Medeniyetler Çatışması mı, Menfaatler Çatışması mı?

8/14/2019 Medeniyetler atmas m, Menfaatler atmas m?

1/15

1

Medeniyetler at mas m , Menfaatler at mas m ?

Prof. Dr. M. Sad k ACAR *

Giri

nsanl k, uzun evrimi boyunca hemen hemen hep ayn kavramlar

a klamaya al m t r. Bunlar n bal calar bizzat insan ve insanl kt r.

Ancak, insan kendisini a klarken daha ok eserlerini dikkate alm ve

ou kez kendisi yerine eserlerini a klam t r. Bu a klamalar da zaman

iinde evrim geirmi ve bugne kadar gelinmitir. Yeni a klamalar eski

a klamalardan kaynakland hlde, yeniler ou zaman eskileri inkar

etmitir. Bylece evrim; tez, anti-tez, sentez sreci iinde gelimitir.Evrimin her aamas nda insan kendisini ve eserlerini yeniden tan mlam

ve yorumlam t r. Bu da farkl kltr ve medeniyet anlay lar n n ortaya

kmas na sebep olmutur. Bu kltr ve medeniyetler ilk bak ta

birbirlerinden ne kadar farkl grlseler de, yine de hepsi bu dnyada

insan taraf ndan ve insan iin gelitirilmi yaam biimleridir. stelik her

kltr ve medeniyet, bir bakas ndan ald unsurlarla beslenmi ve

gelimitir. Bu gelime bir sre olduundan, diyalektik at ma daha

ok, toplumlar n kendi iinde olmutur. Toplumlar aras at ma ise

medeniyet fark ndan daha ok, menfaat fark ndan kaynaklanm t r.

* Dokuz Eyll niversitesiktisadi ve dari Bilimler Fakltesiktisat Blm retimyesi


2/15

2

Menfaatlerin Do uu

Menfaat at mas , toplumlar n kendi iinde de ortaya kabilir.

Nitekim, patriiler, plepler ve serveler aras ndaki at malar Roma

toplumunun kendi i at mas d r. Endstriyel toplumda da at ma

balang itibariyle kendi iinde ortaya km t r. ktisat biliminin

kurucular

olan Fransadaki Fizyokratlar, toplumu toprak sahipleri,iftiler ile sanayici ve tccardan oluan k s r s n flar olmak zere

s n fa ay rm t r. Bu s n flar aras ndaki diyalog tar mdan elde edilen net

has lay , yine bu s n flar aras nda tedavl ettirerek bir dayan ma

salamaktad r, diye dnlmtr. Bylece liberal ideolojiye s n fsal bir

temel salanmak istenmitir. ngiliz Klasik iktisat lar da liberalizm

ideolojisini savunmak iin s n fsal analizden yararlanm lar ve toplumu

toprak sahipleri, kapitalistler ve emekiler olmak zere s n fa ay rarak

analiz etmilerdir. Karl Marx da bu analizi kullanarak kendi ideolojisini

savunmutur. Bu s n flar, Klasiklerde bir diyalog ortam iinde olduklar

iin taraflar n kabul etmek durumunda kalaca bir denge olumaktad r.

Marxta ise diyalog kopmu olduu iin s n f kavgas ortaya

kmaktad r 1. nsanl k tarihi bunlar n hepsini dorulam t r; nk, bu

a klamalar ayn gerein farkl ynlerdeki dorular n ortaya

koymaktad r.

Buna gre; at ma ve denge daha ok ayn medeniyet anlay na

sahip olan toplum iinde ortaya kmaktad r. at man n toplum d na

1 Tar k Zafer Tunaya, Siyasi Messeseler Ve Anayasa Hukuku, Sulhi GaronMatbaas , stanbul, 1966, ss.4-6


3/15

3

ta nmas yine s n flar arac l yla olmaktad r. Baka toplumlardaki

benzeri ve farkl s n flar, yay lmak isteyen toplumun egemen s n flar yla

ya kar kar ya gelmektedirler ya da menfaatlerini zdeletirerek

i birlii yapmaktad rlar. Burada ortaya kan at ma bir medeniyetler

at mas deil, menfaatler at mas d r. Bu i ie geen oluum, s n f

menfaatleriyle ulus menfaatlerini birletirerek emperyalizme ve onun

kar gr alan anti-emperyalizme, yani ulusalc l a yol amaktad r.

Ulusuluk ve ulusalc l k kavramlar n ay rmaya gerek yoktur. J. J.

Rousseaunun zihinsel bir tasar m olarak gelitirmi olduu bu kavram,

toplumlar n kuaklar boyu var olma ve bakalar na boyun emeden

yaama, yani kendine egemen olma hakk n a klamaktad r. Bu

bak mdan ulusuluk anti-emperyalizmdir.

Amerikal arat rmac ve fikir adam S. Huntington 1993 y l nda

Foreign Affairs adl dergide Medeniyetler at mas m ? bal kl bir

makale yay mlayarak s n f at mas tezine kar alternatif bir gr ileri

srmtr 2. Makalenin grd ilgi zerine, yazar 1996 y l nda The

Clash of Civilizations and the Remarking of World Order3 bal kl

kapsaml bir kitap yay mlayarak tezini geniletmitir. Bu makaledeki

amac m z, Huntington n, kavramlar n ieriini kendi ideolojisi

dorultusunda doldurarak yay lmac l hakl gsteren nedenler bulmaya

al t n ortaya koymakt r. Ancak, bunu yaparken, bu makalenin yazar

2 Samuel P. Huntington The Clash of Civilizations Foreign Affairs, Summer 1993, passim.3 Samuel P. Huntington,. 1996.The Clash of Civilizations and the Remaking of theWorld Order . New York: Simon & Schuster., passim.


4/15

4

da ister istemez, benzeri kavramlar n ieriini kendi ulusalc ideolojisi

dorultusunda dolduracakt r. Bu bak mdan, Huntington n tezi gibi, bu

makalenin yazar n n tezi de pek ok alternatiften yaln zca biridir.

Huntington, sz konusu eserinde kltr ve medeniyet kavramlar na

yer vermi ve ou yerde kltr yerine medeniyet szcn

kullanm

t

r. Kltr ve medeniyet e-anlaml

deildir. Frans

zlar kendivarl klar n yceltmek iin medeniyet kavram n kullanm lar ve

smrgelere medeniyet gtrme iddias nda bulunmulard . Almanlar da

buna kar l k kltr kavram n kullanm lard . Emperyalizm ve

misyonerliin hizmetinde bir ara olarak gelimi olan antropoloji,

medeniyeti Bat l , kltr Doulu toplumlar iin kullanm t .

Antropolojinin giderek bir bilim dal olarak gelimesi, bu kavramlar n da

ieriinin deimesine yol am t r. Bugn sosyoloji, modern Bat l

toplumlar ; antropoloji, Doulu toplumlar incelemekle hl smrgeci

gemiin izlerini ta maktad r. Ancak, kltr kavram genileyerek Bat l

toplumlar da kapsamaktad r. Art k bugn bir ngiliz, bir Frans z ve bir

Amerikan kltrnden sz edilmektedir 4. yleyse medeniyet nedir?

Kltr bilimin, medeniyet felsefenin konusu olmal d r.

Kltr nedir?

Kltr, doan n anti-tezi olan insan n doa ile yapt bir sentezdir.Buna gre kltr, insanla doa aras ndaki ilikiden doan, hayat

kar s ndaki toplumsal tav rd r. nsan hangi corafyada ya yorsa o

4 Bozkurt Gven, nsan ve Kltr: Antropolojiye Giri , Trk Sosyal Bilimler Dernei Yay nlar , Ayy ld z Matbaas , Ankara, 1972, ss.95-137


5/15

5

corafyan n sunduu olanaklar kullan r. Bu olanaklar onun bilgisini ve

yaam biimini belirler. Ekvatordan kutuplara, deniz k y lar ndan

karalar n ilerine, ormanlardan llere kadar corafya ve onun sunduu

olanaklar eitlilik gsterir. Bylece ok deiik kltrler ortaya

km t r. Bu kltrler iinde beslenme al kanl klar ndan aile yap lar na,

inanlardan ve dinsel trenlerden mlkiyet gibi, insanla eya aras ndaki

ilikilere kadar eitli kltr elemanlar vard r. Bu elemanlar genellikle

kendi ilerinde yzeysel bir tutarl l k gsterirler; nk hepsi de insan

eseridirler ve insan n zelliklerini ta rlar.

nsan n asl (elementer) zellii, i dnyas ndaki duygular d r:

Sevgi-nefret, korku-gven, umut-endie, heyecan-huzur gibi duygular

atomiktir ve daha elementer unsurlara blnemezler. Asl nda, oul

grnen bu unsurlar ayn insan zelliin atalardan kal t mla al nan ve

evrimden geen duygu denen tek bir zelliktir 5. Duygu, i dnyaya ait

olduu iin kltrel deildir. Duygunun kendi iindeki z tl klar n n yol

at karmaa kendi anti-tezini yarat r ki; bu da mant kt r. Mant k da,

i dnyam zda ortaya kan bir zellik olduu iin kltrel deildir.

Mant k dncenin yaln zca biimidir ve bu bak mdan insan duygular

gibi evrenseldir. Ancak, corafya eitlilik gsterdii iin kltr de

eitlilik gsterir. nk insan dnrken mant n bo kal plar n

kltr elemanlar yla doldurur. Bylece farkl kltr deerlerini ve

zlemleri ta yan, yani farkl nermeleri n plana karan farkl mant klar

5 ngiliz empirisistlerinden Herbert Spencer, insan n fikr kabiliyetlerinin ve kltrelal kanl klar n n da kal t m yoluyla nesillere aktar labileceini ileri srmtr. (MacitGkberk,Felsefe Tarihi , Remzi Kitabevi,stanbul, 2002, ss.425-429.)


6/15

6

ortaya kar: Doulu mant -Bat l mant , slam mant -H ristiyan

mant , liberal mant k-sosyalist mant k vb. Bylece, kltr yerel olsa da,

bileimindeki evrensel unsur nedeniyle, ortak ya da evrensel bir deer

ta r. Bu da evrensel geerlilii olan kltr teorileri kurmam za olanak

verir.

te yandan, her bir kltr, evrensel unsurlar sayesinde bakakltrlerle iliki kurabilir. Bylece, kltr elemanlar bir kltrden

dierine geerek yeni sentezlere olanak yarat r. Bu sentezler, yeni yaam

biimleri yaratt iin baz elemanlar art k ie yaramaz olur ve terk

edilir. Ancak, her kltrn kendi iinde de iki kiilik arkada gruplar na

kadar inen alt kltr katmanlar vard r. Bir alt katman n terk ettii bir

eleman dier bir katman korumak ister. Bylece, toplumun kendi iinde

elikiler ortaya kar. Bu elikiler yeni sentezlere yol aar ve evrim

devam eder. Bu alt kltrden toplumun geleceini temsil eden ve

toplumun gelecekte de var olmas n salayacak alanlara ideolojik

anlamda ilerici denir. Sosyo-ekonomik s n flar da birer kltr

katman d rlar. Onlar n da baz lar toplumun geleceini temsil ederken,

baz lar gemii ya da yabanc toplumlar n karlar n temsil ederler. Bu

alt-kltrlere de gerici denir. Bu bak mdan baka kltrlerle yap lan

her eleman al -verii bir ilerleme olamayabilir. Bazen bu deiim,

toplumu var eden zdeerlerle btnlemeyen, toplumun geleceinde

yeri olmayacak olan, ya da toplumu baka toplumlara teslim ederek onu

yok edecek olan sosyo-ekonomik ve sosyo-politik s n flar n bencil

karlar n besleyebilir. Bu kltr katman ndakiler evrensel bir deer


7/15

7

retmeden evrensellik iddias taslamaktad rlar. Oysa, evrensellie eli bo

gidilmez. Evrensel olmak, kendi kltr deerlerini yeniden ileyerek

baka kltrlerin benimseyecei bir sentezi gerektirir. Adnan Saygunun

Yunus Emre Oratoryosu gibi.

Baka kltrleri zmsemeden taklit etmek evrensellik olmad

gibi, taklitiler kendilerini inkar etmi olmakla kal

rlar. zendikleri bakalar da onlar kmser, bir kiilik olarak saymaz ve tekiler

olarak grrler. Bugn smrgeletirilmi olan Dou lkelerinde grlen

budur. Huntington n bir tehdit diye alg layarak hedef gsterdii slam

lkelerinin durumu da byledir. Bu lkelerde eitli gruplar ya

emperyalizme tepki ad na topluma bir ey vaat edemeyen, toplumu

yaatacak olan yeni sentezde yeri kalmam olan eski elemanlar

korumaya al yor ya da gelime ad na Bat n n davran kal plar n ve

zellikle politik normlar n tart madan benimseyerek kendi toplumuna

yabanc la yorlar. Bugnslam Dnyas nda grlen airet rgtlenmeleri

ve onlar n kentlerdeki izdm olan direni gruplar ve tarikatlar birinci

gruba girerler. gal alt ndaki veya sinsi bir smrnn ipotei alt ndaki

slam lkelerinde ne entelektel bir kar koyu, ne 1920de Ankarada

ortaya kan TBMM rneindeki gibi, ulusal iradeyi temsil eden bir

meclis, ne de asker onuru ve disipliniyle savaacak bir ordu kurulmutur.

Bunlar n yerine, da n k direni gruplar , canl bomba fedaileri, airet

meclisleri, ete rgtleri vard r. nsanlar kendi beyinleriyle dnecek

yerde, kafalar na trban sarma yoluna gitmektedirler. Yzn saklayan,

eli silahl , trbanl erkek direnii ile, sa n saklayan, trbanl bayan n


8/15


9/15

9

medeniyeti tan mlamaktan gelir. Medeniyeti tan mlayan kltr dier

toplumlara kendi din, sanat, felsefe ve bilim anlay n kabul ettirir. Tarih

boyunca bu anlay lardan baz lar n plana gemitir. rnein tar m

toplumlar nda din, medeniyetin tan mlay c s olmutur ve evrensel

deerler dinden kaynaklanm t r. Sanat, felsefe ve bilim dine gre

alg lanm ve dinin hizmetinde olmutur. Medeniyetler, evrensel tan mlar

yapma eiliminde olduklar ndan kendi bilim anlay lar n da ortaya

koyarlar. Tar m toplumundaki mitoloji, kendi zaman n n bilimidir.

Ortaadaki skolastik felsefeye dayal tan mlar sistematii de kendi

zaman n bilimidir. Bugnn bilim anlay da belki ileride terk edilebilir.

Ancak, elde bir kan t olmad iin bu,u anda bilinemez.

Bugnk medeniyet, Avrupa da XV. yzy ldan itibaren doup

gelien Hmanizma felsefesi ve onun uygulamas olan Rnesans

olay ile ortaya km t r. Bu nedenle, ada uygarl Bat kltr ya

da toplumu tan mlamaktad r. Bilim anlay sanat gibi felsef bir

anlay tan kaynakland iin, sanatta, felsefede, hatt dinde bile Bat n n

tan mlar genel kabul grmektedir. Dou dinlerinin incelenmesi, Bat n n

yntemleriyle yap lmakla kalm yor, dinin inan ve trenleri bile yeni bir

anlay a gre yorumlanmak isteniyor. Mesela, Rnesanstan nce btn

dinlerin ortak zellii doayla uyumlu yaamakt . Bunun iin, diyelim ki;

yamur tanr s yla veya yamur melekleriyle iyi geinmenin yollar n

aramak, dinin ve onun emrindeki bilimin greviydi. Hmanizma

dncesi ise, yamur olay n n kendisini anlamaya al an bir bilim

anlay n getirmi ve zamanla evrensellemitir. Art k, btn kltrler


10/15

10

bugn Rnesans sonras Bat kltrnn bilim anlay n

benimsemektedir.

Bu benimseyi, hibir ekilde yamur tanr s (veya melei) inkar

ediliyor diye medeniyetler at mas eklinde olmam t r. Dou-Bat

at mas daha nce de vard ve bir menfaat at mas ndan baka bir ey

deildi. Buna rnek olarak Yunanl

lar

n Troyaya sald

rmas

,skenderin Asya seferi, Roman n Kartaca ile at mas ve yine

Roman n Asyada yay lmas ve Ortaadaki Hal Seferleri

gsterilebilir. Ancak, bir kltr, eski bilim ve sanat anlay n terk eden

bir felsefe gelitirirken, medeniyetler at mas eski ile yeni anlay n

at mas eklinde toplumun kendi iinde ortaya kar. Bu at may ,

ada Bat Uygarl n n douunda Hmanizman n roln gzden

geirerek a klayabiliriz.

Bat Medeniyetinin Do uu

Hmanizma Avrupada XV. yzy ldan itibaren kendini

gstermeye balam yeni bir dnya grdr. Trkiyede san ld gibi;

insan sevmek, insanc l olmak gibi anlamlara gelmez. Hmanizma,

Kilisenin ilh denen tart lmaz deerleri yerine, insan n tart labilir

akl deerlerinin konulmas demektir. Hmanizmaya gre; her ey

insan iin insan taraf ndan yap l r. Hmanistler, insandan hareket ederler ve yine insana ula rlar. Ancak, bu insan deer sevgi deil, ak ld r.

Hmanistler, varl k veya oluu Kilisenin dogmalar yla deil, evrensel

ak lla a klarlar. Bu bak mdan, Hmanizma ak ldan hareketle evrensel

deerler yaratmakt r. nsan sevgisine dayal filozofiler Bat da deil,


11/15

11

daha ok Douda gelimitir. Bu yzden, Dou insan Bat filozofilerine

de kendi kltrndeki kavramlara gre anlamlar ykleyerek ak lc l k

yerine, duygusalc l a devam etmektedir. Bu da onu, akl emperyalist

amalarla kullanan Bat iin daha kolay bir hedef hline getirmektedir.

Ortaada Dou ve Bat toplumlar n n bilim anlay Aristonun

felsef grlerine dayal

idi. Aristo zihn tasar

mlardan ok, doan

ngzlemlenmesini esas alm t . Ancak, Aristonun doa anlay

duraand ; hareket, eyan n as l yerini buluncaya kadar var olan geici

bir olayd . Buna gre; doada gzlemlenenler, olaylar deil, eya

olmutur. Bilim de, Aristo mant na gre, eyan n s n flamas na dayal

idi. Gzlemlenen eya, cinslerine gre s n flan yor ve buradan bir st

s n flama grubuna ula larak st kavramlara geiliyordu. Bylece,

eyan n s n fland rmas na dayanan bir tan mlar sistematii ortaya

k yordu. Bu dnemde Dounun, zellikle slam Dnyas n n Bat ya

stnl Doulular n gzlemlenemeyen metafizik alemi gayb diye

adland rarak bu alan inanca b rakmalar yd . Bu nedenleslam filozoflar

dikkatlerini daha ok ahadet alemi ad n verdikleri fizik aleme, yani

reel doaya yneltmilerdi. Ama yine de Aristo felsefesi bilimin esas yd .

Bu bak mdan, slam medeniyeti eski Helen medeniyetinin bir uzant s

idi6. Bat H ristiyan Dnyas ise eyay s n fland r rken gzlemlenemeyen

metafizik aleme ncelik veriyor veeytan, by, cad l k gibi konularla

akl megul ediyordu. Oysa, bu konular gzlem d ve akl n

6 Bertrand Russell,History of Western Phylosphy , Routledge, Clays Ltd, London,1996, pp.416-420


12/15

12

anlayamayaca nitelikte olduklar iin ak l yaln zca benimsenmi

kurallar savunan bir rgt durumuna dyordu. Byle bir bilim anlay

insan da s n fland rarak bizimkiler ve tekiler ayr m yap yordu. Bu

ayr m politika ve ideolojiyi bilimin iine sokarak olaylar anla lmaz bir

hle getiriyordu. Anla lamayan olaylara mdahale etmek ise, tesadflere

kal yordu. te, Bat H ristiyan Dnyas byle bir anlay la tekiler olan

slam Dnyas na Hal Seferleri dzenlemi ve her defas nda hezimete

uram t .

XV. yzy ldan itibaren Bat l lar, doaya ve tekilere egemen olmak

iin olaylara mdahale etmek gerektiini anlamaya balam lard .

Eyan n ve insan n s n fland r lmas zamanla kltr, ideoloji ve

politikaya b rak larak, bilimin konusu olarak olaylar n incelenmesine

ynelinmitir. Mesela Galileonun Pisa Kulesinden aa ya b rakt

cisimlerin neler olduklar ve eyan n s n fland r lmas ndaki yerleri nemli

deildir; nemli olan, bunlar n hangi h zla yere dtkleridir. Yine, Isaac

Newtonun nl m1m2 / d2 formlndeki m1 ve m2 ktlelerinin ne

olduklar deil, bunlar n birbirlerinin hareketleri zerindeki etkileridir.

Sonu olarak, bilim, paradigmas n 7 deitirmi; varl deil, oluu

kendisine konu edinmitir. Bylece Hmanist dnce ve onun

balang

taki uygulamas

olan Rnesans, yamur meleklerini deil,yamur olay n inceleyerek olaylara mdahale etmeyi renmitir.

7 Thomas Kuhn,Bilimsel Devrimlerin Yap s , ev: Nilfer Kuya, Alan Yay nc l k,stanbul, 1982, passim


13/15

13

Bat n n bu anlay ona tekiler zerinde bir stnlk

kazand rd iin zamanla btn dnya onun paradigmas n anlamak ve

benimsemek istemitir. Bylece, Bat kltr yaratt evrensel deerler

sayesinde medeniyet dzeyine ykselmitir.

Medeniyetler at mas ise, Bat toplumlar n n kendi iinde eski

anlay

temsil edenlerle, yeni anlay

temsil edenler aras

nda olmu veas rlarca srmtr. Ancak, bu at mada Dounun yeri ve rol

olmam t r. Dou, zorunlu olarak Bat medeniyetine teslim olmu, onu

anlamaya ve zmsemeye al m t r. Bugn de bu gayret devam

etmektedir.

Dou, Bat Medeniyeti in Bir Tehdit midir?

Bugn Douda Bat medeniyetinin yerine geecek yeni bir

medeniyet anlay n n gelitirilmesi iin hibir al ma yoktur. Doulutoplumlar n ayd nlar al malar n Bat medeniyetinin koyduu

paradigmalara gre yapmak zorundad r. Onlara bilim ve sanat

al malar nda ne kadar ilerlerse ilerlesinler, bu al malar Bat

medeniyetini besleyecektir. Yeni bilgilerin btnleecei tmel bilgi yine

Bat dad r. Bu bak mdan, Doulu bir bilim adam n n bilime katk s ancak

Bat da mevcut bilgilerle birlikte yeniden dzenlenerek retime

ynlendirilebilir ki teknolojik gelime denen olgu da budur. Kendilkelerinde pek baar l olmayan Doulu bilim adamlar n n Bat

lkelerinde harikalar yaratabilmesi bu yzdendir. yleyse, Doulular n

bilim ve hatt sanat alanlar ndaki baar lar k smdir ve Bat y tehdit

edecek nitelikte deildir; hatt Bat medeniyetinin gelimesi iin yeni bir


14/15

14

kaynakt r. Doulular Bat medeniyetini anlad klar lde Bat g

kazanacakt r. ada in ve slam kltrleri, ada medeniyeti temsil

etmemektedirler. Bu gibi lkelerdeki gelimeler ne h zda olursa olsun,

paradigmay belirleyen Bat n n gerisinde kalmaya mahkumdurlar.

Eer Doulular yeni bir medeniyetin douuna nclk edeceklerse

nce kendi ortak deerlerini bulmalar

ve bunlar

Bat

medeniyetininkazan mlar ile bir senteze gtrmeleri gerekir. Her medeniyet

kendisinden ncekilerle beslenir. Bundan sonra kurulacak olan

medeniyet de, ister Douda ister tekrar Bat da olsun, bugnk Bat

medeniyetinden beslenecektir. Eer bu yenilie Doulular n ayak

olacaklarsa paradigma Dou kltrlerinin ortak deerlerince

belirlenecektir. slam, Hinduizm, Budizm, Konfyanizm (kung-fu-e)

ve Dou dinlerinin ve Trk, Arap, Rus, in, Hint vb. ulusal kltrlerin

ortak deerlerini kefetmeleri gerekir. Bu ortak deer kltrleraras

olaca iin evrensellemeye uygun olacakt r. Buradan hareketle, yeni bir

paradigma ile yeni bir bilim, sanat ve insanl k anlay gelitirilebilir.

Ancak, bu lkelerin hibirinde byle bir al ma olduuna dair bir belirti

grlmemektedir. Yukar da deinildii gibi, Doulular Bat gdml

terr olaylar nda tetiki, Bat yap m Il ml slam gibi, din mi politika

m olduu anla lmayan ikiyzl imajiner ideolojilerin militan veya

trans-nasyonelirketlerin komisyoncusu durumundad rlar.

Sonu

Bat medeniyeti kendi elikileri yznden bir gn son bulabilir.

zellikle onun ekonomik dzenleri olan kapitalizm ve kolektivizm


15/15

15

yoluyla doay ve insan hoyrata smrd iin kendi ortam n h zla

yok etmektedir. Ancak, bu d ar dan gelen bir tehdit deildir; ieriden

kaynaklanmaktad r. Oysa, Huntington Dounun, Bat medeniyetini

tehdit ettiini ve bu yzden son bulabileceini ileri srmektedir. Asl nda

byle bir tehdit yoktur; ama emperyalizm bahaneler yaratarak slam

Dnyas n hedef gstermektedir.

Kaynaka

Bertrand Russell,History of Western Phylosphy , Routledge, Clays Ltd,

London, 1996.

Bozkurt Gven,nsan ve Kltr: Antropolojiye Giri , Trk SosyalBilimler Dernei Yay nlar , Ayy ld z Matbaas , Ankara, 1972

Macit Gkberk,Felsefe Tarihi , Remzi Kitabevi,stanbul, 2002

Samuel P. Huntington The Clash of Civilizations Foreign Affairs,Summer 1993.

Samuel P. Huntington,..The Clash of Civilizations and the Remaking

of theWorld Order . New York: Simon & Schuster. 1996.

Tar k Zafer Tunaya, Tar k Zafer Tunaya, Siyasi Messeseler Ve

Anayasa Hukuku, Sulhi Garon Matbaas , stanbul, 1966, ss.4-6.

Thomas Kuhn,Bilimsel Devrimlerin Yap s , ev: Nilfer Kuya, AlanYay nc l k, stanbul, 1982

Documents

Medeniyetler Çatışması mı, Menfaatler Çatışması mı?