MEGEP-Basit Motif Cizimleri

7/30/2019 MEGEP-Basit Motif Cizimleri

1/85

TC

MLL ETM BAKANLII

MEGEP(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN

GLENDRLMES PROJES)

SERAMK VE CAM TEKNOLOJS

BAST MOTF ZMLER

ANKARA 2008


2/85

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 saylKarar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarndakademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retimprogramlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelikgelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeyerehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm,denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul veKurumlarnda uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterliikazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir veyaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine meslekiyeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilir.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarakdatlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlndasatlamaz.


3/85

i

GR ......................................................................................................................................................1

RENME FAALYET1 ...................................................................................................................31. SSLEME SANATLARI...................................................................................................................31.1. Tanm ..........................................................................................................................................31.2. Ssleme Sanatlarnda Motiflerin Genel Gruplandrlmas ...........................................................3

1.2.1.Bitkisel Motifler .....................................................................................................................41.2.2. Hayvansal Motifler...............................................................................................................51.2.3. Geometrik ve Sembolik Motifler ..........................................................................................61.2.4. Gemeler ...............................................................................................................................61.2.5. Mimari ve nsan Yaps Formlardan Esinlenen Motifler.......................................................61.2.6. Doadan Stilize Edilen Motifler ...........................................................................................61.2.7. Barok, Ampir ve Rokoko Motifleri.......................................................................................71.2.8. Motiflerin Belli Formlar inde Eletirilmeleri .....................................................................7

1.2.9. Yaznn Dekor ve Motif Olarak Kullanlmas .......................................................................71.2.10. nsan, Giysileri ve Taklar..................................................................................................81.3. Ssleme Sanatlarnn Gruplandrlmas........................................................................................8

1.3.1.Toprak (ini-Seramik ) lerinde Ssleme.............................................................................81.3.2.Cam lerinde Ssleme...........................................................................................................91.3.3.Ta lerinde Ssleme ..........................................................................................................111.3.4. Maden (Metal) lerinde Ssleme .......................................................................................121.3.5.Aa lerinde Ssleme........................................................................................................151.3.6.Deri lerinde Ssleme .........................................................................................................171.3.7. Kat lerinde Ssleme ......................................................................................................181.3.8.Bitkisel, hayvansal ve sentetik liflerle yaplan kuma, hal, kilim, oya ve rg gibi ilerdeyaplan ssleme .............................................................................................................................25

1.4.ini Sanatmzn Trk Ssleme Sanatlar indeki Yeri ve nemi.............................................281.5. ini Sanatmz............................................................................................................................301.5.1.Tanm: .................................................................................................................................301.5.2.Tarihesi:..............................................................................................................................30

1.6.Trk Ssleme Sanatlarnda Kullanlan Basit Motifler ................................................................331.6.1. Balk Pulu Motifi.................................................................................................................33

UYGULAMA FAALYET..............................................................................................................38LME VE DEERLENDRME....................................................................................................48

RENME FAALYET2 .................................................................................................................502. BCEK MOTF ..............................................................................................................................50

2.1. Tanm ........................................................................................................................................502.2. Kullanm Yerleri ........................................................................................................................50

UYGULAMA FAALYET..............................................................................................................52LME VE DEERLENDRME....................................................................................................58RENME FAALYET3 .................................................................................................................603. MNHAN MOTF ZMEK ........................................................................................................60

3.1. Tanm ........................................................................................................................................603.2. Kullanm Yerleri ........................................................................................................................60UYGULAMA FAALYET..............................................................................................................62LME VE DEERLENDRME....................................................................................................68

MODL DEERLENDRME .............................................................................................................73CEVAP ANAHTARLARI....................................................................................................................79KAYNAKA........................................................................................................................................81

NDEKLER


4/85

ii

AIKLAMALAR

KOD 211GS0091ALAN Seramik ve Cam TeknolojisiDAL/MESLEK inicilikMODLN ADI Basit Motif izimleri

MODLN TANIMI

ini Sanatnda kullanlan, balk pulu, bcek ve mnhanimotiflerinin tanmlar, kullanld yerleri ve izimteknikleri ile ilgili temel bilgi ve becerilerin kazand rldrenme materyalidir.

SRE 40/32N KOUL Herhangi bir n koulu yoktur.

YETERLK Basit motifleri izmek

MODLN AMACI

Genel AmaBu modl ile uygun ortam salandnda;Balk pulu, bcek ve mnhaniden oluan basit motiflerinTrk Ssleme Sanatlar iindeki yeri ve neminikavrayarak bunlar eitli ller iinde asln bozmadanestetik bir slupla tekniine uygun izebileceksiniz.AmalarGerekli ortam salandnda;1- Balk pulu motifini eitli ller (kanavie) iinde,

asln bozmadan estetik bir slupla tekniine uygunizebileceksiniz.

2- Bcek motifini eitli ller (kanavie) iinde, aslnbozmadan estetik bir slupla tekniine uygunizebileceksiniz.

3- Mnhani motifini eitli ller (kanavie) iinde,asln bozmadan estetik bir slupla tekniine uygunizebileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI VEDONANIMLAR

izim masas, parmen kd, resim kd, 0,5 kalem,gnye, cetvel

LME VEDEERLENDRME

Tamamladnz her faaliyet sonrasnda uygulamasnyaptnz her faaliyet iin kendinizi deerlendireceksiniz.Modl tamamladnzda retmeniniz size lmearalarn uygulayarak kazandnz bilgi ve becerilerideerlendirecektir.

AIKLAMALAR


5/85

1

GR

Sevgili renci;

ini Trk kltrn yaatan nemli bir sanat daldr. Trk Ssleme Sanatnnnemli bir blmn oluturan ini motifleri gnmze kadar asln koruyarak gelmitir.

Basit motifleri izmek, Trk ini sanatnda temel konu olarak yer almtr. inimotifleri; gnlk yaantmzda kap kacak, ss eyas, biblo, mekn ssleme ve dekorasyon

malzemesi yan sra kullanm kolayl ile gnmzde de yerini almaktadr.

Basit Motif izimleri adl modl ile ini sanatnda temel becerilerin kazanlmasamalanmaktadr. Bu modl tamamladnz zaman sizler istenilen motifleri aslna vetekniine bal olarak izebileceksiniz. Bununla beraber bu ilemleri yapmak iin gerekliolan temel bilgileri edineceksiniz. Bu bilgi ve beceriler, sizlerin ini sanat nda motifleri,aslna uygun kullanmanza, bu modlden kazandnz bilgi ve becerilerle ilgili sorunlargidermenize yardmc olacaktr.

Bu modlde hedeflenen yeterlikleri kazandnzda seramik ve cam alannda dahanitelikli elemanlar olarak yetiecek ve lke kalknmasna katkda bulunacaksnz.

GR


6/85

2


7/85

3

RENME FAALYET1

Gerekli ortam salandnda; balk pulu motifini eitli ller (kanevie) iinde,asln bozmadan estetik bir slupla tekniine uygun izebileceksiniz.

Balk pulu motifinin izimine balamadan nce; Doadaki balklar gzlemleyerek,

Hayvanlar ile ilgili kitaplardan, balk resimlerini inceleyerek,

nternetten hayvan ve balk sitelerini aratrarak,

Trk ssleme sanatlarnda yer alan balk pulu motiflerinin biim yn ile

inceleyerek,

Trk ssleme sanatlarnda ve klasik ini desenlerinde kullanlan, balk

motiflerini renk yn inceleyerek bunlar arasndaki benzerlikleri ve farkllklar

belirleyip kularla ilgili rnek resim ve izimlerin bulunduu bir dosya

hazrlaynz.

1. SSLEME SANATLARI1.1. Tanm

Herhangi bir varln doal karakterini ve ilevini bozmadan onu gzelletirmek amacile yzeylerinin stne renkli renksiz, izgi oyma veya kabartma gibi tekniklerle sslemeleryapma sanatdr.

1.2. Ssleme Sanatlarnda Motiflerin Genel GruplandrlmasSsleme sanatlarnn dnemlere milletlere esas damgasn vuran en belirgin ortak

zellii motif esi olmutur. Genellikle bir millete ya da blgeye ayn dnemdeki tmssleme sanatlarndaki motifler birbirlerine paralel zellikler gsterir. Malzeme ve tekniingerektirdii kk deiiklikler dnda motifin z deimez.

Motiflerin gsterdii zellikler o blgenin ya da milletin tarihsel sreklilik iindessleme sanatlarnn karakterini, sanat dzeyini ve sanat anlayn izlememizde bize byklde yardmc olur. Ssleme sanatlarnn balangcndan bugne kadar yaplan sslemelertemelde; tabiat kaynakl olanlar ve stilize veya soyut sslemeler olarak iki ana grupta

toplanabilir.

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA


8/85

4

Bunlar milletlerin ve dnemlerin gsterdikleri zelliklere gre, kendi ilerinde

eitlenebilir ve tekrar ayrntl olarak gruplanabilir:1. Bitkisel motifler2. Hayvansal motifler3. Geometrik ve sembolik motifler4. Gemeler5. Mimari ve insan yaps formlardan esinlenen motifler6. Doadan stilize edilen motifler7. Barok,ampir ve rokoko motifler8. Yaznn dekor ve motif olarak kullanlmas9. Motiflerin belli formlar iinde eletirilmeleri10. nsan giysilerinin ve taklarnn motifleri

1.2.1.Bitkisel Motifler

Sslemenin en yaygn koludur. Balca drt grupta toplanr:

1.2.1.1. .iekler

Hatai (Hatayiler ) : ou kez iein kkeni belli olmayacak ekilde stilizeedilir.

Doaya Yakn Olarak Stilize Edilmi iekler

Uygulandklar sahalarn zorunlu kld tekniklere gre uygun zelliktayanlar: rnein kalem ilerindeki iekler ile taa oyulan veyakumaa ilenen iek motiflerinde belli ayrcalklar grlr.iek eitleri: zellikle lale, karanfil, gl, smbl vs. sanatkarlarn

elinde bin bir ekle brnmlerdir. rnein lale motifini incelersek,stanbul da bulunan abidelerimizin yalnz duvar inilerinde 312 eit lalemotifi saptanmtr.Kullanlan teknik zelliklere gre deiik grnm kazanmalar:

rnein gl motifi ta oymada boyutlu oyulduu ve natralist birgrnme sahip olduu gibi tek dzeyde oyulup geometrik bir ekle debrnmtr. rnein gl, kada tezhiplendii zaman, aktma, noktalama

veya tarama sluplarna gre farkl grntedir.

Minyatr iekler: Eskiden kufe tarz olarak adlandrlan ve natralistzellikleri olan bu slup zellikle on sekiz ve on dokuzuncu yzyllardabenimsenmi bir sslemedir. Vazolu, vazosuz buketler, tek iekler gibi birokksma ayrlr.

1.2.1.2. YapraklarStilize yapraklar; doal grnte olanlar, tek dilimliler, dilimli olanlar ( Seberk ),

be dilimli olanlar ( Penberk ), ok dilimli olanlar, birbirlerine sarlm yapraklardanmeydana gelen terkipler (Sadberk ), tatbik edildii sahalarn teknik zorunluluuna uygun

zellikleri olanlar, haner ve geometrik yapraklar gibi pek ok k smlara ayrlr.


9/85

5

1.2.1.3.Aalar

Trk sslemeciliinde be eit aa sslemesine ok sk rastlanr:

1. Selvi aac2. Hurma aac3. Hayat aac4. Meyveleri belirtilen meyve aalar5. iek am aalar

1.2.1.4.Yemi ve Meyveler

On sekizinci yzyla kadar seyrek daha sonralar ok yaygn ekillerde kullanlmtr..Bunlarn arasnda zellikle zm ve nar motiflerinin sembolik anlam kazanarak okbenimsenmi olduklar grlr.

1.2.2. Hayvansal Motifler

Hayvanlardan ilham alnarak yaplan ssleme Trk mimarisi ve el sanatlarna zellikleon altnc yzyla kadar hkim olmutur. Hayvansal motifleri alt gruba ayryoruz.

Yaln hayvan formlar: 15. yy. kadar mimaride ve dier sanat dallarnda eitlihayvan ekillerinden veya ayrntlarndan yaplan sslemenin ok benimsenmi

olduu grlmektedir. Seluklu abidelerinde en gzel rnekleri bulunur.

Efsanevi veya mitolojik hayvan motifleri

o Harpiler: Yar insan yar hayvan eklinde yaplan yaratklar gk,kara ve deniz harpisi olarak ekilde oluur.

o Zmrd- Anka veya Simurg adlar ile anlan efsanevi kularo Ejderler ( Ejderhalar )

Stilize hayvan motifleri

o Kular zellikle kartal ve gvercino Aslan, kaplan, kurt ve boa gibi vahi hayvanlaro At, geyik, tavan, kei gibi hayvanlaro Balk ve dier deniz hayvanlar

Rumiler: Hayvanlarn kanat, bacak ve bedenlerinin stilize edilmi ekillerindenoluan ve kkenleri Orta Asyaya dayanan ok yaygn bir Trk Sslemeelemandr. Pek ok eidi vardr. leriki konularda detayl bir ekildedeinilecektir.

Seluklu mnhanileri: 15. yy.a kadar ok kullanlm ve sluplanm zengin birmotif eididir. zellikle kitap yazmas, kitap sslemesinde ok kullanld

grlr.


10/85

6

1.2.3. Geometrik ve Sembolik Motifler

Yzyllar boyu en sk ve ayrntlarla kullanlm desen trlerinden biri de phesizgeometrik kurallara dayanmaktadr. slam felsefesi ile badat ve soyut anlama ulatiin Trkler zellikle Arap leminden aldklar bu sslemeye kendi yorumlaryla ilgindekorlar yaratmlardr. Bu motifleri, iki blmde inceleyebiliriz.

Geometrik motifler: Geometri kurallarna ve llerine uygun stilize edilenkesin motifler bu grubu oluturur. Daire, gen ve poligonlar gibi.

Sembolik motifler: Bilinli veya bilinsiz belli bir anlatm olan bu motifler bublmde toplanmaktadr. Herhangi bir eyi sergilemek amac ile kullanlan veyabelirli bir fikri uyandran ekillerdir. Serbest ve mstakil ekillerde olduklar

kadar, geometriye ve saylara dayananlar pek oktur.

1.2.4. Gemeler

Eski ad ile zencerek olarak anlan bu desenlerin binlerce eidi vardr. Zincirlemehalkalarn devam eklinde oluur. Her yzylda kullanlm ve zamann modasna gresluplamtr. Kenarsuyu ( Bordr ) ve yaln hallerde olmak zere iki byk blme ayrlr.

1.2.5. Mimari ve nsan Yaps Formlardan Esinlenen Motifler

Kaplar

Vazolar, ieklikler: Her trl Trk sslemesinde 15. yy. dan itibareniek motiflerini yzeye yerletirme asndan ok eitlidir.Kandil ve amdanlar: zellikle mezar talarnda ok kullanlan ve sembolize eden bir motif trdr.Tabak ve dierleri: rnein glabdan, ibrik vb.

Bina desenleri: zellikle 18. yy. da moda olmu ve sslemeye girmitir.lemede, tezhipte ve ta sslemesinde ok rastlanr. Din binalar ( cami, mescit), sivil binalar ( evler, kkler, yallar ) ve resm binalar( saraylar, kasrlar,

kaleler ) olmak zere blme ayrlr. Gereki desenler olmakla beraberstilize edilmi motiflere rastlanmaktadr. Gemi ve kalyonlar: Dier motiflere oranla daha az kullanlmlardr fakat

eitleri mevcuttur. 16. ve 18. yy. arasnda ok sk grlr. Ayrca ilemede,minyatrde ve ta sslemesinde ilgin rnekleri grlmektedir.

Eya motifleri: Ev eyas, sava, mesleki ve gndelik gereler yerlerine gressleme desenleri olarak kullanlmtr. zellikle mezar talarnda ok grlr.

1.2.6. Doadan Stilize Edilen Motifler

Hayvan ve bitki motiflerinin yan sra doada var olan birok kavram sslememizde

kullanlmtr.


11/85

7

Bulut

Gne, ay ve yldzlar: Bunlarn bir ksm belirli bir anlam ifade edensemboller dierleri de ssleme amacyla meydana gelmi olanlardr. Deniz, akarsu, durgun su: zellikle minyatr sanatnda su kavramnn eitli

ekillerde motifletii grlmektedir. Ate ve nur motifleri: Genellikle minyatr kompozisyonlarnda ok uygulad

ve ileri derecede stilize edilmi pek ok eidi kullanlr.

1.2.7. Barok, Ampir ve Rokoko Motifleri

Bat etkisi ile 17. yy. ikinci yarsndan itibaren Trk sslemesi deiime urar ve buyeni moda eski motiflerle birleerek Trk Rokokosu ad verilen bir slubu ve yeni

motiflerini oluturur.

1.2.8. Motiflerin Belli Formlar inde Eletirilmeleri

Yukarda belirtilen btn motifler bazen yalnz bazen bir arada belli ekiller ierisindebtnlk kazanarak bir kompozisyonu meydana getirir. Bunlar ayrca eletirmek gereklidir.

Rozetler: Dairesel anlatmlar olan bu rneklerin bazlar yerlerine gre sembololmulardr. Hemen hemen her sslemede kullanldklar iin pek ok eitlerivardr. Kitap tezyinatnda, gle, nokta, hizip gl gibi eitli isimler alr.

emseler: Oval formlar iinde oluan bu rneklerinin en yaygn eitleri cilt

kapaklarnda bulunur. Kelikler: gen formlarda oluup ke boluklarn ssler. Alnlklar: Sslenen eserin n ve en st ksmnda yer alan blmdr.

Devirlerine gre deiik zellikler tar ve yerlerine gre ta, tepelik gibi isimalr.

Panolar: Ssleme desenlerinin simetrik veya asimetrik tarzda oluturduubtnlemi bir kompozisyon grnm tayan yerine gre koltuk, kelik gibiisimler alan belirli formlar iinde dekore edilmi tezyini paralardr.

Bordrler: Sslememizin en zengin blmn tekil eder. Hemen hemen hertr desenin deiik boyutlarda uyguland dekore edilmi dar ve uzunsathlardr. Yerine gre pervaz, ulama, kenar suyu gibi isimler al r.

Ssleme Ayrntlar

Tlar, zellikle kitap sslemesinde kullanlr. Yaplan desenin bitimindeuygulanan bir yardmc sslemedir

Agraflar, kompozisyonu gzelletirmek amacyla zellikle Trklertarafndan benimsenmi ve gelitirilmi bir ssleme ayrntsdr.

1.2.9. Yaznn Dekor ve Motif Olarak Kullanlmas

Genellikle eski harfler baz hallerde ssleme eleman olarak da kullanlmaktadr.


12/85

8

Resim eklinde olutuklar vakit anlaml bir kelime veya ibarenin ku, hayvan,

meyve, iek, bina veya insan formlar halinde biimlendii grlr. Ssleme amac ile harfler iri olarak hazrlanp ileri belli motiflerledoldurulduu gibi baz hallerde de yaznn dnda kalan boluklar yinemotiflerle bezenmektedir.

1.2.10. nsan, Giysileri ve Taklar

Yerine gre ileri derecede stilize yerine gre slublanm olarak sslemeye giren bublm ok geni bir ksm kapsamaktadr.

1.3. Ssleme Sanatlarnn Gruplandrlmas

Bir ksm kaynaklarda; bir gruplama, sslenen yzeyin malzemesine gre yaplr.Zaman zaman da kullanm alan ya da teknik n plana kar. Deiik kaynaklar dikkatealnarak ssleme sanatlarnn genel gruplamas sslenen yzeyin malzemesine gre ubiimde yaplr:

Toprak (ini- Seramik ) ilerinde ssleme Cam ilerinde ssleme Ta ilerinde ssleme Maden ilerinde ssleme ( Metal ileri ) Aa ilerinde ssleme Deri ilerinde ssleme Kt ilerinde ssleme Bitkisel, hayvansal ve sentetik liflerle yaplan kuma, hal, kilim, oya ve rg

gibi ilerde yaplan ssleme

Yaplan sslemeler sslenen yzeyin malzemesi ve yapsna uygun olarak yaplr.Bununla beraber bir malzeme zerinde deiik tekniklerde de sslemeler yaplabilir. Ktzerinde tezhip, ebru, minyatr, hat gibi, kuma zerinde ileme ve dokuma olduu gibi aynmalzeme zerinde kullanm alanlarna gre farkl tekniklerde ssleme yaplabilir.

rnein metal zerinde bir mcevher ile pencere parmaklklarnn sslenmesi farkl

teknik zellikler gsterebilir. Bunlar kendi ilerinde ayr ayr birer sanat kolu oluturur.

1.3.1.Toprak (ini-Seramik ) lerinde Ssleme

ini szc Trkede genellikle yaplarn iinde ve dnda duvar kaplamas olarakkullanlan pimi topraktan kare ve okgen(Resim 1.1) gibi eitli biimlerde yaplan yzeyirenkli ya da desenli parlak ve saydam tabakayla kapl kk boyutlarda levhacklara verilenisimdir.


13/85

9

Resim 1.1: Keli, hayvansal motif ilenmi Seluklu dnemine ait bir ini levha

Gerek Trklerde gerek Seluklularda gerekse Osmanl dnemlerinde iniden kaplar,kaseler, vazolar, kandiller vb. yaplmtr. Bu anlamda ini szc btn bu gndelikkullanm eyasnn yapld bir malzeme ve iilik btnl olarak alglanmaktadr. Bu

ayrm Osmanllarca ini levhaya kai, seramik eyaya da evani ad verilerek belirtilmitir.

Ssleme sanatlar ierisinde ini sanatna ksaca deinilmitir. leride bu konuyaayrntl olarak deinilecektir.

1.3.2.Cam lerinde Ssleme

Cam, krlabilen bir madde olduundan 300- 400 yllk bir gemie sahip cam eyasnarastlanmamtr. Yalnz Osmanl Devleti dneminde bu ssleme sanatna byk nemverildiini grmekteyiz.

Renkli camlarla yaplan vitray rnekleri, eitli kandiller ve zellikle Abdlmecitdneminde yaplm em-i blbl ( Resim 1.2 ) ad verilen srahi, vazo gibi cam eyalarOsmanl dnemi eserlerindendir.

Resim 1.2: em-i Blbl ad ile anlan cam ii.


14/85

10

Anadolu uygarlklarnda cam iiliinin en sekin rnekleri gnmze ktutmaktadr. eitli model ve formlarda vitray Seluklular zamannda gelimitir. Osmanlmparatorluu dneminde stanbul un fethiyle stanbul, camcln merkezi olmutur.em-i blbl, Beykoz ii bu dnemden gnmze gelmitir.

Ayrca nazarlk zerine de bol miktarda rneklere rastlanmaktadr.

Cam kesme tekniiyle yaplm cam bardak takm rnei de Resim 1.3tegrlmektedir.

Resim 1.3: Cam kesme tekniiyle yaplm cam bardak takm

Vitray ise renkli camlarn kesilerek yan yana getirilmesiyle yaplan bir sslemetekniidir. Kesilen renkli cam paralar smalt denilen siyah boya ile boyanm kurun veya

al erevelerle balanr. Desenler camn kesili zelliine gre hazrlanr. Boyannkullanld teknikleri de vardr (Resim 1.4 ).

Resim 1.4: Vitray almasna bir rnek alma


15/85

11

1.3.3.Ta lerinde Ssleme

Trklerin en nemli ssleme teknii ta oymacldr.

Orta Asya da yaplan kazlardan kan eserler ile mevcut tarihi eserlerden anlaldgibi Trkler ta iiliine byk nem vermilerdir. Anadolu Seluklu eserlerinde gelien taoymacl, medrese ve camilerin minare erefeleri (Resim 1.5) Trk sanatna zg zelliklertar. Osmanllar dneminde yaplan cami, medrese gibi yaplarn avlu ve kaplarnda k veglgeye olanak veren hareketli yzeylerin yerini yalnlk almtr.

Resim 1.5: Seluklulardan kalan minare erefesi ta sslemesi rnei

Osmanllarda mimari sivri kemer, kemer talar, stun balklar, mermer pencere veparmaklklar, kale ve korkuluklar Trk ta sslemeciliinin en nemli rnekleri olmutur.Osmanl sanatnda ssleyici ta ilerin rneklerine emelerde de grmekteyiz. Eski mezartalarnda da Trk ssleme sanatna ait motifler bulunduklar dneme gre deiiklikgsterir. Resim 1.6da Osmanl dneminden kalan ta iiliine rnek saat kulesigrlmektedir.


16/85

12

Resim 1.6: Osmanl dneminden kalan ta iiliine rnek saat kulesi

Ta iiliinde oyma, kabartma, kazma gibi teknikler kullanlmtr. Ssleme eleribitkisel motifler, geometrik motifler, yaz ve figrlerdir. Hayvan figrleri azdr. nsanfigrlerine de Seluklu dneminde rastlanr.

Trk tezyini motiflerinin her trn ta iiliinin zerinde grmemiz mmkndr.

ok katl bitkisel, hayvansal motifler, geometrik bezemeler taa farkl zellikler katmtr.

Anadolu nun her yresinde Seluklulardan ve Osmanllardan kalan camiler, hanlar,saraylar gibi yaplarda ta iiliinin en gzel rneklerini grmekteyiz.

1.3.4. Maden (Metal) lerinde Ssleme

Trk ssleme sanatlar ierisinde nemli bir yeri olan maden ileme sanat ilkalardan beri insanolunun dikkatini ekmitir.

Maden; yeryznn kilometrelerce altndan karlan dorudan veya ilendikten sonra

kullanlan her trl minerale denir. Toprak altndaki hallerine ise maden filizi veya madencevheri denir.

Maden ileme sanatnda; eitli madenler , madenlerin ileniinde de eitli tekniklerkullanlmtr. Bu sanatla pencere, adrvan, balkon parmaklklar, hamam tas, kap tokalargibi eserler ortaya kmtr.

1.3.4.1. Maden Eyalar retilmesinde Kullanlan Teknikler

Dvme teknii: ok eitli yntemleri bulunan aslnda madenin ekiledvlerek biimlendirilmesi olan dvme teknii madenlerin kefedilmesinden

beri kullanlan ok eski bir tekniktir.


17/85

13

Maden, ocaktan karldktan sonra dkme giderek orada eritilir. stenilen kalb veya

biimi almas iin eitli kalplara dklr. 500-700 0C scaklklar arasnda dvlgen halegelen demir eskiden demirciler tarafndan dvlerek ekillendirilirdi. Bugn ise ayn ibyk presler tarafndan yaplmaktadr.

Tarih ncesi insanlar bu teknii kullanarak bakr, demir ve altndan silahlar,mcevherler ve eitli aletler yapmaktayd. Gm ve kalay M 4000 yllarnda Romallarve Msrllar tarafndan kullanlyordu.

Dkm teknii: Eritilen maddenin bir kalba dklerek istenilen eyann eldeedilmesi tekniidir. Dkm teknii daha kolay ve zahmetsiz bir yntemdir.

Tornada ekme teknii: ok sayda retilecek eyada genellikle tornada ekmeteknii kullanlr.

Bu deiik tekniklerde retilmi maden eyalarnn sap, kulp ve emzik gibi paralargvdeden ayr yaplm iseler u teknik ile ana gvdeye birletirilir.

Perinlemek Lehimlemek Kaynaklamak

1.3.4.2.Maden Eyalarn Sslenmesinde Kullanlan Teknikler

alma teknii: Ucu kt bir kalemle maden eyann yzeyinde motiflerin yivleralarak oluturulmasdr.

Kazma ya da hak teknii: Bu teknikte ise motifi oluturan yivler ucu keskin birkalemle alr. Resim 1.7 de grld gibi.

Resim 1.7: Maden zerine kazma tekniiyle yaplm ssleme


18/85

14

Dkm teknii: Bu teknikte ssleme ilemi ekillendirme ilemi ile ayn andaolmaktadr. Dkm yaplan kalbn stne motiflerin ilenmesiyle sslemenindkmle birlikte elde edilmesi salanmaktadr.

Kabartma teknii: Maden eyann iinden ya da dndan ucu kt bir kalemeekile vurarak kabartma motifler yaplmasna kabartma teknii denir ( Resim1.8de grlen banyo tasnda olduu gibi.).

Resim 1.8: Metal zerine kabartma tekniiyle ilenmi banyo tas. Kakma teknii: Eyann yzeyinde alan yivlerin ya da yuva denilen eitli

biimlerdeki ukurlarn baka renkteki madenlerle doldurulmasyla yaplanssleme tekniine Kakma Teknii ad verilir.

Telkari teknii: brik, kse gibi gndelik eyann sslenmesinde ama en ok ssve tak eyalarnda kullanlan bir tekniktir. Telkaride ssleme iin ince altn yada gm teller kullanlr. Bu teller ilk nce iki ularndan farkl ynlere dorudndrlr daha sonra iki ucu tam ortada birletirilerek tellerin burulmassalanr. Burulmu altn ya da gm tellerden motifler oluturulur. Hazrlananbu motifler birbirlerine ya da maden eyann yzeyine lehimle tutturularak

sabitlenmi olur.Maden ileme sanatnda kullanlan madenler ncelikle bakr, demir, altn, gm ve

pirin yer almaktadr. Maden ileme sanatnda ince i olarak bilinen kutular, leen veibrikler, ziynet eyalar ile kakma ve oyma iiliiyle yaplm pek ok ev eyasna rastlamakmmkndr. Kakma ve oyma iiliiyle yaplan ilere evani nukra ad verilir. Bir bakaiilik ise yaldzl bakr iiliidir ki buna tombak ad verilir. Tombak iiliinde bakreyaya civa karm bir yaldz kaplama suretiyle uygulanr.

Oyma ve kabartma tekniinde ise zift gibi yumuak bir madde zerine konulan incelevhalar dvlerek kabark ksmlar elde edilir. Kakma tekniinde maden zerinde inceoluklar alp bunlarn ierisine altn, gm gibi kymetli madenlerin ayrca kymetli talar

fildii ve sedef gibi malzemelerin yerletirildii bir uygulamadr( Resim 1.9 ).


19/85

15

Resim 1.9: Metal zerine kabartma tekniiyle yaplan ssleme

Telkari teknii ise kuyumculuk sanatnda olduka yaygndr. Bu teknikte gm tellerile kymetli lks kullanm ve tak eyalar yaplr. Bu teknikle taslar, aynalar, kl tablalar,tesbihler, kk mcevher kutular gibi eserler ortaya kmtr. zellikle Erzurum,Erzincan, Kahramanmara, Gaziantep gibi illerimizde yaygn olarak grlmektedir.

1.3.5.Aa lerinde Ssleme

Orta Asya kazlarnda kan aa ileri Trklerde bu sanatn eskiden beri srdngstermitir. Seluklular dneminde de mimariyi ssleyen yaplarn aa e l ileriylesslendii grlmtr. Aa ilerinde kullanlan aa eitleri imir, hlamur, ceviz, sedir,gl, elma ve armut aalarndan yararlanlmtr. Stun balarnda, pencere ve dolapkapaklarnda, minber, krs, rahle gibi elemanlarda grlr.

Aa ileme sanatnda kullanlan teknikler unlardr:

Knde kari teknii Oyma ve kabartma teknikleri Kafes teknii Kakma teknii

.Geme Teknii (Kndekari )

Knde kari tekniine geme teknii de denir. Genellikle minberlerin yan yzeylerinde,kap, dolap kapaklarnda kullanlmtr(Resim 1.10). Kk llerdeki geometrik paralarn

birbirine gemesi ile salanm bir aa iidir.


20/85

16

Resim 1.10: Aa ilerinde kndekari tekniiyle yaplm ssleme kap rnei

Bir atma teknii olan hakiki kndekari sekizgen, baklava ve yldz biiminde olan iiarabesk kabartmal ahap paralarla bunlar birbirine balayan oluklu ahap kiriler i iegeerek balanmtr. Bu paralar birbirine tutturmada tutkal ya da ivi kullanlmamtr.Paralar geme olduundan ahabn kuruyup klmesi halinde ayrlmazlar, yarklar olmaz.Salaml ve dayankll salamak iin geme kndekari yzeylerin altnda ahap biriskelet bulunur.

Yapl zelliklerine gre hakiki ve taklit kndekari olarak iki grupta inceleyebiliriz.Gerek kndekari ok zor ve zahmetli bir iilik gerektirdiinden ayn grnty veren fakatyapl daha kolay olan farkl teknikler gelitirilmitir.

Oyma ve Kabartma Teknikleri

Seluklu Devri kap, pencere kanad, rahle, krs almalarnda kndekarinin yansra veya ayr olarak en ok kullanlan tekniktir.

Dz Sathl Derin Oyma Teknii: Ahap yzey ayn seviyede dzsathldr. Motifler yzeyden derin oyma ile ayrlmtr. Baz eserlerdebaz motiflerin bu teknikte bazlarnn ise yuvarlak sathl derin oyma ileilendii grlr.

Yuvarlak Sathl Derin Oyma Teknii: Bu teknik zelliklekitabelerde, yaz bordrlerinde, arabesk dekorda zengin bir grnkazandran bir iiliktir. Kabartmalar engebeli yuvarlak bir yzeyoluturmak iin ilenmitir. Baz rneklerinde kabartmalar ok yksektir

ve ajur etkisi grlmektedir.


21/85

17

ift Katl Kabartma Teknii: zellikle kitabelerin yazlarnda uygulanan

bir iiliktir. Burada dz sathl derin oyma teknii ve yuvarlak sathlderin oyma teknii bir arada kullanlmtr. Genellikle altta kalanarabeskler veya helezonlu kvrmlar meydana getiren dekor dz sathlderin oyma ile stteki yaz dekoru ise yuvarlak sathl derin oyma ileilenmitir.

Kafes TekniiAnadolu Seluklu Dneminde rastlanan zellikle minberlerin korkuluklarn ssleyen

bir tekniktir. Ahap kirilerin gen, yldz ve benzeri geometrik motifler meydana getirecekekilde bir araya aklmasyla elde edilir.

Kakma TekniiTahta kakma, sedef kakma, fildii kakma gibi isimler alrlar. Bu teknikte desenler

perdahlanm aa zerine ince bir kalemle izilmi sonra alan yuvalarda kakmalar ( sedef,fildii, tahta ) yerletirilmitir. Bir ahap levha zerindeki deseni oluturan motiflerin oyulupukurlatrlmasndan sonra buralara baka renkte malzemeden paralarn yerletirilipyaptrlmasna KAKMA TEKN denir(Resim 1.11 ).

Resim 1.11: Kakma Tekniiyle yaplm sedef kakmal mcevher kutusu

1.3.6.Deri lerinde Ssleme

Deri iilii Trklerde byk bir gelime gstermitir. Genellikle anta, silah klf,izme, pabu, bel kemeri, cilt gibi deriden yaplm eserlere rastlanr. Cilt kapaklar zerindegenellikle altn yaldz ve kabartma ssleme kullanlrd. Her cilt kapann ortasnda emsedenilen bir motif bulunur. Etraf da kenar suyuyla evrelenirdi.

Kitap sslemelerinin yan sra ayakkab, izme ( Resim 1.12 ), sandk, torba, kese,kalkan, ok ve yay torbalar, kesici aralarn knlar, kap perdeleri ve hayvan koumu gibieyalar yaplm zerleri motiflerle sslenmitir. 16. ve 17. yy. en nemli dneminiyaamtr.


22/85

18

Resim 1.12: Deri ilerinde izme

Derinin fiziksel ve kimyasal ilemlere tabi tutulup kullanlacak hale getirilmesidir.Deri zerinde ssleme kabartma, arpma ve kabartma yoluyla ile elde edilir.

1.3.7. Kat lerinde Ssleme

Kat ssleme sanatlar Trk Ssleme Sanatlarnn ierisinde nemli bir yere sahiptir.Kat ssleme sanat Ebru, Tezhip, Minyatr ve Hat Sanat olmak zere ksmlara ayrlr.

1.3.7.1.Ebru Sanat

Kitreli su zerine iinde sr d bulunan toprak boyalarn serpilmesi suretiyle eldeedilen desenlerin, suyun zerine kapatlan kda aktarlmas ile gerekletirilen bir katssleme sanatdr. Birbiri iine gemi ancak karmam ayrt edilebilecek ekilde duranrenk ve ekillere ebru denir.

Ebru szcnn aslnn "bulut gibi", "bulutumsu" anlamlarna gelen Farsa ebri'denya da abru "su yz" szcnden gelmektedir. Ebrulu kttaki desenler gerekten de yeryer bulutu andrr.

Ebru yapmna balamadan nce seilecek kadn lsne uygun byklkte birtekne alnr, tekne kitreli su ile doldurulur. Kitre gibi kvamlatrc maddeler katlarak suyunyounluu arttrlr. Younlatrma boyalarn su yzeyinde kalabilmesi iin gereklidir.

Renklendirici olarak ierisine sr d katlan kk boyalar kullanlr. Boyalarn suyafra ile damlatlmasyla yzeye ekil verilir. Desen kada aktarlr. Ebru yapmndadoadan renkli kaya ya da topraklardan elde edilen ve toprak boya denilen boyalarkullanlmaktadr. Ebruda kullanlan boyalarn suda erimemeleri ve ya iermemeleri gerekir.Boyalar iyice ezilmi toz haline getirilmi olmaldr. nk iyi ezilmemi boyalar kitrelisuyun stnde durmaz ve dibe kerler.


23/85

19

Ebru eitleri

Battal Ebru: Boyalar serpildikten sonra el ile bir mdahalede bulunulmazolduu gibi braklr. Bu teknie battal ebru denir. Resim 1.13e grldgibi.

Resim 1.13: Battal ebru sanatna rnek alma

Tarakl Ebru: Boyalar serpildikten sonra zerinde tarak biimi skineler bulunan bir tahta ubuk( ineler suya girecek ekilde ) tekneninzerinde dolatrlrsa bu teknie tarakl ebru denir. Gzel bir rneiniResim 1.15te grebiliriz.

Resim 1.15: Tarakl ebru tekniiyle yaplm ebru resim rnei


24/85

20

Hatip Ebrusu: Koyu olmayan bir renk tonu atldktan sonra kaln bir ineyardmyla kuvvetli boyalardan yakn aralklarla kitreli suyun zerine birerdamla braklr, i ie baka renklerde konabilir. nce bir ine ya da tek birat kl ile bu kat kat renkli dairelerin iinde sadan sola yukardan aayabirka defa hareket ettirilir. Resim 1.16da grld gibi.

Resim 1.16: Hatip ebru rnei

Blbl Yuvas Ebrusu: Boyalar tekneye atldktan sonra ine vastasylakenarlardan merkeze doru helezoni ekiller izilirse blblyuvas ismiyleanlr.

Ebru sanatyla yaplm eserler genellikle Kur-an Kerimin i kapaklarnda,ciltilikte eski yazlarn kenarlarnda ve pervazlarnda kullanlmaktadr.

1.3.7.2.Tezhip Sanat

Tezhip, el yazmas kitaplarn ve gzel yaz rneklerinin kenarlarn boya ve altnlassleme ilerine verilen isimdir.

Tezhip Arapa da altnlama anlamnda kullanlsa da yalnz altnla yaplan bezemelerianlatmada kullanlmaz. Buna Halkari denir. Ksaca yalnz altn ile yaplan bezeme sanatolarak adlandrabiliriz. Halkaride desenler parlak altnla izildikten sonra aralar altnsuyuyla glgelendirilir.

Tezhipte kat yzeyine yaz yazlmadan nce kat serpme altn noktalar ile sslenir.Bu teknie de Zerefan ad verilir.


25/85

21

Trk tezhibinde nemli ayrcalklar gsteren 4 temel blm vardr.

A. Seluklu TezhibiB. Osmanl Erken Devir TezhibiC. Klasik Devir TezhibiD. Batllama Dnemi Tezhip

Tezhibin Kullanld Yerler

El yazmalarnda tezhip;

Sayfa kenarlarn boydan boya kaplayan kenar sularnn ve sslerinin

yapmnda ( Resim 1.17 )

Resim 1.17: Tezhip sanatyla yaplm bir alma

lk sayfadaki baln evresini sslemede

Blm balklarnn sslenmesinde Sayfa kenarlarnda yaznn neye ait olduunu gstermek iin yaplan

motiflerde Kur-an okurken durulacak ya da secde edilecek ayetleri belirtmek iin

hizalarna konan ve adna gl denen motiflerde tezhip ile hazrlanr.

1.3.7.3.Cilt ve Ciltilik

Bir kt ssleme sanat koludur. Ayn boydan ktlardan meydana gelmi kitap vedergilerin rahata okunmalar uzun sre dalmadan kullanlmalar iin zerlerine deri, bez

ya da kartondan kapak geirilir. Bu kapaa cilt yaplan sanata da ciltilik denir (Resim 1.18).


26/85

22

Resim 1.18: Eski bir cilt rnei.

Ciltiliin zellikle Trklerde gelimesinin en byk nedeni Trklerin yazya karolan sevgileridir.

Trk cilt eitleri emse cilt Mebbek cilt Lake cilt Yazma cilt

Zerduz cilt

Bu ciltlerde malzeme olarak ebru katlar da ok kullanlr. Trk ciltleri genel olarak ksmdan oluur:

1. Kapak2. Kitabn azn rten sertap3. Kitabn iine bklen miklep

1.3.7.4.Minyatr Sanat

El yazmas kitaplarn konularn aklayan resimlerle bezenmesi sanatna minyatrdenir. Bu sonradan verilmi bir addr.

Minyatr ad Latince ve Franszcada kltlm anlamna gelen min-atkelimesinden tremitir. ranllar ve Trkler minyatr yerine nak minyatrleri yapanlaranakka adn vermilerdir. Nak, her trl renkli resim hatta iplikle yaplan renkli ilemeleredenir.

Minyatr boyasnn bileimi ve nasl yapld bugn tam anlamyla bilinmemekleberaber sulu boya ve guaj teknii ile yaplan bir resim sanatdr. Bu resim tekniinde eitliinceliklerde yaplan fralar kullanlr.


27/85

23

Bu resim tekniinde daha nce aharlanm olan resim kad kullanlr. Ahar;

kaynatlm niasta ve yumurta akndan hazrlanan kat yzeyini dzgn ve kaygan halegetirmeye yarayan bileime denir. Kat yzeyine bu bileimi srme ilemine de aharlamakdenir. Kat yzeyine dzgn bir halde srlen ahar tamamen kuruduktan sonra boya ilekompozisyon izilir. (Resim 1.19)

Resim 1.19: Minyatr sanat

Minyatr izim Anlaynda Yer Alan Konular

Genel bir emalatrma eilimi vardr; rnein resmi yaplan belirlikiilerin padiahlar gibi yzleri benzetildii halde herhangi bir anlatmverilmeye allmaz. Mesela gzel bir kadn ince kalar, kk bir az,badem gibi gzler ve uzun salar ile anlat lr.

Minyatrde k glge, derinlik ve insanlar uzakta ve yakndakiler hepayn byklktedir. Ressam bunlar grd gibi deil dnd gibiizer. Sadece padiah ve vezir gibi ahslar tad neme gre manevideerlerini gstermek zere dierlerinden daha byk izilir. Renkleruzakta yaknda, kta glgede hep ayn renk tonunda ilenir.

Gsterdikleri manzara, ahslar hatta aalar en ince detayna kadar izilir.Dalar, kayalar, aalar, iekler gibi doal eler en ince ayrntlarna


28/85

24

kadar ilemekle beraber stilize edilirler. Aalarn yaprak eitleri ve

insanlarn kirpikleri izilmitir. Bu resimlerde imza ve isim yoktur. Minyatr iinde yer aldklar kitabn

konusunu ieren resimlerdir. Minyatr kitap resmi olduu iin bir sayfabyklnde ve kk boyutlarda da yaplr. Resimlerin erevesitezhiplerle sslenmitir

Bu sanat tabiat taklidi deil zihni bir sanattr. Tabiat ve gereklerminyatrde adeta bir ocuk zihninin masal atmosferinde izilmi gibidir.Avrupa modern resimlerinde ada eilimler bu yndedir. Yaniperspektif kurallarn ihlal ederek resme boyutu getirmeye almak.Fakat minyatr ayr bir resim kolu olarak bizim sanat dalmzdr.

Seluklu ve Osmanl Devleti minyatrlerinde konu olarak sultan ve vezirlerinyaamlarndan alnan olaylarn, edebiyat yaptlarndaki yklerin, manzaralarn veportrelerin konu olarak seildii grlmtr.

Bundan baka din konulu kitaplar ssleyen tp, hayvan, bilim, astroloji vebenzer konulu bilimsel kitaplarda yer alan minyatrlerle ok karlalr.

1.3.7.5. Hat Sanat

Gzel yaz yazma sanatna hat sanat denir. Bu yazy yazan sanatya da hattat

ad verilir. slam dininin yayld btn lkelerde ve zellikle Trklerde hat sanatnaok nem vermilerdir (Resim 1.20).

Resim 1.20: Hat sanat ile yazlm gzel bir rnek

Hat sanatmzda ok eitli yaz trleri gelitirilmitir. lk olarak Kufi yaz adn Kfeehrinden alm keli bir yaz tipidir. Bundan baka Muhakkak, Reyhani, Nesih, Celi,Sls, Tevki gibi eitleri vardr.


29/85

25

Hat sanat dini mimaride olduu kadar tanabilir eyalarda, minber, rahle ve

sandklarda da baar ile uygulanmaktadr.Yaz sanatmz mimaride ssleme unsuru olarak bazen bir mermerde bazen bir tata ve

bazen de ini zerinde en gzel rnekleriyle gnmze kadar gelmitir.

Hat sanat ile yazlm tura Resim 1.21de grlmektedir.

Resim 1.21: Hat sanat ile yazlm tura

1.3.8.Bitkisel, hayvansal ve sentetik liflerle yaplan kuma, hal, kilim, oya verg gibi ilerde yaplan ssleme

Tekstil genel olarak dokumaclk anlam tamaktadr. Resim 1.22de dokumarnekleri grlmektedir.

Resim 1.22: Dokuma rnekleri


30/85

26

Dokumalar zerine sevin, korku, coku ve endieleri sembolletiren motifler olumuistenildii gibi renklendirilmitir.

Genellikle yere yaylan ayrca duvara da aslan namaz altl, yastk, minder, sedirrts, torba ve heybe gibi kullanlan yayglar ileni biimlerine gre iki gruba ayrlr.

Dml dokuma Dz dokuma

Gnlk dilde dml dokumalara hal, dz dokumalara kilim denilmektedir.Dml ve dz dokuma genel olarak kaln dokuma grubuna girerken, ince dokuma grubuna

her trl kuma girmektedir. Desenler ve motifler zaman ve blgelere gre stilize edilmitir.Dokuma teknikleri eitlerine gre farkllklar gsterir. Teknik ne olursa olsun desenlerinhazrlanmas hepsinde ayndr.

Kuma; dokumann ince bir trdr.(Resim 1.23, 1.24) Tabii ve yapmakaynakl gerelerle dokunur. Kumalar 3 ekilde hazrlanr. Dokunarak,baslarak ve ilenerek desen tekniine uygun olarak hazrlanr.

Resim 1.23: Tabii kaynakl gerelerle dokunmu kuma rnei


31/85

27

Resim 1.24: Yapma kaynakl gerelerle dokunmu kuma rnei

leme; her trl dokuma, kee, uval, deri zerine eitli kaynakl iplik,gm, altn tel ve srma ile yaplan sslemelerdir.(1.25, 1.26) Bazen incive boncuk gibi ssleyici unsurlar kullanlr. lemenin teknii ve adbirbirinden ayrdr. Elde, kasnakta veya makine da ilenen motifler deiikkompozisyonlar ierirler.

Resim 1.25: Kuma ileme sanatna rnek


32/85

28

Resim 1.26: Kuma ileme sanatna rnek

1.4.ini Sanatmzn Trk Ssleme Sanatlar indeki Yeri ve nemi

inicilik ve seramik tarihinde ilk aama topraktan yaplan eyann piirilmesidir.

Bugne kadar elde edilen bilgilere gre bu tr almalar M.. 6500 ylnda Anadolu veMezopotamya da balamtr. Mezopotamya Uygarlnda yaplan yaplarn d yzeyleritulalarla kaplanyordu. Konya yaknlarndaki atalhyk kazlarnda da pimi topraktanyaplm ok eski ss ve kullanm eyalar bulunmutur.

in de bu lkenin batya alan giri kaps saylabilecek Kansu da yaplan kazlardaM.. 2400- 2500 yllarna ait pimi topraktan eya ortaya karlmtr.

Bugnk anlamyla inicilik yani zel hammaddelerden kil, kaolen, kuvars ve kiretandan yaplm yar mamuln, piirilmesi, srlanmas ve sslenmesi gz nne alndndainicilik tarihi ancak 12. yy. a kadar gtrlebilmektedir. Ancak pimi toprak eyann

srlanmas ve sslenmesi bakmndan Cilal Ta Devri balang saylabilir.

Aratrmaclarn bulgularna gre inicilik Anadolu ve Mezopotamyadan ranagemi, oradan da douya doru yaylarak Trkistan da yaygn bir sanat halini almtr.inicilii Avrupa da yayanlarda Araplardr.

Sslemecilikte insanolunun kendini, yaad ortam ve kulland eyay gze en hogelecek ekilde sslemek onda byk bir tutku halini almtr. Bugne kadar gelmiuygarlklarn arasnda en sekin rneklerini grdmz milletlerden biri de kukusuzTrklerdir. Orta Asya dan balayarak yakn douya doru Trk ssleme sanatnyzyllardr Anadolu ve Trakya da can alc bir ekilde sergilemektedir.


33/85

29

Sslemecilik Trklerde drt byk etki altnda gelimitir;

Orta Asya ve Uzakdou etkileri: Uygur, Hun ve in sanatnn anlaylar, Trksslemeciliinden hibir zaman kaybolmamtr. Bir ok motif ve desenlerinkkenlerini zellikle Uygur resimlerinde aramak gereklidir.

Yakn douda varlklarn srdrm olan pek ok toplumun kltrleri, dinlerive sanat anlaylar da ok etken olmutur. Bata 11. yy. ve 12. yy. ranSeluklularnn kendilerine zg kavramlar, lhanllarn parlak ve atak sanatalmalar, Timurlularn ince ve zarif sanat grleri, Memluklularn,Celayirililerin, Muzafferilerin, Akkoyunlu ve Karakoyunlu Trkmenlerinin veSafavilerin ssleme sanatlarnda gsterdikleri baar Trk Sslemesininoluumunda byk bir rol oynamtr.

Trk sslemesinde grlen dier bir etki de Yakn Dou ve Anadolu dahkimiyetlerini srdrm olan eski uygarlklarn izleridir. rnein Helenistikan, Hititlerin, Smerlerin, Sasanilerin ve Bizansn sanat kavramlarn birkarlatrma zemini olarak gstermek mmkndr.

Yresel etkiler: klimler, doa rtleri, mparatorluun o yere verdii nem veihtiya, eitli blgelerde paralel sluplar ve ekoller olumutur. rnein:Badat, Musul, Tebriz, Diyarbakr, Orta Anadolu, ( Konya, Kayseri, Sivas )Amasya, stanbul, Bursa, Edirne ekolleri kendilerine zg zellikler tayansslemelerle doludur.

Bu drt etkinin yan sra, her devrin kendine gre deien bir sanat anlay gzearpmaktadr. Yeni icatlar ve keifler, bat dnyas ile ilikilerin oalmas Trk

Sslemeciliine yeni renkler, motifler, desenler getirmitir. Bu adan ele alndndasslememizin tarihsel geliimi be blm zerinden programlanabilir.

13. yy.dan nceki sslemeler 13. ve 14. yy. Seluklu ve Beylikler dnemi sslemeleri Osmanl erken devir ve 15. yy sslemeleri

16. yy. ve 17. yy.n ilk yarsnn sslemeleri ki bu dnemde sanatmzdoruuna ulam ve her dalnda ok baarl olmutur. Bylece bu dnemsslemeciliimiz klasik devir olarak tanmlanmaktadr.

Trk Rokokosu bal altnda toplanan 18 ve 19.yy. sslemeleri

Trklerde inicilik ok eski sanatlar arasnda yer alr. Seluklularn yap vesslemelerinde kullandklar yani renk ve motifler katarak gelitirdikleri bu sanat dalnn engzel rnekleri Konya da Alaeddin Camisi avlusunda ki kmbetlerde, Sral Medresesi,Karatay Medresesi gibi tarihi antlarda grlr. Bursann bakent olduu dnemlerdeOsmanllar iniye byk nem verdiler ve Seluklulardan aldklar sanat onlarnmotiflerinden yararlanarak gelitirdiler. 13. yy da Tk inicilii ekil, renk ve ss ynndenparlak bir dzeye ulat. O tarihte zellikle znikte bulunan atlyelerde ok gzel inileryaplyordu. Daha sonralar bu atlyeler Bursa, Ktahya, anakkale gibi yerleim yerlerindede yaygnlamt.

14. ve 15. yzyllarda zellikle Bursada yaplan camilerde Yeil cami, Yeil trbe,Muradiye ve Orhangazi camileri, stanbulda Fatih Sultan Mehmetin yaptrd inili


34/85

30

Kkte kullanlan iniler bu sanatn en gzel eserleri arasndadr. Trklerde 15. yy.

balarnda duvar iniciliinin nem kazand grlr. Ayn zamanda inicilikle kullanlmaszor saylan baz renklerden ok iyi sonular alnmas da dikkati eker.17. yy. da Trkinicilii gerilemeye balad. Daha sonraki dnemlerde Trkiyede inicilik bir sanat koluolarak nemini srdrmtr. Ama 16. yy. inicilikte en parlak dnemini yaamtr.

1.5. ini Sanatmz

1.5.1.Tanm:

Bir tr killi topraktan yaplan, bir yzeyi srlanm ve piirilmi, eitli renk vemotiflerle sslenmi seramik rne ini denir.

1.5.2.Tarihesi:

Tarihte ilk olarak Mezopotamyada Smer Uygarlnda grlmektedir. Duvarlarnyzeyini korumak amacyla pimi topran yzeyini srlayarak kullanmlardr. Bu teknikdaha sonra Abbasiler dneminde de grlmtr.

ini sanatn dnemlere ayrrsak;

12. yy. ini sanatnn balad tarihleri kapsar. 13. yy. Trk inicilii ekil, renk ve ss ynnden parlak bir dzeye ulat. 14. ve 15.yy. inicilik ilerleyiini srdrm, zellikle 15. yy. duvar inicilii

nem kazanmtr. 16. yy. sanatnn en parlak devridir. 17.yy. Trk inicilii gerilemeye balamtr.

12. yy. da Byk Seluklularn geliiyle sratl tekniiyle yaplan ini retimi balamoldu. retilen inilerin pembe renkte ve sert amurdan yapldn grmekteyiz.

Anadolu Seluklularndan beri yaplm en basit iniler tek renkli srla yaplmlevhalardr. Anadolu Seluklularnda ini, mimariyi tamamlayan bir e olarak kullanld.Perdah ve minai teknikleriyle yaplm ini rnekleri ortaya kondu.

Anadolu Seluklularn devlet kurma ve sefer yapma nedeniyle ini fazla yap lmambu tr eyalar dardan ithal edilmitir. Tek renk srl trkuaz, yeil, sar-kahverengi inilerinAnadolu Seluklu devrinde kullanld anlalmaktadr.

14.yy. ikinci yars ve 15. yy. da retilen Trk inilerinin hamuru kaba, taneleri iri verengi krmzmsdr. Bu nedenle ileri btnyle, dlar da yar yarya beyaz renkli astarsrlerek frnlanmtr. Bu dnemde esas merkez znik olmak zere Ktahya, Milet,Antalya, Silifke, Malatya ve Bursada bulunan malzemeye gre buralarda yaplm olmalarmmkn olan rnekler bulunmutur. Kobalt mavisi, mor ve firuze renkler en ok tercihedilen renkler olmutur.


35/85

31

Astar zerine desen boyandktan sonra kap, kurunlu sra batrlp frnlanr. Sr

renksiz veya firuze, yeil, mavi olabilir.Tabak ve kaselerde bezeme i yzeye yaplr, dna pek nem verilmez.

Motifler bitkisel, radyal (birbiri ardna hep ayn yne izilmi) hatl ve geometrikolmak zere ana grupta toplanabilir.

lk Osmanl inileri 14. yy. da znikte yaplmaya balam ve znik OsmanlDevletinin ini bakenti olmutur. znik inicilii bu dnemde gerilemi ve yerini Ktahyainiciliine brakmtr. Evliya elebi Seyahatnamesinde Ktahyadan bahsederken eskidenehrin 1612de Celali Karayazc ve Arap zulmnden harap olduunu kaydetmektedir.

Bylece mevcut eserlerin byk bir ksmnn daha 17. asrn balarnda kaybolduunugryoruz.

Osmanl Devrinde Seluklu ve Beylikler devri ile kyaslandnda ok eitli vekaliteli iniler yapld grlmtr.

16. yy. ilk eyreinden 17. yy. sonlarna kadar znikte yaplan beyaz hamurlu astar vesratl teknii kullanlan iniler kobalt mavisi, yeil, firuze, beyaz, siyah az da olsa pembe,gri, kahverengi ve 50 senelik bir devir iin domates k rmzs kullanlmaktadr. Genelliklekonturlar siyahtr. Siyah konturlarn iinde renkler canl tonlarda ve baarlkompozisyonlarda doal iek desenleri ilenmitir.

Resim 1.27de krmzl znik inilerinden klasik bir kupa formu grlmektedir.

Resim 1.27: ini kupa


36/85

32

Motif olarak lale, karanfil, gl, smbl, nariei, bahar dallar, kvrk ve iri dili

yapraklar, zm salkmlar, selviler, in bulutu, pul, akayk gibi rnekler karmzakmaktadr. eitli kalyon, yelkenli, hayvanl rneklerde grlmektedir. Hayvanlrneklerde ieklerle evrelenmi ku, tavus kuu, aslan-geyik, aslan-boa mcadelesi, balkya da kaan hayvanlar canlandrlmtr. Form olarak kenarl tabaklar, kseler, kulplukulpsuz ibrikler, kupalar, kadehler, vazolar, kapakl ekerlikler, srahiler, cami kandilleri,marapalar, amdanlar seilmitir.

17. yy. ortasndan itibaren kaliteleri bozulmutur. Srlar kt zemin kirli beyaz velekelidir. Renkler konturlarnda taar ve soluklar, krmz yerine kahverengi kullanlr.18.yy. da ini imalat durmutur.

18. yy znik ini imalatnn sona ermesiyle yeni bir hz kazanan Ktahya inilerindekalite bakmndan iki ana grup ini grlr. Birinci grupta 18. yy. ilk yarsna ait olduukabul edilen ince zarif iniler desen ve renkleriyle dikkati eker. Genellikle fincan, kase,ibrik, srahi, matara, glabdan, kandil, ss yumurtalar, tts kab ve tabaklar yaplmtr.briklerin ou kapakldr. Bazlarnda az metal bileziklidir ve kapak kenardan gvdeyebalanr. ok orijinal limonluklar bulunmutur. zellikle gvdesi kare kesitli ve yuvarlakboyunlu ufak srahiler deiik bir tip olarak dikkati eker.

Tts kaplar sapl, kenarlar dilimli, ukur kase gibi gvdeleri ile ilgintir. oununii dekorludur. 18. yy. ilk yarsna ait olduka bol rnek bulunmutur.

Ktahya seramiklerinde sert beyaz bir hamur ve sratl teknii kullanlmtr. Fradarbeleriyle, mavi, krmz, arap rengi, sar, yeil, eflatun, lacivert renklerle kk iekler,stilize yapraklar, damlalar, sarmaklar, kular, balklar, milli kyafetli insanlarlasslenmilerdir.

Bu canl renklerin etrafnda ok zaman siyah konturlar ustalarn fra hakimiyetineiaret eder. zellikle iki yandan birer iek dalyla kuatlm uzun sal, yksek balkl,milli kyafetli, elinde iek veya dal tutan alvarl kzlarla ssl mataralar, kaseler okbaarl rneklerdir.

18. yy. ikinci yarsnda kalitede gerileme grlmtr. Bu rneklerde Eflatun yok olur

yerine patlcan moru veya koyu renkler hakimdir, desenler kabalar. Devir ilerledike dahakaba ve hantal ilenmi, bask gvdeli, tek kulplu kadehlerin, kapakl kselerin, ekerliklerin,ukur tabak ve kselerin ilendii grlr.

anakkale inilerinde 18. yy. ortasndan 20. yy. balarna kadar nemli bir inimerkezi olmutur. Kaba krmz, ender olarak bej hamurla ve sratl tekniiyle ilenen ilgindesenleriyle karmza kmaktadr. En ok tabak, ukur kse, kp srahi, testi ve vazolaryaplmtr. Ortas iek rozetli, iek demetli, meyveli stilize benekli, yelkenli motifli, camive kk tasvirli, hayvan figrl eitli tabaklar vardr.

inicilie Cumhuriyet dneminde de nem verildi. Smerbankn ilettii Yldz

Porselen fabrikas eski ini rneklerinin tekrarlanmasnda yeni modellerin gelitirilmesindebyk baar kazanmtr.


37/85

33

1.6.Trk Ssleme Sanatlarnda Kullanlan Basit MotiflerTrk Ssleme Sanatlarnda kullanlan basit motifler balk pulu motifi, bcek ve

mnhani motifidir. Motif, desenin btn zelliklerini bir araya toplayan en kk parasdr.Sslemenin vazgeilmez esidir. Basit motifler desendeki kullanm amac, kkboluklar doldurmak ayn zamanda deseni sslemek ve tek dzelii ortadan kaldrmaktr.

1.6.1. Balk Pulu Motifi

1.6.1.1.Tanm

Tabiatta ki deniz rnlerimizden en nemlisi olan balk, insanolunu etkilemi inisanatnda bu esiz varlktan yararlanmtr. Motife balk puluna benzerlii nedeniyle bu isimverilmitir.

Balk pulu motifi ounlukla Resim 1.28de olduu gibi desendeki kk boluklardoldurmak iin kullanlr.

Resim 1.28: Balk pulu motifi ile yaplm tabak ve ibrik.


38/85

34

Ayn zamanda Resim 1.29da grld gibi desendeki tekdzelii kaldrmak ve

deseni sslemek amacyla ortaya km en basit motif trdr.

Resim 1.29: Balk pulu motifinin kullanm

Tekniin uygulannda dikkat edilmesi gereken noktalar yle sralayabiliriz.

Oluturulacak izimin dzgn olmas iin ncelikle parmen kdnn enlemesineikiye, boylamasna da drde katlanarak kesilmesi gerekir. Eit olmayan ktlarda balk pulumotifi iziminde farkllklar olacaktr.

70,50x100 mm. olan parmen kd boylamasna nce ikiye sonra enlemesine drteit paraya bldkten sonra dzgn bir ekilde kesilir ve izime hazr hale getirilir.

Eit paralardan bir tanesi alnarak altna dzgn izmeye yardmc resim kdnkoyarak st 35, sol 20,alt 15 ve sa 10 mm. kenarlardan boluk brakarak bir ereveizilmelidir. ereve ll olmazsa ierisine izdiiniz kanavie ll olmayacaktr.

ekil 1.1de. olduu gibi yarm dairenin izgi yn soldan saa doru giden yarmdairedir.

ekil 1.1: Balk pulu motifinin izim aamalar


39/85

35

1.6.1.2.Kullanm Yerleri

inide ana desende kullanlan motiflerin, boluklar fazla olduunda, zemindeki boluklarbalk pulu motifi ile doldurarak dokusal etki yaratlr (Resim 1.29).

Resim 1.29: Zemini balk pulu motifli ini tabak.

Resim 1.30 ve 1.31de grlen klasik inilerde balk pulu motifi, zemindekullanmnn yannda motif boluklarnda da kullanlabilir.

Resim 1.30: Balk pulu motifli klasik marapa


40/85

36

Resim 1.31: Balk pulu motifi ile yaplm kandil


41/85

37

Resim 1.32 ve 1.33te baka motifler zerinde farkl kullanmlar grlmektedir.

Resim 1.32: Balk pulu motifinin baka motifler iinde kullanm ekli

Resim 1.33: Balk pulu motifinin baka motifler iinde kullanm ekli


42/85

38

UYGULAMA FAALYET

izim Teknii

Kullanlan Ara ve Gereler:

izim Masas: Motifi izmek iin kullanlr.Kt: Parmen adn verdiimiz ince kalnlkta orta effaflkta altndaki deseni

gsteren kat izimlerinizi yaparken uygundur.

Resim Kd: Orta kalnlkta parmen kdnn altna yerletireceimiz ktizimlerimize uygundur.Kalem: Yumuak 0,5 ulu 2B kalem izimlerinize uygundur.Silgi: Lastik veya plastikten retilmi orta sertlikte silgi kullanlmas uygundur.Cetvel: effaf plastik 30 cm. lik cetvel kullanlmas uygundur. l almak iin

kullanlr.Gnye: effaf plastik al bir cetvel uygundur. 90 dik izgi izmek iin kullanlr.

l alrken kullanlr.

LEM BASAMAKLARI VE NERLER

Gerekli olan ara gereci temin ediniz.

nlnz giyiniz.

Temiz ve dzenli olmanz gerekir.

UYGULAMA FAALYET


43/85

39

70,50 x100 cm. ebatlarndaki parmen kdn masaya dzgn bir ekilde

yerletiriniz.

Parmen kdn boylamasna ikiye katlaynz.

Boylamasna ikiye katladnz kd enlemesine drde katlaynz ve kdnzkesiniz.


44/85

40

Parmen kdnn ikiye katlandktan sonra tekrar orta noktasndan ikiyekatlaynz.

Katlanan parmen kdnn kat yerlerinden kesiniz. Bu ekilde sekiz adetkd kullanma hazrlam olursunuz.


45/85

41

Kestiimiz ktlardan bir tanesini alarak iine, aada lekli rneindegsterildii gibi stten 35, alttan 15, sa 10 ve soldan 20 cm.lik bolukbrakarak ereve iziniz.


46/85

42

Hazrlam olduunuz ereve izgileri iine, aada lekli rneindegrld gibi 10x10 mmlik kareler izerek, iine bal k pulu motifiniizeceiniz kanavieyi oluturunuz.


47/85

43

Aada izim aamalar verilmi olan balk pulu motifinin aamalarninceleyiniz.

izim kanaviesinden detay grnt alnz.


48/85

44

Birinci karenin sol alt kesinden balayarak yukarya doru izmeye

balaynz.

ki karenin birleim yerindeki izgiyi ikinci karenin sa alt kesine doruindiriniz.

iziminizi sa alt kede bitirerek tamamlaynz.

almalarnzda temiz ve dzenli olmaya dikkat ediniz.

Balk pulu motiflerini aada lekli izim rneinde olduu gibi, en sadehali ile tekniine uygun izerek, bu konu ile ilgili ilk almanz tamamlaynz.


49/85

45

Yukarda verilen llerde ikinci bir izim kd hazrlayarak, aada lekli izim rneinde olduu gibi, i ie izilmi balk pulu motiflerinitekniine uygun izerek, bu konu ile ilgili ikinci al manz tamamlaynz.


50/85

46

Yukarda verilen llerde nc bir izim kd hazrlayarak, aada lekli izim rneinde olduu gibi, i ie izilmi balk pulu motiflerini, renklikalemde kullanarak, tekniine uygun izip, bu konu ile ilgili nc almanztamamlaynz.


51/85

47


52/85

48

LME VE DEERLENDRME

OBJEKTF TESTLER

Bu faaliyet sonunda hangi bilgileri kazandnz, aadaki sorular yantlayaraklnz.

Aadaki cmlelerde baz nemli kelimelerin alt bo braklmtr. Bo yerleridoru kelimelerle doldurunuz.

1. Aa ilerinde kullanlan tekniklerden geme tekniinin dier ismi dir.

2. Maden eyalarn sslenmesinde kullanlan teknikler .,, .., ve. tekniklerdir.

3. ok kk yaplm ince sanat eyalarna hatta kltlm her eye denir.

4. Kat ilerinde kullanlan ssleme sanatnn ismine .. denir.

5. Dokuma zerine sslemede .. ve. eitleri vardr.

6. Osmanllarca ini levhaya.., seramik eyaya ..denir.

7. Balk pulu motifi uygulanr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerekkendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme faaliyetlerinitekrarlaynz. Tamam doru ise bir sonraki renim faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME


53/85

49

UYGULAMALI TEST

renme faaliyetinde kazandnz beceriler dorultusunda hazrladnz balkizgileri iine 15x15 llerinde izim kanaviesi hazrlayarak, balk pulu motifini tekniineuygun iziniz. Bu uygulamay aadaki ltlere gre deerlendiriniz.

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileriEvet ve Hayr kutucuklarna (X)iareti koyarak kontrol ediniz.

DEERLENDRME LTLER Evet Hayr

1. Ara gerecinizi doru olarak seip hazr hale getirdiniz mi?

2. nlnz giydiniz mi?3. Parmen kdnz boylamasna ikiye bldnz m?

4. Kdnz enlemesine drde bldnz m?

5. Kdnz dzgn bir ekilde kestiniz mi?

6. Kesilen ktlardan birini izim iin aldnz m?

7. Kdn ereve lsn dzgn aldnz m?

8. ereve ierisine balk pulu izimi iin gerekli kanavieyi

dzgn izdiniz mi?9. izilen kanavie zerinden yarm daireden oluan balk

pulu motiflerini izdiniz mi?

10. Motifi temize ektiniz mi?11. Gerekli rtularnz yaparak temiz bir ekilde izim

sayfanz dosyaladnz m?

DEERLENDRME

Yaplan deerlendirme sonunda HAYIR eklindeki cevaplarnz bir daha gzden

geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzntamam EVET ise bir sonraki faaliyete geiniz.


54/85

50

RENME FAALYET2

Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda uygun atlye artlar salandndabcek motifi ile izim yapabileceksiniz.

Kanavie kelimesinin anlamn aratrnz.

Bcek motifinin inide kullanld yerleri aratrnz.

Bcek motifiyle ilgili dergi, kitap gibi verileri aratrarak bilgi toplaynz.

Aratrmalarnz iin seramik, ini atlyelerinde bu sanatla uraanlarla balant

kurabilir, internet ortamnda aratrma yapabilirsiniz.

2. BCEK MOTF

2.1. Tanm

Bcek motifi; eklini, doada yer alan varlklardan olan salyangoz bceinden aldve izimi benzedii iin bu isimle anlr. Hatai grubundan btn motifler zerinde farklekillerle karmza kan bcek motifi bir helezonla sluplatrlmtr.

Bcek motifi, deseni sslerken boluklar doldurarak monotonluu ortadan kaldrr.

Bcek motifinin doru izilmesi u noktalara dikkat edilmelidir:

Bcek motifinin i ie izilen helezonlar estetik olarak izilir. Bir ksm yapran veya sapn altnda kalan bcek motifinin her taraf grnmez.

Yapma ksm yapraa veya sapa birletirilip karn ksm yapran veya sapnzerine gelecek ekilde izilir.

2.2. Kullanm Yerleri

Her trl form zerinde uygulanr. Resim 2.1de bcek motifinin kenar suyu zerindekullanm ekli grlmektedir.

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA


55/85

51

Resim 2.1: Kenar suyu bcek motifi ile yaplm rnek alma


56/85

52

UYGULAMA FAALYETizim Teknii

Gerekli olan ara gereci temin ediniz.

nlnz giyiniz. 70,50 x100 cm ebatlarndaki parmen kdn boylamasna ikiye katlaynz.

Boylamasna ikiye katladmz kd enlemesine drde katlaynz ve kadnzkesiniz.

UYGULAMA FAALYET


57/85

53

Hazrladnz parmen kdna, aadaki lekli rnekte grld gibi,stten 30,alttan 10, sadan 10 ve soldan 20 mm olmak zere boluk brakarakbalk izgilerini iziniz.


58/85

54

erevenin iini, aadaki lekli rnekte grld gibi 1 cm.lik karelereblnz.


59/85

55

Kanavielerin iine aadaki rnekte grld gibi, tam daireler iziniz.


60/85

56

Kdnz ters evirerek, daha nce izdiiniz daire zerinden, i ie helezoneklinde ieriye doru iziminizi tamamlayarak bcek motifini iziniz.


61/85

57

Motifi temize ekiniz. Gerekli rtularnz yaparak temiz bir ekilde izim sayfanz dosyalaynz.

Motif izimi yaparken temiz ve dzenli olmaya dikkat ediniz


62/85

58

LME VE DEERLENDRME

OBJEKTF TESTLER

Bu faaliyet sonunda hangi bilgileri kazandnz, aadaki sorular yantlayarakkendinizi lebilirsiniz.

1. Aadakilerden hangisi bcek motifine uygun bir hayvandr?

A. .FilB. ZrafaC. C.SalyangozD. Kedi

2. Bcek motifi aadaki hangi formlarda kullanlr?

A. VazoB. TabakC. brikD. Hepsi

3. Bcek motifini izerken aadaki hangi ara gereci kullanrz?

A. Parmen kdB. Su kabC. SuluboyaD. Fra

4. Aadakilerden hangisi bcek motifi ilem basamaklarndan biri deildir?

A. Kdn llerinde kesilmesi

B. Kanavienin hazrlanmasC. Gerekli ara ve gerecin hazrlanmasD. ini taban zerine aktarmak

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerekkendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme faaliyetlerinitekrarlaynz. Tamam doru ise bir sonraki renim faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME


63/85

59

UYGULAMALI TEST

renme faaliyetinde kazandnz beceriler dorultusunda hazrladnz balkizgileri iine 15x15 llerinde izim kanaviesi hazrlayarak, bcek motifini tekniineuygun iziniz. Bu uygulamay aadaki ltlere gre deerlendiriniz.

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileriEvet ve Hayr kutucuklarna (X)iareti koyarak kontrol ediniz.

DEERLENDRME LTLER Evet Hayr1. Ara gerecinizi doru olarak seip hazr hale getirdiniz

mi?2. nlnz giydiniz mi?

3. Parmen kdnz boylamasna ikiye bldnz m?

4. Kdnz enlemesine drde bldnz

5. Kdnz dzgn bir ekilde kestiniz mi?

6. Kesilen ktlardan birini izim iin aldnz m?

7. Kdn ereve lsn dzgn aldnz m?

8. ereve ierisine bcek motifi izimi iin gereklikanavieyi dzgn izdiniz mi?

9. izilen kanavie zerinden spiralden oluan bcekmotifini izdiniz mi?

10. Bcek motifini temize ektiniz mi?

11. Gerekli rtularnz yaparak temiz bir ekilde izimsayfanz dosyaladnz m?

DEERLENDRMEYaplan deerlendirme sonunda HAYIR eklindeki cevaplarnz bir daha gzden

geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzntamam EVET ise bir sonraki faaliyete geiniz.


64/85

60

RENME FAALYET3

Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, uygun dekor atlyesi salandnda,mnhani motifini tekniine uygun izebileceksiniz.

Mnhani motifi ile ilgili bror, dergi ve ini atlyelerinde aratrma yaparak bir raporhalinde sununuz.

3. MNHAN MOTF ZMEK

3.1. TanmKelime anlam eri demek olan mnhani genellikle kenar suyunda ve Rumi motifini

pekitirmek amacyla kullanlan bir motiftir.

Bir mnhani motifi izerken dikkat edilecek noktalar unlardr.

Motifi izerken biti izgisi ile balang izgisinin birlemesi gerekir.

Deseni meydana getiren mnhanilerin byklkleri uygun ekilde olmaldr. Motifler ayn ynde tekrarland gibi simetrik de olabilir.

3.2. Kullanm Yerleri

Resim 3.1 ve 3.2de mnhani motifinin farkl ekillerde kullanm grlmektedir. inisanatnda zellikle tezhip sanatnda kenar suyu olarak ok kullanlmtr.

RENME FAALYET3

AMA

ARATIRMA


65/85

61

Resim 3.1: Mnhani motifinin farkl ekillerde kullanm

Resim 3.2: Mnhani motifinin farkl ekillerde kullanm


66/85


67/85

63

ereve ierisine aada izim rneinde grld gibi, enlemesine 1 cm.boylamasna 0.5-2.5-0.5 cmlik l alarak, mnhani motifine uygun kanavieyiiziniz.


68/85

64

Mnhani motifini tekniine uygun bir ekilde; 0.5 cmlik ilk sol keden yarmdairemizi iziniz. Elinizi kaldrmadan aaya doru biti izgisinin bir ncekikarenin balang izgisine birleecek gibi sonlandrnz.


69/85

65

Kdmzn n yzeyini izdikten sonra arka sayfasna geiniz. Bu sayfada nsayfada ki hatalarnz dzelterek tekrar motifi iziniz.

kinci sayfay temiz bir ekilde izdikten sonra ilk yaptmz sayfay evirerekburadaki izimlerinizi dikkatli bir ekilde silerek motif izimimizi hatalarnzdzelterek nc defa yeniden iziniz. Motifleri en az kez temize ekiniz.

izim yaparken temiz ve dikkatli alnz.

Aada lekli rneinde olduu gibi alma kdnzn tmnde mnhanimotifini izerek almanz tamamlaynz.


70/85

66

Temiz ve dikkatli alnz.

Yukarda verilen balk ve kanavie llerinde ikinci bir izim kadhazrlayarak, aada lekli izim rneinde olduu gibi damlal mnhanimotifini iziniz.


71/85

67

Temiz ve dikkatli alnz.


72/85

68

LME VE DEERLENDRMEAadaki sorularda boluk braklan yerlere uygun kelime veya kelimeleriyaznz.

Bu faaliyet sonunda hangi bilgilerinizi kazandnz aadaki sorular yantlayaraklnz.

1. Kelime anlam .. demek olan mnhani genellikle kenar suyunda kullanlr.

2. Mnhani motifi .gibi formlarda uygulanr.

3. Mnhani motifini izmeden nce ..hazrlamalyz.

4. Mnhani motifini izmek iin hazrladmz dikkatetmeliyiz.

5. Mnhani motifini izerken en az temize ekmeliyiz.

6. nhani motifini temiz bir ekilde izdikten sonra gerekir.

7. Motif izerken kullandnz kalem ..olmaldr.

Aadaki soru cmlelerinin bana doru ise D yanl ise Y koyunuz.

8. ( ) Mnhani motifi izerken kanavie dzgn hazrlanr.

9. ( ) Mnhani motifi tekniine uygun izilir.

10. ( ) Motifi izerken biti izgisi ile balang izgisinin birlemesi gerekir.

11. ( ) Mnhani motifi sadece tabak formuna uygulayabiliriz.

12. ( ) Mnhani motifini izdikten sonra dosyalamamza gerek yoktur.

13. ( ) Motif iziminde parmen kd kullanlr.

14. ( ) Motif iziminde mrekkepli kalem kullanlr.

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (Deerlendirme ltleri )

karlatrnz, cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiysenizrenme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

LME VE DEERLENDRME


73/85

69

UYGULAMALI TEST

renme faaliyetinde kazandnz beceriler dorultusunda, mnhani motifi ileparmen kd zerine aada verilen kompozisyonlar iziniz. Bu uygulamay aadakikriterlere gre deerlendiriniz.

izim aamasna balamadan nce, aada rnekleri verilmi olan mnhanimotiflerini -ilem basamaklarna gre inceleyerek iziniz.


74/85

70


75/85

71


76/85

72

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri

Evet ve Hayr kutucuklarna (X)iareti koyarak kontrol ediniz.


1. Motif iziminde kullanmak zere parmen kdn teminettiniz mi?

2. nl giydiniz mi?

3. Yumuak ulu kaleminizi hazrladnz m?

4. Kullanacanz kd motif izimine hazr bir halegetirdiniz mi?

5. Verilen rnekleri incelediniz mi?

6. Kullanacanz motifi tekniine uygun izip gereken desenihazrladnz m?

7. Mnhani motifini temize ektiniz mi?

8. izimi bitirdikten sonra dosyalama iini yaptnz m?

DEERLENDRME

Yaplan deerlendirme sonunda HAYIR eklindeki cevaplarnz bir daha gzdengeiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzntamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.


77/85

73

MODL DEERLENDRMEBu modl sonunda kazandnz bilgileri aadaki sorular cevaplandrarak lnz.

OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

Aadaki sorularn doru klarn iaretleyiniz.

1. Herhangi bir eyin veya varln tabi karakterini ve ilevini bozmadan onugzelletirmek amacyla yzeylerinin stne renkli renksiz, oyma veya kabartma gibitekniklerle sslemeler yapma sanatna ne ad verilir?

A. ini SanatB. Ssleme SanatC. Seramik SanatD. Cam Sanat

2. Aadakilerden hangisi ssleme sanatlarndan deildir?

A. Ta ilerinde sslemeB. Deri ilerinde sslemeC. Kt ilerinde sslemeD. Bahe ilerinde ssleme

3. Aadakilerden hangisi motif izmede kullanlan ara ve gerelerden deildir?

A. 0,5 kalemB. Parmen kdC. GnyeD. Merdane

4. Aadakilerden hangisi maden eyalar retilmesinde kullanlan tekniklerindendeildir?

A. Dme tekniiB. Tezhip tekniiC. Dkm tekniiD. Tornada ekme teknii

5. Aadakilerden hangisi ini sanatnn balad tarihi kapsar?

A. 15. yy.B. 17. yy.C. 12.yy.D. 19. yy.

MODL DEERLENDRME


78/85

74

Aadaki soru cmlelerinin bana doru ise D yanl ise Y koyunuz.6. ( ) izilecek motif balk pulu motifini de ieren mnhani motifidir.

7. ( ) 14. ve 15. yy. inicilik ilerleyiini srdrm zellikle 15. yy. duvar iniciliinem kazanmtr.

8. ( ) Kuma dokumann kaln bir trdr.

9. ( ) Osmanllarda ini levhaya kai denir.

10. ( ) Aa ilerinde kullanlan tekniklerden biri geme teknii yani knde kari

tekniidir.

11. ( ) Tezhip ssleme sanat kt ilerinde kullanlan bir ssleme sanatdr.

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz karlatrnz, cevaplarnz doruise performans testine geiniz. Yanl cevap verdiyseniz modln ilgili blmne dnerekkonuyu tekrar ediniz.


79/85

75

PERFORMANS TEST (YETERLK LME)


80/85

76


81/85

77

almanza balamadan nce, balk pulu, bcek, mnhani ve tm bu motiflerdenhazrlanan kompozisyon rneklerini inceleyerek i-ilem basamaklarna uygun olarakiziniz.

Kazandnz tecrbeleri gz nne alarak: birinci parmen kadna 250x250mmlik kare ierisine balk pulu motiflerini, ikinci parmen kadna 250x250 mmlik kareierisine bcek motiflerini, nc parmen kadna 250 mm. apnda daire ierisinemnhani motiflerini ve drdnc parmen kadna 250 mmlik apnda daire ierisinerenilen tm motifleri kullanarak, kompozisyon rneine uygun izimlerinizi yapnz.


82/85

78

Bu uygulama ile yaptnz almay aadaki ltlere gre deerlendiriniz.

Bu uygulama kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileriEvet ve Hayr kutucuklarna (X)iareti koyarak kontrol ediniz.


1. izim yaparken gerekli olan ara gereci temin ettiniz mi?2. nl giydiniz mi?3. Parmen ktlarnz tekniine uygun bir ekilde

katlayp, keserek hazrladnz m?4. Birinci kdnza 250x250 mmlik kare ereve izdiniz

mi?5. ereve ierisine balk kompozisyonunu yerletirdinizmi?

6. Kompozisyon ierisine balk pulu motiflerini izdinizmi?

7. Balk pulu izimlerini temize ektiniz mi?8. kinci kdnza 250x250 mmlik kare ereve izdiniz

mi?9. ereve ierisine salyangoz kompozisyonunu

yerletirdiniz mi?10. Kompozisyon ierisine bcek motiflerini izdiniz mi?

11. Bcek motifi izimlerini temize ektiniz mi?12. nc kdnza 250x250 mm apnda daire ereve

izdiniz mi?13. ereve ierisine rnek kompozisyonu yerletirdiniz mi?14. Kompozisyon ierisine mnhani motiflerini izdiniz mi?15. Mnhani motifi izimlerini temize ektiniz mi?16. Drdnc kdnza 250x250 mm apnda daire ereve

izdiniz mi?17. ereve ierisine rnek kompozisyonu yerletirdiniz mi?18. Kompozisyon ierisine bcek, balk pulu, mnhani

motiflerini izdiniz mi?19. Bcek, balk pulu, mnhani motifi izimlerini temize

ektiniz mi?20. Te Temizlik ve dzene dikkat ettiniz mi?21. ZaZaman verimli kullandnz m?

DEERLENDRME

Yaplan deerlendirme sonunda HAYIR cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz modl tekrar ediniz. Cevaplarnz doru ise bir sonrakimodle gemek iin ilgili kiiler ile iletiim kurunuz.


83/85

79

CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET -1 CEVAP ANAHTARI

1 Knde kari2 alma, kazma, dkm,

kabartma, kakma, telkari3 Minyatr4 Tezhip5 Dz ve dml dokuma

6 Kai, evani7 Her trl form

RENME FAALYET -2 CEVAP ANAHTARI

1 C2 D3 A

4 D

RENME FAALYET 3 CEVAP ANAHTARI

1 eri

2 Tabak, vazo

3 Ara ve gereci

4 Kanavieye

5

6 Dosyalamamz

7 0,5 yumuak ulukalem

8 D

9 D

10 D

11 Y

12 Y

13 D

14 Y

CEVAP ANAHTARLARI


84/85

80

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1 B2 D3 D4 B5 C6 D7 D8 Y9 D

10 D

11 D


85/85

KAYNAKA AKAR Azade, Cahide KESKNER. Trk Ssleme Sanatlarnda Desen ve

Motif

ATASOY Nurhan, Julian Raby. znik Seramikleri, Alexandria Pres, stanbul.

1989.

ARSEVEN Prof. Celal Esad. Trk Sanat, Murat Matbaaclk,stanbul. 1970.

ASLANAPA Prof.Dr. Oktay. Trk Sanat, stanbul. 1984.

Hayat Ansiklopedisi KESKNER , Cahide. Trk Motifleri

KLTR BAKANLII. Kltr Ve Sanat, Tifdruk Matbaaclk Sanayi A..,

stanbul. 1970.

NEY Prof. Dr. Gnl. Trk ini Sanat, Ankara. 1978.

PETSOPOULOS, Yani. Lart Decoratif Otoman, Paris. 1982.

SEKNZ Mine. Sabiha ALPASLAN(AKER), kran KOMSUOLU, Arsal

MER (MENG ), Serap ETKE ( KSE ),Resim II. Ssleme Resmi ve

Ssleme Sanatlar Tarihi, Trk Tarih Kurumu Basmevi, Web- Ofset Tesisleri,

Ankara. 1986.

T.C. Kltr Bakanl www.discoverturkey.com

KAYNAKA

Documents

MEGEP-Basit Motif Cizimleri