Medyaya Nasıl Direnilir

Baka Haber Temmuz 17, 2013 Neden Baka? letiim Knye

Ana Sayfa Trkiye Dnya Haklar zgrlkler nsan Haklar fade zgrl Forum Hukuk Politika Akademi Emek

Rportaj Kadn/Erkek Vicdani Red Lgbt Doa Kent Genlik Sanat Medya Kitap Baka TV

Detay l arama..

MEDY A ULUS BAKER

7/12/2013 03:30:00 SBaka Haber

Home MEDY A ULUS BAKER Hayata Veda Ediinin 6. Y ldnmnde Ulus Baker'den Bir Y az: Medyaya Nasl Direnilir?

Hayata Veda Ediinin 6. YldnmndeUlus Baker'den Bir Yaz: Medyaya NaslDirenilir?

- ULUS BAKER -

Enformasyon, pazarlama, haber, reklamclk, iletiim, kampanya, kamuoyu... Her eyden nce bu

szckleri bizzat medyann gnlk hayatmza, ekonomik-siyas ve toplumsal retoriimize dahil etmi

olduunu hatrlatmakta yarar var. Genel ynelim, bu szcklerin herbirine yklenen olumlu anlamn

mutlaklna duyulan hayranlktr. Etik ve dnce asndan son derece yoksul olan medyamzn kendi

gcne duyduu bu hayranln, iletiim sarholuu adn verebileceimiz neredeyse evrensellemi bir

ideolojinin zelliklerinden biri olduunu kaydetmek durumundayz. Bu kavramlar o kadar sorgulanamaz

olumlu ieriklere sahipler ki zerinde dnmeye balamak bile baz tehlikeleri gze almay gerekli klyor.

Szgelimi gnmz dnyasnda dncenin yapm ve iletimi pazarlamac ve iletmeci adn

verdiimiz yeni bir toplumsal tipin tekelindeymi gibi grnyor. zellikle son on yl iinde Trkiyenin de

bu havaya girmeye balad gzleminde bulunulabilir. Bu durumu iletiim a, enformasyon toplumu

trnden genelletirmelerle ele almaya almak iletiim sarholuunun tuzana dmek olurdu: Alman

dnr Walter Benjaminin onyllarca nce dnebildii eyleri, iletiim teknolojileriyle iletiim

kavram, felsefesi ve ahlk arasndaki uurumun son derece derinletii ve geniledii gnmzde

dnemez hale geldiysek bu sarholuun etkisini rahatlkla farketmeye balayabiliriz.

imdi bu sarholuun benim en nemli grdm bir etkisine, sonucuna dikkat ekmek istiyorum: Medya

olaylarmz kaybettiriyor bize. Dolaysyla dnce yeteneimizi de... nk her dnce, kendisi de bir

olay olmakla birlikte, olaylar zerine olmak zorundadr. Medya ise bize bireylemi, birbirinden

kopmu, yani zerinde dnemeyeceimiz olaylar veriyor: Skandallarn birbiri ardna sralan,

medyann en esasl iki tekniiyle soyut, hayali ve dncesiz bir dnya anlayn dayatmaktadr yani

tekrar ve srar teknikleri: birincisi gndeme getirilmi bir olay bktrc bir tekrarla steleyerek kafalara

ileme yoluyken ikincisi, kitle iletiiminin btn kanallarn mobilize ederek, ayn olay urada duygusal,

burada politik, bir yerde biimsel, baka bir yerde enformatif biimlerde, farkl mesaj trleriyle verip

duruyor. Bu durumun en nemli sonucunun dezenformasyon yoluyla zihinleri etkileme deil, olaylar

dnlebilir olmaktan karmak ve tekdzeletirmek diyebileceim bir durum olduunu dnyorum.

Artk medyatik olmayan, yani medyann kart olmas gereken somut insan dncesi tarafndan

oluturulmu yeni bir olay kavramna ihtiya duyuyoruz. Medyatik olay parlar-sner, saman alevi

E-mailinize gelsinE-mailinize gelsin

Popler Gndem Yorum

e-posta: ilet [email protected]: ilet [email protected]

Abis i Ali s ma il Korkma z ' n

Fotora fla rn Pa yla t: Ali

s ma il' i Anla t Ba na !

Ali smail Korkmaz'n aabeyi avukat Grkan

Korkmaz, at @Alimivurdular adl twitter

hesabnda Ali smail Korkmaz'a ait fotora...

Eki S z lk Y a z a r, Ali s ma il

Korkma z ' n ldrld Ge c e yi

Anla tyor: "Ade ta ldrme k in

Vuruyorla d"

Eskiehir'de 2 Haziran 2013 tarihindeki 'Gezi

Park' eylemine destek iin katld yrye

katld srada polisin biber g...

Fa c e book Y ne timi: te kile rin

Pos ta s S a yfa s a de

Edilme ye c e k

Getiimiz hafta cuma gn 'pornografik

ierik' gerekesiyle Facebook sayfas

kapatlan tekilerin Postas, Facebook'un bu

ka...

Erz urum Be le diye s i'nde n Y e ni

A la n Otobs T e rmina line s im

Anke ti: L is te de S a r Ge lin de

Va r Fe thulla h Gle n de

Erzurum Bykehir Belediyesi yeni yapt

ehirleraras Otobs Terminali'nin ismini

belirlemek in internet sitesinden bir anket

dz...

14 Y a nda 11 Kiinin

T e c a vz ne Ura ya n oc uun

Avuka t Anla tyor

14 yanda 11 kiinin tecavzne urayan

ocuun avukat H.A. @kereviz_sapi'nin

Twitter'dan yazdklar arpc notlar ieriyor.

...

Y e dite pe nive rs ite s i As is ta n

Da ya nma s 'nda n te n

ka rla n 3 Ara trma Gre vlis i

in Da ya nma a rs

Gvenceli i gvenceli gelecek! temelinden

doan Asistan Dayanmasnn birer paras

0 yorum

gibidir. Ama asl nemlisi olaylar birbirlerine tekrar ve srar adn verdiim mekanizmalar dnda

balanamazlar: sonucu, psikolojik etkilerini her an hissedebileceimiz youn bir dumur duygusu, bir

fel ve bkknlk halidir. Anti-medyatik dnce olayn ne olduunu yeniden dnmeli, olay olay olarak

yeniden kurgulayabilmelidir. Enformasyon ve iletiim toplumunda aydnn asl grevinin bundan ibaret

olduunu dnyorum.

Peki medyatik olay yeniden kurgulamaktaki zorluklar nasl alabilir? Szgelimi anti-medyatik abalar

ou yerde bir bakma bugnlerde sesini pek duyuramayan kar-medya oluturma abalarna tekabl

ediyor. Medyann enformasyonu kontrol ediine kar ykseltilen bu protesto ounlukla, baskn

medyann gndeme getirmedii olay ve gerekleri dillendirmeye dayanmaktadr. Bylece seslerini

kaybetmi, bir anlamda aforoz edilmi olanlar kendilerini ifade etme ansn bulabiliyorlar. Ama onlarn

olay kavray farkl olmaldr; isterseniz somut bir rnek vermeye alabilirim: Bir lkede baskn olan

medyann ve yetkililerin iddia ettiklerinin aksine, sistematik, kurumlam ikence yer etmi olabilir. Bu

dezenformasyonun oyununu bozacak pek ok ey anti-medya, alternatif medyalar vs. tarafndan,

hukuksal basklarn ve tehditlerin izin verdii oranda kamuoyuna getirilebilir. Uluslararas Af rgtnn

raporlarndan tutun, boyal basna varncaya kadar gnlk gazetelerin kenarnda kesinde ikence

olaylar vakalar olarak dile getirilebilirler. Ama ne yaparsanz yapn, bunlarla ikence olaynn

varolduunu, hele hele sistemli ve kurumsal olduunu anlatamazsnz. Herhangi bir emniyet ya da ileri

Bakanl yetkilisi kp byk bir rahatlkla sistematik bir ikencenin olmadn, olsa olsa mnferit

olaylarn vuku bulduunu, buna karn sorumlularn hemen kovuturmaya tbi tutulacaklarn

syleyiverecektir. te medya modeli olayn sorunlu yan burada ortaya kyor: stediiniz sayda ikence

vakalar toplayabilirsiniz. Ama ikencenin sistemli olduunu bu yoldan gsteremezsiniz. Olay anlamak

ve anlatmak zordur:

Sorunun yle konulmas gerekir: Ne zaman polis tarafndan alnsan, sorguya ekilsen bana ikence

gelecektir, gelmitir ve geliyor... te olayn gerek forml budur. yle de diyebilirsiniz: tek bir kii bile

ikenceye uram olsa, orada ikence vardr: bir olay olarak. Ya da yine: biri ikenceden gememi

olsa bile ikence bir olay olarak yine de vardr, yanbamzda, yaknmzdadr... Bu asla byle gelmi,

byle giderin merulatrlmas deildir bu cmle daha ok medya modeli olayn srarnn dolaysz

sonucu olan bir bkknln ifadesidir. Olay araclyla tek bir an, evrensellii, ezeli ve ebedi nemi

asndan kavrayabilirsiniz.

Peki medyann hakimiyeti altndaki modern dnyada dnme alanlarn yeniden aacak bu

olaylatrma yntemi nasl uygulanabilir? Medyay kullanmamak bana gre asla bir zm deil. Kitle

iletiim aralar kar durulmaz gleri harekete geiriyor olmalar bir yana, asla kendilerinden

kaabileceimiz eyler deil. Bu aralarn eitsel, enformatif, elenceye dayal, hatt pornografik

kullanmlarna bile kar deilim. Zaten dnyaya o kadar tepeden bakacak bir halim de yok.

Syleyebileceim tek ey, medyatik olayn yannda dnsel olayn deerinin teslim edilmesinin

gerekli olduu.

Birilerinin kp szettiim dnselliin medya karsndaki gcnn artk ok snrl olduunu, ya da

benim olaylarla dnme kavraymn olduka havada kaldn syleyebileceini tahmin ediyorum.

Ancak benim anladm anlamda dnce herbirimizin, birey ya da topluluk olarak, dnyaya alma

perspektifimizdir. Dnce her zaman bir optik, bir perspektiftir. Medyann bir ideoloji alan olarak ilev

grdn biliyoruz. te yandan Marx, bir kyl kulbesinde bir saraydakinden farkl dnlr

demiti. Basit bir olguyu anlatan bu cmleciin neresinde ideoloji kuramnn temellerini bulabiliriz? Bir

kyl bir sarayl gibi dnrse, yani sarayl gibi dnme tm topluma yaygnlarsa ite ideolojiyle

kar karyayz demektir. Kyl gibi dnme, kylnn yaam perspektifini dnsel bir perspektif

haline getirir. Dnceye dnceyle kar klr ancak. Yani dnceyi btn perspektiflerinde

homojenletiren, aynlatran dnceye (ite ideoloji budur), perspektife dayal somut bir dnceyle

kar klabilir. Bu homojenletirmeyi, hakikatn her yerde aynln ve kendisiyle zdeliini salayan

neredeyse insanst diyebileceim dzenein medyann ta kendisi olduunu rahatlkla farkedebiliriz.

Bylece, dncede olaylar perspektiflerin ifadesi olarak ortaya kmaldrlar.

yleyse, medyatik sylemle baa kmann srr nerede yatyor? Medya dnce ve kavray

retmedii gibi olay da retmez: Olsa olsa onlar sahneler bilgiyi enformasyona dntrr, fikri

piyasaya srer. Oysa dnce, fikirler arasndaki bantlar tmyle farkl bir dzende kurmaktadr.

Medya bize u eitici uyarlar yadrr: Trafik canavar olmayn, kazalar onbinlerce lme, yzbinlerce

sakatlk vakasna neden olmaktadr. Dnce ise olaylar bu mantksal neden-sonu zincirini tersine

evirmelidir. Dnr Ernst Jngerin dedii gibi, tm bu sakatlklara neden olann kazalar olduunu

dnmek optik bir yanlg, bir gz aldanmasdr; aksine bamza gelen kazalar, dnya henz reym

halindeyken bile sakatlanm olmamzdan gelirler. Bylece dnce sakatlklarn nedeninin basite

kazalar olmadn, kazalarn nedeninin ise basite dikkatsizlikler ve ihmaller olmadn, btn bu

nedenler-sonular zincirinin aslnda baka bir alanda belirlendiini kavrayabilir: yaamak zorunda

brakldmz bu dnyada maduruz, sakatz: trafik bu dnyann bir olaydr. Trafik iine doduumuz

tehlikeli bir dnyadr; orada her zaman hep... kazalar gelir bamza. Olaylatrma btn basitlii ve

anlalabilirlii iinde fikirler arasndaki balantlar zincirini de salar. Szgelimi trafik ile metropoliten

yaam, vahi piyasa kapitalizmi arasndaki balantlar: Medyann kamuoyu oluturma adna i

olan 3 Aratrma Grevlisi arkadamza,

grev al...

Koc a e li'de Ge z i Eyle mle rine

Ka tla n 10 Kiiye T utukla ma

T a le bi: Polis Adliye nnde ki

Kitle ye M da ha le Etti

Kocaelide dn Gezi Park eylemlerine

katldklar gerekesiyle gzaltna alnan 18

kiiden 10'u tutuklanma talebiyle

mahkemeye sevk ...

T a ks im Da ya nma s ye s i 12

Kii S e rbe s t Bra kld: T m

S a vunma la r..

Pazartesi gn gzaltna alnan aralarnda 32

Taksim Dayanmas yesinin de bulunduu

50 kiinin savclk ifadeleri bitti. Aralarnda

M...

Ecinsel Evlilik ngiltere'de Yasalat

fb.me/2R30jJOCZ

Retweeted by nazlcan Yoney

Baka Haber

@baskahaber

Expand

14 Yanda 11 Kiinin Tecavzne

Urayan ocuun Avukat Anlatyor

fb.me/6lBK5rWfv

Baka Haber

@baskahaber

5m

1m

Tweets

Compose new Tweet

ABONE OL..

Kaytlar

Yorumlar

kazalarna kar mnferit ve balantsz uyarlar, ancak kaytsz bir kulak verii celbedebilirken, fikirler

arasndaki dnsel balant aynen trafik dnyas gibi vahi kapitalizm dnyasnn, oradaki i rgtlenme

biiminin i kazalarnn gerek nedeni olduunu kolayca grebilir. Ayrca sratin ve denetimin ayn oranda

zorunlu klnd vahi trafik alanyla vahi kapitalizm arasndaki ba da: zaman paradr; yleyse srat de

paradr...

MEDYANIN SEFALET

Trk medyasnn Bat medyas karsndaki farkn, szgelimi Trk basn sisteminin nasl ilediini

rnekleyecek, herkesin u anda elindeki gazetelerle yapabilecei kolay bir aratrmayla gstermek ok

kolay: Gazete adn verdiimiz nesnenin bir yaps, grsel-iitsel malzemenin bir sunulu biimi vardr.

Szgelimi gnn nemli haberleri, ekonomi-maliye sayfas, kltr sayfas, spor vb. sayfas gibi. stelik bu

sayfalar hiyerarisinin, szgelimi devletin, hkmetin bakanlklar ve mdrlkler hiyerarisiyle ne kadar

kout olduuna dikkat edin. Ksaca sylemek gerekirse, belli konulara hasredilmi zel basnla bulvar

gazeteleri dnda gazete formu aka bir devlet formunu yanklamaktadr: Ekonomi sayfas, polis

haberleri sayfas, spor sayfas, d haberler servisi vs... Bu ortak forma gvenerek aln o gnn belli

bal gazetelerini, srmanetlerden balayp, ilk sayfasndan son sayfasna, ba sayfa haberlerinden

spor haberlerine dek hiyerarik dzenleri iinde sralayp kategorilendirin. Malzemenin, yani haberlerin

eidinden, atfedilen nem srasna varncaya dek ne kadar byk bir eitlilik bulunduunu farketmek

hi de zor deildir. Bir gazete iin en nemli haberin teki gazete iin nasl yarm stunluk bir haber

durumuna debildii Trk basnnda gerek habercilik anlaynn bulunmadnn en nemli kantdr.

kincisi medyann kamu tartmalarnn, haber iletiminin (Starclarn dedii gibi gereklerin),

enformasyon dolamnn arac ya da ortam olduunu sylemek byk bir saflktr. Medya bize daha ok

neyi dnp kabul etmek, neyi dnmemek gerektiini sylemeyi grev edinmitir. Bu maniplatif,

tek-ynl iletiimin gnmz Trkiye medyasnda Batdakinden ok daha sorunlu bir ekilde g

kazanm olduu aktr. Siyaset Meydan gibi programlara bakn: Bunlarda bir kamu tartmasndan

ok, yine medya tarafndan gndeme getirilmi belirli saydaki konuda kaba bir aklama-karalama

faaliyetinin yrtldn gryoruz. Darda kimin ne kadar konuma zgrl varsa program

srasnda da ayn oranda zgrle sahiptir. Baka bir deyile, siyaseti demagojisini, akademisyen

etkisiz ukalaln, halk temsilen arlan kiiler de sokan sesleri diyebileceimiz bir bastrlm (asla

kaale alnmayan) istekler, talepler, protestolar bombardmann rahat rahat yapp durur. zel ya da

devlete ait medya kurulularnn aralarnda bu adan herhangi bir kartln bulunmad da besbelli. yi

programn ok seyredilen, ok satan gnmz piyasa ideolojisi uyarnca program anlamna gelmesi

ve bundan baka hibir anlama gelmemesi, baka bir kritere boyun ememesi szkonusudur bugn.

Genel olarak sylemek gerekirse, Trkiyede medya, Batnn bir zamanlar (Aydnlanma anda ve

Fransz Devrimi etrafnda) gelitirdii, ancak zamanla eskiterek kurumlar, sivil ve siyasal rgtlenmeler,

profesyonel bir meslek haline gelmi bir gazetecilik ve toplumsal iktidar mekanizmalar arasnda

kaybetmesine karn yaatmak zorunda hissettii bir zgr kamu alannn oluturulmas ansna sahip

deildir. Modern iletiim teknolojilerinin arka plann oluturan medya endstrisi, Batda ortadan

kaldrabildii bir oluumu Trkiye gibi gelimekte olan bir lkede haydi haydi engelleyebilecek gce

sahiptir.

Peki Trkiyede medyann olumluluk ieren hibir ans yok mu? Belki ncelikle bir medya etiine

ihtiya var. Ben bu etii liberal ideolojinin, slmi ahlkn ya da sosyalist dncenin medyaya

tanmas ve yerlemesi ile gerekleecek bir oulculuk araclyla mmkn grmyorum. Bu etik daha

ok medyann kendi pratiine zg olmaldr... Szkonusu olan, szgelimi ABDde politik adan dzgn

(politically correct) denilen tutum deildir. Aksine yalnzca kfretme zgrlnn snrszca

kullanlabilecei bir toplumun medyasnn baka trl davranabileceini sanmak, hatt istemek insafszlk

olurdu. Dnya kfrle ykl youn bir edebiyata sahiptir: Modern sanat dnyas Copernicustan beri

kutuplar tarafndan gerilmekte, sanat ile eser, tasarm ile nesnesi arasnda byk bir uzaklama

cereyan etmektedir. Bu uzaklamann doruk noktasn kitle iletiimine konu edilmi sanatta bulmak

Benjaminin etkili yazlarndan elli sene sonra herhalde byk bir keif deildir. yleyse gerek bir anti-

medya bu gerilimi, bu uzaklamay ya ar noktalarna vardracak (medya yalan haber yapyorsa

izleyicisini toptan sahte bir dnyaya, edebiyatn, uydurmann dnyasna tayacak) ya da

becerebilirse ortadan kaldrmaya alacaktr. Bu ikincisi benim olaylatrma adn verdiim bir

gzergh zerinde gerekletirilebilir, bir dnme iidir.

DEMOKRAS VE LETM

Demokrasi ile iletiim arasnda en gl Avrupa dnrlerinin (szgelimi Jrgen Habermas ve Karl Otto

Apel) kurmaya alt, ancak her telinde uyarlarn kaynat bir ba var. Toplumun

demokratiklemesine medyann katks sorusu bence kendi iinde ak bir anlam tamyor. Her eyden

nce byle bir katknn olabilirlii bizzat medyann kendisinin nceden demokratiklemesini varsayar.

Yoksa totaliterliin bile ideal iletiim dzeneklerine sahip olduu sylenebilir: Hobbesun dedii gibi,

zgr olduuna inanmak iin egemenin konumasna ses karmadan dudaklarnla elik et ite

demokratik ya da deil, medyann iletiim anlaynn genel forml. Bireysel farklarn hie

indirgenmesinin rtk bir ama olarak varsayld ideal iletiim ne enformasyon ve bilginin

Payla :

bltrlmesine, ne de her ideal demokratik toplumun varsaymak zorunda olduu zgr dncenin

olumasna engel olmama haline olanak salar. Aksine 18. yzyldan bugne evrildikleri haliyle

demokratik toplumlar gittike artan lekte disipliner ve denetimsel rgtlenme tarzlarn varsayyorlar.

Baka bir deyile modern demokrasinin douunda olduka mekanik bir disipliner varsaym vardr:

Modern haklara sahip olmak, geleneksel toplumlarn asla sahip olmad zel bir uysalla sahip

olmaktan, bu ynde eitilmi olmaktan geer. Yoksa siyasal iktidarlar bu haklar hi kimsenin kara gzleri

akna tanyor deildirler. te modern iletiim zgrlkleri, dnyann globallemesiyle birlikte gelen

haberalma zgrl de dahil olmak zere, bu kez enformasyon yaylm mekanizmalarnn salad bir

denetim toplumunu varsayar ve amalarlar.

letiim alannda son teknolojilerin getirdii sarholuk insan rknn yalnzca gelecei asndan deil,

gemii asndan da byk bir tehlike olarak beliriyor. Hatt bu ikincisinin daha byk bir tehlike

olduunu dnyorum. Nasl Nazizm, totaliter bir dili genel bir toplumsal/ktlesel denetim

mekanizmas olarak kurmu ve bu sayede mitolojik bir dili 19. yzyln sahip olduu belli bir tr tarih

bilincinin yerine getirmise, medyann dili de gemii kaybettirme etkisine sahiptir. Nazizmin en ilgin

tiplerinden olan Doktor Goebbels grsel-iitsel adn verdiimiz iletiim ve propaganda tekniklerinin

babas ve destekleyicisiydi: Nazi propagandasnn rakipleri karsndaki stnln, rakiplerinin hl 19.

yzyl kamu alanlarn varsayan bilisel bir dili, bilinlere hitap eden yazl basn tekniklerini

kullanmakta srar etmelerinin dolaysz bir sonucu olarak gryordu. Her ey medyann grsel-iitsel

dilinin dnme faaliyetini engellemesi zerinde kurulmutur. Modern iletiim teknolojilerinin

cephaneliinde dnme ile iletiim arasnda hi deilse Nazizmden bu yana sregiden bir

mcadelenin sona erdirilmesi yolunda saysz beklenti bulunmasna karn, bazlarnn enformasyon

toplumu adn verdii ve yeni yeni girmekte olduumuz (Trkiye olarak byk bir evk ve tedbirsizlikle

girmeye can attmz) denetim toplumu tm bu beklentileri bir karamsarlk denizinde bomaya adaydr.

Hele Trkiye gibi krk dkk bir demokrasiye sahip bir lkede medyatik denetim toplumu bilgi

alverilerinde son derecede tehlikeli bir eitsizlii kurumsallatrabilir.

* bu yaz ilk olarak Birikim dergisinin 68.-69. saysnda yaymlanmtr.

SONRAKsrail Ordusu 5 Yandaki

Filistinli ocuu GzaltnaAld (Video Haber)

NCEKKCK ve KONGRA GEL

Siyasi Tutum BelgesiAklad

Related Posts

0 Yorum:

Gazetelerde Bugn (16 Temmuz 2013)Gazetelerde Bugn (16 Temmuz 2013)

Avrupa Basnnda Bugn (16 TemmuzAvrupa Basnnda Bugn (16 Temmuz

2013)2013)

CNN International: Yaynlarmz CNN International: Yaynlarmz in zrin zr

DilemedikDilemedik

Avrupa Basnnda Bugn (15 TemmuzAvrupa Basnnda Bugn (15 Temmuz

2013)2013)

Gazetelerde Bugn (15 Temmuz 2013)Gazetelerde Bugn (15 Temmuz 2013) lm Orucu - Notlarlm Orucu - Notlar

16 July 2013 Baka Haber0





30 O ctober 2012 Baka Haber1

Documents

Medyaya Nasıl Direnilir