DE PRAKTIJK

Medezeggenschap vanuit de bedoeling door Heleen van Veen

Een organisatiewijziging leidt soms tot de nood-

zaak de medezeggenschapsstructuur te herinrich-

ten. Dat is bepaald geen sinecure en het lukt ook

niet altijd om iedereen op een lijn te krijgen. In het

vorige MEDEzeggenschap magazine (lente 2017)

deden we hiervan verslag in de rubriek menings-

verschil. Hoe staat het intussen met de gewijzigde

medezeggenschapsstructuur bij Lunet zorg? Een

portret van de inrichting van getrapte formele en

informele medezeggenschap in een grote zorgor-

ganisatie met kleinschalige locaties.

Veranderingen in de organisatie

Voor de organisatiewijziging, drie jaar geleden,

was de cliëntmedezeggenschap bij Lunet zorg,

een grote zorgaanbieder voor zo’n 2800 mensen

met een beperking, op drie niveaus georganiseerd;

lokaal, regionaal en centraal. Met cliëntenraden

en cliëntvertegenwoordigersraden. Bij de organi-

satiewijziging verdwenen veertig hoofden. In de

nieuwe organisatiestructuur is de regionale indeling

vervangen door een opbouw in negen clusters

(zorg en geografisch georiënteerd) die elk worden

aangestuurd door een manager. De zorgteams, in

totaal zo’n 160 stuks, zijn deels gaan werken op

basis van het principe van zelfsturing. Doordat de

organisatiestructuur wijzigde, sloot de medezeg-

genschap niet meer aan.

In navolging van de nieuwe organisatiestructuur

wilde Lunet zorg de medezeggenschap zo organi-

seren dat cliënten en hun verwanten direct invloed

kunnen uitoefenen op hun leefwereld of die van

hun familielid. De centrale raden, zowel die van

cliënten als die van cliëntvertegenwoordigers, zijn

gebleven. De regionale raden en lokale raden zijn

vervangen door clusterraden. Op het niveau van de

dagelijkse cliëntenzorg is er gekozen voor groeps-

overleggen zonder Wmcz-rechten; een gestructu-

reerde overlegvorm tussen het team en de groep

van cliënten en de groep cliëntvertegenwoordigers.

Meepraten in groepen

‘Dat we geen formele raad op teamniveau heb-

ben, betekent niet dat cliënten minder te zeggen

hebben,’ aldus Loet Smeets, voorzitter raad van

bestuur van Lunet zorg. ‘Integendeel. De filosofie

erachter is dat mensen in groepen wonen die zo

klein zijn dat een vertegenwoordiging van cliën-

ten in een raad niet past. En ook niet hoeft. In de

nieuwe situatie kunnen alle cliënten meepraten;

wordt iedere cliënt gehoord.’

Herinrichting van medezeggenschap is niet makkelijk. Hoe sluit je goed aan bij de bedoeling van medezeggenschap om cliënten invloed te geven op hun leefwe-reld? Lunet zorg heeft daarin met de inrichting van hun medezeggenschap een belangrijke stap gezet.

Dat de groepsoverleggen op teamniveau grote

winst zijn, vindt ook Lex Krzyzanowski die een

dochter heeft die zorg krijgt bij Lunet zorg en secre-

taris is van de centrale cliëntvertegenwoordigers-

raad. ‘Door overleg op teamniveau is het gemak-

kelijker zorg te verbeteren op maat. De hoofdmoot

van wat speelt zijn niet zo zeer de problemen, maar

meer de ideeën en de wensen die men wil bespre-

ken. De groepsoverleggen zijn daar heel geschikt

voor.’

‘Het voordeel van de structuur met de groepsover-

leggen is dat we makkelijker en sneller iets kunnen

besluiten,’ vindt Davy Beerens, voorzitter van de

centrale cliëntenraad. ‘In het groepsoverleg bereik

je meer mensen ineens. Iedereen kan nu meepra-

ten. Eerder vonden veel mensen het een drempel

om zich bij een lokale raad aan te sluiten omdat

het misschien te moeilijk was of omdat het veel tijd

zou kosten. Daarnaast hadden mensen niet altijd

het beeld dat ze ook echt iets konden bereiken. Nu

vertel je je vraag of probleem en er wordt iets mee

gedaan; op de groep, met het team of in de cluster-

raad.’

‘Het was wel even wennen om met zijn allen een

groepsoverleg te hebben,’ vertelt Dick Nuwenhoud,

cliëntenraadslid van de clusterraad senioren. ‘In de

groepsoverleggen komen dagelijkse dingen aan de

orde bijvoorbeeld huisregels, voeding, activiteiten,

of er mensen weggaan of invallers komen. Ook

is er ruimte om een thema te bespreken. Het is

positief dat je met z’n allen tegelijk elkaar ziet en

spreekt.’

Nieuwe spelregels

Belangrijk is dat er voor het groepsoverleg spel-

regels zijn vastgelegd, vindt Smeets. ‘De overleg-

gen op teamniveau hebben dan wel geen formele

rechten, maar ze zijn niet vrijblijvend. Er is duidelijk

vastgelegd wie welke taken heeft. Horizontaal en

verticaal zijn er structurele afspraken en contact-

personen, zodat iedereen weet wat er speelt. En

als cliëntvertegenwoordigers of cliënten bijvoor-

beeld een extra overleg willen, dan moet hier door

het team gehoor aan worden gegeven. Cliënten

en cliëntvertegenwoordigers worden volgens vaste

afspraken regelmatig op de hoogte gehouden van

waar de raden mee bezig zijn. En een functionaris

medezeggenschap bewaakt dat de raden niet los

drijven van hun achterban.’

Nuwenhoud: ‘Het groepsoverleg wordt bijgewoond

door één vertegenwoordiger van het team die ook

een verslag maakt waarin de ideeën en afspraken

worden opgenomen. De verslagen gaan naar de

‘In deze medezeggenschapsstructuur praten alle cliënten mee’

clusterraadsleden. De clusterraad pakt punten op

die voor meerdere locaties gelden. Deze zijn vaak

verschillend. Onderwerpen die op dit moment het

meest worden besproken zijn de dagelijkse dingen

en veiligheid op de woning. De clusterraad heeft

soms ook een vraag voor de groepsoverleggen. Zo

heeft onze raad een vraag gesteld over het compu-

tergebruik van medewerkers.’

Samenwerken

Krzyzanowski: ‘De centrale raden en inmiddels ook

enkele clusterraden hebben hun eigen beleidsplan-

nen met focuspunten. Die plannen stellen ons in

staat om de zaken die spelen bij Lunet zorg beter

tegen het licht te kunnen houden. Adviezen van de

centrale cliëntenraad en de centrale cliëntvertegen-

woordigersraad worden met elkaar afgestemd. Bij

verschil van mening is het advies van de cliënten-

raad leidend, maar in al die acht jaar dat ik zitting

had in een raad, is dat nog nooit voorgekomen. Dat

de samenwerking goed is beaamt Beerens. ‘Er is

veel samenspraak. Door de structuur van groeps-

overleg- clusterraad- centrale raden komen dingen

die besproken moeten worden of waar advies over

moet komen op de juiste plek terecht.’

Het functioneren van de medezeggenschap wordt

verder mede bepaald door de kwaliteit van je

adviezen, vindt Krzyzanowski . ‘De achterban ver-

wacht dat de adviezen leiden tot een verbetering

van de zorg. De bestuurder van zijn kant, ver-

wacht bruikbare adviezen om verbeteringen in de

kwaliteit van zorg door te kunnen voeren. Positieve

of negatieve adviezen geven we dan ook niet. We

formuleren concrete adviezen en/of deeladviezen,

mét een onderbouwde argumentatie. En zowel in

de oude als in de nieuwe situatie zijn zo’n tachtig

á negentig procent van onze adviezen overgeno-

men. Je hebt mensen die met de wet in de hand

zwaaien. Maar bij een goede samenwerking op

basis van ‘win-win’ hoef je die wet hooguit inciden-

teel erbij te halen. Niet de wet, maar met name de

mensen bepalen een succesvol functioneren van

de medezeggenschap. Bij medezeggenschap gaat

het daarnaast om het solidariteitsbeginsel, om col-

lectieve belangen van cliënten, niet om individuele

belangen van jezelf of je kind.’

Op dit moment wordt de medezeggenschaps-

structuur geëvalueerd. De centrale cliëntenraad

ervaart de evaluatie als positief. ‘We worden nauw

betrokken en praten mee, aldus Beerens. Een

shortlist is opgesteld van organisaties die de evalu-

atie zouden kunnen doen. Los van elkaar heeft de

bestuurder en een afvaardiging van de raden met

de betreffende bureaus gesproken. Krzyzanowski:

‘Daar kwamen verschillende voorkeuren uit. De

bestuurder heeft op basis van argumentatie van

de raden besloten voor het bureau te gaan dat de

voorkeur had van de raden. Uiteindelijk doe je het

toch samen. De directie staat open voor medezeg-

genschap en andersom.’