienia pary wodnejw cianie z cegy ocieplonej styropianemPlatinum

Rys. 3. Rozkad cinienia pary wodnejw cianie z cegy ocieplonej pytami z we-ny mineralnej

Rys. 7. Rozkad cinienia pary wodnejw cianie trjwarstwowej ocieplonej sty-ropianem z elewacj z klinkieru

Rys. 8. Rozkad cinienia pary wodnej w cia-nie trjwarstwowej ocieplonej pytami z we-ny mineralnej z elewacj z klinkieru

Rys. 4. Rozkad cinienia pary wodnejw cianie z ceramiki poryzowanej ocieplo-nej styropianem Silver

Rys. 5. Rozkad cinienia pary wodnejw cianie z ceramiki poryzowanej ocieplo-nej styropianem Platinum

Rys. 6. Rozkad cinienia pary wodnejw cianie z ceramiki poryzowanej ocieplo-nej pytami z weny mineralnej

(dokoczenie na str. 28)

17

Jedn z rekomendacji Midzyna-rodowej Agencji Energii (IEA)jest egzekwowanie i regularneuaktualnianie obowizkowychstandardw dla nowych budynkwwe wszystkich krajach czonkow-skich. Te wymagania powinny opie-ra si na najniszych kosztach w du-gim okresie eksploatacji zapewniaj-cych wysok efektywno energe-tyczn nowym budynkom. Budynki snajwikszym uytkownikiem koco-wej energii, zuywaj jej prawie 40%.Przemys korzysta z ok. 30%, trans-port pochania ok. 20%. Liczne opra-cowania wykazuj, e nie tylko w no-wych pastwach czonkowskich UE,ale i w krajach o dugiej tradycji wy-maga energetycznych nadal ist-nieje spory potencja, aby zmniej-szy zapotrzebowanie na energikocow w nowych budynkach bezdodatkowych kosztw dla uytkow-nikwfinalnych. Obowizujce w Pol-sce do koca 2008 r. warunki ochro-ny cieplnej z marca 1999 r. s dale-kie od optimum ekonomicznego, ja-kie stanowi maksymalne korzy-ci z przeprowadzonych inwestycjii oszczdnoci kosztw zuyciaenergii.

Wymagania Dyrektywy 2002/91/WEParlamentu Europejskiego i Radyz 16 grudnia 2002 r. w sprawie cha-rakterystyki energetycznej budyn-kw byy jedn z istotnych przy-czyn powodujcych prace nad no-welizacj rozporzdzenia w sprawiewarunkw technicznych, jakim po-winny odpowiada budynki i ich usy-tuowanie. Wzrost kosztw utrzyma-nia obiektw budowlanych gwnieza spraw rachunkw za ogrzewanie,ale te bezpieczestwo energetycznePolski i dziaania ekologiczne majcena celu zmniejszenie emisji CO2 toczynniki, ktre spowodoway za-ostrzenie minimalnych wymagadotyczcych izolacyjnoci cieplnejprzegrd.

Dugotrwae i burzliwe prace nadprzepisami dotyczcymi standardu

energetycznego budynkw i metodo-logii obliczania charakterystyki ener-getycznej byy prowadzone wrazz pracami nad zmian rozporzdze-nia w sprawie warunkw technicz-nych, jakim powinny odpowiadabudynki i ich usytuowanie. Znowelizo-wane rozporzdzenie zostao pod-pisane przez Ministra Infrastruktury6 listopada 2008 r., a po kolejnychzmianach 17 grudnia 2008 r. Noweprzepisy weszy w ycie od 1 stycz-nia 2009 r., co powoduje, e kadaosoba zwizana z bran budow-lan miaa niewiele czasu na zapo-znanie si ze zmianami. Dla kadegoprojektanta pakiet zmian, jakie poda-je nowelizacja warunkw technicz-nych zawartych w Dz.U. nr 201,poz. 1238, stanowi przepisy, z kt-rymi wczeniej czy pniej musi sizetkn.

Dwie metody obliczecieplnych budynku

W celu utrzymania iloci energiicieplnej potrzebnej do uytkowaniabudynku, zgodnie z jego przezna-czeniem, na racjonalnie niskim po-ziomie, przewidziano dwie alterna-tywne metody, jakie pozwalaj spe-ni to wymaganie w nowo projekto-wanych i przebudowywanych bu-dynkach. Pierwsza polega na takimzaprojektowaniu przegrd w budyn-ku, aby wartoci wspczynnikwprzenikania ciepa U przegrd ze-wntrznych, okien, drzwi oraz techni-ka instalacyjna odpowiaday wyma-ganiom izolacyjnoci cieplnej. Drugato zaprojektowanie budynku podktem zapotrzebowania na nieod-nawialn energi pierwotn. Pole-ga ona na zbilansowaniu energii(nazwanej w rozporzdzeniu EP)do ogrzewania, wentylacji, przygoto-wania ciepej wody uytkowej, cho-dzenia i owietlenia wbudowanego,wyliczonej dla projektowanego obiek-tu, ktra nie moe przekroczy war-toci granicznych w zalenoci

od wspczynnika ksztatu budyn-ku A/V. Maksymalne wartoci U i EPzawarte s w nowym rozporzdze-niu i od projektanta zaley, ktropcj wybierze przy projektowaniubudynku. Dotychczas warto wska-nika sezonowego zapotrzebowaniana ciepo do ogrzewania budynku E0bya wyliczana wg PN-B-02025:2001,a po wejciu w ycie nowelizacjiwarunkw technicznych, wg metodo-logii obliczania charakterystyki ener-getycznej budynku (Dz.U. nr 201,poz. 1240). Maksymalne wartoci EProcznego wskanika obliczeniowe-go zapotrzebowania na nieodnawial-n energi pierwotn s okrelonew warunkach technicznych, jakim po-winny odpowiada budynki i ich usy-tuowanie w zalenoci od przezna-czenia budynku tak, aby obudowabudynku oraz urzdzenia umoliwia-y uzyskanie zakadanej jakoci ro-dowiska w pomieszczeniu przy racjo-nalnym zuyciu energii do ogrzewa-nia i chodzenia oraz energii elek-trycznej.

Energooszczdno w budownictwie TEMAT WYDANIA

1 2009 (nr 437)

Zmiany dotyczce wymaga cieplnychbudynkw NOWY STANDARD ROCKWOOL

Okadka broszury KierunekEnergooszczdno

Obliczaniewspczynnikw U

Zasadnicz zmian rozporzdzeniajest wymaganie wspczynnika przeni-kania ciepa U(max) tam, gdzie dotych-czas bya warto Uk(max), czyli wsp-czynnik przenikania ciepa przegrdz uwzgldnieniem liniowych most-kw cieplnych. Metod wyliczaniaUk podawa zacznik krajowy NAPN-EN ISO 6946:1999, ale po zast-pieniu jej norm z 2004 r. usunito go.W aktualnej normie z 2008 r. znajdujsi tylko metody na wyliczanie U orazskorygowanego wspczynnika Uc.Z wykazu Polskich Norm przywoa-nych w rozporzdzeniu uchylonoPN-EN ISO 6946 bez podania innejmetody obliczeniowej. Przy okreleniuwymaga dla przegrd na maksymal-ne wartoci U w tym wypadku projek-tanci bd mieli znacznie uatwionezadanie.

Zaostrzenie wymagaczstkowych w zakresieizolacyjnoci cieplnej cian,dachw i podg

Po wielu latach wracaj wymaganiadotyczce wspczynnikw przenikaniaciepa U dla przegrd w budynkach za-mieszkania zbiorowego i s one iden-tyczne jak dla domw jednorodzinnych.Nie bdzie ju mia znaczenia rodzajprzegrody (wielo- i jednowarstwowa)oraz przeznaczenie obiektu (mieszkal-ny, uytecznoci publicznej, magazy-nowy, gospodarczy itp.). W tym wypad-ku maksymalne wartoci wspczynni-ka U (przy temperaturze w pomiesz-czeniu powyej 16 C) zostay ujedno-licone do wartoci U 0,3 W/(m2K) bezwzgldu na to, czy w cianie s otworyokienne i drzwiowe. W ogrzewanymbudynku produkcyjnym wymaganwartoci U dla cian z oknami byoU < 0,55 W/(m2K), a od 1 stycznia2009 r. bdzie to U 0,3 W/(m2K).

Istotn zmian w stosunku do wsp-czynnikw przenikania ciepa przegrdU jest obnienie ich wartoci o ok. 20%dla dachw, stropodachw i stropwpod nieogrzewanymi poddaszami lubprzejazdami. Jest to najmniejsza war-to, jak zawiera zacznik do rozpo-rzdzenia z wymaganymi wartociamiU 0,25 W/(m2K). A i tak nie jest to

jeszcze uzasadniony ekonomicznie po-ziom dla strefy klimatycznej, w jakiej znaj-duje si Polska. Ju obecnie w nowychbudynkach mieszkalnych dla dachwstosowane s izolacje gruboci umo-liwiajcej osignicie wspczynnikaU < 0,20 W/(m2K) lub U < 0,15 W/(m2K).

Pojawio si wymaganie maksymal-nych wartoci U dla podg i posadzekna gruncie. Warto U 0,45 W/(m2K)nie jest moe szczytem wydajnociekonomicznej, ale jest to krok w dobrstron. Dodatkowo we wszystkich ro-dzajach budynkw w ogrzewanym po-mieszczeniu naley zastosowa izola-cj ciepln po obwodzie z materiauizolacyjnego w postaci warstwy o opo-rze cieplnym co najmniej 2,0 (m2K)/W.

Pierwszy raz w warunkach technicz-nych pojawiaj si wymagania dla bu-dynkw poddawanych przebudowiepoprawiajcej waciwoci cieplnei charakterystyk energetyczn. red-ni wspczynnik przenikania ciepaosony przebudowywanego budynku

nie moe by gorszy ni 15% w porw-naniu z nowo budowanym obiektemo takiej samej geometrii i sposobieuytkowania. Jest to wyrany sygna,e budynki modernizowane powinnyby prawie tak samo efektywne ener-getycznie jak nowe.

Ograniczeniekondensacji pary wodnej

Zmiany zwizane z ochron przed za-wilgoceniem i korozj biologiczn wpro-wadzaj wymagania dotyczce spraw-dzenia, czy na nieprzezroczystej prze-grodzie zewntrznej nie wystpi konden-sacja pary wodnej umoliwiajca rozwjgrzybw pleniowych. We wntrzu niemoe wystpi narastajce w kolejnychlatach zawilgocenie spowodowane kon-densacj pary wodnej, ktre powinno sioblicza wg PN-EN ISO 13788:2003.Wymaganie to powinno by spenionerwnie w wzach konstrukcyjnych,czyli miejscach, w ktrych tworz si

18

TEMAT WYDANIA Energooszczdno w budownictwie

1 2009 (nr 437)

Typ Warstwy przegrody Wymagane STANDARD ROCKWOOLU(max)

Wyprawa tynkarska, FASROCK MAX,mur z cegy ceramicznej gr. 25 cm 0,30 0,20 20,0 0,17Wyprawa tynkarska, FASROCK-L,mur z cegy ceramicznej gr. 25 cm 0,30 0,20 20,0 0,19Mur z cegy kratwki gr. 12 cm, ROCKTON,mur z cegy ceramicznej gr. 25 cm 0,30 0,20 16,0 0,20Fasada szklana, WENTIROCK,mur z cegy kratwki gr. 25 cm 0,30 0,20 18,0 0,19

Pokrycie dachwkowe

Midzy krokwie MEGAROCK,pod krokwie ROCKMIN,pyta g-k gr. 1,25 cm 0,25 0,15 30 0,15Papa bitumiczna, MONROCK MAX,blacha trapezowa 0,25 0,20 20,0 0,19Pyty korytkowe z pokryciem papowym,przestrze powietrzna, GRANROCK,strop masywny 0,25 0,20 25,0 0,17

STROPROCK 4 cm,pyta elbetowa,FASROCK-L,wyprawa tynkarska 0,45 0,30 10,0 0,27

Wylewka betonowa,STROPROCK,podkad betonowy 0,45 0,30 10,0 0,26*

zalecanywsp-

czynnik U[W/(m2K)]

Dz.U.nr 201/2008poz. 1238

gruboizolacji

[cm]

obliczonywsp-

czynnik U[W/(m2K)]

cia

naze

wnt

rzna

Dach

Stro

pna

dpi

wnic

ni

eogr

ze-

wan

Pod

o-ga

nagr

unci

e

* z uwzgldnieniem gruntu

STANDARD ROCKWOOL dla spenienia nowych wymaga cieplnychPrzykadowe zalecane wspczynniki przenikania ciepa U dla przegrdzewntrznych pomieszcze przy ti > 16 C

19

mostki termiczne. Projektowanie polegana okreleniu wilgotnoci powietrza we-wntrznego, a nastpnie na podstawiewymaganej wilgotnoci wzgldnejna powierzchni, obliczenie akceptowal-nej wilgotnoci objtociowej w stanienasycenia na powierzchni. Na podsta-wie tej wartoci ustala si minimalntemperatur powierzchni i std wymaga-n jako ciepln obudowy budynku wy-raon za pomoc fRsi. Mona spraw-dzi, czy ten wspczynnik jest wikszyod obliczonego dla krytycznego miesi-ca (o najniszej temperaturze na po-wierzchni), albo sprawdzi, czy nie jestmniejszy ni 0,72 dla pomieszczeo temperaturze co najmniej 20 C i wil-gotnoci wzgldnej powietrza wewntrz-nego 50%.

Jest to metoda zdecydowanie bar-dziej pracochonna ni dotychczaso-we wymagania polegajce na spraw-dzeniu, czy temperatura na wewntrz-nej powierzchni przegrody jest wy-sza od temperatury punktu rosy po-wikszonego o 1 C dla wszystkichmiesicy. Istniej ju programy kom-puterowe przyspieszajce proces pro-jektowania, dostpne np. na stroniewww.rockwool.pl, ktre umoliwiajoblicze wspczynnikw tempera-turowych i kondensacji midzywar-stwowej.

Szczelno budynkwUstawodawca dostrzeg rwnie

problem zawilgocenia pomieszcze,czego skutkiem jest pojawianie si ple-ni i grzybw prowadzce do destruk-cji zasobw budowlanych. Prb wy-eliminowania tego typu kopotw szmiany wymaga dotyczcych szczel-noci budynku na przenikanie powie-trza przez zapewnienie waciwegoprzepywu powierza w pomieszczeniu.Nie bdzie ju mona stosowa okientylko z opcj mikroszczelin w pomiesz-czeniu z wentylacj grawitacyjn.Ustawa nakazuje stosowanie urz-dze nawiewnych umieszczonychw oknach lub innych czciach prze-grd zewntrznych.

Wymaganiaizolacji cieplnej instalacji

Nowym wymaganiem w rozporz-dzeniu jest minimalna grubo izolacjicieplnej przewodw i komponentw in-

stalacji centralnego ogrzewania, cie-pej wody uytkowej, instalacji chodui ogrzewania powietrznego. Straty cie-pa na przewodach ogrzewania po-wietrznego powinny by na racjonalnieniskim poziomie. Aby to osign, na-ley w zalenoci od rednicy we-wntrznej i funkcji przewodw zasto-sowa minimalne gruboci izolacjicieplnej. Przykadowo grubo izolacjicieplnej instalacji ogrzewania powietrz-nego nie moe by mniejsza ni 40 mmwewntrz budynku i 80 mm na ze-wntrz.

Wicej informacji na temat zmianw przepisach prawa budowlanego orazSTANDARDU ROCKWOOL znajd

Pastwo w broszurze Kierunek Ener-gooszczdno. Wymagania od01.01.2009 r. Zalecane ocieplenie wgStandardu Rockwool, ktra znajdujesi na stronie www.rockwool.pl.

Energooszczdno w budownictwie TEMAT WYDANIA

1 2009 (nr 437)

ROCKWOOL POLSKA Sp. z o.o.DORADZTWO TECHNICZNE0801 66-00-36, 0601660033

czynne od pon. do pt.w godz. 8.00 16.00

www.rockwool.pldoradcy@rockwool.pl

20

TEMAT WYDANIA Energooszczdno w budownictwie

1 2009 (nr 437)

Superenergooszczdne okno dacho-we FTT Termo to okno o specjalistyczneji nowatorskiej konstrukcji,zapewniajce du- oszczdno energii cieplnej.Dwukomo-rowy, superenergooszczdny pakiet szybo-wy zbudowany jest z trzech szyb hartowa-nych. Szyby skrajne wykonane s ze szka ni-skoemisyjnego. Obie przestrzenie midzy-szybowe wypenione s gazem szlachet-nym kryptonem. W pakiecie szybowymzastosowano cieperamki dystansoweTGI.

Taka budowa zestawu szybowegoumoliwia uzyskanie znakomitych para-metrw termicznych USZYBY = 0,5 W/m

2K.Okno FTT posiada poczwrny system

uszczelnienia, co dodatkowo ogranicza stra-tyciepa. Pakietszybowyosadzonyjestwspe-cjalnie zaprojektowanej ramie skrzyda, kt-ra jest ok. 30% grubsza od skrzyda w stan-dardowym oknie, co zwiksza izolacyjnotermiczn caego okna: UOKNA = 0,94 W/m

2K.Tak doskonae parametry termoizolacyjnepozwalaj na stosowanie okna FTT Termorwnie w budownictwie pasywnym.

Aby okno FTT Termo w peni speniaoswoj energooszczdn funkcj, musi byodpowiednio zamontowane z wykorzysta-niem specjalnie do tego przeznaczonegokonierza paroprzepuszczalnego XDP. Dokonierza doczony jest materiatermoizo-lacyjny z naturalnej weny owczej, sucydowykonania izolacji termicznejwokokna.

Wena owcza jest doskonaym izolatorem.Dodatkowo jest materiaem przyjemnymw dotyku oraz przyjaznym dla montaysty.

W zimie, podczas sonecznych dni,przez szyb w oknie dachowym przenikapromieniowanie soneczne. Pochanianejest ono przez przedmioty znajdujce siwe wntrzu, ktre po nagrzaniu emitujciepo. Ciepo pozostaje w pomieszczeniu,poniewa nie jest przepuszczane na zew-ntrz przez szyb z powok niskoemisyj-n. Dlatego w zimie pomieszczenia napoddaszu nagrzewaj si czciowow sposb naturalny. Natomiast latem, aby

unikn niepodanego efektu nagrzewa-nia, okna dachowe osaniane s zasonamizewntrznymi (markizy lub rolety). Ak-cesoria zewntrzne mog by obsugiwa-ne manualnie lub automatycznie,reagujcna temperatur wewntrz pomieszczenia.

Kolektory soneczne absorbuj promie-niowanie soneczne i zamieniaj je w cie-po, ktre wspomaga ogrzewanie w do-mu. Kolektory Fakro wpuszczane sw poa dachu, co jest optymalnym roz-wizaniem poprawiajcym izolacyjnobudynku. Ponadto kolektory tego typumog by systemowo zespalane z oknamidachowymi,dziki czemu idealnie wtapia-j si w bry caego dachu.

FAKRO energooszczdnie i ekologiczniePolska firma FAKRO, jeden z wiodcych producentw okien dachowych na wiecie, oferuje szerok gam produktwzapewniajcych wygod i komfort na poddaszu. Z myl o ograniczeniu kosztw eksploatacji budynkw orazo ochronie rodowiska naturalnego firma FAKRO wprowadzia do sprzeday specjalne energooszczdne produkty.

infolinia 0800 100 052, www.fakro.pl

Superenergooszczdne okna dachowe FTT Termo

Przekrj okna FTT Termo

Roleta zewntrzna ARZ WERSO

22

TEMAT WYDANIA Energooszczdno w budownictwie

1 2009 (nr 437)

Firma ALPOL GIPS Sp. z o.o. posiada w swojej oferciekompletne systemy ocieple cian zewntrznych budynkwmetod lekk mokr. W przypadku wykonywania ocieplez wykorzystaniem styropianu jako materiau termoizolacyjne-go oferujemy bogat gam produktw wchodzcych w skadsystemu ALPOL EKO PLUS. Natomiast przy stosowaniuweny mineralnej zalecamy wykonawstwo z zastosowaniemproduktw z systemu ALPOL EKO PLUS WM. Na fotogra-fiach pokazano referencyjne obiekty, w ktrych stosowanosystemy ociepleniowe ALPOL.

System ALPOL EKO PLUSTechnologia wykonywania docieple cian zewntrznych

w systemie ALPOL EKO PLUS polega na: przymocowaniu do zewntrznych powierzchni cian,

za pomoc specjalnej zaprawy klejowej ALPOL AK 530 lubALPOL AK 532 i cznikw mechanicznych, warstwy termo-izolacyjnej, ktr stanowi pyty styropianowe; wykonaniu warstwy zbrojonej z zastosowaniem kleju

ALPOLAK 531 lub ALPOLAK 532 i siatki z wkna szklanego; zagruntowaniu warstwy zbrojcej preparatem gruntuj-

cym ALPOL AG 701 lub ALPOL AG 706, ktrego dobr za-ley od rodzaju zastosowanej wyprawy tynkarskiej, pokryciu powierzchni szlachetnym tynkiem cienkowar-

stwowym.System ALPOL EKO PLUS wystpuje w czterech od-

mianach: odmiana M z zastosowaniem dekoracyjnych tynkw mi-

neralnych ALPOL AT 320-338; odmiana N z zastosowaniem dekoracyjnych tynkw

akrylowych ALPOL AT 350-358; odmiana SIS z zastosowaniem dekoracyjnych tynkw

silikatowo-silikonowych ALPOL AT 370-378; odmiana ZIMOWA, w ktrej kleje ALPOL AK 530

i AK 532 zastpiono klejem ALPOL AK 534, przeznaczo-nym do pracy w obnionej temperaturze oraz z wypraw tyn-karsk z tynku mineralnego AT 326 Zimowego.

System przeznaczony jest do stosowania w budownictwiemieszkaniowym, uytecznoci publicznej i przemysowym,zarwno w obiektach ju istniejcych, jak i nowo wznoszo-nych, do wysokoci 25 m, a dla budynkw wzniesionychprzed 1.04.1995 r. do wysokoci 11 kondygnacji wcznie.

System ALPOL EKO PLUS posiada Aprobat Technicz-n ITB nr AT-15-5022/2007 oraz Certyfikat Zakadowej Kon-troli Produkcji nr ITB-0178/Z potwierdzajcy stao parame-trw produktw wchodzcych w skad zestawu. Wszystkieodmiany systemu ocieple zostay sklasyfikowane jako nie-rozprzestrzeniajce ognia (NRO).

System ALPOL EKO PLUS WMSystem ten suy do ocieplania cian zewntrznych bu-

dynkw oraz powierzchni stropw w garaach i piwnicach,pytami z weny mineralnej w technologii bezspoinowegosystemu ocieple.

Muzeum Etnograficzne we Wrocawiu przy ulicy Traugutta

Osiedle Malownicze to osiedle ok. 30 domw wolno stoj-cych w Smolcu k. Wrocawia

Kamienica Pod Zotym Orem na ulicy Szczytnickiej weWrocawiu

Systemy ociepleniowe

23

Technologia ta polega na: przymocowaniu do zewntrznych powierzchni cian,

za pomoc specjalnej zaprawy klejowej ALPOL AK 533i ewentualnie cznikw mechanicznych, warstwy termoizo-lacyjnej, ktr stanowi pyty z weny mineralnej; wykonaniu warstwy zbrojonej z kleju ALPOL AK 533

i siatki ALPOL 145 z wkna szklanego; zagruntowaniu warstwy zbrojcej preparatem gruntuj-

cym ALPOL AG 701 lub ALPOL AG 706, ktrego dobr za-ley od rodzaju zastosowanej wyprawy tynkarskiej; pokryciu powierzchni szlachetnym tynkiem cienkowar-

stwowym.System ALPOL EKO PLUS WM wystpuje w trzech od-

mianach: odmiana M z zastosowaniem dekoracyjnych tynkw mi-

neralnych ALPOL AT 320-338 przeznaczona do wykony-wania ocieple cian zewntrznych budynkw oraz stropw; odmiana SIS z zastosowaniem dekoracyjnych tynkw si-

likatowo- silikonowych ALPOL AT 370-378 przeznaczonado wykonywania ocieple cian zewntrznych budynkwdo wysokoci 25 m, a dla budynkw wzniesionych przed1.04.1995 r. do wysokoci 11 kondygnacji wcznie; odmiana K bez tynku - przeznaczona do wykonywa-

nia ocieple stropw od strony sufitw w pomieszczeniachzamknitych, nieogrzewanych, takich jak garae i piwnice,nad ktrymi znajduj si pomieszczenia ogrzewane; odmiana ZIMOWA, w ktrej klej ALPOL AK 533 zast-

piony jest klejem ALPOL AK 534 przeznaczonym do pracyw obnionej temperaturze oraz z wypraw tynkarsk w po-staci tynku mineralnego AT 326 Zimowego.

System ALPOL EKO PLUS WM posiada Aprobat Tech-niczn ITB nr AT-15-6540/2007 oraz Certyfikat ZakadowejKontroli Produkcji nr ITB 0875/W, potwierdzajcy staoparametrw produktw wchodzcych w skad zestawu.

Odmiany M i K oraz odmiana ZIMOWA z tynkami mine-ralnymi zostay sklasyfikowane jako niepalne (NP) oraz nie-rozprzestrzeniajce ognia (NRO), natomiast odmiana SIS ja-ko nierozprzestrzeniajca ognia (NRO).

* * *Firma ALPOL GIPS Sp. z o.o., bazujc na nabytych do-

wiadczeniach oraz prowadzonych od lat pracach badaw-czo-rozwojowych, wprowadzia w 2009 r. jako jedna z pierw-szych w Polsce, obligatoryjn, picioletni gwarancj produ-centa na systemy ocieple z uyciem styropianu ALPOLEKO PLUS i weny mineralnej ALPOL EKO PLUS WM wewszystkich wymienionych odmianach.

Energooszczdno w budownictwie TEMAT WYDANIA

1 2009 (nr 437)

Paac w Wojanowie jest renesansow rezydencj wzniesionw 1603 r.

Apartamentowiec RONDO VERONA w samym sercu Wro-cawia przy placu Powstacw lskich

Osiedle Ogrody Reja we Wrocawiu

Alpol Gips Sp. z o.o.Dzia Doradztwa Technicznego i Zastosowa

tel. 041 372 11 22www.alpol.pl

ALPOL

24 1 2009 (nr 437)

Firma Brevis, znany polski pro-ducent bardzo dobrej jakocinawiewnikw, wprowadzia narynek w drugiej poowie 2008 r.automatyczny nawiewnik powietrzaVENTAIR HIGROSTER. Wychodzcnaprzeciw oczekiwaniom rynku, firma do-czya do wskiej na wiecie grupy pro-ducentw nawiewnikw higrosterowa-nych. Dziki zastosowaniu w nawiewni-ku VENTAIR HIGROSTER wasnychnowatorskich rozwiza konstrukcyj-nych, sprawdzonych w produkowanymod wielu lat modelu VENTAIR MAGNE-TIC (symetrycznie zawieszona przepust-nica sterujca, sprzgo magnetyczne)uzyskano dodatkowo zdolno stabiliza-cji wielkoci strumienia powietrza wa-sno unikaln wrd nawiewnikw ste-rowanych wilgotnoci powietrza. Po-zwala ona zapobiec nadmiernej wenty-lacji, szczeglnie przy silnym wietrze i nis-kiej temperaturze zewntrznej. W nowejkonstrukcji udao si poczy naj-lepsze cechy zarwno nawiewnika hi-grosterowanego, jak i cinieniowego.Oprcz cech techniczno-uytkowych fir-ma konsekwentnie zadbaa o solidnokonstrukcji, jako wykonania oraz walo-ry estetyczne wyrobu. Jak w poprzednichmodelach, gwne elementy konstrukcyj-ne wykonano z wytaczanych profili alumi-niowych. VENTAIR HIGROSTER otrzy-ma rwnie nowoczesny, bardzo este-tyczny design, wyrniajcy go na tlekonkurencji na wiecie. Warta podkre-lenia jest rwnie bardzo nowoczesna,zapoyczona z przemysu lotniczego,technologia wykonania przepustnicy ste-

rujcej. Element ten produkowany jestz kompozytu zbrojonego wknem szkla-nym materiau o znakomitych wasno-ciach mechanicznych i cieplnych.

Nawiewnik stanowi element systemuwentylacyjnego i umoliwia kontrolowa-ny napyw wieego powietrza do po-mieszczenia. Przeznaczony jest domontowania w skrzydle lub ocienicyokien lub drzwi balkonowych drewnia-nych lub z PCW w pomieszczeniach(z wentylac