Upload
others
View
2
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
1
Autisme, wat weten we?
Matt van der Reijden,
kinder- en jeugdpsychiater & geneesheer directeur
Dr Leo Kannerhuis,
Oosterbeek
Voorzet, 4 juni 2013
2
autisme
agenda
autisme
autisme en het brein: wat weten we?
een beeld van autisme: ‘een bijzonder orkest’
hoe ontstaat autisme?
waarschuwingen
Voorzet, 4 juni 2013
3
autisme
het verleden 1943 Leo Kanner: ‘autism’
1944 Hans Asperger
Voorzet, 4 juni 2013
4
autisme
diagnose gebaseerd op symptomen en gedrag
diagnostic and statistic manual (DSM)
pervasive developmental disorder (PDD)
=
autism spectrum disorder (ASD)
problemen in sociaal functioneren
problemen in communicatie
beperkte/stereotype interesses en gedragingen
begin voor 3e levensjaar ( moment van diagnose)
Voorzet, 4 juni 2013
5
autisme
diagnostic and statistic manual (DSM)
vormen van autisme
klassiek autisme (Kanner)
Asperger syndroom
pervasive developmental disorder - not otherwise specified (PDD-nos)
Rett syndroom
desintegrative disorder
mei 2013 DSM 5: ASD in schalen van ernst
social communication disorder?
Voorzet, 4 juni 2013
6
autisme
prevalentie
voor 1990:
klassiek autisme: 5 in 10.000
Na 1990
Autism Spectrum Disorders (pervasive developmental disorders)
prevalentie neemt toe; nu tussen 1 op 150 á 100 (1%)
komt vaker voor bij jongens; bij meisjes minder goed herkend
Voorzet, 4 juni 2013
7
autisme en het brein: wat weten we?
eerste waarschuwing wij zijn NIET (alleen) ons brein,
en autisme is niet (alleen maar) een ‘hersenziekte’
de invloed van ‘de biografie’, context (omgevingsfactoren e.d.) zijn zeer belangrijk;
dit leidt er o.a. toe dat
autisme vaak een extra ‘verdieping’ krijgt
of
autisme soms geen autisme is
Voorzet, 4 juni 2013
8
autisme en het brein: wat weten we?
probleem in de hersenen: deel of geheel? sociale interactie en hersenontwikkeling
Corchesne et al.
spiegelneuronen
Gallese et al., Brain, 1996
maar: ‘spiegelneuronensysteem’ komt bij
mensen met autisme later op gang.
Bastiaansen, Mirror images! Neural correlates of emotion
processing in autism, schizophrenia and mental health., 2011
en: spiegelneuronen geven motorische/cognitieve, geen emotionele herkenning.
Baron Cohen, The science of Evil. On Empathy and the Origins of Cruelty., 2012
Voorzet, 4 juni 2013
9
autisme en het brein: wat weten we?
probleem in de hersenen: deel of geheel?
Dinstein et al., Neuron, 2012
Voorzet, 4 juni 2013
10
een beeld van autisme
is er 1 verklaring voor alle symptomen?
een vereenvoudiging (let op!):
autisme = (vroege) ontwikkelingsproblemen van de hersenen
gespecialiseerde hersencellen
verbindende hersencellen
bij mensen met autisme ontstaan problemen in beide ontwikkelingslijnen
Voorzet, 4 juni 2013
11
een beeld van autisme
gespecialiseerde hersencellen sommige hersengebieden functioneren goed, andere gebieden
functioneren niet optimaal
bepaalde ‘hersenfuncties’ verlopen niet optimaal
maar
sommige functies verlopen ‘normaal’
of
bovengemiddeld goed (speciale vaardigheden, ‘savants’)
Voorzet, 4 juni 2013
12
een beeld van autisme
gespecialiseerde hersencellen als we het brein zien als een orkest
dan kunnen we het brein van iemand met autisme zien als een
orkest met
en
Voorzet, 4 juni 2013
13
een beeld van autisme
gespecialiseerde hersencellen als er veel hersenfuncties tegelijkertijd nodig zijn (het leven) is het
moeilijk voor mensen met autisme
(= als het hele orkest speelt is het moeilijk goed te spelen)
als er goed functionerende hersengedeelten nodig zijn
(speciale vaardigheid) lukt het mensen met autisme goed
(= in het orkest zit misschien een prachtig spelend kwartet)
Voorzet, 4 juni 2013
14
een beeld van autisme
verbindende hersencellen goede verbindingen nodig tussen gespecialiseerde hersengebieden
zijn nodig om informatie snel te verwerken en snel te reageren
balanceren
sturen (armen)
trappen (benen)
letten op het verkeer en ‘verkeersgeheugen’ raadplegen
sociaal functioneren (kletsen)
etc
fietsen gebeurt automatisch;
fietsen vereist snel en complex functioneren van de hersenen
mensen met autisme hebben vaak problemen met complexe taken
Voorzet, 4 juni 2013
(problemen met) ontwikkeling van zenuwcellen die verbindingen tussen hersengebieden verzorgen
geeft
problemen met het (snel) verwerken van (bepaalde) prikkels en informatie
geeft
onvoldoende of ‘ander’ begrip van de ‘wereld’; moeite met complexe informatie of vaardigheden
hoe ontstaat autisme?
hypothese
Voorzet, 4 juni 2013
16
hoe ontstaat autisme?
genen en omgevingsfactoren
autisme is in sterke mate erfelijk (genetische kwetsbaarheid)
maar
vooral gedurende zwangerschap en de eerste levensjaren, maar
ook daarna, kunnen omgevingsinvloeden de ernst beïnvloeden
NB1: meerdere genen zijn betrokken bij autisme.
NB2: veel van de afzonderlijke genen zijn in de algemene bevolking aanwezig.
NB3: omgevingsfactoren kunnen biologisch, maar ook ‘psychosociaal’ zijn.
NB4: ‘stress’ lijkt een (meestal) ongunstige omgevingsfactor te zijn.
Voorzet, 4 juni 2013
17
hoe ontstaat autisme?
omgevingsfactoren
de vaccinatietheorie
Wakefield et al, Lancet, 1998
Gezondheidsraad. BMR-vaccinatie en autisme:
geen aanwijzingen voor een
verband - signalement. 2007
Voorzet, 4 juni 2013
18
hoe ontstaat autisme?
omgevingsfactoren
Autism: Air Pollution May Be to Blame, Study Suggests
Pollution from freeways may cause autism, according to new study.
Voorzet, 4 juni 2013
19
hoe ontstaat autisme?
omgevingsfactoren
het effect van vroeginterventie
● Pivotal Response Treatment (PRT)
Koegel & Koegel, 2006
● Early Start Denver Model (ESDM)
Dawson et al., Pediatrics, 2010 & J Am Acad Child Adolesc Psychiatry, 2012
Voorzet, 4 juni 2013
20
hoe ontstaat autisme?
het autistische brein heeft moeite met het verwerken van en
reageren op (complexe) informatie
problemen met centrale coherentie
problemen met ‘theory of mind’
problemen met executief functioneren
problemen met zintuiglijk functioneren
problemen met snelheid van verwerken en reageren informatie
problemen met complexe opdrachten
problemen met verbeeldend vermogen
problemen in de ontwikkeling
beter functioneren in een aangepaste context
etc
Voorzet, 4 juni 2013
centrale coherentie
in de ontwikkeling leren de hersenen snel om veel bij elkaar horende
informatie om te zetten in een zinvol geheel
snel begrip (van bv situatie)
dit gebeurt onvoldoende bij autisme
dit leidt bij autisme tot detailgerichtheid
dit leidt bij autisme niet of niet snel genoeg tot begrip
belangrijke begrippen
Voorzet, 4 juni 2013
centrale coherentie
een film over gebrek aan centrale coherentie:
www.youtube.com/watch?v=yhRRHL2FNOw
belangrijke begrippen
Voorzet, 4 juni 2013
context
autisme is contextafhankelijk:
zichtbaar in een ongunstige context
moeilijker zichtbaar in een gunstige context
voorkeur voor een bekende context
belangrijke begrippen
Voorzet, 4 juni 2013
context
wat zijn de kenmerken van een gunstige context?
aangepaste informatievoorziening (in vorm, intensiteit, snelheid, grootte);
veiligheid;
overzichtelijkheid;
voorspelbaarheid (ook consequent zijn!);
duidelijkheid (in details!);
goede voorbereiding;
etc; deels ook ‘persoonlijk’
belangrijke begrippen
Voorzet, 4 juni 2013
● er is veel dat we nog niet weten.
● een persoon met autisme ‘is niet zijn brein’.
● biografie en context zijn van invloed op (de ernst van het) autisme.
● autisme levert ‘sterke kanten’ op
waarschuwingen
Voorzet, 4 juni 2013
je spreekt met een puber over zijn klasgenoten.
vraag: hoe groot is je klas?
antwoord: ik denk twee keer zo groot als deze kamer.
het antwoord is letterlijk en valt buiten sociale context
van het gesprek.
Maar: voor de ander is de vraag vreemd: ‘ben ik net aan het kletsen
over mensen, en dan wordt er een vraag gesteld over afmetingen.’
waarschuwingen
Voorzet, 4 juni 2013