Mediageletterdheid

SEIZOEN 2011-2012

Marie-Anne Moreas & Jan Pickery (SVR)

De digitale kloof in twee dimensies

Een verdiepende en verbredende kloof

STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING

InhoudVERSCHILLEN BEVOLKINGSGROEPEN IN HUN MEDIABEZIT EN IN HUN MEDIAGEBRUIK? IS ER NOG EEN (DIGITALE) MEDIAKLOOF?

1. Enkele mediastatistieken 2. Evolutie (digitale) mediakloof 3. Verdieping van de (digitale) mediakloof 4. Verbreding van de (digitale) mediakloof 5. Impact van interactieve digitale TV en smartphones


Bevolkingsgroepen

Leeftijd: 18-30, 31-45, 46-60, 60+ Geslacht: man, vrouw Gezinsinkomen: onder of boven 2000 euro Aantal opleidingsjaren: 0-9, 10-13, ≥ 14 jaar Het hebben van kinderen ten laste: ja, nee

Jaarlijkse opvolging op de SVR-website.


1. Mediastatistieken totale bevolkingper implementatiefase

Toestel In huis beschikbaar

Thuisgebruik ≥ 1

keer/maand

Gebruik laatste 3 maanden

Gemiddeld aantal

toepassingen

Radio 98 87 93

Televisie 98 98 98 0,86

Smartphone, gsm

93 88 90 1,50

Laptop, pc 77 69 72

Internet 75 68 72 5,16

Dagblad 43 41 74

Spelconsole 33 15 17


2. Evolutie digitale mediakloofvan Dijk (2003):

‘Op afzienbare termijn zal de overgrote meerderheid van de Nederlandse bevolking een computer en internetverbinding hebben. Dat betekent niet dat de digitale kloof gedicht is. De kloof zal er een worden tussen mensen die ICT en informatie kunnen inzetten voor het verbeteren van de eigen positie, en mensen die dat niet kunnen.’

Kloof voor bezit en algemeen gebruik van al goed verspreide ICT wordt kleiner

Verschillen in de breedte van het gebruik worden groter


Evolutie digitale kloofEen voorbeeld: internetgebruik naar leeftijd

18-30 31-45 46-60 60+ verschil

2005 94 80 61 16 78

2010 96 93 75 35 61


Evolutie kloof eerste graadGroen: verkleint met 5% ; rood: vergroot met 5%

Leeftijd Geslacht Opleiding Inkomen Kind

Bezit gsm

Thuisgebruik gsm

Bezit spelconsole

Thuis spelconsole

Computerbezit ! 39-40 ! 44-50

Thuis computer

Alg. computer ! 29-29 ! 41-45

Internetaansluiting ! 33-37

Thuis internet

Alg. internet ! 22-28


Evolutie kloof tweede graad

Een voorbeeld: internetgebruik naar leeftijd

18-30 31-45 46-60 60+ verschil

2007 6,11 5,34 4,37 3,27 2,84

2010 9,14 7,77 5,75 4,66 4,48

De kloof van de tweede graad vergroot voor leeftijd en voor het aantal opleidingsjaren met 1 toepassing. Voor geslacht, gezinsinkomen en het hebben van kinderen zijn de verschillen klein tot onbestaande.


3. Verdiepende digitale kloof

Hypothese Moreas, 2007.

Digitale kloof verdiept van bezit naar algemeen gebruik Digitale kloof verdiept van algemeen gebruik naar de breedte van de

gebruikte internettoepassingen Verschillende kenmerken kunnen weliswaar een differentiële rol spelen

naargelang de fase van het implementatieproces, bv. inkomen is alleen belangrijk als de variabele bezit inhoudt.


Bezit naar thuisgebruik(Bezit bij bevolking, gebruik bij bezitters)

Rood= kloof, blauw kloof in tegengestelde richting


Gsm Bezit

Gebruik

Computer Bezit

Gebruik

Internet Bezit

Gebruik

Spelconsole Bezit

Gebruik


Van algemeen gebruik naar breedte gebruikte toepassingen

(gebruik bij bevolking, breedte gebruik bij gebruikers toestel)

Rood= kloof, blauw kloof in tegengestelde richting


Tv Gebruik

Breedte

Gsm Gebruik

Breedte

Internet Gebruik

Breedte


Virtuele gemeenschappen zoals facebook, netlog, …

Totale bevolking Internetgebruikers

2010 2011 2010 2011

Regelmatig gebruiker 30 34 42 45

Regelmatig gebruik bij internet = minstens enkele keren per jaar

Verdiept de kloof? Niet voor geslacht en inkomen Wel voor leeftijd en opleiding

Blijf dus alternatieve informatiekanalen voorzien


Besluit verdiepende kloof De kloof verdiept over het algemeen naargelang men verder

vordert in het implementatieproces: ouderen, laaggeschoolden, vrouwen en mensen met een laag gezinsinkomen zien hun achterstand steeds verder vergroten van mediabeschikbaarheid, over algemeen gebruik naar effectief gebruik in het kader van de eigen doelstellingen.

Maar ook de uitzonderingen kunnen interessante ingangspoorten zijn om de mediageletterdheid te vergroten. Ze geven aan dat voor verschillende groepen en voor verschillende toestellen andere processen belangrijk kunnen zijn. Bijv. televisie, gsm, spelconsole minder verschil.


4. Verbredende kloof In wat vooraf ging zagen we dat er een verdiepende kloof is

wanneer we vorderen in het adoptieproces met steeds dezelfde bevolkingsgroepen die achter blijven.

Geldt dit ook over de media heen? Zijn het steeds dezelfde bevolkingsgroepen die de verschillende media minder goed kunnen inzetten in het kader van hun eigen doelstellingen? Of hebben verschillende bevolkingsgroepen gewoon andere media waarmee ze hun doelstellingen van informatie vergaren, ontspanning, … kunnen bereiken?


Verbredende kloof

Hypothese op basis van de “Uses and Gratifications”-theorie en de sociale leertheorie van Bandura

Voor zover de nieuwe media niet in alle situaties en voor alle doelstellingen superieur zijn aan de traditionele media, gaat de geavanceerde mediagebruiker de digitale media incorporeren in zijn totale mediagebruik waarin ook de traditionele media een plaats behouden.


Gebruiksprofielen(laatste 3 maanden)

Gebruiksprofiel %

Tv en radio 2,9

Tv, radio, gsm 5,1

Tv, radio, krant 3,2

Tv, radio, gsm, krant 10,9

Tv, radio, gsm, pc, internet 10,1

Tv, radio, gsm, krant, pc, internet 39,7

Tv, radio, gsm, pc, internet, spelconsole 2,4

Tv, radio, gsm, pc, internet, spelconsole, krant

13,1

Andere combinatie 12,7


Kloof breedte mediagebruik(hier vereenvoudiging: boek plus krant)


Besluit verbredende kloof

Van de media-innovaties genieten vooral de “beteren” uit de maatschappij. Zij weten deze opportuniteiten beter te integreren in hun totale mediabezit en –gebruik, waar traditionele media ook hun plaats behouden.


5. Impact van iDTV en smartphones

2005, Commissievergadering Vlaams Parlement:‘Ondertussen is er de interactieve digitale televisie van Belgacom en Telenet… Ongeveer de helft van de Vlamingen beschikt over een PC en internetverbinding, terwijl de kabel en tv een penetratie hebben van bijna 98%. Met andere woorden: interactieve televisie kan een instrument zijn om de digitale kloof te dichten.’

Daarentegen (Rao):the “lean backward and watch” nature of TV viewing

↔ the “lean forward and type” nature of PC interaction


iDTV en Smartphones Voor een aantal media- en internettoepassingen is een computer

met internetaansluiting niet meer noodzakelijk Kunnen ook via gsm/smartphone of iDTV:

» Informatie zoeken» E-mailen» Media-inhoud downloaden» Deelnemen aan virtuele gemeenschappen» …

Achterstandsgroepen op het vlak van pc/internet, beschikken wel vaak over een gsm en/of televisie

Onderzoek moet eerder uitgaan van het gebruik van toepassingen en niet louter van bezit en (algemeen) gebruik van een computer met internetaansluiting


iDTV en Smartphones Gsm en iDTV worden wel frequent gebruikt maar tegelijkertijd

ook beperkt aangewend: voor veel minder toepassingen dan internet via pc


iDTV en Smartphones Bijkomende toegangen slagen er op dit moment niet in de kloof

te verkleinen: te weinig “nieuwe” gebruikers Voor sommige toepassingen wel “kloofverkleinend” potentieel Sociale ongelijkheid soms kleiner voor nieuwe medium Als gebruik van toepassing via dat medium ruimer verspreid geraakt,

kan de kloof verkleinen


ALGEMEEN BESLUIT

De verschuiving van de kloof volgt twee dimensies:

In de diepte van bezit over gebruik naar een effectief gebruik in het kader van de eigen doelstellingen;

In de breedte naar een steeds breder arsenaal aan mogelijke media waar de “beter geplaatsten” gebruik van kunnen maken in het kader van hun mediabehoeften.


Vragen en Suggesties

Marie-Anne Moreas: [email protected]

Jan Pickery: [email protected]

Studiedienst van de Vlaamse Regering: http://www.vlaanderen.be/svr

SVR-Studie 2011/1Mediageletterheid in een digitale wereld

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

http://www.vlaanderen.be/svr

http://www4dar.vlaanderen.be/sites/svr/publicaties/Publicaties/svr-studies/2011-09-30-svrstudie2011-1-mediageletterdheid.pdf

http://www4dar.vlaanderen.be/sites/svr/publicaties/Publicaties/svr-studies/2011-09-30-svrstudie2011-1-mediageletterdheid.pdf

Documents

Mediageletterdheid