Mektuplar

7/18/2019 Mektuplar

http://slidepdf.com/reader/full/mektuplar 1/98

DOSTOYEVSKI'NINÇeviren Zeyyat Özalpsan

ARARAT'IN KÜÇÜK KiTAPLAR! : 2DOSTOYEVSKI'nin HAYATININ KRONOLOJÝK TABLOSU30 Ekimde, Moskova'da, babasý Miehail Andreyeviç Dostoyevski'nin Ser-Tabip olduðu, Ýþ-ehastahane-sinde dünyaya geldi, kendisine Fyodor adý verildi ve 4 Kasým'da vaftiz edildi.Dostoyevski ailesi Tula eyaletinde bir ev satýn alýr, bundan böyle yazlarýný bu evde geler. Dostoyevski, Moskova'daki L. J. Çermak erkek okuluna girer.Edebiyat öðretmeninin çocuklar üzerinde büyük etkisi olur. Puþkin'e hayrandýr.27 Ocak'ta, annesi Maria Fyodorovna Dostoyevski ölür. Yýlýn baþlarýnda Fyodor Dostoyevsbe-yisi Michael ile birlikte Petersburga giderek, K. F. Kostomorov hazýrlýk okulunagirer. Mühendislik okuluna kabul edilir. [LS37-43 Mühendislik eðitimi.Kampta geçen bir yaz. Balzac, Hugo ve Hoffman'a hayranlýk. Güz sýnavlarýnda baþarýremediði için, bir üst sýnýfa geçemez. Kýþýn, Þidlovski ve Be-reçtzky ile arkadaþlýk. Þabasýnýn ölümü.29 Kasým'da Astsubaylýða terfi eder. 27 Aralýkta Asteðmen olur.Dramatik çalýþmalar. «Marýe Stuart» ve «Boris Go-dunov» (Bu eserleri batýya geçmemiþtirerfi etmek için 5 Aðustosta girdiði sýnav-1842 1843184418451846

da baþarý göstererek Sahra Ýstihkâm Asteðmenliðine yükselir.Teðmen rütbesine yükselir.Mektebi bitirerek, 23 Aðustos'ta Ýmar Bakanlýðýnda bir göreve atanýr.Geçen yýlýn sonu ile bu yýlýn baþlangýcýnda Dos-toyevski, Balzac'ýn «Eugenie eserinin çevirisi ile uðraþýr. Ayný yýl Sue ve George Sand'ý okur ve çeviriler yallar»! yazmaya baþlar.Yeni bir Dram projesi (30 Eylül, 1844 Mektuplarý) 19 Ekim'de Ýmparatorluk kararý ile, «talýðý» yüzünden, Üsteðmen rütbesi ile ordudan terhis edilir.Mayýs baþlarýnda «Yoksullar»ý bitirmiþtir. Nekras-sov ve Grigoroviç, kitabý okuduk bir gece yarýsý, yazarý ziyarete gelirler. Bielinski ile tanýþýr. Yazýn Reval'e kardeþ'-in yanýna gider.15 Kasým'da kardeþine yazdýðý bir mektupta, edebiyat alanýndaki ilk baþarýsýndan bahseonunda, Suboskal, adýnda bir hiciv dergisi çýkarmayý plânlar. «Dokuz mektupluk hikâye»

15 Ocak'ta Nekrassov'un Petersburg adlý dergisi çýkar, ilk kitabý «Yoksullar» burda baslinski'nin «Yoksullar» üzerine Ototçestnevennia Zapiski dergisinde çýkan bir yazýta «Goliadkin» O. Z. de basýlýr. «Kesilen sakallar» ve «Kaldýrýlan halk memurlarý» her ikisi de batýya geçmemiþtir) yazar.«Bay Prohartçin (O.Z No. 10)Yazý, Reval'de kardeþi ile birlikte geçirir.Güz'ün bütün hikâyelerini bir kitap halinde toplamaya karar verir.Yýl sonunda Sovremennik dergisinin yazý iþleri ile bir anlaþmazlýk yüzünden aralarý açý1847 «Dokuz mektupluk hikâye» Sovremenýýik'te, «Han sahibesi»de O.Z. de b«Yoksullar» kitap halinde çýkar.1848 Paris'te ocak ihtilâli.Politik guruplar kurulmaya baþlar Petersburg'da.Petraçevski çevresinde.

«Yabancý Kadýn,» (O.Z. No. 1)«Zayýf Kalp» (O.Z. No. 2)«Noel Yortusu ve düðün» (O.Z. No. 10)«Beyaz Geceler « (O.Z. No. 16)«Kýskanç Koca» (O.Z. No. 12)1849 «Netoçka Nesvanova» (O.Z. No. 1-2-5-6)Mart ayýnda Dostoyevski, yüksek sesle (Bielinski'nin, Gogol'a yazdýðý bir mektubu Petrai'nin odasýnda okur.)23 Nisan'da Dostoyevski, Petraçevski çevresinin diðer üyeleri ile birlikte tevkif edileek, Petropu-lovski kalesine hapsedilir. (Kendisi þu suçlarla itham edilmektedir: San

7/18/2019 Mektuplar


sürün sertliði hakkýndaki konuþmalara katýlmak, 1849 yýlýnýn Mart ayýnda Bielinski'nin ilâlci mektubu yüksek sesle okumak. Dourov'un odasýnda tekrar okumak ve Dourov'un okuduðu deðiþik makaleleri dinlemek ve Bielinski'nin mektubunu kopye etmesi için Monbelli'y vermek. Kurulmasý düþünülen gizli bir basým evinden haberdar olmak, vesaire.) 19 Aralýeri rütbesi geri alýnarak, hapse mahkûm edilir.22 Aralýk'ta Petraçevski gurubuna, idam hükümleri okunur ve sonra kararýn deðiþtirilererya'da bir cezaevine gönderilecekleri bildirilir.624-25 Aralýk gecesi, Dostoyevski zincire vurularak,:Petersburg'dan Sibiryaya nakledilir, 1850 11 Ocak'ta Tobolsk'a varýþ. Burada «Aralýkçý»larýnkararýyla tanýþýr.17 Ocak'ta, Omsk'a hareket ederler. 1850-54 Omsk cezaevinde cezasýný çeker.1854 15 Þubat'ta cezasýný tamamlamýþtýr.22 Þubat'ta kardeþine yazdýðý bir mektupla cezaevindeki hayatýný anlatýr.2 Mart'da Dostoyevski Er olarak 7. Sibirya alayýna atanýr. Mart'ýn sonunda Semipalatinsk'e varýþ. Mayýs'ta 1854 Avrupa olaylarý konusunda bir yazar.21 Kasým'da Baron Vrangel Semipalatinsk'e gelir-1855 19 Þubat'ta Çar II Alexander'in Taç giyme törenim ne ait bir þiir yazar. þiir batýya geçmemiþtir). «Ölüler Evi»ni yazmaya baþlar.1856 15 Ocak'ta astsubaylýða terfi eder.24 Mart'da General Totleben'e bir mektup ya Çara kendisi için arabuluculuk yapmasamrica eder. l Ekim'de Ýmparatorun emriyle, ayný taburda, teðmenliðe terfi eder.1857 6 Þubat'ta dul, Maria Dmitriyovna Ýssayev ile Kus-nezk'te niþanlanýr. 18 Nisn'da Ýmparatorluk kararý ile Sibirya 7. Ordu Komutanlýðýna gelen bîr emir Dostoyevs

meþru varislerine asalet unvanlarý geri verilir, fakat el konulan topraklan ve mülk-leri geri verilmez. Dostoyevski'nin bundan ancak Mayýs ayýnda haberi olur.Ayný yýlýn sonunda, Dostoyevski bir istida ye ordudan istifasýný ve Moskova'da oturmasýrilmesini rica eder. «Küçük Kahraman.» (O.Z. No. 8) 1859 18 Mart'ta Teðmen rüle ordudan terhis edile-]rek, kendisine oturmasý için Tver þehri gösterilir. «Amcamýn rüyasý» (RousskNo. 3) 2 Temmuz'da Semipalatinsk'ten ayrýlýþ. Güzü Tver'de geçirir. Çara bir istidak, Ýmparatorluðun bütün þehirlerinde serbestçe yaþamak için ricada bulunur. «Ölülebaþlar. «Stepançikovo Köyü. (O.Z. No. 11-12) Kasým ayýnýn sonunda Tver þehrini esine izin verilir, Petersburga hareket eder.1860 Ýki cilt halinde eserlerinin toplu olarak birinci baskýsý.1861 Vremya gazetesine yazý yazmaya baþlar. «Haksýzlýk ve Hakaret» ayný ga

basýlýp, kitap halinde çýkar.1861-62 «Ölüler evi»nin Vremya'da basýlmasý (1861 No. 4-9-11; 62 No. 1-3-5-12.)«Budalaca bir hikâye» (Vremya No. 11) «Ölüler Evi»nin kitap halinde iki baskýsý 7 Hazere seyahat Paris, Londra (Herzenle buluþur) ve Cenevre'dekalýr.«Yaz düþünceleri üzerine kýþ yazýlarý» (VremyaNo. 2-3)Mayýs'ta Stracov'un Polonya meselesi üzerine yazdýðý bir yazýdan Vremya'nýn kapatý dýþ ülkelerde seyahat. «Kumarbaz» m hazýrlýklarýna baþlamasý. Kýþýn, karýs1864-65 Vremya'nýn yerini alan «Devir» dergisinin idaresi.1864 24 Mart'ta <--Devir»'in ilk sayýsý. «Büyük bir þehrin karanlýklarýndan» -2 ve 4) 16 Nisan, Karýsýnýn ölümü. 10 Haziran. Kardeþi Michael'in ölümü, 25 Aralýkdaþý Apollon Grigoryev'-in ölümü.

186318638918651865-661867 1867 186718681869«Alýþýlmamýþ bir olay» (Devir No. 2) Temmuz sonunda, dýþ ülkelere seyahat. «Cürüm amasý. Güz'de Wiesbaden'de oturma.

7/18/2019 Mektuplar


Ekim'de, Baron Vrangel'i Kopenhagen'de ziyaret. Kasým'da Rusya'ya dönüþ ve telif hklarýný Stello-yevski'ye satmasý.Üç cilt halinde toplu eserlerinin ilk baskýsý, Petersburg, Stellovski «Cürüm ve Ceza»nýiestnik'de basýlmasý (No. 1-2-3-4-6-8-11-12) ve kitap halinde çýkmasý.Moskova yakýnýndaki Lublin'de yazý geçirmesi. Yýl, sonunda «Kumarbaz» üzerine çalýþmalarovna Snitkin adýnda bir stenograf ile iliþki kur- i masý.15 Þubat'ta A.G. Snitkin ile evlenmesi. 71 Dýþ ülkelerde oturma.14 Nisan'da yola çýkýþ. Dresden'de iki ay. Bielenski i hakkýnda bir yazý (saklanmamýþ.)16 Aðustos'ta Apollon Maikov'a yazdýðý bir mek-tupta Turgenev ile kavgasýný ruletteki kaybýný: anlatmasý.«Bir yazarýn günlüðü» nün hazýrlýklarý (yeðenine mektuplar)Yýl sonunda «Budala» ya baþlamasý. «Ölüler Evi» nin üçüncü baskýsý «Cürüm ve Ceza.»ky Viestnik'de basýlmasý ve kitap j halinde çýkmasý Ýsviçre ve Ýtalya'da yazý geçirmesie bir roman yazma fikri (Karamazof Kardeþler'in kiþiliklerinin ortaya çýkmasý). Bunuda yeðenine ve Maikov'a mektuplar. Yýlýn baþlarýnda Floransa'ya gidiþ. Yeni bdergi i olan Sarya ile iliþki ve Danilevski'nin «Rusya ve Avrupa» adlý denemeleine duyduðu ilgi.10187018711872187318741877

1879«Ebedi Koca» (Sarya No. 1-2) «Büyülenmiþ» i yazmaya baþlamasý. «Cürüm ve Ceza»nýn dörd«Büyülenmiþ»in basýlmasý (Roussky Viestnik, 1871 No. 1-2-4-7-9-12 ve 1872, No 11-1ersburg'a geri dönmesi. Doðuya bir seyahat tasarýsý. «Ebedi Koca» nýn kitap halinde çýkaþ) adlý gazetenin yazý kadrosuna katýlmasý «Bir Yazarýn Günlüðü» nün basýlmaaylarý Ýnceleme.» «Büyülenmiþ» in kitap halinde çýkmasý. Mart sonunda sansür kurallarýnedilmesi Güzü ve Kýþý, Staraya - Rouusa'da ge-çirir. «Budala» nýn ikinci baskýsý. «Beceserine baþlamasý. «Beceriksiz Genç»in basýlmasý (O.Z. No. 1-2-4-5-9-11-12) v halinde çýkmasý. Yazý Ems'de geçirmesi(Günlük adlý dergide, Haziran sayýsý,) Balkan meselesi hakkýnda bir makale ve Dostoyevsn siyasî inançlarý.«Beceriksiz Genç» in kitap halinde çýkmasý. «Küçük Kýz» (Grajdanýn dergisini büyültmede geçirmesi. 24 Aralýk: «Bütün hayatýmýn hatýralarý.» «Karamozof Kardeþler»! yazmaya

baskýsý. «Karamozof Kardeþler'in» basýlmasý, (Roussky Viestnik 1879 No6-8-11 ve 1880 No: 1-4-7-11 ve kitap halinde çýkmasý.«Bir Yazarýn Günlüðü»nün ikinci baskýsý. 1876 yýlýndan. «Haksýzlýk ve Hakaret'in» beþinr Solovyov ile birlikte Optin manastýrýna gitmesi.1118801S81188125 Mayýs'ta Moskova yazar ve gazetecilerinin, Dos-toyevski þerefine ziyafet vermeleri. 6-7 Haziran'da Puþkin anýtýnýn aðýlýsý dolayýsý ile Moskova'da yapýlan þ8 Haziran'da, Rus Edebiyatýný sevenler cemiyetinde, Dostoyevski'nin konuþmasý ve yapýlain Gece» lerine katýlmasý.28 Ocak'ta akþam saat 8.38'de Dostoyevski'nin hayata gözlerini yummasý.31 Ocakta yapýlan büyük bir törenle, Petersburg'daki Alexander Nevski Manastýrýnýn meza

.1210. Mayýs, 1938Benim aziz ve iyi Babam,Oðlunun senden harçlýk istemesi için sana baþvurmasýný bir fazlalýk olarak kabul edebiln? Tanrý tanýðým olsun ki, bu ne kiþisel ihtiyaçlarým, ne de imkânsýzlýklarýn sonucu. Hde seni nasýl soyabilirim? Onlarý sýkacaðýný bildiðim halde, kendi et ve kanýma bana bietmelerini rica etmenin ne kadar buruk bir tadý var. Kendi kafam ve ellerim var. Özgür ve baðýmsýzým. Aslýnda senden bir Köpek bile, istememem gerekir. Kendimi acý fakirliðierek. Ölüm yataðýmdan bana destek olmaný istemekten utanmam gerek aslýnda. Olaylara bak

7/18/2019 Mektuplar


olursan seni ancak gelecekle teselli edebilirim. Gelecek ki artýk uzaklarda deðil ve zaman seni gerçekleriyle ikna edecek.Þu anda kelimenin tam mânâsý ile beni anlaman için sana yalvarýyorum sevgili babacýðýmkteyim, istesem de istemesem de en yakýn çevremin zorunluklarýna uymam gerekiyor. Neden bir istisna olayýný? Böylesine istisnai davranýþlar genellikle en büyük hoþnutsuzluklktadýr. Bunu þimdiden anlamýþ olman lâzým sevgili babacýðýný. Bunun için de insanlara grýþmýþ durumdasýn. Ve bundan dolayý lütfen söyliyeceðim þeylere önem ver: Askerî Akadem, kamp hayatý en azýndan kýrk Ruble'ye ihtiyaç gösteriyor. (Bunu babam olduðunuz için y) Bu kýrk Ruble'ye çay, þeker ve saire gibi ihtiyaçlar dahil deðil. Rahatým için deðil,13zaruri ihtiyaçlarým için bunlara sahip olmam gerekiyor. Yaðmurda ve rutubett bezden bir çadýrda yatmak gerektiði zaman, hele insan, böyle bir havada eðitimden üþügun dönerse, bir bardak çaya ihtiyacý olacak kadar hasta olabilir ki, bu son yýllarda ssýk tecrübe ile baþýmdan geçmiþtir. Senin sýkýntýlarýný da gözönünde tuttuðumdan ötüsenden sadece en zaruri ihtiyacým olan onaltý Ruble'yi istiyorum. «Ýki çift adi postal Tekrar ediyorum, kitaplar yazý malzemeleri, kâðýtlarým, çorap ve ayakkabýlarým gibir yerde muhafaza etmem gerekiyor. Bunun için bir sandýða ihtiyacýný var. Zira kam çadýrdan baþka hiç bir barýnak yok. Yataklarýmýz kýlýfsýz üzerine çarþaf örtülmüþ m, Sandýðým olmazsa, nerede saklýyabilirim eþyalarýmý ? Þunu bilmen gerekir ki, r sandýðýmýn olup olmamasý Hazineyi ýrgalamýyor. Ýmtihanlar yakýnda bi- teceði için yacým olmayacak. Bundan böyle i giyimimle ilgilenecekleri için ayakkabý vesaire istemek

zorunda kalmýyacaðým. Oysa boþ vakitlerimi kitapsýz nasýl geçirebilirim? Bize verilellar öylesine kötü ki, üç çifti, þehirde bile giyilecek olsa, altý aydan fazla dayanmýy gerekli ihtiyaçlarýn bir listesi var.)Son para havalenden onbeþ Ruble ayýrdým. Ýþte görüyorsun sevgili Babacýðým, en azýndan

daha ihtiyacým var. Haziran baþýnda kamp bitiyor. Eðer oðlunun bu acý ihtiyaçlarýna des istiyorsan, Haziran'ýn baþýnda ona bu parayý gönder. Bu dileðimde Ýsrar etmeye cesaretorum: Fazla bir þey istediðim yok ama þükraným sýnýrsýz olacaktýr.IIKARDEÞÝ MÝCHAEL'e.Petersburg,9 Aðustos, 1838(Mektup, Dostoyevski'nin kardeþine neden uzun süredir yazmadýðýnýn açýklamasýyla baþlarur.)Tembel olduðum bir gerçek-çok tembel. Eðer benim hayata karþý yegane davranýþým bu süreikse, sonum ne olacak ? Bilmem ki benim bu kasvetli halim beni asla býrakacak mý ? Ve böyle bir haleti nahiyenin yalnýz bir adama musallat olmasýný düþünmek ki-onun ruhunudünya ve ahretin bir karýþýmý gibi görünmektedir. Ne tabiat dýþý bir ürün, ta baþýndan

salarýna tecavüz edilmiþ... Bu dünya bana, günahkâr düþüncelerle kaplanmýþ olan, ilâhi en ýstýrap yeri gibi görünüyor. Hissediyorum ki, dünyamýz gepge-niþ bir olumsuzluða eði güzel, asil ilâhi þey bir hiciv olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Ve böylesine bir tablodase, ki, o, ne fikirde ne de bir etkinin bütünüyle dengesindedir -o aslýnda tek kelimeyl, tamamen kopmuþ bir kiþidir- O zaman tabloya ne olacak? Tahrib edilmiþtir ve bundan böle devam edemez.Ve kutsalýn altýnda sefilleþtiði bu kaba maskeyi sadece görebilmek ne müthiþtir. Bir isgücünün bu maskeyi paralamaya kâfi gelip insanýn ebede varabileceðini bilmek- Bütün buk ve hâlâ yaratýklarýn en küçüðü en sonu gibi hayata devam etmek... Ne korkunç! Ne aþaðHamlet! Bütün bu uyuþak ve aciz âlemin iniltilerini aksettiren kaypak ve vahþi dilini dhumdan en ufak bir iç çekmesi, en ufak bir sitem kopmuyor... Kaderin o keskince baskýsý, acýsýnýn altýnda olan bu ruh, bütün üzüntüyü kapsayýp, sadece kendi kalbini kýr-14

15maktadýr. Pascal der ki: Felsefeye karþýt olan kiþinin kendisi filozoftur. Düzenin zalý talihi.Kâfi derecede saçmaladým. Sonuncunun dýþýnda mektuplarýndan sadece iki tanesi elime geçlluðumdan bahsediyorsun kardeþim. Ben de zengin deðilim. Ýnanýr mýsýn ki, kamptan ayrýlkopek'im bile yoktu. Üstelik yolda soðuk aldým (bütün gün yaðmur yaðdý ve barýnacak bi). Nerede ise açlýktan hasta olduðum gibi, boðazýmý ýslatacak bir yudum çay içecek bileu. Zamanla iyileþtim ama, babamdan para gelinceye kadar, kamptaki en çetin ihtiyaçlarkývrandýrdý beni. Borçlarýmý ödeyip gerisini sarfettim.(Dostoyevski bu kýsýmda kardeþinin durumu ve kendi mali güçlükleri hakkýnda bazý açýklaHerneyse. Artýk baþka þeylerden bahsetmenin zamaný geldi. Okuduðun kitaplarýn

7/18/2019 Mektuplar


dan böbürleniyorsun... Bu yüzden sana gýpta ettiðimi sakýn aklýna bile getirerhof'da en azýndan senin kadar ben de okudum. Bütün Hoffmann'larý Almanca ve Rusçaarak (Yeni «Kater Murr» henüz Rusça'ya çevrilmiþ deðil) Ayrýca Balzac'larýn da heme (Büyük kiþi Balzac!) Onun kiþileri hep zekâyý kucaklayan yaratýklar. Sadece zamanýneðil, binlerce yýlýn bütün çabalarýný, insan ruhunun geliþip kurtulmasýný Bunlarýn dýþýnda Götlýe'-nin «Faustunu ve kýsa þiirlerini, Polevios'un tarihi «Undine»yi okudum. (Baþka bir zaman Ugolino'dan uzun uzun bahsedeceðim.) Ve nihaet «Cromwell» ve «Her-nani» hariç Victor Hugo'yu... Hoþça kal. Bana mümkün olduðu kadira mektuplarýn benim için bir zevk ve teselli kaynaðý oluyor. Hemen cevap ver. Mektuunu en geçinden on iki gün içinde bekliyorum. Yaz bana ki tamamen çökmiyeyim.KardeþinF. Dostoyevski.16Yeni bir plâným var: Deli olmak. Bu, insanlarýn akýllarýný kaybettikten sonra tedavi oltekrar, akýllanmalarý için yegane çýkar yoldur. Eðer bütün Hoffmann'larý okuduy-san, Alksýn. Nasýl buluyorsun onu? Anla-iþýlmazlýðý avuçlarýnýn içine aldýðý halde, onunla ne denen bir oyuncakla oynayan kiþiyi seyretmek ne kadar müthiþ.IIIKARDEÞÝ MlCHAEL'e.Petersburg, 31 Ekim, 1838Sana son yazdýðýmdan bu yana ne kadar zaman geçti sevgili kardeþim. Bu kahrolasý imtihana ve babama yazmama, Ý. N. Þidlovski'yi aramama engel oldu. (Not: Nikolay Þidlovski.Hazine memuru olan bu kiþi, tumturaklý soyut fikir ve eðilimlerde þiirler yazmýþ, daha larý içki yüzünden kendisini mahvetmiþtir.) Bütün bunlardan ne kazandým? Daha terfi de

Ne korkunç! Bütün bu sefaletin içinde bir yýl daha yaþamak. Tam bir aþaðýlýðýn kurbaný, bütün bunlara bu kadar kýz-rnayacaktým. Eðer zavallý babamýn gözyaþlarý ruhumu böylesaþarýsýzlýðým beni bu kadar üzmiyecek-ti. Þimdiye dek yaralanmýþ bir gurur hissinin ne medim. Eðer böyle bir his beni sarmýþsa, muhakkak kendi kendimden utanmam ve yüzümün kýekiyor... Þimdi þunu bilmen gerekir ki tüm dünyayý bir darbede ezip mahvetmek istiyorum imtihanlardan evvel öylesi-17F: 2ne vakit kaybettim ki. Ayrýca hasta ve sefildim. Böyle olmasýna raðmen, kelimenin tm anlamý ile bütün çabalarýma. raðmen gene de býrakýldým. Bu kendisine ders yýlý içindendýðým Cebir hocasýnýn verdiði bir kararla oldu. Bu davranýþlarýmý bugün bile unutmamakliðini gösteren Profesör bana kaçamak yollu bir þekilde, baþarýsýzlýðýmýn nedenlerini anden, ortalama dokuz buçuk tuttuðum halde býrakýldým... Ama hepsine boþ ver. Eðer ýstýrekiyorsa, çekeceðim... Bu konuda daha fazla kâðýt ziyan etmek istemiyorum. Zira seninle

nuþmak fýrsatý o kadar seyrek elime geçiyor ki.Dostum, bir ozan gibi felsefe yapýyorsun. Oysa insan ruhu devamlý olarak en yüksek noktasýnda olamýyacaðý için yaptýðý felsefe gerçek ve tam olmuyor. Kiþinin dahailmesi için, daha az hissetmesi gerekiyor. Ya da bunun, tam tersi. Kararlarýn çok kuþbeyince- bu yüreðin sadece bir çýlgýnlýðýndan ibaret. BÝLMEK kelimesi ile kesinliklestiyorsun ? Tabiat, ruh, aþk ve Allah kiþinin ancak yüreði ile hissedilebilir, yoks akýl yoluyla deðil. Eðer biz ruhlar olsaydýk kiþiliðimizin salýndýðý ruhlarbilirdik. Oysa bizler dünya yaratýklarýyýz ve fikirleri ancak tahmin edebiliriz, yoksa nu tam mânâsý ile kavramak elimizden gelmez. Ruhun iç merkezlerinde, geçici kurular arasýnda zekâmýzý güden þeye AKIL demekteyiz. Akýl maddi bir kabiliyettir, n veya ruh, yüreðin fýsýldadýðý düþünceler üzerinde yaþar. Düþünce ruhta doðar. Akýl güdülen bir makinadýr. Ýnsan aklý ki (bunun üzerinde en azýndan bir bölüm durmak gerekimülklerine sýzdýðý zaman; duygudan baðýmsýz olarak çalýþýr ve bu sebeple de yürekten u

ve doðayý anlamaksa o zaman yüreðin ululuklarýna doðru yönelmek zorundayýz18IVKARDEÞÝ MÝCHAEL'e.Petersburg, l Ocak, 1810Sitemlerine cevap verip, beni yanlýþ anladýðýný belirtmek istiyordum. Diðer þeylerin yatmek istediðim bazý þeyler vardý. Oysa sana bu mektubu yazarken, aklýma öylesine tatlý düþler geldi ki, baþka þeylerden bahsetmek elimde deðil. Sadece bir noktaya temas etmestiyorum. Sence büyük olan ozanlarý ben hiç bir zaman, birbirleriyle kýyaslamayý ve araki farklara varmayý aramadým. Ve hiç bir zaman Schiller'le Pushkin arasýna bir paralel

7/18/2019 Mektuplar


medim. Bunu nasýl düþünebildiðini tahayyül edemiyorum! Mektubumun o bölümünde beni ikazkiyor, Schiller ve Pushkin'in isimlerini yan yana koymam mümkün olabilir ama, ben senin aradaki virgülü farkedeceðini tahmin ediyordum. En ufak bir benzerlikleri bile yok. Oysa Pushkin'le Byron arasýnda bir benzerlikten bahsedilebilir. Ama Homerte Victor Hugo arasýndaki iliþkide beni tam anlamý ile yanlýþ anladýðýndan eminim. Þunu demek (Efsanevi bir kiþi olan Homer, bize, Tanrý tarafýndan yollanan Ýsa gibi bir kimsedir, v ancak Ýsa ile kýyaslanabilir. Oysa Victor Hugo ile asla.) Çabala kardeþim. Tüm çabala,'a girebilmek için. Dikkatle oku. (Þunu itiraf et ki, onu asla okumadýn. Homer, Ýl-liad'da kadim dünyaya, dünya ve ahret örgütlenmesini, Yeni dünyanýn Ýsa'ya borçlu olduðu gi. Þimdi beni an-lýyabiliyor musun? Victor Hugo bir âþýktýr, bir melek kadar temiz, ve orleri Hýristiyan düþüncesinin sonuna dek, temizliðinin belirtisidir. Bu konuda kimse ona aþýk atamaz. Ne Schiller (Eðer Hýristiyan bir ozansa) ne lirik Sha-kespeare, ne Byronne de Pushkin Onun Fransýzca Sonnet'-19lerini okudum. Sadece Homer'in, hizmet ettiði tanrýsal þiire ve þiirlerine karþý sarsir inancý var-sýrf bu bakýmdan þiirleri Victor Hugo'nunki gibi ama fikirleri, tabiatýn disine verdiði anlatým baþarýsý bakýmýndan daha baþka. Ben aslýnda hiç bir zaman buradakasdetmedim. Aslýna bakacak olursan, bence Derþavin lirik bir þair olarak, her ikisinden de daha üstün. Hoþçakal benim aziz dostum.Hamiþ. Seni bir kere daha azarlamam gerekiyor. Þiirin þeklinden bahsettiðin zamabana oldukça deli dolu görünüyorsun. Ciddi söylüyorum bunu. Uzun bir zamandri, senin bu konuda tam manasý ile normal olmadýðýnýn farkýndayým. Son zaman Puþkin hakkýnda bazý imalarda bulunuyorsun. Ben bunu istiyerek ele almadý. Senin tarzýndan ise, gelecek mektubumda uzun uzadýya bahsedeceðim. Zira þu ada ne vaktim ne de imkâným var. Lütfen bana söyler misin, hangi ölçülere dayana

tarzlarýnýn kötü olduðunu ileri sürerek Racine ve Corneille'nin bizi tatmin etmediðini ebiliyorsun. Gidi seni sefil alçak! Ve nasýl bir küstahlýkla ilâve edebiliyorsun: «V ikisinin de kötü birer þair olduklarýný düþünebiliyor musun diye. «R.acine emek. Ýdealist, ateþli, titiz olan Racine þair deðil ha? Bunu sormaya nasýl cest edebilirsin?» Onun «Andromaque'ýný» okudun mu bakalým? «Ýphigenie» sini oker hangi bir þekilde onun harikulade olmadýðýný iddia edebilir misin? Racine'in Acles'i, Homer'-le ayný türden gelmiyor mu? Seni temin ederim ki, Racine bunu Homer'den araklamýþ, ama ne þahane bir þekilde. Ne harikuladedir onun kadýnlarý. Ontakdir edip anlamaya çalýþ. Diyorsun ki: «Racine bir dahi deðildir, böyle oluncabir dram yaratabilir. Sadece Corneille'yi taklid ediyor.» Peki ya «Phedre'si?» Kardeþ, eðer sen «Phedre'nin» en saf ve en yüksek bir þiir olduðunu kabusan, senin hakkýnda ne düþüneceðimi bilemiyorum. Neden içinde20

Shakespeare zorlamasý var? Eðer ortam, mermer yerine Paris'in sývalarýys!Corneille'e gelince. Yeniden dinle beni kardeþim! Gerçekten seninle nasýl konuþacaðýmý orum. Belki de Ivan Nikiforoviç (Gogol'un roman kahramanlarýndan biri) gibi evvelâ okkalý bir porsiyon yeþillik yemem gerekiyor. Böyle saçma sapan konuþtuðuna bakýlacak olur okuduðunu hiç tahmin etmiyorum. Nasýl olur da Corneille'nin, insan üstü kiþileri ve rok ruhuyla Shakes-peare'e yaklaþtýðýný bilemezsin. Sefil rezil seni! Acaba bilebiliyor mn ki Corneille'den elli yýl sonra ortaya çýkan o sefil ve tatsýz Jodelle (iðrenç Kleopa yazarý) ve Ronsard, ki bizim öz Trediakovski'nin ilk ihtarlarýyken, Corneille, çaðdaþýe aþþaðýlýk þair Malherbe ile birlikte ilk çýkýþýný yapmýþtýr. Ondan hangi hakla bir þesin? Kiþi onun tarzýný Seneca'dan apardýðý-ný kabul edebilir. «Cinna» sim okudun mu onu Octavius'un karþýsýnda Kari Moor, Fiesco, Tell ve Don Carlos kim ola? Aslýnda bu eser hakespeare'i iftihar ettirmeli. Rezil seni! Eðer daha okumadýysan, hiç olmazsa Augustu

s ile Cinna arasýndaki konuþmayý oku ve onun ihanetini nasýl affettiðini öðren. Ulu Tance gazaba uðramýþ melaikeler böyle konuþabilir. Bilhassa, Augustus'-un konuþtuðu kýsým s, Cinna». Horace'sýný okudun mu onun? Bu kiþileri kesinlikle sadece Homer'-de bulabilisin. Ýhtiyar Horace bir baþka Diomedes'tir; genç Horace ise Telamon'un oðlu ve Achillesin ruhuna sahip bir Ajax. Curias Patrocles'tir ve tek kiþidir Achilles: Aþk ve görevin tam çarpýþmasýdýr o! Öylesine büyük ve maðrur. «Le Cid'i» okudun mu? Oku ey mutsuz adaden evvel çirkefe yuvarlan. Ona sövdün. Her þeyden evvel oku onu. Eðer «Cid:> de hassasen büyük geliþimi-nf: ulasamýyorsa neye yarar? Don Rodrigo'nun kiþileri ne mükemmel! Oðunun sevgilisi - ve sonra sonu!Yalvarýrým sana hakaretamiz çýkýþmalarýmdan dolayý

7/18/2019 Mektuplar


21alýnma, bana.Gogol'un Ývan Ivanoviç Perrepenkosu gibi kýzmaKARDEÞÝ MlCHAEL'e.30 Eylül, 1844.(Baþlangýçta, her iki kardeþin neþretmek istedikleri Schiller çevirisinden bahsetmektedEvet kardeþim, gerçekten durumumun ne kadar umutsuz olduðunu biliyorum. Olduðu gibi, önermek istiyorum her þeyi. Daha fazla hizmet edemiyeceðim için emekliye ayrýlýyorum. Böye anlamsýz bir þekilde hizmet edecek olursam, hayatýmýn en iyi yýllarý bana hiç. bir zeacak. Ayrýca uzun süre hizmet etmeyi de düþün-medim. En iyi yýllarýmý neden harcýyayým?e beni taþraya yollamak istemeleri. Þimdi, de bana! Petersburg'un dýþýnda olursam, bunuana ne gibi bir faydasý olabilir? Ne yapabilirim? Bu konuda beni, kesinlikle an-lýyacaðýndan eminim.Gelecekteki hayatým için gerçekten üzülmene, meraklanmana lüzum yok. Her zaman için kenndirecek bir þeyler bulabilirim. Çok aðýr çalýþacaðýný demek istiyorum. Þimdi artýk hüre yapmamýn gerektiði. Düþün bir kere kardeþim! Sekizyüz Ruble borcum var - beþ yüz yirmarasý. Eve bin beþyüz Ruble borcum olduðunu yazdým; zira oradaki kiþileri iyi bilirim. Babasý öldüðü için vasiliðini eniþtesi yapmaktadýr) Daima istediðim mikdarýn üçte biriiye22ayrýlacaðýmý daha hiç kimse bilmiyor. Hizmette olmadýðýma göre baþlangýçta ne yapacaðým bile param yok. 14 Ekimde emekli olacaðým. Eðer o zamana kadar Moskova'dan para alamazsam mahvoldum demektir. Ciddî söylüyorum, her halde içeri atarlar beni - eminim bundan Tuhaf bir durum.(Yazar burada yeniden, ne þekilde akrabalarýndan para temin edebileceðinin tartýþmasýný

tadýr)Kurtuluþumun dramýmda olduðunu söylüyorsun. Öyle ama oynanmasý için uzun zamana ihtiyaç para alabilmemin daha da uzun bir zamana ihtiyacý var. Bu arada da emekliliðim ileyüzyüzeyim. (Aziz dostum benim, eðer kâðýtlarýmý yollamýþ olsaydým, ayný þeyi þimdi bilen ufak bir piþmanlýk duymuyorum. Bir umudum daha var; bir romaný bitirmek üzereyim (Yosullara) Aþaðý yukarý «Eugenie Grandet» uzunluðunda. Gayet deðiþik bir eser. Þimdi temier halde ayýn 14'üne kadar naþirden bir haber alýrým. Otetçestnennia Zapiski'de çýkartmrum (Yaptýðým iþten çok memnunum.) Belki de bunun için dörtyüz Ruble alýrým - tek "ümidabýmdan daha etraflý bir þekilde bahsetmek isterdim ama þu anda vaktim yok. (Oyunu her al-de sahneye koymak niyetindeyim, zira hayatýmý bu þekilde temin etmek istiyorum.)Moskovalýlar, inanýlmayacak kadar budala, kibirli ve görgü konusunda fazla titiz kiþileK. yazdýðý son mektubunda (4. Dostoyevski'nin vasisi) üstünkörü bir ilgi ile, kendimi bShakespeare'e kaptýrmamamý tavsiye ediyor. Dediðine bakýlacak olursa kendisi bir sabun

n baþka bir þey deðilmiþ. Acaba sen bana, Shakespeare'e olan bu rezilce ve saçma sapan edenlerini açýklýyabilir misin? Birdenbire onu bu iþe karýþtýrmasýnýn manasý ne? Kendisbý görmeliydin. Polemik tarzýn mükemmel bir örneði idi. Kendisini iyice bir haþ-Jadým. «ebedî sanatýn» birer þaheserleridirler.23Kardeþim, Allah aþkýna hiç vakit getirmeden eve yaz. Durumum gerçekten çok umutsuz. Azamanýmýn sonu. Kâðýtlarýmý altý hafta önce yolladým. Cennet aþkýna yaz onlara ve bana yollamalarýný bildir. Gayet acele bir iþ bu, yoksa aksi halde sýrtýma giyecek elbisemle olmayacak. Clestakof (Not: Gogol'un «Müfettiþ» indeki) cezaevine gitmeye hazýrdý amai» ile. Ben «tüm þerefimle» yalýnayak nasýl gidebilirim ceza evine?Adresim: Vladýmýr kilisesi yanýnda, Piraniþnikof eliyle, Grafengasse.Romanýmdan son derece mutluyum - kendimden geçecek kadar. Zira para alacaðýmdan kesinlile eminim; bütün bunlarýn dýþýnda... Bu abuk sabuk mektubumun kusuruna bakma.VI

KARDEÞÝ MÝCHAEI/e.24 Mart 1845Uzun bir süredir sabýrsýzlýktan yanýp tutuþmuþsundur sevgili kardeþim. Durumumun kararsma engel oldu. Ve bu kararsýzlýkla yüzyüze olduðum sürece kendimi hiç bir iþe veremiyorbiraz yoluna sokmayý baþarabildim ama gene de bu oturmamýþ durumuma raðmen sana yazmak iyorum. Zira o kadar uzun zamandan beri sana tek kelime bile yollýyamadým.Moskova'dakilerden beþyüz Ruble aldým. Ama öylesine: birikmiþ eski ve yeni borçlarým vaara kitabýmýn basýlmasýna yetmedi. Gene de o kadar kötü deðil. Romanýmý24ya borca bastýrýrým ya da ev borçlarýmýn yarýsýný öderim-Sadece kitap hazý

7/18/2019 Mektuplar


sýmda bitirdim ama Aralýk ayýnda esaslý bir þekilde deðiþtirmeye karar verdimde yapýp yeniden yazdým. Sonra Þubat ayýnda yeniden do-ladini elime. Kesintiler ieler yapýp iyice bir düzelttim.. Martýn ortalarýna doðru bitti. Yaptýðým iþten t. Tam bu sýrada yepyeni bir engelle karþýlaþtým. Sansür kitabý okumak için bir aman istiyordu. Daha evvel yapýlamazmýþ. Dediklerine göre sansür heyetinin görerinin iþleri baþlarýndan aþkýnmýþ. Ne yapacaðýmý bilmediðim için kitabý ge okuma süresi dört haftanýn üzerine, üç hafta da baský iþleri eklenecek olursa,. ncak Mayýsýn baþýnda çýkabilecekti. Bu ise çok, geçti benim için. Sonra çevremerimi Ottetçest-venia Zapiski'ye göndermem için dört bir tarafýmdan baský yapmaya baþl Bir delilik olurdu bu. Muhakkak ki piþman olurdum. Her þeyden evvelya yazýmý okumýyacak-lar, ya da en azýndan altý ay sonra okuyacaklardý. Benimime gelene kadar, tepeleme yazý var ellerinde. Bassalar bile, belirli çevrelerin gazetesi olduðu için elime metelik geçmiyecekti. Ben günlük ekmeðimi mak çabasý içindeyken, kuru þöhretin bana ne gibi bir faydasý olabilirr bir süre umutsuzcasýna beklemeyi kararlaþtýrdým ve bu arada yeniden borçlandýms Eylül baþlarýnda, hassas tazýlar gibi bir yenilik sezmek için Petersburg'a dö-nüncer, ben de son meteliðime kadar dayanmaya çalýþacaðým, (ki zannýmca bu yetlmayacak.) Kitabýn, baskýsý için tabii. Eðer bunu bir dergide yayýnlamýþ olsaydýe maitre d'hotel'in deðil, ayrýca kendilerini kültür yaratýcýlaan mutfak itleri ve orospularýnýn boyunduruklarý altýna girmek zorunda klacaktým. Bu bir despot meselesi deðil, en azýndan yirmi despotun iþidir. Þayet kitandi paramla bastýracak olursam kendi yolumu kendim çizmiþ olacaðým. Ve kitap iyi olu - küçüm-senmiyeceði gibi, beni hem borçlarýmdan kurtaracak hemde var olma endiþen kurtaracaktýr.

Ve þimdi bütün bunlar var olmaktýr! Ve sevgili kardeþim gayet-iyi bilirsin ki, ben bgaye ile kendi imkânlarý mýn içine itilmiþimdir. Fakat and içtim kendi kendibu bana ne kadar zorluk çýkarýrsa çýkarsýn, þartlar ne olursa olsun kendimi tove ýsmarlama hiç bir iþe gir-miyeceðim. Emir altýnda çalýþmak beni çürütecek ve çabamýn kesinlikle iyi olmasýný isterim. Örnek olarak Puþkin ve Gogol'a bak. Ý çok az yazdýðý halde millî þöhret oldular. Gogol þimdi basýlmýþ her formas alýyor ve sen de gayet iyi bilirsin ki, her mýsraý için Puþkine bir duka altektedir. Her ikisi de ve özellikle Gogol namlarýný fakirlik yýllarýna borçludur okul yýkýlmakta, yeni okula gelince yazmýyor . sadece karalýyor. Kabiliyet, içi muazzam bir adeli güç ve canavarca geliþmemiþ fikirler olan, «vasi bir kama» peþinde yapýlan çabada, evrensel olarak harcanmýþtýr. Kiþinin mesleðinde gebulmasý güçtür. Beran-.ger; modern Fransýz tefrikacý ve makalecileri için, oarýnýn, bir kova içindeki bir þiþe þaraba benzediklerini söylüyor. Ayný þey bizim hal

tir. Ra-fael her resmi üzerinde yýllarca çalýþýp her ayrýntý üzerinde titizliklebundan ötürü þaheserler yaratmýþtýr. Tanrýnýn, onun fýrçasý altýnda yücelmesinr. Bugün ise Vernet, herbirinin baþlý baþýna koskoca bir odaya ihtiyaç göstablolarýný bir ayda tamamlamaktadýr. Perspektif pek heybetli, fikir daðgibi olduðu halde, yapýtta on paralýk ciddi bir çalýþmaya raslanamaz. Bö

ressamlarýn tümü bir badanacýdan daha ileri gidemezler.Kitabýmdan gerçekten memnunum. Ýyi ve köklü bir çalýþma ama ayný zamanda müthiþ de kusuer þeye raðmen onun basýlmýþ olduðunu görmek beni fazlasýyla hoþnut kýlacaktýr. Þu andaolmadýðýndan beni halka tanýþtýracak bir þeyler yazmayý arzu ediyorum.26Sadece para hatýrýna olsa bile, bu saçma sapan yazmak istediðim anlamýna gelmez ama cidr çalýþma yapabilmek için çok zamana ihtiyacým olmadýðýnýn bir nedenidir.Dostlarým, sizlerle birlikte olmayý kararlaþtýrmýþ olduðum an yaklaþmaktadýr. Oysa buna

imkânlarým yok. Her þeyden evvel para. Bu yüzden eski inimde kalmaya karar verdim. Çünka her þeye raðmen ev sahibi ile aramýzdaki anlaþmadan dolayý en azýndan altý ay hiç birme sebep yok. Aslýnda mesele kitabýmý bitirebilmek. Eðer baþaramazsam asarým kendimi.Aðustos ayýna kadar en azýndan üç yüz Ruble biriktirmiþ olmayý isterdim. Bununla kitabý olabilirdi. Fakat Rubleler akýntý çaðanozlarý gibi dört bir tarafa saçýldýlar. Dörtyüzborçlandým. (Yeni giderler ve giysiler dahil.) Þimdi en azýndan iki yýl için efendice giyim. Ama þartlar ne olursa olsun sizlere gelmek kararýndayým. En yakýn fýrsatta bana yve benim burada kalmam hakkýndaki düþüncelerini bildir. Bu benim için çok acý bir meselelimden baþka ne gelir ki?Gelecekteki güçlüklerden dehþete düþtüðünden bahsediyorsun. Schiller çevirisi iþleri dü

7/18/2019 Mektuplar


im kitabýmdan da bir þeyler umabiliriz. Gecikmeden cevap ver. Ýlk postayla sana bütün krlarýmdan bahsedeceðim.Çocuklarý tarafýmdan öp ve Emilie Fydorovna'ya selâmlarýmý söyle (Not : Michael Dostoyekarýsý). Her zaman aklýmdasýnýz. Belki de yazý yazmadýðým zamanlar ne ile vakit geçirdiorsundur - okuyorum. Bir hayli okuyorum ve bunun benim üzerimde bir hayli garip etkileri var. Yýllarca evvelinden bildiðim bir þeyi yeniden okuduðum zaman kendimde taze uvvetler hissediyorum. Kitabýn ruhuna kadar inip onu kavradýktan sonra kendime yenidestekler elde ediyorum. Tiyatro eseri yazmaya gelince; bu konuda hiç bir þey bilmek istemiyorum. Bir tane yaratabilmek için yýllar boyu çetin çalýþmaya ve dinlenmeye ihtiar. Bu gün tiyatro eseri yazmak27gerçekten kolaydýr. Zira dram her geçen gün biraz daha melodram oluyor. Slýakespeare ler arasýnda kayýplara karýþmakta ve bizim rezil dramýmýzýn dumanlarý arasýndan bir Tanen'in bir hayaleti gibi yükselmektedir. Bütün bunlara raðmen, yazýn belki bir tane yaza çalýþacaðým. Hele þöyle bir kaç yýl bekliyelim! Kardeþ! Edebî sorunlarda, bir kaç yýlO zamanlar çocukluk ve çýlgýnlýk yýllarýydý. Bu iki yýllýk güçlü çalýþma, benden çok þeirdi.Son Invalide'âeki makalede açlýk, soðuk ve týmarhanede ölen Alman yazarlarýnýn macerasýrmi kiþiydiler - ve de ne isimler! Bu halâ tüylerimi diken diken ediyor. Aslýnda bir satekâr olmak çok daha iyi.VIIKAKDEÞÝ MlCHAEL'e.4 Mayýs, 1845.Çok sevgili kardeþim,Sana uzun bir süreden beri yazamadýðým için baðýþla beni. Her zamanki gibi yapýlacak bi

slerim vardý. Bir türlü elinden kurtulamadýðým romaným, devamlý olarak beni sonsuz bir yor. Bunun böyle olacaðýný baþtan bilebilseydim, hiç bir zaman baþlamazdým. Sil baþtan r verdim. Tanrým, nasýl da . düzelip geliþti! Yeniden bir kere daha düzelteceðim ve bu lacaktýr. Bir daha dokunmayacaðýma kendi kendime söz verdim. Ýlk kitaplarýn kaderi daimvamlý düzeltil-meleridir. «Atala» nýn, Chateaubriand'ýn ilk eseri olup ol-28madiðini bilmiyorum ama, kendisinin bunu on yedi defa yeni baþtan yazdýðýndan haberim v Puþkin de kýsa þiirlerinde ayný þeyi yaptý. Gogol, zaman zaman þahane eserlerini iki ydüzeltti. Eðer Stern'in o zarif kitabý «Hissi seyahati» okuduysan, Walter Scott'un hakki makalesinde, onun uþaðý La Fleur üzerinde Ýsrarla söylediklerini hatýrlayacaksýn. La ndisinin Fransa gezisi intiba-larýnda ortalama olarak beþ bin sayfa kâðýt harcadýðýný amesele þu: Bütün bu kâðýtlar ne oldu? Sonuç ufacýk bir kitaptý (Örneðin Plyuþkin, Not :lý kitabýnýn kiþilerinden biri) böyle bir eser için, cimriliðin timsali olduðundan on i

an fazla kâðýt harcamýyacaktý. Ayný. zamanda da, Walter Scott denen kiþinin «Davranýþ» kaç hafta içinde nasýl olup da bitirebildiðini anlamýyorum. Bunun nedeni belki de onun,zamanlar kýrk yaþlarýnda olmasýndan ileri geliyordu.Bense bu sebeplerden sonumun ne olacaðýný bilmiyorum, kardeþim. Durumumun beni en ufak ir þekilde endiþeye düþürmediðini Ýsrarla belirttiðin vakit, beni yanlýþ anlýyorsun. Askunç bir þekilde endiþelendirmektedir ve bana iþkence veren korkunç düþüncelerim yüzünder boyu uyuyamýyorum. Akýllý kiþiler romanýmý bir kitap olarak neþredecek olursam benimklak olacaðýmý iddia ediyorlar. Kitabýn iyi bir eser olduðunu kabul ediyorlar ama, ben arca iyi bir iþ adamý olmadýðým gibi, naþirlerin de birer tefeci olduklarýný iddia ediyndi çýkarlarý yüzünden beni soyacaklar ve ben onlar tarafýndan öldürülmeye baþ eðeceðimÝþte bu sebeplerden dolayý, eserimin bir dergide çýkmasýna karar verdim - örneðin Otetçapiski. 2500 basýyor ama en azýndan 100.000 kiþi tarafýndan okunuyor. Eðer romanýmý bu çýkaracak olursam edebî Þöhretim ve bütün geleceðim teminat altýna alýnmýþ olacak Bund

bir servet bile elde edebilirim. Ay-29rica bu gazeteye saðlam bir adým atmam olacaktýr ki, devamlý olarak para da kazanabilceðim. Eðer kitabým, derginin Aðustos veya Eylül sayýlarýnda çýkacak olursa, Ekimde de a bastýrabilirim. Þundan da kesinlikle eminim ki kitap sever her kiþi eserimi alacaktýr Bütün bunlarýn dýþýnda da reklâm iþlerine para vermiyeceðim. Ýþler bu þekilde iþte.Kitabýmýn islerini ayarlamadan Reval'e gelmeme imkân yok. Vaktimin boþa geçmesini hiç iyorum. Hiç bir aðýr iþten de kaçýnmamalýyým. Ayrýca ilk kitabým çýkýp da bana saðlam b edebiyat konusunda bir isim yapacak yeni fikirlerim var. Sözün kýsasý, gelecek için göbunlardan ibaret.Paraya gelince ne yazýk ki meteliðim yok. Nereye gittiðini de ancak þeytan bilir. Ama h

7/18/2019 Mektuplar


r þeye raðmen borçlarým fazla deðil.Kitabýmý çýkarýr çýkarmaz senin Schiller çevirinle meþgul olacaðýmdan yaþadýðýn gibi em Yahudi» fena deðil, ama Sue'nýn üzerimdeki etkisi fazlasýyla sýnýrlý.Bu konuda daha fazla konuþmak istemiyorum sevgili kardeþim, ama senin durumun ve Schiller'e olan inancýn beni öylesine üzüp huzursuzlandýrýyor ki, kendi endiþelerimi unutusýk. Gerçekten de bu konuda fazlasýyla huzursuzlanýyorum.Eðer kitabýmý bastýramazsam muhtemelen Neva'ya gideceðim. Baþka ne yapabilirim ki? Her ker teker düþündüm. Sabit fikirlerim için ölümü göze alamam.Kýsa zamanda yaz bana, zira kendi kendimden býktým.30VIII KARDEÞÝ MÝCHAEL'e.8 Ekim, 1845 Çok sevgili kardeþim,Bu zamana kadar sana kendi iþlerimden bahsetmek için ne zamaným, ne de keyfini vardý. Hr þey iðrenç ve nefret dolu. Dünyanýn ise bir çölden farký yok. Bütün bu süre zarfýnda ece borçla yaþýyorum ki, bu da hiç hoþ bir þey deðil benim aziz ve tek dostum. Ýkincisisanýn bütün cesaretini kaybettiði o rezil durum. içindeydim. Kendi hakkýnda gereðinden dizginsiz öfkelere kapýldýðý bir durum.Ayýn baþýnda Nekressov gelip borçlarýnýn bir kýsmýný ödedi. Gerisini bir kaç gü Not : Nikolay Alexeyeviç Nekressov (1821 -1877) Hür fikir ve eðilimleri olan önemli bir yazar. Puþkin tarafýndan kurulan. Sovremennik adýndaki ylýk dergiyi 1846 - 66 yýllan arasýnda idare etmiþtir). Sana þunu söylemeliyim bundan ikî hafta evvel Bielinski (Not: Vissarion Grigoryeviç Bielinski.. Aþýrý hkirleri olan çok önemli bir Rus eleþtirmecesi.) edebiyat dünyasýnda nasýl yaþamam

vranmam konusunda bana geniþ bir ders verdi. Kendi durumumun çözümü, için, basýlacakrmaya ikiyüz ruble istemeliymiþim. Bu. þartlar altýnda «Goliadkin» adlý eserimin bana zýndan bin beþ yüz Ruble getirmesi gerek. Açýkça vicdan azabý. Çeken Nekresan bir þeyler umduðundan benden aldýðý «Yoksullar» ým için, Ocak ayýnýn 1 yüz. ruble daha vermeye söz verdi. Böyle bir esere yüz elli ruble vermenin Hýristiy yakýþmýyacaðýný, sonunda kendisi bana itiraf etmek zorunda kaldý.Bütün bunlar gerçekten güzel þeyler. Ama en fazla.can sýkýcý olan taraf «Yoksullar» ým konusunda sansür he-31yetinden henüz bir haber almamýþ olmam. Bu saf ve hilesiz eserimi kaçýrdýlar sanki vebunun sonucunun ne olabileceðini bir türlü kestiremiyorum. Ya basýlmasýný yasaklarlarsasilerlerse her satýrýný? Gerçek bir felâket olur bu! Nekressov da bana kendi Günlük'ünümýyacaðýný ve bunun kendisine dört bin Ruble'ye mal olduðunu söyledi.Jakov Petroviç Goliadkin kötü kiþinin teki. Her þeyden evvel son derece adi ve ben gerç

kendisini nasýl idare edebileceðimi bilmiyorum. Büyük bir inatla daha hazýr olmadýðým k adým bile atmak istemiyor. Henüz hazýr deðilmiþ, bir hiçmiþ þimdilik ama, gerektiði ziðini gösterebilirmiþ. Neden göstermiyor öyleyse? Her þeyden evvel de diðerlerinden köt Hiç aldýrmýyor benim çabalarýma. Ne kor- kunç ve aþaðýlýk bir adam. Hiç bir þart altýnni Kasým ayýnýn ortalarýna kadar tamamlýyamýyacak. Haþmetmahaplarý ile bir görüþme yaptya bir türlü istekli görünmüyor - ama alýr her halde. Onun zavallý yazarý bana gelince okuyor beni.Sýk sýk Bielinski'ye gidiyorum. Halký korumasý hak-lîmdaki fikirlerini bende de gördüðüon derece bir yakýnlýk ve þefkat gösteriyor. Son zamanlarda Sha-'kespeare'nin çeviricisroneberg ile tanýþtým. (Kendisi 'Çarkov'lu yaþlý bir profösürün oðlu.) Geleceðim - bilhceðim benim için çok iyi olabilir ama, tam tersine ve kötüye de dönebilir. Bielinski «Gn»! bitirmem için beni iteliyor. Daha þimdiden kitabýmýn þöhretini tüm edebiyat âleminemen hemen de .Krayevski'ye sattý (Not : Otetçestvennia Zapiski dergisinin çýkarýcýsý.)

urg'un yarýsý benim «Yoksullar» ýmdan sözediyor. Grigoroviç'in her bir iltifatýnýn deðe Dimitri Vasiliviç Gregoroviç (1822 - 99) sayýsýz roman ve hikâyelerin tanýnmýþ bir yaz32toyevski'nin Mühendislik okulundan sýnýf arkadaþý.) Hatta geçen gün bana þöyle söyledie claqueur -chauffeur.Nekressov'un daima taþkýn fikirleri var. Bu onun zaten var olma sebebi - böyle doðmuþ ogerek. Geçenlerde bir akþam doðrudan doðruya bana gelip, içine bütün edebî çevrenin geçacaðý «Matrak» bir Günlük'ün plânlarýný açýkladý. Yazý iþleri listesinin baþýnda da ben. Sonuncumuz da mali rizikolarý yüklenecek. Günlük iki yapraktan ibaret olup her iki hatada bir çýkacak - ayýn 7 ve 21'inde. Adý Suboskal. (Alaycý) Maksadýmýz her þeyi, insaf

7/18/2019 Mektuplar


ve kepaze etmek - tiyatrolar, gazeteler, toplum, edebiyat, günlük olaylar, sergiler, ilânlar, dýþ haberler - kýsacasý akla gelen her þey. Bütün bunlarýn hepsi ayný ruh vesý gereken þeyler. Ýlk sayý 7 Kasým'da çýkacak. Nefis bir þekilde tertiplendi. Her þeyesimli olacak. Alâmeti farikamýz ünlü Bulgarin'in lâflarý. (Not : Fadey Bulgarin, (178959) Polis tarafýndan beslenen, kendisinden korkulan ve nefret edilen, muhbir ve gizli ajan olan bir gazeteci) Örneðin Severnaia Ptchela (Kuzey arýsý) gazetesinde çýkan mlerinden aktarýlan cümleler: «Gerçek için ölüme hazýrýz, çünkü gerçeksiz yaþýyamayýz.» adey Bulgarin'in imzasýný atacaðýz. Kasýmýn l'inde çýkacak el ilânlarýnýn da muhteviyatssov'un bir «fýkra» sý. «Belirli Petersburg rezillikleri,» hakkýnda. (Tabiî bunlar tap-ten olacak.) Eugene Sue'nin «Yedi ölümlü günah» adýndaki beklenen hikâyesi (hepsi üç sa Tüm gazetelere bir bakýþ; Þevirof'un Puþkin'in mýsralarý hakkýnda bir konuþmasý, ki üsde bazý kibar hatunlarýn eþliðinde Roma'daki Kolluseum'da bu akýcý bir kaç masayý okuyaendilerine orasýný mesken eden kurbaða ve kertenkeleler bu þaheser satýrlarý dinliyebiln sürü-nerek yuvalarýndan çýkmýþlardýr. (Þevirov zaten buna ben-33F: 3zer bir nutku da daha evvel Moskova üniversitesinde atmýþtý.) Bundan sonra Slavofiller toplumunu mutlandýracak bir rapor geliyor: Hazreti Adem'in Slav olup Rusyada yaþadýðý hakkýnda. Bu arada bu sorunun kesinlikle belirtilmesinin tüm Rus halký için ne li olduðu açýklanacak. Ayný zamanda bizim Subaskal, Kukolnik'in bir resmi ile aþaðýdaki önüne alarak, belirli bir þekilde dikkati çekecek. (Buradaki harf ve yazýlar baþ aþaðý ters düzenlenmiþtir.) Bilinen bir gerçek ise, öylesine kötü basýlan bir resimden dolayhin bu alt üst ve tepe taklak cümleleri normal bir olay gibi almasýdýr. Gri-goroviç, haen þeyler» tepkisine dayanarak, «Haftanýn Olaylarý» konusunda yazý yazacak. Ben ise, «Bisi hakkýndaki müþahedeleri» ni yazacaðým. Senin, de anlýyacaðýn gibi, dergi son derece

r þey olacak - Alphonse Karr'ýn Guepes dergisinin tarzýnda bir þey-Bütün milletin gözleaþacak ama,, bana gelince, ayda yüz ilâ yüz elli Ruble arasý en düþük maaþý alacaðým. GHattâ Nekressov þiirler bile yazacak.IX KARDEÞÝ MÝCHAEL'e.16 Kasým, 1845Çok sevgili kardeþim,Vaktimin darlýðý dolayýsiyle sana çok acele yazýyorum. «Goliatkin» halâ hazýr olmadý amkadar muhakkak bitirmek zorundayým. Bana o kadar uzun zamandan beri yazmadýn ki seni merak etmeye baþladým. Daha sýkyaz. Vaktin olmadýðýndan bahsetmen düpedüz bir saçmalýk. Kiþinin bir mektup yazmasý içiadar çok zamana mý ihtiyacý var? Taþra hayatýnýn ezeli iþ - .yapamama alýþkanlýðý seni aziz dostum benim -hepsi bu kadar.Eh, kardeþim sanýrým ki artýk þöhretim tüm çiçek açmaya baþladý. Her yerde inanýlmaz bi

r hayranlýkla karþýlanýyorum. Bir sürü önemli kiþilerle ah-baplýk kurdum. Prens Odoyevse bir ziyaret ada-mamla þeref duyacaðýný rica ederken, Kont Sollogup umutsuzluktan saçloluyordu Panayev ona bütün diðerlerini silip süpürecek yeni bir dahinin doðduðunu söyleS. umutsuzca fýr dolanýp diðerlerinin yanýnda Kra-yevski'ye de açýkça sormuþ: «Kim bu D nerede bulabilirim Dostoyevski'yi» kimseye hörmeti olmayan ve herkesi alaya alan Krayevski'nin verdiði cevap ise þu: «Dostoyevski tesadüfen bile olsa kendisiyle tanýþma þe zevkini size bahsetmeyecektir.» Genç sözlerinde haklý çünkü þaha kalkmýþ bir atýn üzehane bir þe-kiide tenezzül edercesine konuþmakla beni yere vuracaðýný zannediyor. Herkea dünyanýn bir harikasýymýþým gibi bakmada. Aðzýmý açacak olsam, çevre, acaba Dostoyevstoyevski ne yapmayý tasarlýyor yankýlarýyle çýnlýyor. Bielinski sýnýrsýz derecede seviys'den yeni dönen yazar Turgeniev dostluktan daha ileri davrandý bana. Bielinski'ninde açýkça söylediðine göre Turgeniev yürekten kendini kaptýrmýþ bana. T. gerçekten mükee yürekten tutuldum ona. Yüksek istidatý olan bir yazar, asil, yakýþýklý, zengin, zekî,

dece yir-n-tibeþ yaþýnda - Kaderden daha baþka ne isteyeceðini gerçekten bilemiyorum. Barýn yanýnda inanýlmaz derecede doðru, iyi ve mükemmel terbiyeli bir tabiatý var. Otedcnnia Zapiski'de çýkan «Andrey Kolosso» adlý hikâyesini oku. Kahraman kendisi olduðu haiðini açýklamaya lüzum bile görmüyor.35Henüz zengin olmamama raðmen, yoksulluktan da yakýnmýyorum. Son zamanlarda, geçici de o meteliksiz kalmýþtým. Sonra Nekrassov, Subaskol adýný verdiðimiz çok ilginç, alaycý Gükrini ortaya attý. Ben de onun ilânlarýný hazýrladým. Bu güne dek kimse böylesine bir gya teþebbüs etmediði için bu büyük bir heyecan yarattý. Bu bana Lucien de Rubempre'ninkalesini hatýrlattý, (not. Balzac'ýn «Kayýp Hayâller,» adlý eserinden.) Bunlar þimdiden

7/18/2019 Mektuplar


e diðer gazetelerde yayýnlandý. Bu iþten yirmi Ruble kazandým. Cebimde metelik kalmayýnniden Nekrassov'a baþvurdum. Onunla konuþurken, aniden aklýma dokuz mektupluk bir hikây yazmak fikri geldi. Eve gelir gelmez, bir gecede çýkarýver-dim. Yarým forma tuttu. Ertsi sabah yazýyý Nekrassov'a götürdüm ve 125 Ruble aldým. Böylece, Suboskal'da., forma b350 Ruble olmuþ oluyor. Akþam üzeri hikâyemi, çevremizden yirmi kiþilik bir dinleyici luðu önünde yüksek sesle okudular. Ve hikâye üstün bir baþarý saðladý. Suboskal'ýn ilk l Aralýk nüshasýný sana yollýyacaðým. Deðiþik konularý kavrayabilmek kabiliyetimi görüden ve baþarýmdan emin olduðunu söyledi. Son zamanlarda parasýz olduðumu duyan Krayevskendice bir þekilde 500 Rubleyi ödünç olarak kabul etmemi rica etti. Ondan Forma baþýna uble alacaðýmý umuyorum.Bir sürü yeni fikirlerim var - ama bunlardan her hangi birini, kimseye açýklayacak oluram, örneðin Turgenieve ertesi sabah bütün Petersburg, Dostoyevski þunu veya bunu yazýyoe dedikoduya baþlamýþ olacaktýr. Gerçekten kardeþim, eðer sana bütün baþarýlarýmý anlat bu mektup yeterli olmaz. Yakýnda çok param olacaðýný tahmin ediyorum. «Goliadkin» baþaekte. Bu benim þaheserim olacak sanýyorum. Dün ilk defa olarak P.'lerin evine gittim ve aklýma takýlan bir fikre bakýlacak olursa, galiba da karýsýna aþýk oldum. Akýllý, güz36ve alýþýlmamýþ bir þekilde açýk sözlü. Ýyi vakit geçiriyorum. Çevremiz çok geniþ. , Oysediyorum - kusurumu baðýþla aziz dostum. Þunu itiraf edeyim ki edindiðim þöhret beni sa baþýmý döndürdü. .Gelecek mektubumda sana Suboskal'ý yollýyacaðým. Bielinski'-ye göre mle kendimi küçültmüþ oluyorum.Elveda dostum. Sana iyi þanslar diler ve terfiini tebrik ederim. Emilie Fyodorovna'nýn ellerinden öper çocuklarý kucaklarým. Hepsi nasýllar?Hamiþ - Belinski yayýncýlarýn beni paralamalarýna engel oluyor. Bu mektubu yeni baþtan

m ve iki sonuca vardým - çok gaddarcasýna yazdýðým gibi kendini beðenmiþin de tekiyim.Hoþça kal ve Allah aþkýna yaz. Schiller'imiz muhakkak basýlacak. Bielinski bu külliyatýikrini çok iyi buluyor. Sanýyorum ki zamaný gelince iyi þartlarla bu iþi baþaracaðým - Nekrassov'la. Hoþça kal.Bütün Minna'lar, Clara'lar, Marianna'lar vesaireler inanýlmayacak kadar cici þeyler ama fazla paraya mal oluyorlar. Son zamanlarda Turgeniev ile Bielinski benim düzensiz hayatým konusunda bana bir nutuk attýlar. Bu dostlarým bana olan þefkatlarýný ne þekileceklerini bilemiyorlar - hepsi bana aþýk.xKARDEÞÝ MICHAEL'el Þubat, 1846Çok sevgili kardeþim. jEvvelâ sana þunu diyeyim ki, sana uzun zamandan be-

37ri yazmadýðým için bana kýzma. Allah adýna yemin ederim ki, þimdi de sana ispatlýyacaim yoktu. Genellikle beni engelliyen, ayýn 28'ine kadar bitiremediðim, «Go-liadkin» rezili oldu. Aslýnda onu Aðustosta bitirmek istiyordum ama, Þubat ayýnadar ertelemek zorunda kaldým. Þimdi sana Günlük'ü yolluyorum. «Yoksullar» ayýn Bilsen kardeþim, kitabým ne acý bir þekilde yerildi, lllustration'dakieleþtirme sanki sonu gelmiyecek bir çatýþtý. Ve Severnaia Ptchela'da çýkan nanýlmayacak gibiydi. Her þeye raðmen ben Gogol'un eleþtirmeciler tarafýndan asýl karþýlandýðýný hatýrladýðým gibi, her ikimiz de Puþkin hakkýnda yazýlan þalk bile fazlasýyla kýzgýn. Okuyucularýmýn dörtte üçünün bana sövüp saymasalan dörtte biri (hatta biraz daha azý) kitabý aþýrý derecede övüyor. Kita tartýþmalara konu oldu. Sövüyorlar, sövüyorlar, sövüyorlar ve gene de okuy(Günlük hayret edilecek bir þekilde iyi satýþ yapýyor. Kesin olan bütün baskýnýn iki

aðýdýr.) Durum, Gogol için de aynýydý. Ona da sövdüler, sövdüler ama gene de okse bütün kavgalar unutuldu ve övme baþladý. Ben itlerin önüne sert bir kemik attým ama r düþünsün - çýlgýnlar! oysa ünümü yükseltiyorlar. Kuzey Arý'sýnda çýkan yazý, onla karasýdýr. Aklýn ötesinde aptalca bir iþ. Ama bir de bana yapýlan övmelerdece kaderimizi düþün. Bielinski bile, Gogol'u çok gerilerde býraktýðým kanýsýnda. Eltenko tarafýndan yazýlan, Kitap severler kitabevinde yakýnda «Yoksullar» ým h uzun ve iyi bir yazý çýkacak. Martta Bielinski ortalýðý ayaða kaldýracak. Odoyevski alesini tüm olarak «Yoksullar» a adýyor. Dostum Sollogub da öyle. Böylece göklerrdeþim. Üç aya kadar da geçirdiðim deneyleri sana kendim anlatacaðým.Halkýmýzýn diðer kitlelerden hiç bir farký yok. Ýç güdüleri iyi ama, zevkten yo

7/18/2019 Mektuplar


kimsenin nasýl olup38da bu tarzda yazabileceðini anlamýyorlar. Her eserde yazarýn kendi fikir ve tuhaflýklanla istelenmeye alýþmýþlar. Ben ise kendi yönlerimi göstermemek kararýna vardým. Þu veyatarafýmdan deðil de Dyvuþkin tarafýndan belirtildiðini anlamayýp, onun zaten baþka türlkler. Kitabý çok çekilmez buldular. Oysa içinde tek bir fazla ve lüzumsuz kelime yok. Binski gibi bir çoklarý; benim terkiplerden ziyade çözümle-m.e yoluyla yaptýðým çalýþma orlar ki, bu - benim derinliklere inmem, atomlarý aramaný ve bütün bunlardan bir bütünüamdýr. Gogol daima geniþ alanlarda çalýþmýþ ve hiç bir zaman benim gibi derinliklere inKitabýmý okuduðun zaman bunun sen de farkýna varacaksýn. Önümde pýrýl pýrýl bir gelecek«Goliadkin,> ortaya çýktý. Dört gün evveline kadar onunla uðraþýyordum. Otetçestvennia on bir yapraðým dolduracak. «Goliadkin», «Yoksullar» ýmdan on defa daha güzel. Çoðunlbu yana, Rusyada böyle bir þeyin olmadýðýný söylüyorlar ki, bu gerçekten þahane bir baþlâf ediyorlar. Ne sanýyorlar beni? «Goliadkin» çok iyi bir þekilde meydana çýktý. Onu serece beðeneceksin. Senin taraflarýnda O. Z. yi alýyorlar mý? Krayevski'nin bana bedavabir nüsha verip vermiyeceðini bilmiyorum.Sana öylesine uzun zamandan beri yazmadým ki sevgili kardeþim, son mektubumda, nelerden bahsettiðimi bile bilmiyorum. Yakýnda görüþeceðiz. Yazýn kesinlikle sana ve arkadaþla bütün bu süre içinde dehþetli bir þe-kilde yazacaðým. Fikirlerim var: ve þimdi de yazý«Goliadkin» için tastamam 600 Ruble aldým. Bundan baþka epey para geçti elime. Son görüu yana 3.000 Rubleden fazla para harcettim. Gerçek olan, hayatýmýn son derece intizamsý olmasý... Sýhhatim tam. anlamý île bozulmuþ durumda. Sinirlerim bozuk ve alçak ateþimni. Öylesine sefih oldum ki, artýk düzgün bir hayat yaþýyamýyorum.39XI

KARDEÞÝ MÝCHAEL'el Nisan, 1846Sana bu kadar uzun zamandan beri yazmadýðým için bana sitem ediyorsun deðil mi? Ama sanopriþtçin (Gogol'un «Bir Delinin Hatýratý» adlý eserinin kahramaný) in-, aðzýyla cevap plar saçma sapan þeylerdir ve sadece eczacýlar tarafýndan yazýlýrlar.» Sana ne söyüyebi Bütün söylemek istediklerimin hepsini söylemeye kalksam ciltler dolar. Her gün bana öye çok yeni þeyler, sürüyle deðiþiklikler, hoþ ve hoþ olmayan, mutlu: ve mutsuz olaylar ki bunlarýn üzerinde durmaya vaktim bile yok. Her þeyden evvel, devamlý olarak meþgulülerle fikirlerim var ve aralýksýz olarak yazýyorum. Ama benim güllerden bir yatakta yatnma sakýn. Her þeyden evvel çok para harcadým - kesinlikle söy-liyecek olursam tam 4.50uble - seninle son görüþmemizden bu yana. Bin Ruble de diðer ihtiyaçlarým için. Senin dildiðin gibi benim iktisadî davranýþlarým beni soyup soðana çeviriyor ve çoðu zaman metorum.

Ama bütün bunlarýn önemi yok. Þöhretimin tepesine varmýþ durumdayým. Sadece benim bildiylýk. bir süre içinde deðiþik gazetelerde benden otuz beþ defa. bahsedildi. Bazýlarý beamýyacaðý kadar övdüler,, bazýlarý ise daha ihtiyatlý bir þekilde bahsettiler. Diðer ba onlar tarafýndan da korkunç surette haþlandým. Daha baþka ne istiyebilirim? Sadece Bieski gibi bazý arkadaþlarýmýn benim «Goliadkin» im den memnun kalmamýþ olmalarý canýmýn ebep oluyor. Üzerlerinde ilk etkisi, kör bir heyecan, büyük bir merak ve sonsuz tartýþm Ýkincisi ise gerçek bir eleþtirme. Hepsi yani dostlarým ve halk bir aðýzdan «Goli-adkin» imin sýkýcý zayýf ve okunamýyacak kadar baþtan-savma yazýlmýþ olduðunu söylüyor. yormamak için günde sadece bir kýsým okuyup zevkle dudaklarýný þapýrdatýyor. Halkýn bitabýn dayanýlmaz olduðunu, kimsenin böyle bir eseri okuyamýyacaðýný,. bunu basýp yayýnllilik olduðunu söylerken, diðerleri ise içindeki her þeyin hayattan alýndýðýný. ve kitani bulduklarýný açýklýyorlar. Tekrar,, tekrar bir gerçek bu. Öylesine çok övgüler iþitirlamaktan utanýyorum bunlarý. Bana gelince bir süre cesaretimi korkunç bir þekilde kayb

im. Korkunç bir kusurum var: Baðýþlanmaz derecede hýrslý ve bencilim. Bana baðlanan bütayâl kýrýklýðýna uðratýp, belki de-gerçekten iyi bir eser olabilecek yazýyý berbat etmeaðýr bir üzüntü baskýsý altýnda býrakýyor.. «Goliadkin» düþüncesi hasta ediyor beni. Bü yorgun olduðum zamanlar yazdým. Ýlk yarýsý, ikinci yarýsýndan daha iyi. Ýçindeki son dlarýn yaný sýra öylesine iðrenç bir þekilde berbat olanlarý var ki, ben bile okuyamýyorr bir süre cehennem azabý verdi bana. Gerçekten, sinirden hasta oldum. Sevgili kardeþimiki haftaya kadar kitabý yollýyaca-ð:m sana, oku ve dürüstçe fikirlerini söyle bana.Hayatýmdan ve son zamanlardaki çalýþmalarýmdan bahsetmeyi bir kenara býrakýp biraz havaeyim sana.1. incisi, en önemlisi: Bielinski O. Z.'nin yazý iþlerini býrakýyor. Sýhhati son derece

7/18/2019 Mektuplar


k. Bir kaplýcaya gidecek, belki de yabancý bölgelere. Birkaç yýl hiç bir eleþtirme yaz-alî durumunu toparlamak için son derece muazzam bir Günlük çýkarýyor. Tam altmýþ forma.iki hikâye yazýyorum. «Traþ Edilen Sakallar» ve «Laðvedilen Halk Dairelerinin Hikâyesi.e kibar bir þekilde her ikisinin de son derece ilginç ve acýklý olduðunu söyledi-ler. Herakla bekliyor bunlarý. Her ikisi de kýsa hikâye... Bundan baþka Krayevski için bir þeyapýp, Nekres-40sov'a bir roman yazacaðým. Tümünün çalýþmasý bir yýl kadar sürecek. «Sakallar» þu an2. inci kýsým haber: Bir sürü yeni yazarlar türedi. Bazýlarý için ben kutsal bir rakibilginç olanlar Herzen (Ýskander) ve Gontçorov. Herzen'in bazý þeyleri basýldý. Gontçorov yeni yazmaya baðlýyor henüz bir þeyi neþredilmedi. Her ikisi de son derece takdir edior. Ama þu anda zirvede olan benim ve bunu sonuna kadar koruyacaðýmý umuyorum. Edebiyathayatýnda hiç bir zaman bu günkü gibi çalýþma, faaliyet olmamýþtý. Ýyi bir iþaret bu.(Bundan sonra Dostoyevski'nin hayatý hakkýnda bazý önemsiz ayrýntýlar yer alýyor. Diðerer yanýnda Göthe'nin «Reineke Fuchs'unu çevirmesini söylüyor.)XII KARDEÞÝ MICHAEL'e(Tarihsiz) 1846Çok sevgili kardeþim.Sana sadece bir kaç satýr yazabileceðim. Yýðýnla korkunç üzüntülerim var ve durumum da þu ki. bütün plânlarýmýn artýk hiç bir deðeri kalmadý. Hazýrladý-ðým hikâye kitabý ve en hiç biri son zamanlarda basýlmadý. Hatta «Sakallar» ý bile baþýmdan attým. Tümünü bipsi benim uzun süre evvel yarattýðým eserlerin eski bir tekrarýndan baþka bir þey deðilni, pýrýltýlý, hayat dolu, de-ðiþik; sürüyle fikirlerim var ve hepsi doðmak için sabýrslanýyor. «Sakallar» ýn sonunu yazarken bunu kendim gördüm. Benim durumumda her yeknesaYeni bir hikâye üzerinde çalýþýyorum. Eser týpký «Yoksullar» da olduðu gibi kolay ve ra

hikâyeyi Krayevski'ye vermeye karar verdim. Bu Sovremennik'deki efendileri belkikýzdýracak. Buna ben de üzüleceðim ama fazla deðil. Eðer eser Ocak ayýna kadar hazýr olek yýl hiç bir þey bastýrmýyacaðým: Yeni bir roman yazmaya karar verdim ve bunu yapana a hiç dinlenmi-yeceðiný.Ama bu arada ne ile geçineceðim? «Yoksullar» ve yeni baþtan yazdýðým «Goliadkin» i kita niyetindeyim...XIII KARDEÞÝ MICHAEL'e26 Kasýný, 1846Neþretme konusundaki bütün tasarýlarým suya düþtü. Bütün bu fikirler kâr saðlýyacaðý þümana muhtaç çalýþmalardýr. Halk belki tutardý. Ama ben bunu gelecek güze atmaya karar vO zamana kadar daha iyi tanýnacaðým gibi, durumum da daha kesinleþmiþ olacak. Ayrýca biara da geliyor. Moskovalý bir ressam «Goliadkin» i resimledi. Diðer ikisi ise «Yoksullaesimlerini yapýyorlar. Hangisi daha baþarýlý olursa parayý o alacak. Bernardski (Not: O

manlar çok tanýnan bir kitap ressamý ve kliþe oymacýsý) Þubat ayýnda benimle iþ yapmak or. Onun resim-4243leri ile süslü kitaplarýmýn baský hakkýný kendisine verecek olursam bana b bir para ödiyecekmiþ. Þimdiye kadar «Ölü Ruthlar» ý resimlendirmekle uðraþmýþ. Taský fikirleri artýk ilgilendirmiyor beni. Bundan baþka vaktim de yokzaten. Yapýlacak sürü ile iþlerim, çalýþmalarým var. Sana þunu da söyliyeyim ssov Sovre-mennik'i, temsil ettiði için dergi ile olan bütün iliþkilerimi kestimKrayevski'ye yazdýðým için bana hayli kýzdý (Oysa aldýðým parayý ödemek için bunrundaydým.) ayrýca kendi isteði gibi, artýk O. Z.'nin yazar listesinde olmadýðýmý aemem onu sinirlendirmiþ. En kýsa bir gelecekte benden hiç bir yazý alamýya farkýna varýnca yüzüme karþý bir takým kabalýklarda bulunup, benden para istiyece delice ileri gitti. Sözünü kabul ederek bütün yekûnu Aralýðýn 15'inde ödiyec

r senet imzaladým. Þapkalarý ellerinde karþýma gelmelerini görmek istiyorumdisini baþtan aþaðý bir haþlayýnca, týpký soyulmuþ bir Yahudi gibi sýzlanýp kýsasý adi bir hikâye. Þimdi etrafa, benim kibirden aklýmý kaçýrýp, para mi Krayevski'ye sattýðým haberini yayýyorlar. Zira Maikov gazetedeki yaarýnda beni övüyormuþ. Bundan böyle Nekressov beni al aþaðý etmek istiyor. Bielinslince öylesine uysal ve kolay kandýrýlan bir kiþi ki, edebî konular hakkýndle haftada beþ defa fikir deðiþtirdiði oluyor. Mutlu geçmiþ zamanlarýmdan onunla ilgimi kesmedim. Gerçekten çok iyi bir insan. Krayevski bütün bu olan itenlere öylesine memnun oldu ki, bana para verip bütün borçlarýmý da Aralýðýn 15'inceðini söyledi. Bu yüzden yeni yýlýn baþlarýna kadar onunla çalýþmak zorundayým.

7/18/2019 Mektuplar


Bak þimdi kardeþim - bütün bu olanlardan sonra saðlam ve kuvvetli bir karara vardým. Ýsan ve yeni tomurcuklanmaya baþlýyan bir yazar, gazete sahipleri ve naþirlerle dostça ililer kuracak olursa, sadece kendini yaralamýþ olur. Zira bunun neticesi, karþýlarýndaki44kiþiler hemen küstahlýk etmeye ve adice davranýþlarda bulunmaya baþlarlar. Bundan baþkanatçý baðýmsýz olmalý ve herþeyden önce elindeki çalýþma gücünü kutsal sanat ruhuna adaBöyle bir zorlu çalýþma, kutsaldýr, temizdir ve temiz yürekliliðe ihtiyaç gösterir: yürnlanan hayâllerle, þimdiye kadar asla çarpmadýðý gibi çarpýyor. Sadece ahlaken deðil aytce de bir deðiþim geçirmekteyim. Hiç bir zaman böyle aklým baþýmda, sýhhatli olmamýþtýman böylesine rahat olmadý. Bütün bunlarý iyi dostlarýma borçluyum: Beketov, Saliubezkiaber oturduðum diðerleri. Namuslu, hassas içgüdüleri, iyi kiþilikleri saðlam dostlar. Oilgi kurmam iyileþtirdi beni. Sonunda hep bir arada oturmamýzý teklif ettik. Büyük bir tuttuk ve bütün masraflarý eþit olarak bölüþmeye karar verdik ki, tümü yýlda 1200 Rubleak yaþamanýn nimetleri ne kadar büyük! Kendimin bir odasý var ve gün boyu çalýþýyorum.XIVuzun bir mektu-KARDEÞÝ MÎCHAEL'e(1847 Yýlýnýn baþlangýcýnda yazýlmýþ bunun hamiþ'i)Güçlükle inanacaksýn buna. Edebî çalýþmalarýmýn üçüncü yýlý olduðu halde sanki halâ biriðim gibi bunun farkýna varabilecek zamaný bile bulamýyorum. Birþeyler öðrenmek için deok. Saðlam bir þeye varmak istiyorum. Halk hakkýmda Öylesine kararsýz bir þöhret yarattfýkaralýk cehenneminin ve devamlý acele çalýþmanýn ne kadar devam «deceðini bilmiyorumecik istirahat edebilsem.XV KARDEÞÝ MÝCIÎAEL'e(Hapisten)

18 Temmuz 1849Sevgili kardeþim,11 Temmuzda aldýðým mektubun beni inanýlmayacak kadar sevindirdi. Sonundaserbest býrakýldýn. Gayet canlý olarak, ailene kavuþtuðun zaman, ne derece

olduðunu hayâl edebiliyorum. Seni ne kadar sonsuz sabýrsýzlýklarla beklemiþlerdirrum ki hayatýn deðiþik bir þekil almanýn eþiðinde. Þimdi ne ile meþgu ve asýl önemlisi, kendini geçindirmek için neler düþünüyorsun? îþin var mý ? Ne çerçekten de bir sýkýntýdýr. Bana sadece yeni bir eve geçtiðinden bahsediyorsun; evin her halde çok daha küçüktür. Gerçekten bütün yazý dýþarda geçiremediðire teþekkürler ederim. Beni gerçekten oyalayýp sýkýntýlarýmý azalt-: týlar. Sm.bana ümidimi kaybetmememi yazýyorsun. Gerçekten de ümidimi kaybettiðim yok. Kesinle hayat burada, hazin ve yeknesak ama baþka nasýl olabilir? Her þeyden evvel pek okadar deðiþmez þekilde de sýkýntýlý deðil. Zaman burada çok intizamsýz bir þeki

i bazen çok çabuk, bazen de çok aðýr. Zaman zaman böyle bir yaþama tarzýna al ve hiç bir þeyin! fazla önemi olmuyor. Elbette bütün cazip düþünceleri ka-silip atmak istiyorum ama, bazen baþarýlý olamýyorum buna. Gençlik günlerimin ta duygu ve hayâlleri bir fýrtýna gibi ruhumu dolduruyor ve ben geçmiþi yeni baþtan yaþýynlarýn tabii sýralarýyla demek istiyorum. Simdi günler bir hayli uzadýðý için, bir neþeliyim yaðmurlu günler dayanýlmayacak kadar sýkýntýlý ve46böyle zamanlarda istihkâm bodrumlarý korkunç gaddar görünüyorlar. Her ne hal ise meþgulr. Zamanýn boþ yere geçmesine imkân vermiyorum. Ýki romanýn ve üç hikâyenin taslaklarýn roman yazýyorum ama fazla çalýþmaktan kaçýnýyorum. Ýþ yaptýðým zaman. bunu büyük bir zdar aþkla hiç bir zaman çalýþmadým) ve bu her zaman beni tahrik ettiði. gibi sinirlerimkiler. Hürriyet içinde çalýþtýðým zamanlar daima yaptýklarýmý hayretle deðiþtirmek zoruaki heyecanýn sonu, yapýlan iþlerin yardýmsýz bir þekilde buharlanmasý oluyor. Sýhhatim

ece basurlarýmdan ve gergin olup devamlý bir crescendo halinde olan sinirlerimden þikâytçiyim. Ara sýra nefes darlýðý krizleri geliyor. Ýþtahýma gelince her seferki gibi, hiçedici deðil. Uykum kötü ve sýkýntýlý rüyalar görüyorum. Gündüzleri beþ saat kadar uyuyun dört defa uyanýyorum. Beni gerçekten rahatsýz eden; bu iþte. En kötüsü alacakaranlýðýat dokuzda burasý oldukça karanlýk oluyor. Çoðu zaman sabahýn bir veya ikisine kadar uorum ki, karanlýkta. yatmak zorunda olduðum bu beþ saat öyle kolay dayanýlacak gibi deðunlar sýhhatimi her þeyden daha fazla zedeliyor. Mahkememizin ne zaman biteceði hakkýnd hiç bir þey söyliyemem. Zira zaman anlamýný kaybetmiþ durumdayým. Kullandýðým bir takvgisizce çizip, her geçen günün yanýna, «Bitti» yazýyorum. Buraya geldiðimden beri fazlaamadým. Kutsal Ülkeye ait iki seyahat notlarý ile Demetrius von Rostof'un eserleri. So

7/18/2019 Mektuplar


nuncusu beni hayli ilgilendirdi. Ama bu çeþit okuma nedir M? Ummanda bir damla. Öyle sanýyorum ki diðer çeþit kitaplar beni fazlasiyle memnun edecekleri, kendi fikirlerimi drlerininkiyle kýyaslayýp ayarlamak bakýmýnda faydalý. olacaklar ve benim baþka bir havarmemi saðlýyacaklardýr.

Ýþte sana þimdiki var oluþumun bütün ayrýntýlarý - söyleyecek baþka birAileni sýhhatte bulmuþ olmana çok sevindim. Serbest býrakýlmaný Moskova'ya yazdýnda bir §eyler yapýlmamasý çok yazýk. Seninle bir güncük beraber olmayý isterdimleye getirildiðimizden beri üç ay geçti kim bilir daðarcýklarýnda bizler aha neler vardýr. Her halde bütün yaz süresince bir tek yeþil yaprak b göremeyeceðim. Hatýrlar mýsýn Mayýs'ta bizleri o küçük bahçeye çýkarýrlar yeni yeþermeye baðlamýþtý. Reval'ý hatýrlamaktan bir türlü kendimi al mevsim seninle beraberdik. Sonra mühendis okulunun bahçesi, senin deayný benzetmeleri yaptýðýný sanýyorum. O kadar kederliydim ki. Ve bütün dýþýnda daha bir çok kiþileri görmek istiyorum. En fazla kimleri görüyorsun? sanýrs sayfiyededir. Ama kardeþimiz Andrey kesinlikle þehirde olmalý. Nikolay'yýgör-dün mü? Hepsine benden selâm et. Bütün çocuklarýný benim için öp. Karýna selâm söyli çok mutlandýrdýðýný anlat. Benim için üzülme sadece bir arzum var - alabilmek. Sýkýntý geçici bir þeydir, Neþ'eli olmak ise bende son çareye dayalarýn yaþamak için inanýlmaz derecede istekleri ve dayanma güçleri vardýr. Kendimde nun böylesine çok olabileceðini asla tahmin edemezdim. Ama tecrübelerimdn þimdi biliyorum bunu. Elveda, umarým ki bir kaç satýr seni memnun etmiþtir. Benimnýdýðýný kimi görürsen gör selâmlarýmý söyle - kimseyi unutma ben hiç Çocuklar hakkýnda ne düþünüyorlar ve ortadan böylesine kaybolmamý kendasýl açýklýyorlardýr! Hoþçakalýn eðer yapabilirsen O. Z. yi yolla. Hiç olmazsa o zaman

yim olur. Bir kaç satýr yaz bana - Bu beni son derece mutlandýracak.Gelecek sefere kadar!48XVI KARDEÞi MÎCHAEL'e(Hapisden)27 Aðustos, 1849'Sana cevap verebildiðim için çok mutluyum kardeþim, ayrýca gönderdiðin kitaplara da teim. Gene mutluyum ki ceza evi hayatý vücudum üzerinde kötü etkiler yapmamýþ. Her þeydenerdiðin O. Z. için minnettarým. Ama fazlasýyle kýsa yazýyorsun, benim mektuplarým-sa serinden çok daha uzun ve etraflý her halde gelecek sefere daha iyi yazarsýn.Hakkýmda sana kesinlikle söyleyecek bir þeyim yok þimdiyedek durumumuz hakkýnda hiç birlmiyorum.Kiþisel hayatým her zamanki gibi yeknesak ama, içinde hemen hemen onyedi aðaç bulunan b

e dolaþmama izin verdiler. Büyük bir mutluluk bu benim için. Ayrýca akþamlarý bir de muorlar bu da talihimin ikinci kýsmý. Üçüncüsü ise kýsa zamanda bana cevap verirsen benimolacak. O.Z. gelecek sayýsýný da yolla bana. Durumum her sayýyý büyük bir heyecanla bekaþralý bir yazar, ya da taþranýn yeknesak hayatýnýn sýkýntýsýndan ölecek hale gelmiþ bin farksýz. Bana bazý tarihî eserler yollayabilir misin? Çok iyi olur bu. Ama en iyisi br încil yollaman. (Her iki vasiyetleri de) ihtiyacým var. Eðer mümkün olabilirse Frans çevirisini yolla. Yanýna bir de Slav baskýsý ekliyecek olursan bu da benim için büyük luluk olur.Saðlýðým konusunda sana hiç bir iyi þey söyleyemiye-ceðim. Bir aydan beri hemen hemen Hyaþýyorum. Basurlarým her zamanki gibi iþkence ediyorlar bana. Ayrýca daha evvel asla hetmediðim bir aðrý baþladý göðsüm-49F: 4de sinirlerimin bozukluðu hissedilir derecede arttý, hele ak-þam saatlerinde.

Geceleri uzun ve korkunç düþler görüyorum. Son zamanlarda sýk sýk, saltýmdaki zemin sallanýyor. Bu da odamý bir vapur kamarasýna benzetmekte. Eskien sinirlerim beni öylesine rahatsýz ettiði vakit gerginliði yazý yazma kullanýrdým. Böyle durumlarda hem fazla hem daha iyi yazardým. Ama þimdi kendimibüsbütün harap etmemek için iþten kaçýyorum. Üç hafta dinlenip bu süre içinde tek biadým, þimdi yeniden baþlamýþ durumdayým. Bütün bunlar bir þey deðil. Soyanabilirim. Belki düzelirim yeniden. Moskova'-dakilerin maceramýzdan haberleri olmadýklarýný sandýðýný, yazdýðýn zaman beni son derece þaþýrttýn. Bunu ice böyle bir þeyin imkânsýz olacaðý, oldu. Herþeyden evvel bilmeleri lâzým geben onlarýn bu sessizliðini baþka bir sebebe dayandýrýyorum. Ve bu. da her þeyden

7/18/2019 Mektuplar


beklemiþ olmalarýdýr. Gayet açýk bu... (Mektup bundan sonra kardeþinin aile hayatahsediyor ve Dostoyevski O. Z. de çýkan bazý yazýlar konusunda önemsiz bazý iþaretulunuyor.)XVII KARDEÞÝ MÝCHAEL'e22 Aralýk, 1849(Hapisten)Bugün 22 Aralýkta hepimizi Semyonovski meydanýna götürdüler. Orada bizlere ölüm hükmümüa öpmemiz için haç verildi ve baþlarýmýzýn üzerinde hançer50kýrýldý. Mezar tuvaletlerimiz de (beyaz gömlekler) hazýrlanmýþtý. Sonra içimizden üçünümek için kazýklardan yapýlmýþ çitin önüne götürdüler. Ben sýrada altýncýydým. Üçer kiþibizi. Ben ikinci toplulukta olduðum için, bir dakikadan fazla ömrüm kalmamýþtý. O zamankardeþim benim. Son anýmda kafamda yalnýz sen vardýn. Belkide hayatýmda ilk defa seni nerece sevdiðimi o zaman öðrendim sevgili kardeþim. Son ayrýlýk da en yakýnýmda duran Ple Dourov'u kucaklamam için vaktim vardý. Sonra çekilme emrini duyduk. Direklere baðlanmanlar geri getirildiler ve bizlere Ýmparator Hazretlerinin hayatýmýzý baðýþladýðýný bilar. Sonra son hüküm okundu. Sadece Palm affedilmiþti. Ayný rütbeyle birli-ðine yollandý.F. DostoyevskiXVIII KARDEÞÝ MÝCHAEL'e22 Þubat, 1854(Omsk'dan)Nihayet seninle daha açýkça ve daha makul bir þekilde konuþabileceðim. Ama bir satýr daadan þunu sormalýyým sana: Allah aþkýna bu günedek bana neden tek bir kelime bile yazma

isin? Senden bunu nasýl bekliyebilirdim ? En yalnýz ve terkedilmiþ durumumda senin artý hayatta olmadýðým düþünüp korkunç umutsuzluklara kapýlýyordum. Geceler boyu uzun uzun 51ne olduklarýný düþünüyor ve onlara hiç yardýmda bulunma imkânýna sahip olmadýðým içindiyordum. Ama senin hayatta olduðunu iþittiðim zamanlar (ki bu sadece uzun süre çektiðitalýðým sýrasýnda oldu) sana acý bir þekilde sitemler ediyordum. Sonra aklýn bu kýzgýnle affediyordum seni. Kendimi kýyasýya zorluyordum seni haklý çýkarabilecek bir sebep buk için ve bunu bulduðum zamanlarda rahatlýyordum - þu ana kadar da sana olan inancým kalmuþ deðildir zaten: Beni sevdiðini ve beni hatýrladýðýný biliyorum. Sana resmî makamlabir mektup yolladým. Almýþ olman gerekir bunu. Senden bir cevap beklediðim halde, hiç by alamadým. O zaman bana yazman yasaklanmýþ mýydý? Ama ben böyle mektuplara izin verildiliyorum. Zira siyasî suçlardan buraya gönderilmiþ olan mahkûmlar, yýlda bir sürü mektu. Hattâ Dourov'a bile geldi. Defalarca görevlilere, mektuplaþma meselesinin nasýl olduð sordu-ðumuzda, bizlere mektup yollamanýn yasak olmadýðýný açýkladýlar. Ama ben senin b

in asýl sebebini kuldum. Bir polis karakoluna gidemiyecek kadar tembeldin, ya da bir kere gittiðinde, sana hiç bir þeyden haberi olmayan oir görevli «Hayýr» cevabýný versel korkular yaratmaya sebep oldun. Senin bir mektuba bile önem vermeyeceðini düþündükçten daha önemli olan þeylere de al-dýrmýyacaðýn kanýsýna vardým. Mümkün olduðu kadar çar bana. Fýrsat kollamana lüzum yok. Resmî yollardan yolla. Elinden geldiði kadar açýk verruatlý yaz. Bu günlerde somundan kesilmiþ bir dilim ekmek gibiyim. Geriye uzanmak istiyorum ama olmuyor. Les absents ont toujours tort. Yoksa bu deyim ikimiz için de mi gerçek oldu ? Ama üzme kendini: inanýyorum sana.Cezaevinden çýkalý bir hafta oldu. Bu mektubu sana en kesin bir gizlilikle yolluyorum. Kimseye tek bir kelime bile etme bu konuda. Sana Sibirya Ordu birlikleri'nin resmî kanalý ile bir mektup daha yollýyacaðým, ona en kýsa zamanda52cevap ver - bu mektuba ise ilk müsait fýrsatta. Bütün bunlara raðmen yazacaðýn resmî me

on dört yýlda neler yaptýðýný bana etraflý bir þekilde anlat. Ben ise kendi hesabýma sayollamak isterdim. Ama benim zamaným bu yapraða bile yetmediðinden sana ancak çok önemllan þeylerden bahsedeceðim.En önemli olan nedir? En önemli olan neydi benim yakýn geçmiþimde? Hatýrladýðým vakit bile buna yeterli olmadýðýný anlýyorum. Þu anda aklýmda olanlarý sana nasýl söyliyebir, yaptýðým þeyler, yediðim cezalar, varabildiðim sonuç. Böyle bir göreve kalkýinlikle yapýlamaz böyle bir þey. Bir iþi hiç bir zaman yarým býrakmak istemem. Sadecarça söylemek, hiç bir þey söylememek demektir. Her ne ise þimdi tafsilâtlý bildirim el. Oku ve ne çýkarýrsan çýkar. Sana her þeyi anlatmak benim için bir görev olduðundan iþarýmla baþlýyorum. Birbirimizden nasýl ayrýldýðýmýz aklýnda mý benim aziz ve sevgi

7/18/2019 Mektuplar


benim yanýmdan ayrýlmýþtýn ki, üçümüz, Dourov, Yastr-çembski ve ben prangaya vurulmak ü gecesi (1849) tam gece yarýsý, zincirler ilk defa deðdi-ler bana. En azýndan beþ kilktiklerinden yürümeyi inanýlmayacak kadar zorlaþtýrýyorlardý. Sonra her birimizi yaer jandarma olduðu halde açýk kýzaklara bindirdiler - görevli kafileyi yola düzdü - ve urg'u terket-tik. Yüreðim aðýrlaþmýþtý sanki. Bir sürü karýþýk ve deðiþik, hiç bir kesurdu içimi. Garip bir çýrpmýþ gibi atan yüreðim onun aðrýsýný uyuþturuyordu. Temi onun etkisinde her yeni deneyin baþýnda duyulan o canlý garip merak ve sabýrsýzlýk benhatlandýrdý. Dikkatle Petersburg'un bayram ýþýklarý ile donatýlmýþ evlerine bakýyoryordum her birine ayrý ayrý. Senin evinin önünden geçtik. Krayevski'nin pencereleri p Bana, onun bir Noel ziyafeti vereceðini, senin çocuklarýn ve karýn Emilie Fyodorovna ie birlikte ora-53ya gideceðini söylemiþtin. Evin önünden geçerken korkunç bir hüzün kapladý içimi. Küçlar için öylesine yalnýz hissediyordum ki kendimi, yýllar sonrasý bunu hatýrladýðým zamgözlerimin yaþarmasýna engel olamadým. Yaraslov'un ötelerine götürülüyorduk. Üç dört duurþunî alacakaranlýðýnda Schlüs-selburg'da durup bir hana girdik. Öylesine istekle çay da, sanki bir haftadan beri elimizi hiç bir þeye sürmemiþtik. Sekiz aylýk tutukluluktannra kýzak içinde gittiðimiz altmýþ verst (1.07 Km.'lik bir Rus uzunluk ölçüsü) iyice açle o halimi zevkle hatýrlýyorum.Kývamýmdaydým. Dourov devamlý olarak gevezelik ediyor, Yastreçemski geleceðin istenmiyekularýndan bahsediyordu. Hepimiz görevlimizle daha iyi ahbap olabilmek için elimizdengelen gayreti gösterdik. Bize kargý arkadaþça, iyi davranan yaþlý ve iyi bir adamdý. Ha§ey görmüþ. Bütün Avrupayý dolaþmýþ. Yolda bize devamlý yakýnlýk gösterdi. Adý Kusma Punlarýn arasýnda bize bir de kapalý kýzak temin etti ki bu son derece makbule geçti. Daacak gibi deðildi ayaz zira.

Ertesi gün bayramdý. Belirli duraklarda deðiþen sürücülerin üzerinde kýpkýrmýzý kuþaklýltolar vardý. Kimseler görünmüyordu köy sokaklarýnda. Bizleri Petersburg, Novgorot ve Yavl Valiliklerinin uzaklarýndan götürdüler. Birbirlerinden çok uzakta sürüyle küçük ve vardý. Ama bir Bayramda bunlardan birinden geçecek olsak yiyecek boldu doðrusu. Sürdük orkunç sürdük giyimlerimiz sýcaktý, bu bir gerçek ama zaman zaman kýzaklarda on saat otorunda kalýyorduk, ancak altý veya yedi durakta bir mola veriyorduk. Sabaha kadar donuyor ve duraklardaki sýcak odalara zor alýyordum kendimi. Söylemesi tuhaf ama bu seyahat tam mânâsiyle bana sýhhatimi kazandýrdý. Perm yakýnlarýnda bazý geceler soðuk kýrk oluyordu. Böyle bir þeyi54hiç tavsiye etmem sana. Son derece kötü bir þey bu. Ural-larý geçtiðimiz an son derece . Atlar ve kýzaklar karýn derinliklerine battýlar. Korkunç bir kar fýrtýnasý vardý. Kýzdik geceydi ve kýzaklar kardan kurtarýlana kadar ayakta bekledik üzerimizde kar fýrtý

lanýyordu. Avrupa ve Asya'nýn sýmrýndaydýk. Önümüzde Sibirya esrarengiz geleceðimizle bnýyordu. Ardýmýzda ise bütün geçmiþimiz.Çok hüzün verici bir þeydi bu. Gözlerim yaþlarla doldu. Yol boyunca köylüler bizleri göakýn köylerinden fýrlýyorlardý Duraklarda ise ayaklarýmýzda prangalar olduðu halde bizdn fiatlar aslýnýn üç misliydi. Bütün gayretlerimize raðmen Kusma Prokofyeviç'in masraflne almasýna engel olamadýk. Böylece bütün yolculuk boyunca her birimizin masrafý sadece ruble oldu.12 (1850) Ocakta Tobalsk'a geldik. Ýlgililerin önünden geçit resini yaptýktan sonra üzemiz arandý ve bütün paramýzý aldýlar. Ben, Dourov ve Yastvçembiski ayný hücreye kapatýle .diðerleri bizden önce geldikleri için de birbirimizi ancak bir kere görebildik. SanaTobolkta kaldýðýmýz altý gün içinde edindiðim intibalarý anlatmak isterdim ama burada ySana sadece orada bize gösterilen þefkat ve yakýnlýktan bahsedebilirim ki, bu bize sank bütün geçmiþi unutturan bir mutluluk oldu. Buradaki eski mahkûmlar (ve hattâ karýlarý)

ilgilenip bizlerin tek dost ve akrabalarý oldular. (Not: 14 Aralýk 1S25 de yapýlan Hükü darbesine katýlan «Aralýkçýlar» adý verilen ve Sibiryaya sürülen kiþiler) Yirmi beþ yýanýna tutulan bu asîl ruhlar! Çok sýký muhafaza altýnda tutulduðumuzdan onlarý pek sýk raber bize elbise yiyecek gönderip rahatýmýzý temin ederek bize cesaret verdiler. Çok aiþe getirdiðime acý bir þekilde piþman oldum ama onlar55bana elbise de gönderdiler. Nihayet Tobolsk'dan ayrýlýp üç gün sonra Omsk'a varTobolsk'dayken gelecekteki üstlerin konusunda bilgi edinmiþtim. Kumandan dürüt bir kiþiydi ama o Krivzov denen Binbaþý inanýlmayacak kadar adi bir zalim, ayyaþ, h- kýsacasý tahmin edilebilecek dehþetlerin en büyüðüydü. Daha baþlangýçta Dourov ile beiye çaðýrmaya baþlayýp haddimizi bilmediðimiz ilk an döverek cezalandýracaðýna yemin et

7/18/2019 Mektuplar


bu görevdeydi ve þimdiye kadar en iðrenç ve kanuna uygunsuz þeyleri yapmýþtý. Ýkyaptýklarýndan dolayý askerî mahkemeye verildi. Tanrý korudu beni ondan.

sarhoþ yanýmýza gelir (bir sefer olsun ayýk görmedim) zararsýz bir mahkûmu arar ve duðu mahkûmun bahanesiyle onu dövmeye baþlardý. Sýk sýk geceleri gelerek rast gelr, þunun veya bunun sað tarafý yerine sol tarafýnda yattýðýný, ya da kiminin uykuda konlediðini ileri sürerdi. Kýsaca sarhoþ, aklýna gelen her þey. Uzun bir süre böyle bir admama imkân ve ihtimal yoktu. Ayrýca, aylýk tekmilleri de Petersburg'a yazan oydu.Tobolsk'da mahkûmlarla tanýþmýþtým. Omsk'da ise dört yýl süreyle, onlarla beraber yaþam Sert, kýzgýn ve acý kiþilerdi. Asalete olan düþmanlýklarý sonsuz olup asil olan bizlerdüþmanlýk ve nefretle bakýyorlardý. Ellerinden gelse çið çið yerlerdi bizi. Nasýl bir tulunduðumuza kendin karar ver. Onlarla ayný adetleri paylaþmak, beraber yemek yemek, ayný yerde uyumak ve bize devamlý olarak yapýlan hakaretlere asla itiraz edememek.«Siz asillerin demir gagalarý vardýr. Parça parça ettiniz bizi. Efendiler sizken halka yet ettiniz. Þimdi kötü günler kendi baþýnýza gelince bizlerle kardeþ olmak istiyorsunuarat dört yýl sýrayla geliþti. Bizlere ýzdýrap vermekten asla býkmayan yüzelli düþman. esi, oyunu, vakit geçirme aracýydý. Tek kalkanýmýz onlara kargý ka-56yýtsýz olmak ve ahlâk yüksekliðimizdi ki bunu tanýyýp kabul edip saygý duymak zorunda klarýn isteklerine baþ; eðmeyiþimize þaþýrdýlar. Kendilerinden üstün olduðumuzardý. Suçumuzun ne olduðu hakkýnda en ufak bir fikirleri bile yoktu. Bu konuda son drece ihtiyatlý olduðumuz için hiç bir zaman birbirimizi anlamadýk. Asalete karþý güttük nefreti üzerimize akýtmalarýna engel olmadýk. Orda geçirdiðimiz zamanlar çok kötüydüishane sivil bir hapishaneden daha beter. Tüm dört yýlý zindan duvarlarý arasýnda m. Dýþarý sadece «aðýr iþ» yapmak için çýkarýlýyordum. Her zaman olmamakla beraber iþ a

urda ya da kýþýn dayanýlmayacak ayazda kuvvetim terkedecekti beni. Bir seferinde cývanile donduðu kýrk derecelik bir soðukta dört saat fazladan iþ yapmak zorunda kaldým. Byaðým dondu. Hep birlikte bir baraka odasýnda yaþýyorduk. Yýllar öncesi iþe yaramadýðýsý gereken rezil bir tahta bina düþün. Yazlarý dayanýlmýyacak kadar sýcak, kýþlarý k kadar soðuk. Tahtalarýn tümü çürümüþ. Yerde bir parmak kalýnlýðýndaki pislik her an iyaratýyor insana. Küçük pencereler öylesine donmuþ ki insan gündüz vakti bile okumak. Camlardaki buzun kalýnlýðý sekiz on santim var. Tavan akýyordu. Her yerde esintiler v Bir fýçýya doldurulmuþ Ringa balýðý gibiyiz.. Soba altý kütükle yandýðý halde od erimiyor. Bütün kýþ süresince içerinin, havasý çekilir gibi deðil. Mahkûmlar ayni lar ve etraf öylesine yaþ oluyor ki kýmýldamaya cesaret edemiyor insan. Alaca karanlýktsabaha kadar baraka odasýný terketmemiz yasak. Kapýlar kapalý; Dýþ odaya tabii ihtiyaçlrilmesi için büyük bir tahta yalak konulmuþ ki insanýn nefes almasýný imkânsýzlaþkûmlar domuz gibi kokuyorlar, söyledikleri insandan baþka bir þey olmadýklarý

mak zorunda olduklarý için ellerinden fazla bir þey gelmediði. Çýplak tahtalar üzerinde57uyuyoruz. Her kiþiye bir yastýktan fazla müsade edilmiyor. Üzerimize ise kýsa koyun posrý örttüðümüzden, ayaklarýmýz devamlý olarak açýkta kalýyor. Bu yüzden de her gece devauz. Bitler, pireler ve her türlü diðer haþarat anbarlar dolusu. Kýþýn üzerimize ince koarý, ayaklarýmýza ise kýsa konçlu çizmeler veriyorlar giymek için. Bu þekilde teçhiz ednra da çalýþmak için ayaza çýkýyoruz.Yemeðe gelince, ekmek ve lâhana çorbasý. Talimatnameye göre çorbanýn içinde kelle baþýnm et bulunmasý gerek, içine daima sosis attýklarý için ben bu gü-ne dek gerçek bir et pstlamýþ deðilim. Bayram günleri yulaf ezmesi veriyorlar ama, içinde, hemen hemen yaðýn ok. Oruç günlerinde ise sadece lahana. Midem bu þekilde yemekten berbat oldu. Sýk sýk hlýk çekiyorum.Bütün bunlardan sen de görüyorsun, insanýn burada parasýz yaþamasýnýn imkâný yok. Eðe

muhakkak mahvolurdum. Kimse dayanamaz böyle bir hayata. Ama her cezalý bir takým el iþleri yapýp satýyor, bu da onlarýn eline bir kaç kuruþ geçmesini saðlýyor. Ben sýk sýbir parça et alýyordum ki bu da benim kurtu- luþum oldu. Tütün içmeden durmanýn imkânýhalde insan pis kokudan boðulabilir. Bütün bu iþler görevlilerden habersiz yapýlýyoii.Sýk sýk hastahaneye yattým. Sinirlerim öylesine bozul-muþtu ki sara nöbetleri geçiryse çok sýk olmadý bun-lar. Bacaklarýmda da romatizma var. Bütün bunlarýn dýþýnda iyi hendimi. Bu rahatsýzlýklarýn üzerine, bir de insanýn bir kitap bulmasýnýn imkânsýzlýð bulduðum zamanlarda gizli okumak zorunda kalýyordum. Çevremde ardý arasý kesil nefret, karýþýklýk, kavgalar, süregelen fitnecilikler hüküm sürdüðü gibi, bir dakika d

7/18/2019 Mektuplar


mkâný yoktu -ve hiç bir deðiþiklik olmadan dört uzun yýl devam etti bu. Burada hiç demadýðýmý söylersem bana inanýrsýn deðil mi? Bütün bunlara bir de58hiç eksilmeyen, cezaya çarptýrýlmak, zincire vurulmak, ruhun devamlý eza çekmesini eklehayatýmýn tablosu çýkar karþýna.Bütün bunlardan sonra, sana ruhumun, inancýmýn, aklýným ve yüreðimin deðiþikliklerin naatmayý denemiyeceðim bile bu dört yýl içinde. Ama aklýmý ebedî bir þekilde teksif etmemden kaçarak içi-me dönmem meyvalarýný vermeye baþladý. Diðer günlerde asla düþünmediðimerim ve ümitlerim var ki. Bütün bunlar senin için karmakarýþýk þeyler olacaðýndan diðerum. Bir kelime söylemek istiyorum sadece: Beni unutma ve bana yardým et. Paraya ve kitaba ihtiyacým var. Tanrý aþkýna yolla bunlarý bana.Omsk nefret edilecek bir delik. Nerdeyse tek bir aðaç bile yok. Yazlarý-sýcak ve rüzgârkum fýrtýnalarý, kýþlarý ise kar fýrtýnasý getirir. Etrafý hemen hemen hiç görmedim. Gein oturduðu çok pis bir yer. Son derece de sefih ve bozuk ahlâklý, avam tabakasý demek iyordum. Eðer bâzý kiþileri keþfetmemiþ olsaydým tam anlamý ile aklýmý oynatýrdým. Consbir kardeþ benim için. Yapabileceði, elinden gelen her þeyi yaptý benim için. Kendisineum var. Eðer Petersburg'a gelecek olursa ona yakýnlýk göster. Yirmi beþ ruble borcum vaAma onun bana gösterdiði yakýnlýðý, bütün isteklerimi yerine getirmesini ve benimle öz ilgilenmesini nasýl ödeyebilirim? Bu bakýmdan kendisi tek teþekküre borçlu olduðum kiþrdeþim, dünyada hâlâ asil tabiatlý kiþiler var.Sana daha evvel de söylediðim gibi, sessizliðin bana ýz-dýrap veriyordu. Yolladýðýn parederim. Gelecek mektubunda (resmi bile olsa, zira þimdilik seninle mektuplaþmamýn mümkülup olamýyacaðýný bilmiyorum.) gelecek mektubunda, bana etraflý yaz. iþlerinden, Emilieorov-na'dan, çocuklardan, tanýþlardan akrabalardan, Moskovada-kilerden kimlerin ölüp ki

rin kaldýðýndan ve özellikle kendi iþinden bahset. Hangi sermaye ile baþladýn (Not: Micstoyevski'nin o zamanlar bir sigara fabrikasý vardý.) Kâr59getiriyor mu? Paralý mýsýn? Kýsacasý, bana maddi bakýmdan destek olabilir misin O halpara yollýyabilirsin yýlda? Ama sakýn resmi mektupla para yollama, hele emin ve gizlibir adres bulamýyacak olursam. Þimdilik, paketleri gönderen adým Michail Petroviç olaraullan. (Anlýyorsun deðil mi?) Þu anda biraz param var ama hiç kitabým yok. Bu yýlýn deri yollýyabilir misin? Hiç olmazsa O. Z'leri. Ama acele olarak istediklerim þunlar (çok mli) eski tarihçiler (Fransýzca çevirileri); yeni tarihçiler: Guizot, Thierry, Thiers, anke ve diðerleri. Millî incelemeler, kilise büyükleri. Ucuz ama en geniþ bilgi veren barýný seç. iadeli olarak yolla. Kýrgýz bozkýrlarýnýn ucunda olan Semipalatilýsk'e gitme. Adresimi bildireceðim sana. Þimdilik þu adresi vereyim: «Semipalatinsk, Sibirya Alayýedinci Tabur, Er F. Dostoyevski.» Resmi adres bu. Mektuplarýný buraya yolla. Ama kitaplar için baþka bir adres vereceðim. Þimdilik Mic-hael Petroviç diye yaz. Unutma, her þe

evvel Almanca bir sözlüðe ihtiyacým var.Semipalatinsk'de beni nelerin beklediðini bilmiyorum. Hizmeti fazla önemsediðim yok. Beni asýl ilgilendiren, kendini kullan ve benim için bâzý kiþilerle ilgi kur. Bir iki yýra beni Kafkas'lara gönderemezler mi ? Hiç olmazsa o zaman Avrupa Rusyasýnda olurum. En büyük isteðim bu. Tanrý aþkýna saðla bunu benim için. Kardeþim! Beni unutma. Yazýlarýr, haysiyetini kýrýyorum. Ama sana olan inancým henüz sönmüþ deðil. Kardeþimsin ve beniParaya ihtiyacým var. Yaþamak için bir þeylerimin olmasý lâzým. Boþ yýllar olmayacak buiçin sarfettikle-rin kaybolmayacak. Eðer bana yardým edersen çocuklarýnýn nafakasýný çYaþarsam bunu sana faizi ile öderim-binlerce defa. Altý yýla, belki de daha evvel, kadr kitaplarýmýn basýlmasýna izin alacaðýmdan eminim. Belki çok baþka türlü de olabilir arvasýzca yazmak istemiyorum. Benden tekrar haber alacaksýn.Bir gün gene görüþeceðiz kardeþim. Buna kerrat cetveline inandýðým gibi inanýyorum. Bu ap açýk bir

60þey. Bütün geleceðimi görüyorum gözlerimin önün serili. Ve baþarýlý olacaðým. Sadece ikten korkuyorum. Benden hoþlanmýyacak bir üst subayla ne kadar kolay karþýlaþabilirim kiþiler de vardýr). Devamlý þekilde askerliðin sertlikleriyle bana eziyet edip beni mahebi-lir-zira zayýfýna ve asker hayatýnýn tam yükünü çekemem. Ordakiler oldukça basitye teselli ediyor çevremdekiler beni. Oysa ben basit olanlardan, karýþýk olanlardan fala korkuyorum. Zira bu çeþit kiþiler her yerde aynýdýr. Cezaevi yýllarýmda aralarýnda satiller olan kiþiler tanýdým, înan bana içlerinde öylesine derin, kuvvetli ve iyi huylularý vardý ki, sert bir dýþ görünüþün altýnda altýn bulmak büyük sevinç oldu benim içinl, ama bir sürü. Diðerleri de düpedüz iyi kiþilerdi. Genç bir Çerkeþ'e Rusça okuyup ya

7/18/2019 Mektuplar


un ve cinayet suçundan Sibiryaya gönderilmiþti. Ne derece minnetdardý bana. Baþka bir clý ise, kendisine veda ettiðim zaman aðladý. Evet kendisine sýk sýk para vermiþtim ama,r az ki! Oysa bana karþý olan þükraný öylesine sýnýrsýz! Ben ki diðerleri ile olan iliþe düzensiz, sabýrsýz bir kiþiliðe sahibimdir. Fakat onlar bunu benim o andaki kafa durua vererek, tavrýmý hiç homurdanmadan kabul ettiler. Sýrasýyken söyliyeyim: Ceza evind ne deðiþik milletlerden ve deðiþik tipler ve kiþilerle tanýþtým. Onlarýn hayatlarýnýnten onlarý tanýdýðýma inanýyorum. Bir sürü serserinin ve hýrsýzýn hayatlarý çýrýlçýen evvel avam tabakasýnýn o kahrolmuþ varoluþlarýný öðrendim. Þüphesiz ki orda yaþadPek az kiþinin bildiði gibi Rus halkýný tanýdým. Bundan kibirleniyorum, ama bu kada

affedilebilir sanýrým.Kardeþim! Bana hayatýnýn önemli olaylarýný anlatmayý unutma. Resmi mektubu Semipalatiska-diðerini yakýnda öðrenirsin. Petersburg'daki edebî çevrelerden tanýdýklarýmýzdan bahslarak) ve Moskova'daki akraba-61lardan. Kardeþimiz Kolya nasýl? Peki, ya (çok önemli bu) kýzkardeþimiz Þaþa ne yapýyatta mý hâlâ? Peki ya Andrey kardeþten ne haber? Teyzemize Vera eliyle yazýyorum. Amaanrý aþkýna bu mektubu bir ölüm sýrrý gibi tut ve hemen yak. Bu bir çok kimselerin baþýlir. Bana kitaplarý yollamayý unutma aziz dost. Her þeyden evvel, tarihler, millî incelmeler, kilis'e büyükleri, O.Z.ler ve kilise tarihi. Hepsini birden yollama. Mümkün oldukadar sýk aralýklarla yap bu iþi. Senin paraný sanki kendi pa-rammýþ gibi sarfediyorum unun sebebi senin bu günkü durumunu bilmememden ileri geliyor. Bana iþlerinden geniþolarak bahset ki, bu konuda bir fikir sahibi olayým. Fakat þuna iþaret koy kardeþim Kitaplar benim hayatým, yiyeceðim ve geleceðimdir. Tanrý aþkýna terketme beni. Yalvataplarý açýkça yollamak için izin almaya çalýþ. Ama tedbirli ol. Eðer açýkça yollanabiyollana-mýyorsa o zaman Constantin Ývanoviç kardeþin adresine yolla. Elime geçer benim

klýma gelmiþken söyliyeyim. Kendisi hem de bu yýl Petersburg'a geliyor. Sana he þeyi anlatýr. Nasýl bir ailesi var! Ve nasýl bir karýsý! Genç bir kýz. «Ara-lýkçý» laO ne yürek, o ne huydur-ve hele bütün geçirdiklerini düþünecek olursan. Bir hafta sonralatinsk'e gittiðim zaman kapalý bir adres bulmaya uðraþacaðým. Henüz zayýf olduðum içida kalmak zorundayým. (Bana Kuran'ý, ve Kantin «Saf düþüncenin eleþtirmesi» ni yolla.) mayan yollardan kitap gönderme fýrsatý eline geçerse Hegel'i yolla-Bilhassa Hegeln «Felsefe tarihi»ni. Bütün geleceðim bunlara dayanýyor. Tanrý aþkýna imkânlarýný kullaa'ya naklettir. Ayrýca iyi haber alan kiþilerden kitaplarýmý bastýrabilip bas-týramýylýþ ve hangi yoldan bu izni tas-dik ettirmek için kime müracaat etmem gerektiðini bild izin için bir iki yýla kadar baþvurmak kararýndayým. Yalvarýrým o zamana kadar ol bana. Parasýz, askerlik hayatýnda mahvolabilirim. Onun için lütfen!

;i Belki baþlangýçta diðer akrabalar da bana biraz yardým;.62

ederler. Böyle olursa parayý sana versinler, sen yollarsýn. Teyzeme ve Vera'ya yazdýðýmuplarýmda kesinlikle paradan bahsetmedim. Eðer beni düþünüyorlarsa kendileri tahmin edeler bunu.Filibov, Sývastopola gitmeden evvel yirmibeþ ruble verdi bana. Komutan Nabokov'a býraktýðý için evvelden hiç bir haberim olmadý. Hiç param olmadýðýný düþünmüþ. Ýyi yürek-ii ziyeti kötü deðil. Toll cezasýný tamamladý ve þimdi sakin bir þekilde Tornsk'da oturuyoskl Tara'da. Onunda cezasý dolmak üzere Spiyeçayov Ýrkutsk eyaletinde. Herkese sevdirmiendini vs hürmet ettirmiþ. Garip bir kaderi var bu adamýn. Ne zaman, ve nerede hangi þatlar altýnda olursa olsun meydana çýktýðýnda yanýna sokulunmaz kiþiler bile kendisine sorlar. Petraçevski'nin her zamanki gibi aklý baþýnda deðil. Monbelli ve Loov iyiler. Pesen nasýlsýn bakalým ? Madam Pleçiyev'i sýk sýk görüyor musun? Oðlu ne yapýyor? Buradandan duyduðuma göre hayatta ve Omsk zýnda-nýndaymýþ. Golovinski de uzun bir süreden beriyada. Senin edebî çalýþmalarýn ve edebiyatla iliþkin nasýl? Bir þeyler yazýyor musun? K

ne haber? Onunla iliþkin nasýl? Ostrovski beni ilgilendirmiyor. Pissernski'den hiç bir þey okumadým. Druþinin'den nefret ediyorum. Eugenie Tur büyüledi beni. Krestovski'den hoþlanýyorum.Sana çok daha fazla yazmak isterdim ama, aradan o kadar uzun zaman geçti ki, bunu bile yazmak bir bakýma güç. Ama gerçekte hiç bir zaman baðlarýmýz kopmuþ olamaz. Benim içdya amcayý hatýrlýyorlar mý? Bütün ahbaplara selâm. Ve bu mektubu son derece gizli tut. hoþça kal sevgili dost. Yeniden benden haber alacak ve-belki de göreceksin.Evet. Birbirimizi tekrar göreceðimizden kesinlikle emicini. Hoþça kal. Sana yazdýklarýmtle oku. Bana mümkün olduðu kadar sýk yaz (hattâ resmî yollardan da olsa.)-Seni ve sizleri çok çok kucaklarým.

7/18/2019 Mektuplar


SeninDostoyevski'n. 63Hamiþ: Çocuk hikâyemi aldýn mý? (Not: «Küçük Kah-raman»dan bahsediyor yýlýnda O.Z. de «M-y» takma adýyla çýkmýþtýr.) Kaledeyken yazmýþtým. Eðer senin elindene de bir þey yap. 1850 yýlýnda «Çift»i yazan Çehernov kim?Gelecek sefere kadar!Senin Dostoyevski'n.XIX BAYAN N. D. FONSÝVÝN'eNot: «Aralýkçýlar» dan M. A. Fonsivin'in karýsý Dostoyevski onunla 1850 yýlýnda Tobolskklu-luluðu sýrasýnda kardeþi ile mektuplaþmasýna izin verilmediðinden, bu kadýn onun dýisinin vasýtasý olmuþtur.OmskMart baþý, 1854Bundan evvelki oturma yerimi terkettikten sonra nihayet size yazabiliyorum benim iyi N.D.'m... Son yazdýðýmda ruhen ve bedenen hastaydým. Hasretlerle yanýyordum mektubumun çok mânâsýz olduðunu söyliyebilirim. Maddi ve manevi bakýmdan bu rve uzun hayat iyice boðdu beni. Bu gibi anlarda mektup yazmak benim için her zaman keder verici olmuþtur. Ben bunu, kiþiye ne kadar yakýn olu-nursa olunsun, kendi kederini ve dertlerini zorla baþkalarýna aktarmak istemek gibi bir korkaklýk olarak kabul ederim. Bu mektubu size dolaylý bir þekilde yolluyorum ve sonunda sizin-64le kendimi zorlamadan konuþabildiðim için mutluyum. Bütün bunlarýn dýþýnda Senýipalatýntabura tayýn edildiðim için, gelecekte sizinle nasýl mektuplaþabileceðimi hiç bilemiyorrada Dostoyevski kardeþi ve Bayan Fon-ýsivin ile en saðlam bir þekilde nasýl mektuplaþaeðinin tartýþmasýný yapmaktadýr.)

Mektubunuzu ne büyük bir zevkle okudum sevgili N.D. Ne kadar güzel mektuplar yazýyorsunz. Yahut daha, kesinlikle söyliyecek olursam, mektuplarýnýz o iyi kalbinizden kolay ve tabii bir þekilde akýyor. Ýçine kapalý ve buruk kiþiler vardýr ki ancak pek seyrek anlbilirler. Böyle insanlarý tanýrým ben. Aslýnda kötü kiþiler deðildir onlar-ger-çekten d.Neden olduðunu bilmiyorum ama, mektubunuzdan anladýðýma göre, evinize kötü bir ruh içinde dönmüþsünüz. Anlýyorum bunu. Zaman zaman ben de, þayet eve dönecek «olursamilerin bana sevinçten çok keder vereceðini düþündüm. Sizin hayatýnýzý yaþamadýðým gibenim için meçhul. Zaten gerçekte de insan ölümlü olan bir dostunun tüm katýný bilemedian tabiatýnýn yabancýsý olmadýðýmýz için, bana göre sürgünde yaþamýþ bir kimse ederli "hayatýný kafasýnda ve anýlarýnda devamlý olarak yaþamakta-dýr. Gerçek bir terazi, insan bununla bütün dayandýðý þeylerin ciddiyetini, baþýndan geçenleri ve neler kaybe. Tanrý uzun ömürler versin size. Birçok kiþiler bana sizin çok dindar olduðunuzu söyle

ndar olduðunuz için deðil ama, kendim içinde yaþadýðým ve öðrerldi-.ðiný için size þkiþi böyle anlarýnda kendini «Saman» gibi hissedip inanca susuyor ve sonunda sade ve it bir þekilde buluyor bunu. Zira kiþi mutsuz zamanlarýnda gerçeði daha açýk görebilmekze kendimden bahsedecek olursam, bu yaþta halâ bir çocuðum ben. inançsýz, Þüpheci vda (hattâ buna gerçekten eminim) hayatýnýn sonuna kadar böyle kalacak bir çocuk. Ne kocý-lar vermiþtir bu bana (hâlâ da vermede) bütün bunlara kar-65F: 5þý elimde kuvvetli deliller olduðu halde, imaný özlemek, oysa ki Tanrý bana ara sýr huzuru veriyor, ve bu anlarda ben sevip sevildiðime inanýyorum. Böyle anlarýmda kendim açýkladýðým imaným; içimde açýk ve kutsal benim için. Son derece basit, bu iman. Þöyle daha sevgili, daha derin, daha akýllý, daha insancýl daha mükemmel bir þey olmadýðýna kendi kendime kýskanç bir aþkla, orada olan O'ndan daha büyük bir kimse olmadýðýný söyorada da kimse olamýyacaktýr. Hattâ daha da ileri giderek þunu söyliyebilirim: Her kim

bana îsa'nýn. gerçeðin dýþýnda olduðunu, ve gerçeðin onu dýþarý attýðýný ispatlarsa o z'nýn yanýnda olmayý tercih ederim.Bu konuda daha fazla bir þeyler söylememem daha iyi, Ve gene de, bazý konulara neden toplumda hiç bir zaman do-kunulamadýðýnm ve bir kimse bunu ortaya attýðý zaman da. diðerahatsýz olma nedenlerini bilmiyorum. Yeter artýk, iþittiðime göre Güneyde bir yerlere st etmeyi arzu. ediyormuþsunuz. Tanrýnýn, gereken izni almanýzda baþarýlý olmasýna, yard dilerim. Lütfen söyler misiniz bana, ne zaman bizler de oldukça hür olacaðýz ? Hiç olmr insanlar kadar hür. Belki de hürriyete artýk ihtiyacýmýz olmadýðý zaman. Kendi hesabýtediðim, ya hep-ya hiç. Asker elbisem içinde de eskisi gibi ayný tutukluyum. Ruhumda büir sabrýn bulunduðunu öðrenmem beni son derece sevindiriyor. Dünyada bir þeye sahip olm

7/18/2019 Mektuplar


eðim yok. Bütün ihtiyacýný sadece kitaplar, yazma imkâný ve günde bir kaç saat yalnýz kni en fazla rahatsýz edende bu sonuncusu. Hemen hemen beþ yýldýr ya devamlý gözetleme akaldým, ya da bir sürü insanla beraber. Bir saat bile yalnýz kalamadým kendi kendimle. ii bir ihtiyaçtýr-yalnýz olmak insan için. Týpký yemek ve içmek gibi. Böylesine-yoðun bmada kiþi tüm yüreði ile insanlýðýn düþmaný olabilir. Devamlý olarak baþkalarý ile birlindeki etkisi zehir veya boyunduruða vurulma-ya benziyor. Dört yýldan beridir çekiyorumbu dayanýlmazölüm iþkencesini. Bâzý anlarda, iyi veya kötü olsun her insandan nefret ediyordum. Sankiri benim vaktimi çaldýklarý halde ceza görmeyen hýrsýzlardý. Bunun taþýnamayacak kadar kiþinin haksýz, fena kötü huylu olarak büyümesi, bundan haberdar olduðu, kendine ispat kendini kontrol edecek kuvveti kendinde bulamamasý-dýr. Tecrübe ettim bunu. Tanrýnýn S böyle bir þeyden uzak tutacaðýna eminim, inanýyorum ki, kadýn olmanýz dolayýsiyle dayaaha fazladýr.Bir satýr olsun yazýn bana N.D. Asyanýn gerçek bir çölüne gidiyorum. Ve bana öyle geliyipalatinsk'de, bütün duygularým, anýlarým geçmiþim terkedecek beni, hattâ hâlâ sevdiðimgölge gibi dolaþan son kiþi bile. Öylesine korkunç bir þekilde insanlara alýþýp, koparýe çevreme öylesine uyuyorum ki, ayrýlma zamaný geldiði zaman büyük acýlar duymadan çekium kendimi. Sizin için isteðim. uzun ve mutlu yýllar yaþamanýz-dýr N.D. Yeniden karþýlaak, birbirimizi taptaze olarak tanýyacaðýz ve belki de her ikimizin, yaþýyacak sürü iu günü olacak. Devamlý bir bekleme içinde yaþýyorum. Devamlý olarak hastayým. Çok yakýnkle bir þeyin olacaðýný hissediyorum. Tüm hayatýmýn en müþkül anlarýna yaklaþmaktayým-aa olsun onu karþýlayacak kadar olgunum artýk. Bu belki parlak ve rahatlandýrýcý, belki hdit edici bir þeydir. Ama her ne olursa olsun önüne geçilmez bir þekilde yaklaþmakta. halde tüm hayatým bir baþarýsýzlýk olacaktýr. Belki de bütün bunlar hastaca bir taþkýnl

aha doðrusu au revoir. Umabiliriz deðil mi? Birbirimizi tekrar göreceðimizi?Sizin D.Hamiþ: Tanrý aþkýna bu daðýnýk ve pis mektubun kusuruna bakmayýn. Ama Sizi þerefimle teki, silip tozmadan yazamýyorum. Kýzmayýn bana.67XX BAYAN DMÝTRÝYEVNA ÝSSAYEV(Not: Dostoyevski'nin gelecekteki karýsý.)Semipalatinsk'ten Kuznesk'e (Tomsk Eyaleti)4 Haziran, 1855Bana yoldan yazdýðýnýz aziz mektuba binlerce teþekkür ederim benim sevgili ve unutulmazdaþým Maria Dmitri-yevna. Umarým ki Siz ve Alexander îvanoviç (Not: Kadýnýn kocasý) her de dostum dememe izin verirsiniz. Burada gerçekten dosttuk ve ben öyle kalacaðýmýza inrum. Sadece bir ayrýlýk deðiþtirecek mi bizi? Sanmýyorum. Sizlerden ayrýlmak sevgili do

beni öylesine aðýr bir þekilde etkiledi ki, sadece bundan sizlere ne kadar baðlý olduðadým. Tasavvur edin: Bu Size yazdýðým ikinci mektup. Daha evvelki posta için, sizin yür gelen sevgili mektubunuza cevap yazmýþtým ama, bunu yollamadým Maria Dmitriyevna. Mektbumu postaya verecek olan Alexan-der Yegoroviç (Not: Baron Vrangel.) geçen Cumartesi aniden Smyev'e hareket etmiþ, benim de bundan Pazardan evvel haberim olmadý. Ayný anda iki gün için, uþaðý da ortadan kaybolunca mektup cebimde kaldý. Kötü talih. TekrardanSize bu mektubun da gidip gitmiyeceðim bilmiyorum. Alexander Yegoroviç henüz dönmedi. Aa ardýndan özel bir ulak yolladýlar.Burada her an Genel-Vali'yi beklemekteyiz. Belki de gelmiþtir bile. Dediklerine göre dört beþ gün kalacakmýþ. Yeter bu kadar. Kuznesk'e nasýl vardýnýz? Yolda baþýnýza bir r ve buna dua ederim. Üzgün ve hattâ hasta olduðunuzu yazýyorsunuz. Son derece endiþeleum Si-68

zin için. Bu yolculuk bir sürü dertlere ve kaçýnýlmaz rahatsýzlýklara sebep olduktan ba üstüne hastalýk eklensin! Nasýl dayanacaksýnýz bütün bunlara? Sizden baþka, hiç bir þekadar duygulu bir kiþi olduðumu bildiðiniz için endiþelerimi tahmin edebilirsiniz. rým! O kadar küçük olan Siz-Siz ki herhangi bir toplumun süsü ola-bilirsiniz-nasýl hainiz adi dertleri ve aksilikleriyle dolu bir talihi. Meþ'um, kader! Sabýrsýzlýkla bekliorum mektubunuzu. Ah bu postayla gelebilse! Öðrenmek için defalarca gittim ama, Alexander Yegoroviç geri dönmedi henüz. Vaktimi nasýl geçirdiðimi ve günümü Sizsiz nasýl düzesunuz. Öylesine kederliyim ki, iki hafta ne yapacaðýmý bilemedim. Kendimi nasýl yetim hettiðimi bilebilseniz. Týpký 1848 de beni tevkif edip, bütün deðer verdiðim ve sevdiðim uzaklaþtýrarak hapse attýklarý zamana benziyor. Öylesine baðlandým ki Size. iliþkim

7/18/2019 Mektuplar


zaman sadece bir tanýþlýk gözüyle bakmadýðým için artýk Siz yakýnýmda deðilken bir adým. Tam beþ yýl insanlarla hiç bir iliþkim olmadan yaþadým-oldukça yalnýz-kalbimiek bir yaratýða rastlamadan. Oysa her ikiniz bana bir kardeþ gibi davrandýnýz. Baðýndanatýrlýyorum bunu. Evinizde, kendimi, kendi evimdeymiþ gibi hissettim. Alexander îvanovikendi kardeþine, bana gösterdiði yakýnlýktan daha fazlasýný gösteremezdi, Çekilmez kere kýzgýnlýk sebepleri yarattýðým halde, her ikiniz de beni sevdiniz. Farkettim hissebunu, ama gerçekte tüm yüreksiz deðilim ben. Harikulade bir kadýnsýnýz. Bulunmaz, çi ile dolu bir kalbiniz var ve bana bir kýzkardeþ gibi davrandýnýz. Gerçek olan þu bir kadýnýn bana bu derece dostça davranmasý hayatýmýn büyük olaylarýndan biridir. bir erkek bile genellikle, söylememe izin verirseniz, kütükten farksýzdýr. Kadýn yü kadýn þefkatinden, kadýn merhametinden, kadýn sevgisinden, kendi duygusuzluðumyüzünden çoðu zaman habersizdir-f arkýna bile varmayýz bunun. Ben bütün bunlarý S, be-bütün kusurlarýma raðmen, bir kýzkardeþ bana Sizin ka-69dar zayýf ve anlayýþlý davranamazdý. Eðer bâzý þiddetli karýþýklýklardan geçtiysek bu en olmuþtur. Ayrýca, hasta, kýzgýn ve yaralýydýnýz. Yaralýydýnýz, zira bu iðrenç topremediði gibi anlýyamadý da. Sizin gayretinizde bir kiþinin bütün bu haksýzlýklara karþgerekiyordu ki, böyle bir baþkaldýrma kýymetli ve asildir. Bunlar Sizin kliðinizin temel özellikleri. Çektiðiniz ýzdýraplar ve þartlar elbette ki çok deðiþrý için! Bu baþarýsýzlýklar bir tefecinin kârý ile daima geri alýnmýþlardýr. Devamlýdýðým için bunu görüp kýymet verdim. Bir kelimeyle, evinizi kendi evim gibi serundaydým. Zaten baþka türlüsünü yapamazdým da. Her ikinizi asla unutmayacaðým gibi,ima teþekkür borçlu olacaðým. Kesin kaným, her ikinizin de bana karþý yapmýþ olduklabir fikrinizin olmamasýdýr. Oysa Sizin gibi insanlarýn. varlýðý ne kadar gerekli beni

Ama yeter, bütün mektupta bunlardan bahsedecek deðilim. Lanet ediyorum bumektu-ba-çünkü bana Sizlerden ayrýlmamý hatýrlatýyor. Her þey bunu hatýrlatýze geldiðim o alacakaranlýk saatlerde üzerimi öylesine bir keder kaplýyordu ki, eðer eðebilecek kabiliyetim olsaydý aðlardým gerçekten. Ve Siz gülmezdiniz gözyaþlarýma Biliyorum. Son defa olarak, kalbim öylesine þekillendi ki, bütün deðer verdikleri sevdikleri köklü olarak büyüyor içinde ve söküldüðü zamansa bunlar büyük yaralara, acýlldukça yalnýz yaþýyorum burda ve kendimle ne yapacaðýmý bilemiyorum. Korkunç bir boþlulexander Yegaroviç var. Beraber olduðumuz zamanlar daima kederliyim. Ýstemiyerek kendimi onunla kýyaslýyorum. Sonucun ne olduðunu kolaylýkla tahayyül edebilirsiniz. Ne rsa olsun daima yakýnda. Yokluðu süresince iki defa Kasakov bahçelerine gittim ve öylee kederlendim ki! Geçen yazý düþündükçe, Sevgili ve azýz Siz'in tek isteðiniz olduðunu, kýrlara çýkmak ve böylece belki de temiz hava alabilme imkânýna sahip olma.. Büyük biapsýyor her tarafýmý ve korkunç de-

70recede üzülüyorum Sizin için. Hatýrlýyor musunuz hep bera-ber -Siz, Alexander Ývanoviç,lena- bir kere Kasa-kov bahçelerine gitmiþtik. Oraya tekrar gittiðim zaman o his ne kadar canlýydý. Bahçelerde hiç bir þey deðiþmemiþ. Birlikte oturduðumuz sýe duruyor... Öylesine kederlendim ki. Yazdýðýnýz mektupta Vrangel ile birlikte oturmeklif ediyorsunuz ama bunu yapmak istemememin bir sürü aðýr sebepleri, var, karþý koyanela para meselesi. Eðer beraber oturacak olursak, onun parasýnla yaþamak istemediðimdn, kira, yemek ve uþak masraflarým çok daha fazla olacak. Ýkincisi benim kiþi. Üçüncüsü, onun kiþiliði. Dördüncüsü ise, kendisini her türlü kimselerin ziyaret et Bununla kendimi toplum dýþýna kapatmak istediðimi söylemek istemiyorum ama, yabanc tahammülüm yok. Sonuncusu ise, yalnýzlýðý seviyorum. Alýþkýným buna ve alýþkanlat gibidir. Yeter. Gerçekten Size daha hiç bir þey söylemedim. Sizinle ormana kadar gidp bir çam aðacýnýn altýnda (bu aðacý iþaretledim) vedalaþtýktan sonra, Vrangel

a (Atýný yularýndan çekerek götürüyordu) Peçeçonovlarýn konuksever evlerine gittik. Ýþ periþan halimin farkýna vardým. Baþlangýçta uzaklarda giden arabanýzý gördüm, sonra sattim, sonunda ise artýk tamamen uzaklaþmýþtý. Bir Droþki'ye binerek (Not: Dört lekli bir Rus arabasý) her ikinizden ve Sizin seyahata nasýl dayanabileceðinizdenkonuþmaya baþladýk. O zaman Vrangel beni son derece sevindiren bir þey söyledi. in gideceðiniz günün sabahýnýn erken saatlerinde, Pyotr Michailoviç gelip, Vrangel'e gebiryerlerde beraber geçirmeyi teklif etmiþ. Vrangel bu teklifi reddedince Michailoviç, nedenini sormuþ bunun. O zaman þöyle cevap vermiþ: «Çünkü. Ýssayev'leri Urum.» O zaman Pyotr Michaeloviç hemen sormuþ yeniden: «O halde bu çifti gayet tanýyorsun. «Vrangel sert bir þekilde cevap vererek, Sizleri kýsa bir za-îöandan beri

7/18/2019 Mektuplar


na raðmen evinizin son derece hu-71zur verici olduðunu hele sahibesinin -ki bu Sizsiniz- Petersburg'dan beri kýyaslýyabileceði hiç bir kadýna benzemediðini ve. belki de bir daha böyle bir kimse göremiyeceðin, gibi bir kimseye asla rastlanmýyacaðný» söyleyip ilave etmiþ. «Onunla tanýþmanýzý bükabul ediyorum.»Vrangelin bu hikayesi beni son derecede sevindirdi. En iyi toplumlardan kadýnlar tanýyan (zira kendisi böyle bir toplumda doðmuþtur) böyle birinin fikri benceldukça kesindir. Buna benzer konulardan konuþup devamlý olarak Peçeçonovs'laral ederek gün atarken þehre vardýk. Kendisine hiç bir emir vermediðimiz arabacý bizi doenim evime götürdü. Çay içmeyi teklif ettiysem de kabul etmediler ve ben buna gern sevindim, zira yalnýz kalmayý, özlüyordum. Uzun bir süre evde kaldým. Odamýn içindlaþarak güneþin doðuþunu seyredip geçmiþ yýlý düþündüm. Öylesine çabuk geçti ki gözleeðimi düþündüm. Son derece kederlendim. O günden beri gayesiz bir þekilde dolaþýp Týpký Gezginci Yahudi gibi. Hiç bir yere gitmi- -yorum hemen hemen. Bir sefer riþin'e gittim. Kopal'a gidecekleri için evlerini topluyorlar (Vyerni'ye de gidecek). Zayýfladýðýmý söyliyen Mader'lere, Þuliçkalara (Doðum gü-nümde t gittim ve orada Pepçeçenovs'lara rastladým ve konuþtuk. Ara sýra Byelicov'larý zie gidiyorum, tabii sonra kampa gidiyorum talim için. Devamlý olarak hastayým. O Tatar rehberlerinin dönmelerini nasýl büyük bir sabýrsýzlýkla bekledim. Her dakiir haber almak için Ordinski'ye koþuyordum, Silota da öyle. Bir seferinde Sizin eve gidip sakýz sardunyasýný aldým (þimdi bende) Yetim Surka'yý gördüm. Sevinçten dnýma geldi ama evi terketmek istemiyor. Sonunda rehberler döndüler. Sonsuz derecede teþekkür ettiðim mektubunuz benim için büyük bir sevinç oldu. Bir sürü þeylerlara. Bir çok þeyler söylediler, ama herþeyden evvel övdüler

72Sizi (Herkes övüyor Sizi Maria Dymitriyevna) Biraz para. verdim kendilerine.Ertesi gün Vrangel'lerde Kaptiov'a rastladým. O da bana bir sürü þey anlattý ama, beni raka boðan þeyi soramadým kendisine, yani seyahat masraflarýnýzýn yetip yetmediðFazla «nazik» bir soruydu bu. Bu güne kadar seyahatinizin nasýl geçtiðini bilmiyorumkadar sevgili mektubunuz Maria Dymitriyevna. Ben de böylesini bekliyordum zaten.Ayrýntýlarla dolu. Bana hep böyle mektup yazýn. Büyükanneniz sanki gözlerimitiyar kötü kadýn! Dertlerinize nasýl dert ekleyip günlerinizi acýlaþtýrýyor. Son gaðýndaki köpeði ile kalýr inþallah! Umarým ki Alexander Ývanoviç, onu eve sokmadan vasirmayý baþarýr. Kendisi için de en iyi yolun bu olduðunu görmüþ olmalý, aksi halde yaziçinde Öleceðine söz vermeli (ayda 1000 ruble ödemek þartýyla) ki ancak o þartla eviniedesiniz. Gerçekten, o zayýf sýhhatinizle bütün bu salon köpeklerine bakmak zorunda mýesine bir yaþlý kadýn gerçekten dayanýlmaz bir þey. Mektubunuzu Vrangel'e okudu

tabii sadece bazý parçalarýný. Bir sefer de Elena'ya gitmekten kendimi alamadým. Zavao kadar yalnýz ki. Yolda hastalandýðýnýz için son derece üzgünüm. Ne zaman bir mektupden? Öylesine üzgünüm ki! Varýþýnýzda nasýldýnýz? Alexande.r Ývanoviç'in kendisini öperim. Umarým ki yakýnda o da yazar. Onu dostum ve kardeþim olarak hararele kucaklarým. Gerçekten de kendisi Se-mipalatýnsk'ta olduðu gibi Kusnezk'te de m insanlar arasýnda kesin olarak hiç bir ayrýntý yapmýyacakmýþ ? Bütün bu adamlar ye, beraber yiyip içmeye ve herþeyden evvel akla sýðmaz köksüzlüklerini almaya deðer mie insan gözleri açýk olarak kendi kendini yaralar. Ne iðrenç bir kalabalýktýr onlar, hevvel ne pis bir kalabalýk. Ýnsan onlarla beraber olduðu zaman, sanki aþaðýlýk bir deymiþ gibi ruhunun pislenip lekelendiðini73hisseder. Umarým ki Alexander Ývanoviç isteklerim ve tavsiyelerim için bana kýzmaz. Elv unutulmaz Maria Dymit-riyevna - elveda. Yeniden buluþacaðýz deðil mi? Bana sýk sýk yaz

usnezk'ten tanýdýðýnýz yeni kiþilerden ve mümkün olduðu kadar kendinizden bahsedin. Paþ. Elveda, elveda - ah, birbirimizi tekrar ne zaman göreceðiz ?Fyodor DostoyevskiXXIAPOLLON NÝKOLAYEVÝÇ MAÝKOV

Not: Tanýnmýþ yazar (1821-97)Semipalatinsk 18 Ocak 1856Uzun zamandan beri nâzik mektubuna cevap vermeyi düþünüyordum sevgili ApolloNikolayeviç. Okuduðum zaman geçmiþten bir yel esti sanki. Beni unutmadýðýn

7/18/2019 Mektuplar


na binlerce defa teþekkür ederim. Neden olduðunu bilmiyorum ama senin beni unutmýyacaðair bir duygu vardý içimde; belki de benim seni unutamadýðým için. Bu arada bilerin deðiþtiðini ve her ikimizin de bir çok deði-.þiklikler geçirdiðimizi yazýyorsunbýma cevap verebilirim. Bir sürü ilginç þey söyliyebilirim sana kendi hakkýmdý. Acele yup için lütfen bana kýzma. Mektubum kýrýk dökük hatta belki de þaþýrtýcý olabilir. Yklerinin aynýsýný hissetmedeyim - bunca yýldan sonra insanýn demek istediklerini, e sayfa yazsadahi, anlatabilmesi hemen hemen imkânsýz. Ýnsan aðýzdan çýkacak söze sahip olmayý karþýp yüreðin sesini dinlemelidir. Karþýlýklý söylenen açýk bir söz, yüzün yüzü okumasý, dü daha etkilidir . Bilhassa bana kendinden bahsettiklerin için çokteþekkür ederim.(Burada Maikov'un tanýdýðý bazý kiþiler hakkýnda açýklamalar vardýr.)Belki kardeþimden, hakkýmda bir þeyler duymuþsundur. Boþ zamanlarýmda cezaevi anýlarýmd tutmadayým. (Not: «Ölüler evi» 1861-62 yýllarýnda basýlmýþtýr.) Buna raðmen içinde pekr. Bitirdiðim zaman eðer iyi bir fýrsat bulursam sana hatýra olarak elyaz--masý bir kopi yollarým.(Burada mektubu getiren Baron A. Vrangel hakkýnda içten gelen tavsiyeler yazýlýdýrBeni hararetle düþündüðünü ve kendi kendine «hangi sona? hangi sona» diye sorduðunu yaz seni hararetle düþündüm ama sorduðun «hangi sona» sorusuna cevap vermiyeceðim. Çünkü nm bu kelime harcamaktan baþka bir iþe yaramýyacak. Çok þeyler yaptýðýný, çok þeyler düþ çok þeyler aldýðým yazýyorsun. Baþka türlü de olamaz zaten. Þimdi görüþlerimizde anlaþçok þeyler yaptým. Alýþýlmamýþ durumlar deneylerimle öylesine karýþtýlar ki, kuvvetimeecede, düþünmek, tartmak ve katlanmak zorunda kaldým. Sen beni iyi tanýdýðýn için, sadet bulduðum þeylerin öncülüðünde hareket ettiðimi, hiç bir zaman hipokrit olmadýðýmý ve

aldýðým zaman buna bütün ruhumu kattýðýmý bilir ve bana kolayca inanabilirsin. Bütün buaya getiren þartlardan bahsetmek istediðimi san-ma sakýn. Söylediklerim daha yeni deneyer. Gelmiþ geçmiþ olaylardan burada bahþetmek, bunlarý ima etmek yerinde bir hareket ol - her þeyden evvel bir maceradan baþka7475bir §ey deðildi. Bir insanýn görüþleri deðiþebilir ama yüreði daima ayný kalýr. Mektuuduðum halde, en basit kýsýmlarýný anlamakta baþarý gösteremedim. Yani vatanperverlik,i, görev duygusu, millî þeref ve senin büyük bir heyecanla bahsettiðin bütün r. Ýyi ama dostum sen hiç baþka türlü oldun mu? Zira ben her zaman bu hislerin ve arýn ilhamý altýndaydým. Rusya, görev, þeref. Büyük bir kesinlikle þunu söyliyebilirr zaman tepeden týrnaða Rüþtüm. Peki ama senin bu bir eðilim hikayesi gibi yazdýðýn belirli olmaya baþlayan bu harekette «yeni» olan nedir? Samimi olarak söyliyeim ki, anlamýyorum seni. Þiirini okudum ve çok gü-zel olduðunu düþünüyorum. Senin vata

hislerini ve Slav'lara ahlâk hürriyeti verilmesindeki çabaný paylaþýyorum. Ru görevi orda yatýyor zaten. Bizim asil, ulu Rusyadan verecektir. Rusyanýn da gerçek görevidir bu. Her lis» in son satýrlarý ne kadar güzel. Bu kuvvet dolu rleri böylesine açýkça belirtmeyi nereden bulup çýkardýn? Gerçekten paylaþýyo Evet Avrupa, son kararýný Rusyadan verecektir. Rusyanýn da glrçek görevidir bu. zaman açýk seçikti bu benim için. Toplumumuzun «görünü-þe göre duygusuzluðundan uyasun. Biliyorsun ki bizim toplumumuz asla bir gösteriþ yapmaz. Böyle olduðu halde kimbunun duygusuz olduðu kanýsýna varabilir? Eðer bir fikir gerçekten açýklanýr ve toplum lerse - toplum her zaman kavrar bunu. Þimdi ise böyle: Fikir en büyük, en cömert en lî (insan açýkça söylemeli bunu) þekilde ilân edildi - ve büyük Petro'nun bizler için fikir, bir anda dünya tarafýndan kabul edildi. Belki de toplumun düþünen duyan veaþtýran o tabakasý, Fransýz fikirlerinin köklendiðini düþündüklerinden sana saldýrrlar. Þüphesiz bunda hafif bir istisna var. Karþý fikirlerini meydana çýkarmak ist

ar. Senin de kabul etmen gerekir ki bütün olumlu düþünürler - ki bunlar her þeye düzen erdir - Fran-76sýz fikirlerine hiç bir zaman tam olarak bilimsel bir açýdan bakmamýþlardýr ve hatta buen fazla eðilimi olanlar bile baþtan sona kadar Rus kalmýþlardýr. Yeni ne görüyorsun bue? Seni temin ederim, ben bütün Ruslara o kadar yakýn oldum ki suçlular bile korkutmadý beni. Hepsi Rus ve benim kötü kader kardeþlerimdi. Çoðu zaman bir hýrsýzýn, hatta katida bulduðum yükseklik duygusu sonsuz sevindirmiþtir beni. Ama bunun tek sebebi, benimRus olmam ve bu yüzden onlarý anlamam-dýr. Bir çok deneylerimin üzerimde böyle etkiler sýný ben kötü talihime borçluyum. Ayný zamanda þunu öðrendim ki içimin en derinlikleri

7/18/2019 Mektuplar


r Rüsum ben. Kiþi bir fikirde yanýlabilir ama, yürek hakkýnda yanýlamaz ve aklýn yaptýðiç duyusunu kaybedemez - yani þunu demek istiyorum birinin iþlediði suça karþý etkili .Peki ama bütün bunlarý neden yazýyorum sana? Gayet iyi biliyorum ki yazdýðým bu satýrlane demek istediðimi açýklamaya yeterli deðil, öyleyse yazmaya devam etmemin sebebi ne ?bunlarýn yerine sana kendimden bahsedeyim. Ceza evinde gayet az okudum. Ýstediðim kitap lan temin edemememe raðmen elime daima kitap geçiyordu. Semipalatinsk'e geldiðimdenberi oldukça okuyorum. Böyle olduðu halde, elimde hâlâ gerekli olan kitaplar yok ve zamakýp gidiyor. Ceza evinde yazý yazmama izin ver-medikeri için ne derecede ýzdýrap çektilatamam sana. Fikirlerim «kaynama» noktasýna gelmiþti. Bazýlarý iyiydi. Hissediyordum bBu þekilde büyük bir roman tasarladým. Kesin eserim olacaðým kabul ediyordum bunun. Yýlkçe, eserim için ilk duyduðum hýrs ve arzunun soðuyacaðýndan son derece korkuyordum. Soikren kavrama saati geldi çattý - o hýrs ve arzu olmadan kiþi tek bir satýr bile yazamaOysa yanýlýyordum. Bütün kitabýn temelini teþkil edecek olan yarattýðým kiþinin, geliþm77için bir kaç yýla ihtiyacý vardý. Þuna kanaat getirdim ki, hazýr olmadan, o a kitaba baþlýyacak olsaydým, her þeyi mahvedebilirdim. Cezaevinden çýktýðým zarlerim hazýr olmakla beraber baþlýyamadým bir türlü. yazamýyordum sadece. Hayatýma girecikmiþ bir durum, bir tesadüf nihayet onu tüm kapladý, aldý götürdü beni,etti. Mutluydum ve yazamýyordum. Sonra acýyý ve kederi öðrendim. Her þeyim olan bir þeyttim. Þu anda yüzlerce verst ayýrýyor bizi (Not: bahsedilen Bayan Ýssayev, Dosevski'nin gelecekteki karýþýdýr). Þimdi kesinlikle konuþmak istemiyorum, ama belk baþka zaman sana açýklarým bunu. Þimdilik yapamam... Neyse. Tüm de tembel olmadým. er yaptým ama, þaheserimi yazmayý geri býraktým biraz. Bunun için daha rahat biuma ihtiyacým var. Alay olsun diye bir güldürü yazmaya baþladým. Öylesine maskara

r yaratýp, öylesine olaylar hazýrladým ve kahramanýmý öylesine sevdim ki güldürününkahramanýmýn maceralarýný daha iyi kovalamak mümkün olduðu kadar ona gülmek için uzattýerden bana benziyor. Yani. gülünç bir roman yazýyorum. (Not: Amcamýn Rüyasý.) kadar sadece teker teker maceralarý yazdým. Ama þimdi yeteri kadar olduðundan tüm olarbirleþtiriyorum.Ýþte yaptýðým iþlerin tüm tekmili. Sana yazamadan edemiyorum bunu. Seninle konuþtuðum zunutulmaz arkadaþým, geçmiþimizi hatýrlýyorum. Gerçekten seninle beraber olduðum zaman tluydum ki -nasýl unutabilirim seni? Edebiyattan bahsediyorsun. Bir yýldan beri hemen hemen hiç bir þey okumadým. Sana kendi görüþlerimi olduðu gibi yazayým. Beni en fazleden Turgeniev. Ama ne yazýk ki o da sýk sýk büyük kabiliyeti ile eþit olamýyor.L.T.'yiLeo Tolstoy) çok beðeniyorum. Ama öyle sanýyorum ki fazla bir þeyler yapa-mýyacak (belkyanýlýyorum). Ostrovski'yi hiç tanýmýyorum. Kendisinden hiç bir þey okumadýðým halde es78

hakkýnda çýkan yazýlarda bir sürü özet gördüm. Kendisi belirli bir Rus toplumunu bilebilir ama, onun bir sanatçý olduðunu sanmýyorum. Bundan baþka bana, 'hiç birli olmayan bir yazar gibi görünüyor. Yalvarýrým beni bunun aksine ikna etmeye çalýþiyilik edip, senin en iyi bulduðun eserlerini bana yolla ki, onu sadece eleþtir

melerden tanýmayayým. Pissemski hakkýnda sadece «Kabadayý» ve «Zengin aþýk» ý biliyorum kendisini. Akýllý, mizahý iyi, hatta biraz saf, ustaca anlatýyor bir hikayyi. Yazýk olan tek taraf, çok çabuk yazmasý. Çok çabuk ve çok, çok fazla yazýyori istidadýna karþý daha hýrslý, daha saygýdeðer olmasý ve sanatý daha fazla sevmir. Gençken fikirler insanýn kafasýna inanýlmaz bir kalabalýkta hücum ederleAma insan uçuþan her fikri acele ile yakalayýp dýþarý vurmamalý. Ýnsan, dahaileþimleri bekleyip, daha fazla düþünmeli. Bir fikri meydana getiren tek tek ayrýntbir araya gelip bir öz teþkil etmesini, etkili bir resim yaratmasýný beklemelidir anck o zaman, (ondan evvel deðil) yazmalýdýr kiþi. Dev yazarlar tarafýndan yara

dev kiþiler uzun sürede-meydana gelmiþ, inatçý bir çalýþmanýn sonucudur. Ama resmien denemeler, eskizler gösterilmemelidir. Bilmem, anlýyabiliyor musun beni? Pissemski'ye gelince, bence elini. þakaðýna dayayýp yeteri kadar beklemiyor. Bizim yazar anýmlarýmýz da, diðer yazar hanýmlar gibi yazýyorlar. Zarif,, akýllýca, çok açýk Lütfen söyler misin bana, kadýn yazarlar neden asla ciddi bir sanatçý olamýr? Þüphesiz ki dev bir yazar olan George Sand bile çoðu zaman kadýnsal özelliklern kendi kendini berbat ediyor... Orada olduðum bütün süre içinde, etelerde bir çok kýsa þiirine rastladým... Son derece beðendim. Kuvvetli ol ve çna gizli bir þey söyliyeceðim. Son derece gizli: Tyutçev (Not: (1803-73) Rusarýn en büyük filozof - þair'i) çok ilginç bir adam, ama ...vesaire vesaire.

7/18/2019 Mektuplar


79Tyuçev ne ise... ne ise bizden biri mi? Bir çok eserleri birer þaheser.' Hoþça kal aziz dostum. Bu birbirini tutmayan mektubumu affet. Ýnsan mektupta söylemekistediklerini hak-.kýyla anlatamýyor. Sýrf bu sebepten Madam de Sevigne'ye tahammül edeiyorum. Çok, çok güzel mektup yazýyor. Kim bilir? Belki bir gün seni yeniden kucaklýyacrý böyle ister inþallah. Tanrý aþkýna mektubumu kimseye gösterme (gerçekten hiç kimseyeklarým.XXIIGENERAL E. I. TOTLEBEN'e(Not: Eduard Totleben. (1818-84) Üstün bir asker ve mühendis, inþa ettiði Sivastopol iskamlarý müttefik kuvvetlerine on iki ay dayanmýþtýr.)Ekselans Eduard Ývanoviç! Bu mektuba dikkatinizi çekmek isteme cesaretimi affediniz. Korktuðum, belki gerçekte çoktan unutmuþ olduðunuz - oysa yýllar önce Sizi ta-jýýmak þer- imzamý ve ismimi gördüðünüz vakit, bana kýzýp mektubumu okumadan bir kenara atma-.mzdgörmenizi rica ediyorum. Belki de durumumla Sizin durumunuz arasýndaki eriþilmez açýklý varmayý baþaramadýðým için beni azarlýyacaksýnýz. Ama hayatýmda öylesine acý tecrübelegörmemezlikten gelmek için yeterli sayýlýrým. Bir zamanlar beni tanýdýðýnýzý hatýrlatýpr þekilde ilgilenmenizi istemeye hiç bir hakkým olmadýðým gerçekten çok iyi biliyorum. e mutsuzum ki, kendi isteðime karþý, talihsiz bir sürgüne karþý yüreðinizi tüm80kapamýyacaðnýýzý ummaktan kendimi alamýyorum ve ona bir anlýk ilgi göstereceðrum.Baron Alexander Vrangel'den bu mektubu Size götür--mesini rica ettim. Semipalatinsk'te bulunduðu sürede, bana ancak öz kardeþimin gösterebileceði yakýnlýðý gösterip, belkirýndan çok daha fazlasýný yaptý. Dostluðu mutlu kýldý beni. Bütün durumumu biliyor. Ona

Size kendisinin vermesini rica ettim, buna raðmen kendisine Sizin bu mektubu bir hoþgörürlükle karþýlayabileceðinizi söyliyemedim. Bir zamanlarýn mahkumunun yü-ý-eðindekla anlaþýlabilir. Sizden büyük bir ricada bulunmama raðmen, beni dinliyeceðiniz konusunudum çok zayýf.Belki tevkif edildiðimi, mahkememi ve hakkýmdaki hükmün 1849 yýlýnda yüksek mahkeme taonaylandýðýný duymuþsunuzdur. Hatta belki de kaderim hakkýnda biraz olsun ilgilenmiþsinBu tahminimin temelini kardeþiniz Adolf Ývanoviç'le bir zamanlar çok iyi dost olmamýz t ediyor- çocukken bile kendisini yürekten severdim. Son yýllarda kendisi ile rastlaþmamma raðmen hâlâ benim kötü kaderime acýdýðýndan eminim. Belki de acýklý hikayemden Size Mahkememi açýklamakla vaktinizi almaya cesaret edemem. Suçluydum ve vicdanen eminim bundan. Hükümete karþý hareket etmek niyetinden (sadece niyetinden) mahkum edildim. Adil e kanuni bir þekilde mahkum edildim. Bunu izliyen yýllarýn verdiði acý ve sert tecrübelni ayýltýp bir çok yönlerde fikirlerimin deðiþmesine sebep oldu. Ama o zaman, henüz göz

lduðundan bütün hayallere ve teorilere inanýyordum. Sibiryaya geldiðim zaman beni tek rtlandýran þey, hakimler kürsüsünün önünde namuslu bir þekilde hareket ederek, suçumu baistememem oldu. Hatta kendi hesabýma, eðer onlarý kurtarabileceðimi umsaydým, suçlarýný alabilirdim. Ama o zamanlar kendi fi-81F: 6kirlerimin doðruluklarýna inanýyordum. Her þeyi itiraf etme-ciðim için daha sert c çarptýrýldým. Daha evvel iki yýl kadar garip bir duruma düþtüm: evhamlýlýk hastalýðýnaurumu kaybettiðim zamanlar da oldu. Aþýrý bir sinirliliðe ve marazi bir duygusallýða kaalelade olaylarý bambaþka þekillere sokmak kuvvetim ölçülemiyecek kadardý. Bu hastalýðýkýnda kötü etkiler yaptýðýný hissediyordum. Bu belki de tarafýmdan uydurulan zavallý vei sebeplerden baþka bir þey deðildi. Bütün bunlara sebep olanýn da o etkiler olduðundanizdim. Teferruatlarý affedin. Lütfedip devamýný dinleyin.Cezaevine gittim - dört korkunç ve kederli yýl. Arkadaþlarým, insan hislerinden y

un, sapýk ahlâklý canilerdi. Bu dört yýl içinde yükseltici hiç bir þey göremedim. Sve kara «gerçekler». Yakýnýmda yürekten laf edebilmek için eriþebileceðim hiç kimse yoastalýða dayandým. Aðýr iþin ve arkadaþým olan canilerin, subay olduðum ve asil doðdrþý baðlamýþ olduklarý nefretin, beni çok görmelerinin acýlarýný çektim Ama Si ki, sürgüne gönderildiðim zaman hemcinslerimden koparýlýp atýldýðýmýn farklara bütün gücüm arzum ve imkanlarýmla hizmet edemi-yeceðimi anlamam, daha önce çekti çok daha büyük oldu. Ben fikir ve teorilerim için mahkûm oldum. Fikirler, suçlar deðiþhattâ insanýn kendisi bile. Beni asýl kederlendiren þey, içimdekilerin hepsi tersindöndüðü halde, geçmiþteki bütün hatalarýmýn deliliklerini anlamama raðmen bunlarýemem - geçmiþteki kýymetsizliðimi, evvelki çabalarýmý tamir edebilecek bir þeyler

7/18/2019 Mektuplar


eðimi hissediyorum. Oysa çaresizlik hepsini ruh- , suzlaþtýrýyor. Askerim þiSemipalatinsk'de görevliyim-Bu yaz ast subaylýða terfi ettirildim. Bir çok kiþilerien* gerçekten sevip, hala sevdiklerini biliyorum. Bir çoklarý benim hesabýma uðraþtýlarmu kazanmama yardým et-82tiler ve hâlâ teselli etmek için çok þeyler yapýyorlar. Hû-kümdarýmýz iyi ve þefkatarak þunu biliyorum ki, mutsuz bir adamýn bu arada bir þeyler yapabileceðini ileri sü kiþi, örnekler baþarýsýzlýða uðradýðý zaman zor durumda kalabilir. Ama bu arada bir þe Gerçekten, ilkeleri, istidadý ve hisleri olmayan bir kiþi deðilim. Sizden büyük bir. r bulunuyorum Eduard Ývanoviç. Bir þey beni üzüyor. Sizi kendi iþlerimle huzursuzlandýrm ufak bir hakkým bile yok. Ama büyük ve soylu bir yüreðiniz var. Bunu açýkça söyliyebra bunu kýsa zaman evvel bütün dünyaya isbat ettiniz. Bundan baþka Sizin fikirleriniz daha öncesinden bildiðim için çok mutluyum -diðerlerinden daha evvel bildiðimdenizi takdir etmeyi uzun zamandan beri öðrenmiþ durumdayým. Sizin söyliyece-ðiniz bir ke Size müteþekkir 'olan ve Sizi seven merhametli hükümdarýmýzýn karþýsýnda çok bu zavallý sürgünü düþünüp ona yardým edin. Yararlý olmayý istiyorum. Kiþi ruh ve deðerlendiremezse. hareketsizliðin ýzdýrabýný çeker. Askerliði meslek edinmeye uyg Elimden geleni yapmak içimden geliyor ama önce hastalýklýyým, sonra içimde kendi arým içinde baþka ufuklarda iþ görmek için önüne geçilmez bir istek var. En askeri hizmetten alýnarak, Avrupa Rusyasýnda, hattâ burada sivil hizmete atanmamdýrBir de kendi oturacaðým evi seçme hürriyetimin verilmesini rica ediyorum. Ama delet hizmetinin her hangi bir þeklini hayatýmýn gayesi yapacak deðilim. Birkaç yýl evvelk beni büyük cesaret vererek edebiyat dünyasýna kabul etmiþti. En büyük arzum, eserlerimasýna izin verilmesidir. Bunun için örnekler de var: Birçok siyasî mahkum merhametle

edilip, kendilerine yazý yazmak ve bastýrmak hakký tanýndý. Ben herþeyden evvir yazar olarak tanýnmanýn Þerefli ve olumlu bir þey olduðuna inandým. Ben ancak yazdünyasýnda deðerli eserler verebileceðimden eminim. Bu þekilde dikkati çekebilir, smimi yeniden elde edebilir83Ive bir dereceye kadar hayatýmý kolaylaþtýrabilirim. Zira bu-mütevazi ve kesin edebi istdýmdan baþka hiç bir þeye sahip olmak istemiyorum. Þunu da açýkça söylemek isterim ki, irmek istememin sebebi istidadýmla daha iyi uyuþacaðý gibi, bütün ömrümün mutluluðu belot evlenme plânýný kastetmektedir.) dayanmasý bana Size dönerek kendimi hatýrlatmak cesni verdi. Ama her þeyi birden istemiyorum. Sadece rica ettiðim askeri görevden alýnarak sivil göreve verilmemin mümkün olup olmadýðýdýr.Bu ricamý okuyun ama bana cesaretsiz demeyin. Öyle çok sýkýntýlar çektim, öyle kederlerrýmý öylesine isbat ettim ki buna bir dereceye kadar cesaret de denebilir. Ama þimdi ce

aretimi kaybettim. Kendim de farkýndayým bunun. Ben her zaman kendi iþlerimle baþkalarýahatsýz etmeyi bir korkaklýk olarak kabul etmiþimdir -her kim olursa olsun - Ama þimdi izi rahatsýz ediyorum. Ama beni affetmeniz için yalvarýyorum Size. Bugüne dek talihsizlmi sabýrla taþýdým. Ama artýk bu durumlarýn aðýrlýðý altýnda çökmüþ olduðumdan bu teþeben baþka bir þey deðil. Size yemin ederim ki, Size yazmak ve Sizi rahatsýz etmek düþünca evvel aklýmdan bile geçmiþ deðildi. Kendimi Size hatýrlatmak benim için güç ve acý olanlý ve bencil düþüncelerden uzak zamanlardaki kahramanca baþarýlarýnýzý izliyorum. Eðeeri ile ne þekilde konuþtuðumu duymuþ olsaydýnýz, inanýrdýnýz bana. Sizi þahsen tanýmakduðumu ne büyük bir gururla söylediðimi bilseydiniz! Þerefli ve þanlý iþleriniz buraya zaman etraftan sual yaðmuruna tutuluyorum. Ve sizden bahsedebilmek þerefi benim için ne büyük bir mutluluk. Yaptýklarýnýz öylesine büyük ki bu kelimeler bunlarý yansýtamaz bu yazmaktan korkmuyorum. Bu mektubu Size getiren Size karþý olan niþlerimin ne de-rece samimi ve bencil olmadýðýný açýklýyacaktýr. Milli bir felaket anýnda,

lun o korkunç savunmasý ile, ölümsüz ve ebedi bir zaferin tacýný baþýna giymiþ ole karþý, bir Rus'un minnetdarlýðý yeteri kadar anlaþýlabilir. Tekrar ederim ki makzi rahatsýz etmek deðildi. Ama þimdi bütün cesaretimi kaybedip, hangi tarafa dönecbilmediðim için, Sizin bana her zaman ne kadar tabii ve candan davrandýðýnýzýkendime hatýrlattým. Sizin cesur ve soylu gücünüzü düþününce umut etmeye baþladým. i yüksek ve þerefli bir mevkiye gelmiþ olan Sizin, benim gibi düþüp alçalmýþ olan bi kovup kovmayacaðýný sordum. Cüretimi affedin. Bu uzun mektubu (gerçekten çok olduðunun farkýna vardým) affedin. Ve eðer benim için bir þey yapabilirseniz, yapýn yalvarýyorum. Sizden büyük bir ricam daha var. Ara sýra beni kardeþiniz Ad Ývanoviç'e hatýrlatýn ve onu eskisi gibi sevdiðimi, dört yýl süren tutuklu-ð

7/18/2019 Mektuplar


geçmiþi gün be gün, saat saat yeniden yaþarken onu daima hatýrladýðýmý söyleyin. Kenerin bir sevgiyle sevdiðimi bilir. Geçenlerde hasta olduðunu öðrendim. Ýyileþti mi? Hmý? Bu ricam için beni affedin. Ama yüreðimin isteðini kime açýklýyacaðýmý bilmediðim iBu mektubun bir disiplinsizlik olduðunu biliyorum. Adî bir asker, Baþ yavere yazsýn! Am cömert bir kalbiniz olduðunu biliyor ve buna güveniyorum. Bir Rusun en derin teþekkürl ve en samimi hürmetleri ileEkselans'ýn sadýk HizmetkarýFyodor Dostoyevski(Not: Totleben'in tutanaðý þöyle gitmektedir: «Haþmet-maablarý memnuniyetle bana Savunmgörerek, kendisine Fyodor Dostoyevski'nin ikinci ordu kuvvetlerinin alaylarýnýn birine Asteðmen olarak terfi etmesi için teklifte85bulunmamý emrettiler. Bu mümkün olmadýðý takdirde kendisinin ondördüncü dereceden Sivalýnmasý gerektiðini, fakat her iki halde de edebiyatla meþgul olmasýna ve eserlerini kni yollardan çýkmamak þartýyla bastýrmasýna izin verildiðim bildirdiler.)XXIII BARON A. E. VKANGEL'ESemipalatinsk, 13 Nisan 1856(Mektup, Dostoyevski'nin para durumu üzerine pek ilginç olmayan, ayrýntýlarla baþlar.)Bizim gibi siyasi suçlularýn bazý hoþgörüler bekliyebi-leceðini yazýyorsun ama, bunun bla sýr olarak saklanmaktadýr. Bana bir iyilik yap sevgili dost ve benim durumum hakkýnda bir þeyler öðrenmeye çalýþ. Bunu kesinlikle bilmem gerekiyor. Bir þeyler öðrenmen müecikmeden bana da haber ver. Kafkasya veya Barnaul taburuna atanmamama gelince,artýk bütün bunlarý düþünmüyorum bile - benim için hepsi önemlerini kaybetmiþ durumdalaYeni Çar'ý herkesin sevdiðini yazýyorsun. Bana gelince, ben tapýyorum ona. Þunu itiraf iyim ki, terfi etmemin benim üzerimdeki önemi gerçekten çok mühim. Oysa subaylýk sýnýfý

ebilmek için daha bir hayli uzun zaman beklemem gerekecek. Taç Giyme töreni ve þenliklei fýrsatýndan istifade ederek, hemen bir þeyler olmasýný istiyorum. Bence en akýllý davana yazýlarýmý yayýnlama izninin verilmesi için müracaat etmem galiba.86Sana, çok yakýnda, Taç Giyme töreni hakkýnda yazdýðým bir þiiri, özel olarak yollamayý azýmý 'resmi' yollardan da yollýyabilirim. Hasfort'la (Sibirya Genel Valisi) buluþacaðýnýzdan, kesinlikle emin olabilirsiniz. Törenlere katýlabilmek için, pa buradan yola çýkacak. Þiirimi, Çara sunmasý için onu ikna etmeniz mümkün mü? Böyyapmaz mýsýnýz benim için? Ayrýca bana, Size ne zamana kadar emniyetle mektup yazabilei de, bildirmenizi rica ederim. Zira, Siz Petersburg'u terkettiðiniz vakit elinize geçmeyip kaybolabilir ki, bu da benim için son derece üzücü bir þey ola Size daha evvel, Rusya hakkýnda yazdýðým makaleden bahsetmiþtim. Bu yazýlar sonufak bir kitapçýk halini aldý. Ýçinden tek bir kelimeyi bile. çýkarmak istemiyorum

r ne kadar vatansever olursa olsun, ben onlarýn benini edebi çalýþmalarýma bbir kitapçýkla bile çok güç izin vereceklerini sanýyorum. Ýyi bir makale olduarýmdan ben bile tatmin oldum. Ayrýca çok da ilgilendirdi beni. Böyle olduðu halde, b da bir kenara iteleyip býraktým. Çünkü, yayýnlama izni alamazsam, neden bir bir sürü güçlüklerle baþýma dert açayým? Sýrf eðlence ve vakit geçirmek için k. Zaman benim îçîn son derece kýymetli. Üstelik, siyasî hava da deðiþik durumdaepleri göz önüne alarak, «Sanat üzerine mektuplar» adlý yeni bir yazý serisin. Grand -Duchess Maria Nikolayevna Güzel Sanatlar Akademisinin baþkanýdýr. Yazrýmý ona adamak için, evvela kendisinin iznini almayý düþünüyorum. Sonra da imarak yayýnlanmasýný saðlamak için çalýþacaðým. Bu aslýnda on yýllýk bir tartýþmanýn aha Omsk'ta iken, bu yazýmýn en ince ayrýntýlarýna kadar düþünmüþtüm. Eserimde yerve ilginç kýsýmlarýn olduðunu Biliyorum ama bütünü için kesinlikle hiç bir þer halde bir çok kiþiler benim fikirlerime katýlmý-yacaklar. Oysa benim için yeterl

lan, benim kendi fikir-87lerime inanmýþ olmamdýr. Yazýlarýmýn evvelâ Apollon Ma-ikov tarafýndan okudim. Bazý kýsýmlar bu küçük kitapçýðýn bir kaç sayfasýný doldurmaktadýr. Ksanat'ta Hýristiyanlýðýn iþgal ettiði yer. Ama bunu da nerede yayýnlýyabilirim ? kitapçýk, olarak çýkaracak olursam, hikâye veya roman olmadýðý için. en fazla yüz lýnýp okunacak, buna karþýlýk bir dergide yayýnlarsam, ayný zamanda para kazanmam da ovremennik ve Moskvityanin daha baþlangýçtan beri, bana düþmanca davranan dergilerdiKoussky Viestnik dergisinde, Katkov'un Puþkin hakkýnda yazdýðý bir yazý serisinin, baþ Burada belirtilen fikirler benimkilerin tam zýddý. Ýþler bu hali alýnca, bu yazýyýtýrabil-mem için geriye sadece Otetçestvenia Zapiski kalýyor. Ama benim, derginin

7/18/2019 Mektuplar


þu andaki durumundan haberim yok. iþte sýrf bu sebeplerden dolayý, Maikov eya kardeþinizden, benim bu yazýlarý hangi dergi veya gazetede, para ile bastý-rbileceðimi öðrenmenizi ve onlarýn fikirlerini, bana olduðu gibi bildirmenizi rica edec Þu anda asýl önemli mesele, yazmakta olduðum bir romana verdiðim çaba ve çalýþm son derecede zevklendirmesi. Acaba, sadece-roman ve hikâye yazmakla halkýn dikkatini çekip, bir isim yapmam mümkün olabilecek mi? Her neyse. Benceiþe ciddî bir yazý (sanat üzerine) ile baþlayýp, bunun bastýrma iznini koparmha akýllýca bir davranýþ olur. Zira bu son günlerde, halk hikâye ve romanlarrmiþ gibi bakýyor. Aslýnda bunun böyle olduðuna ben de inanýyorum...(Dostoyevski, mektubunun devamýnda, Vrangele, ona yardýmda çaba göstermesi için ettiði arý tekrarlamak-tadr.)88XXIV KARDEÞÝ MÝCHAEL'eSemipalatinsk, 31 Mayýs, 1858Bana yalvarýyorsun sevgili dostum, bütün yazdýklarýmý sana yollamam için. Hatýrlamýyorun zamanlarda fazlasýyla kötüledi) Evet, hatýrlamýyorum. Sana (Roussky Viestnik)'den Kat'la tanýþtýðýmý ve ona gazetesine yazý yazmayý teklif ettiðimi bildirmiþ miydim? Kendisen 500 Ruble yolladýðý takdirde, bu yýl gazetesi için uzun bir hikâye yazacaðýmý bildirafta evvel de, 500 Ruble ile birlikte onun tarafýndan yazýlan, çok dost ve his dolu bir mektup aldým. Bana, onunla birlikte çalýþma teklif ettiðimden çok memnun kaldýðýný biileðimi de (500 Ruble konusunda) yerine getirmeyi unutmamýþ. Hatta bu konuda kendimi zorlayýp acele etmememi ve sadece boþ vakitlerimde bu hikâye üzerinde çalýþmamý rica edia iþin en güzel tarafý. Ve böylece, þimdi Roussky Viestnik için, uzun bir hikâye yazmay

Oysa asýl güçlük, Katkov'la forma baþýna alacaðým parayý konuþmamýþ olmam. Yazdýðým meendisinin kararýna býraktýðýmý bildirdim.Bu yýl', ayný zamanda Koussky Slovo için de bir þeyler yazmak niyetindeyim - roman deðiuzun hikâye. Sibirya'yý terkedene kadar roman yazmamakta kararlýyým. O zamana kadar bun bir kenara býrakmak zorundayým. Kitabýn konusu gerçekten çok güzel. Kahramanýna gelince kadar hiç denenmemiþ bir kiþi. (Not: Buradaki kahraman. 'Cürüm ve Ceza'daki «Raskolni) Ama bugünüm Rusyasýna bakacak olursak, böyle bir kiþi, gerçek hayatta sýk sýk, karþýmsonuca yeni hareketleri ve halkýn kafasýný dolduran yeni fikirleri görüp89anlýyarak vardým), öyle hissediyorum ki, yeni fikir ve gö rüþlerle geri döndüðümmanýmý geniþletip zenginleþtirmekte, baþarýlý olacaðým. Kiþi, aceleye gestum. Ve insan iyi olanýn dýþýnda hiç bir þey yapmamalýdýr. Sevgili dostum, bana, gerçekten çok kibirli bir kiþi olduðumu ve alýþýlmamýþ þekilde bir esrtaya fýrlamak istediðimi, bu yüzden de büyük bir sabýrla, yumurtalarýmýn üzerinde

tarak alýþýlmamýþ eserimin civciv olarak çýkmasýný beklediðimi yazýyorsun. Fade bu. Her ne hal ise, þu anda eserimi ortaya çýkarmak fikrini bir kenara býrak ve iki ayrý, kolaylýkla okunabilir uzun hikâye yazdýðýma göre ''civcivleme" konukýnda þimdilik söylenecek fazla bir þey yok. Hem sonra, bir tablonun, çabucak pýlýp ortaya çýkarýlmasý fikrini de nereden öðrendin ? Böyle bir sonuca, ne za varmýþ durumdasýn? Ýnan bana. Her þey-de, en baþta çalýþma gelmektedir - devasa bi Puþkin'in o zarif ve akýcý þiirleri, bir kaç satýrý geçmemekle beraber, bu zera akýcýlýðýný, þairin bunlar üzerinde devamlý olarak çalýþmasýndan ve deðiþtir deðiþmez bir gerçektir bu. Gogol, 'Ölü Ruhlar' mý, tam sekiz yýlda yazdý. azmýþ olduðu eserlerin hepsi ham, olmamýþ þeylerdi. Söylentilere göre .Se MSS adlý eserini bir kere olsun düzeltmemiþ. Ýþte sýrf bu sebepten de, bir korkunç zeyksizliklere düþmüþtür. Eðer biraz daha çalýþýp, çabalasaydý, bütüca varabilirdi. Ýþin açýkçasý, sizler, ilham ile çalýþmayý birbirine karýþt

a ki, ilham, artistin ruhunda birdenbire doðan bir duygu, bir heyecandýr (vesanatçýda daima vardýr bu) örneðin ben, aklýma gelen bir olayý, oturup hemen ilk doðduðu þekilde yazar ve bundan da büyük bir zevk duyarým. Ve sonra bunlande, aylarca, yýllarca yeni çalýþmalar yaparým. Bu þekilde çalýþmam da, fikrin bana dham90vermesini saðlamýþ olur (böyle olmasýna bayýlýyorum) bazý yerleri çýkarýr, bazý yerlere bana, bu þekil, olaylarýn daima zenginleþmesine, geliþmesine ve kuvvetlenmesine sebep lmaktadýr. Kiþinin her þeyden evvel, ilham sahibi olmasý gerekmektedir, zira ortada ilhm olmadan hiç bir iþe baþlamanýn imkân ve ihtimali yoktur.

7/18/2019 Mektuplar


Sizin o taraflarda, büyük paralar ödendiðinden bahsediyorsun. Böylece Pissemski, «Bin Reserinin formasýna 200 - 250 Ruble almýþ. Böyle þartlar altýnda insan rahatça yaþýyabiverimli olarak da çalýþabilir. Gerçekten sen, Pýssemski'nin eserini mükemmel buluyor muBence çok düþük bir eser. belki altýn yumurtluyor ama, deðeri gene de çok düþük. Ýtirarinde yeni ve taze olan bir þey var mý? Sýrf kendisi tarafýndan yaratýlan ve daha evvelaþka bir kimse tarafýndan yapýlmamýþ bir tarafý görebiliyor musun? Onun söylediklerininmodern yazarlar ondan çok daha evvel söylediler. Bilhassa Gogol. Onunkiler eski nakaratlara yeni hava uydurmak. Yabancý örneklerden meydana getirilen «Ýyi «ser», neyse, Beto Cellini'nin yaptýðý desenlerin, yerli malý kötü kopyeleri de ayný þeydir. Gerçek þu nýnýn, sadece ilk iki kýsmýný okudum. Buna sebep de, buraya gazete ve dergilerin çok gesi. Ýkinci kýsmýn sonu gerçeðe aykýrý olduðu gibi, bastan sona kadar da fazlasýyla berbe, bilerek ihanet eden Kalinoviç düpedüz gerçek dýþý bir kiþi. Yazarýn, daha evvel beliKalinoviç'in bir kurban vermesi gerekmektedir. Evlenme teklifinde bulunur. Kendi soylu kiþiliðinin sarhoþluðu için-öe, kendi kendini sahtekâr bir kiþi olmadýðýna inandýrkibirli bir kiþidir ki, bu kibri yüzünden kendi alçaklýðýnýn bile farkýna varmaz. Her klerinden vazgeçecektir. Bu yüzden Nastenyka ile bir gece geçirdikten sonra ona ihanet eder ama daha sonrala-91rý, günlük olaylarýn baskýsý altýnda, kesinlikle kendisini teselli ederek, yaptýðý bule, soylu bir þekilde davranýþta bulunduðuna, kendi kendini ikna etmeye uðraþýr. Fakat ve istiyerek ihanet eden bir Kalinoviç iðrenç olduðu kadar da gerçek dýþý bir kiþidir. bir kiþi var olsa bile, o kiþi asla bir Kalinoviç olamaz. Yeterince saçmaladýk.Ýznimi beklemek artýk beni yormaya baþladý.(Mektubun devamýnda Dostoyevski, iznini aldýðý zaman neler yapmayý düþündüðünü anlatmakXXV

KARDEÞÝ MÝCHAEL'eSemipalatinsk 9 Mayýs, 1859(Baþlangýçta izninden bahseder. Ýzin Mart ayýnýn 18 inde tasdik olduðu halde, SemipalatMayýs ayma kadar hiç bir haber gelmemiþtir. Ayrýca bazý iþ konularýndan bahsedilmektediBana her zaman öylesine haberler veriyorsun ki! Örneðin, Gonçarof romaný için 7.000 Rubmýþ. Ayrýca Kat-kov, (Ben ki ondan forma baþýna 100 Ruble istiyorum) Turgenev'e «Kibarli» için 4.000 Ruble teklif etmiþ ki, bu da forma baþýna 400 Ruble demektir. (Nihayet Tu'enev'in romanýný okuyabildim. Fevkalâde güzel.) Dostum! Gayet iyi biliyorum ki ben, Tugenev kadar iyi yazamýyorum. Böyle olmakla beraber aradaki fark pek o kadar bü-92yük deðil ve ben zamanla onun kadar iyi bir yazar olacaðýmý ümit ediyorum. Þu halde ben ihtiyaçlar içinde kývranýrken 100 Rubleyi kabul etmek zorundayým. Öte yandan Turgenev,bin ýrgat'ý olan bir toprak aðasý olduðu halde forma baþýna 400 Ruble alsýn? Çünkü ben

kazanmak için çabuk ve acele yazmak zorundayým ki, bu da her yaptýðým iþi berbat etmem oluyor.(Dostoyevski mektubun bu kýsmýnda, Boussky Slovo'-nun sahibi olan Kaçedyov'a teklif edeceði þartlarýn, düþüncelerinden bahsetmektedir.)Þimdi, Katkov'a yazdýðým bir hikâyeyi bitirmek üzereyim. (Not: Stepançikovo köyü) Bir hldu. Ondört, onbeþ forma kadar. Þimdiye kadar, eserin dörtte üçünü yolladým, gerisini daþlarýnda yollýyacaðým. Þimdi, dinle beni Miþa! Elbette ki, bu hikâyede birçok büyük haden evvel lüzumsuz derecede uzun. Ama ayný zamanda tam bir kesinlikle, çok deðerli taralarýnýn olduðundan da eminim ve bu benim en iyi eserim. Ýki yýldan beri yazýyorum (Sadetalarda, «Amcanýn Rüyasý» adýndaki kitabýmý yazarken bir duraklama yaptým) Baþlangýç vefena deðil. Sadece sonu çok aceleye geldi. Böyle olduðu halde, etimi, kanýmý, kemiðimiuhumu koydum ortaya ama, gene de bütün varlýðýmý verdim demek büyük bir saçmalýk olur, ecek daha çok þeylerim var. Bu hikâyede, küçük insandan ileri giden öyle bir þey var ki

li eder. (Örneðin, «Kibarlar Evi» nde gösterildiði gibi) Ama diðer taraftan, ortaya öylki tip çýkarýyorum ki, bu kiþiler üzerinde tam beþ yýldan beri çalýþýp þekillendirmeye enim inandýðýma göre) baþtan aþaðý Rus tipleri. Ayrýca, benim Rus edebiyatýndaki bu gibasýyla incelemediðimi de göz önüne almak gerekir. Katkov'un eserimi takdir edip edemiyei bilmiyorum, Ama, halkýn eserime karþý tepkisi soðuk olacak olursa bu93beni gerçekten umutsuzluða sürükliyecek. Bu kitaba bütün büyük .ümitlerimi baðladýðýmel bu eser benim edebî kabiliyetimi kesinlikle tayin edecek.(Tekrardan para meseleleri konuþmalarý)XXVIBayan V. D. Constantine'ý (Not : Dostoyevski'-nin baldýzý, Maria, Dimi

7/18/2019 Mektuplar


trievna'nýn kýz kardeþi)Paris, l Eylül, 1862Benim çok sevgili ve saygýdeðer Varvara Dimitrievna'm !Belki de Paþa'ya (Not: Paþa (Paul) Ýssayev. Dos-toyevski'nin üvey oðlyazdýðým mektuptan, benim sað salim Paris'e gelip yerleþtiðimi duymuþsunuz

Oysa burada uzun zaman kalmak niyetinde deðilim. Paris'i sevmiyorum. Ama her þeye raðmen insaný korkutacak kadar büyük ve güzel bir yer. Burada gerçekten görülecek pek oysa insan görülecek þeyleri bitirdikten sonra, kor-kunç bir sýkýntý baþlýyor. Burar öðrenmek için, bir öðrenci olarak gelmiþ olsaydým, elbette ki durum çok daha ktý. O zaman yapacak hem pek çok þeyim olacaktý hem pek çok þey iþitip görecek ve Ama sadece bir turist gibi adetleri inceleyince, Fransýzlar! çok iðrenç kiþiler buldumAyrýca þehir de benim için tam anlamýyla yabancý. Burada en iyi þeyler, þarap va-Uzun bir sürede zevkini kaybetmeyen tek þey. özel iþlerim hakkýnda, sana hiç biyazacak deðilim. «Mektuplar94saçmalýktýr ve sadece Eczacýlar tarafýndan yazýlýr.» (Not ý Gogol'un «Bir Delinin Hatýr) Sana sadece bazý iþler hakkýnda yazacaðým. Aslýnda senden bir ricada bulunacaðým, sevara Dmitrievna, Her halde, buraya gelirken yolumun üzerinde bulunan Wies-baden'dedört gün kaldým ve tabiatýyla rulet oynadým. Ne dersin bu iþe? Kaybetmedim, kazandým. Ýdar kazanamadým elbette. Yüzbin filan deðil ama, ufak, tatlý bir kârým oldu.N. B. (nota bene. Ýyi dikkat) Bunu sakýn kimseye söyleme 'sevgili Varvara Dmitrievna.Gerçekten de kimseye söyliyemezsin zaten. Kimseleri gördüðün yok ki. Ama ben aslýnda Paistedim. Kendisi halâ küçük bir kaz palazý olduðundan, insanýn kumar oynayarak hayatýnbileceðini düþünebilir. Kafasýna bir kere, tezgâhtar olup,, bu yoldan para kazanmayý ko

ikle hiç bir þey öðrenmek zorunda deðilim,» diye de bana açýklamada bulundu. «Ve bu yüzrhanelere devam ettiðini öðrenmemesi lâzým. Bundan dolayý kendisine hiç bir þey söylemende, kumarbazlarý yakýndan inceledim. Oyuna yüzlerce kiþi katýldýðý halde, içlerinde saiþi gerçekten kumar oynamasýný biliyordu - seni þerefimle temin ederim böyle olduðuna. kiþi de, bir Fransýz kadýný ile bir Ýngiliz Lord'uydu. Evet, biliyorlardý oynamasýný vekaybetmediler. Aksine nerede, ise Bankayý iflâs ettireceklerdi. Ama sakýn, benim kazaný da, kaybetmediðim için sevinçten yalpaladýðýmý ve oyunun, sýrrým bildiðimi düþündüðümübiliyorum. Ýnanýlmayacak kadar basit ye budalaca bir þey bu sýr: þöyle ki, kiþinin devak kendini kontrol etmesi ve oyun süresince asla heyecanlanmamasý gerekiyor. Hepsi bu. Bu þartlar altýnda insanýn kaybetmesine imkân yok. Sadece, kesinlikle kazanmasý lâzýma asýl önemli olan, bu sýrrý bilen kiþinin, onu doðrudan.95doðruya kullanma kudret ve kabiliyetine sahip olabilmesi-dir. Ýnsan son derece zekî, demir gibi bir kiþiliðe sahip olduðu halde, gayet kolaylýkla zarara girebilir. Hatta f

lozof Straçov bile kaybeder burda. Bu yüzden, kumar oynamýyan-larý, ruletten nefret edeleri ve bunu deliliðin zirvesi olarak kabul edenleri takdir ve takdis etmek gerek.Þimdi gelelim asýl meseleye. 5.000 Frank kazandým sevgili Varvara. Dmitrievna; daha doðusu baþlangýçta,' 10.400 Frank kazanmýþtým. Parayý alýp eve geldim, cüzdanýma yerleþtiradan hareket etmeye ve "kumarhaneye geri gitmemeye karar verdim. Ama dayanamayýp oynadým ve yarýsýný kaybettim paranýn. Sadece 5.000 Frank kaldý. Kazancýmýn bir kýsmýný,larak, kendime ayýrdým, geri kalanýný da Petersburg'a yolluyorum: Yarýsýný, dönüþüme kakardeþime, yarýsýný da, Maria Dmitriyevna'ya vermen, yahut yollaman için sana.(Bundan sonra, paranýn hangi yoldan en iyi bir þekilde Rusyaya yollanabileceðini ve deðiþtirilebileceðini tartýþmaktadýr. )xx výýN. N. STRAÇHOV'a<Not: Nikolay Nikolayeviç Straçhov. (1828 - 96) eleþtirmeci ve düþünür. Dostoyevski ve

viç'in yakýn arkadaþý. 1860'larda Nihilistler'e ve materyalist eðilimlere karþý açýlan are eden kimse)Roma,, 18 (30) Eylül, 1863<Dostoyevski, hesabýnýn, Kitapseverler kitabevi'nin ida-rehanesine yatýrýlmasýný istemekle mektubuna baþlamaktadýr.)Ve Boborikin (Not: Pyotr Boborikin. Hâlâ okunan bir hikayeci. O zamanlar Kitapseverler Kitabevi'nin sahibi) gayet iyi bilir ki, Ne Sovremennik ne de Otetçestvennia'ya (Yoksullarýn dýþýnda) hayatým boyunca, peþin para karþýlýðý bir kitap satmýþ deðilim. ns bile almadým eserlerim için. Diðer yazarlarýn arasýnda bir ýrgat -ým ben. Ve bundan kimse bir eserimi almak isterse, parasýný peþin ödemek zorundadýr. Baþta ben bu þekli l

7/18/2019 Mektuplar


orum. Ama bir kere buna karar verdim ve hiç bir zaman da deðiþtirmeye niyetli deðilim. di devam edebilirim mektuba :Þu anda elimde hazýr hiç bir þey yok. Ama (kendi görüþüme göre) kafamda çok güzel bir h(.Not: Kumarbaz) Konunun büyük bir kýsmýný kâðýtlara karalamýþ durumdayým. Hatta esaslrumdayým. Ama herþeyden evvel burasý fazlasýyla sýcak. Ýkincisi, Roma'da bir haftadan fkalmak niyetinde deðilim. Eh, Roma gibi bir þehirde sadece sekiz gün kalmýþ bir kiþi, nur da bir þeyler yazabilir? Bütün olup bitenler, beni fazlasýyla yoruyor. Hikâyemin kahaný, memleket dýþýnda yaþayan tipik bir Rus. Sen de hatýrlarsýn, geçen yaz devamlý neþr bunlarý, hikâyemde yansýtacaðým. Ayrýca, iç iþlerimizin durumunu da (tabiî elimden gelikâyeye iþliyeceðim. Kitabýmda, cinsî cibilliyeti son derece basit olan bir kiþiyi tariyorum. Bir çok yönlerden geliþmiþ olduðu halde, her yönden geliþmemiþ. Bütün inançlarýnen, kendisinde þüpheci olmaya yeterli cesareti bulamýyor. Bütün idarelere baþ kaldýrýyoný zamanda da müthiþ korkuyor bundan. Kendisini, Rusyada yapacak hiç bir þey olmadýðýnak rahatlýyor ve memleket dýþýndaki Ruslarý, geri getirmek istiyenleri en acý ve sert bide97F: 7lanetliyor. Hepsini, burada sana anlatmamýn imkâný yok. Kahraman, gerçekten çok canlý bmse (edebî yönden sanki karþýmda duruyor) Kitap tam olarak bittiði zaman, okumaya yeterbir deðeri olacak. Kitaptaki ana fikir, adamýn bütün varlýðýný, kuvvetini ve istidatlaraybetmiþ olmasý. Bir kumarbaz ama, adi bir kumarbaz deðil; týpký Puþkin'in «Cimri Þövali bir cimri olmadýðý gibi. (Kesinlikle, en ufak bir anlam bakýmýndan kendimi Puþkin'le r deðilim. Sadece daha iyi belirtmek için bu örneði verdim.) Kendi bakýmýna bir þair ole, içinin ta derinliklerinden duyduðu bir hisle, böyle þiirlerin kabalýðýndan utanýyor.

keli iþlere, bilinmiye-ne bir özlem olduðu halde, bu bile kendi kendinin gözünden düðmebep oluyor. Bütün hikâye, onun devamlý olarak, tam üç yýl rulet oynamasýný anlatýyor.Eðer benim «ölüler Evi» - benden evvel kimse tarafýn-' dan denenmemiþ bir hapishane'ninojik yönden, açýklanmasý ve anlatýlmasýdýr - halkýn ilgisini çektiyse, bu katýksýz ruleolojik durumu, onlarý daha fazla ilgilendirecektir. Bütün bunlarýn dýþýnda bizler arasýserlerin ilgi ile okunduðu bir gerçek ama, bunun dýþýnda yabancý bir memleketin kaplýca oynanan kumar gerçekten çok korkunç bir þey. Konunun, önemli tarafý, bu memleket dýþýnun bütün her þeye (aþaðýlýk olmasýna) raðmen bir öneminin olmasý.Kýsacasý, bütün acýklý olaylarý anlayýþ ve hislerimle fazla çapraþýk yollara sapmadan aaðýmý.' umuyorum, «ölüler Evi» gerçekten ilgi çekici bir eserdi. Burada belirtilen de a cehennemin açýklanmasý. «Ceza evinde Türk hamamý,» gibi bir þey. Bunu yapmak, baþarmakve bunun için de büyük, çok büyük acýlara katlanacaðým.(Buradan öteye, mektuba, gine para meseleleri hakim olmaktadýr.)

98XXVIII A. P. MÝLYUKOV'aMoskova, Haziran, 1866ÇOK SEVGÝLÝ VE ÞEREFLÝ DOSTUM ALEXANDERPETROVÝÇ,Katkov, Petrovsky parkýnda yazýn tadýný çýkarmada; Lybimov da, (Russky Viestnik'in sahiava alýyor. Yayýn evinde, ara sýra, kendisinden hiç bir þey öðrenemiye-ceðim suratsýz b önünden geçmek zorunda kalýyorum. Ýlk günlerde, nasýlsa Lyubimov'u yakalamakta bir baþldim. Kendisinde romanýmýn üç kýsmý hazýr olarak duruyor (Not: «Cürüm ve Ceza».) Ona dömanda yazabileceðimi söyledim, dördü bir araya geldiði zaman, ikinci faslýn yarýsý tamak, (dört forma) Gelecek sayýda dört fasýl daha basacaklar ki böylece ikinci kýsým sona Oysaki ben teklifimi yaparken, Lyubimov, birdenbire sözümü keserek þöyle konuþtu: «Bena söylemek için fýrsat bekliyordum. Haziran ve Temmuz aylarýnda, romaný daha küçük parç

e basabiliriz, böyle yapmamýz gerek. Hatta yaz mevsiminin, ölü aylarýnda, romandan hiç koymasak da olur. Romanýn ikinci kýsmýnýn, Güz'de çýkmasýný tercih ediyoruz, son kýsmýcak olursa, bunun yeni abone saðlamak bakýmýndan da bize faydasý olur.» Ýþte bu sebeptena bir ay daha, ara verilmesine karar verildi. Dört kýsým (dört forma olarak) bu yüzdenmmuz sayýsýnda çýkmayacak, halbuki düzeltmeler ve matbaa provalarý yapýldý bile.Ama daha sonra anlaþýldý ki, Lyubimov'un, bütün bunlardan baþka, bir de rezil ve iðrenvar-mýþ . Yani adam, bu fasýllardan birini hiç mi hiç basmamaya,99karar verdiði gibi Katkov da onun bu fikrini destekleyip kabul etmiþ (Not: «Bahsi geçenfasýl, Dostoyevski'nin, «Cürüm ve Ceza» adlý eserinin, ikinci kýsmýnýn dokuzuncu faslýn

7/18/2019 Mektuplar


Raskolnikov'un birlikte Ýncil okuduklarý sahnedir ki, yazar sonradan bu kýsmý kýsaltmýþne de çýlgýnlar gibi kýzdým. Ama onlar düþüncelerinde inatla direniyorlar. Konu edilen e ben kendim hiç bir fikir yürütemem, zira onu içten gelen ,bir sezgi ile yazdým. Buna n, kötü de olabilir. Ama iþin aslýna bakacak olursa, onlar eserin edebî yönüyle ilgilenr da, onlarý sinirlendirip tedirgin eden, eserin ahlâkî yönüdür. Bu bakýmdansa aslýnda benim. Zira kitabýn bu kýsmýnda ahlâka aykýrý hiç bir þey olmadýðý gibi, konu bunun tamnlarýn fikirleri baþka. Üstelik bir de eserde Nihilizm izleri görüyorlar. En sonunda Lymov bana bu kýsmý yeni baþtan yazmamý söyledi. Ben de istediklerini kabul edip, koca kýi baþtan yazdým ki, bu da bana yeni üç fasýl yazmýþým gibi büyük bir çalýþma ve yorgunleyse. Yeniden yazýp teslim ettim. Ne yazýk ki, o günden beri, Lyubimov'u görmediðim içimnun kalýp kalmadýklarýný bilmediðim gibi, kafa kafaya vererek bu kýsmý, kendilerinin mya niyetli olduklarýndan hiç haberim yok. Bu kadarla kalsa gene iyi. Üstelik baþka bir asýl daha ayný felâkete uðradý (dört fasýldan biri) Lyubimov gelip, bu fasýldan bir çokana bildirdi. (Ama ben bunu pek önemsemedim, zira bozduklarý kýsýmlar bence hiç de önemmayan yerler.)Bunun sonu nereye varacak pek bilemiyorum ama, bu romanýn, benimle yayýnevi arasýnda ortaya çýkardýðý fikir ayrýlýklarý beni rahatsýz etmeye baþladý.Stellovski (Not: Dostoyevski'nin (1865 - 66) arasýndaki eserlerinin toplu olarak ilk baskýsýný yapan naþir) için yazacaðým romana, henüz baþlamadým ama, bu iþe kesin-likküçük bir hikâye için çok güzel100fikirlerim var. Hatta içinde gerçek kiþiler bile bulunacak. Stellovski'yi düþünmek banaderece ýzdýrap verir, beni rahatsýz ediyor, rüyalarýma bile giriyor' üstelik.Sana bugün bunlarý çok acele ve geliþigüzel bir þekilde anlatýyorum, aslýnda uzun mektu

Allah aþkýna cevap ver bana. Bana kendinden, görüþlerinden ve sýhhatinden bahset. Bilhaana, bizimkilerden bahset. Belki bazý haberler iþitmiþsindir. Benim bir çok konularda, usmam gerekiyor. Lütfen, Ludmilla Alexandrovna'ya en iyi dileklerimi bildir, çocuklara beni hatýrlat ve bütün tanýdýklarýmýza, tarafýmdan selâm et. Gelecek sefere kadar, bstum, hoþçakal. Seni kucaklarým.Sadýk dostunFYODOR DOSTOYEVSKÝ.N. B. (iyi dikkat!) Þimdiye kadar hiç kriz gelmedi. Þnaps içiyorum. Kolera durumu nasýlXXIXAPOLLON NÝKOLAYEVÝÇ MAÝKOV'aCenevre 16 - 28 Aðustos, 1867Beni sevindiren mektubuna, bu kadar uzun zamandan beri, ses etmeyip cevap veremedim, benim sevgili ve unutulmaz dostum, Apollon Nikolayeviç. Sana unutulmaz dostum

dediðim vakit, yüreðimin derinliklerinden bunun gerçek olduðunu hissediyorum. O kadar i ve birbirine alýþýk dostlarýz ki, hayat zaman zaman bizi ayýrýp, ayrý düþürdü-101ðu halde, hiç bir zaman,'gerçek-anlamýnda «ayýrmaya» gücü yetmedi. Bunun tam tersiakýnlaþtýrdý birbirimize. Yokluðumu, belirli bir dereceye kadar duyduyazýyorsun; oysa benim niþlerim, seninkilerden çok daha fazla. Bütün olarýn dýþýnda, her geçen gün biraz daha berraklýkla, aramýzdaki düðünce ve derece birbirine benzediðini gösteriyor. Þunu dikkate almaný senden yalva sevgili dostum; seni kaybettikten sonra, öylesine garip bir memlekete geldik ki, burada Rus insanýnýn yüzü, Rusça kitaplar, Rus düþünce ve ilgisi olmadýðý gibi, tele yok.. Þunu sana bütün kalbimle söyliyeyim ki memleket dýþýnda yaþýyan Ruslarda eis, biraz zekâ varsa, bütün bunlarýn farkýna varamayýp, kendilerini nasýl hissetmediklerini, gerçekten anlýyamýyorum. Belki bu gördüðümüz yüzler, birbirle

yüzlerdir ama, bizlere karþý deðil. Gerçekten böyle bu! Memleket dýþýndakiler nasýl orlar buna? Tanrým! Memleket olmadan, hayat bir iþkence. Altý ay veya bir yý için, memleket dýþýna çýkýp seyahat etmeyi anlýyorum, elbette. Ama benim gilekete ne zaman döneceðini hiç bilmeden ve hatta tahmin bile edemeden, seyahat etmek fena ve keder verici bir þey.. Sadece bu düþünce bile taþýmasý çok güç bir n, Rusyaya ihtiyacým var, hayatým için (baþka bir hayat deðil sadece bu hayat). Týpkýir balýk gibiyim. Bütün kuvvetimi, bütün kabiliyetimi kaybettim...Memleketi, hangi þartlar altýnda ve hangi sebeplerden dolayý terkettiðine biliyorsun. Ba iki sebep var buna: birincisi sýhhatimi, hatta hayatýmý kurtarmak. Krizler her sekiz günde bir gelmeye baþlamýþtý ve krizlerin sinirlerimi ve beynimi nasýl harap ettikleri

7/18/2019 Mektuplar


ssetmek dayanýlamýya-cak bir þeydi. Bütün aklýmý ve duygularýmý kaybetmeye baþlamýþtým issediyordum bunu. Bir harabeye dönmüþ olan sinirlerim beni çoðu zaman bir çok102þeylerin tam kenarýna kadar çekiyordu. Ýkincisi, alacaklýlarým artýk bekliyemiyecek haiþlerdi ve hareket edeceðim gün, mahkemelerden sürü ile davetiye geldi...(Burada, borçlarýndan bahseder)......Taþýnýyamýyacak gibi bir sýkýntýydý bu. Ayrýldýðýmzaman, ölümün aðýrlýðý sarmýþtý yüreðimi, Yabancý ülkelere karþý bir inancým yoktu - dakiler yapacaðýna inanýyordum. Tam anlamýyla tecrid edilmiþtim, maddî imkânlarým olmadýðenim bu serseri gibi dolaþmamý çocuksu bir sevinçle paylaþan bir de genç yaratýk (Not: kinci karýsý, Anna Grigorovna, kýzlýk adý Snitkin.) vardý. Bu çocuksu sevincin kýsmen tkten, kýsmen gençliðin ayaklandýrdýðý gayretten gelmesini görmek, bana bir iþkence oluyderlendiriyordu. Anna Grigorovna'nýn, benimle geçireceði hayatý sýkýcý bulacaðýndan koru güne kadar, tamamen yalnýz kaldýk. Kendimden fazla bir þey umamazdým. Hastalýklý bir m ve onun benim bir çok dertlerimi çekmesini düþünüyor, bekliyordum (Dikkat et! Oysa, Arigorovna, bana, kendisinden beklediðimden çok daha kuvvetli, çok daha derin bir kiþi oduðunu ispat etti. Bir çok bakýmlardan, koruyucu meleðim oldu benim. Ayný zamanda o kadcuksu, o kadar olmamýþ, o kadar güzel ve herþeyden evvel o kadar yapmacýksýzdý ki, heme, bir karþýlýkta bulunamýyordum. Hareketimizden ev-vel, bir hayal gibi farkýna varmýþtýVe sana söylediklerime: yani Anna Grigorovna'nýn benden, çok daha iyi ve kuvvetli olmasýna raðmen; þimdi bile huzursuzluklarýmdan kurtulmuþ deðilim.) Kýsacasý, bütün eksiklii büyük endiþelere düþürdü. Bir kere çok az paramýz olduðu gibi, aldýðýmýz avanslardan,le, borcum vardý. Hareketimizden hemen sonra, kesinlikle,103hemen çalýþmaya baþlamak kararýndaydým. Ama geçen zaman ne verdi bana? Þu güne kadar

aþaramadým. Nihayet, ciddî olarak oturup çalýþmaya karar verdim. Þunu itiraf etmeliyim ir þey baþaramadým demek pek doðru olmaz. Zira öyle þeyler yaþadým ve kafamda öylesine enmiþ olmasýna raðmen; siyah beyaz olarak bu güne kadar ortaya çýkardýðým çok az. Siyahrak yazýlmýþ þeyler ise ancak bir deðer kazanýp para kazandýrýr insana.Sýkýntýlý Berlin'i elimizden geldiði kadar çabuk terket-tik (Sadece bir gün kalabildim an sýkýcý Almanlar beni sinirlendirip, huysuzlaþtýrmaya baþladýlar. Rus hamamlarýna sýðaldým.) Sonra Dresden'e geldik. Bir yer bulup, bir süre için yerleþtik Dresden'e.Etkisi gerçekten çok basit oldu ve birden bir soru ile karþý karþýya kaldým: Neden 'deyim, neden sadece Dresden de baþka bir þehir deðil. Ve hangi sebeplerden dolayý evamlý olarak bir þehri terkedip, baþka bir þehre gidiyorum? Cevap gayet açýktý (Saðlsaire;. Ama en kötüsü, büyük bir açýklýkla þunu anladým ki, artýk Dresden veya herhande kalmam, beni en ufak bir þekilde ilgilendirmiyor - bütün yabancý ülkelerde, dimi büyük bir somundan kesilmiþ bir dilim ekmeðe benzetiyorum. Geliþimin ilk gün

sinlikle, oturup ciddî ve verimli bir þekilde çalýþmaya karar vermiþtim ama,ayný anda orada çalýþamýyacaðýmý da korkunç bir þekilde hissediyordum. Bütün fikir tepe taklak olmuþlardý. Ne yaptým o zaman? Bir bitki gibi yaþamaya baþladým. Okudra sýra bir kaç satýr yazdým, insaný öldürecek kadar büyük bir memleket özlemi içine nlarýn üzerine sýcak bindi. Deðiþiklik olmadan, günler ayný þekilde gelip geçtiler...Sana, bütün hislerimi söylememe imkân yok. Bir sürü yeni görüþler, yeni fikirler topladeleri okudumve ancak tek teselliyi onlarda bulabildim. Sonunda kafamda öylesine yeni fikirleristifledim ki, Rusya'nýn Batý Avrupa ile olan iliþkilerine ve Rus yüksek sýnýfýna dair bir makale yazabilirim.Almanlar son derece sinirime dokundular, ayrýca bizim Rus yüksek tabakasýnýn yaþayýþ tarýn Avrupa'ya ve medeniyete olan inançlarýnýn içlerine iþlemesi de oldukça sinirlerimi Paris'teki olay, beni korkunç derecede altüst etti. (Not: Beresovski'nin II. Alexand

er'e suikast teþebbüsü) Ne etkili deðil mi? O Paris'li avukatlarýn «Yaþasýn Polonya» die kötü, ne tiksindirici ne tatsýz bir þey. Þunu her zamankinden fazla kabul ediyorum kivrupa'lýlarýn biz Ruslar hakkýnda hiç bir þey bilmemeleri ve iðrenç fikirler beslemeler çýkarýmýza bir olaydýr. Sonra Beresovski mahkemesindeki ayrýntýlar. Ne çirkin, ne boþ orum, nasýl oluyor da böylesine, saçmalýklardan kurtulup, yeni bir noktaya varabiliyorlr.Rusya, buradan, biz Ruslara çok daha fazla, istenilen þekle sokulabilir gibi görünüyor.nlardan birincisi, yapýlan reformlar karþýsýnda, halkýmýzýn, nasýl beklenmedik bir olguaðýmsýzlýk göstermesidir. (Örneðin yapýlan adlî reformlar) öbür tarafta ise, Orenburg e Müdürü tarafýndan dövülen, lonca'ya kayýtlý bir tacir. Apaçýk olan, Rus halkýnýn kendi

7/18/2019 Mektuplar


yapýlan reformlarý sayesinde, bu gibi durumlarda, kendi kendisini eleþtirmeye ve bu deðiþikliklere lüzumlu bir þekilde alýþtýr-masýdýr ki asýl önemli olan þey de bu. Tanrýmeform ve deðiþiklikler, Büyük Petro zamanýnda yapýlan reformlar kadar önem taþýyor. Dem gidiyor? Mümkün olduðu kadar çabuk, Güney'e inmek zorundayýz. (Not: Dostoyevski buradalarýn Boðaza ve istanbul'a inmek için yaptýðý çabalarý anlatmak istiyor.) Bundan evvel rafta tarafsýz mahkemeler kurulmalý-104105dýr. Deðiþiklik ne büyük olacaktýr o zaman! (Ben burada, bütün bunlarý düþündükçe, kalbda kimseleri gördüðüm yok, oldukça imkânsýz bir þey bu. Buna raðmen ara sýra §u veya bum. Almanyada, devamlý olarak, memleket dýþýnda yaþýyan bir Rus'la tanýþtým. Yýlda sadeciyaret yapýyor Rusya'ya ve sonra yeniden Almanya'ya dönüyor. Ailesi ve karýsý burada. Tden týrnaða hepsi Alman olmuþlar. Diðer þeylerin arasýnda, kendisine, memleketi neden ttiðini sorduðum zaman, bana son derece ateþli bir þekilde, þöyle cevap verdi: «Çünkü but, orada ise barbarlýk var. Bu kibar kiþi, Genç Ýlericilerden ama, görünüþe göre, kendiereceye kadar onlardan uzak tutuyor. Bu dýþ ülkelerde oturan mülk sahipleri nasýl da, huz, kaba ve lanet kiþiler olmuþlar.Sonunda, Anna Grigorovna ile ben, Dresden'de, daha fazla vatan hasretine dayanamayacaðýmýzý anlýyarak kýþý Ýsviçre veya Ýtalyada bir yerlerde geçirmeye karar verdik. Omýþtý. Beraberimizde getirdiklerimizin hepsini sarfetmiþtik. Oturup, Katkov'a bir mektu yazarak, durumumu bütün açýklýðý ile anlatýp, bana 500 ruble daha avans vermesini ricae olsa beyenirsin? Parayý yolladý. Ne mükemmel bir adam. Böylece Ýsviçreye geldik. Þimd utançlarýmý ve adiliklerimi itiraf edeceðim.Sevgili Apollon Nikolayeviç, içimden bir his, seni, beni yargýlayacak bir hâkim olarak,

kabul edebileceðimi söylüyor. Yüreðin ve hislerin var. Ben bunu, gerek eskidenberi ve gk son zamanlarda da gayet iyi bildiðin için, senin vereceðin kararlarýn bence önemi sonrece büyük. Günahlarýmý sana açýklamak bana hiç acý vermiyor. Þimdi yazdýklarým, sadecen, beni yargýlamayý diðer kiþilere býrakma.Baden-Baden çevresinde seyahat ederken, yoldan çýkýp, burasýný bir ziyaret etmeye kararim. Ayartýcý bir fikir, devamlý olarak kafamý kurcalýyor ve beni rahatsýz ediyordu. 10 altýnýný gözden çýkarmak belki de bana 2.000 frank106kazandýrabilirdi. Böyle bir para, Petersburg'daki masraflarým dahil, beni dört ay geçinebilirdi. Ýþin asýl pis tarafý, daha önceki yýllarda ara sýra kumardan para kazanmýþ olena ve son derecede hýrslý bir kimse olmam ve yaptýðým her iþte aþýrýlýðýn sýnýrýna ke kadar itidal denen þeyle tanýþmýþ olmamam.Baþlangýçta þeytan benim tarafýmý tutarak bütün oyunlarýný oynadý ve üç gün içinde, kol

dým. Þimdi sana her þeyi nasýl berbat ettiðimi anlatayým. Bir tarafta kolay kazanýlmýþ rank koyarak, bunu 4000e çýkarmak Diðer yanda, borçlarým, mahkemelerden gelen davetiyr ve bir daha Rusya'ya dönme imkânýmýn olamýyacaðý korkusunun verdiði sýkýntý. Bütün ta olan oyunun kendisi Bilsen, bu, kiþiyi nasýl kendine çekiyor. Hayýr. Sana yeminederim ki, bu sadece kazanma aþkýnýn bir tepkisi-deðildi. Gerçekte, paraya para olduðuhtiyacým vardý. Anna Grigorovna, bana, 4.000 frank'la yetinerek, bir an evvel buradan gitmemiz için yalvarýyordu. Ama daha fazla kazanma ve durumumu düzeltebileceðim düþüner þeye baskýn çýktý. Benim kazancýmýn dýþýnda, her gün, diðer kumarbazlarýn nasýl 20a kadar kazandýklarýný görüyordum. (Kiþi kaybedenleri asla görmez.) Diðerl benden daha iyi kazanýyorlardý? Benim, paraya olan ihtiyacým, onlarýnkinden çok dahazlaydý. Yeni bir rizikoya girdim ve kaybettim. Sadece kazandýklarýmý deðil, kendi para son meteliðine kadar bitirdim. Aklýn alamýyacaðý bir þekilde heyecanlanmýþtým ve devaybediyordum. Elbiselerimi rehine vermeye baþladým. Anna Grigorovna, sahip olduðu son

þeyi rehin etti. (O melek! Nasýl teselli etti beni. Daha fazlasýný veremediðimiz için,tli Baden þehrindeki, demirci dükkânýnýn üzerindeki, iki ufacýk odada nasýl sýkýn Sonunda canýma tak etti. Her þeyimi kaybetmiþtim. (Ne aþaðýlýk insan þu Almatefeci, ne alçak ve ne hilebaz kiþiler. Ev sahibesi olacak kadýn, bizim ayrýlamýyacaðýmsýz olduðu-107muzu anlayýnca, hemen fiatlarý arttýrdý.) Sonunda kurtulabilmemiz için, þu veya bu þBaden'den kaçmamýz gerekiyordu. Yeniden Katkov'a yazýp, 500 ruble daha istedim. (Durumum hakkýnda hiç bir þey yazmadým ama, mektubun Baden'den geldiðini görünce, her halde nbittiðini anlamýþtýr.) Ve istediðim parayý yolladý. Gerçekten yolladý! Þu anda Roussky avans olarak 4.000 ruble alýnýþ durumdayým.

7/18/2019 Mektuplar


Þimdi Baden maceralarým bitti. Yedi hafta bu cehennemde can çekiþtik. Buraya iner inmez istasyonda, Gonçarov'a rastladým. Baþlangýçta îvan Alexandroviç, bana karþý gayet ihtiBu meclis üyesi-ya da meclis üyesi olacak kiþi-de vaktini kumar oynamakla geçiriyordu.Ama bunun bir sýr olarak saklanamýyacaðýný, benimse büyük ve açýk bir rahatlýkla oynadýna karþý almýþ olduðu gösteriþli tutumunu biraz azalttý. Büyük bir heyecanla oynuyordu ileri sürerek.) Baden'de kal dýðý iki hafta içinde devamlý olarak oynadý ve kaybetti. oldukça da yüklü bir para. Ama Tanrý bu iyi adamdan gene de razý olsun. Ben bütün paraince (beni elimde büyük paralarla görmüþtü) isteðim üzerine bana 60 frank verdi. Elbettamanda bana, yarýsýný deðil de bütün paramý kaybettiðim için, dayanýlmasý güç, dersler tmeye baþladý.Gonçarov aralýksýz Turgenev hakkýnda konuþtu. Tur-genev'i ziyaretimi devamlý olarak gecdim ve sonunda gitmek zorunda kaldým. Öðlene yakýndý gittiðimde ve kendisini, kahvaltýn buldum. Sana dürüstçe söyliyeyim, hiç bir zaman gerçekten hoþlanmadým bu adamdan. Ýþi (Burada bir yanlýþlýk yapýyor. Bu yýllar yazar Sibiryada'dýr, 62 veya 63 yýllarý olmasWiesba-den'de kendisinden 50 dolar borç almýþtým (bu güne kadar da hâlâ ödeyemedim.) Onbir aristokratlýkla insaný kucaklayýp, öpülmesi için yanaklarým uzatmasýna dayanamýyorur hava yaratýyor etrafýnda. Ama ondan acý bir þekilde þikâyet etmemin asýl sebebi «Duma108adýndaki yazdýðý kitap yüzünden. Bana kendisi, bu kitabýn ana fikrinin ve neye deðiniðini kendisi þu þekilde anlattý: «Eðer büyük bir yer sarsýntýsý Rusya'yý yerlen bir edse. bu insanlýk için bir kayýp olmayacaðý gibi- kimse bu yokluðun farkýna bile varmýyaca bana, Rusya hakkýndaki temel görüþünün de bu olduðunu ilân etti. Çok sinirli bir halibebi de, «Duman» adýndaki kitabýnýn uðradýðý baþarýsýzlýk. Sana þunu söyliyeyim k ayrýntýlarýndan, benim hiç bir ilgim yoktu. Gelen mektuplardan, Staçov'un O.Z. de

dýðý makaleden haberim vardý ama, diðer gazetelerin de onu yerden yere vurduklarýný,s kovada bir kulüpte, kitabý protesto etmek için imza toplandýðýný bilmiyordum. Bütün bendisi anlattý. Samimiyetle sana þunu söyliyeyim ki, ben. bir kimsenin bütün kibirliliðaðmen, bu kadar saf ve acemice bir þekilde, bütün yaralarýný ortaya dökebileceðimile edemezdim. Týpký Turgenev'in bir zamanlar yaptýðý gibi. Ayrýca bu kiþiler Ateakla da övünüyorlar. Ayrýca bana, kendisinin dönmez bir Ateist olduðunu söyledi. Tanten bizler Deims'i (Emirleri inkâr eden, fakat Tanrýya inanan kimse) Kurtarýcýya orçlu deðil miyiz? Þöyle ki, kiþinin fikri öylesine asildir ki kiþi bunu bir kssine kapýlmadan kavrýyamaz-ve kiþinin, insanlýðýn ölümsüzlüðünü temsil eden bu fikirdeeki mülk sahiplerine ne borçluyuz? Turgenev, Herzen, Çerniçevski? En yüksek ve kul bir yere tüküren onlar da bizim, gördüklerimiz, Çirkin ve iðrenç bir gurur, utanmhassasiyet ve gülünç bir kibirdir ki, bütün bunlardan ne umduklarýný ve kimlerin kendilek olarak alacaklarýný tahmin etmek bile imkân dýþý bir þeydir. Korkunç bir þekilde Rus

slar'a hakaret etti. Ama þunun farkýna vardým ki, Bielinski okulunun ortaya çýkardýð ve Ýlericiler, Rusya'ya zarar verip, ona hakaret etmekten, âdeta zevk alýp kendi kendilerini tatmin, ediyorlar Aralarýndaki ayrýntýya gelince: Çer-109niyeçevski taraftarlarý, tüm hakaret ve kötülüðe gidip Rusyanýn yer yüzünden siliolmasýný gaye edinmiþler (hem de, öncelikle.) Diðerlerine gelince, onlar hep bir aRusya'yý sevdiklerini haykýrýyorlar. Ama gene de vatana, topraðýmýza ait her þeyden nefedeler. Onu alaya almak en büyük zevklerinden biri. Ve eðer kiþi, onlarýn karþýsýnsýný yapamayýp, alaya alamýyacaklarý bir gerçekle çýkacak olursa- kabul etmeler herhangi bir gerçek- buna canlarýnýn çok fazla sýkýlacaðýna, kederleneceklerine ve hatlerine inanýyorum. Turgenev' de de farkettim ki-ve genellikle memleket dýþýnda uzun süraþýyanlar- memlekette geçen gerçek olaylardan en ufak bir fikir sahibi bile deði(gazete okumalarýna raðmen) ler. Rusya'ya olan sevgi ve anlayýþlarýný öylesine kar ki, Rusya'da. olan ve hattâ en koyu Nihilistlerin bile inkâr edemedikleri basit o

laylara bile gözleri kapalý, bunlar kendi kafalarýna göre, sadece alaya alýnacak konul Bu herifler kavram fikrini kaybetmiþler. Bana anlattýklarýnýn arasýnda, bizlerin Allar önünde, yerlerde sürünmek zorunda oldu-ðumuzu-zira medeniyetin evrensel ve inkâr ed tek yolu. olduðunu- ve Rusya'ya medeniyet ve baðýmsýz bir kültür ge tirmek için, göstlarýn, delilik ve ahmaklýðýn en büyüðü olduðunu söyledi. Rusçular ve Slavcýlara kamakta olduðunu da söyledi. Kendisine, Paris'ten bir teleskop getirtip; görüþlein berraklaþmasý için; kurmasýný söylediðim zaman, «Ne demek istiyorsun?» diye sor mesafe fazla uzun da,» diye cevap verdim, «Teleskobunu Rusya'dan tarafa çevirecek olursan bizleri daha iyi görürsün, aksi halde hiç bir þey görmene imkân ve ihtimal yok.» döndü. Onun böylesine kýzdýðýný görünce, iyi bir saflýða bürünüp: «Gerçekten de kitab

7/18/2019 Mektuplar


hale sokabileceðini hiç tahmin etmezdim,» dedim. «Bütün bu þeyleri böylesine önelüzumu yok, tükür üzerlerine olsun bitsin.» «Sen ne sanýyorsun yâni? Ben bu iþlerden hi-110lenmedim.» diye cevap verdiði zaman, yüzü iyice kýzarmýþtý.Sözünü kesip kiþisel ve yerli meselelerden konuþmaya baþladým. Gitmeden evvel, özel hiçileri sürmeden, sanki lâf olsun diye, bu üç ay içinde Almanlardan nasýl nefret ettiðimi attým. «Biliyor musun?» dedim, «Bu Almanlar ne dolandýrýcý, ne âdi ve rezil kiþiler. Gnlarýn avam tabakasý, bizimkilerden çok daha kötü ve namussuz. Ayrýca, budalalýklarý! d bir gerçek. Sen durup dinlenmeden medeniyetten bahsediyorsun. Senin bu medeniyetin Alman'lara ne vermiþ ki, onlarý hangi yönlerden bizden üstün görüyorsun?» Kül gibi olrum) «Böyle konuþarak, kiþiliðime hakaret ediyorsun. Gayet iyi biliyorsun ki ben, devamarak buraya yerleþmiþ durumdayým. Kendimi bir Rus deðil Alman olarak kabul ediyor ve budan da gurur duyuyorum,» diye cevap verdi. «Senin «Duman» adýndaki kitabýný okudum ve bten beri burada tartýþýyoruz, ama ben, senin böyle bir þey Büyüyebileceðini, tahmin eder bundan ötürü, sana hakaret ettiysem, özür dilerim,» dedim.Ayrýlýrken, son derece kibar bir þekilde birbirimize veda ettik ve ben kendi kendime,bir daha asla, Turgenev'in kapýsýnýn eþiðinden adýmýmý atmamaya söz verdim. Ertesi saba saat tam onda oturduðum eve gelerek, kartýný ev sahibesine býrakmýþ. Oysa kendisine bivvel öðlene, kadar hiç bir misafir kabul etmediðimi ve genellikle saat on bire kadar uyduðumu söylemiþtim. Saat onda ya-pýlan bu ziyaretten de anlaþýlacaðý gibi Turgenev beni görmek istemiyordu. Bu yedi hafta içerisinde, kendisi ile sadece bir defa istasyonda karþýlaþtýk ama, selâm vermeden, sadece baktýk birbirimize. Belki sen, benim onunla bca konuþmamý ve birbirimize karþýlýklý hakaret ettiðimi-zi duyunca belki üzülmüþsündür

bu acaip görüþleri ile öylesine derinden yaraladý ki, baþka türlü hareket etmeme imkân kendi hesabýma bu iþe fazlasýyla üzüldüm. Bir kere o kibirli tavýrlarý ve davranýþla-111rý, insanýn huzursuzlanmasma yeterliyken, tir de memleketine hizmet edebilecek durumda olduðu halde, bir vatan haini gibi konuþup, Rusya'ya böylesine hakaret etmesine dayanamayýp çileden çýktým. Devamlý olarak. Almanlara kuyruk sal-lýyor. Rusyadan nefretinidan dört yýl evvel farkettim. Ama Rusya'ya karþý þimdiki,bu kýrgýnlýðýnýn ve kudurganlýsadece, «Duman» adlý kitabýnýn baþarýya ulaþmamasý, ve Rus halkýnýn onu bir deha olarakkte gösterdiði cesaretten ileri gelmektedir., îþin içinde kibirden baþka hiç bir þeyin sý, bunu büsbütün iðrenç bir duruma sokuyor.Þimdi benim görüþümü dinle dostum. Elbetteki benim, kumarda bu kadar para kaybe çok aþaðýlýk bir þey. Ama aslýnda kendi paramdan çok fazla bir þey kaybetmiþ dduðu halde, bu para bize iki ay, hattâ bugünkü yaþayýþ þeklimizle dört ay bile yeter

sana daha evvel de, kazanmaya karþý koyamadýðýmý söylemiþtim. Eðer baþlangýçta, gözden miþ olsaydým, muhakkak ki daha fazla oynamayýp, oradan çekip gidecektim. Beni pern eden 4.000 frank kazanmam oldu. Ama, daha fazla kazanmanýn dayanýlmazisteði (o kadar da kolaydý ki) bu þekilde bütün borçlarýmý ödiyebi-leceðim düþüncesi, kri-Emilie Fyodorov-na, ve Paþaya karþý olan görevlerim... çok fazlaydý bütün bunlaiçin. Karþý koyamadým. Ayrýca yanýmda, güzel sýcak kalpli, bana inanan ve koruyup orunda olduðum cici bir yaratýk vardý. Pek fazla olmamakla beraber elimde ve avucumdakileri, kumara yatýrmakla, onu da kendimle birlikte sefalete sürüklememem gerekirdi. Geleceðim çok karanlýk görünüyor bana. Sana daha önce bahsettiðim sebepler yüzya dönmeme imkân yok. Ve beni en fazla ezen düþünce, bana güvenen ve dayanan kiþilerin ri ne olacak? Bütün bu düþünceler öldürüyor beni...Bana karþý sadece sen iyi davrandýn sevgili dostum. Sen112

benim kurtarýcýmsýn.. Bana gelecekte de yardým et. Ufak veya büyük her güçlük karþýsýndvura. caðým,Sen benim ümitlerimin temelleri neye dayanýyor biliyorsun. Sadece tek bir þekilde herþe düzelir ve meyvalarýndan faydalanýlýr. Bu da romanýmýn gerçek bir 'baþarýya, ulaþmasýdk zorundayým. Ah sevgili dostum benim; bundan üç yýl evvel o delice ümitlerimle, bütün ebileceðimi düþünerek o kadar çok borç senedi imzalamam ne kadar, hem de ne kadar kötü kalkýlamýyacak bir durum yarattý benim için. Bütün bu kuvveti ve canlýlýðý nereden bulm, bana baþarýlý olabileceðimi gösterdi. Ama þartlar nedir? Sadece þu: Eserlerimin hepsalkýn son derece ilgisini çekti, ya da bunun tam tersi. Böyle bir þey nasýl mümkün olabunu kabul etmek bir fayda saðlýyabilir mi?..

7/18/2019 Mektuplar


(Mektup bir borç isteði ve Dostoyevskinin umutsuz durumunun yeniden tarifi ile sonbulur.)XXX-APOLLÜBT NÝKOLAYAVÝÇ MAÝKOV'aCenevre 9-12 Ekim 1807(Mektup para istemekle baþlar)Kendi hesabýma, bu önümüzdeki beþ ayý nerede geçireceðim, benim için hiç bir þey farke bu süre içinde, kesinlikle çalýþmak niyetindeyim. Bu Cenevre gerçekten de son derece n edilecek bir yer ve ben buna bak-113F: 8týkça, son derece de büyük bir hayal kýrýklýðýna uðruyorum.. Krizler, muntazaman her hahattâ ara sýra garip ve rahatsýz edici bir kalp çarpýntýsýna tutuluyorum. Korkunç bir þCayenne biberi gibi. Günlerce devaný eden fýrtýnalar oluyor. Ayrýca, normal güe bile hava. üç dört defa deðiþiyor. Sara krizlerim ve basurlarýmla bütün bunlara gerekiyor. Ayrýca son derece kasvetli ve sinir bozucu bir yer. Halka gelinceson derece kendini beðenmiþ ve kurumlu kiþiler. Böylesine bir kibirlilik ise, garip birbudalalýðýn þaþmaz bir þekilde dýþarý vurmasýndan, baþka bir þey deðil. Burada her þegeçmiþ, üstelik de pahalý. Halk devamlý olarak sarhoþ! Londra'da bile bu kadar külhanb «sarhoþ»a rastlanamaz. En basit þeylere, hattâ sokaktaki direklere bile, çok g þahane þeylermiþ gibi bakýyorlar. «Þu veya bu sokak ne rede?» diye sorulacak olsa, leri cevap þöyle: «Bakýn efendim, doðru gideceksiniz, o þahane ve çok zarif bronþ çen sonra sapacaksýnýz, ve saire.» Bu «þahane ve zarif çeþme» ise, aslýnda mânâsýz vksiz. Rokoko tarzýnda bir rezaletten baþka bir þey deðil. Ama. bir Genevre'liye

yol bile sorulacak olsa, onlar bundan kendilerini övmek için hemen bir pay çýkarýyor. Moskovadaki Sodayava sokaðýnda göreceðin evlerden iki tanesinin ön bahçesi kadar bir çalýlarla donatmýþlar (içinde tek bir bir aðaç yok.) ama bunun resimlerini aldýrýn în-giliz bahçeleri» diye de satýyorlar üstelik. Þeytan bile, kazýkçýlarla iþbirl'den iki buçuk saatlik bir uzaklýkta, ayný gölün kenarýnda Vevey diye bir þehir varkýþýn orasýnýn ikliminin sýhhate yararlý ve hoþ bir yer olduðunu söylediler. Kimbilir? bu günlerde oraya taþýnýrýz. Artýk benim elimde hiç bir þey yok, býrakalým iþ olurSana çalýþmalarým konusunda hiç bir þey yazacak deðilim, çünkü þu anda yazacak hiç bir bir þey var: O da gerçekten zorlu, hem de çok zorlu bir þekilde-114devam etmem lâzým. Bu aralarda gelen krizler bütün canlýlýðýmý alýp götürüyor ve her krn dört gün, düþüncelerimi toparlýyamýyorum. Ah! Baþlangýçta, Alman-yada ne kadar iyiydie! Sonumuzun neye varacaðýný bilemiyorum. Romaným benim yegâne kurtuluþ çarem. En kötüs

kkak surette bitip ortaya çýkmasý. Bunun dýþýnda hiç bir þey olamaz. Zira bu bir sine quhakkak yapýlmasý gereken bir iþ). Ama hastalýðým bütün kabiliyetlerimi kötürüm ederkenbilirim? Görüþ kuvvetim hâlâ yerinde ve bunu bana son çalýþmalarýný gösterip isbat etti yerinde ama, bütün hafýzamý kaybetmiþ durumdayým. Kýsacasý, fýrtýna gibi, ölümün bile alarak, kendimi bu kitaba vermem gerekiyor. Yeter artýk..Kelsiyev (Not: V. Kelsiyev, Herzen'le beraber çalýþan siyasî bir mülteci. Tövbekar olarusya'ya dönmüþ ve aþýrý saðcý bir gazete olan Roussky Viestnik dergisinde çalýþmaya baþeri büyük bir heyecanla okudum. En doðru yol bu. Gerçek ve akýl! Ama þundan emin olabilki, (Polaklarln dýþýnda) bizim bütün Liberal ve sosyalist eðilimli kiþilerimiz, vahþi hgibi kudu-racaklar. îliklerine kadar titretecek bu onlarý. Burunlarý kesilmiþten, daha azla nefret edecekler bundan. Ne söyliye-cekler þimdi? Kime çamur atacaklar þimdi? En fzla yapabilecekleri, diþlerini gýcýrdatmak olacak ki, memlekettekiler de bunu gayet rahatlýkla anlýyabilirler. Sen bu güne kadar, bizim liberallerden, hiç akla yakýn bir fik

edindin mi ? Akýllarýna geldiði zaman sadece diþlerini gýcýrdatýyorlar ki, gerçekte bu okul çaðýndaki çocuklarý etkilemekten ileri geçemiyor. Kelsiyev için de þimdi, onlarýn ar ettiði söylentileri çýkacak ortaya. Göreceksin ki bu konuda ben haklýyým. Ama hiç kihbar» edebilir mi, sorarým sana? Herþeyden evvel, kendileri, kendilerini lekeliyorlar. Ayrýca kim onlara karþý en ufak bir ilgi gösterir ? On-lar ihbar edilmeye deðmezler bi(Yeniden para ve iþ meseleleri üzerine yazýlar.)115

Siyasette neler olacak þimdi? Bizim bütün bu çabalarýmýz nerede son bulacak? Napoleon bgirmek için kollarýný sývadý, italya, Almanya.. Tren yolunun Kursk'a kadar uzandýðý hab

7/18/2019 Mektuplar


duðum zaman, sevinçten neredeyse kalbim duracaktý. Bir an evvel olmasýný dileyelim. Ve ra-Yasasýn Rusya!XXXI ÜVEY OÐLU P.A. ISSAYEV'eCenevre, 10 Ekim 1887Mektubun beni son derecede sevindirdi sevgili çocuk. Eðer evlendikten sonra, seni unuttuðumu sanýyorsan, (çünkü ben, senin böyle bir fikre kapýldýðýnýn farkýna varýp, istisini isbat etmedim) son derece yanýlýyorsun. Oysa tam tersi bunun. Þunu bil ki. evlendikten sonra sana olan ilgim daha da arttý ve Tanrý sanidinidir ki, sana az da olsa yardým edebilmek için son derece sýkýntýlara katlanmak zorunda kalýyorum.. Seni daima, ne yiðit bir çocuk olarak kabul ettim. Bu özelliklere sahip olan bir kimsenin, hayatýn hr durumunda mutlu olmasý gerekir. Ayrýca, senin çok zeki olduðunu da biliyorum. Sana kalan sadece bir tek nokta var: o da eðitimindeki eksiklik. Eðer, gerçekten birþeyler öðr için bir isteðin yoksa, o zaman sana vereceðim öðüdü dinle. Her ne olursa olsun, ahlâkinde, kendi kendine karþý dürüst ol, zira insan ancak eðitimi olmadan, bu þekilde ilerllir. (Çünkü insan okumaya kararlý olduðu zaman bu çabasýný hayatýnýn sonuna kadar götürrýlmadan evvel, Apollon Nikolaye-viç'e senin dostun olmasýný ve sana öðütleriyle yardýmmasýný rica ettim. Paþa o, az bulunur insanlarýn içinde bile, az bulunur bir kimsedir veni aklýný kullanarak daima doðru yola sokabilir ve sana doðruyu öðretir. Unutma buendisim yirmi yýldan beri tanýyorum. Her þeyden evvel onunla iliþkilerinde açýk ve dürülýsýn. Bir süre önce sana bir iþ teklif edildiðini, hâlâ da teklif edilmekte olduðunua bu iþe girmeni tavsiye ederim.. Bir Polis-sorgu hâkimi yanýnda çalýþmak, senin için byle kýyas-lanamýyacak kadar faydalý olacaktýr. Bu þekilde kanunu tanýyacaðýn gibi, birn faydalý bilgi sahibi olabilirsin. Ama benim sana, kesinlikle güvenim yok. Böyle birgörevde insanýn son derece çalýþmasý ve nasýl bir kiþi olacaðý hakkýnda bir karar verm

bir insan mý? O zaman iyinin en iyisi olmak gerekir. Kötü mü? O zaman da kötünün en beyrýca Lagoda gibi bir taþra þehri senin yaþýndaki bir kimse için, bütün sýkýntý k olursa, çok tehlikeli bir yer olabilir. Elbette ki, demiryolu hizmetinde, sosyal iliþkiler gayet kötü olacaktýr. Hattâ benim fikrimce, en yüksek devlet dairelerinde bosyal iliþkiler, çürümüþ derecede kötüdür. Orada hâkim olan sadece daha incelmiþ, daha Bu sebepten, Petersburg çok daha iyi, çünkü orada, kendine uygun bir çevre bulabilin. Ama, her neyse, bu iþi kabul et. Kötü yollara sapma tehlikesine gelince, bu yönden ana güvenim var. Ölmüþ olan anneni ve babaný unutmuþ olmana imkân yok. Þunu kabul et ku iþe girmeni (sýrf parasý için) tavsiye ediyor deðilim. Böyle olmuþ olsa benim üzerimukça hafifletmiþ olursun. Þunu iyi bil ki, biriktirecek tek meteliðim olmamakla beraber seni hayatýmýn sonuna kadar, yaþýn ne olursa olsun, maddî bakýmdan destekliyeceðim. Sagirme öðüdünü vermemin tek sebebi, sýrf çalýþman içindir. Zira çalýþmak her þeyin baþvna da seni benim seni sevdiðim kadar seviyor. Bana her þeyi etraflýca yaz.

116117XXXIIKIZKARDEÞÝ VERA VE KAYINBÝRADERÝ ALEXANDER PAVLOVÝÇ ÝVANOV'aCenevre, l Ocak, 1868Benim çok sevgili ve deðerli Alexander Pavloviç ve Vera Mihailovna'm.Her þeyden evvel sizleri kucaklar ve bütün kalbimle, yeni yýlýn sizler, için her bakýmdolmasýný dilerim. Anna Grigorovna beni dün gerçekten iyice þaþýrttý, burada saat tam on, Moskovada ayný anda, yeni yýl çanlarý çalmadaydý, ortaya bir þiþe þampanya çýkardý, çeþtirdi ve beraberce kadeh tokuþarak, bütün sevdiklerimizin sýhhatine ve þerefine içtikklerim kimler olabilir benim (Anna Grigorovna'nýn da yakýnlarýný kabul ederek,) Sen ve uklarýndan baþka? Senin yanýnda sadece Fedya (Not: Dostoyevski'nin yeðeni, kardeþi Mich'in oðlu) ve ailesi, bir de Paþa. Sevdiklerim ve ilgi duyduklarýným hepsi yazýlý. Her iktubunu da aldým, son yazdýðýn ve Kasým ayýnda yolladýðýn. Þimdiye kadar cevap veremedi

et. Seni her zaman sevdim ve düþündüm ve bu hislerini, þimdiye kadar da hiç azalmadý. Þdar öylesine zor ve tatmin olmamýþ bir durumdaydým ki, daha iyi bir duruma gelmeyi bekldim, sana cevap verebilmek için. Gerçekten de son zamanlarda (edebî çalýþmalarým bakýmýaat olsun boþ vakit sahibi olamadým. Bu süre içinde devamlý olarak yazýyor ve yazdýklarediyordum. Aralýk ayýnýn sonuna kadar romanýným birinci kýsmýný (Not: «Budala») bile Rik'e yollýyamadým. Ocak sayýsý için istiyorlardý ama, korkarým ki, yazý geciktiÞu anda, benim için her þey bu eserime baðlý: Varolabil-mem, günlük ekmeðim ve bütün gey Viestnik ten fazla avans aldým. 4.500 rubleye yakýn. Bunun dýþýnda Petersburg'da hâlâereken, en azýndan 3.000 rub-118

7/18/2019 Mektuplar


lelik borçlarým var. Ayný zamanda, þu veya bu þekilde yaþamam lâzým-hem de böyle bir deutlarýmý bu romana baðlamýþ durumdayým, önümüzdeki dört ay içinde, hattâ masamýn baþýndolarak çok çalýþmam lâzým. Þimdiye kadar yazdýklarýmý beðen-sneyip bir kenara attýðým igeri kal-anýþ durumdayým. Kitap bana, Roussky Viestnik'in ölçülerine göre, 6.000 ruble cak. Peþin olarak aldýðým 4.500 rubleyi çýkaracak olursak, alacaðým para, sadece 1.500u parayý bile alýrsam, yaþamam ancak bir düzene girebilir. Eylülde, borçlarýmýn 1.500 reyince Rusya'ya geri döneceðim. Bu yüzden þimdi her þey bu eserime ve çalýþmama baðlý: ve bütün geleceðim. Kitap herhangi bir bakýmdan iyi olacak olursa, Eylül ayýnda, Viesten yeniden borç alabilirim. Þimdi sizlere buradaki durumumuzdan ve içinde bulunduðumuz tlardan bahsedeyim.Her bakýmdan, yeteri kadar yeknesak. Cenevrede kaldý, ðýmýz sürede, her gecen günün birden hiç bir farký yok. Ben yazýyorum, Anna Grigorovna'da beklediðimiz küçük kiþinin, tahazýrlýyor, yahut yardýma ihtiyacým olduðu zamanlar bana steno'luk yapýyor. Durumuna soece iyi dayanýyor, yalnýz son zamanlarda pek iyi deðildi. Hayatýmýza hayran olunacak biilde uyuyor. Sadece annesini çok göreceði geldi. Yalnýzlýðýmýzýn deðeri ben-ce gerçektehalde çalýþmama imkân yoktu. Her neyse, Cenevre. Mont Blanc'ýn görünüþü, göl ve ondan a olmasa, son derece sýkýcý bir yer. Ben, bunun böyle olduðunu daha evvelden de biliyordama, Eylül ayýnda tesadüfen geldiðimiz bu þehirde, þartlar, kýþý geçirecek baþka bir ye olup, durumumuzdan dolayý bizi burada kalmak zorunda býraktýlar. örneðin Paris kýþýn dlduðu gibi, odun da, buradan on fa daha pahalý, tabii diðer þeyler de öyle. Aslýnda itagitmek istiyorduk. Milano'ya elbette ki (daha güneye de-). Kýþlar orada çok daha yumuþalduðu gibi, Katedrali,119sanat galerileri ve tiyatrolarýyla çok daha çekici bir þehir: Ama þu anda bütün Avru

er þeyden evvel îtalyayý bir karýþýklýk tehlikesi zorlamada. Çocuklu bir kadýn içinse, asýnda olmak hiç de iyi bîr þey deðil.. Ýkincisi bizlerin bir doktor ve ebe ile bir þekilde anlaþ-mamýz gerekiyor ki, Ýtalyanca bilmememiz bunu imkânsýz-, kýlýyoa yolumuzun dýþýnda olduðu gibi, oraya gitmek için de fazla bir isteðimiz olmadý. Cene ne olursa olsun, kütüphaneleri, doktorlarý bol olan bir þehir ve herkes Fransýzca konr. Biz burasýnýn, böylesine sýkýntýlý olacaðýný daha evvelden düþünememiþtik. Ayesen yelleri (kuzey yelleri diye adlandýrýlan) var ki, daðlardan gelip, ölümsüz buzu soðukluðunu getiriyor-beraberinde. Ýlk oturduðumuz evde bir hayli sýkýntý çektný þaþýrtacak bir þekilde yapýlmýþtý. Bir kere evin içinde-soba yerine sadece þöminelercereleri de çift deðildi. Bu yüzden insanýn devamlý olarak ateþ yakmasý gerekiyorduBatý Avrupada odunu bol tek memleket olduðu halde, odun burada çok pahalý) Öyle ki içei ýsýtmakla, dýþardaki avluyu ýsýtmak arasýnda pek fazla bir fark olmuyordu. Benim odamrinde, beþ veya. altýdan yukarý çýkmýyordu. Diðer odalarda ise, geceleri tes-tilerdek

nuyordu sýk sýk. Son bir aydan beri, belki de biraz daha fazla, yeni bir yere taþýndýk odasý çok hele bir tanesi öylesine sýcak oluyor ki, insan orada gerçekten çok rahatkilde çalýþma imkânlarýný buluyor. Cenevrede ýsý bu güne kadar sýfýrýn altýnda sekiznsa'da ise sýfýrýn üzerinde on, Fransanýn Montpellier þehrinde, Akdeniz kýyýsýre'den çok daha güneyde-, tabii, sýcaklýk on beþ derece imiþ.Uzun bir süreden beri Petersburg'a mektup yazamadýðým gibi, onlardan da hemen hemen, hiir haber almadým.. Fedya ve Paþa'nýn paraya ihtiyacý olduðunu düþündükçe, son derece ürum. En kýsa zamanda her ikisine de yollanmasý lâzým. Ama ben Roussky Viestnik'den,. roanýn ikinci kýsmýný yollamadan hiç bir para ummuyo-

rum. Þimdiye kadar yaptýðým iþ sadece 1.000 ruble karþýlýðý Oysa ben kendilerinden çok urumdayým. Bu beni öylesine üzüp huzursuzlandýrýyor ki, geceleri uykularýmýn kaçmasýna. Fedya açýktan bir yardým, görmezse kendisini idare edemez, Paþa ise parasýný munt

malý. Ben burada sadece Viestnik'in bana ayda yolladýðý 100 ruble ile yaþamak zorund Yakýnda da bundan çok daha fazlasýna ihtiyacým olacak Þubatýn sonunda. (Buranýn ine göre) Anna Grigorovna anne olacak. Bu sebepten elimde muhakkak param olmasý, hattâ biraz, da yedek akçemin bulunmasý lâzým. Buranýn takvimine göre insan lden, ne kadar paraya ihtiyacý olduðunu he-Kaplýyamýyor. Mektuplarýnýz bana gerçektek veriyor. Keþke Moskova'ya gelip sizleri görebilsem. Ama bir daha tekrarlýyayým, bütünceðim bu çalýþmalarýma dayanýyor. Yalvarýrým, bana kendiniz ve çocuklar hakkýnda, ulý mektuplar yazýn. Veryoçka, Kasým ayýnda yazdýðýn mektup bir hayli canýmý sýktý. ansýz kadýný istediðini söylüyorsun. Niçin ? Hangi sona ? , Fransýz þivesi için mi?sýz kadýný, bir Fransýz öðretmenden bile (bunu kendi tecrübelerimden biliyorum) F

7/18/2019 Mektuplar


dilinin bütün inceliklerini öðrenmeye imkân yoktur. Ýnsan bunu ancak büyük bir kabililedebilir. Bir dilini þivesini elde edebilmek içinse son derece kuvvetli bir istek sahibi olmasý gerekmektedir. Ayrýca ben bu «þive.> yi fazla, lüzumsuz buluyorum. Ýnaa sevgili Veryoçka, çocuklarýn büyüdüðü zaman, artýk bizim oturma odalarýmýzda, FransýzHattâ bugün bile, çok gülünç tepkilerle karþýlaþýyor. Bir dili okuyup anlamak çok dah Eðer insan bir seyahata çýkacak olursa, o zaman bu bildiklerini konuþmaya çevirir. Amunun dýþýnda,, okuyup' anlamaktýr, bence önemli olan. Bir Fransýz kadýný ne konu-þacakarýnla? Ne konuþabilir? Saçmalýklardan baþka hiç bir þey. Etkili ve kuvvetli bir olacaðýndan, kendi davranýþlarý, yoldan çýkmýþ sapýtmýþ memleketinin, adi, çökmürleri, toplum ve din hak-121kýndaki düþünceleri ile onlarý zehirliyecek. Senin evinin havasýnda zorbalýktan en u iz bile yok. Herþeyi üzerinde mutlu, dengeli ve rahat bir ailenin damgasý var. Oysa bu Fransýz kadýný evine bir takým kötü Fransýz unsurlarý sokacak. Bütün bunlarýn dýþýndadan bahse lüzum yok sanýrým.Bundan baþka ikinci bir nokta daha var. Eðer halk bu gün yanlýþsýz Fransýz þivesine sahistiyorsa, gýrtlaktan çýkan ve kulaða hiç de hoþ gelmiyen Paris modasýna uymak zorundad þive de Pariste, bilemedin, en fazla yir-mibeþ yýldan beri kibarlar arasýnda tutunmuþ þeydir. Bizim hocalarýmýz ve çocuklarýmýzýn mürebbiyeleri, bunu. aramýza sokmaya þu anemiyorlar. Bu sebepten senin çocuklarýn «mükemmel telâffuzu» öðrenemiyecekler-dir. Ama eri kadar yazdým galiba. Þimdi iki gün gün istirahate çekilip, sonra yeniden çalýþmaya tim, güzden beri farkedilir bir þekilde düzeldi. Bazen yedi hafta hiç kriz gelmiyor. Þi ise son derece heyecanlý kafa çalýþmasý ile meþgulüm. Bunun birdenbire nasýl gel-, diðrum ama, çok memnunum halimden.Gelecek sefere kadar benim sevgili ve deðerli bir tanelerim. Sizleri bir kardeþ ve d

ost olarak, kucaklayýp öper, en iyi dileklerimi sunarken, bizleri unutmamanýzý rica edeim. Adresim hâlâ Cenevre. Belki Nisan'da Mont Cenis üzerinden Ýtalya'ya gideriz. Milanoya ve Como gölüne. Gerçek bir cennete gitmek olacak bu. Ama herþey çalýþmalarýma baðlýileyin.Sizin,Fyodor DOSTOYEVSKÝ122XXXIII YEÐENÝ SOFÝA ALEKANDROVNA'yaCenevre, l Ocak, 1868Benim sevgili ve deðerli Soneçka'm.isteðine raðmen, yazdýðýn mektuba bugüne kadar susup, bir cevap veremedim. Ama sana þerine söz veriyorum, bundan böyle sana her ay, muntazaman mektup yazacaðým. Alexander avloviç'e yazdýðým mektubumda, elimden geldiði kadar bu sessizliðimin sebeplerini a

çalýþtým. Bütün bu süre içinde öylesine sinirli ve huzursuzum ki, kurtuluþu, kendi i bulacaðýmý hissettim. Böylelikle, acý ve üzüntülerimi yalnýzlýðýmda taþýyabilecna mektup yazmak, gerçekten çok güç geldi bana. Sonra ne yazabilirdim ki? Sana kötü dadan, yýkýk sinirlerimden mi bahsedecektim? (nasýl) olsa bu mektubumda açýklýkla belacaktý.) Bütün bu saçmalar gerçekten yersiz. Son derece güç bir durumdayým. Bütün gelecrime baðlý. Viestnik'den sadece 4.500 ruble avans almadým, onlara þerefim üzerine söz v ayrýca bu sözümü her mektupta da tekrarlýyarak, romanýn gerçekten yazýlacaðýný bildirdanýp da. tam yayýnevine gönderilmek üzereyken büyük bir kýsmý-ný yok etmek, yýrtmak zoira yazdýklarým, be-ni gerektiði kadar memnun etmemiþti. Ve eðer kiþi kendi eserinden n olmazsa, o eserin iyi olmasýna imkân yoktur. Böylece yazdýklarýmýn büyük bir kýsmýbütün borçlarýmýn ödenmesi, þimdiki halim ve bütün geleceðim, bu romana baðlýydý. Üç hmine göre 18 Aralýkta) yeni bir romana baþladým. Þimdi de, gece gündüz, bunun üzerinde . Kitabýn fikri çok eski, ama daima, eskiden beri beðendiðim bir fikir. Ama kadar

bunu ortaya çýkaracak cesareti kendimde bu-123lamadým. Eðer bu çalýþmaya baþlýyorsam, bunun tek sebebi son derece umutsuz bir a olmamdan ileri geliyor. Ana fikir, gerçekten mükemmel bir asil adamýn hikâyesi. Bu ise dünyada yapýlabilecek iþlerin en zoru, hele bu günler-de. Bütün yazarladece bizimkiler deðil, yabancýlar da' mutlak güzelliði belirtebilmek için bir sür yaptýlar] ama hepsinin çalýþmalarý birbirine eþitsiz oldu. Zira bu son derece güç bira ana. fikir güzellik. Ama bu fikirler, bizde olduðu gibi, medenî Avrupada da uzun zamandan beri sallanýp durmada. Dünya üzerinde, gerçek ve mutlak güzelliði temsil eden tekkiþi vardýr, o da Hazreti Ýsa. Bu sýnýrsýz güzel kiþi de, aslýnda, elbette ki büyük biz John yazdýðý Ýncilde devamlý olarak bu düþünceden bahseder. John bu güzellið

7/18/2019 Mektuplar


de, hayal gibi ortaya çýktýðýný görmüþtür.) Açýklamalarýmda çok fazla ileri gitiyeyim ki, bence Hristiyan edebiyatýnýn asil kiþileri içinde en mükemmeli bence Don K-tur. Don Kiþot, asil olduðu gibi ayný zamanda da komik bir kiþi. Dickens'inPickvvick'leri (Don Kiþot'tan çok daha zayýf kiþiler olmakla beraber, büyük birdir bu) de komiktirler ki, bütün büyük deðerleri de bundan ileri gelmektedir. Okuyukendi kýymetinin farkýna varmadan, onlara karsý bir sevgi ve þefkat duyar. Mizah

yazýlarýnýn en büyük sýrrý da okuyucuda bu sevgiyi uyandýrabilmektir iþte. Aynn Valjean (Not: Hugo'nun «Sefiller»inin kahramaný) dikkate deðer bir denemedi, ama o, okuyucunun sevgisini sadece, korkunç kaderi ve toplumun kendisine yaptýðý haksýzlýklar sayesinde kazanýr. Ben þimdiyedek buna benzer olumlu bir þey kitabýmýn tam bir baþarýsýzlýk olmasýndan korkuyorum. Tek ayrýntýlar belki o kadar köma korkum romanýn sýkýcý olabilme ihtimali. Çok geniþ ve uzun bir þey olacak. Birinci küç günde tamamlayýp, geçenlerde yolladým. Birinci kýsýmda hiç bir hareket yok. Sadece n meydana-gelen bir önsöz. Kitabýn bütününe hiç bir zarar vermiyeceði-ni biliyorum, ama, ne bir þeyi aydýnlatýyor ne de bir mesele veya olayý ortaya koyuyor.Tek isteðim, okuyucuda ikinci kýsmý okumak için bir merak uyandýrmak, ikinci kýsma bu gum ve bir aya kadar da bitireceðim. (Her zaman böyle çabuk çalýþýrým.) Bunun birinci ký kuvvetli ve anlamlý olacaðýna inanýyorum, iþte böyle sevgilim, bana baþarý ve iyi tali. Romanýn ismi «Budala» ve bunu sana adýyorum Sofia Alexandrovna. Sevgili dostum, umarýi kitabým bu adamaya yakýþacak bir deðerde olur. Elbetteki ben kendi kitabým hakkýnda bveremem, hele içinde bulunduðum bu heyecanlý durumda..Sýhhatimden hiç bir þikâyetim yok. En aðýr çalýþmalara bile dayanabiliyorum. Ama, Agorovna'nýn durumu yüzünden fazla üzülmem zor duruma düþürüyor beni. Dört ay daha ça Italyaya gitmeyi umuyorum. Þu anda yalnýzlýk, çalýþmamýn temelini teþkil ediyor.

Paþa beni gerçekten kederlendiriyiyorlar. Bu postayla Fedya'ya da mektup yazacaðýmDýþarda, yaþamak, tüm olarak fazlasýyla dert ve güçlük dolu. Rusya'yý korkunç derecna Grigorovna ile birlikte oldukça yalnýz yaþýyoruz burda. Günlük hayatým þöyle geçiyorateþi yakýyorum (son derece soðuk burasý) kahve-içiyoruz ve ben çalýþmaya baþlýyorumlarýnda bir lokantaya gidip, iki frank'a (þarapla beraber) yemek yiyorum. Anna Grigorovna evde yemeyi tercih ediyor. Yemekten sonra bir kahveye gidip, kahve igiyor ve MoskovsTcoie Viedomosti (Moskova haberleri) ile Golos'u (Not: Moskova-nýn sesi. önemli bir gazete) A'dan Z'ye kadar okuyorum. Hareket etmek için yarým saatlik bir yürüyüþten sonra eve dönüp yeniden çalýþmaya baþlýyorum. Yeniden a içiyoruz ve çalýþýyorum. Anna Grigorovna, son derece mutlu olduðunu söylüyor.Cenevre, sýkýntýlý mânâsýz, Protestan ve budala bir þehir. Rezil bir iklimi var ama, çaen mükemmel.124

125Rusya'ya Eylül ayýndan evvel dönebileceðimi hiç san-mýyorum-Ah sevgili yeðeninim gelmez de ilk iþim sen kucaklamak olacak. Hâlâ dönüþümde bir dergi çýkarmak di þüncesiediyorum. Ama bu da þimdi yazdýðým romanýmýn baþarýsýna baðlý. Düþün bir kere, bu kadasayýsýna yetiþip ye-tiþmiyeceðinden emin deðilim Yoksa bu benim için çok kötü olacakSeni kucaklar ve öperim. Daima senden yana olan dostun,DOSTOYEVSKÝXXXIVCenevre 18 Mayýs 1868Mektubuna çok teþekkür ederini sevgili Apollon Nikola-yeviç, ve herþeyden evvel, bana k, mektuplaþmamýza son vermediðin için sana minnettarým. Ama her zaman, ruhumun derinlikinde Apollon Nikoyeviç'in böyle bir þey yapmýyacaðýný hissetmiþimdir ben..Sonia'm öldü. Üç gün evvel gömdük onu. Ölümünden iki saat evvel onun öleceðini hiç bilmevvel, doktor bize, her þeyin daha iyiye doðru gittiðini ve onun yaþýyacaðýný söyledi.

hafta hasta yattý. Zatürree olmasý sebep oldu ölümüne.Ah benim sevgili Apollon Nikolayeviç 'im, ilk çocuðuma karþý olan sevgim herhalde çok kbir þeydi. Beni tebrik edenlere öylesine komik mektuplar yazýp hislerimi belirttim kiHerkesin gözünde, rezil kepaze olduðumdan hiç þüphem yok. Ama sana, sana sevgili dostumir þeyi söylemek-ten utanmýyorum. O zavallý küçük sevgili yaratýk, daha üç ayýný doldurmadýðý halde, benllikleri ve kiþiliði olan bir kimseydi. Daha yeni baþlamýþtý, beni tanýyýp sevmeye. Ne a gitsem daima gülümsüyordu bana. Þimdi gelmiþler beni teselli edip muhakkak baþka çocuacaðým söylüyorlar. Peki ama Sonia ner-de? înan bana, eðer hayatta kalabileceðini teminim,, onun yaþamasý için, çarmýha gerilerek ölmeye çoktan razý olurdum. Artýk bundan bah

7/18/2019 Mektuplar


Karým aðlýyor.. Yarýndan sonra, onun minicik mezarýna son bir defa veda. edip, baþka brlere gideceðiz. Anna Nikolayevna (Not: Karýsýnýn annesi) bizlerle beraber kalýyor. Küçdece bir hafta evvel geldi buraya.Onbeþ gün evvel baþlýyan Sonia'nýn rahatsýzlýðýndan bu yana hiç çalýþamadým. Katkov'a bledim. RoussTty Viestnýk'in Mayýs sayýsýnda kitabýmdan sadece üç kýsým çýkabilecek.. Amgece gündüz, çalýþabileceðimi umuyorum. Böylelikle Haziran sayýsýndan, itibaren muntazacak romaným.Kýzýmýn manevî babasý olmayý kabul etmene de ayrýca teþekkür ederim. Ölümünden bir haftilmiþti küçüðüm..(Mektubun devamý iþ konularýndan bahseder.)XXXV APOLLON NÝKOLAYEVÝÇ MAlKOV'aVevey, 10 Haziran 1868Sevgili dostum Apollon Nikolayeviç.Senin sevginin gerçek ve katýksýz olduðunu biliyor, ve-"Una inanýyorum. Ama ben bu szamanlardaki gibi, haya-126127mtýnýda hiç bir zaman böylesine derin ve dipsiz bir þekilde mutsuz olmadým. Sana içinde m durumu anlatmayý düþünmüyorum. Zaman devamlý olarak geçiyor ve geçen zaman sadece anýbir þekilde anmasýna ve Sonia'-mm hayalinin daha bir berraklýkla gözlerimin önünde belie sebep oluyor. Öyle anlarým oluyor ki, gerçekten da-yanamýyorum buna. Tanýyordu beni. ben o öldüðü gün ga-zeteleri okumak için evden çýktýðým zaman, onun 2 saat sonra öleceðmiyordum. En ufak bir fikrim bile yoktu bu konuda. Evet ben evden çýkarken bana öylesine dikkatle bakýyor ve bütün hareketlerimi öylesine izliyordu.. Sonra o bakýþlarý, öyle

le bakýyordu ki, þu anda bile onlarý karþýmda görüyor ve bu âný her geçen gün biraz dahnu asla unutamýyacaðým gibi, kederim de hiç bir zaman son bulmayacak. Eðer baþka bir çorsa, sana gerçeði söylüyorum, onu sevmek elim-den gelecek mi bilmiyorum. Nereden çýkacareden doðacak bu sevgi? Sadece Sonia'yý istiyorum ben. En ufak bir þekilde bile olsunonun artýk var olmadýðýný ve onu bir daha asla göremiyeceðimi gönlüm bir türlü kabul et.(Burada karýsýnýn durumundan ve iþlerinden bahsediyor.) Devamlý ve aðýr çalýþmaktan oldafamýn parça parça olduðunu hissediyorum. Senin mektubunu dindar bir kiþinin cennete gisini beklemesi gibi bekliyorum. Rusya'dan gelen bir sesten, bir dostumun sesinden daha deðerli ne olabilir? Sana söyliyecek hiç bir þeyim, sana verecek hiç bir haberimk. Burada bulunduðum sürece, her geçen gün biraz daha gobi, biraz daha aptal, biraz dah vurdum duymaz oluyor ve romaným bitmediði için de bu konuda hiç bir þey yapmak elimdeelmiyor. Kitap biter bitmez ne olursa olsun Rusya'ya dönmeye kararlýyým. Kitabý bitireb

lmek için masamýn baþýnda, günde en azýndan sekiz saat oturmak zorunda kalýyorum. Katkon borçlarýmýn yarýsýný ödeyecek kadar iþ çýkarmýþ durumdayým. Gerisini de128çalýþýp temizliyeceðim. Yaz bana dostum, yaz bana-Tanrýaþkýna yaz..Haziran sayýsýnda çýkacak dört kýsýmda, (belki sadece üç kýsým basarlar, dördüncü gecik-sitivist'lerin çok aþýrý fikirli bazý gençlerini tarif edip anlattýðýmý okuyacaksýn. likle ortaya koyduðumu biliyorum, (Çünkü tecrübelerimden orta tabakayý gayet iyi anlarýiye kadar hiç kimse onlarý inceleyip, dikkat etmedi) ve gene. biliyorum ki, herkes bana hakaret ederek: «Mânâsýz, saf, budala ve sahte» diyecek.XXXVINÝKOLAY NÝKOLAYEVÝÇ STRAÇHOVa MEKTUBUNDAN BÝR PARÇADresden, 24 Mart 1870

Diðer yazdýklarýnýn arasýnda, Tolstoy'un, bizim diðer büyük yazarlarýmýzýn herhangi biriddia ediyorsun ki, ben senin mektubunun bu kýsmýndaki fikirlerini kabul edip buna katýlamýyacaðým. Böyle bir þeyin iddia edilmemesi gerekir. Puþkin ve Lomonossov . birer ler-. «Büyük Petro'nun zencisi» ve «Bielkin» gibi eserlerle ileri fýrlamýþ .bir yazar, deha'nýn haberini getirir... Daha evvel, hiç bir yerde, hiç bir kimse tarafýndan verime-miþ yepyeni bir haberdir bu. Ama «Harp ve Sulh» ile orta-, ya çýkan birisi, inan kiin tarafýndan çoktan verilen bir, haberden sonra . gelmektedir. Sarsýlmýyacak bir þeydiu. Bu konuda Tolstoy ne derecede geliþirse geliþsin bahis konusu olan haber ondan evvel bir dahi tarafýndan verilmiþtir. Ben bunu son derece önemli buluyorum, ama sana

7/18/2019 Mektuplar


bütün fikir ve .düþüncelerimi burada bir kaç þatýr içine sýkýþtýrmamýn yok,. ...

129F: 8XXXVIINÝKOLAY NÝKOLAYEVÝÇ STKAÇHOV'aDresden 11, Haziran 1870{Mektubun baðýnda Dostoyevski, «Büyük bir Günahkârýn Hayat Hikâyesi» adýndaki eseri, Kaettiðini ve onun bunu kabul etmediðini belirterek þikâyetlerde bu-Hunur.)Tesadüfen Viestnýk Europi (Avrupa gazetesi)'nin geçen yýl çýkan bütün sayýlarý elime gebaþtan aþaðý Okudum. Gerçekten çok þaþýrdým. Nasýl olur da, böylesine inanýlmayacakdergi (Bu ancak Bulgar'larýn çýkardýðý Kuzey Arýsý dergisi ile kýyaslanabilir) bi raðbet görür (ikinci baskýsý , 6000 adet) Bunun tek sebebi, iþlerini bilmelerinden ileliyor. Nasýl da marifetli bir þekilde halkýn sevdiði sesi aparmýþlar! Liberalizm'in sonce tatsýz, yavan bir örneði. Elbette. Biz zaten böyle þeylerden hoþlanýrýz. Ama deren evvel iyi idare ediliyor, bunu kabul etmek lâzým. Her ay günü gününe çýktýðý gibi der. Diðer yazýlar arasýnda Turgenev'in kaleme aldýðý «Tropmann'ýn îdamý» ný da okudurin çok deðiþik olabilir belki Nikolay Nikolayeviç ama, bu gösteriþ budalasý, bayaðý vuyandýran yazý, benî kýzgýnlýktan çýlgýna döndürdü. Neden devamlý olarak, bir idamý için, çok yanlýþ bir iþ yaptýðýný Söyleyip duruyor? Bu onun için sadece acýklý bir olyanlýþ bir iþ yapmýþ. Ama insan oðlunun, dünya üzerinde olan herhangi bir olay karþýsýn görmemezlikten gelmeye kesinlikle hakký yoktur. Homo sum, et nihil Jýumani.. Hele son dakikada, baþka tarafa dönerek, idamý görmekten kaçýnmasý ne kadar komik. «Bakýn efenasýl ince bir terbiye ile yetiþtim ki, böyle bir sahneyi görmeye dayanamýyorum !> Tepe týrnaða kadar, kendi ken-dine ihanet ediyor. Bütün bu yazýdan insanýn çýkardýðý sonuç,

onun; mesele birinin kafasýnýn kesilmesi bile olsa; korkunç derecede kendisini ve kafasýnýn huzurunu düþündüðüdür, îçi-iîj tüküreyim böyle iþin. Ýnsanlar midemi bulandýrmayikolayeviç, sen onu övecek ne yalarsan yaz, bence Turgenev, iþi bitmiþ Rus yazarlarýnýnitmiþidir. Lütfen kýzma bana..XXXVIII APOLLON NOKOLAYEVÝÇ MAÎKOV'aDresden 30 Aralýk, 1870Evet, Rusya'ya dönmeye kararlýyým ve yýlýn baþlangýcýnda muhakkak Petersburg'da olacaðýamlý olarak, öylesine kötü bir durumdayým ki, hemen hemen hiç yazamýyorum. Kafam periþa, çalýþmak inanýlmayacak kadar korkunç ve güç geliyor bana. Rus ve Alman olaylarýný büe izlemekteyim. Son dört yýl içinde baþýmdan geçmiyen kalmadý. Yalnýz yaþamýþ olmakla bli yýllardý bunlar. Tanrý bana geleceðimde ne verirse versin, bunu büyük bir alçak gönüene-ceðim. Ailemi düþünmek de düþüncelerime fazlasýyla baský yapýyor. Tek kelimeyle, inye ihtiyacým var.

Straçov bana yazdýðý mektubunda, toplumumuzda her þeyin korkulacak kadar çið ve çocukçaor, însanýn bunu dýþarýdan nasýl bir incelikle sezdiðini bir bilsen. Bütün bunlarýn dýþ nasýl her anbüyüyen, derin bir nefretle tiksindiðimi bilebilsen!Tanrým! Yabancý devletler konusunda taraf tutmamýz nekadar korkunç bir þey Ruslar, Prusyalýlarýn, eðitimleri saye-130131sinde birer fatih olduklarým sanacak kadar mý ahmak ve budala kiþiler? Bu öyle bir eim tarzý ki, burada çocuklar Atilla'nýn yürüyüþ halindeki ordusunun erlerinden daha fazlup, azap çekiyorlar.Bana, Fransýz millî ruhunun, kaba kuvvete karþý olduðunu yazýyorsun. Ben daha iþin baþýFransýzlar ba-rýþ yapmakta acele etmeyip, en fazla üç ay daha dayanabil-seler, Almanlarzilliklerinden utanarak geri çekileceklerinden, püskürtüleceklerinden eminim. Eðer kiþi

ri min hepsini sana bildirmek istesem, çok uzun bir mektup yazmam gerekiyor, örneðin bu askerin Fransaya nasýl gönderildikleri, nasýl askere alýndýklarý, nasýl donatýlýp, be: ve sevk edilmeden evvel nasýl barýndýrýlýp beslendikleri, inanýlmayacak kadar ilgi çebunlar. Farzet ki son derece fakir, ihtiyar bir kadýn bütün geçimini, iki mobilyalý; odburada bütün odalar mobilyalý) kiraya vermekle-hayatýný kazanýyor. Oysa bütün bu eþyala bir deðeri bile yoktur... böyle bir kadýn eþya sahibi olduðundan, on askeri yatýrýp bezorunda býrakýlýyor. Bu misafirlik: süresi, bir, iki, üç gün-en fazla bir hafta olabili- bu-barýndýrma bu fakir kadýna en azýndan yirmi, otuz Taler'e-, mal olmaktadýr.Ben kendim, Fransada olan Alman askerlerinin ailelerine yazdýklarý (ufak iþ sahipleri) mektuplarý kendi gözle-rimle okudum. Ulu Tanrým, neler yazýyor, neler anlatýyorl

7/18/2019 Mektuplar


Hepsi, aç sefil ve periþan. Anlatmak çok uzun sürecek bun-lan. Sana baþka bir görüþümüangýçta, halkýn sokaklarda «Ren kýyýsýnda nöbet» adýndaki marþý hep bir aðýzdan söymdi artýk bu þarkýyý kimsenin iþittiði yok. Bütün gurur, heyecan Profesörler, doktorerin arasýnda. Halkýn artýk fazla ilgilendiði yok bu olaylarla. Fakat Profesörler son dce kibirli kiþiler. Her akþam onlara þehrin kitaplýðýnda rastlýyo-rum. Ýçlerinde gerbilgin, bembeyaz saçlý bir kiþi, geçenlerde yüksek sesle «Parisi bombalamak gere-kiyor» diye fikrini açýkça söyledi. Bu onlarýn bilgisinden deðil, sadece budalalýklarýneliyor. Eðitimleri gerçekten çok iyi olabilir ama, kafa bakýmýndan hepsinin düþüncesi sde sýnýrlandýrýlmýþ. Baþka bir görüþüm daha var. Burada herkes okuma yazma biliyor. Bunce gabi, inatçý kör ve yüksek fikirlerden mahrum kiþiler. Yeter bu kadar. Buluþuncaya k Seni evvelden kucaklar ve sana teþekkürler ederim. Tanrý aþkýna beni unutma veyaz.Senin Dostoyevski'nXXXIX MOSKOVALI BiR ÖÐRENCÝ TOPLULUÐUNAPetersburg, 18 Nisan 1878(Not: 3 Nisan 1878'de Moskovalý öðrenciler, Kiev'de tevkif edilen arkadaþlarý hakkýnda karara karþý olduklarýný belirtmek için bir gösteri yaparlarken sokakta, kasaplar tarafaldýrýya uðrýyarak (Moskova'daki et pazarý, Üniversitenin yakýnýndadýr) fena halde döðüir gurup bir protesto mektubu ile Dostoyevski'ye baþvurmuþtur.)Çok þerefli efendiler.Uzun zamandýr Size cevap vermediðim için affedin beni. Son derece hastaydým. Ayrýca bunyanýnda baþka durumlar da cevabýmýn gecikmesine sebep oldu. Sizlere evvelâ bir gazete yyla cevap vermek istedim. Ama karþýsýnda, hiç bir þey yapamýyacaðým, elimi kolumu baðlý yüzünden bu þekilde hareket etmemin mümkün olamýyacaðý ortaya çýktý. Böyle olmasýna ra

esele-132133lerinizi, gereken bir geniþlikte, bütün ayrýntýlarýný ortaya dökerek, basma aktarmamyoktu zaten. Oysa sizlere bir mektup . çerçevesi içinde neler söyliyebilirim ? Parmak bstýðýnýz konu, Rusya'nýn kendi sýnýrlarý îçindeki hayatýný ilgilendirmektedir. Sizlere istiyorsunuz. Yoksa sizleri bütün itiraflarýmýn inancý olarak mý kabul edeyim?Sonunda sizlere bu kýsa mektubu yazmaya karar verdim ki, bu da sizler tarafýndan, bütüne yanlýþ anlaþýlacaðýmýn tehlikesini göze almam demektir. Gerçekten çok acý verici bir .Þöyle yazýyorsunuz: «Bu meseleyi çözümlemenin son derece büyük bir önemi vardýr. Bizlerdar kabahatliyiz? Ve toplum -bizden aþaðý kalmamak þartýyla- bu olaylardan nasýl bir tauçlar çýkaracaktýr?»Büyük bir hünerle, çaðdaþ Rus basýný ile üniversiteli genç nesil arasýndaki iliþkilere,

r önemle iþaret ediyorsunuz.

Basýnýmýzda hâkim olan (sizleri dikkate alarak) bir hoþ görürlük, bir tenezzül havasý vce doðrudur bu; hava gerçekten bu þekildedir ve konu ne olursa olsun, olay ne olursa olsun, bazý peþin hükümlerle çok daha evvelden modaya uydurularak ileri sürülmektedir kicasý son derece tatsýz, yavan ve gerçekten eskiyip bayatlamýþ bir tutumdur.Þöyle devam ediyor yazýnýz: «Açtkça, bize arkasýný dönen ve verdikleri yýkýcý kararlan ye adlandýran halktan, onlarýn bizden bir þey beklemediði gibi, biz de onlardan hiç birbeklemiyoruz.»Bu da doðru. Evet sise gerçelcten arkalarýný çevirdiler ve düþüncelerinin büyük bir kýsr sizleri (hiç olmazsa karþý konulmaz bir çoðunluk bunu yaptý.) Ama gerek toplumda ve gbasýnda, sayýlarý hiç de az olmayan kiþiler var ki, bunlar, genç neslin halktan (en önbu) ve toplumdan koptuðunu gördükçe bunun düþünceleri,

134onlarý korkunç bir derecede altüst etmektedir. Gerçekten de durum bu þekilde. Ana vatankýndýrmaya, ona yol göstermeyi emel edinecekleri yerde, genç nesil düþler içinde yaþýyolgilendiren hiç. bir konuyu öðrenmek bile istemeyip, yabancý öðrenimlerin kökü dýþarda in peþine takýlýyor. Ve sonuç olarak bu gün; bütün þüphelerin ötesinde; genç nesil, kök olan, þu veya bu siyasî partiler tarafýndan avlanýyorlar ki, bunlar aslýnda, bu fikirle en küçük bir derecede ilgilenmeyip, gençleri sanki mezbahaya giden kuzularmýþ gibi s bir takým çýkarlarýný temin etmek için bir yardým vasýtasý olarak kullanýyorlar. Sakýnaksini söyle-meyin efendiler çünkü bu böyledir.Bana þöyle soruyorsunuz: «Bu olaylar için, biz öðrencileri ne dereceye kadar kabahatli

7/18/2019 Mektuplar


ilirsiniz ?;> Size verilecek cevabým þu: Ben kesinlikle, sizleri hiç. bir þekilde kabahtli bulmuyorum. Þu anda, «büyük bir sahtekârlýk>tan kaçar gibi, arkanýzý döndüðünüz topAma öðrencilerimizden biri, bu toplumdan býkýp, bunun dýþýna çýktýðý zaman, halka dönüp, kendisi için sisler içinde, bulanýk olan dýþ ülkelere gidiyor. Avrupalýlaþmak için kainsan» olmak: çabasýna kapýlýyor ki bu da onu; halkla hâlâ olan iliþkilerini kopararak; ayýrýyor. Onlarý küçük görüp, onlara yanlýþ anlýyor. Týpký kendisinin sýrt çevirerek aasýl gerçek kurtuluþumuz halkta ve halkýn arasýndadýr (çok büyük bir konu bu)... Her neençlerin halktan kopmasýný bu derece sert bir þekilde suçlama-rcak lâzým. Gerçek hayata, atýlmadan evvel, gençlere halk hakkýnda., herhangi bir fikri yoðunlaþtýrmak için ne z ne gibi bir fýrsat verilmiþtir? iþin kötüsü, hal-tan akýllý ve zeki Ruslarýn, kendilernun farký-na. varmýþ olmalarýdýr, daha da kötüsü bu kiþilerin halka «öð-''enciler» olaralk uzun, çok uzun bir za-frýandan beri; altmýþ yýllarýnýn baþlangýcýndan, büyük bir135ldikkatle gözleyip incelemektedir bunu. Aralarýnda «halka dö-.nenler» ise halk tarafýnda görülmüþlerdir. Halk onlarý «genç efendiler» diye adlandýrmýþtýr. Onlarýn böyle adlan eminim ben. Gerçekte þunu kabul etmek gerekir ki, halk bu tutumunda yanlýþtýr. Ziragüne dek gençlerin (sanki Rusya'nýn çok kötü bir durumda, bir uçurumun kenarýnda oldden belirtir gibi) böylesine dürüst (inkâr edilmez bir çok olaylarda) böylesine hýrs-Iý hayatlarýný seve seve verecekleri, gerçeðin söylediði her sözü kabul ettikleri bir devlanmadýðý gi-bi, böyle bir devre de olmamýþtýr. Gerçekten, Rusya'nýn en büyük ümidi uzun bir süreden beri hisset; tiðim gibi, bu konuda da uzun bir süreden beri yazmaktayým. Gençler büyük bir hýrsla gerçeði aramaktadýrlar Tanrý bilir nerede olduðunu. Bu gler (ki bunlar da, çökmüþ Avrupacý-Rus toplumu tarafýndan yaratýlmýþtýr, asla ana vatan

rýn doðma büyüme hal ký tarafýndan ortaya atýlmamýþtýr. Sonuç ise, verilen bu ke-sia sumun, ne de genç neslin halk hakkýnda en ufak bir bilgisi olmamasýdýr. Halkýn hayatýný arý yerde, bu genç adamlar, halký kesinlikle anlamadýklarý gibi, onlarýn en önemli kurae-örnegin din-hor görmektedirler. Bunlarý öðrenmek için halka inecekleri yerde, lûtfine, onlarý himaye eder görünmek ve onlara birþeyler öðretmek istemek, tepeden! týrna aristokrat oyunundan baþka bir þey deðildir. Halk onlarý «gen; efendiler» diye adlana doðrudur. Gerçekten ne kadar gariptir ki, bütün dünyada demokratlar her zaman halkýn tutarlarken, bizim bilgili demokratlarýmýz, her zaman için aristokratlarla birleþerek alka karþý olmuþlardýr, «iyi bir iþ baþarmak» için halkýn arasýna karýþtýklarý halde oine tepeden bakýp hor görmededirler ki, böyle bir horgörüþün, sevgiye varabilmesi kee imkânsýzdýr!Geçen kýþ, Kazan Katedralinin önünde yaptýðýnýz göste-136Tide, kalabalýk zorlan içeri girerek, sigara içip, tapýnaðýn kutsallýðýna karþý hürm

büyük bir rezalet çý-Icardýlar. «Þimdi dinleyin beni,» dedim bu öðrencilere (bir çsöylediðim bir gerçektir) «Tanrýya inan-înýyorsunuz. Bu sizi ilgilendiren bir þeydir saonun tapýnaðýna karþý hürmetsizlik ederek, halka hakaret etmeye ne hakkýnýz var?» Ha

ir kere daha «genç efendi-îer» diye karþýlýk verdi, hatta daha kötüsü, «öðrenci» deyimirinde sayýlan az olmayan bir takým Yahudi ve Ermeniler de vardý saldýrganlar aasýnda (Þimdi bildiðimiz gibi, yapýlanlar kökü dýþarda olan bir siyasî gösteriden baþkTýpký Sasuliç (Not: Vera Sasuliç. Ünlü tedhiþçi. Siyasî bir cinayet yüzünden yarafýndan suçsuz bulunmuþtur) olayýndan sonra bütün bu tabancalý - kahramanlarýn, halk taefendiler» diye adlandýrmasý gibi. Ama halkýn öðrencileri mimliyerek, onlara bile bile tle ve uygunsuz bir þekilde davranmalarý çok fena bir þey. Size gelince efendiler, siz e entellektüel basýnla birlik olarak Moskova halkým «kasaplar» diye adlandýrdýnýz. Bunumý ne? «Kasaplar» neden halk toplumunun birer üyesi olmasýn? Aslýnda onlar gerçek h Minin (Not: 1610-13 yýllarýnda hükümetin çalýþmadýðý sürede ortaya çýkan millî bir kah

miydi? Halkýn hislerini ve tepkilerini bu þekilde göstermesi bir çok kiþileri kýzdýra ama, þunu aklýnýzdan çýkarmayýn ki, halka hakaret edildiði vakit, onlar hislerini d þekilde belli etmiþ-Serdir. Halkýn kaba olmasýnýn sebebi, çoðunluðunu köylüle-Tin r. Aslýnda ise bütün bu olanlar uzun bir süreden beri kafalarý iþgal eden (ve bugüne kautulan) halk ile toplum arasýndaki anlaþmazlýðýn ortaya çýkmasýndan baþka bir þey deðillay yapýlmasý gerektiði gibi deðil, çok kötü bir þekilde meydana çýkmýþtýr. Zira yumrrilemez. Ama bu her yerde ve her zaman halk arasýnda böyle olmuþtur, ingilizler sýk , halk toplantýlarýnda birbirlerine girmiþler, Fransýzlar137ise, Giyotin iþini görüp kafalarý uçururken, önünde dans edip. þarký söylemiþlerdiran bir gerçek var, (sadece «kasaplar» deðil, tüm halký isimlendirmek çok zavallý bir te

7/18/2019 Mektuplar


idir) o da halkýn genç nesle karþý baþ kaldýrýp ayaklanmasý ve bunlarý öðrenciler olara öbür taraftansa, kabul etmemiz gereken alt üst edici baþka bir gerçek daha var ki, (çomanâlý bir þey) basýnýn, gençliðin ve sosyetenin, fesatlý bir maksatla , birleþerek hak için çalýþmasý ve onlara «bu bir halk tabakasý deðil, bir çete» demesidir.Efendiler, eðer sözlerimde, sizlerin görüþüne karþý gelen taraflar varsa, en iyisi sizl sinirlenmemesi, kýzma-masýdýr. Bunsuz bile yeteri kadar baþýmýz dertte. Zira çü-rümüdare eden sadece halis bir yalancýlýktýr. Halk kendi baðýna saðlam ve kuvvetlidir arna an beri halk ile toplum arasýnda korkunç bir anlaþmazlýk hüküm sürmededir. Bizim, hislezla kapýlan kiþilerimiz halký toprak köleliðinden azad ettikleri zaman, onun medeniyadý verilen, Avrupa sahtekârlýðýný, baðrýna basacaðýna, içtenlikle inanýyordu. n derece baðýmsýz olduðunu göstermiþ ve þimdi de, yüksek tabakanýn kendilerindakatsizliðinin farkýna varmaya baþlamýþtýr. Son yýllardaki olaylar bunu kuvvetlend gibi, daha açýk bir þekilde de sermiþtir gözlerinin önüne. Bununla beraber, halk dostnýný ayýrabilecek durumdadýr. Bazý acý ve kederli gerçeklerin kabul edilmesi lâzým. Halak, onlarý azaltmak için, halkýn arasýna katýlmak istiyen, samîmi, namuslu ve gerçeði aadamlara ne oldu? Halk onlarý aralarýndan attýðý gibi, yaptýklarý bu içten gelen çabbul etmek istemedi. Halk bu genç adamlarý, aslýndan çok daha baþka bir þekilde kabul Fikirlerini benimsemediði gibi nefret etti onlardan, dertlerine bulunmak istenençareleri delice ve anlamsýz olarak kabul ettiler.Petersburg'a gelince, burada þeytan tam ipini koparmýþ, durumda. Gençler tabanca mezhebni seçmiþler, üstelik hü-138zamanki gibi onlardan nefret ediyor ve kabul etmiyor onlarý. Oysa gençler, halkýn kendilerinden korkmadýðýnýn ve bir gün kafalarýnýn bozulabileceðinin farkýnda bile deðiller

rþýlýklý çatýþma daha olursa, bu iþin sonu nereye varacak? Efendiler, huzursuzluk vericanda yaþýyoruz.Size, elimden geldiði kadar yazdým. Ama gene de yeteri kadar uzunlukta, cevap veremedim sorularýnýza: Benim fikrimce öðrenciler asla suçlu bulunmamalý, onlara hiç bir kabanmemelidir. Zira gençliðimiz hiç bir zaman bu kadar samimi ve namuslu olmamýþtýr. (Bu bihi anlamý olan bir gerçektir). Ama ne yazýk ki gençlik tarihimizin son iki yüz yýlýnýnedici fikirlerini taþýyor omuzlarýnda. Bu sebepten, gerektiði þekilde gerçekleri eleyipburdan geçiremiyor, bunun için onlarý suçlamak yersizdir. Hele bu olaylarda ilginç bir luluðu meydana getiri-yorlarsa (saldýrýlan topluluk olarak). Ben sizlerin, böyle þartlaltýnda doðru yolu bulanlardan olmanýzý temenni ederim. Toplumun çevresindeki bugünkü boyalistlerin kehanette bulunduklar), bugünkü toplumla, yarýnki toplum arasýndaki, boþluk çok daha kesindir. Eðer bir kimse, halka inmek ve halk arasýnda kalmak istiyorsa, herþyden evvel halký hor görmemeyi, ona yüksekten bakmamayý öðrenmelidir. Oysa bu bizirn yü

için imkânsýz bir þeydir. Ýkincisi, Tanrýya inanmalýdýr insan. Bu da bizim Avrupalý Rullmayan bir þeydir (oysa Avrupa'nýn esas Avrupalýsý Tanrýya inanýr.)Sizleri selâmlarým efendiler ve eðer izin verirseniz, hepinizin ellerinden sýkarým. Eðea büyük bir rahatlýk vermek istiyorsanýz, beni sakýn nasihat eden bir vaýz'a benzetmeyina baþ vurarak, sizlere kafamýn ve vicdanýmýn inandýðý gerçeði söylememi istediniz, benden geldiði kadar yapmaya çalýþtým. Çünkü hiç bir kimse, kendi kuvvet ve kudretinin elvha fazlasýný yapmayý baþaramaz.Sizin sadýk,Fyodor Dostoyevski'niz.139DOSTOYEVSKI'NINÇeviren Zeyyat Özalpsan

ARARAT'IN KÜÇÜK KiTAPLAR! : 2DOSTOYEVSKI'nin HAYATININ KRONOLOJÝK TABLOSU30 Ekimde, Moskova'da, babasý Miehail Andreyeviç Dostoyevski'nin Ser-Tabip olduðu, Ýþ-ehastahane-sinde dünyaya geldi, kendisine Fyodor adý verildi ve 4 Kasým'da vaftiz edildi.Dostoyevski ailesi Tula eyaletinde bir ev satýn alýr, bundan böyle yazlarýný bu evde geler. Dostoyevski, Moskova'daki L. J. Çermak erkek okuluna girer.Edebiyat öðretmeninin çocuklar üzerinde büyük etkisi olur. Puþkin'e hayrandýr.27 Ocak'ta, annesi Maria Fyodorovna Dostoyevski ölür. Yýlýn baþlarýnda Fyodor Dostoyevsbe-yisi Michael ile birlikte Petersburga giderek, K. F. Kostomorov hazýrlýk okuluna

7/18/2019 Mektuplar


girer. Mühendislik okuluna kabul edilir. [LS37-43 Mühendislik eðitimi.Kampta geçen bir yaz. Balzac, Hugo ve Hoffman'a hayranlýk. Güz sýnavlarýnda baþarýremediði için, bir üst sýnýfa geçemez. Kýþýn, Þidlovski ve Be-reçtzky ile arkadaþlýk. Þabasýnýn ölümü.29 Kasým'da Astsubaylýða terfi eder. 27 Aralýkta Asteðmen olur.Dramatik çalýþmalar. «Marýe Stuart» ve «Boris Go-dunov» (Bu eserleri batýya geçmemiþtirerfi etmek için 5 Aðustosta girdiði sýnav-1842 1843184418451846da baþarý göstererek Sahra Ýstihkâm Asteðmenliðine yükselir.Teðmen rütbesine yükselir.Mektebi bitirerek, 23 Aðustos'ta Ýmar Bakanlýðýnda bir göreve atanýr.Geçen yýlýn sonu ile bu yýlýn baþlangýcýnda Dos-toyevski, Balzac'ýn «Eugenie eserinin çevirisi ile uðraþýr. Ayný yýl Sue ve George Sand'ý okur ve çeviriler yallar»! yazmaya baþlar.Yeni bir Dram projesi (30 Eylül, 1844 Mektuplarý) 19 Ekim'de Ýmparatorluk kararý ile, «talýðý» yüzünden, Üsteðmen rütbesi ile ordudan terhis edilir.Mayýs baþlarýnda «Yoksullar»ý bitirmiþtir. Nekras-sov ve Grigoroviç, kitabý okuduk bir gece yarýsý, yazarý ziyarete gelirler. Bielinski ile tanýþýr. Yazýn Reval'e kardeþ'-in yanýna gider.15 Kasým'da kardeþine yazdýðý bir mektupta, edebiyat alanýndaki ilk baþarýsýndan bahseonunda, Suboskal, adýnda bir hiciv dergisi çýkarmayý plânlar. «Dokuz mektupluk hikâye»15 Ocak'ta Nekrassov'un Petersburg adlý dergisi çýkar, ilk kitabý «Yoksullar» burda bas

linski'nin «Yoksullar» üzerine Ototçestnevennia Zapiski dergisinde çýkan bir yazýta «Goliadkin» O. Z. de basýlýr. «Kesilen sakallar» ve «Kaldýrýlan halk memurlarý» her ikisi de batýya geçmemiþtir) yazar.«Bay Prohartçin (O.Z No. 10)Yazý, Reval'de kardeþi ile birlikte geçirir.Güz'ün bütün hikâyelerini bir kitap halinde toplamaya karar verir.Yýl sonunda Sovremennik dergisinin yazý iþleri ile bir anlaþmazlýk yüzünden aralarý açý1847 «Dokuz mektupluk hikâye» Sovremenýýik'te, «Han sahibesi»de O.Z. de b«Yoksullar» kitap halinde çýkar.1848 Paris'te ocak ihtilâli.Politik guruplar kurulmaya baþlar Petersburg'da.Petraçevski çevresinde.«Yabancý Kadýn,» (O.Z. No. 1)

«Zayýf Kalp» (O.Z. No. 2)«Noel Yortusu ve düðün» (O.Z. No. 10)«Beyaz Geceler « (O.Z. No. 16)«Kýskanç Koca» (O.Z. No. 12)1849 «Netoçka Nesvanova» (O.Z. No. 1-2-5-6)Mart ayýnda Dostoyevski, yüksek sesle (Bielinski'nin, Gogol'a yazdýðý bir mektubu Petrai'nin odasýnda okur.)23 Nisan'da Dostoyevski, Petraçevski çevresinin diðer üyeleri ile birlikte tevkif edileek, Petropu-lovski kalesine hapsedilir. (Kendisi þu suçlarla itham edilmektedir: Sansürün sertliði hakkýndaki konuþmalara katýlmak, 1849 yýlýnýn Mart ayýnda Bielinski'nin ilâlci mektubu yüksek sesle okumak. Dourov'un odasýnda tekrar okumak ve Dourov'un okuduðu deðiþik makaleleri dinlemek ve Bielinski'nin mektubunu kopye etmesi için Monbelli'y vermek. Kurulmasý düþünülen gizli bir basým evinden haberdar olmak, vesaire.) 19 Aralý

eri rütbesi geri alýnarak, hapse mahkûm edilir.22 Aralýk'ta Petraçevski gurubuna, idam hükümleri okunur ve sonra kararýn deðiþtirilererya'da bir cezaevine gönderilecekleri bildirilir.624-25 Aralýk gecesi, Dostoyevski zincire vurularak,:Petersburg'dan Sibiryaya nakledilir, 1850 11 Ocak'ta Tobolsk'a varýþ. Burada «Aralýkçý»larýnkararýyla tanýþýr.17 Ocak'ta, Omsk'a hareket ederler. 1850-54 Omsk cezaevinde cezasýný çeker.1854 15 Þubat'ta cezasýný tamamlamýþtýr.22 Þubat'ta kardeþine yazdýðý bir mektupla cezaevindeki hayatýný anlatýr.

7/18/2019 Mektuplar


2 Mart'da Dostoyevski Er olarak 7. Sibirya alayýna atanýr. Mart'ýn sonunda Semipalatinsk'e varýþ. Mayýs'ta 1854 Avrupa olaylarý konusunda bir yazar.21 Kasým'da Baron Vrangel Semipalatinsk'e gelir-1855 19 Þubat'ta Çar II Alexander'in Taç giyme törenim ne ait bir þiir yazar. þiir batýya geçmemiþtir). «Ölüler Evi»ni yazmaya baþlar.1856 15 Ocak'ta astsubaylýða terfi eder.24 Mart'da General Totleben'e bir mektup ya Çara kendisi için arabuluculuk yapmasamrica eder. l Ekim'de Ýmparatorun emriyle, ayný taburda, teðmenliðe terfi eder.1857 6 Þubat'ta dul, Maria Dmitriyovna Ýssayev ile Kus-nezk'te niþanlanýr. 18 Nisn'da Ýmparatorluk kararý ile Sibirya 7. Ordu Komutanlýðýna gelen bîr emir Dostoyevs meþru varislerine asalet unvanlarý geri verilir, fakat el konulan topraklan ve mülk-leri geri verilmez. Dostoyevski'nin bundan ancak Mayýs ayýnda haberi olur.Ayný yýlýn sonunda, Dostoyevski bir istida ye ordudan istifasýný ve Moskova'da oturmasýrilmesini rica eder. «Küçük Kahraman.» (O.Z. No. 8) 1859 18 Mart'ta Teðmen rüle ordudan terhis edile-]rek, kendisine oturmasý için Tver þehri gösterilir. «Amcamýn rüyasý» (RousskNo. 3) 2 Temmuz'da Semipalatinsk'ten ayrýlýþ. Güzü Tver'de geçirir. Çara bir istidak, Ýmparatorluðun bütün þehirlerinde serbestçe yaþamak için ricada bulunur. «Ölülebaþlar. «Stepançikovo Köyü. (O.Z. No. 11-12) Kasým ayýnýn sonunda Tver þehrini esine izin verilir, Petersburga hareket eder.1860 Ýki cilt halinde eserlerinin toplu olarak birinci baskýsý.1861 Vremya gazetesine yazý yazmaya baþlar. «Haksýzlýk ve Hakaret» ayný ga basýlýp, kitap halinde çýkar.

1861-62 «Ölüler evi»nin Vremya'da basýlmasý (1861 No. 4-9-11; 62 No. 1-3-5-12.)«Budalaca bir hikâye» (Vremya No. 11) «Ölüler Evi»nin kitap halinde iki baskýsý 7 Hazere seyahat Paris, Londra (Herzenle buluþur) ve Cenevre'dekalýr.«Yaz düþünceleri üzerine kýþ yazýlarý» (VremyaNo. 2-3)Mayýs'ta Stracov'un Polonya meselesi üzerine yazdýðý bir yazýdan Vremya'nýn kapatý dýþ ülkelerde seyahat. «Kumarbaz» m hazýrlýklarýna baþlamasý. Kýþýn, karýs1864-65 Vremya'nýn yerini alan «Devir» dergisinin idaresi.1864 24 Mart'ta <--Devir»'in ilk sayýsý. «Büyük bir þehrin karanlýklarýndan» -2 ve 4) 16 Nisan, Karýsýnýn ölümü. 10 Haziran. Kardeþi Michael'in ölümü, 25 Aralýkdaþý Apollon Grigoryev'-in ölümü.1863

18638918651865-661867 1867 186718681869«Alýþýlmamýþ bir olay» (Devir No. 2) Temmuz sonunda, dýþ ülkelere seyahat. «Cürüm amasý. Güz'de Wiesbaden'de oturma.Ekim'de, Baron Vrangel'i Kopenhagen'de ziyaret. Kasým'da Rusya'ya dönüþ ve telif hklarýný Stello-yevski'ye satmasý.Üç cilt halinde toplu eserlerinin ilk baskýsý, Petersburg, Stellovski «Cürüm ve Ceza»nýiestnik'de basýlmasý (No. 1-2-3-4-6-8-11-12) ve kitap halinde çýkmasý.

Moskova yakýnýndaki Lublin'de yazý geçirmesi. Yýl, sonunda «Kumarbaz» üzerine çalýþmalarovna Snitkin adýnda bir stenograf ile iliþki kur- i masý.15 Þubat'ta A.G. Snitkin ile evlenmesi. 71 Dýþ ülkelerde oturma.14 Nisan'da yola çýkýþ. Dresden'de iki ay. Bielenski i hakkýnda bir yazý (saklanmamýþ.)16 Aðustos'ta Apollon Maikov'a yazdýðý bir mek-tupta Turgenev ile kavgasýný ruletteki kaybýný: anlatmasý.«Bir yazarýn günlüðü» nün hazýrlýklarý (yeðenine mektuplar)Yýl sonunda «Budala» ya baþlamasý. «Ölüler Evi» nin üçüncü baskýsý «Cürüm ve Ceza.»ky Viestnik'de basýlmasý ve kitap j halinde çýkmasý Ýsviçre ve Ýtalya'da yazý geçirmesie bir roman yazma fikri (Karamazof Kardeþler'in kiþiliklerinin ortaya çýkmasý). Bu

7/18/2019 Mektuplar


nuda yeðenine ve Maikov'a mektuplar. Yýlýn baþlarýnda Floransa'ya gidiþ. Yeni bdergi i olan Sarya ile iliþki ve Danilevski'nin «Rusya ve Avrupa» adlý denemeleine duyduðu ilgi.101870187118721873187418771879«Ebedi Koca» (Sarya No. 1-2) «Büyülenmiþ» i yazmaya baþlamasý. «Cürüm ve Ceza»nýn dörd«Büyülenmiþ»in basýlmasý (Roussky Viestnik, 1871 No. 1-2-4-7-9-12 ve 1872, No 11-1ersburg'a geri dönmesi. Doðuya bir seyahat tasarýsý. «Ebedi Koca» nýn kitap halinde çýkaþ) adlý gazetenin yazý kadrosuna katýlmasý «Bir Yazarýn Günlüðü» nün basýlmaaylarý Ýnceleme.» «Büyülenmiþ» in kitap halinde çýkmasý. Mart sonunda sansür kurallarýnedilmesi Güzü ve Kýþý, Staraya - Rouusa'da ge-çirir. «Budala» nýn ikinci baskýsý. «Beceserine baþlamasý. «Beceriksiz Genç»in basýlmasý (O.Z. No. 1-2-4-5-9-11-12) v halinde çýkmasý. Yazý Ems'de geçirmesi(Günlük adlý dergide, Haziran sayýsý,) Balkan meselesi hakkýnda bir makale ve Dostoyevsn siyasî inançlarý.«Beceriksiz Genç» in kitap halinde çýkmasý. «Küçük Kýz» (Grajdanýn dergisini büyültmede geçirmesi. 24 Aralýk: «Bütün hayatýmýn hatýralarý.» «Karamozof Kardeþler»! yazmayabaskýsý. «Karamozof Kardeþler'in» basýlmasý, (Roussky Viestnik 1879 No

6-8-11 ve 1880 No: 1-4-7-11 ve kitap halinde çýkmasý.«Bir Yazarýn Günlüðü»nün ikinci baskýsý. 1876 yýlýndan. «Haksýzlýk ve Hakaret'in» beþinr Solovyov ile birlikte Optin manastýrýna gitmesi.1118801S81188125 Mayýs'ta Moskova yazar ve gazetecilerinin, Dos-toyevski þerefine ziyafet vermeleri. 6-7 Haziran'da Puþkin anýtýnýn aðýlýsý dolayýsý ile Moskova'da yapýlan þ8 Haziran'da, Rus Edebiyatýný sevenler cemiyetinde, Dostoyevski'nin konuþmasý ve yapýlain Gece» lerine katýlmasý.28 Ocak'ta akþam saat 8.38'de Dostoyevski'nin hayata gözlerini yummasý.31 Ocakta yapýlan büyük bir törenle, Petersburg'daki Alexander Nevski Manastýrýnýn meza.

1210. Mayýs, 1938Benim aziz ve iyi Babam,Oðlunun senden harçlýk istemesi için sana baþvurmasýný bir fazlalýk olarak kabul edebiln? Tanrý tanýðým olsun ki, bu ne kiþisel ihtiyaçlarým, ne de imkânsýzlýklarýn sonucu. Hde seni nasýl soyabilirim? Onlarý sýkacaðýný bildiðim halde, kendi et ve kanýma bana bietmelerini rica etmenin ne kadar buruk bir tadý var. Kendi kafam ve ellerim var. Özgür ve baðýmsýzým. Aslýnda senden bir Köpek bile, istememem gerekir. Kendimi acý fakirliðierek. Ölüm yataðýmdan bana destek olmaný istemekten utanmam gerek aslýnda. Olaylara bakolursan seni ancak gelecekle teselli edebilirim. Gelecek ki artýk uzaklarda deðil ve zaman seni gerçekleriyle ikna edecek.Þu anda kelimenin tam mânâsý ile beni anlaman için sana yalvarýyorum sevgili babacýðýmkteyim, istesem de istemesem de en yakýn çevremin zorunluklarýna uymam gerekiyor. Nede

n bir istisna olayýný? Böylesine istisnai davranýþlar genellikle en büyük hoþnutsuzluklktadýr. Bunu þimdiden anlamýþ olman lâzým sevgili babacýðýný. Bunun için de insanlara grýþmýþ durumdasýn. Ve bundan dolayý lütfen söyliyeceðim þeylere önem ver: Askerî Akadem, kamp hayatý en azýndan kýrk Ruble'ye ihtiyaç gösteriyor. (Bunu babam olduðunuz için y) Bu kýrk Ruble'ye çay, þeker ve saire gibi ihtiyaçlar dahil deðil. Rahatým için deðil,13zaruri ihtiyaçlarým için bunlara sahip olmam gerekiyor. Yaðmurda ve rutubett bezden bir çadýrda yatmak gerektiði zaman, hele insan, böyle bir havada eðitimden üþügun dönerse, bir bardak çaya ihtiyacý olacak kadar hasta olabilir ki, bu son yýllarda ssýk tecrübe ile baþýmdan geçmiþtir. Senin sýkýntýlarýný da gözönünde tuttuðumdan ötüsenden sadece en zaruri ihtiyacým olan onaltý Ruble'yi istiyorum. «Ýki çift adi postal

7/18/2019 Mektuplar


Tekrar ediyorum, kitaplar yazý malzemeleri, kâðýtlarým, çorap ve ayakkabýlarým gibir yerde muhafaza etmem gerekiyor. Bunun için bir sandýða ihtiyacýný var. Zira kam çadýrdan baþka hiç bir barýnak yok. Yataklarýmýz kýlýfsýz üzerine çarþaf örtülmüþ m, Sandýðým olmazsa, nerede saklýyabilirim eþyalarýmý ? Þunu bilmen gerekir ki, r sandýðýmýn olup olmamasý Hazineyi ýrgalamýyor. Ýmtihanlar yakýnda bi- teceði için yacým olmayacak. Bundan böyle i giyimimle ilgilenecekleri için ayakkabý vesaire istemek

zorunda kalmýyacaðým. Oysa boþ vakitlerimi kitapsýz nasýl geçirebilirim? Bize verilellar öylesine kötü ki, üç çifti, þehirde bile giyilecek olsa, altý aydan fazla dayanmýy gerekli ihtiyaçlarýn bir listesi var.)Son para havalenden onbeþ Ruble ayýrdým. Ýþte görüyorsun sevgili Babacýðým, en azýndan daha ihtiyacým var. Haziran baþýnda kamp bitiyor. Eðer oðlunun bu acý ihtiyaçlarýna des istiyorsan, Haziran'ýn baþýnda ona bu parayý gönder. Bu dileðimde Ýsrar etmeye cesaretorum: Fazla bir þey istediðim yok ama þükraným sýnýrsýz olacaktýr.IIKARDEÞÝ MÝCHAEL'e.Petersburg,9 Aðustos, 1838(Mektup, Dostoyevski'nin kardeþine neden uzun süredir yazmadýðýnýn açýklamasýyla baþlarur.)Tembel olduðum bir gerçek-çok tembel. Eðer benim hayata karþý yegane davranýþým bu süreikse, sonum ne olacak ? Bilmem ki benim bu kasvetli halim beni asla býrakacak mý ? Ve böyle bir haleti nahiyenin yalnýz bir adama musallat olmasýný düþünmek ki-onun ruhunudünya ve ahretin bir karýþýmý gibi görünmektedir. Ne tabiat dýþý bir ürün, ta baþýndan salarýna tecavüz edilmiþ... Bu dünya bana, günahkâr düþüncelerle kaplanmýþ olan, ilâhi

en ýstýrap yeri gibi görünüyor. Hissediyorum ki, dünyamýz gepge-niþ bir olumsuzluða eði güzel, asil ilâhi þey bir hiciv olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Ve böylesine bir tablodase, ki, o, ne fikirde ne de bir etkinin bütünüyle dengesindedir -o aslýnda tek kelimeyl, tamamen kopmuþ bir kiþidir- O zaman tabloya ne olacak? Tahrib edilmiþtir ve bundan böle devam edemez.Ve kutsalýn altýnda sefilleþtiði bu kaba maskeyi sadece görebilmek ne müthiþtir. Bir isgücünün bu maskeyi paralamaya kâfi gelip insanýn ebede varabileceðini bilmek- Bütün buk ve hâlâ yaratýklarýn en küçüðü en sonu gibi hayata devam etmek... Ne korkunç! Ne aþaðHamlet! Bütün bu uyuþak ve aciz âlemin iniltilerini aksettiren kaypak ve vahþi dilini dhumdan en ufak bir iç çekmesi, en ufak bir sitem kopmuyor... Kaderin o keskince baskýsý, acýsýnýn altýnda olan bu ruh, bütün üzüntüyü kapsayýp, sadece kendi kalbini kýr-1415maktadýr. Pascal der ki: Felsefeye karþýt olan kiþinin kendisi filozoftur. Düzenin za

lý talihi.Kâfi derecede saçmaladým. Sonuncunun dýþýnda mektuplarýndan sadece iki tanesi elime geçlluðumdan bahsediyorsun kardeþim. Ben de zengin deðilim. Ýnanýr mýsýn ki, kamptan ayrýlkopek'im bile yoktu. Üstelik yolda soðuk aldým (bütün gün yaðmur yaðdý ve barýnacak bi). Nerede ise açlýktan hasta olduðum gibi, boðazýmý ýslatacak bir yudum çay içecek bileu. Zamanla iyileþtim ama, babamdan para gelinceye kadar, kamptaki en çetin ihtiyaçlarkývrandýrdý beni. Borçlarýmý ödeyip gerisini sarfettim.(Dostoyevski bu kýsýmda kardeþinin durumu ve kendi mali güçlükleri hakkýnda bazý açýklaHerneyse. Artýk baþka þeylerden bahsetmenin zamaný geldi. Okuduðun kitaplarýn dan böbürleniyorsun... Bu yüzden sana gýpta ettiðimi sakýn aklýna bile getirerhof'da en azýndan senin kadar ben de okudum. Bütün Hoffmann'larý Almanca ve Rusçaarak (Yeni «Kater Murr» henüz Rusça'ya çevrilmiþ deðil) Ayrýca Balzac'larýn da heme (Büyük kiþi Balzac!) Onun kiþileri hep zekâyý kucaklayan yaratýklar. Sadece zamanýn

eðil, binlerce yýlýn bütün çabalarýný, insan ruhunun geliþip kurtulmasýný Bunlarýn dýþýnda Götlýe'-nin «Faustunu ve kýsa þiirlerini, Polevios'un tarihi «Undine»yi okudum. (Baþka bir zaman Ugolino'dan uzun uzun bahsedeceðim.) Ve nihaet «Cromwell» ve «Her-nani» hariç Victor Hugo'yu... Hoþça kal. Bana mümkün olduðu kadira mektuplarýn benim için bir zevk ve teselli kaynaðý oluyor. Hemen cevap ver. Mektuunu en geçinden on iki gün içinde bekliyorum. Yaz bana ki tamamen çökmiyeyim.KardeþinF. Dostoyevski.16Yeni bir plâným var: Deli olmak. Bu, insanlarýn akýllarýný kaybettikten sonra tedavi ol

7/18/2019 Mektuplar


tekrar, akýllanmalarý için yegane çýkar yoldur. Eðer bütün Hoffmann'larý okuduy-san, Alksýn. Nasýl buluyorsun onu? Anla-iþýlmazlýðý avuçlarýnýn içine aldýðý halde, onunla ne denen bir oyuncakla oynayan kiþiyi seyretmek ne kadar müthiþ.IIIKARDEÞÝ MlCHAEL'e.Petersburg, 31 Ekim, 1838Sana son yazdýðýmdan bu yana ne kadar zaman geçti sevgili kardeþim. Bu kahrolasý imtihana ve babama yazmama, Ý. N. Þidlovski'yi aramama engel oldu. (Not: Nikolay Þidlovski.Hazine memuru olan bu kiþi, tumturaklý soyut fikir ve eðilimlerde þiirler yazmýþ, daha larý içki yüzünden kendisini mahvetmiþtir.) Bütün bunlardan ne kazandým? Daha terfi de Ne korkunç! Bütün bu sefaletin içinde bir yýl daha yaþamak. Tam bir aþaðýlýðýn kurbaný, bütün bunlara bu kadar kýz-rnayacaktým. Eðer zavallý babamýn gözyaþlarý ruhumu böylesaþarýsýzlýðým beni bu kadar üzmiyecek-ti. Þimdiye dek yaralanmýþ bir gurur hissinin ne medim. Eðer böyle bir his beni sarmýþsa, muhakkak kendi kendimden utanmam ve yüzümün kýekiyor... Þimdi þunu bilmen gerekir ki tüm dünyayý bir darbede ezip mahvetmek istiyorum imtihanlardan evvel öylesi-17F: 2ne vakit kaybettim ki. Ayrýca hasta ve sefildim. Böyle olmasýna raðmen, kelimenin tm anlamý ile bütün çabalarýma. raðmen gene de býrakýldým. Bu kendisine ders yýlý içindendýðým Cebir hocasýnýn verdiði bir kararla oldu. Bu davranýþlarýmý bugün bile unutmamakliðini gösteren Profesör bana kaçamak yollu bir þekilde, baþarýsýzlýðýmýn nedenlerini anden, ortalama dokuz buçuk tuttuðum halde býrakýldým... Ama hepsine boþ ver. Eðer ýstýrekiyorsa, çekeceðim... Bu konuda daha fazla kâðýt ziyan etmek istemiyorum. Zira seninlenuþmak fýrsatý o kadar seyrek elime geçiyor ki.

Dostum, bir ozan gibi felsefe yapýyorsun. Oysa insan ruhu devamlý olarak en yüksek noktasýnda olamýyacaðý için yaptýðý felsefe gerçek ve tam olmuyor. Kiþinin dahailmesi için, daha az hissetmesi gerekiyor. Ya da bunun, tam tersi. Kararlarýn çok kuþbeyince- bu yüreðin sadece bir çýlgýnlýðýndan ibaret. BÝLMEK kelimesi ile kesinliklestiyorsun ? Tabiat, ruh, aþk ve Allah kiþinin ancak yüreði ile hissedilebilir, yoks akýl yoluyla deðil. Eðer biz ruhlar olsaydýk kiþiliðimizin salýndýðý ruhlarbilirdik. Oysa bizler dünya yaratýklarýyýz ve fikirleri ancak tahmin edebiliriz, yoksa nu tam mânâsý ile kavramak elimizden gelmez. Ruhun iç merkezlerinde, geçici kurular arasýnda zekâmýzý güden þeye AKIL demekteyiz. Akýl maddi bir kabiliyettir, n veya ruh, yüreðin fýsýldadýðý düþünceler üzerinde yaþar. Düþünce ruhta doðar. Akýl güdülen bir makinadýr. Ýnsan aklý ki (bunun üzerinde en azýndan bir bölüm durmak gerekimülklerine sýzdýðý zaman; duygudan baðýmsýz olarak çalýþýr ve bu sebeple de yürekten u ve doðayý anlamaksa o zaman yüreðin ululuklarýna doðru yönelmek zorundayýz

18IVKARDEÞÝ MÝCHAEL'e.Petersburg, l Ocak, 1810Sitemlerine cevap verip, beni yanlýþ anladýðýný belirtmek istiyordum. Diðer þeylerin yatmek istediðim bazý þeyler vardý. Oysa sana bu mektubu yazarken, aklýma öylesine tatlý düþler geldi ki, baþka þeylerden bahsetmek elimde deðil. Sadece bir noktaya temas etmestiyorum. Sence büyük olan ozanlarý ben hiç bir zaman, birbirleriyle kýyaslamayý ve araki farklara varmayý aramadým. Ve hiç bir zaman Schiller'le Pushkin arasýna bir paralel medim. Bunu nasýl düþünebildiðini tahayyül edemiyorum! Mektubumun o bölümünde beni ikazkiyor, Schiller ve Pushkin'in isimlerini yan yana koymam mümkün olabilir ama, ben senin aradaki virgülü farkedeceðini tahmin ediyordum. En ufak bir benzerlikleri bile yok. Oysa Pushkin'le Byron arasýnda bir benzerlikten bahsedilebilir. Ama Homerte Vict

or Hugo arasýndaki iliþkide beni tam anlamý ile yanlýþ anladýðýndan eminim. Þunu demek (Efsanevi bir kiþi olan Homer, bize, Tanrý tarafýndan yollanan Ýsa gibi bir kimsedir, v ancak Ýsa ile kýyaslanabilir. Oysa Victor Hugo ile asla.) Çabala kardeþim. Tüm çabala,'a girebilmek için. Dikkatle oku. (Þunu itiraf et ki, onu asla okumadýn. Homer, Ýl-liad'da kadim dünyaya, dünya ve ahret örgütlenmesini, Yeni dünyanýn Ýsa'ya borçlu olduðu gi. Þimdi beni an-lýyabiliyor musun? Victor Hugo bir âþýktýr, bir melek kadar temiz, ve orleri Hýristiyan düþüncesinin sonuna dek, temizliðinin belirtisidir. Bu konuda kimse ona aþýk atamaz. Ne Schiller (Eðer Hýristiyan bir ozansa) ne lirik Sha-kespeare, ne Byronne de Pushkin Onun Fransýzca Sonnet'-19lerini okudum. Sadece Homer'in, hizmet ettiði tanrýsal þiire ve þiirlerine karþý sars

7/18/2019 Mektuplar


ir inancý var-sýrf bu bakýmdan þiirleri Victor Hugo'nunki gibi ama fikirleri, tabiatýn disine verdiði anlatým baþarýsý bakýmýndan daha baþka. Ben aslýnda hiç bir zaman buradakasdetmedim. Aslýna bakacak olursan, bence Derþavin lirik bir þair olarak, her ikisinden de daha üstün. Hoþçakal benim aziz dostum.Hamiþ. Seni bir kere daha azarlamam gerekiyor. Þiirin þeklinden bahsettiðin zamabana oldukça deli dolu görünüyorsun. Ciddi söylüyorum bunu. Uzun bir zamandri, senin bu konuda tam manasý ile normal olmadýðýnýn farkýndayým. Son zaman Puþkin hakkýnda bazý imalarda bulunuyorsun. Ben bunu istiyerek ele almadý. Senin tarzýndan ise, gelecek mektubumda uzun uzadýya bahsedeceðim. Zira þu ada ne vaktim ne de imkâným var. Lütfen bana söyler misin, hangi ölçülere dayanatarzlarýnýn kötü olduðunu ileri sürerek Racine ve Corneille'nin bizi tatmin etmediðini ebiliyorsun. Gidi seni sefil alçak! Ve nasýl bir küstahlýkla ilâve edebiliyorsun: «V ikisinin de kötü birer þair olduklarýný düþünebiliyor musun diye. «R.acine emek. Ýdealist, ateþli, titiz olan Racine þair deðil ha? Bunu sormaya nasýl cest edebilirsin?» Onun «Andromaque'ýný» okudun mu bakalým? «Ýphigenie» sini oker hangi bir þekilde onun harikulade olmadýðýný iddia edebilir misin? Racine'in Acles'i, Homer'-le ayný türden gelmiyor mu? Seni temin ederim ki, Racine bunu Homer'den araklamýþ, ama ne þahane bir þekilde. Ne harikuladedir onun kadýnlarý. Ontakdir edip anlamaya çalýþ. Diyorsun ki: «Racine bir dahi deðildir, böyle oluncabir dram yaratabilir. Sadece Corneille'yi taklid ediyor.» Peki ya «Phedre'si?» Kardeþ, eðer sen «Phedre'nin» en saf ve en yüksek bir þiir olduðunu kabusan, senin hakkýnda ne düþüneceðimi bilemiyorum. Neden içinde20Shakespeare zorlamasý var? Eðer ortam, mermer yerine Paris'in sývalarýys

!Corneille'e gelince. Yeniden dinle beni kardeþim! Gerçekten seninle nasýl konuþacaðýmý orum. Belki de Ivan Nikiforoviç (Gogol'un roman kahramanlarýndan biri) gibi evvelâ okkalý bir porsiyon yeþillik yemem gerekiyor. Böyle saçma sapan konuþtuðuna bakýlacak olur okuduðunu hiç tahmin etmiyorum. Nasýl olur da Corneille'nin, insan üstü kiþileri ve rok ruhuyla Shakes-peare'e yaklaþtýðýný bilemezsin. Sefil rezil seni! Acaba bilebiliyor mn ki Corneille'den elli yýl sonra ortaya çýkan o sefil ve tatsýz Jodelle (iðrenç Kleopa yazarý) ve Ronsard, ki bizim öz Trediakovski'nin ilk ihtarlarýyken, Corneille, çaðdaþýe aþþaðýlýk þair Malherbe ile birlikte ilk çýkýþýný yapmýþtýr. Ondan hangi hakla bir þesin? Kiþi onun tarzýný Seneca'dan apardýðý-ný kabul edebilir. «Cinna» sim okudun mu onu Octavius'un karþýsýnda Kari Moor, Fiesco, Tell ve Don Carlos kim ola? Aslýnda bu eser hakespeare'i iftihar ettirmeli. Rezil seni! Eðer daha okumadýysan, hiç olmazsa Augustus ile Cinna arasýndaki konuþmayý oku ve onun ihanetini nasýl affettiðini öðren. Ulu Tan

ce gazaba uðramýþ melaikeler böyle konuþabilir. Bilhassa, Augustus'-un konuþtuðu kýsým s, Cinna». Horace'sýný okudun mu onun? Bu kiþileri kesinlikle sadece Homer'-de bulabilisin. Ýhtiyar Horace bir baþka Diomedes'tir; genç Horace ise Telamon'un oðlu ve Achillesin ruhuna sahip bir Ajax. Curias Patrocles'tir ve tek kiþidir Achilles: Aþk ve görevin tam çarpýþmasýdýr o! Öylesine büyük ve maðrur. «Le Cid'i» okudun mu? Oku ey mutsuz adaden evvel çirkefe yuvarlan. Ona sövdün. Her þeyden evvel oku onu. Eðer «Cid:> de hassasen büyük geliþimi-nf: ulasamýyorsa neye yarar? Don Rodrigo'nun kiþileri ne mükemmel! Oðunun sevgilisi - ve sonra sonu!Yalvarýrým sana hakaretamiz çýkýþmalarýmdan dolayý21alýnma, bana.Gogol'un Ývan Ivanoviç Perrepenkosu gibi kýzmaKARDEÞÝ MlCHAEL'e.30 Eylül, 1844.

(Baþlangýçta, her iki kardeþin neþretmek istedikleri Schiller çevirisinden bahsetmektedEvet kardeþim, gerçekten durumumun ne kadar umutsuz olduðunu biliyorum. Olduðu gibi, önermek istiyorum her þeyi. Daha fazla hizmet edemiyeceðim için emekliye ayrýlýyorum. Böye anlamsýz bir þekilde hizmet edecek olursam, hayatýmýn en iyi yýllarý bana hiç. bir zeacak. Ayrýca uzun süre hizmet etmeyi de düþün-medim. En iyi yýllarýmý neden harcýyayým?e beni taþraya yollamak istemeleri. Þimdi, de bana! Petersburg'un dýþýnda olursam, bunuana ne gibi bir faydasý olabilir? Ne yapabilirim? Bu konuda beni, kesinlikle an-lýyacaðýndan eminim.Gelecekteki hayatým için gerçekten üzülmene, meraklanmana lüzum yok. Her zaman için kenndirecek bir þeyler bulabilirim. Çok aðýr çalýþacaðýný demek istiyorum. Þimdi artýk hür

7/18/2019 Mektuplar


e yapmamýn gerektiði. Düþün bir kere kardeþim! Sekizyüz Ruble borcum var - beþ yüz yirmarasý. Eve bin beþyüz Ruble borcum olduðunu yazdým; zira oradaki kiþileri iyi bilirim. Babasý öldüðü için vasiliðini eniþtesi yapmaktadýr) Daima istediðim mikdarýn üçte biriiye22ayrýlacaðýmý daha hiç kimse bilmiyor. Hizmette olmadýðýma göre baþlangýçta ne yapacaðým bile param yok. 14 Ekimde emekli olacaðým. Eðer o zamana kadar Moskova'dan para alamazsam mahvoldum demektir. Ciddî söylüyorum, her halde içeri atarlar beni - eminim bundan Tuhaf bir durum.(Yazar burada yeniden, ne þekilde akrabalarýndan para temin edebileceðinin tartýþmasýnýtadýr)Kurtuluþumun dramýmda olduðunu söylüyorsun. Öyle ama oynanmasý için uzun zamana ihtiyaç para alabilmemin daha da uzun bir zamana ihtiyacý var. Bu arada da emekliliðim ileyüzyüzeyim. (Aziz dostum benim, eðer kâðýtlarýmý yollamýþ olsaydým, ayný þeyi þimdi bilen ufak bir piþmanlýk duymuyorum. Bir umudum daha var; bir romaný bitirmek üzereyim (Yosullara) Aþaðý yukarý «Eugenie Grandet» uzunluðunda. Gayet deðiþik bir eser. Þimdi temier halde ayýn 14'üne kadar naþirden bir haber alýrým. Otetçestnennia Zapiski'de çýkartmrum (Yaptýðým iþten çok memnunum.) Belki de bunun için dörtyüz Ruble alýrým - tek "ümidabýmdan daha etraflý bir þekilde bahsetmek isterdim ama þu anda vaktim yok. (Oyunu her al-de sahneye koymak niyetindeyim, zira hayatýmý bu þekilde temin etmek istiyorum.)Moskovalýlar, inanýlmayacak kadar budala, kibirli ve görgü konusunda fazla titiz kiþileK. yazdýðý son mektubunda (4. Dostoyevski'nin vasisi) üstünkörü bir ilgi ile, kendimi bShakespeare'e kaptýrmamamý tavsiye ediyor. Dediðine bakýlacak olursa kendisi bir sabun n baþka bir þey deðilmiþ. Acaba sen bana, Shakespeare'e olan bu rezilce ve saçma sapan

edenlerini açýklýyabilir misin? Birdenbire onu bu iþe karýþtýrmasýnýn manasý ne? Kendisbý görmeliydin. Polemik tarzýn mükemmel bir örneði idi. Kendisini iyice bir haþ-Jadým. «ebedî sanatýn» birer þaheserleridirler.23Kardeþim, Allah aþkýna hiç vakit getirmeden eve yaz. Durumum gerçekten çok umutsuz. Azamanýmýn sonu. Kâðýtlarýmý altý hafta önce yolladým. Cennet aþkýna yaz onlara ve bana yollamalarýný bildir. Gayet acele bir iþ bu, yoksa aksi halde sýrtýma giyecek elbisemle olmayacak. Clestakof (Not: Gogol'un «Müfettiþ» indeki) cezaevine gitmeye hazýrdý amai» ile. Ben «tüm þerefimle» yalýnayak nasýl gidebilirim ceza evine?Adresim: Vladýmýr kilisesi yanýnda, Piraniþnikof eliyle, Grafengasse.Romanýmdan son derece mutluyum - kendimden geçecek kadar. Zira para alacaðýmdan kesinlile eminim; bütün bunlarýn dýþýnda... Bu abuk sabuk mektubumun kusuruna bakma.VIKARDEÞÝ MÝCHAEI/e.

24 Mart 1845Uzun bir süredir sabýrsýzlýktan yanýp tutuþmuþsundur sevgili kardeþim. Durumumun kararsma engel oldu. Ve bu kararsýzlýkla yüzyüze olduðum sürece kendimi hiç bir iþe veremiyorbiraz yoluna sokmayý baþarabildim ama gene de bu oturmamýþ durumuma raðmen sana yazmak iyorum. Zira o kadar uzun zamandan beri sana tek kelime bile yollýyamadým.Moskova'dakilerden beþyüz Ruble aldým. Ama öylesine: birikmiþ eski ve yeni borçlarým vaara kitabýmýn basýlmasýna yetmedi. Gene de o kadar kötü deðil. Romanýmý24ya borca bastýrýrým ya da ev borçlarýmýn yarýsýný öderim-Sadece kitap hazýsýmda bitirdim ama Aralýk ayýnda esaslý bir þekilde deðiþtirmeye karar verdimde yapýp yeniden yazdým. Sonra Þubat ayýnda yeniden do-ladini elime. Kesintiler ieler yapýp iyice bir düzelttim.. Martýn ortalarýna doðru bitti. Yaptýðým iþten t. Tam bu sýrada yepyeni bir engelle karþýlaþtým. Sansür kitabý okumak için bir a

man istiyordu. Daha evvel yapýlamazmýþ. Dediklerine göre sansür heyetinin görerinin iþleri baþlarýndan aþkýnmýþ. Ne yapacaðýmý bilmediðim için kitabý ge okuma süresi dört haftanýn üzerine, üç hafta da baský iþleri eklenecek olursa,. ncak Mayýsýn baþýnda çýkabilecekti. Bu ise çok, geçti benim için. Sonra çevremerimi Ottetçest-venia Zapiski'ye göndermem için dört bir tarafýmdan baský yapmaya baþl Bir delilik olurdu bu. Muhakkak ki piþman olurdum. Her þeyden evvelya yazýmý okumýyacak-lar, ya da en azýndan altý ay sonra okuyacaklardý. Benimime gelene kadar, tepeleme yazý var ellerinde. Bassalar bile, belirli çevrelerin gazetesi olduðu için elime metelik geçmiyecekti. Ben günlük ekmeðimi mak çabasý içindeyken, kuru þöhretin bana ne gibi bir faydasý olabilir

7/18/2019 Mektuplar


r bir süre umutsuzcasýna beklemeyi kararlaþtýrdým ve bu arada yeniden borçlandýms Eylül baþlarýnda, hassas tazýlar gibi bir yenilik sezmek için Petersburg'a dö-nüncer, ben de son meteliðime kadar dayanmaya çalýþacaðým, (ki zannýmca bu yetlmayacak.) Kitabýn, baskýsý için tabii. Eðer bunu bir dergide yayýnlamýþ olsaydýe maitre d'hotel'in deðil, ayrýca kendilerini kültür yaratýcýlaan mutfak itleri ve orospularýnýn boyunduruklarý altýna girmek zorunda klacaktým. Bu bir despot meselesi deðil, en azýndan yirmi despotun iþidir. Þayet kitandi paramla bastýracak olursam kendi yolumu kendim çizmiþ olacaðým. Ve kitap iyi olu - küçüm-senmiyeceði gibi, beni hem borçlarýmdan kurtaracak hemde var olma endiþen kurtaracaktýr.Ve þimdi bütün bunlar var olmaktýr! Ve sevgili kardeþim gayet-iyi bilirsin ki, ben bgaye ile kendi imkânlarý mýn içine itilmiþimdir. Fakat and içtim kendi kendibu bana ne kadar zorluk çýkarýrsa çýkarsýn, þartlar ne olursa olsun kendimi tove ýsmarlama hiç bir iþe gir-miyeceðim. Emir altýnda çalýþmak beni çürütecek ve çabamýn kesinlikle iyi olmasýný isterim. Örnek olarak Puþkin ve Gogol'a bak. Ý çok az yazdýðý halde millî þöhret oldular. Gogol þimdi basýlmýþ her formas alýyor ve sen de gayet iyi bilirsin ki, her mýsraý için Puþkine bir duka altektedir. Her ikisi de ve özellikle Gogol namlarýný fakirlik yýllarýna borçludur okul yýkýlmakta, yeni okula gelince yazmýyor . sadece karalýyor. Kabiliyet, içi muazzam bir adeli güç ve canavarca geliþmemiþ fikirler olan, «vasi bir kama» peþinde yapýlan çabada, evrensel olarak harcanmýþtýr. Kiþinin mesleðinde gebulmasý güçtür. Beran-.ger; modern Fransýz tefrikacý ve makalecileri için, oarýnýn, bir kova içindeki bir þiþe þaraba benzediklerini söylüyor. Ayný þey bizim haltir. Ra-fael her resmi üzerinde yýllarca çalýþýp her ayrýntý üzerinde titizlikle

bundan ötürü þaheserler yaratmýþtýr. Tanrýnýn, onun fýrçasý altýnda yücelmesinr. Bugün ise Vernet, herbirinin baþlý baþýna koskoca bir odaya ihtiyaç göstablolarýný bir ayda tamamlamaktadýr. Perspektif pek heybetli, fikir daðgibi olduðu halde, yapýtta on paralýk ciddi bir çalýþmaya raslanamaz. Bö

ressamlarýn tümü bir badanacýdan daha ileri gidemezler.Kitabýmdan gerçekten memnunum. Ýyi ve köklü bir çalýþma ama ayný zamanda müthiþ de kusuer þeye raðmen onun basýlmýþ olduðunu görmek beni fazlasýyla hoþnut kýlacaktýr. Þu andaolmadýðýndan beni halka tanýþtýracak bir þeyler yazmayý arzu ediyorum.26Sadece para hatýrýna olsa bile, bu saçma sapan yazmak istediðim anlamýna gelmez ama cidr çalýþma yapabilmek için çok zamana ihtiyacým olmadýðýnýn bir nedenidir.Dostlarým, sizlerle birlikte olmayý kararlaþtýrmýþ olduðum an yaklaþmaktadýr. Oysa bunaimkânlarým yok. Her þeyden evvel para. Bu yüzden eski inimde kalmaya karar verdim. Çünk

a her þeye raðmen ev sahibi ile aramýzdaki anlaþmadan dolayý en azýndan altý ay hiç birme sebep yok. Aslýnda mesele kitabýmý bitirebilmek. Eðer baþaramazsam asarým kendimi.Aðustos ayýna kadar en azýndan üç yüz Ruble biriktirmiþ olmayý isterdim. Bununla kitabý olabilirdi. Fakat Rubleler akýntý çaðanozlarý gibi dört bir tarafa saçýldýlar. Dörtyüzborçlandým. (Yeni giderler ve giysiler dahil.) Þimdi en azýndan iki yýl için efendice giyim. Ama þartlar ne olursa olsun sizlere gelmek kararýndayým. En yakýn fýrsatta bana yve benim burada kalmam hakkýndaki düþüncelerini bildir. Bu benim için çok acý bir meselelimden baþka ne gelir ki?Gelecekteki güçlüklerden dehþete düþtüðünden bahsediyorsun. Schiller çevirisi iþleri düim kitabýmdan da bir þeyler umabiliriz. Gecikmeden cevap ver. Ýlk postayla sana bütün krlarýmdan bahsedeceðim.Çocuklarý tarafýmdan öp ve Emilie Fydorovna'ya selâmlarýmý söyle (Not : Michael Dostoyekarýsý). Her zaman aklýmdasýnýz. Belki de yazý yazmadýðým zamanlar ne ile vakit geçirdi

orsundur - okuyorum. Bir hayli okuyorum ve bunun benim üzerimde bir hayli garip etkileri var. Yýllarca evvelinden bildiðim bir þeyi yeniden okuduðum zaman kendimde taze uvvetler hissediyorum. Kitabýn ruhuna kadar inip onu kavradýktan sonra kendime yenidestekler elde ediyorum. Tiyatro eseri yazmaya gelince; bu konuda hiç bir þey bilmek istemiyorum. Bir tane yaratabilmek için yýllar boyu çetin çalýþmaya ve dinlenmeye ihtiar. Bu gün tiyatro eseri yazmak27gerçekten kolaydýr. Zira dram her geçen gün biraz daha melodram oluyor. Slýakespeare ler arasýnda kayýplara karýþmakta ve bizim rezil dramýmýzýn dumanlarý arasýndan bir Tanen'in bir hayaleti gibi yükselmektedir. Bütün bunlara raðmen, yazýn belki bir tane yaza çalýþacaðým. Hele þöyle bir kaç yýl bekliyelim! Kardeþ! Edebî sorunlarda, bir kaç yýl

7/18/2019 Mektuplar


O zamanlar çocukluk ve çýlgýnlýk yýllarýydý. Bu iki yýllýk güçlü çalýþma, benden çok þeirdi.Son Invalide'âeki makalede açlýk, soðuk ve týmarhanede ölen Alman yazarlarýnýn macerasýrmi kiþiydiler - ve de ne isimler! Bu halâ tüylerimi diken diken ediyor. Aslýnda bir satekâr olmak çok daha iyi.VIIKAKDEÞÝ MlCHAEL'e.4 Mayýs, 1845.Çok sevgili kardeþim,Sana uzun bir süreden beri yazamadýðým için baðýþla beni. Her zamanki gibi yapýlacak bislerim vardý. Bir türlü elinden kurtulamadýðým romaným, devamlý olarak beni sonsuz bir yor. Bunun böyle olacaðýný baþtan bilebilseydim, hiç bir zaman baþlamazdým. Sil baþtan r verdim. Tanrým, nasýl da . düzelip geliþti! Yeniden bir kere daha düzelteceðim ve bu lacaktýr. Bir daha dokunmayacaðýma kendi kendime söz verdim. Ýlk kitaplarýn kaderi daimvamlý düzeltil-meleridir. «Atala» nýn, Chateaubriand'ýn ilk eseri olup ol-28madiðini bilmiyorum ama, kendisinin bunu on yedi defa yeni baþtan yazdýðýndan haberim v Puþkin de kýsa þiirlerinde ayný þeyi yaptý. Gogol, zaman zaman þahane eserlerini iki ydüzeltti. Eðer Stern'in o zarif kitabý «Hissi seyahati» okuduysan, Walter Scott'un hakki makalesinde, onun uþaðý La Fleur üzerinde Ýsrarla söylediklerini hatýrlayacaksýn. La ndisinin Fransa gezisi intiba-larýnda ortalama olarak beþ bin sayfa kâðýt harcadýðýný amesele þu: Bütün bu kâðýtlar ne oldu? Sonuç ufacýk bir kitaptý (Örneðin Plyuþkin, Not :lý kitabýnýn kiþilerinden biri) böyle bir eser için, cimriliðin timsali olduðundan on ian fazla kâðýt harcamýyacaktý. Ayný. zamanda da, Walter Scott denen kiþinin «Davranýþ»

kaç hafta içinde nasýl olup da bitirebildiðini anlamýyorum. Bunun nedeni belki de onun,zamanlar kýrk yaþlarýnda olmasýndan ileri geliyordu.Bense bu sebeplerden sonumun ne olacaðýný bilmiyorum, kardeþim. Durumumun beni en ufak ir þekilde endiþeye düþürmediðini Ýsrarla belirttiðin vakit, beni yanlýþ anlýyorsun. Askunç bir þekilde endiþelendirmektedir ve bana iþkence veren korkunç düþüncelerim yüzünder boyu uyuyamýyorum. Akýllý kiþiler romanýmý bir kitap olarak neþredecek olursam benimklak olacaðýmý iddia ediyorlar. Kitabýn iyi bir eser olduðunu kabul ediyorlar ama, ben arca iyi bir iþ adamý olmadýðým gibi, naþirlerin de birer tefeci olduklarýný iddia ediyndi çýkarlarý yüzünden beni soyacaklar ve ben onlar tarafýndan öldürülmeye baþ eðeceðimÝþte bu sebeplerden dolayý, eserimin bir dergide çýkmasýna karar verdim - örneðin Otetçapiski. 2500 basýyor ama en azýndan 100.000 kiþi tarafýndan okunuyor. Eðer romanýmý bu çýkaracak olursam edebî Þöhretim ve bütün geleceðim teminat altýna alýnmýþ olacak Bund bir servet bile elde edebilirim. Ay-

29rica bu gazeteye saðlam bir adým atmam olacaktýr ki, devamlý olarak para da kazanabilceðim. Eðer kitabým, derginin Aðustos veya Eylül sayýlarýnda çýkacak olursa, Ekimde de a bastýrabilirim. Þundan da kesinlikle eminim ki kitap sever her kiþi eserimi alacaktýr Bütün bunlarýn dýþýnda da reklâm iþlerine para vermiyeceðim. Ýþler bu þekilde iþte.Kitabýmýn islerini ayarlamadan Reval'e gelmeme imkân yok. Vaktimin boþa geçmesini hiç iyorum. Hiç bir aðýr iþten de kaçýnmamalýyým. Ayrýca ilk kitabým çýkýp da bana saðlam b edebiyat konusunda bir isim yapacak yeni fikirlerim var. Sözün kýsasý, gelecek için göbunlardan ibaret.Paraya gelince ne yazýk ki meteliðim yok. Nereye gittiðini de ancak þeytan bilir. Ama hr þeye raðmen borçlarým fazla deðil.Kitabýmý çýkarýr çýkarmaz senin Schiller çevirinle meþgul olacaðýmdan yaþadýðýn gibi em Yahudi» fena deðil, ama Sue'nýn üzerimdeki etkisi fazlasýyla sýnýrlý.Bu konuda daha fazla konuþmak istemiyorum sevgili kardeþim, ama senin durumun ve Sch

iller'e olan inancýn beni öylesine üzüp huzursuzlandýrýyor ki, kendi endiþelerimi unutusýk. Gerçekten de bu konuda fazlasýyla huzursuzlanýyorum.Eðer kitabýmý bastýramazsam muhtemelen Neva'ya gideceðim. Baþka ne yapabilirim ki? Her ker teker düþündüm. Sabit fikirlerim için ölümü göze alamam.Kýsa zamanda yaz bana, zira kendi kendimden býktým.30VIII KARDEÞÝ MÝCHAEL'e.8 Ekim, 1845 Çok sevgili kardeþim,Bu zamana kadar sana kendi iþlerimden bahsetmek için ne zamaným, ne de keyfini vardý. H

7/18/2019 Mektuplar


r þey iðrenç ve nefret dolu. Dünyanýn ise bir çölden farký yok. Bütün bu süre zarfýnda ece borçla yaþýyorum ki, bu da hiç hoþ bir þey deðil benim aziz ve tek dostum. Ýkincisisanýn bütün cesaretini kaybettiði o rezil durum. içindeydim. Kendi hakkýnda gereðinden dizginsiz öfkelere kapýldýðý bir durum.Ayýn baþýnda Nekressov gelip borçlarýnýn bir kýsmýný ödedi. Gerisini bir kaç gü Not : Nikolay Alexeyeviç Nekressov (1821 -1877) Hür fikir ve eðilimleri olan önemli bir yazar. Puþkin tarafýndan kurulan. Sovremennik adýndaki ylýk dergiyi 1846 - 66 yýllan arasýnda idare etmiþtir). Sana þunu söylemeliyim bundan ikî hafta evvel Bielinski (Not: Vissarion Grigoryeviç Bielinski.. Aþýrý hkirleri olan çok önemli bir Rus eleþtirmecesi.) edebiyat dünyasýnda nasýl yaþamam vranmam konusunda bana geniþ bir ders verdi. Kendi durumumun çözümü, için, basýlacakrmaya ikiyüz ruble istemeliymiþim. Bu. þartlar altýnda «Goliadkin» adlý eserimin bana zýndan bin beþ yüz Ruble getirmesi gerek. Açýkça vicdan azabý. Çeken Nekresan bir þeyler umduðundan benden aldýðý «Yoksullar» ým için, Ocak ayýnýn 1 yüz. ruble daha vermeye söz verdi. Böyle bir esere yüz elli ruble vermenin Hýristiy yakýþmýyacaðýný, sonunda kendisi bana itiraf etmek zorunda kaldý.Bütün bunlar gerçekten güzel þeyler. Ama en fazla.can sýkýcý olan taraf «Yoksullar» ým konusunda sansür he-31yetinden henüz bir haber almamýþ olmam. Bu saf ve hilesiz eserimi kaçýrdýlar sanki vebunun sonucunun ne olabileceðini bir türlü kestiremiyorum. Ya basýlmasýný yasaklarlarsasilerlerse her satýrýný? Gerçek bir felâket olur bu! Nekressov da bana kendi Günlük'ünümýyacaðýný ve bunun kendisine dört bin Ruble'ye mal olduðunu söyledi.Jakov Petroviç Goliadkin kötü kiþinin teki. Her þeyden evvel son derece adi ve ben gerç kendisini nasýl idare edebileceðimi bilmiyorum. Büyük bir inatla daha hazýr olmadýðým

k adým bile atmak istemiyor. Henüz hazýr deðilmiþ, bir hiçmiþ þimdilik ama, gerektiði ziðini gösterebilirmiþ. Neden göstermiyor öyleyse? Her þeyden evvel de diðerlerinden köt Hiç aldýrmýyor benim çabalarýma. Ne kor- kunç ve aþaðýlýk bir adam. Hiç bir þart altýnni Kasým ayýnýn ortalarýna kadar tamamlýyamýyacak. Haþmetmahaplarý ile bir görüþme yaptya bir türlü istekli görünmüyor - ama alýr her halde. Onun zavallý yazarý bana gelince okuyor beni.Sýk sýk Bielinski'ye gidiyorum. Halký korumasý hak-lîmdaki fikirlerini bende de gördüðüon derece bir yakýnlýk ve þefkat gösteriyor. Son zamanlarda Sha-'kespeare'nin çeviricisroneberg ile tanýþtým. (Kendisi 'Çarkov'lu yaþlý bir profösürün oðlu.) Geleceðim - bilhceðim benim için çok iyi olabilir ama, tam tersine ve kötüye de dönebilir. Bielinski «Gn»! bitirmem için beni iteliyor. Daha þimdiden kitabýmýn þöhretini tüm edebiyat âleminemen hemen de .Krayevski'ye sattý (Not : Otetçestvennia Zapiski dergisinin çýkarýcýsý.) urg'un yarýsý benim «Yoksullar» ýmdan sözediyor. Grigoroviç'in her bir iltifatýnýn deðe

Dimitri Vasiliviç Gregoroviç (1822 - 99) sayýsýz roman ve hikâyelerin tanýnmýþ bir yaz32toyevski'nin Mühendislik okulundan sýnýf arkadaþý.) Hatta geçen gün bana þöyle söyledie claqueur -chauffeur.Nekressov'un daima taþkýn fikirleri var. Bu onun zaten var olma sebebi - böyle doðmuþ ogerek. Geçenlerde bir akþam doðrudan doðruya bana gelip, içine bütün edebî çevrenin geçacaðý «Matrak» bir Günlük'ün plânlarýný açýkladý. Yazý iþleri listesinin baþýnda da ben. Sonuncumuz da mali rizikolarý yüklenecek. Günlük iki yapraktan ibaret olup her iki hatada bir çýkacak - ayýn 7 ve 21'inde. Adý Suboskal. (Alaycý) Maksadýmýz her þeyi, insafve kepaze etmek - tiyatrolar, gazeteler, toplum, edebiyat, günlük olaylar, sergiler, ilânlar, dýþ haberler - kýsacasý akla gelen her þey. Bütün bunlarýn hepsi ayný ruh vesý gereken þeyler. Ýlk sayý 7 Kasým'da çýkacak. Nefis bir þekilde tertiplendi. Her þeyesimli olacak. Alâmeti farikamýz ünlü Bulgarin'in lâflarý. (Not : Fadey Bulgarin, (1789

59) Polis tarafýndan beslenen, kendisinden korkulan ve nefret edilen, muhbir ve gizli ajan olan bir gazeteci) Örneðin Severnaia Ptchela (Kuzey arýsý) gazetesinde çýkan mlerinden aktarýlan cümleler: «Gerçek için ölüme hazýrýz, çünkü gerçeksiz yaþýyamayýz.» adey Bulgarin'in imzasýný atacaðýz. Kasýmýn l'inde çýkacak el ilânlarýnýn da muhteviyatssov'un bir «fýkra» sý. «Belirli Petersburg rezillikleri,» hakkýnda. (Tabiî bunlar tap-ten olacak.) Eugene Sue'nin «Yedi ölümlü günah» adýndaki beklenen hikâyesi (hepsi üç sa Tüm gazetelere bir bakýþ; Þevirof'un Puþkin'in mýsralarý hakkýnda bir konuþmasý, ki üsde bazý kibar hatunlarýn eþliðinde Roma'daki Kolluseum'da bu akýcý bir kaç masayý okuyaendilerine orasýný mesken eden kurbaða ve kertenkeleler bu þaheser satýrlarý dinliyebiln sürü-nerek yuvalarýndan çýkmýþlardýr. (Þevirov zaten buna ben-

7/18/2019 Mektuplar


33F: 3zer bir nutku da daha evvel Moskova üniversitesinde atmýþtý.) Bundan sonra Slavofiller toplumunu mutlandýracak bir rapor geliyor: Hazreti Adem'in Slav olup Rusyada yaþadýðý hakkýnda. Bu arada bu sorunun kesinlikle belirtilmesinin tüm Rus halký için ne li olduðu açýklanacak. Ayný zamanda bizim Subaskal, Kukolnik'in bir resmi ile aþaðýdaki önüne alarak, belirli bir þekilde dikkati çekecek. (Buradaki harf ve yazýlar baþ aþaðý ters düzenlenmiþtir.) Bilinen bir gerçek ise, öylesine kötü basýlan bir resimden dolayhin bu alt üst ve tepe taklak cümleleri normal bir olay gibi almasýdýr. Gri-goroviç, haen þeyler» tepkisine dayanarak, «Haftanýn Olaylarý» konusunda yazý yazacak. Ben ise, «Bisi hakkýndaki müþahedeleri» ni yazacaðým. Senin, de anlýyacaðýn gibi, dergi son derecer þey olacak - Alphonse Karr'ýn Guepes dergisinin tarzýnda bir þey-Bütün milletin gözleaþacak ama,, bana gelince, ayda yüz ilâ yüz elli Ruble arasý en düþük maaþý alacaðým. GHattâ Nekressov þiirler bile yazacak.IX KARDEÞÝ MÝCHAEL'e.16 Kasým, 1845Çok sevgili kardeþim,Vaktimin darlýðý dolayýsiyle sana çok acele yazýyorum. «Goliatkin» halâ hazýr olmadý amkadar muhakkak bitirmek zorundayým. Bana o kadar uzun zamandan beri yazmadýn ki seni merak etmeye baþladým. Daha sýkyaz. Vaktin olmadýðýndan bahsetmen düpedüz bir saçmalýk. Kiþinin bir mektup yazmasý içiadar çok zamana mý ihtiyacý var? Taþra hayatýnýn ezeli iþ - .yapamama alýþkanlýðý seni aziz dostum benim -hepsi bu kadar.Eh, kardeþim sanýrým ki artýk þöhretim tüm çiçek açmaya baþladý. Her yerde inanýlmaz bir hayranlýkla karþýlanýyorum. Bir sürü önemli kiþilerle ah-baplýk kurdum. Prens Odoyevs

e bir ziyaret ada-mamla þeref duyacaðýný rica ederken, Kont Sollogup umutsuzluktan saçloluyordu Panayev ona bütün diðerlerini silip süpürecek yeni bir dahinin doðduðunu söyleS. umutsuzca fýr dolanýp diðerlerinin yanýnda Kra-yevski'ye de açýkça sormuþ: «Kim bu D nerede bulabilirim Dostoyevski'yi» kimseye hörmeti olmayan ve herkesi alaya alan Krayevski'nin verdiði cevap ise þu: «Dostoyevski tesadüfen bile olsa kendisiyle tanýþma þe zevkini size bahsetmeyecektir.» Genç sözlerinde haklý çünkü þaha kalkmýþ bir atýn üzehane bir þe-kiide tenezzül edercesine konuþmakla beni yere vuracaðýný zannediyor. Herkea dünyanýn bir harikasýymýþým gibi bakmada. Aðzýmý açacak olsam, çevre, acaba Dostoyevstoyevski ne yapmayý tasarlýyor yankýlarýyle çýnlýyor. Bielinski sýnýrsýz derecede seviys'den yeni dönen yazar Turgeniev dostluktan daha ileri davrandý bana. Bielinski'ninde açýkça söylediðine göre Turgeniev yürekten kendini kaptýrmýþ bana. T. gerçekten mükee yürekten tutuldum ona. Yüksek istidatý olan bir yazar, asil, yakýþýklý, zengin, zekî,dece yir-n-tibeþ yaþýnda - Kaderden daha baþka ne isteyeceðini gerçekten bilemiyorum. B

arýn yanýnda inanýlmaz derecede doðru, iyi ve mükemmel terbiyeli bir tabiatý var. Otedcnnia Zapiski'de çýkan «Andrey Kolosso» adlý hikâyesini oku. Kahraman kendisi olduðu haiðini açýklamaya lüzum bile görmüyor.35Henüz zengin olmamama raðmen, yoksulluktan da yakýnmýyorum. Son zamanlarda, geçici de o meteliksiz kalmýþtým. Sonra Nekrassov, Subaskol adýný verdiðimiz çok ilginç, alaycý Gükrini ortaya attý. Ben de onun ilânlarýný hazýrladým. Bu güne dek kimse böylesine bir gya teþebbüs etmediði için bu büyük bir heyecan yarattý. Bu bana Lucien de Rubempre'ninkalesini hatýrlattý, (not. Balzac'ýn «Kayýp Hayâller,» adlý eserinden.) Bunlar þimdidene diðer gazetelerde yayýnlandý. Bu iþten yirmi Ruble kazandým. Cebimde metelik kalmayýnniden Nekrassov'a baþvurdum. Onunla konuþurken, aniden aklýma dokuz mektupluk bir hikây yazmak fikri geldi. Eve gelir gelmez, bir gecede çýkarýver-dim. Yarým forma tuttu. Ertsi sabah yazýyý Nekrassov'a götürdüm ve 125 Ruble aldým. Böylece, Suboskal'da., forma b

350 Ruble olmuþ oluyor. Akþam üzeri hikâyemi, çevremizden yirmi kiþilik bir dinleyici luðu önünde yüksek sesle okudular. Ve hikâye üstün bir baþarý saðladý. Suboskal'ýn ilk l Aralýk nüshasýný sana yollýyacaðým. Deðiþik konularý kavrayabilmek kabiliyetimi görüden ve baþarýmdan emin olduðunu söyledi. Son zamanlarda parasýz olduðumu duyan Krayevskendice bir þekilde 500 Rubleyi ödünç olarak kabul etmemi rica etti. Ondan Forma baþýna uble alacaðýmý umuyorum.Bir sürü yeni fikirlerim var - ama bunlardan her hangi birini, kimseye açýklayacak oluram, örneðin Turgenieve ertesi sabah bütün Petersburg, Dostoyevski þunu veya bunu yazýyoe dedikoduya baþlamýþ olacaktýr. Gerçekten kardeþim, eðer sana bütün baþarýlarýmý anlat bu mektup yeterli olmaz. Yakýnda çok param olacaðýný tahmin ediyorum. «Goliadkin» baþa

7/18/2019 Mektuplar


ekte. Bu benim þaheserim olacak sanýyorum. Dün ilk defa olarak P.'lerin evine gittim ve aklýma takýlan bir fikre bakýlacak olursa, galiba da karýsýna aþýk oldum. Akýllý, güz36ve alýþýlmamýþ bir þekilde açýk sözlü. Ýyi vakit geçiriyorum. Çevremiz çok geniþ. , Oysediyorum - kusurumu baðýþla aziz dostum. Þunu itiraf edeyim ki edindiðim þöhret beni sa baþýmý döndürdü. .Gelecek mektubumda sana Suboskal'ý yollýyacaðým. Bielinski'-ye göre mle kendimi küçültmüþ oluyorum.Elveda dostum. Sana iyi þanslar diler ve terfiini tebrik ederim. Emilie Fyodorovna'nýn ellerinden öper çocuklarý kucaklarým. Hepsi nasýllar?Hamiþ - Belinski yayýncýlarýn beni paralamalarýna engel oluyor. Bu mektubu yeni baþtan m ve iki sonuca vardým - çok gaddarcasýna yazdýðým gibi kendini beðenmiþin de tekiyim.Hoþça kal ve Allah aþkýna yaz. Schiller'imiz muhakkak basýlacak. Bielinski bu külliyatýikrini çok iyi buluyor. Sanýyorum ki zamaný gelince iyi þartlarla bu iþi baþaracaðým - Nekrassov'la. Hoþça kal.Bütün Minna'lar, Clara'lar, Marianna'lar vesaireler inanýlmayacak kadar cici þeyler ama fazla paraya mal oluyorlar. Son zamanlarda Turgeniev ile Bielinski benim düzensiz hayatým konusunda bana bir nutuk attýlar. Bu dostlarým bana olan þefkatlarýný ne þekileceklerini bilemiyorlar - hepsi bana aþýk.xKARDEÞÝ MICHAEL'el Þubat, 1846Çok sevgili kardeþim. jEvvelâ sana þunu diyeyim ki, sana uzun zamandan be-37

ri yazmadýðým için bana kýzma. Allah adýna yemin ederim ki, þimdi de sana ispatlýyacaim yoktu. Genellikle beni engelliyen, ayýn 28'ine kadar bitiremediðim, «Go-liadkin» rezili oldu. Aslýnda onu Aðustosta bitirmek istiyordum ama, Þubat ayýnadar ertelemek zorunda kaldým. Þimdi sana Günlük'ü yolluyorum. «Yoksullar» ayýn Bilsen kardeþim, kitabým ne acý bir þekilde yerildi, lllustration'dakieleþtirme sanki sonu gelmiyecek bir çatýþtý. Ve Severnaia Ptchela'da çýkan nanýlmayacak gibiydi. Her þeye raðmen ben Gogol'un eleþtirmeciler tarafýndan asýl karþýlandýðýný hatýrladýðým gibi, her ikimiz de Puþkin hakkýnda yazýlan þalk bile fazlasýyla kýzgýn. Okuyucularýmýn dörtte üçünün bana sövüp saymasalan dörtte biri (hatta biraz daha azý) kitabý aþýrý derecede övüyor. Kita tartýþmalara konu oldu. Sövüyorlar, sövüyorlar, sövüyorlar ve gene de okuy(Günlük hayret edilecek bir þekilde iyi satýþ yapýyor. Kesin olan bütün baskýnýn iki aðýdýr.) Durum, Gogol için de aynýydý. Ona da sövdüler, sövdüler ama gene de ok

se bütün kavgalar unutuldu ve övme baþladý. Ben itlerin önüne sert bir kemik attým ama r düþünsün - çýlgýnlar! oysa ünümü yükseltiyorlar. Kuzey Arý'sýnda çýkan yazý, onla karasýdýr. Aklýn ötesinde aptalca bir iþ. Ama bir de bana yapýlan övmelerdece kaderimizi düþün. Bielinski bile, Gogol'u çok gerilerde býraktýðým kanýsýnda. Eltenko tarafýndan yazýlan, Kitap severler kitabevinde yakýnda «Yoksullar» ým h uzun ve iyi bir yazý çýkacak. Martta Bielinski ortalýðý ayaða kaldýracak. Odoyevski alesini tüm olarak «Yoksullar» a adýyor. Dostum Sollogub da öyle. Böylece göklerrdeþim. Üç aya kadar da geçirdiðim deneyleri sana kendim anlatacaðým.Halkýmýzýn diðer kitlelerden hiç bir farký yok. Ýç güdüleri iyi ama, zevkten yokimsenin nasýl olup38da bu tarzda yazabileceðini anlamýyorlar. Her eserde yazarýn kendi fikir ve tuhaflýklanla istelenmeye alýþmýþlar. Ben ise kendi yönlerimi göstermemek kararýna vardým. Þu veya

tarafýmdan deðil de Dyvuþkin tarafýndan belirtildiðini anlamayýp, onun zaten baþka türlkler. Kitabý çok çekilmez buldular. Oysa içinde tek bir fazla ve lüzumsuz kelime yok. Binski gibi bir çoklarý; benim terkiplerden ziyade çözümle-m.e yoluyla yaptýðým çalýþma orlar ki, bu - benim derinliklere inmem, atomlarý aramaný ve bütün bunlardan bir bütünüamdýr. Gogol daima geniþ alanlarda çalýþmýþ ve hiç bir zaman benim gibi derinliklere inKitabýmý okuduðun zaman bunun sen de farkýna varacaksýn. Önümde pýrýl pýrýl bir gelecek«Goliadkin,> ortaya çýktý. Dört gün evveline kadar onunla uðraþýyordum. Otetçestvennia on bir yapraðým dolduracak. «Goliadkin», «Yoksullar» ýmdan on defa daha güzel. Çoðunlbu yana, Rusyada böyle bir þeyin olmadýðýný söylüyorlar ki, bu gerçekten þahane bir baþlâf ediyorlar. Ne sanýyorlar beni? «Goliadkin» çok iyi bir þekilde meydana çýktý. Onu s

7/18/2019 Mektuplar


erece beðeneceksin. Senin taraflarýnda O. Z. yi alýyorlar mý? Krayevski'nin bana bedavabir nüsha verip vermiyeceðini bilmiyorum.Sana öylesine uzun zamandan beri yazmadým ki sevgili kardeþim, son mektubumda, nelerden bahsettiðimi bile bilmiyorum. Yakýnda görüþeceðiz. Yazýn kesinlikle sana ve arkadaþla bütün bu süre içinde dehþetli bir þe-kilde yazacaðým. Fikirlerim var: ve þimdi de yazý«Goliadkin» için tastamam 600 Ruble aldým. Bundan baþka epey para geçti elime. Son görüu yana 3.000 Rubleden fazla para harcettim. Gerçek olan, hayatýmýn son derece intizamsý olmasý... Sýhhatim tam. anlamý île bozulmuþ durumda. Sinirlerim bozuk ve alçak ateþimni. Öylesine sefih oldum ki, artýk düzgün bir hayat yaþýyamýyorum.39XIKARDEÞÝ MÝCHAEL'el Nisan, 1846Sana bu kadar uzun zamandan beri yazmadýðým için bana sitem ediyorsun deðil mi? Ama sanopriþtçin (Gogol'un «Bir Delinin Hatýratý» adlý eserinin kahramaný) in-, aðzýyla cevap plar saçma sapan þeylerdir ve sadece eczacýlar tarafýndan yazýlýrlar.» Sana ne söyüyebi Bütün söylemek istediklerimin hepsini söylemeye kalksam ciltler dolar. Her gün bana öye çok yeni þeyler, sürüyle deðiþiklikler, hoþ ve hoþ olmayan, mutlu: ve mutsuz olaylar ki bunlarýn üzerinde durmaya vaktim bile yok. Her þeyden evvel, devamlý olarak meþgulülerle fikirlerim var ve aralýksýz olarak yazýyorum. Ama benim güllerden bir yatakta yatnma sakýn. Her þeyden evvel çok para harcadým - kesinlikle söy-liyecek olursam tam 4.50uble - seninle son görüþmemizden bu yana. Bin Ruble de diðer ihtiyaçlarým için. Senin dildiðin gibi benim iktisadî davranýþlarým beni soyup soðana çeviriyor ve çoðu zaman metorum.Ama bütün bunlarýn önemi yok. Þöhretimin tepesine varmýþ durumdayým. Sadece benim bildi

ylýk. bir süre içinde deðiþik gazetelerde benden otuz beþ defa. bahsedildi. Bazýlarý beamýyacaðý kadar övdüler,, bazýlarý ise daha ihtiyatlý bir þekilde bahsettiler. Diðer ba onlar tarafýndan da korkunç surette haþlandým. Daha baþka ne istiyebilirim? Sadece Bieski gibi bazý arkadaþlarýmýn benim «Goliadkin» im den memnun kalmamýþ olmalarý canýmýn ebep oluyor. Üzerlerinde ilk etkisi, kör bir heyecan, büyük bir merak ve sonsuz tartýþm Ýkincisi ise gerçek bir eleþtirme. Hepsi yani dostlarým ve halk bir aðýzdan «Goli-adkin» imin sýkýcý zayýf ve okunamýyacak kadar baþtan-savma yazýlmýþ olduðunu söylüyor. yormamak için günde sadece bir kýsým okuyup zevkle dudaklarýný þapýrdatýyor. Halkýn bitabýn dayanýlmaz olduðunu, kimsenin böyle bir eseri okuyamýyacaðýný,. bunu basýp yayýnllilik olduðunu söylerken, diðerleri ise içindeki her þeyin hayattan alýndýðýný. ve kitani bulduklarýný açýklýyorlar. Tekrar,, tekrar bir gerçek bu. Öylesine çok övgüler iþitirlamaktan utanýyorum bunlarý. Bana gelince bir süre cesaretimi korkunç bir þekilde kaybim. Korkunç bir kusurum var: Baðýþlanmaz derecede hýrslý ve bencilim. Bana baðlanan büt

ayâl kýrýklýðýna uðratýp, belki de-gerçekten iyi bir eser olabilecek yazýyý berbat etmeaðýr bir üzüntü baskýsý altýnda býrakýyor.. «Goliadkin» düþüncesi hasta ediyor beni. Bü yorgun olduðum zamanlar yazdým. Ýlk yarýsý, ikinci yarýsýndan daha iyi. Ýçindeki son dlarýn yaný sýra öylesine iðrenç bir þekilde berbat olanlarý var ki, ben bile okuyamýyorr bir süre cehennem azabý verdi bana. Gerçekten, sinirden hasta oldum. Sevgili kardeþimiki haftaya kadar kitabý yollýyaca-ð:m sana, oku ve dürüstçe fikirlerini söyle bana.Hayatýmdan ve son zamanlardaki çalýþmalarýmdan bahsetmeyi bir kenara býrakýp biraz havaeyim sana.1. incisi, en önemlisi: Bielinski O. Z.'nin yazý iþlerini býrakýyor. Sýhhati son derecek. Bir kaplýcaya gidecek, belki de yabancý bölgelere. Birkaç yýl hiç bir eleþtirme yaz-alî durumunu toparlamak için son derece muazzam bir Günlük çýkarýyor. Tam altmýþ forma.iki hikâye yazýyorum. «Traþ Edilen Sakallar» ve «Laðvedilen Halk Dairelerinin Hikâyesi.e kibar bir þekilde her ikisinin de son derece ilginç ve acýklý olduðunu söyledi-ler. H

erakla bekliyor bunlarý. Her ikisi de kýsa hikâye... Bundan baþka Krayevski için bir þeyapýp, Nekres-40sov'a bir roman yazacaðým. Tümünün çalýþmasý bir yýl kadar sürecek. «Sakallar» þu an2. inci kýsým haber: Bir sürü yeni yazarlar türedi. Bazýlarý için ben kutsal bir rakibilginç olanlar Herzen (Ýskander) ve Gontçorov. Herzen'in bazý þeyleri basýldý. Gontçorov yeni yazmaya baðlýyor henüz bir þeyi neþredilmedi. Her ikisi de son derece takdir edior. Ama þu anda zirvede olan benim ve bunu sonuna kadar koruyacaðýmý umuyorum. Edebiyathayatýnda hiç bir zaman bu günkü gibi çalýþma, faaliyet olmamýþtý. Ýyi bir iþaret bu.(Bundan sonra Dostoyevski'nin hayatý hakkýnda bazý önemsiz ayrýntýlar yer alýyor. Diðerer yanýnda Göthe'nin «Reineke Fuchs'unu çevirmesini söylüyor.)

7/18/2019 Mektuplar


XII KARDEÞÝ MICHAEL'e(Tarihsiz) 1846Çok sevgili kardeþim.Sana sadece bir kaç satýr yazabileceðim. Yýðýnla korkunç üzüntülerim var ve durumum da þu ki. bütün plânlarýmýn artýk hiç bir deðeri kalmadý. Hazýrladý-ðým hikâye kitabý ve en hiç biri son zamanlarda basýlmadý. Hatta «Sakallar» ý bile baþýmdan attým. Tümünü bipsi benim uzun süre evvel yarattýðým eserlerin eski bir tekrarýndan baþka bir þey deðilni, pýrýltýlý, hayat dolu, de-ðiþik; sürüyle fikirlerim var ve hepsi doðmak için sabýrslanýyor. «Sakallar» ýn sonunu yazarken bunu kendim gördüm. Benim durumumda her yeknesaYeni bir hikâye üzerinde çalýþýyorum. Eser týpký «Yoksullar» da olduðu gibi kolay ve ra hikâyeyi Krayevski'ye vermeye karar verdim. Bu Sovremennik'deki efendileri belkikýzdýracak. Buna ben de üzüleceðim ama fazla deðil. Eðer eser Ocak ayýna kadar hazýr olek yýl hiç bir þey bastýrmýyacaðým: Yeni bir roman yazmaya karar verdim ve bunu yapana a hiç dinlenmi-yeceðiný.Ama bu arada ne ile geçineceðim? «Yoksullar» ve yeni baþtan yazdýðým «Goliadkin» i kita niyetindeyim...XIII KARDEÞÝ MICHAEL'e26 Kasýný, 1846Neþretme konusundaki bütün tasarýlarým suya düþtü. Bütün bu fikirler kâr saðlýyacaðý þümana muhtaç çalýþmalardýr. Halk belki tutardý. Ama ben bunu gelecek güze atmaya karar vO zamana kadar daha iyi tanýnacaðým gibi, durumum da daha kesinleþmiþ olacak. Ayrýca biara da geliyor. Moskovalý bir ressam «Goliadkin» i resimledi. Diðer ikisi ise «Yoksullaesimlerini yapýyorlar. Hangisi daha baþarýlý olursa parayý o alacak. Bernardski (Not: Omanlar çok tanýnan bir kitap ressamý ve kliþe oymacýsý) Þubat ayýnda benimle iþ yapmak

or. Onun resim-4243leri ile süslü kitaplarýmýn baský hakkýný kendisine verecek olursam bana b bir para ödiyecekmiþ. Þimdiye kadar «Ölü Ruthlar» ý resimlendirmekle uðraþmýþ. Taský fikirleri artýk ilgilendirmiyor beni. Bundan baþka vaktim de yokzaten. Yapýlacak sürü ile iþlerim, çalýþmalarým var. Sana þunu da söyliyeyim ssov Sovre-mennik'i, temsil ettiði için dergi ile olan bütün iliþkilerimi kestimKrayevski'ye yazdýðým için bana hayli kýzdý (Oysa aldýðým parayý ödemek için bunrundaydým.) ayrýca kendi isteði gibi, artýk O. Z.'nin yazar listesinde olmadýðýmý aemem onu sinirlendirmiþ. En kýsa bir gelecekte benden hiç bir yazý alamýya farkýna varýnca yüzüme karþý bir takým kabalýklarda bulunup, benden para istiyece delice ileri gitti. Sözünü kabul ederek bütün yekûnu Aralýðýn 15'inde ödiyecr senet imzaladým. Þapkalarý ellerinde karþýma gelmelerini görmek istiyorum

disini baþtan aþaðý bir haþlayýnca, týpký soyulmuþ bir Yahudi gibi sýzlanýp kýsasý adi bir hikâye. Þimdi etrafa, benim kibirden aklýmý kaçýrýp, para mi Krayevski'ye sattýðým haberini yayýyorlar. Zira Maikov gazetedeki yaarýnda beni övüyormuþ. Bundan böyle Nekressov beni al aþaðý etmek istiyor. Bielinslince öylesine uysal ve kolay kandýrýlan bir kiþi ki, edebî konular hakkýndle haftada beþ defa fikir deðiþtirdiði oluyor. Mutlu geçmiþ zamanlarýmdan onunla ilgimi kesmedim. Gerçekten çok iyi bir insan. Krayevski bütün bu olan itenlere öylesine memnun oldu ki, bana para verip bütün borçlarýmý da Aralýðýn 15'inceðini söyledi. Bu yüzden yeni yýlýn baþlarýna kadar onunla çalýþmak zorundayým.Bak þimdi kardeþim - bütün bu olanlardan sonra saðlam ve kuvvetli bir karara vardým. Ýsan ve yeni tomurcuklanmaya baþlýyan bir yazar, gazete sahipleri ve naþirlerle dostça ililer kuracak olursa, sadece kendini yaralamýþ olur. Zira bunun neticesi, karþýlarýndaki44

kiþiler hemen küstahlýk etmeye ve adice davranýþlarda bulunmaya baþlarlar. Bundan baþkanatçý baðýmsýz olmalý ve herþeyden önce elindeki çalýþma gücünü kutsal sanat ruhuna adaBöyle bir zorlu çalýþma, kutsaldýr, temizdir ve temiz yürekliliðe ihtiyaç gösterir: yürnlanan hayâllerle, þimdiye kadar asla çarpmadýðý gibi çarpýyor. Sadece ahlaken deðil aytce de bir deðiþim geçirmekteyim. Hiç bir zaman böyle aklým baþýmda, sýhhatli olmamýþtýman böylesine rahat olmadý. Bütün bunlarý iyi dostlarýma borçluyum: Beketov, Saliubezkiaber oturduðum diðerleri. Namuslu, hassas içgüdüleri, iyi kiþilikleri saðlam dostlar. Oilgi kurmam iyileþtirdi beni. Sonunda hep bir arada oturmamýzý teklif ettik. Büyük bir tuttuk ve bütün masraflarý eþit olarak bölüþmeye karar verdik ki, tümü yýlda 1200 Rubleak yaþamanýn nimetleri ne kadar büyük! Kendimin bir odasý var ve gün boyu çalýþýyorum.

7/18/2019 Mektuplar


XIVuzun bir mektu-KARDEÞÝ MÎCHAEL'e(1847 Yýlýnýn baþlangýcýnda yazýlmýþ bunun hamiþ'i)Güçlükle inanacaksýn buna. Edebî çalýþmalarýmýn üçüncü yýlý olduðu halde sanki halâ biriðim gibi bunun farkýna varabilecek zamaný bile bulamýyorum. Birþeyler öðrenmek için deok. Saðlam bir þeye varmak istiyorum. Halk hakkýmda Öylesine kararsýz bir þöhret yarattfýkaralýk cehenneminin ve devamlý acele çalýþmanýn ne kadar devam «deceðini bilmiyorumecik istirahat edebilsem.XV KARDEÞÝ MÝCIÎAEL'e(Hapisten)18 Temmuz 1849Sevgili kardeþim,11 Temmuzda aldýðým mektubun beni inanýlmayacak kadar sevindirdi. Sonundaserbest býrakýldýn. Gayet canlý olarak, ailene kavuþtuðun zaman, ne derece

olduðunu hayâl edebiliyorum. Seni ne kadar sonsuz sabýrsýzlýklarla beklemiþlerdirrum ki hayatýn deðiþik bir þekil almanýn eþiðinde. Þimdi ne ile meþgu ve asýl önemlisi, kendini geçindirmek için neler düþünüyorsun? îþin var mý ? Ne çerçekten de bir sýkýntýdýr. Bana sadece yeni bir eve geçtiðinden bahsediyorsun; evin her halde çok daha küçüktür. Gerçekten bütün yazý dýþarda geçiremediðire teþekkürler ederim. Beni gerçekten oyalayýp sýkýntýlarýmý azalt-: týlar. Sm.bana ümidimi kaybetmememi yazýyorsun. Gerçekten de ümidimi kaybettiðim yok. Kesinle hayat burada, hazin ve yeknesak ama baþka nasýl olabilir? Her þeyden evvel pek okadar deðiþmez þekilde de sýkýntýlý deðil. Zaman burada çok intizamsýz bir þekii bazen çok çabuk, bazen de çok aðýr. Zaman zaman böyle bir yaþama tarzýna al

ve hiç bir þeyin! fazla önemi olmuyor. Elbette bütün cazip düþünceleri ka-silip atmak istiyorum ama, bazen baþarýlý olamýyorum buna. Gençlik günlerimin ta duygu ve hayâlleri bir fýrtýna gibi ruhumu dolduruyor ve ben geçmiþi yeni baþtan yaþýynlarýn tabii sýralarýyla demek istiyorum. Simdi günler bir hayli uzadýðý için, bir neþeliyim yaðmurlu günler dayanýlmayacak kadar sýkýntýlý ve46böyle zamanlarda istihkâm bodrumlarý korkunç gaddar görünüyorlar. Her ne hal ise meþgulr. Zamanýn boþ yere geçmesine imkân vermiyorum. Ýki romanýn ve üç hikâyenin taslaklarýn roman yazýyorum ama fazla çalýþmaktan kaçýnýyorum. Ýþ yaptýðým zaman. bunu büyük bir zdar aþkla hiç bir zaman çalýþmadým) ve bu her zaman beni tahrik ettiði. gibi sinirlerimkiler. Hürriyet içinde çalýþtýðým zamanlar daima yaptýklarýmý hayretle deðiþtirmek zoruaki heyecanýn sonu, yapýlan iþlerin yardýmsýz bir þekilde buharlanmasý oluyor. Sýhhatimece basurlarýmdan ve gergin olup devamlý bir crescendo halinde olan sinirlerimden þikây

tçiyim. Ara sýra nefes darlýðý krizleri geliyor. Ýþtahýma gelince her seferki gibi, hiçedici deðil. Uykum kötü ve sýkýntýlý rüyalar görüyorum. Gündüzleri beþ saat kadar uyuyun dört defa uyanýyorum. Beni gerçekten rahatsýz eden; bu iþte. En kötüsü alacakaranlýðýat dokuzda burasý oldukça karanlýk oluyor. Çoðu zaman sabahýn bir veya ikisine kadar uorum ki, karanlýkta. yatmak zorunda olduðum bu beþ saat öyle kolay dayanýlacak gibi deðunlar sýhhatimi her þeyden daha fazla zedeliyor. Mahkememizin ne zaman biteceði hakkýnd hiç bir þey söyliyemem. Zira zaman anlamýný kaybetmiþ durumdayým. Kullandýðým bir takvgisizce çizip, her geçen günün yanýna, «Bitti» yazýyorum. Buraya geldiðimden beri fazlaamadým. Kutsal Ülkeye ait iki seyahat notlarý ile Demetrius von Rostof'un eserleri. Sonuncusu beni hayli ilgilendirdi. Ama bu çeþit okuma nedir M? Ummanda bir damla. Öyle sanýyorum ki diðer çeþit kitaplar beni fazlasiyle memnun edecekleri, kendi fikirlerimi drlerininkiyle kýyaslayýp ayarlamak bakýmýnda faydalý. olacaklar ve benim baþka bir havarmemi saðlýyacaklardýr.

Ýþte sana þimdiki var oluþumun bütün ayrýntýlarý - söyleyecek baþka birAileni sýhhatte bulmuþ olmana çok sevindim. Serbest býrakýlmaný Moskova'ya yazdýnda bir §eyler yapýlmamasý çok yazýk. Seninle bir güncük beraber olmayý isterdimleye getirildiðimizden beri üç ay geçti kim bilir daðarcýklarýnda bizler aha neler vardýr. Her halde bütün yaz süresince bir tek yeþil yaprak b göremeyeceðim. Hatýrlar mýsýn Mayýs'ta bizleri o küçük bahçeye çýkarýrlar yeni yeþermeye baðlamýþtý. Reval'ý hatýrlamaktan bir türlü kendimi al mevsim seninle beraberdik. Sonra mühendis okulunun bahçesi, senin deayný benzetmeleri yaptýðýný sanýyorum. O kadar kederliydim ki. Ve bütün dýþýnda daha bir çok kiþileri görmek istiyorum. En fazla kimleri görüyorsun? sanýrs

7/18/2019 Mektuplar


sayfiyededir. Ama kardeþimiz Andrey kesinlikle þehirde olmalý. Nikolay'yýgör-dün mü? Hepsine benden selâm et. Bütün çocuklarýný benim için öp. Karýna selâm söyli çok mutlandýrdýðýný anlat. Benim için üzülme sadece bir arzum var - alabilmek. Sýkýntý geçici bir þeydir, Neþ'eli olmak ise bende son çareye dayalarýn yaþamak için inanýlmaz derecede istekleri ve dayanma güçleri vardýr. Kendimde nun böylesine çok olabileceðini asla tahmin edemezdim. Ama tecrübelerimdn þimdi biliyorum bunu. Elveda, umarým ki bir kaç satýr seni memnun etmiþtir. Benimnýdýðýný kimi görürsen gör selâmlarýmý söyle - kimseyi unutma ben hiç Çocuklar hakkýnda ne düþünüyorlar ve ortadan böylesine kaybolmamý kendasýl açýklýyorlardýr! Hoþçakalýn eðer yapabilirsen O. Z. yi yolla. Hiç olmazsa o zaman yim olur. Bir kaç satýr yaz bana - Bu beni son derece mutlandýracak.Gelecek sefere kadar!48XVI KARDEÞi MÎCHAEL'e(Hapisden)27 Aðustos, 1849'Sana cevap verebildiðim için çok mutluyum kardeþim, ayrýca gönderdiðin kitaplara da teim. Gene mutluyum ki ceza evi hayatý vücudum üzerinde kötü etkiler yapmamýþ. Her þeydenerdiðin O. Z. için minnettarým. Ama fazlasýyle kýsa yazýyorsun, benim mektuplarým-sa serinden çok daha uzun ve etraflý her halde gelecek sefere daha iyi yazarsýn.Hakkýmda sana kesinlikle söyleyecek bir þeyim yok þimdiyedek durumumuz hakkýnda hiç birlmiyorum.Kiþisel hayatým her zamanki gibi yeknesak ama, içinde hemen hemen onyedi aðaç bulunan be dolaþmama izin verdiler. Büyük bir mutluluk bu benim için. Ayrýca akþamlarý bir de mu

orlar bu da talihimin ikinci kýsmý. Üçüncüsü ise kýsa zamanda bana cevap verirsen benimolacak. O.Z. gelecek sayýsýný da yolla bana. Durumum her sayýyý büyük bir heyecanla bekaþralý bir yazar, ya da taþranýn yeknesak hayatýnýn sýkýntýsýndan ölecek hale gelmiþ bin farksýz. Bana bazý tarihî eserler yollayabilir misin? Çok iyi olur bu. Ama en iyisi br încil yollaman. (Her iki vasiyetleri de) ihtiyacým var. Eðer mümkün olabilirse Frans çevirisini yolla. Yanýna bir de Slav baskýsý ekliyecek olursan bu da benim için büyük luluk olur.Saðlýðým konusunda sana hiç bir iyi þey söyleyemiye-ceðim. Bir aydan beri hemen hemen Hyaþýyorum. Basurlarým her zamanki gibi iþkence ediyorlar bana. Ayrýca daha evvel asla hetmediðim bir aðrý baþladý göðsüm-49F: 4de sinirlerimin bozukluðu hissedilir derecede arttý, hele ak-þam saatlerinde.Geceleri uzun ve korkunç düþler görüyorum. Son zamanlarda sýk sýk, sa

ltýmdaki zemin sallanýyor. Bu da odamý bir vapur kamarasýna benzetmekte. Eskien sinirlerim beni öylesine rahatsýz ettiði vakit gerginliði yazý yazma kullanýrdým. Böyle durumlarda hem fazla hem daha iyi yazardým. Ama þimdi kendimibüsbütün harap etmemek için iþten kaçýyorum. Üç hafta dinlenip bu süre içinde tek biadým, þimdi yeniden baþlamýþ durumdayým. Bütün bunlar bir þey deðil. Soyanabilirim. Belki düzelirim yeniden. Moskova'-dakilerin maceramýzdan haberleri olmadýklarýný sandýðýný, yazdýðýn zaman beni son derece þaþýrttýn. Bunu ice böyle bir þeyin imkânsýz olacaðý, oldu. Herþeyden evvel bilmeleri lâzým geben onlarýn bu sessizliðini baþka bir sebebe dayandýrýyorum. Ve bu. da her þeyden beklemiþ olmalarýdýr. Gayet açýk bu... (Mektup bundan sonra kardeþinin aile hayatahsediyor ve Dostoyevski O. Z. de çýkan bazý yazýlar konusunda önemsiz bazý iþaretulunuyor.)XVII KARDEÞÝ MÝCHAEL'e

22 Aralýk, 1849(Hapisten)Bugün 22 Aralýkta hepimizi Semyonovski meydanýna götürdüler. Orada bizlere ölüm hükmümüa öpmemiz için haç verildi ve baþlarýmýzýn üzerinde hançer50kýrýldý. Mezar tuvaletlerimiz de (beyaz gömlekler) hazýrlanmýþtý. Sonra içimizden üçünümek için kazýklardan yapýlmýþ çitin önüne götürdüler. Ben sýrada altýncýydým. Üçer kiþibizi. Ben ikinci toplulukta olduðum için, bir dakikadan fazla ömrüm kalmamýþtý. O zamankardeþim benim. Son anýmda kafamda yalnýz sen vardýn. Belkide hayatýmda ilk defa seni nerece sevdiðimi o zaman öðrendim sevgili kardeþim. Son ayrýlýk da en yakýnýmda duran Pl

7/18/2019 Mektuplar


e Dourov'u kucaklamam için vaktim vardý. Sonra çekilme emrini duyduk. Direklere baðlanmanlar geri getirildiler ve bizlere Ýmparator Hazretlerinin hayatýmýzý baðýþladýðýný bilar. Sonra son hüküm okundu. Sadece Palm affedilmiþti. Ayný rütbeyle birli-ðine yollandý.F. DostoyevskiXVIII KARDEÞÝ MÝCHAEL'e22 Þubat, 1854(Omsk'dan)Nihayet seninle daha açýkça ve daha makul bir þekilde konuþabileceðim. Ama bir satýr daadan þunu sormalýyým sana: Allah aþkýna bu günedek bana neden tek bir kelime bile yazmaisin? Senden bunu nasýl bekliyebilirdim ? En yalnýz ve terkedilmiþ durumumda senin artý hayatta olmadýðým düþünüp korkunç umutsuzluklara kapýlýyordum. Geceler boyu uzun uzun 51ne olduklarýný düþünüyor ve onlara hiç yardýmda bulunma imkânýna sahip olmadýðým içindiyordum. Ama senin hayatta olduðunu iþittiðim zamanlar (ki bu sadece uzun süre çektiðitalýðým sýrasýnda oldu) sana acý bir þekilde sitemler ediyordum. Sonra aklýn bu kýzgýnle affediyordum seni. Kendimi kýyasýya zorluyordum seni haklý çýkarabilecek bir sebep buk için ve bunu bulduðum zamanlarda rahatlýyordum - þu ana kadar da sana olan inancým kalmuþ deðildir zaten: Beni sevdiðini ve beni hatýrladýðýný biliyorum. Sana resmî makamlabir mektup yolladým. Almýþ olman gerekir bunu. Senden bir cevap beklediðim halde, hiç by alamadým. O zaman bana yazman yasaklanmýþ mýydý? Ama ben böyle mektuplara izin verildiliyorum. Zira siyasî suçlardan buraya gönderilmiþ olan mahkûmlar, yýlda bir sürü mektu. Hattâ Dourov'a bile geldi. Defalarca görevlilere, mektuplaþma meselesinin nasýl olduð sordu-ðumuzda, bizlere mektup yollamanýn yasak olmadýðýný açýkladýlar. Ama ben senin bin asýl sebebini kuldum. Bir polis karakoluna gidemiyecek kadar tembeldin, ya da b

ir kere gittiðinde, sana hiç bir þeyden haberi olmayan oir görevli «Hayýr» cevabýný versel korkular yaratmaya sebep oldun. Senin bir mektuba bile önem vermeyeceðini düþündükçten daha önemli olan þeylere de al-dýrmýyacaðýn kanýsýna vardým. Mümkün olduðu kadar çar bana. Fýrsat kollamana lüzum yok. Resmî yollardan yolla. Elinden geldiði kadar açýk verruatlý yaz. Bu günlerde somundan kesilmiþ bir dilim ekmek gibiyim. Geriye uzanmak istiyorum ama olmuyor. Les absents ont toujours tort. Yoksa bu deyim ikimiz için de mi gerçek oldu ? Ama üzme kendini: inanýyorum sana.Cezaevinden çýkalý bir hafta oldu. Bu mektubu sana en kesin bir gizlilikle yolluyorum. Kimseye tek bir kelime bile etme bu konuda. Sana Sibirya Ordu birlikleri'nin resmî kanalý ile bir mektup daha yollýyacaðým, ona en kýsa zamanda52cevap ver - bu mektuba ise ilk müsait fýrsatta. Bütün bunlara raðmen yazacaðýn resmî meon dört yýlda neler yaptýðýný bana etraflý bir þekilde anlat. Ben ise kendi hesabýma sa

yollamak isterdim. Ama benim zamaným bu yapraða bile yetmediðinden sana ancak çok önemllan þeylerden bahsedeceðim.En önemli olan nedir? En önemli olan neydi benim yakýn geçmiþimde? Hatýrladýðým vakit bile buna yeterli olmadýðýný anlýyorum. Þu anda aklýmda olanlarý sana nasýl söyliyebir, yaptýðým þeyler, yediðim cezalar, varabildiðim sonuç. Böyle bir göreve kalkýinlikle yapýlamaz böyle bir þey. Bir iþi hiç bir zaman yarým býrakmak istemem. Sadecarça söylemek, hiç bir þey söylememek demektir. Her ne ise þimdi tafsilâtlý bildirim el. Oku ve ne çýkarýrsan çýkar. Sana her þeyi anlatmak benim için bir görev olduðundan iþarýmla baþlýyorum. Birbirimizden nasýl ayrýldýðýmýz aklýnda mý benim aziz ve sevgibenim yanýmdan ayrýlmýþtýn ki, üçümüz, Dourov, Yastr-çembski ve ben prangaya vurulmak ü gecesi (1849) tam gece yarýsý, zincirler ilk defa deðdi-ler bana. En azýndan beþ kilktiklerinden yürümeyi inanýlmayacak kadar zorlaþtýrýyorlardý. Sonra her birimizi yaer jandarma olduðu halde açýk kýzaklara bindirdiler - görevli kafileyi yola düzdü - ve

urg'u terket-tik. Yüreðim aðýrlaþmýþtý sanki. Bir sürü karýþýk ve deðiþik, hiç bir kesurdu içimi. Garip bir çýrpmýþ gibi atan yüreðim onun aðrýsýný uyuþturuyordu. Temi onun etkisinde her yeni deneyin baþýnda duyulan o canlý garip merak ve sabýrsýzlýk benhatlandýrdý. Dikkatle Petersburg'un bayram ýþýklarý ile donatýlmýþ evlerine bakýyoryordum her birine ayrý ayrý. Senin evinin önünden geçtik. Krayevski'nin pencereleri p Bana, onun bir Noel ziyafeti vereceðini, senin çocuklarýn ve karýn Emilie Fyodorovna ie birlikte ora-53ya gideceðini söylemiþtin. Evin önünden geçerken korkunç bir hüzün kapladý içimi. Küçlar için öylesine yalnýz hissediyordum ki kendimi, yýllar sonrasý bunu hatýrladýðým zamgözlerimin yaþarmasýna engel olamadým. Yaraslov'un ötelerine götürülüyorduk. Üç dört du

7/18/2019 Mektuplar


urþunî alacakaranlýðýnda Schlüs-selburg'da durup bir hana girdik. Öylesine istekle çay da, sanki bir haftadan beri elimizi hiç bir þeye sürmemiþtik. Sekiz aylýk tutukluluktannra kýzak içinde gittiðimiz altmýþ verst (1.07 Km.'lik bir Rus uzunluk ölçüsü) iyice açle o halimi zevkle hatýrlýyorum.Kývamýmdaydým. Dourov devamlý olarak gevezelik ediyor, Yastreçemski geleceðin istenmiyekularýndan bahsediyordu. Hepimiz görevlimizle daha iyi ahbap olabilmek için elimizdengelen gayreti gösterdik. Bize kargý arkadaþça, iyi davranan yaþlý ve iyi bir adamdý. Ha§ey görmüþ. Bütün Avrupayý dolaþmýþ. Yolda bize devamlý yakýnlýk gösterdi. Adý Kusma Punlarýn arasýnda bize bir de kapalý kýzak temin etti ki bu son derece makbule geçti. Daacak gibi deðildi ayaz zira.Ertesi gün bayramdý. Belirli duraklarda deðiþen sürücülerin üzerinde kýpkýrmýzý kuþaklýltolar vardý. Kimseler görünmüyordu köy sokaklarýnda. Bizleri Petersburg, Novgorot ve Yavl Valiliklerinin uzaklarýndan götürdüler. Birbirlerinden çok uzakta sürüyle küçük ve vardý. Ama bir Bayramda bunlardan birinden geçecek olsak yiyecek boldu doðrusu. Sürdük orkunç sürdük giyimlerimiz sýcaktý, bu bir gerçek ama zaman zaman kýzaklarda on saat otorunda kalýyorduk, ancak altý veya yedi durakta bir mola veriyorduk. Sabaha kadar donuyor ve duraklardaki sýcak odalara zor alýyordum kendimi. Söylemesi tuhaf ama bu seyahat tam mânâsiyle bana sýhhatimi kazandýrdý. Perm yakýnlarýnda bazý geceler soðuk kýrk oluyordu. Böyle bir þeyi54hiç tavsiye etmem sana. Son derece kötü bir þey bu. Ural-larý geçtiðimiz an son derece . Atlar ve kýzaklar karýn derinliklerine battýlar. Korkunç bir kar fýrtýnasý vardý. Kýzdik geceydi ve kýzaklar kardan kurtarýlana kadar ayakta bekledik üzerimizde kar fýrtýlanýyordu. Avrupa ve Asya'nýn sýmrýndaydýk. Önümüzde Sibirya esrarengiz geleceðimizle b

nýyordu. Ardýmýzda ise bütün geçmiþimiz.Çok hüzün verici bir þeydi bu. Gözlerim yaþlarla doldu. Yol boyunca köylüler bizleri göakýn köylerinden fýrlýyorlardý Duraklarda ise ayaklarýmýzda prangalar olduðu halde bizdn fiatlar aslýnýn üç misliydi. Bütün gayretlerimize raðmen Kusma Prokofyeviç'in masraflne almasýna engel olamadýk. Böylece bütün yolculuk boyunca her birimizin masrafý sadece ruble oldu.12 (1850) Ocakta Tobalsk'a geldik. Ýlgililerin önünden geçit resini yaptýktan sonra üzemiz arandý ve bütün paramýzý aldýlar. Ben, Dourov ve Yastvçembiski ayný hücreye kapatýle .diðerleri bizden önce geldikleri için de birbirimizi ancak bir kere görebildik. SanaTobolkta kaldýðýmýz altý gün içinde edindiðim intibalarý anlatmak isterdim ama burada ySana sadece orada bize gösterilen þefkat ve yakýnlýktan bahsedebilirim ki, bu bize sank bütün geçmiþi unutturan bir mutluluk oldu. Buradaki eski mahkûmlar (ve hattâ karýlarý)ilgilenip bizlerin tek dost ve akrabalarý oldular. (Not: 14 Aralýk 1S25 de yapýlan Hükü

darbesine katýlan «Aralýkçýlar» adý verilen ve Sibiryaya sürülen kiþiler) Yirmi beþ yýanýna tutulan bu asîl ruhlar! Çok sýký muhafaza altýnda tutulduðumuzdan onlarý pek sýk raber bize elbise yiyecek gönderip rahatýmýzý temin ederek bize cesaret verdiler. Çok aiþe getirdiðime acý bir þekilde piþman oldum ama onlar55bana elbise de gönderdiler. Nihayet Tobolsk'dan ayrýlýp üç gün sonra Omsk'a varTobolsk'dayken gelecekteki üstlerin konusunda bilgi edinmiþtim. Kumandan dürüt bir kiþiydi ama o Krivzov denen Binbaþý inanýlmayacak kadar adi bir zalim, ayyaþ, h- kýsacasý tahmin edilebilecek dehþetlerin en büyüðüydü. Daha baþlangýçta Dourov ile beiye çaðýrmaya baþlayýp haddimizi bilmediðimiz ilk an döverek cezalandýracaðýna yemin etbu görevdeydi ve þimdiye kadar en iðrenç ve kanuna uygunsuz þeyleri yapmýþtý. Ýk

yaptýklarýndan dolayý askerî mahkemeye verildi. Tanrý korudu beni ondan. sarhoþ yanýmýza gelir (bir sefer olsun ayýk görmedim) zararsýz bir mahkûmu arar ve duðu mahkûmun bahanesiyle onu dövmeye baþlardý. Sýk sýk geceleri gelerek rast gel

r, þunun veya bunun sað tarafý yerine sol tarafýnda yattýðýný, ya da kiminin uykuda konlediðini ileri sürerdi. Kýsaca sarhoþ, aklýna gelen her þey. Uzun bir süre böyle bir admama imkân ve ihtimal yoktu. Ayrýca, aylýk tekmilleri de Petersburg'a yazan oydu.Tobolsk'da mahkûmlarla tanýþmýþtým. Omsk'da ise dört yýl süreyle, onlarla beraber yaþam Sert, kýzgýn ve acý kiþilerdi. Asalete olan düþmanlýklarý sonsuz olup asil olan bizlerdüþmanlýk ve nefretle bakýyorlardý. Ellerinden gelse çið çið yerlerdi bizi. Nasýl bir tulunduðumuza kendin karar ver. Onlarla ayný adetleri paylaþmak, beraber yemek yemek, ayný yerde uyumak ve bize devamlý olarak yapýlan hakaretlere asla itiraz edememek.«Siz asillerin demir gagalarý vardýr. Parça parça ettiniz bizi. Efendiler sizken halka yet ettiniz. Þimdi kötü günler kendi baþýnýza gelince bizlerle kardeþ olmak istiyorsunu

7/18/2019 Mektuplar


arat dört yýl sýrayla geliþti. Bizlere ýzdýrap vermekten asla býkmayan yüzelli düþman. esi, oyunu, vakit geçirme aracýydý. Tek kalkanýmýz onlara kargý ka-56yýtsýz olmak ve ahlâk yüksekliðimizdi ki bunu tanýyýp kabul edip saygý duymak zorunda klarýn isteklerine baþ; eðmeyiþimize þaþýrdýlar. Kendilerinden üstün olduðumuzardý. Suçumuzun ne olduðu hakkýnda en ufak bir fikirleri bile yoktu. Bu konuda son drece ihtiyatlý olduðumuz için hiç bir zaman birbirimizi anlamadýk. Asalete karþý güttük nefreti üzerimize akýtmalarýna engel olmadýk. Orda geçirdiðimiz zamanlar çok kötüydüishane sivil bir hapishaneden daha beter. Tüm dört yýlý zindan duvarlarý arasýnda m. Dýþarý sadece «aðýr iþ» yapmak için çýkarýlýyordum. Her zaman olmamakla beraber iþ aurda ya da kýþýn dayanýlmayacak ayazda kuvvetim terkedecekti beni. Bir seferinde cývanile donduðu kýrk derecelik bir soðukta dört saat fazladan iþ yapmak zorunda kaldým. Byaðým dondu. Hep birlikte bir baraka odasýnda yaþýyorduk. Yýllar öncesi iþe yaramadýðýsý gereken rezil bir tahta bina düþün. Yazlarý dayanýlmýyacak kadar sýcak, kýþlarý k kadar soðuk. Tahtalarýn tümü çürümüþ. Yerde bir parmak kalýnlýðýndaki pislik her an iyaratýyor insana. Küçük pencereler öylesine donmuþ ki insan gündüz vakti bile okumak. Camlardaki buzun kalýnlýðý sekiz on santim var. Tavan akýyordu. Her yerde esintiler v Bir fýçýya doldurulmuþ Ringa balýðý gibiyiz.. Soba altý kütükle yandýðý halde od erimiyor. Bütün kýþ süresince içerinin, havasý çekilir gibi deðil. Mahkûmlar ayni lar ve etraf öylesine yaþ oluyor ki kýmýldamaya cesaret edemiyor insan. Alaca karanlýktsabaha kadar baraka odasýný terketmemiz yasak. Kapýlar kapalý; Dýþ odaya tabii ihtiyaçlrilmesi için büyük bir tahta yalak konulmuþ ki insanýn nefes almasýný imkânsýzlaþkûmlar domuz gibi kokuyorlar, söyledikleri insandan baþka bir þey olmadýklarý mak zorunda olduklarý için ellerinden fazla bir þey gelmediði. Çýplak tahtalar üzerinde

57uyuyoruz. Her kiþiye bir yastýktan fazla müsade edilmiyor. Üzerimize ise kýsa koyun posrý örttüðümüzden, ayaklarýmýz devamlý olarak açýkta kalýyor. Bu yüzden de her gece devauz. Bitler, pireler ve her türlü diðer haþarat anbarlar dolusu. Kýþýn üzerimize ince koarý, ayaklarýmýza ise kýsa konçlu çizmeler veriyorlar giymek için. Bu þekilde teçhiz ednra da çalýþmak için ayaza çýkýyoruz.Yemeðe gelince, ekmek ve lâhana çorbasý. Talimatnameye göre çorbanýn içinde kelle baþýnm et bulunmasý gerek, içine daima sosis attýklarý için ben bu gü-ne dek gerçek bir et pstlamýþ deðilim. Bayram günleri yulaf ezmesi veriyorlar ama, içinde, hemen hemen yaðýn ok. Oruç günlerinde ise sadece lahana. Midem bu þekilde yemekten berbat oldu. Sýk sýk hlýk çekiyorum.Bütün bunlardan sen de görüyorsun, insanýn burada parasýz yaþamasýnýn imkâný yok. Eðemuhakkak mahvolurdum. Kimse dayanamaz böyle bir hayata. Ama her cezalý bir takým el

iþleri yapýp satýyor, bu da onlarýn eline bir kaç kuruþ geçmesini saðlýyor. Ben sýk sýbir parça et alýyordum ki bu da benim kurtu- luþum oldu. Tütün içmeden durmanýn imkânýhalde insan pis kokudan boðulabilir. Bütün bu iþler görevlilerden habersiz yapýlýyoii.Sýk sýk hastahaneye yattým. Sinirlerim öylesine bozul-muþtu ki sara nöbetleri geçiryse çok sýk olmadý bun-lar. Bacaklarýmda da romatizma var. Bütün bunlarýn dýþýnda iyi hendimi. Bu rahatsýzlýklarýn üzerine, bir de insanýn bir kitap bulmasýnýn imkânsýzlýð bulduðum zamanlarda gizli okumak zorunda kalýyordum. Çevremde ardý arasý kesil nefret, karýþýklýk, kavgalar, süregelen fitnecilikler hüküm sürdüðü gibi, bir dakika dmkâný yoktu -ve hiç bir deðiþiklik olmadan dört uzun yýl devam etti bu. Burada hiç demadýðýmý söylersem bana inanýrsýn deðil mi? Bütün bunlara bir de58hiç eksilmeyen, cezaya çarptýrýlmak, zincire vurulmak, ruhun devamlý eza çekmesini ekle

hayatýmýn tablosu çýkar karþýna.Bütün bunlardan sonra, sana ruhumun, inancýmýn, aklýným ve yüreðimin deðiþikliklerin naatmayý denemiyeceðim bile bu dört yýl içinde. Ama aklýmý ebedî bir þekilde teksif etmemden kaçarak içi-me dönmem meyvalarýný vermeye baþladý. Diðer günlerde asla düþünmediðimerim ve ümitlerim var ki. Bütün bunlar senin için karmakarýþýk þeyler olacaðýndan diðerum. Bir kelime söylemek istiyorum sadece: Beni unutma ve bana yardým et. Paraya ve kitaba ihtiyacým var. Tanrý aþkýna yolla bunlarý bana.Omsk nefret edilecek bir delik. Nerdeyse tek bir aðaç bile yok. Yazlarý-sýcak ve rüzgârkum fýrtýnalarý, kýþlarý ise kar fýrtýnasý getirir. Etrafý hemen hemen hiç görmedim. Gein oturduðu çok pis bir yer. Son derece de sefih ve bozuk ahlâklý, avam tabakasý demek

7/18/2019 Mektuplar


iyordum. Eðer bâzý kiþileri keþfetmemiþ olsaydým tam anlamý ile aklýmý oynatýrdým. Consbir kardeþ benim için. Yapabileceði, elinden gelen her þeyi yaptý benim için. Kendisineum var. Eðer Petersburg'a gelecek olursa ona yakýnlýk göster. Yirmi beþ ruble borcum vaAma onun bana gösterdiði yakýnlýðý, bütün isteklerimi yerine getirmesini ve benimle öz ilgilenmesini nasýl ödeyebilirim? Bu bakýmdan kendisi tek teþekküre borçlu olduðum kiþrdeþim, dünyada hâlâ asil tabiatlý kiþiler var.Sana daha evvel de söylediðim gibi, sessizliðin bana ýz-dýrap veriyordu. Yolladýðýn parederim. Gelecek mektubunda (resmi bile olsa, zira þimdilik seninle mektuplaþmamýn mümkülup olamýyacaðýný bilmiyorum.) gelecek mektubunda, bana etraflý yaz. iþlerinden, Emilieorov-na'dan, çocuklardan, tanýþlardan akrabalardan, Moskovada-kilerden kimlerin ölüp kirin kaldýðýndan ve özellikle kendi iþinden bahset. Hangi sermaye ile baþladýn (Not: Micstoyevski'nin o zamanlar bir sigara fabrikasý vardý.) Kâr59getiriyor mu? Paralý mýsýn? Kýsacasý, bana maddi bakýmdan destek olabilir misin O halpara yollýyabilirsin yýlda? Ama sakýn resmi mektupla para yollama, hele emin ve gizlibir adres bulamýyacak olursam. Þimdilik, paketleri gönderen adým Michail Petroviç olaraullan. (Anlýyorsun deðil mi?) Þu anda biraz param var ama hiç kitabým yok. Bu yýlýn deri yollýyabilir misin? Hiç olmazsa O. Z'leri. Ama acele olarak istediklerim þunlar (çok mli) eski tarihçiler (Fransýzca çevirileri); yeni tarihçiler: Guizot, Thierry, Thiers, anke ve diðerleri. Millî incelemeler, kilise büyükleri. Ucuz ama en geniþ bilgi veren barýný seç. iadeli olarak yolla. Kýrgýz bozkýrlarýnýn ucunda olan Semipalatilýsk'e gitme. Adresimi bildireceðim sana. Þimdilik þu adresi vereyim: «Semipalatinsk, Sibirya Alayýedinci Tabur, Er F. Dostoyevski.» Resmi adres bu. Mektuplarýný buraya yolla. Ama kitaplar için baþka bir adres vereceðim. Þimdilik Mic-hael Petroviç diye yaz. Unutma, her þeevvel Almanca bir sözlüðe ihtiyacým var.

Semipalatinsk'de beni nelerin beklediðini bilmiyorum. Hizmeti fazla önemsediðim yok. Beni asýl ilgilendiren, kendini kullan ve benim için bâzý kiþilerle ilgi kur. Bir iki yýra beni Kafkas'lara gönderemezler mi ? Hiç olmazsa o zaman Avrupa Rusyasýnda olurum. En büyük isteðim bu. Tanrý aþkýna saðla bunu benim için. Kardeþim! Beni unutma. Yazýlarýr, haysiyetini kýrýyorum. Ama sana olan inancým henüz sönmüþ deðil. Kardeþimsin ve beniParaya ihtiyacým var. Yaþamak için bir þeylerimin olmasý lâzým. Boþ yýllar olmayacak buiçin sarfettikle-rin kaybolmayacak. Eðer bana yardým edersen çocuklarýnýn nafakasýný çYaþarsam bunu sana faizi ile öderim-binlerce defa. Altý yýla, belki de daha evvel, kadr kitaplarýmýn basýlmasýna izin alacaðýmdan eminim. Belki çok baþka türlü de olabilir arvasýzca yazmak istemiyorum. Benden tekrar haber alacaksýn.Bir gün gene görüþeceðiz kardeþim. Buna kerrat cetveline inandýðým gibi inanýyorum. Bu ap açýk bir60

þey. Bütün geleceðimi görüyorum gözlerimin önün serili. Ve baþarýlý olacaðým. Sadece ikten korkuyorum. Benden hoþlanmýyacak bir üst subayla ne kadar kolay karþýlaþabilirim kiþiler de vardýr). Devamlý þekilde askerliðin sertlikleriyle bana eziyet edip beni mahebi-lir-zira zayýfýna ve asker hayatýnýn tam yükünü çekemem. Ordakiler oldukça basitye teselli ediyor çevremdekiler beni. Oysa ben basit olanlardan, karýþýk olanlardan fala korkuyorum. Zira bu çeþit kiþiler her yerde aynýdýr. Cezaevi yýllarýmda aralarýnda satiller olan kiþiler tanýdým, înan bana içlerinde öylesine derin, kuvvetli ve iyi huylularý vardý ki, sert bir dýþ görünüþün altýnda altýn bulmak büyük sevinç oldu benim içinl, ama bir sürü. Diðerleri de düpedüz iyi kiþilerdi. Genç bir Çerkeþ'e Rusça okuyup yaun ve cinayet suçundan Sibiryaya gönderilmiþti. Ne derece minnetdardý bana. Baþka bir clý ise, kendisine veda ettiðim zaman aðladý. Evet kendisine sýk sýk para vermiþtim ama,r az ki! Oysa bana karþý olan þükraný öylesine sýnýrsýz! Ben ki diðerleri ile olan iliþe düzensiz, sabýrsýz bir kiþiliðe sahibimdir. Fakat onlar bunu benim o andaki kafa duru

a vererek, tavrýmý hiç homurdanmadan kabul ettiler. Sýrasýyken söyliyeyim: Ceza evind ne deðiþik milletlerden ve deðiþik tipler ve kiþilerle tanýþtým. Onlarýn hayatlarýnýnten onlarý tanýdýðýma inanýyorum. Bir sürü serserinin ve hýrsýzýn hayatlarý çýrýlçýen evvel avam tabakasýnýn o kahrolmuþ varoluþlarýný öðrendim. Þüphesiz ki orda yaþadPek az kiþinin bildiði gibi Rus halkýný tanýdým. Bundan kibirleniyorum, ama bu kada

affedilebilir sanýrým.Kardeþim! Bana hayatýnýn önemli olaylarýný anlatmayý unutma. Resmi mektubu Semipalatiska-diðerini yakýnda öðrenirsin. Petersburg'daki edebî çevrelerden tanýdýklarýmýzdan bahslarak) ve Moskova'daki akraba-61lardan. Kardeþimiz Kolya nasýl? Peki, ya (çok önemli bu) kýzkardeþimiz Þaþa ne yapýy

7/18/2019 Mektuplar


atta mý hâlâ? Peki ya Andrey kardeþten ne haber? Teyzemize Vera eliyle yazýyorum. Amaanrý aþkýna bu mektubu bir ölüm sýrrý gibi tut ve hemen yak. Bu bir çok kimselerin baþýlir. Bana kitaplarý yollamayý unutma aziz dost. Her þeyden evvel, tarihler, millî incelmeler, kilis'e büyükleri, O.Z.ler ve kilise tarihi. Hepsini birden yollama. Mümkün oldukadar sýk aralýklarla yap bu iþi. Senin paraný sanki kendi pa-rammýþ gibi sarfediyorum unun sebebi senin bu günkü durumunu bilmememden ileri geliyor. Bana iþlerinden geniþolarak bahset ki, bu konuda bir fikir sahibi olayým. Fakat þuna iþaret koy kardeþim Kitaplar benim hayatým, yiyeceðim ve geleceðimdir. Tanrý aþkýna terketme beni. Yalvataplarý açýkça yollamak için izin almaya çalýþ. Ama tedbirli ol. Eðer açýkça yollanabiyollana-mýyorsa o zaman Constantin Ývanoviç kardeþin adresine yolla. Elime geçer benimklýma gelmiþken söyliyeyim. Kendisi hem de bu yýl Petersburg'a geliyor. Sana he þeyi anlatýr. Nasýl bir ailesi var! Ve nasýl bir karýsý! Genç bir kýz. «Ara-lýkçý» laO ne yürek, o ne huydur-ve hele bütün geçirdiklerini düþünecek olursan. Bir hafta sonralatinsk'e gittiðim zaman kapalý bir adres bulmaya uðraþacaðým. Henüz zayýf olduðum içida kalmak zorundayým. (Bana Kuran'ý, ve Kantin «Saf düþüncenin eleþtirmesi» ni yolla.) mayan yollardan kitap gönderme fýrsatý eline geçerse Hegel'i yolla-Bilhassa Hegeln «Felsefe tarihi»ni. Bütün geleceðim bunlara dayanýyor. Tanrý aþkýna imkânlarýný kullaa'ya naklettir. Ayrýca iyi haber alan kiþilerden kitaplarýmý bastýrabilip bas-týramýylýþ ve hangi yoldan bu izni tas-dik ettirmek için kime müracaat etmem gerektiðini bild izin için bir iki yýla kadar baþvurmak kararýndayým. Yalvarýrým o zamana kadar ol bana. Parasýz, askerlik hayatýnda mahvolabilirim. Onun için lütfen!

;i Belki baþlangýçta diðer akrabalar da bana biraz yardým;.62ederler. Böyle olursa parayý sana versinler, sen yollarsýn. Teyzeme ve Vera'ya yazdýðým

uplarýmda kesinlikle paradan bahsetmedim. Eðer beni düþünüyorlarsa kendileri tahmin edeler bunu.Filibov, Sývastopola gitmeden evvel yirmibeþ ruble verdi bana. Komutan Nabokov'a býraktýðý için evvelden hiç bir haberim olmadý. Hiç param olmadýðýný düþünmüþ. Ýyi yürek-ii ziyeti kötü deðil. Toll cezasýný tamamladý ve þimdi sakin bir þekilde Tornsk'da oturuyoskl Tara'da. Onunda cezasý dolmak üzere Spiyeçayov Ýrkutsk eyaletinde. Herkese sevdirmiendini vs hürmet ettirmiþ. Garip bir kaderi var bu adamýn. Ne zaman, ve nerede hangi þatlar altýnda olursa olsun meydana çýktýðýnda yanýna sokulunmaz kiþiler bile kendisine sorlar. Petraçevski'nin her zamanki gibi aklý baþýnda deðil. Monbelli ve Loov iyiler. Pesen nasýlsýn bakalým ? Madam Pleçiyev'i sýk sýk görüyor musun? Oðlu ne yapýyor? Buradandan duyduðuma göre hayatta ve Omsk zýnda-nýndaymýþ. Golovinski de uzun bir süreden beriyada. Senin edebî çalýþmalarýn ve edebiyatla iliþkin nasýl? Bir þeyler yazýyor musun? K ne haber? Onunla iliþkin nasýl? Ostrovski beni ilgilendirmiyor. Pissernski'den hiç bi

r þey okumadým. Druþinin'den nefret ediyorum. Eugenie Tur büyüledi beni. Krestovski'den hoþlanýyorum.Sana çok daha fazla yazmak isterdim ama, aradan o kadar uzun zaman geçti ki, bunu bile yazmak bir bakýma güç. Ama gerçekte hiç bir zaman baðlarýmýz kopmuþ olamaz. Benim içdya amcayý hatýrlýyorlar mý? Bütün ahbaplara selâm. Ve bu mektubu son derece gizli tut. hoþça kal sevgili dost. Yeniden benden haber alacak ve-belki de göreceksin.Evet. Birbirimizi tekrar göreceðimizden kesinlikle emicini. Hoþça kal. Sana yazdýklarýmtle oku. Bana mümkün olduðu kadar sýk yaz (hattâ resmî yollardan da olsa.)-Seni ve sizleri çok çok kucaklarým.SeninDostoyevski'n. 63Hamiþ: Çocuk hikâyemi aldýn mý? (Not: «Küçük Kah-raman»dan bahsediyor yýlýnda O.Z. de «M-y» takma adýyla çýkmýþtýr.) Kaledeyken yazmýþtým. Eðer senin elindene de bir þey yap. 1850 yýlýnda «Çift»i yazan Çehernov kim?

Gelecek sefere kadar!Senin Dostoyevski'n.XIX BAYAN N. D. FONSÝVÝN'eNot: «Aralýkçýlar» dan M. A. Fonsivin'in karýsý Dostoyevski onunla 1850 yýlýnda Tobolskklu-luluðu sýrasýnda kardeþi ile mektuplaþmasýna izin verilmediðinden, bu kadýn onun dýisinin vasýtasý olmuþtur.OmskMart baþý, 1854Bundan evvelki oturma yerimi terkettikten sonra nihayet size yazabiliyorum benim iyi N.D.'m... Son yazdýðýmda ruhen ve bedenen hastaydým. Hasretlerle yanýyordum

7/18/2019 Mektuplar


mektubumun çok mânâsýz olduðunu söyliyebilirim. Maddi ve manevi bakýmdan bu rve uzun hayat iyice boðdu beni. Bu gibi anlarda mektup yazmak benim için her zaman keder verici olmuþtur. Ben bunu, kiþiye ne kadar yakýn olu-nursa olunsun, kendi kederini ve dertlerini zorla baþkalarýna aktarmak istemek gibi bir korkaklýk olarak kabul ederim. Bu mektubu size dolaylý bir þekilde yolluyorum ve sonunda sizin-64le kendimi zorlamadan konuþabildiðim için mutluyum. Bütün bunlarýn dýþýnda Senýipalatýntabura tayýn edildiðim için, gelecekte sizinle nasýl mektuplaþabileceðimi hiç bilemiyorrada Dostoyevski kardeþi ve Bayan Fon-ýsivin ile en saðlam bir þekilde nasýl mektuplaþaeðinin tartýþmasýný yapmaktadýr.)Mektubunuzu ne büyük bir zevkle okudum sevgili N.D. Ne kadar güzel mektuplar yazýyorsunz. Yahut daha, kesinlikle söyliyecek olursam, mektuplarýnýz o iyi kalbinizden kolay ve tabii bir þekilde akýyor. Ýçine kapalý ve buruk kiþiler vardýr ki ancak pek seyrek anlbilirler. Böyle insanlarý tanýrým ben. Aslýnda kötü kiþiler deðildir onlar-ger-çekten d.Neden olduðunu bilmiyorum ama, mektubunuzdan anladýðýma göre, evinize kötü bir ruh içinde dönmüþsünüz. Anlýyorum bunu. Zaman zaman ben de, þayet eve dönecek «olursamilerin bana sevinçten çok keder vereceðini düþündüm. Sizin hayatýnýzý yaþamadýðým gibenim için meçhul. Zaten gerçekte de insan ölümlü olan bir dostunun tüm katýný bilemedian tabiatýnýn yabancýsý olmadýðýmýz için, bana göre sürgünde yaþamýþ bir kimse ederli "hayatýný kafasýnda ve anýlarýnda devamlý olarak yaþamakta-dýr. Gerçek bir terazi, insan bununla bütün dayandýðý þeylerin ciddiyetini, baþýndan geçenleri ve neler kaybe. Tanrý uzun ömürler versin size. Birçok kiþiler bana sizin çok dindar olduðunuzu söylendar olduðunuz için deðil ama, kendim içinde yaþadýðým ve öðrerldi-.ðiný için size þ

kiþi böyle anlarýnda kendini «Saman» gibi hissedip inanca susuyor ve sonunda sade ve it bir þekilde buluyor bunu. Zira kiþi mutsuz zamanlarýnda gerçeði daha açýk görebilmekze kendimden bahsedecek olursam, bu yaþta halâ bir çocuðum ben. inançsýz, Þüpheci vda (hattâ buna gerçekten eminim) hayatýnýn sonuna kadar böyle kalacak bir çocuk. Ne kocý-lar vermiþtir bu bana (hâlâ da vermede) bütün bunlara kar-65F: 5þý elimde kuvvetli deliller olduðu halde, imaný özlemek, oysa ki Tanrý bana ara sýr huzuru veriyor, ve bu anlarda ben sevip sevildiðime inanýyorum. Böyle anlarýmda kendim açýkladýðým imaným; içimde açýk ve kutsal benim için. Son derece basit, bu iman. Þöyle daha sevgili, daha derin, daha akýllý, daha insancýl daha mükemmel bir þey olmadýðýna kendi kendime kýskanç bir aþkla, orada olan O'ndan daha büyük bir kimse olmadýðýný söyorada da kimse olamýyacaktýr. Hattâ daha da ileri giderek þunu söyliyebilirim: Her kim bana îsa'nýn. gerçeðin dýþýnda olduðunu, ve gerçeðin onu dýþarý attýðýný ispatlarsa o z

'nýn yanýnda olmayý tercih ederim.Bu konuda daha fazla bir þeyler söylememem daha iyi, Ve gene de, bazý konulara neden toplumda hiç bir zaman do-kunulamadýðýnm ve bir kimse bunu ortaya attýðý zaman da. diðerahatsýz olma nedenlerini bilmiyorum. Yeter artýk, iþittiðime göre Güneyde bir yerlere st etmeyi arzu. ediyormuþsunuz. Tanrýnýn, gereken izni almanýzda baþarýlý olmasýna, yard dilerim. Lütfen söyler misiniz bana, ne zaman bizler de oldukça hür olacaðýz ? Hiç olmr insanlar kadar hür. Belki de hürriyete artýk ihtiyacýmýz olmadýðý zaman. Kendi hesabýtediðim, ya hep-ya hiç. Asker elbisem içinde de eskisi gibi ayný tutukluyum. Ruhumda büir sabrýn bulunduðunu öðrenmem beni son derece sevindiriyor. Dünyada bir þeye sahip olmeðim yok. Bütün ihtiyacýný sadece kitaplar, yazma imkâný ve günde bir kaç saat yalnýz kni en fazla rahatsýz edende bu sonuncusu. Hemen hemen beþ yýldýr ya devamlý gözetleme akaldým, ya da bir sürü insanla beraber. Bir saat bile yalnýz kalamadým kendi kendimle. ii bir ihtiyaçtýr-yalnýz olmak insan için. Týpký yemek ve içmek gibi. Böylesine-yoðun b

mada kiþi tüm yüreði ile insanlýðýn düþmaný olabilir. Devamlý olarak baþkalarý ile birlindeki etkisi zehir veya boyunduruða vurulma-ya benziyor. Dört yýldan beridir çekiyorumbu dayanýlmazölüm iþkencesini. Bâzý anlarda, iyi veya kötü olsun her insandan nefret ediyordum. Sankiri benim vaktimi çaldýklarý halde ceza görmeyen hýrsýzlardý. Bunun taþýnamayacak kadar kiþinin haksýz, fena kötü huylu olarak büyümesi, bundan haberdar olduðu, kendine ispat kendini kontrol edecek kuvveti kendinde bulamamasý-dýr. Tecrübe ettim bunu. Tanrýnýn S böyle bir þeyden uzak tutacaðýna eminim, inanýyorum ki, kadýn olmanýz dolayýsiyle dayaaha fazladýr.Bir satýr olsun yazýn bana N.D. Asyanýn gerçek bir çölüne gidiyorum. Ve bana öyle geliy

7/18/2019 Mektuplar


ipalatinsk'de, bütün duygularým, anýlarým geçmiþim terkedecek beni, hattâ hâlâ sevdiðimgölge gibi dolaþan son kiþi bile. Öylesine korkunç bir þekilde insanlara alýþýp, koparýe çevreme öylesine uyuyorum ki, ayrýlma zamaný geldiði zaman büyük acýlar duymadan çekium kendimi. Sizin için isteðim. uzun ve mutlu yýllar yaþamanýz-dýr N.D. Yeniden karþýlaak, birbirimizi taptaze olarak tanýyacaðýz ve belki de her ikimizin, yaþýyacak sürü iu günü olacak. Devamlý bir bekleme içinde yaþýyorum. Devamlý olarak hastayým. Çok yakýnkle bir þeyin olacaðýný hissediyorum. Tüm hayatýmýn en müþkül anlarýna yaklaþmaktayým-aa olsun onu karþýlayacak kadar olgunum artýk. Bu belki parlak ve rahatlandýrýcý, belki hdit edici bir þeydir. Ama her ne olursa olsun önüne geçilmez bir þekilde yaklaþmakta. halde tüm hayatým bir baþarýsýzlýk olacaktýr. Belki de bütün bunlar hastaca bir taþkýnlaha doðrusu au revoir. Umabiliriz deðil mi? Birbirimizi tekrar göreceðimizi?Sizin D.Hamiþ: Tanrý aþkýna bu daðýnýk ve pis mektubun kusuruna bakmayýn. Ama Sizi þerefimle teki, silip tozmadan yazamýyorum. Kýzmayýn bana.67XX BAYAN DMÝTRÝYEVNA ÝSSAYEV(Not: Dostoyevski'nin gelecekteki karýsý.)Semipalatinsk'ten Kuznesk'e (Tomsk Eyaleti)4 Haziran, 1855Bana yoldan yazdýðýnýz aziz mektuba binlerce teþekkür ederim benim sevgili ve unutulmazdaþým Maria Dmitri-yevna. Umarým ki Siz ve Alexander îvanoviç (Not: Kadýnýn kocasý) her de dostum dememe izin verirsiniz. Burada gerçekten dosttuk ve ben öyle kalacaðýmýza inrum. Sadece bir ayrýlýk deðiþtirecek mi bizi? Sanmýyorum. Sizlerden ayrýlmak sevgili do beni öylesine aðýr bir þekilde etkiledi ki, sadece bundan sizlere ne kadar baðlý olduð

adým. Tasavvur edin: Bu Size yazdýðým ikinci mektup. Daha evvelki posta için, sizin yür gelen sevgili mektubunuza cevap yazmýþtým ama, bunu yollamadým Maria Dmitriyevna. Mektbumu postaya verecek olan Alexan-der Yegoroviç (Not: Baron Vrangel.) geçen Cumartesi aniden Smyev'e hareket etmiþ, benim de bundan Pazardan evvel haberim olmadý. Ayný anda iki gün için, uþaðý da ortadan kaybolunca mektup cebimde kaldý. Kötü talih. TekrardanSize bu mektubun da gidip gitmiyeceðim bilmiyorum. Alexander Yegoroviç henüz dönmedi. Aa ardýndan özel bir ulak yolladýlar.Burada her an Genel-Vali'yi beklemekteyiz. Belki de gelmiþtir bile. Dediklerine göre dört beþ gün kalacakmýþ. Yeter bu kadar. Kuznesk'e nasýl vardýnýz? Yolda baþýnýza bir r ve buna dua ederim. Üzgün ve hattâ hasta olduðunuzu yazýyorsunuz. Son derece endiþeleum Si-68zin için. Bu yolculuk bir sürü dertlere ve kaçýnýlmaz rahatsýzlýklara sebep olduktan ba

üstüne hastalýk eklensin! Nasýl dayanacaksýnýz bütün bunlara? Sizden baþka, hiç bir þekadar duygulu bir kiþi olduðumu bildiðiniz için endiþelerimi tahmin edebilirsiniz. rým! O kadar küçük olan Siz-Siz ki herhangi bir toplumun süsü ola-bilirsiniz-nasýl hainiz adi dertleri ve aksilikleriyle dolu bir talihi. Meþ'um, kader! Sabýrsýzlýkla bekliorum mektubunuzu. Ah bu postayla gelebilse! Öðrenmek için defalarca gittim ama, Alexander Yegoroviç geri dönmedi henüz. Vaktimi nasýl geçirdiðimi ve günümü Sizsiz nasýl düzesunuz. Öylesine kederliyim ki, iki hafta ne yapacaðýmý bilemedim. Kendimi nasýl yetim hettiðimi bilebilseniz. Týpký 1848 de beni tevkif edip, bütün deðer verdiðim ve sevdiðim uzaklaþtýrarak hapse attýklarý zamana benziyor. Öylesine baðlandým ki Size. iliþkim zaman sadece bir tanýþlýk gözüyle bakmadýðým için artýk Siz yakýnýmda deðilken bir adým. Tam beþ yýl insanlarla hiç bir iliþkim olmadan yaþadým-oldukça yalnýz-kalbimiek bir yaratýða rastlamadan. Oysa her ikiniz bana bir kardeþ gibi davrandýnýz. Baðýndanatýrlýyorum bunu. Evinizde, kendimi, kendi evimdeymiþ gibi hissettim. Alexander îvanovi

kendi kardeþine, bana gösterdiði yakýnlýktan daha fazlasýný gösteremezdi, Çekilmez kere kýzgýnlýk sebepleri yarattýðým halde, her ikiniz de beni sevdiniz. Farkettim hissebunu, ama gerçekte tüm yüreksiz deðilim ben. Harikulade bir kadýnsýnýz. Bulunmaz, çi ile dolu bir kalbiniz var ve bana bir kýzkardeþ gibi davrandýnýz. Gerçek olan þu bir kadýnýn bana bu derece dostça davranmasý hayatýmýn büyük olaylarýndan biridir. bir erkek bile genellikle, söylememe izin verirseniz, kütükten farksýzdýr. Kadýn yü kadýn þefkatinden, kadýn merhametinden, kadýn sevgisinden, kendi duygusuzluðumyüzünden çoðu zaman habersizdir-f arkýna bile varmayýz bunun. Ben bütün bunlarý S, be-bütün kusurlarýma raðmen, bir kýzkardeþ bana Sizin ka-69

7/18/2019 Mektuplar


dar zayýf ve anlayýþlý davranamazdý. Eðer bâzý þiddetli karýþýklýklardan geçtiysek bu en olmuþtur. Ayrýca, hasta, kýzgýn ve yaralýydýnýz. Yaralýydýnýz, zira bu iðrenç topremediði gibi anlýyamadý da. Sizin gayretinizde bir kiþinin bütün bu haksýzlýklara karþgerekiyordu ki, böyle bir baþkaldýrma kýymetli ve asildir. Bunlar Sizin kliðinizin temel özellikleri. Çektiðiniz ýzdýraplar ve þartlar elbette ki çok deðiþrý için! Bu baþarýsýzlýklar bir tefecinin kârý ile daima geri alýnmýþlardýr. Devamlýdýðým için bunu görüp kýymet verdim. Bir kelimeyle, evinizi kendi evim gibi serundaydým. Zaten baþka türlüsünü yapamazdým da. Her ikinizi asla unutmayacaðým gibi,ima teþekkür borçlu olacaðým. Kesin kaným, her ikinizin de bana karþý yapmýþ olduklabir fikrinizin olmamasýdýr. Oysa Sizin gibi insanlarýn. varlýðý ne kadar gerekli beni Ama yeter, bütün mektupta bunlardan bahsedecek deðilim. Lanet ediyorum bumektu-ba-çünkü bana Sizlerden ayrýlmamý hatýrlatýyor. Her þey bunu hatýrlatýze geldiðim o alacakaranlýk saatlerde üzerimi öylesine bir keder kaplýyordu ki, eðer eðebilecek kabiliyetim olsaydý aðlardým gerçekten. Ve Siz gülmezdiniz gözyaþlarýma Biliyorum. Son defa olarak, kalbim öylesine þekillendi ki, bütün deðer verdikleri sevdikleri köklü olarak büyüyor içinde ve söküldüðü zamansa bunlar büyük yaralara, acýlldukça yalnýz yaþýyorum burda ve kendimle ne yapacaðýmý bilemiyorum. Korkunç bir boþlulexander Yegaroviç var. Beraber olduðumuz zamanlar daima kederliyim. Ýstemiyerek kendimi onunla kýyaslýyorum. Sonucun ne olduðunu kolaylýkla tahayyül edebilirsiniz. Ne rsa olsun daima yakýnda. Yokluðu süresince iki defa Kasakov bahçelerine gittim ve öylee kederlendim ki! Geçen yazý düþündükçe, Sevgili ve azýz Siz'in tek isteðiniz olduðunu, kýrlara çýkmak ve böylece belki de temiz hava alabilme imkânýna sahip olma.. Büyük biapsýyor her tarafýmý ve korkunç de-70

recede üzülüyorum Sizin için. Hatýrlýyor musunuz hep bera-ber -Siz, Alexander Ývanoviç,lena- bir kere Kasa-kov bahçelerine gitmiþtik. Oraya tekrar gittiðim zaman o his ne kadar canlýydý. Bahçelerde hiç bir þey deðiþmemiþ. Birlikte oturduðumuz sýe duruyor... Öylesine kederlendim ki. Yazdýðýnýz mektupta Vrangel ile birlikte oturmeklif ediyorsunuz ama bunu yapmak istemememin bir sürü aðýr sebepleri, var, karþý koyanela para meselesi. Eðer beraber oturacak olursak, onun parasýnla yaþamak istemediðimdn, kira, yemek ve uþak masraflarým çok daha fazla olacak. Ýkincisi benim kiþi. Üçüncüsü, onun kiþiliði. Dördüncüsü ise, kendisini her türlü kimselerin ziyaret et Bununla kendimi toplum dýþýna kapatmak istediðimi söylemek istemiyorum ama, yabanc tahammülüm yok. Sonuncusu ise, yalnýzlýðý seviyorum. Alýþkýným buna ve alýþkanlat gibidir. Yeter. Gerçekten Size daha hiç bir þey söylemedim. Sizinle ormana kadar gidp bir çam aðacýnýn altýnda (bu aðacý iþaretledim) vedalaþtýktan sonra, Vrangel a (Atýný yularýndan çekerek götürüyordu) Peçeçonovlarýn konuksever evlerine gittik. Ýþ

periþan halimin farkýna vardým. Baþlangýçta uzaklarda giden arabanýzý gördüm, sonra sattim, sonunda ise artýk tamamen uzaklaþmýþtý. Bir Droþki'ye binerek (Not: Dört lekli bir Rus arabasý) her ikinizden ve Sizin seyahata nasýl dayanabileceðinizdenkonuþmaya baþladýk. O zaman Vrangel beni son derece sevindiren bir þey söyledi. in gideceðiniz günün sabahýnýn erken saatlerinde, Pyotr Michailoviç gelip, Vrangel'e gebiryerlerde beraber geçirmeyi teklif etmiþ. Vrangel bu teklifi reddedince Michailoviç, nedenini sormuþ bunun. O zaman þöyle cevap vermiþ: «Çünkü. Ýssayev'leri Urum.» O zaman Pyotr Michaeloviç hemen sormuþ yeniden: «O halde bu çifti gayet tanýyorsun. «Vrangel sert bir þekilde cevap vererek, Sizleri kýsa bir za-îöandan berina raðmen evinizin son derece hu-71zur verici olduðunu hele sahibesinin -ki bu Sizsiniz- Petersburg'dan beri kýyaslýyabileceði hiç bir kadýna benzemediðini ve. belki de bir daha böyle bir kimse göremiyeceðin, gibi bir kimseye asla rastlanmýyacaðný» söyleyip ilave etmiþ. «Onunla tanýþmanýzý bü

kabul ediyorum.»Vrangelin bu hikayesi beni son derecede sevindirdi. En iyi toplumlardan kadýnlar tanýyan (zira kendisi böyle bir toplumda doðmuþtur) böyle birinin fikri benceldukça kesindir. Buna benzer konulardan konuþup devamlý olarak Peçeçonovs'laral ederek gün atarken þehre vardýk. Kendisine hiç bir emir vermediðimiz arabacý bizi doenim evime götürdü. Çay içmeyi teklif ettiysem de kabul etmediler ve ben buna gern sevindim, zira yalnýz kalmayý, özlüyordum. Uzun bir süre evde kaldým. Odamýn içindlaþarak güneþin doðuþunu seyredip geçmiþ yýlý düþündüm. Öylesine çabuk geçti ki gözleeðimi düþündüm. Son derece kederlendim. O günden beri gayesiz bir þekilde dolaþýp Týpký Gezginci Yahudi gibi. Hiç bir yere gitmi- -yorum hemen hemen. Bir sefer

7/18/2019 Mektuplar


riþin'e gittim. Kopal'a gidecekleri için evlerini topluyorlar (Vyerni'ye de gidecek). Zayýfladýðýmý söyliyen Mader'lere, Þuliçkalara (Doðum gü-nümde t gittim ve orada Pepçeçenovs'lara rastladým ve konuþtuk. Ara sýra Byelicov'larý zie gidiyorum, tabii sonra kampa gidiyorum talim için. Devamlý olarak hastayým. O Tatar rehberlerinin dönmelerini nasýl büyük bir sabýrsýzlýkla bekledim. Her dakiir haber almak için Ordinski'ye koþuyordum, Silota da öyle. Bir seferinde Sizin eve gidip sakýz sardunyasýný aldým (þimdi bende) Yetim Surka'yý gördüm. Sevinçten dnýma geldi ama evi terketmek istemiyor. Sonunda rehberler döndüler. Sonsuz derecede teþekkür ettiðim mektubunuz benim için büyük bir sevinç oldu. Bir sürü þeylerlara. Bir çok þeyler söylediler, ama herþeyden evvel övdüler72Sizi (Herkes övüyor Sizi Maria Dymitriyevna) Biraz para. verdim kendilerine.Ertesi gün Vrangel'lerde Kaptiov'a rastladým. O da bana bir sürü þey anlattý ama, beni raka boðan þeyi soramadým kendisine, yani seyahat masraflarýnýzýn yetip yetmediðFazla «nazik» bir soruydu bu. Bu güne kadar seyahatinizin nasýl geçtiðini bilmiyorumkadar sevgili mektubunuz Maria Dymitriyevna. Ben de böylesini bekliyordum zaten.Ayrýntýlarla dolu. Bana hep böyle mektup yazýn. Büyükanneniz sanki gözlerimitiyar kötü kadýn! Dertlerinize nasýl dert ekleyip günlerinizi acýlaþtýrýyor. Son gaðýndaki köpeði ile kalýr inþallah! Umarým ki Alexander Ývanoviç, onu eve sokmadan vasirmayý baþarýr. Kendisi için de en iyi yolun bu olduðunu görmüþ olmalý, aksi halde yaziçinde Öleceðine söz vermeli (ayda 1000 ruble ödemek þartýyla) ki ancak o þartla eviniedesiniz. Gerçekten, o zayýf sýhhatinizle bütün bu salon köpeklerine bakmak zorunda mýesine bir yaþlý kadýn gerçekten dayanýlmaz bir þey. Mektubunuzu Vrangel'e okudutabii sadece bazý parçalarýný. Bir sefer de Elena'ya gitmekten kendimi alamadým. Zava

o kadar yalnýz ki. Yolda hastalandýðýnýz için son derece üzgünüm. Ne zaman bir mektupden? Öylesine üzgünüm ki! Varýþýnýzda nasýldýnýz? Alexande.r Ývanoviç'in kendisini öperim. Umarým ki yakýnda o da yazar. Onu dostum ve kardeþim olarak hararele kucaklarým. Gerçekten de kendisi Se-mipalatýnsk'ta olduðu gibi Kusnezk'te de m insanlar arasýnda kesin olarak hiç bir ayrýntý yapmýyacakmýþ ? Bütün bu adamlar ye, beraber yiyip içmeye ve herþeyden evvel akla sýðmaz köksüzlüklerini almaya deðer mie insan gözleri açýk olarak kendi kendini yaralar. Ne iðrenç bir kalabalýktýr onlar, hevvel ne pis bir kalabalýk. Ýnsan onlarla beraber olduðu zaman, sanki aþaðýlýk bir deymiþ gibi ruhunun pislenip lekelendiðini73hisseder. Umarým ki Alexander Ývanoviç isteklerim ve tavsiyelerim için bana kýzmaz. Elv unutulmaz Maria Dymit-riyevna - elveda. Yeniden buluþacaðýz deðil mi? Bana sýk sýk yazusnezk'ten tanýdýðýnýz yeni kiþilerden ve mümkün olduðu kadar kendinizden bahsedin. Paþ

. Elveda, elveda - ah, birbirimizi tekrar ne zaman göreceðiz ?Fyodor DostoyevskiXXIAPOLLON NÝKOLAYEVÝÇ MAÝKOV

Not: Tanýnmýþ yazar (1821-97)Semipalatinsk 18 Ocak 1856Uzun zamandan beri nâzik mektubuna cevap vermeyi düþünüyordum sevgili ApolloNikolayeviç. Okuduðum zaman geçmiþten bir yel esti sanki. Beni unutmadýðýnna binlerce defa teþekkür ederim. Neden olduðunu bilmiyorum ama senin beni unutmýyacaðair bir duygu vardý içimde; belki de benim seni unutamadýðým için. Bu arada bilerin deðiþtiðini ve her ikimizin de bir çok deði-.þiklikler geçirdiðimizi yazýyorsunbýma cevap verebilirim. Bir sürü ilginç þey söyliyebilirim sana kendi hakkýmdý. Acele y

up için lütfen bana kýzma. Mektubum kýrýk dökük hatta belki de þaþýrtýcý olabilir. Yklerinin aynýsýný hissetmedeyim - bunca yýldan sonra insanýn demek istediklerini, e sayfa yazsadahi, anlatabilmesi hemen hemen imkânsýz. Ýnsan aðýzdan çýkacak söze sahip olmayý karþýp yüreðin sesini dinlemelidir. Karþýlýklý söylenen açýk bir söz, yüzün yüzü okumasý, dü daha etkilidir . Bilhassa bana kendinden bahsettiklerin için çokteþekkür ederim.(Burada Maikov'un tanýdýðý bazý kiþiler hakkýnda açýklamalar vardýr.)Belki kardeþimden, hakkýmda bir þeyler duymuþsundur. Boþ zamanlarýmda cezaevi anýlarýmd tutmadayým. (Not: «Ölüler evi» 1861-62 yýllarýnda basýlmýþtýr.) Buna raðmen içinde pek

7/18/2019 Mektuplar


r. Bitirdiðim zaman eðer iyi bir fýrsat bulursam sana hatýra olarak elyaz--masý bir kopi yollarým.(Burada mektubu getiren Baron A. Vrangel hakkýnda içten gelen tavsiyeler yazýlýdýrBeni hararetle düþündüðünü ve kendi kendine «hangi sona? hangi sona» diye sorduðunu yaz seni hararetle düþündüm ama sorduðun «hangi sona» sorusuna cevap vermiyeceðim. Çünkü nm bu kelime harcamaktan baþka bir iþe yaramýyacak. Çok þeyler yaptýðýný, çok þeyler düþ çok þeyler aldýðým yazýyorsun. Baþka türlü de olamaz zaten. Þimdi görüþlerimizde anlaþçok þeyler yaptým. Alýþýlmamýþ durumlar deneylerimle öylesine karýþtýlar ki, kuvvetimeecede, düþünmek, tartmak ve katlanmak zorunda kaldým. Sen beni iyi tanýdýðýn için, sadet bulduðum þeylerin öncülüðünde hareket ettiðimi, hiç bir zaman hipokrit olmadýðýmý ve aldýðým zaman buna bütün ruhumu kattýðýmý bilir ve bana kolayca inanabilirsin. Bütün buaya getiren þartlardan bahsetmek istediðimi san-ma sakýn. Söylediklerim daha yeni deneyer. Gelmiþ geçmiþ olaylardan burada bahþetmek, bunlarý ima etmek yerinde bir hareket ol - her þeyden evvel bir maceradan baþka7475bir §ey deðildi. Bir insanýn görüþleri deðiþebilir ama yüreði daima ayný kalýr. Mektuuduðum halde, en basit kýsýmlarýný anlamakta baþarý gösteremedim. Yani vatanperverlik,i, görev duygusu, millî þeref ve senin büyük bir heyecanla bahsettiðin bütün r. Ýyi ama dostum sen hiç baþka türlü oldun mu? Zira ben her zaman bu hislerin ve arýn ilhamý altýndaydým. Rusya, görev, þeref. Büyük bir kesinlikle þunu söyliyebilirr zaman tepeden týrnaða Rüþtüm. Peki ama senin bu bir eðilim hikayesi gibi yazdýðýn belirli olmaya baþlayan bu harekette «yeni» olan nedir? Samimi olarak söyliyeim ki, anlamýyorum seni. Þiirini okudum ve çok gü-zel olduðunu düþünüyorum. Senin vatahislerini ve Slav'lara ahlâk hürriyeti verilmesindeki çabaný paylaþýyorum. Ru

görevi orda yatýyor zaten. Bizim asil, ulu Rusyadan verecektir. Rusyanýn da gerçek görevidir bu. Her lis» in son satýrlarý ne kadar güzel. Bu kuvvet dolu rleri böylesine açýkça belirtmeyi nereden bulup çýkardýn? Gerçekten paylaþýyo Evet Avrupa, son kararýný Rusyadan verecektir. Rusyanýn da glrçek görevidir bu. zaman açýk seçikti bu benim için. Toplumumuzun «görünü-þe göre duygusuzluðundan uyasun. Biliyorsun ki bizim toplumumuz asla bir gösteriþ yapmaz. Böyle olduðu halde kimbunun duygusuz olduðu kanýsýna varabilir? Eðer bir fikir gerçekten açýklanýr ve toplum lerse - toplum her zaman kavrar bunu. Þimdi ise böyle: Fikir en büyük, en cömert en lî (insan açýkça söylemeli bunu) þekilde ilân edildi - ve büyük Petro'nun bizler için fikir, bir anda dünya tarafýndan kabul edildi. Belki de toplumun düþünen duyan veaþtýran o tabakasý, Fransýz fikirlerinin köklendiðini düþündüklerinden sana saldýrrlar. Þüphesiz bunda hafif bir istisna var. Karþý fikirlerini meydana çýkarmak istar. Senin de kabul etmen gerekir ki bütün olumlu düþünürler - ki bunlar her þeye düzen

erdir - Fran-76sýz fikirlerine hiç bir zaman tam olarak bilimsel bir açýdan bakmamýþlardýr ve hatta buen fazla eðilimi olanlar bile baþtan sona kadar Rus kalmýþlardýr. Yeni ne görüyorsun bue? Seni temin ederim, ben bütün Ruslara o kadar yakýn oldum ki suçlular bile korkutmadý beni. Hepsi Rus ve benim kötü kader kardeþlerimdi. Çoðu zaman bir hýrsýzýn, hatta katida bulduðum yükseklik duygusu sonsuz sevindirmiþtir beni. Ama bunun tek sebebi, benimRus olmam ve bu yüzden onlarý anlamam-dýr. Bir çok deneylerimin üzerimde böyle etkiler sýný ben kötü talihime borçluyum. Ayný zamanda þunu öðrendim ki içimin en derinliklerir Rüsum ben. Kiþi bir fikirde yanýlabilir ama, yürek hakkýnda yanýlamaz ve aklýn yaptýðiç duyusunu kaybedemez - yani þunu demek istiyorum birinin iþlediði suça karþý etkili .Peki ama bütün bunlarý neden yazýyorum sana? Gayet iyi biliyorum ki yazdýðým bu satýrla

ne demek istediðimi açýklamaya yeterli deðil, öyleyse yazmaya devam etmemin sebebi ne ?bunlarýn yerine sana kendimden bahsedeyim. Ceza evinde gayet az okudum. Ýstediðim kitap lan temin edemememe raðmen elime daima kitap geçiyordu. Semipalatinsk'e geldiðimdenberi oldukça okuyorum. Böyle olduðu halde, elimde hâlâ gerekli olan kitaplar yok ve zamakýp gidiyor. Ceza evinde yazý yazmama izin ver-medikeri için ne derecede ýzdýrap çektilatamam sana. Fikirlerim «kaynama» noktasýna gelmiþti. Bazýlarý iyiydi. Hissediyordum bBu þekilde büyük bir roman tasarladým. Kesin eserim olacaðým kabul ediyordum bunun. Yýlkçe, eserim için ilk duyduðum hýrs ve arzunun soðuyacaðýndan son derece korkuyordum. Soikren kavrama saati geldi çattý - o hýrs ve arzu olmadan kiþi tek bir satýr bile yazamaOysa yanýlýyordum. Bütün kitabýn temelini teþkil edecek olan yarattýðým kiþinin, geliþm

7/18/2019 Mektuplar


77için bir kaç yýla ihtiyacý vardý. Þuna kanaat getirdim ki, hazýr olmadan, o a kitaba baþlýyacak olsaydým, her þeyi mahvedebilirdim. Cezaevinden çýktýðým zarlerim hazýr olmakla beraber baþlýyamadým bir türlü. yazamýyordum sadece. Hayatýma girecikmiþ bir durum, bir tesadüf nihayet onu tüm kapladý, aldý götürdü beni,etti. Mutluydum ve yazamýyordum. Sonra acýyý ve kederi öðrendim. Her þeyim olan bir þeyttim. Þu anda yüzlerce verst ayýrýyor bizi (Not: bahsedilen Bayan Ýssayev, Dosevski'nin gelecekteki karýþýdýr). Þimdi kesinlikle konuþmak istemiyorum, ama belk baþka zaman sana açýklarým bunu. Þimdilik yapamam... Neyse. Tüm de tembel olmadým. er yaptým ama, þaheserimi yazmayý geri býraktým biraz. Bunun için daha rahat biuma ihtiyacým var. Alay olsun diye bir güldürü yazmaya baþladým. Öylesine maskarar yaratýp, öylesine olaylar hazýrladým ve kahramanýmý öylesine sevdim ki güldürününkahramanýmýn maceralarýný daha iyi kovalamak mümkün olduðu kadar ona gülmek için uzattýerden bana benziyor. Yani. gülünç bir roman yazýyorum. (Not: Amcamýn Rüyasý.) kadar sadece teker teker maceralarý yazdým. Ama þimdi yeteri kadar olduðundan tüm olarbirleþtiriyorum.Ýþte yaptýðým iþlerin tüm tekmili. Sana yazamadan edemiyorum bunu. Seninle konuþtuðum zunutulmaz arkadaþým, geçmiþimizi hatýrlýyorum. Gerçekten seninle beraber olduðum zaman tluydum ki -nasýl unutabilirim seni? Edebiyattan bahsediyorsun. Bir yýldan beri hemen hemen hiç bir þey okumadým. Sana kendi görüþlerimi olduðu gibi yazayým. Beni en fazleden Turgeniev. Ama ne yazýk ki o da sýk sýk büyük kabiliyeti ile eþit olamýyor.L.T.'yiLeo Tolstoy) çok beðeniyorum. Ama öyle sanýyorum ki fazla bir þeyler yapa-mýyacak (belkyanýlýyorum). Ostrovski'yi hiç tanýmýyorum. Kendisinden hiç bir þey okumadýðým halde es78hakkýnda çýkan yazýlarda bir sürü özet gördüm. Kendisi belirli bir Rus toplumunu

bilebilir ama, onun bir sanatçý olduðunu sanmýyorum. Bundan baþka bana, 'hiç birli olmayan bir yazar gibi görünüyor. Yalvarýrým beni bunun aksine ikna etmeye çalýþiyilik edip, senin en iyi bulduðun eserlerini bana yolla ki, onu sadece eleþtir

melerden tanýmayayým. Pissemski hakkýnda sadece «Kabadayý» ve «Zengin aþýk» ý biliyorum kendisini. Akýllý, mizahý iyi, hatta biraz saf, ustaca anlatýyor bir hikayyi. Yazýk olan tek taraf, çok çabuk yazmasý. Çok çabuk ve çok, çok fazla yazýyori istidadýna karþý daha hýrslý, daha saygýdeðer olmasý ve sanatý daha fazla sevmir. Gençken fikirler insanýn kafasýna inanýlmaz bir kalabalýkta hücum ederleAma insan uçuþan her fikri acele ile yakalayýp dýþarý vurmamalý. Ýnsan, dahaileþimleri bekleyip, daha fazla düþünmeli. Bir fikri meydana getiren tek tek ayrýntbir araya gelip bir öz teþkil etmesini, etkili bir resim yaratmasýný beklemelidir anck o zaman, (ondan evvel deðil) yazmalýdýr kiþi. Dev yazarlar tarafýndan yara dev kiþiler uzun sürede-meydana gelmiþ, inatçý bir çalýþmanýn sonucudur. Ama resmi

en denemeler, eskizler gösterilmemelidir. Bilmem, anlýyabiliyor musun beni? Pissemski'ye gelince, bence elini. þakaðýna dayayýp yeteri kadar beklemiyor. Bizim yazar anýmlarýmýz da, diðer yazar hanýmlar gibi yazýyorlar. Zarif,, akýllýca, çok açýk Lütfen söyler misin bana, kadýn yazarlar neden asla ciddi bir sanatçý olamýr? Þüphesiz ki dev bir yazar olan George Sand bile çoðu zaman kadýnsal özelliklern kendi kendini berbat ediyor... Orada olduðum bütün süre içinde, etelerde bir çok kýsa þiirine rastladým... Son derece beðendim. Kuvvetli ol ve çna gizli bir þey söyliyeceðim. Son derece gizli: Tyutçev (Not: (1803-73) Rusarýn en büyük filozof - þair'i) çok ilginç bir adam, ama ...vesaire vesaire.79Tyuçev ne ise... ne ise bizden biri mi? Bir çok eserleri birer þaheser.' Hoþça kal aziz dostum. Bu birbirini tutmayan mektubumu affet. Ýnsan mektupta söylemekistediklerini hak-.kýyla anlatamýyor. Sýrf bu sebepten Madam de Sevigne'ye tahammül edeiyorum. Çok, çok güzel mektup yazýyor. Kim bilir? Belki bir gün seni yeniden kucaklýyac

rý böyle ister inþallah. Tanrý aþkýna mektubumu kimseye gösterme (gerçekten hiç kimseyeklarým.XXIIGENERAL E. I. TOTLEBEN'e(Not: Eduard Totleben. (1818-84) Üstün bir asker ve mühendis, inþa ettiði Sivastopol iskamlarý müttefik kuvvetlerine on iki ay dayanmýþtýr.)Ekselans Eduard Ývanoviç! Bu mektuba dikkatinizi çekmek isteme cesaretimi affediniz. Korktuðum, belki gerçekte çoktan unutmuþ olduðunuz - oysa yýllar önce Sizi ta-jýýmak þer- imzamý ve ismimi gördüðünüz vakit, bana kýzýp mektubumu okumadan bir kenara atma-.mzdgörmenizi rica ediyorum. Belki de durumumla Sizin durumunuz arasýndaki eriþilmez açýklý

7/18/2019 Mektuplar


varmayý baþaramadýðým için beni azarlýyacaksýnýz. Ama hayatýmda öylesine acý tecrübelegörmemezlikten gelmek için yeterli sayýlýrým. Bir zamanlar beni tanýdýðýnýzý hatýrlatýpr þekilde ilgilenmenizi istemeye hiç bir hakkým olmadýðým gerçekten çok iyi biliyorum. e mutsuzum ki, kendi isteðime karþý, talihsiz bir sürgüne karþý yüreðinizi tüm80kapamýyacaðnýýzý ummaktan kendimi alamýyorum ve ona bir anlýk ilgi göstereceðrum.Baron Alexander Vrangel'den bu mektubu Size götür--mesini rica ettim. Semipalatinsk'te bulunduðu sürede, bana ancak öz kardeþimin gösterebileceði yakýnlýðý gösterip, belkirýndan çok daha fazlasýný yaptý. Dostluðu mutlu kýldý beni. Bütün durumumu biliyor. OnaSize kendisinin vermesini rica ettim, buna raðmen kendisine Sizin bu mektubu bir hoþgörürlükle karþýlayabileceðinizi söyliyemedim. Bir zamanlarýn mahkumunun yü-ý-eðindekla anlaþýlabilir. Sizden büyük bir ricada bulunmama raðmen, beni dinliyeceðiniz konusunudum çok zayýf.Belki tevkif edildiðimi, mahkememi ve hakkýmdaki hükmün 1849 yýlýnda yüksek mahkeme taonaylandýðýný duymuþsunuzdur. Hatta belki de kaderim hakkýnda biraz olsun ilgilenmiþsinBu tahminimin temelini kardeþiniz Adolf Ývanoviç'le bir zamanlar çok iyi dost olmamýz t ediyor- çocukken bile kendisini yürekten severdim. Son yýllarda kendisi ile rastlaþmamma raðmen hâlâ benim kötü kaderime acýdýðýndan eminim. Belki de acýklý hikayemden Size Mahkememi açýklamakla vaktinizi almaya cesaret edemem. Suçluydum ve vicdanen eminim bundan. Hükümete karþý hareket etmek niyetinden (sadece niyetinden) mahkum edildim. Adil e kanuni bir þekilde mahkum edildim. Bunu izliyen yýllarýn verdiði acý ve sert tecrübelni ayýltýp bir çok yönlerde fikirlerimin deðiþmesine sebep oldu. Ama o zaman, henüz gözlduðundan bütün hayallere ve teorilere inanýyordum. Sibiryaya geldiðim zaman beni tek r

tlandýran þey, hakimler kürsüsünün önünde namuslu bir þekilde hareket ederek, suçumu baistememem oldu. Hatta kendi hesabýma, eðer onlarý kurtarabileceðimi umsaydým, suçlarýný alabilirdim. Ama o zamanlar kendi fi-81F: 6kirlerimin doðruluklarýna inanýyordum. Her þeyi itiraf etme-ciðim için daha sert c çarptýrýldým. Daha evvel iki yýl kadar garip bir duruma düþtüm: evhamlýlýk hastalýðýnaurumu kaybettiðim zamanlar da oldu. Aþýrý bir sinirliliðe ve marazi bir duygusallýða kaalelade olaylarý bambaþka þekillere sokmak kuvvetim ölçülemiyecek kadardý. Bu hastalýðýkýnda kötü etkiler yaptýðýný hissediyordum. Bu belki de tarafýmdan uydurulan zavallý vei sebeplerden baþka bir þey deðildi. Bütün bunlara sebep olanýn da o etkiler olduðundanizdim. Teferruatlarý affedin. Lütfedip devamýný dinleyin.Cezaevine gittim - dört korkunç ve kederli yýl. Arkadaþlarým, insan hislerinden yun, sapýk ahlâklý canilerdi. Bu dört yýl içinde yükseltici hiç bir þey göremedim. S

ve kara «gerçekler». Yakýnýmda yürekten laf edebilmek için eriþebileceðim hiç kimse yoastalýða dayandým. Aðýr iþin ve arkadaþým olan canilerin, subay olduðum ve asil doðdrþý baðlamýþ olduklarý nefretin, beni çok görmelerinin acýlarýný çektim Ama Si ki, sürgüne gönderildiðim zaman hemcinslerimden koparýlýp atýldýðýmýn farklara bütün gücüm arzum ve imkanlarýmla hizmet edemi-yeceðimi anlamam, daha önce çekti çok daha büyük oldu. Ben fikir ve teorilerim için mahkûm oldum. Fikirler, suçlar deðiþhattâ insanýn kendisi bile. Beni asýl kederlendiren þey, içimdekilerin hepsi tersindöndüðü halde, geçmiþteki bütün hatalarýmýn deliliklerini anlamama raðmen bunlarýemem - geçmiþteki kýymetsizliðimi, evvelki çabalarýmý tamir edebilecek bir þeyler eðimi hissediyorum. Oysa çaresizlik hepsini ruh- , suzlaþtýrýyor. Askerim þiSemipalatinsk'de görevliyim-Bu yaz ast subaylýða terfi ettirildim. Bir çok kiþilerien* gerçekten sevip, hala sevdiklerini biliyorum. Bir çoklarý benim hesabýma uðraþtýlarmu kazanmama yardým et-

82tiler ve hâlâ teselli etmek için çok þeyler yapýyorlar. Hû-kümdarýmýz iyi ve þefkatarak þunu biliyorum ki, mutsuz bir adamýn bu arada bir þeyler yapabileceðini ileri sü kiþi, örnekler baþarýsýzlýða uðradýðý zaman zor durumda kalabilir. Ama bu arada bir þe Gerçekten, ilkeleri, istidadý ve hisleri olmayan bir kiþi deðilim. Sizden büyük bir. r bulunuyorum Eduard Ývanoviç. Bir þey beni üzüyor. Sizi kendi iþlerimle huzursuzlandýrm ufak bir hakkým bile yok. Ama büyük ve soylu bir yüreðiniz var. Bunu açýkça söyliyebra bunu kýsa zaman evvel bütün dünyaya isbat ettiniz. Bundan baþka Sizin fikirleriniz daha öncesinden bildiðim için çok mutluyum -diðerlerinden daha evvel bildiðimdenizi takdir etmeyi uzun zamandan beri öðrenmiþ durumdayým. Sizin söyliyece-ðiniz bir ke

7/18/2019 Mektuplar


Size müteþekkir 'olan ve Sizi seven merhametli hükümdarýmýzýn karþýsýnda çok bu zavallý sürgünü düþünüp ona yardým edin. Yararlý olmayý istiyorum. Kiþi ruh ve deðerlendiremezse. hareketsizliðin ýzdýrabýný çeker. Askerliði meslek edinmeye uyg Elimden geleni yapmak içimden geliyor ama önce hastalýklýyým, sonra içimde kendi arým içinde baþka ufuklarda iþ görmek için önüne geçilmez bir istek var. En askeri hizmetten alýnarak, Avrupa Rusyasýnda, hattâ burada sivil hizmete atanmamdýrBir de kendi oturacaðým evi seçme hürriyetimin verilmesini rica ediyorum. Ama delet hizmetinin her hangi bir þeklini hayatýmýn gayesi yapacak deðilim. Birkaç yýl evvelk beni büyük cesaret vererek edebiyat dünyasýna kabul etmiþti. En büyük arzum, eserlerimasýna izin verilmesidir. Bunun için örnekler de var: Birçok siyasî mahkum merhametle edilip, kendilerine yazý yazmak ve bastýrmak hakký tanýndý. Ben herþeyden evvir yazar olarak tanýnmanýn Þerefli ve olumlu bir þey olduðuna inandým. Ben ancak yazdünyasýnda deðerli eserler verebileceðimden eminim. Bu þekilde dikkati çekebilir, smimi yeniden elde edebilir83Ive bir dereceye kadar hayatýmý kolaylaþtýrabilirim. Zira bu-mütevazi ve kesin edebi istdýmdan baþka hiç bir þeye sahip olmak istemiyorum. Þunu da açýkça söylemek isterim ki, irmek istememin sebebi istidadýmla daha iyi uyuþacaðý gibi, bütün ömrümün mutluluðu belot evlenme plânýný kastetmektedir.) dayanmasý bana Size dönerek kendimi hatýrlatmak cesni verdi. Ama her þeyi birden istemiyorum. Sadece rica ettiðim askeri görevden alýnarak sivil göreve verilmemin mümkün olup olmadýðýdýr.Bu ricamý okuyun ama bana cesaretsiz demeyin. Öyle çok sýkýntýlar çektim, öyle kederlerrýmý öylesine isbat ettim ki buna bir dereceye kadar cesaret de denebilir. Ama þimdi cearetimi kaybettim. Kendim de farkýndayým bunun. Ben her zaman kendi iþlerimle baþkalarý

ahatsýz etmeyi bir korkaklýk olarak kabul etmiþimdir -her kim olursa olsun - Ama þimdi izi rahatsýz ediyorum. Ama beni affetmeniz için yalvarýyorum Size. Bugüne dek talihsizlmi sabýrla taþýdým. Ama artýk bu durumlarýn aðýrlýðý altýnda çökmüþ olduðumdan bu teþeben baþka bir þey deðil. Size yemin ederim ki, Size yazmak ve Sizi rahatsýz etmek düþünca evvel aklýmdan bile geçmiþ deðildi. Kendimi Size hatýrlatmak benim için güç ve acý olanlý ve bencil düþüncelerden uzak zamanlardaki kahramanca baþarýlarýnýzý izliyorum. Eðeeri ile ne þekilde konuþtuðumu duymuþ olsaydýnýz, inanýrdýnýz bana. Sizi þahsen tanýmakduðumu ne büyük bir gururla söylediðimi bilseydiniz! Þerefli ve þanlý iþleriniz buraya zaman etraftan sual yaðmuruna tutuluyorum. Ve sizden bahsedebilmek þerefi benim için ne büyük bir mutluluk. Yaptýklarýnýz öylesine büyük ki bu kelimeler bunlarý yansýtamaz bu yazmaktan korkmuyorum. Bu mektubu Size getiren Size karþý olan niþlerimin ne de-rece samimi ve bencil olmadýðýný açýklýyacaktýr. Milli bir felaket anýnda, lun o korkunç savunmasý ile, ölümsüz ve ebedi bir zaferin tacýný baþýna giymiþ ol

e karþý, bir Rus'un minnetdarlýðý yeteri kadar anlaþýlabilir. Tekrar ederim ki makzi rahatsýz etmek deðildi. Ama þimdi bütün cesaretimi kaybedip, hangi tarafa dönecbilmediðim için, Sizin bana her zaman ne kadar tabii ve candan davrandýðýnýzýkendime hatýrlattým. Sizin cesur ve soylu gücünüzü düþününce umut etmeye baþladým. i yüksek ve þerefli bir mevkiye gelmiþ olan Sizin, benim gibi düþüp alçalmýþ olan bi kovup kovmayacaðýný sordum. Cüretimi affedin. Bu uzun mektubu (gerçekten çok olduðunun farkýna vardým) affedin. Ve eðer benim için bir þey yapabilirseniz, yapýn yalvarýyorum. Sizden büyük bir ricam daha var. Ara sýra beni kardeþiniz Ad Ývanoviç'e hatýrlatýn ve onu eskisi gibi sevdiðimi, dört yýl süren tutuklu-ð geçmiþi gün be gün, saat saat yeniden yaþarken onu daima hatýrladýðýmý söyleyin. Kenerin bir sevgiyle sevdiðimi bilir. Geçenlerde hasta olduðunu öðrendim. Ýyileþti mi? Hmý? Bu ricam için beni affedin. Ama yüreðimin isteðini kime açýklýyacaðýmý bilmediðim iBu mektubun bir disiplinsizlik olduðunu biliyorum. Adî bir asker, Baþ yavere yazsýn! Am

cömert bir kalbiniz olduðunu biliyor ve buna güveniyorum. Bir Rusun en derin teþekkürl ve en samimi hürmetleri ileEkselans'ýn sadýk HizmetkarýFyodor Dostoyevski(Not: Totleben'in tutanaðý þöyle gitmektedir: «Haþmet-maablarý memnuniyetle bana Savunmgörerek, kendisine Fyodor Dostoyevski'nin ikinci ordu kuvvetlerinin alaylarýnýn birine Asteðmen olarak terfi etmesi için teklifte85bulunmamý emrettiler. Bu mümkün olmadýðý takdirde kendisinin ondördüncü dereceden Sivalýnmasý gerektiðini, fakat her iki halde de edebiyatla meþgul olmasýna ve eserlerini kni yollardan çýkmamak þartýyla bastýrmasýna izin verildiðim bildirdiler.)

7/18/2019 Mektuplar


XXIII BARON A. E. VKANGEL'ESemipalatinsk, 13 Nisan 1856(Mektup, Dostoyevski'nin para durumu üzerine pek ilginç olmayan, ayrýntýlarla baþlar.)Bizim gibi siyasi suçlularýn bazý hoþgörüler bekliyebi-leceðini yazýyorsun ama, bunun bla sýr olarak saklanmaktadýr. Bana bir iyilik yap sevgili dost ve benim durumum hakkýnda bir þeyler öðrenmeye çalýþ. Bunu kesinlikle bilmem gerekiyor. Bir þeyler öðrenmen müecikmeden bana da haber ver. Kafkasya veya Barnaul taburuna atanmamama gelince,artýk bütün bunlarý düþünmüyorum bile - benim için hepsi önemlerini kaybetmiþ durumdalaYeni Çar'ý herkesin sevdiðini yazýyorsun. Bana gelince, ben tapýyorum ona. Þunu itiraf iyim ki, terfi etmemin benim üzerimdeki önemi gerçekten çok mühim. Oysa subaylýk sýnýfýebilmek için daha bir hayli uzun zaman beklemem gerekecek. Taç Giyme töreni ve þenliklei fýrsatýndan istifade ederek, hemen bir þeyler olmasýný istiyorum. Bence en akýllý davana yazýlarýmý yayýnlama izninin verilmesi için müracaat etmem galiba.86Sana, çok yakýnda, Taç Giyme töreni hakkýnda yazdýðým bir þiiri, özel olarak yollamayý azýmý 'resmi' yollardan da yollýyabilirim. Hasfort'la (Sibirya Genel Valisi) buluþacaðýnýzdan, kesinlikle emin olabilirsiniz. Törenlere katýlabilmek için, pa buradan yola çýkacak. Þiirimi, Çara sunmasý için onu ikna etmeniz mümkün mü? Böyyapmaz mýsýnýz benim için? Ayrýca bana, Size ne zamana kadar emniyetle mektup yazabilei de, bildirmenizi rica ederim. Zira, Siz Petersburg'u terkettiðiniz vakit elinize geçmeyip kaybolabilir ki, bu da benim için son derece üzücü bir þey ola Size daha evvel, Rusya hakkýnda yazdýðým makaleden bahsetmiþtim. Bu yazýlar sonufak bir kitapçýk halini aldý. Ýçinden tek bir kelimeyi bile. çýkarmak istemiyorumr ne kadar vatansever olursa olsun, ben onlarýn benini edebi çalýþmalarýma b

bir kitapçýkla bile çok güç izin vereceklerini sanýyorum. Ýyi bir makale olduarýmdan ben bile tatmin oldum. Ayrýca çok da ilgilendirdi beni. Böyle olduðu halde, b da bir kenara iteleyip býraktým. Çünkü, yayýnlama izni alamazsam, neden bir bir sürü güçlüklerle baþýma dert açayým? Sýrf eðlence ve vakit geçirmek için k. Zaman benim îçîn son derece kýymetli. Üstelik, siyasî hava da deðiþik durumdaepleri göz önüne alarak, «Sanat üzerine mektuplar» adlý yeni bir yazý serisin. Grand -Duchess Maria Nikolayevna Güzel Sanatlar Akademisinin baþkanýdýr. Yazrýmý ona adamak için, evvela kendisinin iznini almayý düþünüyorum. Sonra da imarak yayýnlanmasýný saðlamak için çalýþacaðým. Bu aslýnda on yýllýk bir tartýþmanýn aha Omsk'ta iken, bu yazýmýn en ince ayrýntýlarýna kadar düþünmüþtüm. Eserimde yerve ilginç kýsýmlarýn olduðunu Biliyorum ama bütünü için kesinlikle hiç bir þer halde bir çok kiþiler benim fikirlerime katýlmý-yacaklar. Oysa benim için yeterllan, benim kendi fikir-

87lerime inanmýþ olmamdýr. Yazýlarýmýn evvelâ Apollon Ma-ikov tarafýndan okudim. Bazý kýsýmlar bu küçük kitapçýðýn bir kaç sayfasýný doldurmaktadýr. Ksanat'ta Hýristiyanlýðýn iþgal ettiði yer. Ama bunu da nerede yayýnlýyabilirim ? kitapçýk, olarak çýkaracak olursam, hikâye veya roman olmadýðý için. en fazla yüz lýnýp okunacak, buna karþýlýk bir dergide yayýnlarsam, ayný zamanda para kazanmam da ovremennik ve Moskvityanin daha baþlangýçtan beri, bana düþmanca davranan dergilerdiKoussky Viestnik dergisinde, Katkov'un Puþkin hakkýnda yazdýðý bir yazý serisinin, baþ Burada belirtilen fikirler benimkilerin tam zýddý. Ýþler bu hali alýnca, bu yazýyýtýrabil-mem için geriye sadece Otetçestvenia Zapiski kalýyor. Ama benim, dergininþu andaki durumundan haberim yok. iþte sýrf bu sebeplerden dolayý, Maikov eya kardeþinizden, benim bu yazýlarý hangi dergi veya gazetede, para ile bastý-rbileceðimi öðrenmenizi ve onlarýn fikirlerini, bana olduðu gibi bildirmenizi rica edec Þu anda asýl önemli mesele, yazmakta olduðum bir romana verdiðim çaba ve çalýþm

son derecede zevklendirmesi. Acaba, sadece-roman ve hikâye yazmakla halkýn dikkatini çekip, bir isim yapmam mümkün olabilecek mi? Her neyse. Benceiþe ciddî bir yazý (sanat üzerine) ile baþlayýp, bunun bastýrma iznini koparmha akýllýca bir davranýþ olur. Zira bu son günlerde, halk hikâye ve romanlarrmiþ gibi bakýyor. Aslýnda bunun böyle olduðuna ben de inanýyorum...(Dostoyevski, mektubunun devamýnda, Vrangele, ona yardýmda çaba göstermesi için ettiði arý tekrarlamak-tadr.)88XXIV KARDEÞÝ MÝCHAEL'e

7/18/2019 Mektuplar


Semipalatinsk, 31 Mayýs, 1858Bana yalvarýyorsun sevgili dostum, bütün yazdýklarýmý sana yollamam için. Hatýrlamýyorun zamanlarda fazlasýyla kötüledi) Evet, hatýrlamýyorum. Sana (Roussky Viestnik)'den Kat'la tanýþtýðýmý ve ona gazetesine yazý yazmayý teklif ettiðimi bildirmiþ miydim? Kendisen 500 Ruble yolladýðý takdirde, bu yýl gazetesi için uzun bir hikâye yazacaðýmý bildirafta evvel de, 500 Ruble ile birlikte onun tarafýndan yazýlan, çok dost ve his dolu bir mektup aldým. Bana, onunla birlikte çalýþma teklif ettiðimden çok memnun kaldýðýný biileðimi de (500 Ruble konusunda) yerine getirmeyi unutmamýþ. Hatta bu konuda kendimi zorlayýp acele etmememi ve sadece boþ vakitlerimde bu hikâye üzerinde çalýþmamý rica edia iþin en güzel tarafý. Ve böylece, þimdi Roussky Viestnik için, uzun bir hikâye yazmay Oysa asýl güçlük, Katkov'la forma baþýna alacaðým parayý konuþmamýþ olmam. Yazdýðým meendisinin kararýna býraktýðýmý bildirdim.Bu yýl', ayný zamanda Koussky Slovo için de bir þeyler yazmak niyetindeyim - roman deðiuzun hikâye. Sibirya'yý terkedene kadar roman yazmamakta kararlýyým. O zamana kadar bun bir kenara býrakmak zorundayým. Kitabýn konusu gerçekten çok güzel. Kahramanýna gelince kadar hiç denenmemiþ bir kiþi. (Not: Buradaki kahraman. 'Cürüm ve Ceza'daki «Raskolni) Ama bugünüm Rusyasýna bakacak olursak, böyle bir kiþi, gerçek hayatta sýk sýk, karþýmsonuca yeni hareketleri ve halkýn kafasýný dolduran yeni fikirleri görüp89anlýyarak vardým), öyle hissediyorum ki, yeni fikir ve gö rüþlerle geri döndüðümmanýmý geniþletip zenginleþtirmekte, baþarýlý olacaðým. Kiþi, aceleye gestum. Ve insan iyi olanýn dýþýnda hiç bir þey yapmamalýdýr. Sevgili dostum, bana, gerçekten çok kibirli bir kiþi olduðumu ve alýþýlmamýþ þekilde bir esrtaya fýrlamak istediðimi, bu yüzden de büyük bir sabýrla, yumurtalarýmýn üzerinde tarak alýþýlmamýþ eserimin civciv olarak çýkmasýný beklediðimi yazýyorsun. Fa

de bu. Her ne hal ise, þu anda eserimi ortaya çýkarmak fikrini bir kenara býrak ve iki ayrý, kolaylýkla okunabilir uzun hikâye yazdýðýma göre ''civcivleme" konukýnda þimdilik söylenecek fazla bir þey yok. Hem sonra, bir tablonun, çabucak pýlýp ortaya çýkarýlmasý fikrini de nereden öðrendin ? Böyle bir sonuca, ne za varmýþ durumdasýn? Ýnan bana. Her þey-de, en baþta çalýþma gelmektedir - devasa bi Puþkin'in o zarif ve akýcý þiirleri, bir kaç satýrý geçmemekle beraber, bu zera akýcýlýðýný, þairin bunlar üzerinde devamlý olarak çalýþmasýndan ve deðiþtir deðiþmez bir gerçektir bu. Gogol, 'Ölü Ruhlar' mý, tam sekiz yýlda yazdý. azmýþ olduðu eserlerin hepsi ham, olmamýþ þeylerdi. Söylentilere göre .Se MSS adlý eserini bir kere olsun düzeltmemiþ. Ýþte sýrf bu sebepten de, bir korkunç zeyksizliklere düþmüþtür. Eðer biraz daha çalýþýp, çabalasaydý, bütüca varabilirdi. Ýþin açýkçasý, sizler, ilham ile çalýþmayý birbirine karýþta ki, ilham, artistin ruhunda birdenbire doðan bir duygu, bir heyecandýr (ve

sanatçýda daima vardýr bu) örneðin ben, aklýma gelen bir olayý, oturup hemen ilk doðduðu þekilde yazar ve bundan da büyük bir zevk duyarým. Ve sonra bunlande, aylarca, yýllarca yeni çalýþmalar yaparým. Bu þekilde çalýþmam da, fikrin bana dham90vermesini saðlamýþ olur (böyle olmasýna bayýlýyorum) bazý yerleri çýkarýr, bazý yerlere bana, bu þekil, olaylarýn daima zenginleþmesine, geliþmesine ve kuvvetlenmesine sebep lmaktadýr. Kiþinin her þeyden evvel, ilham sahibi olmasý gerekmektedir, zira ortada ilhm olmadan hiç bir iþe baþlamanýn imkân ve ihtimali yoktur.Sizin o taraflarda, büyük paralar ödendiðinden bahsediyorsun. Böylece Pissemski, «Bin Reserinin formasýna 200 - 250 Ruble almýþ. Böyle þartlar altýnda insan rahatça yaþýyabiverimli olarak da çalýþabilir. Gerçekten sen, Pýssemski'nin eserini mükemmel buluyor muBence çok düþük bir eser. belki altýn yumurtluyor ama, deðeri gene de çok düþük. Ýtira

rinde yeni ve taze olan bir þey var mý? Sýrf kendisi tarafýndan yaratýlan ve daha evvelaþka bir kimse tarafýndan yapýlmamýþ bir tarafý görebiliyor musun? Onun söylediklerininmodern yazarlar ondan çok daha evvel söylediler. Bilhassa Gogol. Onunkiler eski nakaratlara yeni hava uydurmak. Yabancý örneklerden meydana getirilen «Ýyi «ser», neyse, Beto Cellini'nin yaptýðý desenlerin, yerli malý kötü kopyeleri de ayný þeydir. Gerçek þu nýnýn, sadece ilk iki kýsmýný okudum. Buna sebep de, buraya gazete ve dergilerin çok gesi. Ýkinci kýsmýn sonu gerçeðe aykýrý olduðu gibi, bastan sona kadar da fazlasýyla berbe, bilerek ihanet eden Kalinoviç düpedüz gerçek dýþý bir kiþi. Yazarýn, daha evvel beliKalinoviç'in bir kurban vermesi gerekmektedir. Evlenme teklifinde bulunur. Kendi soylu kiþiliðinin sarhoþluðu için-öe, kendi kendini sahtekâr bir kiþi olmadýðýna inandýr

7/18/2019 Mektuplar


kibirli bir kiþidir ki, bu kibri yüzünden kendi alçaklýðýnýn bile farkýna varmaz. Her klerinden vazgeçecektir. Bu yüzden Nastenyka ile bir gece geçirdikten sonra ona ihanet eder ama daha sonrala-91rý, günlük olaylarýn baskýsý altýnda, kesinlikle kendisini teselli ederek, yaptýðý bule, soylu bir þekilde davranýþta bulunduðuna, kendi kendini ikna etmeye uðraþýr. Fakat ve istiyerek ihanet eden bir Kalinoviç iðrenç olduðu kadar da gerçek dýþý bir kiþidir. bir kiþi var olsa bile, o kiþi asla bir Kalinoviç olamaz. Yeterince saçmaladýk.Ýznimi beklemek artýk beni yormaya baþladý.(Mektubun devamýnda Dostoyevski, iznini aldýðý zaman neler yapmayý düþündüðünü anlatmakXXVKARDEÞÝ MÝCHAEL'eSemipalatinsk 9 Mayýs, 1859(Baþlangýçta izninden bahseder. Ýzin Mart ayýnýn 18 inde tasdik olduðu halde, SemipalatMayýs ayma kadar hiç bir haber gelmemiþtir. Ayrýca bazý iþ konularýndan bahsedilmektediBana her zaman öylesine haberler veriyorsun ki! Örneðin, Gonçarof romaný için 7.000 Rubmýþ. Ayrýca Kat-kov, (Ben ki ondan forma baþýna 100 Ruble istiyorum) Turgenev'e «Kibarli» için 4.000 Ruble teklif etmiþ ki, bu da forma baþýna 400 Ruble demektir. (Nihayet Tu'enev'in romanýný okuyabildim. Fevkalâde güzel.) Dostum! Gayet iyi biliyorum ki ben, Tugenev kadar iyi yazamýyorum. Böyle olmakla beraber aradaki fark pek o kadar bü-92yük deðil ve ben zamanla onun kadar iyi bir yazar olacaðýmý ümit ediyorum. Þu halde ben ihtiyaçlar içinde kývranýrken 100 Rubleyi kabul etmek zorundayým. Öte yandan Turgenev,bin ýrgat'ý olan bir toprak aðasý olduðu halde forma baþýna 400 Ruble alsýn? Çünkü ben kazanmak için çabuk ve acele yazmak zorundayým ki, bu da her yaptýðým iþi berbat etmem

oluyor.(Dostoyevski mektubun bu kýsmýnda, Boussky Slovo'-nun sahibi olan Kaçedyov'a teklif edeceði þartlarýn, düþüncelerinden bahsetmektedir.)Þimdi, Katkov'a yazdýðým bir hikâyeyi bitirmek üzereyim. (Not: Stepançikovo köyü) Bir hldu. Ondört, onbeþ forma kadar. Þimdiye kadar, eserin dörtte üçünü yolladým, gerisini daþlarýnda yollýyacaðým. Þimdi, dinle beni Miþa! Elbette ki, bu hikâyede birçok büyük haden evvel lüzumsuz derecede uzun. Ama ayný zamanda tam bir kesinlikle, çok deðerli taralarýnýn olduðundan da eminim ve bu benim en iyi eserim. Ýki yýldan beri yazýyorum (Sadetalarda, «Amcanýn Rüyasý» adýndaki kitabýmý yazarken bir duraklama yaptým) Baþlangýç vefena deðil. Sadece sonu çok aceleye geldi. Böyle olduðu halde, etimi, kanýmý, kemiðimiuhumu koydum ortaya ama, gene de bütün varlýðýmý verdim demek büyük bir saçmalýk olur, ecek daha çok þeylerim var. Bu hikâyede, küçük insandan ileri giden öyle bir þey var kili eder. (Örneðin, «Kibarlar Evi» nde gösterildiði gibi) Ama diðer taraftan, ortaya öyl

ki tip çýkarýyorum ki, bu kiþiler üzerinde tam beþ yýldan beri çalýþýp þekillendirmeye enim inandýðýma göre) baþtan aþaðý Rus tipleri. Ayrýca, benim Rus edebiyatýndaki bu gibasýyla incelemediðimi de göz önüne almak gerekir. Katkov'un eserimi takdir edip edemiyei bilmiyorum, Ama, halkýn eserime karþý tepkisi soðuk olacak olursa bu93beni gerçekten umutsuzluða sürükliyecek. Bu kitaba bütün büyük .ümitlerimi baðladýðýmel bu eser benim edebî kabiliyetimi kesinlikle tayin edecek.(Tekrardan para meseleleri konuþmalarý)XXVIBayan V. D. Constantine'ý (Not : Dostoyevski'-nin baldýzý, Maria, Dimitrievna'nýn kýz kardeþi)Paris, l Eylül, 1862Benim çok sevgili ve saygýdeðer Varvara Dimitrievna'm !Belki de Paþa'ya (Not: Paþa (Paul) Ýssayev. Dos-toyevski'nin üvey oðl

yazdýðým mektuptan, benim sað salim Paris'e gelip yerleþtiðimi duymuþsunuzOysa burada uzun zaman kalmak niyetinde deðilim. Paris'i sevmiyorum. Ama her þeye raðmen insaný korkutacak kadar büyük ve güzel bir yer. Burada gerçekten görülecek pek oysa insan görülecek þeyleri bitirdikten sonra, kor-kunç bir sýkýntý baþlýyor. Burar öðrenmek için, bir öðrenci olarak gelmiþ olsaydým, elbette ki durum çok daha ktý. O zaman yapacak hem pek çok þeyim olacaktý hem pek çok þey iþitip görecek ve Ama sadece bir turist gibi adetleri inceleyince, Fransýzlar! çok iðrenç kiþiler buldumAyrýca þehir de benim için tam anlamýyla yabancý. Burada en iyi þeyler, þarap va-Uzun bir sürede zevkini kaybetmeyen tek þey. özel iþlerim hakkýnda, sana hiç biyazacak deðilim. «Mektuplar

7/18/2019 Mektuplar


94saçmalýktýr ve sadece Eczacýlar tarafýndan yazýlýr.» (Not ý Gogol'un «Bir Delinin Hatýr) Sana sadece bazý iþler hakkýnda yazacaðým. Aslýnda senden bir ricada bulunacaðým, sevara Dmitrievna, Her halde, buraya gelirken yolumun üzerinde bulunan Wies-baden'dedört gün kaldým ve tabiatýyla rulet oynadým. Ne dersin bu iþe? Kaybetmedim, kazandým. Ýdar kazanamadým elbette. Yüzbin filan deðil ama, ufak, tatlý bir kârým oldu.N. B. (nota bene. Ýyi dikkat) Bunu sakýn kimseye söyleme 'sevgili Varvara Dmitrievna.Gerçekten de kimseye söyliyemezsin zaten. Kimseleri gördüðün yok ki. Ama ben aslýnda Paistedim. Kendisi halâ küçük bir kaz palazý olduðundan, insanýn kumar oynayarak hayatýnbileceðini düþünebilir. Kafasýna bir kere, tezgâhtar olup,, bu yoldan para kazanmayý koikle hiç bir þey öðrenmek zorunda deðilim,» diye de bana açýklamada bulundu. «Ve bu yüzrhanelere devam ettiðini öðrenmemesi lâzým. Bundan dolayý kendisine hiç bir þey söylemende, kumarbazlarý yakýndan inceledim. Oyuna yüzlerce kiþi katýldýðý halde, içlerinde saiþi gerçekten kumar oynamasýný biliyordu - seni þerefimle temin ederim böyle olduðuna. kiþi de, bir Fransýz kadýný ile bir Ýngiliz Lord'uydu. Evet, biliyorlardý oynamasýný vekaybetmediler. Aksine nerede, ise Bankayý iflâs ettireceklerdi. Ama sakýn, benim kazaný da, kaybetmediðim için sevinçten yalpaladýðýmý ve oyunun, sýrrým bildiðimi düþündüðümübiliyorum. Ýnanýlmayacak kadar basit ye budalaca bir þey bu sýr: þöyle ki, kiþinin devak kendini kontrol etmesi ve oyun süresince asla heyecanlanmamasý gerekiyor. Hepsi bu. Bu þartlar altýnda insanýn kaybetmesine imkân yok. Sadece, kesinlikle kazanmasý lâzýma asýl önemli olan, bu sýrrý bilen kiþinin, onu doðrudan.95doðruya kullanma kudret ve kabiliyetine sahip olabilmesi-dir. Ýnsan son derece zekî, demir gibi bir kiþiliðe sahip olduðu halde, gayet kolaylýkla zarara girebilir. Hatta flozof Straçov bile kaybeder burda. Bu yüzden, kumar oynamýyan-larý, ruletten nefret ede

leri ve bunu deliliðin zirvesi olarak kabul edenleri takdir ve takdis etmek gerek.Þimdi gelelim asýl meseleye. 5.000 Frank kazandým sevgili Varvara. Dmitrievna; daha doðusu baþlangýçta,' 10.400 Frank kazanmýþtým. Parayý alýp eve geldim, cüzdanýma yerleþtiradan hareket etmeye ve "kumarhaneye geri gitmemeye karar verdim. Ama dayanamayýp oynadým ve yarýsýný kaybettim paranýn. Sadece 5.000 Frank kaldý. Kazancýmýn bir kýsmýný,larak, kendime ayýrdým, geri kalanýný da Petersburg'a yolluyorum: Yarýsýný, dönüþüme kakardeþime, yarýsýný da, Maria Dmitriyevna'ya vermen, yahut yollaman için sana.(Bundan sonra, paranýn hangi yoldan en iyi bir þekilde Rusyaya yollanabileceðini ve deðiþtirilebileceðini tartýþmaktadýr. )xx výýN. N. STRAÇHOV'a<Not: Nikolay Nikolayeviç Straçhov. (1828 - 96) eleþtirmeci ve düþünür. Dostoyevski ve viç'in yakýn arkadaþý. 1860'larda Nihilistler'e ve materyalist eðilimlere karþý açýlan

are eden kimse)Roma,, 18 (30) Eylül, 1863<Dostoyevski, hesabýnýn, Kitapseverler kitabevi'nin ida-rehanesine yatýrýlmasýný istemekle mektubuna baþlamaktadýr.)Ve Boborikin (Not: Pyotr Boborikin. Hâlâ okunan bir hikayeci. O zamanlar Kitapseverler Kitabevi'nin sahibi) gayet iyi bilir ki, Ne Sovremennik ne de Otetçestvennia'ya (Yoksullarýn dýþýnda) hayatým boyunca, peþin para karþýlýðý bir kitap satmýþ deðilim. ns bile almadým eserlerim için. Diðer yazarlarýn arasýnda bir ýrgat -ým ben. Ve bundan kimse bir eserimi almak isterse, parasýný peþin ödemek zorundadýr. Baþta ben bu þekli lorum. Ama bir kere buna karar verdim ve hiç bir zaman da deðiþtirmeye niyetli deðilim. di devam edebilirim mektuba :Þu anda elimde hazýr hiç bir þey yok. Ama (kendi görüþüme göre) kafamda çok güzel bir h(.Not: Kumarbaz) Konunun büyük bir kýsmýný kâðýtlara karalamýþ durumdayým. Hatta esasl

rumdayým. Ama herþeyden evvel burasý fazlasýyla sýcak. Ýkincisi, Roma'da bir haftadan fkalmak niyetinde deðilim. Eh, Roma gibi bir þehirde sadece sekiz gün kalmýþ bir kiþi, nur da bir þeyler yazabilir? Bütün olup bitenler, beni fazlasýyla yoruyor. Hikâyemin kahaný, memleket dýþýnda yaþayan tipik bir Rus. Sen de hatýrlarsýn, geçen yaz devamlý neþr bunlarý, hikâyemde yansýtacaðým. Ayrýca, iç iþlerimizin durumunu da (tabiî elimden gelikâyeye iþliyeceðim. Kitabýmda, cinsî cibilliyeti son derece basit olan bir kiþiyi tariyorum. Bir çok yönlerden geliþmiþ olduðu halde, her yönden geliþmemiþ. Bütün inançlarýnen, kendisinde þüpheci olmaya yeterli cesareti bulamýyor. Bütün idarelere baþ kaldýrýyoný zamanda da müthiþ korkuyor bundan. Kendisini, Rusyada yapacak hiç bir þey olmadýðýnak rahatlýyor ve memleket dýþýndaki Ruslarý, geri getirmek istiyenleri en acý ve sert bi

7/18/2019 Mektuplar


de97F: 7lanetliyor. Hepsini, burada sana anlatmamýn imkâný yok. Kahraman, gerçekten çok canlý bmse (edebî yönden sanki karþýmda duruyor) Kitap tam olarak bittiði zaman, okumaya yeterbir deðeri olacak. Kitaptaki ana fikir, adamýn bütün varlýðýný, kuvvetini ve istidatlaraybetmiþ olmasý. Bir kumarbaz ama, adi bir kumarbaz deðil; týpký Puþkin'in «Cimri Þövali bir cimri olmadýðý gibi. (Kesinlikle, en ufak bir anlam bakýmýndan kendimi Puþkin'le r deðilim. Sadece daha iyi belirtmek için bu örneði verdim.) Kendi bakýmýna bir þair ole, içinin ta derinliklerinden duyduðu bir hisle, böyle þiirlerin kabalýðýndan utanýyor.keli iþlere, bilinmiye-ne bir özlem olduðu halde, bu bile kendi kendinin gözünden düðmebep oluyor. Bütün hikâye, onun devamlý olarak, tam üç yýl rulet oynamasýný anlatýyor.Eðer benim «ölüler Evi» - benden evvel kimse tarafýn-' dan denenmemiþ bir hapishane'ninojik yönden, açýklanmasý ve anlatýlmasýdýr - halkýn ilgisini çektiyse, bu katýksýz ruleolojik durumu, onlarý daha fazla ilgilendirecektir. Bütün bunlarýn dýþýnda bizler arasýserlerin ilgi ile okunduðu bir gerçek ama, bunun dýþýnda yabancý bir memleketin kaplýca oynanan kumar gerçekten çok korkunç bir þey. Konunun, önemli tarafý, bu memleket dýþýnun bütün her þeye (aþaðýlýk olmasýna) raðmen bir öneminin olmasý.Kýsacasý, bütün acýklý olaylarý anlayýþ ve hislerimle fazla çapraþýk yollara sapmadan aaðýmý.' umuyorum, «ölüler Evi» gerçekten ilgi çekici bir eserdi. Burada belirtilen de a cehennemin açýklanmasý. «Ceza evinde Türk hamamý,» gibi bir þey. Bunu yapmak, baþarmakve bunun için de büyük, çok büyük acýlara katlanacaðým.(Buradan öteye, mektuba, gine para meseleleri hakim olmaktadýr.)98

XXVIII A. P. MÝLYUKOV'aMoskova, Haziran, 1866ÇOK SEVGÝLÝ VE ÞEREFLÝ DOSTUM ALEXANDERPETROVÝÇ,Katkov, Petrovsky parkýnda yazýn tadýný çýkarmada; Lybimov da, (Russky Viestnik'in sahiava alýyor. Yayýn evinde, ara sýra, kendisinden hiç bir þey öðrenemiye-ceðim suratsýz b önünden geçmek zorunda kalýyorum. Ýlk günlerde, nasýlsa Lyubimov'u yakalamakta bir baþldim. Kendisinde romanýmýn üç kýsmý hazýr olarak duruyor (Not: «Cürüm ve Ceza».) Ona dömanda yazabileceðimi söyledim, dördü bir araya geldiði zaman, ikinci faslýn yarýsý tamak, (dört forma) Gelecek sayýda dört fasýl daha basacaklar ki böylece ikinci kýsým sona Oysaki ben teklifimi yaparken, Lyubimov, birdenbire sözümü keserek þöyle konuþtu: «Bena söylemek için fýrsat bekliyordum. Haziran ve Temmuz aylarýnda, romaný daha küçük parçe basabiliriz, böyle yapmamýz gerek. Hatta yaz mevsiminin, ölü aylarýnda, romandan hiç

koymasak da olur. Romanýn ikinci kýsmýnýn, Güz'de çýkmasýný tercih ediyoruz, son kýsmýcak olursa, bunun yeni abone saðlamak bakýmýndan da bize faydasý olur.» Ýþte bu sebeptena bir ay daha, ara verilmesine karar verildi. Dört kýsým (dört forma olarak) bu yüzdenmmuz sayýsýnda çýkmayacak, halbuki düzeltmeler ve matbaa provalarý yapýldý bile.Ama daha sonra anlaþýldý ki, Lyubimov'un, bütün bunlardan baþka, bir de rezil ve iðrenvar-mýþ . Yani adam, bu fasýllardan birini hiç mi hiç basmamaya,99karar verdiði gibi Katkov da onun bu fikrini destekleyip kabul etmiþ (Not: «Bahsi geçenfasýl, Dostoyevski'nin, «Cürüm ve Ceza» adlý eserinin, ikinci kýsmýnýn dokuzuncu faslýnRaskolnikov'un birlikte Ýncil okuduklarý sahnedir ki, yazar sonradan bu kýsmý kýsaltmýþne de çýlgýnlar gibi kýzdým. Ama onlar düþüncelerinde inatla direniyorlar. Konu edilen e ben kendim hiç bir fikir yürütemem, zira onu içten gelen ,bir sezgi ile yazdým. Buna n, kötü de olabilir. Ama iþin aslýna bakacak olursa, onlar eserin edebî yönüyle ilgilen

r da, onlarý sinirlendirip tedirgin eden, eserin ahlâkî yönüdür. Bu bakýmdansa aslýnda benim. Zira kitabýn bu kýsmýnda ahlâka aykýrý hiç bir þey olmadýðý gibi, konu bunun tamnlarýn fikirleri baþka. Üstelik bir de eserde Nihilizm izleri görüyorlar. En sonunda Lymov bana bu kýsmý yeni baþtan yazmamý söyledi. Ben de istediklerini kabul edip, koca kýi baþtan yazdým ki, bu da bana yeni üç fasýl yazmýþým gibi büyük bir çalýþma ve yorgunleyse. Yeniden yazýp teslim ettim. Ne yazýk ki, o günden beri, Lyubimov'u görmediðim içimnun kalýp kalmadýklarýný bilmediðim gibi, kafa kafaya vererek bu kýsmý, kendilerinin mya niyetli olduklarýndan hiç haberim yok. Bu kadarla kalsa gene iyi. Üstelik baþka bir asýl daha ayný felâkete uðradý (dört fasýldan biri) Lyubimov gelip, bu fasýldan bir çokana bildirdi. (Ama ben bunu pek önemsemedim, zira bozduklarý kýsýmlar bence hiç de önem

7/18/2019 Mektuplar


mayan yerler.)Bunun sonu nereye varacak pek bilemiyorum ama, bu romanýn, benimle yayýnevi arasýnda ortaya çýkardýðý fikir ayrýlýklarý beni rahatsýz etmeye baþladý.Stellovski (Not: Dostoyevski'nin (1865 - 66) arasýndaki eserlerinin toplu olarak ilk baskýsýný yapan naþir) için yazacaðým romana, henüz baþlamadým ama, bu iþe kesin-likküçük bir hikâye için çok güzel100fikirlerim var. Hatta içinde gerçek kiþiler bile bulunacak. Stellovski'yi düþünmek banaderece ýzdýrap verir, beni rahatsýz ediyor, rüyalarýma bile giriyor' üstelik.Sana bugün bunlarý çok acele ve geliþigüzel bir þekilde anlatýyorum, aslýnda uzun mektuAllah aþkýna cevap ver bana. Bana kendinden, görüþlerinden ve sýhhatinden bahset. Bilhaana, bizimkilerden bahset. Belki bazý haberler iþitmiþsindir. Benim bir çok konularda, usmam gerekiyor. Lütfen, Ludmilla Alexandrovna'ya en iyi dileklerimi bildir, çocuklara beni hatýrlat ve bütün tanýdýklarýmýza, tarafýmdan selâm et. Gelecek sefere kadar, bstum, hoþçakal. Seni kucaklarým.Sadýk dostunFYODOR DOSTOYEVSKÝ.N. B. (iyi dikkat!) Þimdiye kadar hiç kriz gelmedi. Þnaps içiyorum. Kolera durumu nasýlXXIXAPOLLON NÝKOLAYEVÝÇ MAÝKOV'aCenevre 16 - 28 Aðustos, 1867Beni sevindiren mektubuna, bu kadar uzun zamandan beri, ses etmeyip cevap veremedim, benim sevgili ve unutulmaz dostum, Apollon Nikolayeviç. Sana unutulmaz dostum dediðim vakit, yüreðimin derinliklerinden bunun gerçek olduðunu hissediyorum. O kadar

i ve birbirine alýþýk dostlarýz ki, hayat zaman zaman bizi ayýrýp, ayrý düþürdü-101ðu halde, hiç bir zaman,'gerçek-anlamýnda «ayýrmaya» gücü yetmedi. Bunun tam tersiakýnlaþtýrdý birbirimize. Yokluðumu, belirli bir dereceye kadar duyduyazýyorsun; oysa benim niþlerim, seninkilerden çok daha fazla. Bütün olarýn dýþýnda, her geçen gün biraz daha berraklýkla, aramýzdaki düðünce ve derece birbirine benzediðini gösteriyor. Þunu dikkate almaný senden yalva sevgili dostum; seni kaybettikten sonra, öylesine garip bir memlekete geldik ki, burada Rus insanýnýn yüzü, Rusça kitaplar, Rus düþünce ve ilgisi olmadýðý gibi, tele yok.. Þunu sana bütün kalbimle söyliyeyim ki memleket dýþýnda yaþýyan Ruslarda eis, biraz zekâ varsa, bütün bunlarýn farkýna varamayýp, kendilerini nasýl hissetmediklerini, gerçekten anlýyamýyorum. Belki bu gördüðümüz yüzler, birbirle yüzlerdir ama, bizlere karþý deðil. Gerçekten böyle bu! Memleket dýþýndakiler nasýl

orlar buna? Tanrým! Memleket olmadan, hayat bir iþkence. Altý ay veya bir yý için, memleket dýþýna çýkýp seyahat etmeyi anlýyorum, elbette. Ama benim gilekete ne zaman döneceðini hiç bilmeden ve hatta tahmin bile edemeden, seyahat etmek fena ve keder verici bir þey.. Sadece bu düþünce bile taþýmasý çok güç bir n, Rusyaya ihtiyacým var, hayatým için (baþka bir hayat deðil sadece bu hayat). Týpkýir balýk gibiyim. Bütün kuvvetimi, bütün kabiliyetimi kaybettim...Memleketi, hangi þartlar altýnda ve hangi sebeplerden dolayý terkettiðine biliyorsun. Ba iki sebep var buna: birincisi sýhhatimi, hatta hayatýmý kurtarmak. Krizler her sekiz günde bir gelmeye baþlamýþtý ve krizlerin sinirlerimi ve beynimi nasýl harap ettiklerissetmek dayanýlamýya-cak bir þeydi. Bütün aklýmý ve duygularýmý kaybetmeye baþlamýþtým issediyordum bunu. Bir harabeye dönmüþ olan sinirlerim beni çoðu zaman bir çok102þeylerin tam kenarýna kadar çekiyordu. Ýkincisi, alacaklýlarým artýk bekliyemiyecek ha

iþlerdi ve hareket edeceðim gün, mahkemelerden sürü ile davetiye geldi...(Burada, borçlarýndan bahseder)......Taþýnýyamýyacak gibi bir sýkýntýydý bu. Ayrýldýðýmzaman, ölümün aðýrlýðý sarmýþtý yüreðimi, Yabancý ülkelere karþý bir inancým yoktu - dakiler yapacaðýna inanýyordum. Tam anlamýyla tecrid edilmiþtim, maddî imkânlarým olmadýðenim bu serseri gibi dolaþmamý çocuksu bir sevinçle paylaþan bir de genç yaratýk (Not: kinci karýsý, Anna Grigorovna, kýzlýk adý Snitkin.) vardý. Bu çocuksu sevincin kýsmen tkten, kýsmen gençliðin ayaklandýrdýðý gayretten gelmesini görmek, bana bir iþkence oluyderlendiriyordu. Anna Grigorovna'nýn, benimle geçireceði hayatý sýkýcý bulacaðýndan koru güne kadar, tamamen yalnýz kaldýk. Kendimden fazla bir þey umamazdým. Hastalýklý bir

7/18/2019 Mektuplar


m ve onun benim bir çok dertlerimi çekmesini düþünüyor, bekliyordum (Dikkat et! Oysa, Arigorovna, bana, kendisinden beklediðimden çok daha kuvvetli, çok daha derin bir kiþi oduðunu ispat etti. Bir çok bakýmlardan, koruyucu meleðim oldu benim. Ayný zamanda o kadcuksu, o kadar olmamýþ, o kadar güzel ve herþeyden evvel o kadar yapmacýksýzdý ki, heme, bir karþýlýkta bulunamýyordum. Hareketimizden ev-vel, bir hayal gibi farkýna varmýþtýVe sana söylediklerime: yani Anna Grigorovna'nýn benden, çok daha iyi ve kuvvetli olmasýna raðmen; þimdi bile huzursuzluklarýmdan kurtulmuþ deðilim.) Kýsacasý, bütün eksiklii büyük endiþelere düþürdü. Bir kere çok az paramýz olduðu gibi, aldýðýmýz avanslardan,le, borcum vardý. Hareketimizden hemen sonra, kesinlikle,103hemen çalýþmaya baþlamak kararýndaydým. Ama geçen zaman ne verdi bana? Þu güne kadaraþaramadým. Nihayet, ciddî olarak oturup çalýþmaya karar verdim. Þunu itiraf etmeliyim ir þey baþaramadým demek pek doðru olmaz. Zira öyle þeyler yaþadým ve kafamda öylesine enmiþ olmasýna raðmen; siyah beyaz olarak bu güne kadar ortaya çýkardýðým çok az. Siyahrak yazýlmýþ þeyler ise ancak bir deðer kazanýp para kazandýrýr insana.Sýkýntýlý Berlin'i elimizden geldiði kadar çabuk terket-tik (Sadece bir gün kalabildim an sýkýcý Almanlar beni sinirlendirip, huysuzlaþtýrmaya baþladýlar. Rus hamamlarýna sýðaldým.) Sonra Dresden'e geldik. Bir yer bulup, bir süre için yerleþtik Dresden'e.Etkisi gerçekten çok basit oldu ve birden bir soru ile karþý karþýya kaldým: Neden 'deyim, neden sadece Dresden de baþka bir þehir deðil. Ve hangi sebeplerden dolayý evamlý olarak bir þehri terkedip, baþka bir þehre gidiyorum? Cevap gayet açýktý (Saðlsaire;. Ama en kötüsü, büyük bir açýklýkla þunu anladým ki, artýk Dresden veya herhande kalmam, beni en ufak bir þekilde ilgilendirmiyor - bütün yabancý ülkelerde, dimi büyük bir somundan kesilmiþ bir dilim ekmeðe benzetiyorum. Geliþimin ilk günsinlikle, oturup ciddî ve verimli bir þekilde çalýþmaya karar vermiþtim ama,

ayný anda orada çalýþamýyacaðýmý da korkunç bir þekilde hissediyordum. Bütün fikir tepe taklak olmuþlardý. Ne yaptým o zaman? Bir bitki gibi yaþamaya baþladým. Okudra sýra bir kaç satýr yazdým, insaný öldürecek kadar büyük bir memleket özlemi içine nlarýn üzerine sýcak bindi. Deðiþiklik olmadan, günler ayný þekilde gelip geçtiler...Sana, bütün hislerimi söylememe imkân yok. Bir sürü yeni görüþler, yeni fikirler topladeleri okudumve ancak tek teselliyi onlarda bulabildim. Sonunda kafamda öylesine yeni fikirleristifledim ki, Rusya'nýn Batý Avrupa ile olan iliþkilerine ve Rus yüksek sýnýfýna dair bir makale yazabilirim.Almanlar son derece sinirime dokundular, ayrýca bizim Rus yüksek tabakasýnýn yaþayýþ tarýn Avrupa'ya ve medeniyete olan inançlarýnýn içlerine iþlemesi de oldukça sinirlerimi Paris'teki olay, beni korkunç derecede altüst etti. (Not: Beresovski'nin II. Alexander'e suikast teþebbüsü) Ne etkili deðil mi? O Paris'li avukatlarýn «Yaþasýn Polonya» di

e kötü, ne tiksindirici ne tatsýz bir þey. Þunu her zamankinden fazla kabul ediyorum kivrupa'lýlarýn biz Ruslar hakkýnda hiç bir þey bilmemeleri ve iðrenç fikirler beslemeler çýkarýmýza bir olaydýr. Sonra Beresovski mahkemesindeki ayrýntýlar. Ne çirkin, ne boþ orum, nasýl oluyor da böylesine, saçmalýklardan kurtulup, yeni bir noktaya varabiliyorlr.Rusya, buradan, biz Ruslara çok daha fazla, istenilen þekle sokulabilir gibi görünüyor.nlardan birincisi, yapýlan reformlar karþýsýnda, halkýmýzýn, nasýl beklenmedik bir olguaðýmsýzlýk göstermesidir. (Örneðin yapýlan adlî reformlar) öbür tarafta ise, Orenburg e Müdürü tarafýndan dövülen, lonca'ya kayýtlý bir tacir. Apaçýk olan, Rus halkýnýn kendi yapýlan reformlarý sayesinde, bu gibi durumlarda, kendi kendisini eleþtirmeye ve bu deðiþikliklere lüzumlu bir þekilde alýþtýr-masýdýr ki asýl önemli olan þey de bu. Tanrýmeform ve deðiþiklikler, Büyük Petro zamanýnda yapýlan reformlar kadar önem taþýyor. Dem gidiyor? Mümkün olduðu kadar çabuk, Güney'e inmek zorundayýz. (Not: Dostoyevski burada

larýn Boðaza ve istanbul'a inmek için yaptýðý çabalarý anlatmak istiyor.) Bundan evvel rafta tarafsýz mahkemeler kurulmalý-104105dýr. Deðiþiklik ne büyük olacaktýr o zaman! (Ben burada, bütün bunlarý düþündükçe, kalbda kimseleri gördüðüm yok, oldukça imkânsýz bir þey bu. Buna raðmen ara sýra §u veya bum. Almanyada, devamlý olarak, memleket dýþýnda yaþýyan bir Rus'la tanýþtým. Yýlda sadeciyaret yapýyor Rusya'ya ve sonra yeniden Almanya'ya dönüyor. Ailesi ve karýsý burada. Tden týrnaða hepsi Alman olmuþlar. Diðer þeylerin arasýnda, kendisine, memleketi neden ttiðini sorduðum zaman, bana son derece ateþli bir þekilde, þöyle cevap verdi: «Çünkü bu

7/18/2019 Mektuplar


t, orada ise barbarlýk var. Bu kibar kiþi, Genç Ýlericilerden ama, görünüþe göre, kendiereceye kadar onlardan uzak tutuyor. Bu dýþ ülkelerde oturan mülk sahipleri nasýl da, huz, kaba ve lanet kiþiler olmuþlar.Sonunda, Anna Grigorovna ile ben, Dresden'de, daha fazla vatan hasretine dayanamayacaðýmýzý anlýyarak kýþý Ýsviçre veya Ýtalyada bir yerlerde geçirmeye karar verdik. Omýþtý. Beraberimizde getirdiklerimizin hepsini sarfetmiþtik. Oturup, Katkov'a bir mektu yazarak, durumumu bütün açýklýðý ile anlatýp, bana 500 ruble daha avans vermesini ricae olsa beyenirsin? Parayý yolladý. Ne mükemmel bir adam. Böylece Ýsviçreye geldik. Þimd utançlarýmý ve adiliklerimi itiraf edeceðim.Sevgili Apollon Nikolayeviç, içimden bir his, seni, beni yargýlayacak bir hâkim olarak,kabul edebileceðimi söylüyor. Yüreðin ve hislerin var. Ben bunu, gerek eskidenberi ve gk son zamanlarda da gayet iyi bildiðin için, senin vereceðin kararlarýn bence önemi sonrece büyük. Günahlarýmý sana açýklamak bana hiç acý vermiyor. Þimdi yazdýklarým, sadecen, beni yargýlamayý diðer kiþilere býrakma.Baden-Baden çevresinde seyahat ederken, yoldan çýkýp, burasýný bir ziyaret etmeye kararim. Ayartýcý bir fikir, devamlý olarak kafamý kurcalýyor ve beni rahatsýz ediyordu. 10 altýnýný gözden çýkarmak belki de bana 2.000 frank106kazandýrabilirdi. Böyle bir para, Petersburg'daki masraflarým dahil, beni dört ay geçinebilirdi. Ýþin asýl pis tarafý, daha önceki yýllarda ara sýra kumardan para kazanmýþ olena ve son derecede hýrslý bir kimse olmam ve yaptýðým her iþte aþýrýlýðýn sýnýrýna ke kadar itidal denen þeyle tanýþmýþ olmamam.Baþlangýçta þeytan benim tarafýmý tutarak bütün oyunlarýný oynadý ve üç gün içinde, koldým. Þimdi sana her þeyi nasýl berbat ettiðimi anlatayým. Bir tarafta kolay kazanýlmýþ

rank koyarak, bunu 4000e çýkarmak Diðer yanda, borçlarým, mahkemelerden gelen davetiyr ve bir daha Rusya'ya dönme imkânýmýn olamýyacaðý korkusunun verdiði sýkýntý. Bütün ta olan oyunun kendisi Bilsen, bu, kiþiyi nasýl kendine çekiyor. Hayýr. Sana yeminederim ki, bu sadece kazanma aþkýnýn bir tepkisi-deðildi. Gerçekte, paraya para olduðuhtiyacým vardý. Anna Grigorovna, bana, 4.000 frank'la yetinerek, bir an evvel buradan gitmemiz için yalvarýyordu. Ama daha fazla kazanma ve durumumu düzeltebileceðim düþüner þeye baskýn çýktý. Benim kazancýmýn dýþýnda, her gün, diðer kumarbazlarýn nasýl 20a kadar kazandýklarýný görüyordum. (Kiþi kaybedenleri asla görmez.) Diðerl benden daha iyi kazanýyorlardý? Benim, paraya olan ihtiyacým, onlarýnkinden çok dahazlaydý. Yeni bir rizikoya girdim ve kaybettim. Sadece kazandýklarýmý deðil, kendi para son meteliðine kadar bitirdim. Aklýn alamýyacaðý bir þekilde heyecanlanmýþtým ve devaybediyordum. Elbiselerimi rehine vermeye baþladým. Anna Grigorovna, sahip olduðu son þeyi rehin etti. (O melek! Nasýl teselli etti beni. Daha fazlasýný veremediðimiz için,

tli Baden þehrindeki, demirci dükkânýnýn üzerindeki, iki ufacýk odada nasýl sýkýn Sonunda canýma tak etti. Her þeyimi kaybetmiþtim. (Ne aþaðýlýk insan þu Almatefeci, ne alçak ve ne hilebaz kiþiler. Ev sahibesi olacak kadýn, bizim ayrýlamýyacaðýmsýz olduðu-107muzu anlayýnca, hemen fiatlarý arttýrdý.) Sonunda kurtulabilmemiz için, þu veya bu þBaden'den kaçmamýz gerekiyordu. Yeniden Katkov'a yazýp, 500 ruble daha istedim. (Durumum hakkýnda hiç bir þey yazmadým ama, mektubun Baden'den geldiðini görünce, her halde nbittiðini anlamýþtýr.) Ve istediðim parayý yolladý. Gerçekten yolladý! Þu anda Roussky avans olarak 4.000 ruble alýnýþ durumdayým.Þimdi Baden maceralarým bitti. Yedi hafta bu cehennemde can çekiþtik. Buraya iner inmez istasyonda, Gonçarov'a rastladým. Baþlangýçta îvan Alexandroviç, bana karþý gayet ihtiBu meclis üyesi-ya da meclis üyesi olacak kiþi-de vaktini kumar oynamakla geçiriyordu.Ama bunun bir sýr olarak saklanamýyacaðýný, benimse büyük ve açýk bir rahatlýkla oynadý

na karþý almýþ olduðu gösteriþli tutumunu biraz azalttý. Büyük bir heyecanla oynuyordu ileri sürerek.) Baden'de kal dýðý iki hafta içinde devamlý olarak oynadý ve kaybetti. oldukça da yüklü bir para. Ama Tanrý bu iyi adamdan gene de razý olsun. Ben bütün paraince (beni elimde büyük paralarla görmüþtü) isteðim üzerine bana 60 frank verdi. Elbettamanda bana, yarýsýný deðil de bütün paramý kaybettiðim için, dayanýlmasý güç, dersler tmeye baþladý.Gonçarov aralýksýz Turgenev hakkýnda konuþtu. Tur-genev'i ziyaretimi devamlý olarak gecdim ve sonunda gitmek zorunda kaldým. Öðlene yakýndý gittiðimde ve kendisini, kahvaltýn buldum. Sana dürüstçe söyliyeyim, hiç bir zaman gerçekten hoþlanmadým bu adamdan. Ýþi (Burada bir yanlýþlýk yapýyor. Bu yýllar yazar Sibiryada'dýr, 62 veya 63 yýllarý olmas

7/18/2019 Mektuplar


Wiesba-den'de kendisinden 50 dolar borç almýþtým (bu güne kadar da hâlâ ödeyemedim.) Onbir aristokratlýkla insaný kucaklayýp, öpülmesi için yanaklarým uzatmasýna dayanamýyorur hava yaratýyor etrafýnda. Ama ondan acý bir þekilde þikâyet etmemin asýl sebebi «Duma108adýndaki yazdýðý kitap yüzünden. Bana kendisi, bu kitabýn ana fikrinin ve neye deðiniðini kendisi þu þekilde anlattý: «Eðer büyük bir yer sarsýntýsý Rusya'yý yerlen bir edse. bu insanlýk için bir kayýp olmayacaðý gibi- kimse bu yokluðun farkýna bile varmýyaca bana, Rusya hakkýndaki temel görüþünün de bu olduðunu ilân etti. Çok sinirli bir halibebi de, «Duman» adýndaki kitabýnýn uðradýðý baþarýsýzlýk. Sana þunu söyliyeyim k ayrýntýlarýndan, benim hiç bir ilgim yoktu. Gelen mektuplardan, Staçov'un O.Z. de dýðý makaleden haberim vardý ama, diðer gazetelerin de onu yerden yere vurduklarýný,s kovada bir kulüpte, kitabý protesto etmek için imza toplandýðýný bilmiyordum. Bütün bendisi anlattý. Samimiyetle sana þunu söyliyeyim ki, ben. bir kimsenin bütün kibirliliðaðmen, bu kadar saf ve acemice bir þekilde, bütün yaralarýný ortaya dökebileceðimile edemezdim. Týpký Turgenev'in bir zamanlar yaptýðý gibi. Ayrýca bu kiþiler Ateakla da övünüyorlar. Ayrýca bana, kendisinin dönmez bir Ateist olduðunu söyledi. Tanten bizler Deims'i (Emirleri inkâr eden, fakat Tanrýya inanan kimse) Kurtarýcýya orçlu deðil miyiz? Þöyle ki, kiþinin fikri öylesine asildir ki kiþi bunu bir kssine kapýlmadan kavrýyamaz-ve kiþinin, insanlýðýn ölümsüzlüðünü temsil eden bu fikirdeeki mülk sahiplerine ne borçluyuz? Turgenev, Herzen, Çerniçevski? En yüksek ve kul bir yere tüküren onlar da bizim, gördüklerimiz, Çirkin ve iðrenç bir gurur, utanmhassasiyet ve gülünç bir kibirdir ki, bütün bunlardan ne umduklarýný ve kimlerin kendilek olarak alacaklarýný tahmin etmek bile imkân dýþý bir þeydir. Korkunç bir þekilde Russlar'a hakaret etti. Ama þunun farkýna vardým ki, Bielinski okulunun ortaya çýkardýð

ve Ýlericiler, Rusya'ya zarar verip, ona hakaret etmekten, âdeta zevk alýp kendi kendilerini tatmin, ediyorlar Aralarýndaki ayrýntýya gelince: Çer-109niyeçevski taraftarlarý, tüm hakaret ve kötülüðe gidip Rusyanýn yer yüzünden siliolmasýný gaye edinmiþler (hem de, öncelikle.) Diðerlerine gelince, onlar hep bir aRusya'yý sevdiklerini haykýrýyorlar. Ama gene de vatana, topraðýmýza ait her þeyden nefedeler. Onu alaya almak en büyük zevklerinden biri. Ve eðer kiþi, onlarýn karþýsýnsýný yapamayýp, alaya alamýyacaklarý bir gerçekle çýkacak olursa- kabul etmeler herhangi bir gerçek- buna canlarýnýn çok fazla sýkýlacaðýna, kederleneceklerine ve hatlerine inanýyorum. Turgenev' de de farkettim ki-ve genellikle memleket dýþýnda uzun süraþýyanlar- memlekette geçen gerçek olaylardan en ufak bir fikir sahibi bile deði(gazete okumalarýna raðmen) ler. Rusya'ya olan sevgi ve anlayýþlarýný öylesine kar ki, Rusya'da. olan ve hattâ en koyu Nihilistlerin bile inkâr edemedikleri basit olaylara bile gözleri kapalý, bunlar kendi kafalarýna göre, sadece alaya alýnacak konul

Bu herifler kavram fikrini kaybetmiþler. Bana anlattýklarýnýn arasýnda, bizlerin Allar önünde, yerlerde sürünmek zorunda oldu-ðumuzu-zira medeniyetin evrensel ve inkâr ed tek yolu. olduðunu- ve Rusya'ya medeniyet ve baðýmsýz bir kültür ge tirmek için, göstlarýn, delilik ve ahmaklýðýn en büyüðü olduðunu söyledi. Rusçular ve Slavcýlara kamakta olduðunu da söyledi. Kendisine, Paris'ten bir teleskop getirtip; görüþlein berraklaþmasý için; kurmasýný söylediðim zaman, «Ne demek istiyorsun?» diye sor mesafe fazla uzun da,» diye cevap verdim, «Teleskobunu Rusya'dan tarafa çevirecek olursan bizleri daha iyi görürsün, aksi halde hiç bir þey görmene imkân ve ihtimal yok.» döndü. Onun böylesine kýzdýðýný görünce, iyi bir saflýða bürünüp: «Gerçekten de kitab hale sokabileceðini hiç tahmin etmezdim,» dedim. «Bütün bu þeyleri böylesine önelüzumu yok, tükür üzerlerine olsun bitsin.» «Sen ne sanýyorsun yâni? Ben bu iþlerden hi-110

lenmedim.» diye cevap verdiði zaman, yüzü iyice kýzarmýþtý.Sözünü kesip kiþisel ve yerli meselelerden konuþmaya baþladým. Gitmeden evvel, özel hiçileri sürmeden, sanki lâf olsun diye, bu üç ay içinde Almanlardan nasýl nefret ettiðimi attým. «Biliyor musun?» dedim, «Bu Almanlar ne dolandýrýcý, ne âdi ve rezil kiþiler. Gnlarýn avam tabakasý, bizimkilerden çok daha kötü ve namussuz. Ayrýca, budalalýklarý! d bir gerçek. Sen durup dinlenmeden medeniyetten bahsediyorsun. Senin bu medeniyetin Alman'lara ne vermiþ ki, onlarý hangi yönlerden bizden üstün görüyorsun?» Kül gibi olrum) «Böyle konuþarak, kiþiliðime hakaret ediyorsun. Gayet iyi biliyorsun ki ben, devamarak buraya yerleþmiþ durumdayým. Kendimi bir Rus deðil Alman olarak kabul ediyor ve budan da gurur duyuyorum,» diye cevap verdi. «Senin «Duman» adýndaki kitabýný okudum ve b

7/18/2019 Mektuplar


ten beri burada tartýþýyoruz, ama ben, senin böyle bir þey Büyüyebileceðini, tahmin eder bundan ötürü, sana hakaret ettiysem, özür dilerim,» dedim.Ayrýlýrken, son derece kibar bir þekilde birbirimize veda ettik ve ben kendi kendime,bir daha asla, Turgenev'in kapýsýnýn eþiðinden adýmýmý atmamaya söz verdim. Ertesi saba saat tam onda oturduðum eve gelerek, kartýný ev sahibesine býrakmýþ. Oysa kendisine bivvel öðlene, kadar hiç bir misafir kabul etmediðimi ve genellikle saat on bire kadar uyduðumu söylemiþtim. Saat onda ya-pýlan bu ziyaretten de anlaþýlacaðý gibi Turgenev beni görmek istemiyordu. Bu yedi hafta içerisinde, kendisi ile sadece bir defa istasyonda karþýlaþtýk ama, selâm vermeden, sadece baktýk birbirimize. Belki sen, benim onunla bca konuþmamý ve birbirimize karþýlýklý hakaret ettiðimi-zi duyunca belki üzülmüþsündürbu acaip görüþleri ile öylesine derinden yaraladý ki, baþka türlü hareket etmeme imkân kendi hesabýma bu iþe fazlasýyla üzüldüm. Bir kere o kibirli tavýrlarý ve davranýþla-111rý, insanýn huzursuzlanmasma yeterliyken, tir de memleketine hizmet edebilecek durumda olduðu halde, bir vatan haini gibi konuþup, Rusya'ya böylesine hakaret etmesine dayanamayýp çileden çýktým. Devamlý olarak. Almanlara kuyruk sal-lýyor. Rusyadan nefretinidan dört yýl evvel farkettim. Ama Rusya'ya karþý þimdiki,bu kýrgýnlýðýnýn ve kudurganlýsadece, «Duman» adlý kitabýnýn baþarýya ulaþmamasý, ve Rus halkýnýn onu bir deha olarakkte gösterdiði cesaretten ileri gelmektedir., îþin içinde kibirden baþka hiç bir þeyin sý, bunu büsbütün iðrenç bir duruma sokuyor.Þimdi benim görüþümü dinle dostum. Elbetteki benim, kumarda bu kadar para kaybe çok aþaðýlýk bir þey. Ama aslýnda kendi paramdan çok fazla bir þey kaybetmiþ dduðu halde, bu para bize iki ay, hattâ bugünkü yaþayýþ þeklimizle dört ay bile yetersana daha evvel de, kazanmaya karþý koyamadýðýmý söylemiþtim. Eðer baþlangýçta, gözden

miþ olsaydým, muhakkak ki daha fazla oynamayýp, oradan çekip gidecektim. Beni pern eden 4.000 frank kazanmam oldu. Ama, daha fazla kazanmanýn dayanýlmazisteði (o kadar da kolaydý ki) bu þekilde bütün borçlarýmý ödiyebi-leceðim düþüncesi, kri-Emilie Fyodorov-na, ve Paþaya karþý olan görevlerim... çok fazlaydý bütün bunlaiçin. Karþý koyamadým. Ayrýca yanýmda, güzel sýcak kalpli, bana inanan ve koruyup orunda olduðum cici bir yaratýk vardý. Pek fazla olmamakla beraber elimde ve avucumdakileri, kumara yatýrmakla, onu da kendimle birlikte sefalete sürüklememem gerekirdi. Geleceðim çok karanlýk görünüyor bana. Sana daha önce bahsettiðim sebepler yüzya dönmeme imkân yok. Ve beni en fazla ezen düþünce, bana güvenen ve dayanan kiþilerin ri ne olacak? Bütün bu düþünceler öldürüyor beni...Bana karþý sadece sen iyi davrandýn sevgili dostum. Sen112benim kurtarýcýmsýn.. Bana gelecekte de yardým et. Ufak veya büyük her güçlük karþýsýnd

vura. caðým,Sen benim ümitlerimin temelleri neye dayanýyor biliyorsun. Sadece tek bir þekilde herþe düzelir ve meyvalarýndan faydalanýlýr. Bu da romanýmýn gerçek bir 'baþarýya, ulaþmasýdk zorundayým. Ah sevgili dostum benim; bundan üç yýl evvel o delice ümitlerimle, bütün ebileceðimi düþünerek o kadar çok borç senedi imzalamam ne kadar, hem de ne kadar kötü kalkýlamýyacak bir durum yarattý benim için. Bütün bu kuvveti ve canlýlýðý nereden bulm, bana baþarýlý olabileceðimi gösterdi. Ama þartlar nedir? Sadece þu: Eserlerimin hepsalkýn son derece ilgisini çekti, ya da bunun tam tersi. Böyle bir þey nasýl mümkün olabunu kabul etmek bir fayda saðlýyabilir mi?..(Mektup bir borç isteði ve Dostoyevskinin umutsuz durumunun yeniden tarifi ile sonbulur.)XXX-APOLLÜBT NÝKOLAYAVÝÇ MAÝKOV'a

Cenevre 9-12 Ekim 1807(Mektup para istemekle baþlar)Kendi hesabýma, bu önümüzdeki beþ ayý nerede geçireceðim, benim için hiç bir þey farke bu süre içinde, kesinlikle çalýþmak niyetindeyim. Bu Cenevre gerçekten de son derece n edilecek bir yer ve ben buna bak-113F: 8týkça, son derece de büyük bir hayal kýrýklýðýna uðruyorum.. Krizler, muntazaman her hahattâ ara sýra garip ve rahatsýz edici bir kalp çarpýntýsýna tutuluyorum. Korkunç bir þCayenne biberi gibi. Günlerce devaný eden fýrtýnalar oluyor. Ayrýca, normal gü

7/18/2019 Mektuplar


e bile hava. üç dört defa deðiþiyor. Sara krizlerim ve basurlarýmla bütün bunlara gerekiyor. Ayrýca son derece kasvetli ve sinir bozucu bir yer. Halka gelinceson derece kendini beðenmiþ ve kurumlu kiþiler. Böylesine bir kibirlilik ise, garip birbudalalýðýn þaþmaz bir þekilde dýþarý vurmasýndan, baþka bir þey deðil. Burada her þegeçmiþ, üstelik de pahalý. Halk devamlý olarak sarhoþ! Londra'da bile bu kadar külhanb «sarhoþ»a rastlanamaz. En basit þeylere, hattâ sokaktaki direklere bile, çok g þahane þeylermiþ gibi bakýyorlar. «Þu veya bu sokak ne rede?» diye sorulacak olsa, leri cevap þöyle: «Bakýn efendim, doðru gideceksiniz, o þahane ve çok zarif bronþ çen sonra sapacaksýnýz, ve saire.» Bu «þahane ve zarif çeþme» ise, aslýnda mânâsýz vksiz. Rokoko tarzýnda bir rezaletten baþka bir þey deðil. Ama. bir Genevre'liyeyol bile sorulacak olsa, onlar bundan kendilerini övmek için hemen bir pay çýkarýyor. Moskovadaki Sodayava sokaðýnda göreceðin evlerden iki tanesinin ön bahçesi kadar bir çalýlarla donatmýþlar (içinde tek bir bir aðaç yok.) ama bunun resimlerini aldýrýn în-giliz bahçeleri» diye de satýyorlar üstelik. Þeytan bile, kazýkçýlarla iþbirl'den iki buçuk saatlik bir uzaklýkta, ayný gölün kenarýnda Vevey diye bir þehir varkýþýn orasýnýn ikliminin sýhhate yararlý ve hoþ bir yer olduðunu söylediler. Kimbilir? bu günlerde oraya taþýnýrýz. Artýk benim elimde hiç bir þey yok, býrakalým iþ olurSana çalýþmalarým konusunda hiç bir þey yazacak deðilim, çünkü þu anda yazacak hiç bir bir þey var: O da gerçekten zorlu, hem de çok zorlu bir þekilde-114devam etmem lâzým. Bu aralarda gelen krizler bütün canlýlýðýmý alýp götürüyor ve her krn dört gün, düþüncelerimi toparlýyamýyorum. Ah! Baþlangýçta, Alman-yada ne kadar iyiydie! Sonumuzun neye varacaðýný bilemiyorum. Romaným benim yegâne kurtuluþ çarem. En kötüskkak surette bitip ortaya çýkmasý. Bunun dýþýnda hiç bir þey olamaz. Zira bu bir sine q

uhakkak yapýlmasý gereken bir iþ). Ama hastalýðým bütün kabiliyetlerimi kötürüm ederkenbilirim? Görüþ kuvvetim hâlâ yerinde ve bunu bana son çalýþmalarýný gösterip isbat etti yerinde ama, bütün hafýzamý kaybetmiþ durumdayým. Kýsacasý, fýrtýna gibi, ölümün bile alarak, kendimi bu kitaba vermem gerekiyor. Yeter artýk..Kelsiyev (Not: V. Kelsiyev, Herzen'le beraber çalýþan siyasî bir mülteci. Tövbekar olarusya'ya dönmüþ ve aþýrý saðcý bir gazete olan Roussky Viestnik dergisinde çalýþmaya baþeri büyük bir heyecanla okudum. En doðru yol bu. Gerçek ve akýl! Ama þundan emin olabilki, (Polaklarln dýþýnda) bizim bütün Liberal ve sosyalist eðilimli kiþilerimiz, vahþi hgibi kudu-racaklar. îliklerine kadar titretecek bu onlarý. Burunlarý kesilmiþten, daha azla nefret edecekler bundan. Ne söyliye-cekler þimdi? Kime çamur atacaklar þimdi? En fzla yapabilecekleri, diþlerini gýcýrdatmak olacak ki, memlekettekiler de bunu gayet rahatlýkla anlýyabilirler. Sen bu güne kadar, bizim liberallerden, hiç akla yakýn bir fikedindin mi ? Akýllarýna geldiði zaman sadece diþlerini gýcýrdatýyorlar ki, gerçekte bu

okul çaðýndaki çocuklarý etkilemekten ileri geçemiyor. Kelsiyev için de þimdi, onlarýn ar ettiði söylentileri çýkacak ortaya. Göreceksin ki bu konuda ben haklýyým. Ama hiç kihbar» edebilir mi, sorarým sana? Herþeyden evvel, kendileri, kendilerini lekeliyorlar. Ayrýca kim onlara karþý en ufak bir ilgi gösterir ? On-lar ihbar edilmeye deðmezler bi(Yeniden para ve iþ meseleleri üzerine yazýlar.)115

Siyasette neler olacak þimdi? Bizim bütün bu çabalarýmýz nerede son bulacak? Napoleon bgirmek için kollarýný sývadý, italya, Almanya.. Tren yolunun Kursk'a kadar uzandýðý habduðum zaman, sevinçten neredeyse kalbim duracaktý. Bir an evvel olmasýný dileyelim. Ve ra-Yasasýn Rusya!XXXI ÜVEY OÐLU P.A. ISSAYEV'eCenevre, 10 Ekim 1887

Mektubun beni son derecede sevindirdi sevgili çocuk. Eðer evlendikten sonra, seni unuttuðumu sanýyorsan, (çünkü ben, senin böyle bir fikre kapýldýðýnýn farkýna varýp, istisini isbat etmedim) son derece yanýlýyorsun. Oysa tam tersi bunun. Þunu bil ki. evlendikten sonra sana olan ilgim daha da arttý ve Tanrý sanidinidir ki, sana az da olsa yardým edebilmek için son derece sýkýntýlara katlanmak zorunda kalýyorum.. Seni daima, ne yiðit bir çocuk olarak kabul ettim. Bu özelliklere sahip olan bir kimsenin, hayatýn hr durumunda mutlu olmasý gerekir. Ayrýca, senin çok zeki olduðunu da biliyorum. Sana kalan sadece bir tek nokta var: o da eðitimindeki eksiklik. Eðer, gerçekten birþeyler öðr için bir isteðin yoksa, o zaman sana vereceðim öðüdü dinle. Her ne olursa olsun, ahlâkinde, kendi kendine karþý dürüst ol, zira insan ancak eðitimi olmadan, bu þekilde ilerl

7/18/2019 Mektuplar


lir. (Çünkü insan okumaya kararlý olduðu zaman bu çabasýný hayatýnýn sonuna kadar götürrýlmadan evvel, Apollon Nikolaye-viç'e senin dostun olmasýný ve sana öðütleriyle yardýmmasýný rica ettim. Paþa o, az bulunur insanlarýn içinde bile, az bulunur bir kimsedir veni aklýný kullanarak daima doðru yola sokabilir ve sana doðruyu öðretir. Unutma buendisim yirmi yýldan beri tanýyorum. Her þeyden evvel onunla iliþkilerinde açýk ve dürülýsýn. Bir süre önce sana bir iþ teklif edildiðini, hâlâ da teklif edilmekte olduðunua bu iþe girmeni tavsiye ederim.. Bir Polis-sorgu hâkimi yanýnda çalýþmak, senin için byle kýyas-lanamýyacak kadar faydalý olacaktýr. Bu þekilde kanunu tanýyacaðýn gibi, birn faydalý bilgi sahibi olabilirsin. Ama benim sana, kesinlikle güvenim yok. Böyle birgörevde insanýn son derece çalýþmasý ve nasýl bir kiþi olacaðý hakkýnda bir karar vermbir insan mý? O zaman iyinin en iyisi olmak gerekir. Kötü mü? O zaman da kötünün en beyrýca Lagoda gibi bir taþra þehri senin yaþýndaki bir kimse için, bütün sýkýntý k olursa, çok tehlikeli bir yer olabilir. Elbette ki, demiryolu hizmetinde, sosyal iliþkiler gayet kötü olacaktýr. Hattâ benim fikrimce, en yüksek devlet dairelerinde bosyal iliþkiler, çürümüþ derecede kötüdür. Orada hâkim olan sadece daha incelmiþ, daha Bu sebepten, Petersburg çok daha iyi, çünkü orada, kendine uygun bir çevre bulabilin. Ama, her neyse, bu iþi kabul et. Kötü yollara sapma tehlikesine gelince, bu yönden ana güvenim var. Ölmüþ olan anneni ve babaný unutmuþ olmana imkân yok. Þunu kabul et ku iþe girmeni (sýrf parasý için) tavsiye ediyor deðilim. Böyle olmuþ olsa benim üzerimukça hafifletmiþ olursun. Þunu iyi bil ki, biriktirecek tek meteliðim olmamakla beraber seni hayatýmýn sonuna kadar, yaþýn ne olursa olsun, maddî bakýmdan destekliyeceðim. Sagirme öðüdünü vermemin tek sebebi, sýrf çalýþman içindir. Zira çalýþmak her þeyin baþvna da seni benim seni sevdiðim kadar seviyor. Bana her þeyi etraflýca yaz.116

117XXXIIKIZKARDEÞÝ VERA VE KAYINBÝRADERÝ ALEXANDER PAVLOVÝÇ ÝVANOV'aCenevre, l Ocak, 1868Benim çok sevgili ve deðerli Alexander Pavloviç ve Vera Mihailovna'm.Her þeyden evvel sizleri kucaklar ve bütün kalbimle, yeni yýlýn sizler, için her bakýmdolmasýný dilerim. Anna Grigorovna beni dün gerçekten iyice þaþýrttý, burada saat tam on, Moskovada ayný anda, yeni yýl çanlarý çalmadaydý, ortaya bir þiþe þampanya çýkardý, çeþtirdi ve beraberce kadeh tokuþarak, bütün sevdiklerimizin sýhhatine ve þerefine içtikklerim kimler olabilir benim (Anna Grigorovna'nýn da yakýnlarýný kabul ederek,) Sen ve uklarýndan baþka? Senin yanýnda sadece Fedya (Not: Dostoyevski'nin yeðeni, kardeþi Mich'in oðlu) ve ailesi, bir de Paþa. Sevdiklerim ve ilgi duyduklarýným hepsi yazýlý. Her iktubunu da aldým, son yazdýðýn ve Kasým ayýnda yolladýðýn. Þimdiye kadar cevap veremediet. Seni her zaman sevdim ve düþündüm ve bu hislerini, þimdiye kadar da hiç azalmadý. Þ

dar öylesine zor ve tatmin olmamýþ bir durumdaydým ki, daha iyi bir duruma gelmeyi bekldim, sana cevap verebilmek için. Gerçekten de son zamanlarda (edebî çalýþmalarým bakýmýaat olsun boþ vakit sahibi olamadým. Bu süre içinde devamlý olarak yazýyor ve yazdýklarediyordum. Aralýk ayýnýn sonuna kadar romanýným birinci kýsmýný (Not: «Budala») bile Rik'e yollýyamadým. Ocak sayýsý için istiyorlardý ama, korkarým ki, yazý geciktiÞu anda, benim için her þey bu eserime baðlý: Varolabil-mem, günlük ekmeðim ve bütün gey Viestnik ten fazla avans aldým. 4.500 rubleye yakýn. Bunun dýþýnda Petersburg'da hâlâereken, en azýndan 3.000 rub-118lelik borçlarým var. Ayný zamanda, þu veya bu þekilde yaþamam lâzým-hem de böyle bir deutlarýmý bu romana baðlamýþ durumdayým, önümüzdeki dört ay içinde, hattâ masamýn baþýndolarak çok çalýþmam lâzým. Þimdiye kadar yazdýklarýmý beðen-sneyip bir kenara attýðým igeri kal-anýþ durumdayým. Kitap bana, Roussky Viestnik'in ölçülerine göre, 6.000 ruble

cak. Peþin olarak aldýðým 4.500 rubleyi çýkaracak olursak, alacaðým para, sadece 1.500u parayý bile alýrsam, yaþamam ancak bir düzene girebilir. Eylülde, borçlarýmýn 1.500 reyince Rusya'ya geri döneceðim. Bu yüzden þimdi her þey bu eserime ve çalýþmama baðlý: ve bütün geleceðim. Kitap herhangi bir bakýmdan iyi olacak olursa, Eylül ayýnda, Viesten yeniden borç alabilirim. Þimdi sizlere buradaki durumumuzdan ve içinde bulunduðumuz tlardan bahsedeyim.Her bakýmdan, yeteri kadar yeknesak. Cenevrede kaldý, ðýmýz sürede, her gecen günün birden hiç bir farký yok. Ben yazýyorum, Anna Grigorovna'da beklediðimiz küçük kiþinin, tahazýrlýyor, yahut yardýma ihtiyacým olduðu zamanlar bana steno'luk yapýyor. Durumuna soece iyi dayanýyor, yalnýz son zamanlarda pek iyi deðildi. Hayatýmýza hayran olunacak bi

7/18/2019 Mektuplar


ilde uyuyor. Sadece annesini çok göreceði geldi. Yalnýzlýðýmýzýn deðeri ben-ce gerçektehalde çalýþmama imkân yoktu. Her neyse, Cenevre. Mont Blanc'ýn görünüþü, göl ve ondan a olmasa, son derece sýkýcý bir yer. Ben, bunun böyle olduðunu daha evvelden de biliyordama, Eylül ayýnda tesadüfen geldiðimiz bu þehirde, þartlar, kýþý geçirecek baþka bir ye olup, durumumuzdan dolayý bizi burada kalmak zorunda býraktýlar. örneðin Paris kýþýn dlduðu gibi, odun da, buradan on fa daha pahalý, tabii diðer þeyler de öyle. Aslýnda itagitmek istiyorduk. Milano'ya elbette ki (daha güneye de-). Kýþlar orada çok daha yumuþalduðu gibi, Katedrali,119sanat galerileri ve tiyatrolarýyla çok daha çekici bir þehir: Ama þu anda bütün Avruer þeyden evvel îtalyayý bir karýþýklýk tehlikesi zorlamada. Çocuklu bir kadýn içinse, asýnda olmak hiç de iyi bîr þey deðil.. Ýkincisi bizlerin bir doktor ve ebe ile bir þekilde anlaþ-mamýz gerekiyor ki, Ýtalyanca bilmememiz bunu imkânsýz-, kýlýyoa yolumuzun dýþýnda olduðu gibi, oraya gitmek için de fazla bir isteðimiz olmadý. Cene ne olursa olsun, kütüphaneleri, doktorlarý bol olan bir þehir ve herkes Fransýzca konr. Biz burasýnýn, böylesine sýkýntýlý olacaðýný daha evvelden düþünememiþtik. Ayesen yelleri (kuzey yelleri diye adlandýrýlan) var ki, daðlardan gelip, ölümsüz buzu soðukluðunu getiriyor-beraberinde. Ýlk oturduðumuz evde bir hayli sýkýntý çektný þaþýrtacak bir þekilde yapýlmýþtý. Bir kere evin içinde-soba yerine sadece þöminelercereleri de çift deðildi. Bu yüzden insanýn devamlý olarak ateþ yakmasý gerekiyorduBatý Avrupada odunu bol tek memleket olduðu halde, odun burada çok pahalý) Öyle ki içei ýsýtmakla, dýþardaki avluyu ýsýtmak arasýnda pek fazla bir fark olmuyordu. Benim odamrinde, beþ veya. altýdan yukarý çýkmýyordu. Diðer odalarda ise, geceleri tes-tilerdeknuyordu sýk sýk. Son bir aydan beri, belki de biraz daha fazla, yeni bir yere taþýndýk

odasý çok hele bir tanesi öylesine sýcak oluyor ki, insan orada gerçekten çok rahatkilde çalýþma imkânlarýný buluyor. Cenevrede ýsý bu güne kadar sýfýrýn altýnda sekiznsa'da ise sýfýrýn üzerinde on, Fransanýn Montpellier þehrinde, Akdeniz kýyýsýre'den çok daha güneyde-, tabii, sýcaklýk on beþ derece imiþ.Uzun bir süreden beri Petersburg'a mektup yazamadýðým gibi, onlardan da hemen hemen, hiir haber almadým.. Fedya ve Paþa'nýn paraya ihtiyacý olduðunu düþündükçe, son derece ürum. En kýsa zamanda her ikisine de yollanmasý lâzým. Ama ben Roussky Viestnik'den,. roanýn ikinci kýsmýný yollamadan hiç bir para ummuyo-

rum. Þimdiye kadar yaptýðým iþ sadece 1.000 ruble karþýlýðý Oysa ben kendilerinden çok urumdayým. Bu beni öylesine üzüp huzursuzlandýrýyor ki, geceleri uykularýmýn kaçmasýna. Fedya açýktan bir yardým, görmezse kendisini idare edemez, Paþa ise parasýný muntmalý. Ben burada sadece Viestnik'in bana ayda yolladýðý 100 ruble ile yaþamak zorund

Yakýnda da bundan çok daha fazlasýna ihtiyacým olacak Þubatýn sonunda. (Buranýn ine göre) Anna Grigorovna anne olacak. Bu sebepten elimde muhakkak param olmasý, hattâ biraz, da yedek akçemin bulunmasý lâzým. Buranýn takvimine göre insan lden, ne kadar paraya ihtiyacý olduðunu he-Kaplýyamýyor. Mektuplarýnýz bana gerçektek veriyor. Keþke Moskova'ya gelip sizleri görebilsem. Ama bir daha tekrarlýyayým, bütünceðim bu çalýþmalarýma dayanýyor. Yalvarýrým, bana kendiniz ve çocuklar hakkýnda, ulý mektuplar yazýn. Veryoçka, Kasým ayýnda yazdýðýn mektup bir hayli canýmý sýktý. ansýz kadýný istediðini söylüyorsun. Niçin ? Hangi sona ? , Fransýz þivesi için mi?sýz kadýný, bir Fransýz öðretmenden bile (bunu kendi tecrübelerimden biliyorum) Fdilinin bütün inceliklerini öðrenmeye imkân yoktur. Ýnsan bunu ancak büyük bir kabililedebilir. Bir dilini þivesini elde edebilmek içinse son derece kuvvetli bir istek sahibi olmasý gerekmektedir. Ayrýca ben bu «þive.> yi fazla, lüzumsuz buluyorum. Ýnaa sevgili Veryoçka, çocuklarýn büyüdüðü zaman, artýk bizim oturma odalarýmýzda, Fransýz

Hattâ bugün bile, çok gülünç tepkilerle karþýlaþýyor. Bir dili okuyup anlamak çok dah Eðer insan bir seyahata çýkacak olursa, o zaman bu bildiklerini konuþmaya çevirir. Amunun dýþýnda,, okuyup' anlamaktýr, bence önemli olan. Bir Fransýz kadýný ne konu-þacakarýnla? Ne konuþabilir? Saçmalýklardan baþka hiç bir þey. Etkili ve kuvvetli bir olacaðýndan, kendi davranýþlarý, yoldan çýkmýþ sapýtmýþ memleketinin, adi, çökmürleri, toplum ve din hak-121kýndaki düþünceleri ile onlarý zehirliyecek. Senin evinin havasýnda zorbalýktan en u iz bile yok. Herþeyi üzerinde mutlu, dengeli ve rahat bir ailenin damgasý var. Oysa bu Fransýz kadýný evine bir takým kötü Fransýz unsurlarý sokacak. Bütün bunlarýn dýþýndadan bahse lüzum yok sanýrým.

7/18/2019 Mektuplar


Bundan baþka ikinci bir nokta daha var. Eðer halk bu gün yanlýþsýz Fransýz þivesine sahistiyorsa, gýrtlaktan çýkan ve kulaða hiç de hoþ gelmiyen Paris modasýna uymak zorundad þive de Pariste, bilemedin, en fazla yir-mibeþ yýldan beri kibarlar arasýnda tutunmuþ þeydir. Bizim hocalarýmýz ve çocuklarýmýzýn mürebbiyeleri, bunu. aramýza sokmaya þu anemiyorlar. Bu sebepten senin çocuklarýn «mükemmel telâffuzu» öðrenemiyecekler-dir. Ama eri kadar yazdým galiba. Þimdi iki gün gün istirahate çekilip, sonra yeniden çalýþmaya tim, güzden beri farkedilir bir þekilde düzeldi. Bazen yedi hafta hiç kriz gelmiyor. Þi ise son derece heyecanlý kafa çalýþmasý ile meþgulüm. Bunun birdenbire nasýl gel-, diðrum ama, çok memnunum halimden.Gelecek sefere kadar benim sevgili ve deðerli bir tanelerim. Sizleri bir kardeþ ve dost olarak, kucaklayýp öper, en iyi dileklerimi sunarken, bizleri unutmamanýzý rica edeim. Adresim hâlâ Cenevre. Belki Nisan'da Mont Cenis üzerinden Ýtalya'ya gideriz. Milanoya ve Como gölüne. Gerçek bir cennete gitmek olacak bu. Ama herþey çalýþmalarýma baðlýileyin.Sizin,Fyodor DOSTOYEVSKÝ122XXXIII YEÐENÝ SOFÝA ALEKANDROVNA'yaCenevre, l Ocak, 1868Benim sevgili ve deðerli Soneçka'm.isteðine raðmen, yazdýðýn mektuba bugüne kadar susup, bir cevap veremedim. Ama sana þerine söz veriyorum, bundan böyle sana her ay, muntazaman mektup yazacaðým. Alexander avloviç'e yazdýðým mektubumda, elimden geldiði kadar bu sessizliðimin sebeplerini a çalýþtým. Bütün bu süre içinde öylesine sinirli ve huzursuzum ki, kurtuluþu, kendi i

bulacaðýmý hissettim. Böylelikle, acý ve üzüntülerimi yalnýzlýðýmda taþýyabilecna mektup yazmak, gerçekten çok güç geldi bana. Sonra ne yazabilirdim ki? Sana kötü dadan, yýkýk sinirlerimden mi bahsedecektim? (nasýl) olsa bu mektubumda açýklýkla belacaktý.) Bütün bu saçmalar gerçekten yersiz. Son derece güç bir durumdayým. Bütün gelecrime baðlý. Viestnik'den sadece 4.500 ruble avans almadým, onlara þerefim üzerine söz v ayrýca bu sözümü her mektupta da tekrarlýyarak, romanýn gerçekten yazýlacaðýný bildirdanýp da. tam yayýnevine gönderilmek üzereyken büyük bir kýsmý-ný yok etmek, yýrtmak zoira yazdýklarým, be-ni gerektiði kadar memnun etmemiþti. Ve eðer kiþi kendi eserinden n olmazsa, o eserin iyi olmasýna imkân yoktur. Böylece yazdýklarýmýn büyük bir kýsmýbütün borçlarýmýn ödenmesi, þimdiki halim ve bütün geleceðim, bu romana baðlýydý. Üç hmine göre 18 Aralýkta) yeni bir romana baþladým. Þimdi de, gece gündüz, bunun üzerinde . Kitabýn fikri çok eski, ama daima, eskiden beri beðendiðim bir fikir. Ama kadarbunu ortaya çýkaracak cesareti kendimde bu-

123lamadým. Eðer bu çalýþmaya baþlýyorsam, bunun tek sebebi son derece umutsuz bir a olmamdan ileri geliyor. Ana fikir, gerçekten mükemmel bir asil adamýn hikâyesi. Bu ise dünyada yapýlabilecek iþlerin en zoru, hele bu günler-de. Bütün yazarladece bizimkiler deðil, yabancýlar da' mutlak güzelliði belirtebilmek için bir sür yaptýlar] ama hepsinin çalýþmalarý birbirine eþitsiz oldu. Zira bu son derece güç bira ana. fikir güzellik. Ama bu fikirler, bizde olduðu gibi, medenî Avrupada da uzun zamandan beri sallanýp durmada. Dünya üzerinde, gerçek ve mutlak güzelliði temsil eden tekkiþi vardýr, o da Hazreti Ýsa. Bu sýnýrsýz güzel kiþi de, aslýnda, elbette ki büyük biz John yazdýðý Ýncilde devamlý olarak bu düþünceden bahseder. John bu güzelliðde, hayal gibi ortaya çýktýðýný görmüþtür.) Açýklamalarýmda çok fazla ileri gitiyeyim ki, bence Hristiyan edebiyatýnýn asil kiþileri içinde en mükemmeli bence Don K-tur. Don Kiþot, asil olduðu gibi ayný zamanda da komik bir kiþi. Dickens'inPickvvick'leri (Don Kiþot'tan çok daha zayýf kiþiler olmakla beraber, büyük bir

dir bu) de komiktirler ki, bütün büyük deðerleri de bundan ileri gelmektedir. Okuyukendi kýymetinin farkýna varmadan, onlara karsý bir sevgi ve þefkat duyar. Mizahyazýlarýnýn en büyük sýrrý da okuyucuda bu sevgiyi uyandýrabilmektir iþte. Aynn Valjean (Not: Hugo'nun «Sefiller»inin kahramaný) dikkate deðer bir denemedi, ama o, okuyucunun sevgisini sadece, korkunç kaderi ve toplumun kendisine yaptýðý haksýzlýklar sayesinde kazanýr. Ben þimdiyedek buna benzer olumlu bir þey kitabýmýn tam bir baþarýsýzlýk olmasýndan korkuyorum. Tek ayrýntýlar belki o kadar köma korkum romanýn sýkýcý olabilme ihtimali. Çok geniþ ve uzun bir þey olacak. Birinci küç günde tamamlayýp, geçenlerde yolladým. Birinci kýsýmda hiç bir hareket yok. Sadece n meydana-gelen bir önsöz. Kitabýn bütününe hiç bir zarar vermiyeceði-

7/18/2019 Mektuplar


ni biliyorum, ama, ne bir þeyi aydýnlatýyor ne de bir mesele veya olayý ortaya koyuyor.Tek isteðim, okuyucuda ikinci kýsmý okumak için bir merak uyandýrmak, ikinci kýsma bu gum ve bir aya kadar da bitireceðim. (Her zaman böyle çabuk çalýþýrým.) Bunun birinci ký kuvvetli ve anlamlý olacaðýna inanýyorum, iþte böyle sevgilim, bana baþarý ve iyi tali. Romanýn ismi «Budala» ve bunu sana adýyorum Sofia Alexandrovna. Sevgili dostum, umarýi kitabým bu adamaya yakýþacak bir deðerde olur. Elbetteki ben kendi kitabým hakkýnda bveremem, hele içinde bulunduðum bu heyecanlý durumda..Sýhhatimden hiç bir þikâyetim yok. En aðýr çalýþmalara bile dayanabiliyorum. Ama, Agorovna'nýn durumu yüzünden fazla üzülmem zor duruma düþürüyor beni. Dört ay daha ça Italyaya gitmeyi umuyorum. Þu anda yalnýzlýk, çalýþmamýn temelini teþkil ediyor. Paþa beni gerçekten kederlendiriyiyorlar. Bu postayla Fedya'ya da mektup yazacaðým

Dýþarda, yaþamak, tüm olarak fazlasýyla dert ve güçlük dolu. Rusya'yý korkunç derecna Grigorovna ile birlikte oldukça yalnýz yaþýyoruz burda. Günlük hayatým þöyle geçiyorateþi yakýyorum (son derece soðuk burasý) kahve-içiyoruz ve ben çalýþmaya baþlýyorumlarýnda bir lokantaya gidip, iki frank'a (þarapla beraber) yemek yiyorum. Anna Grigorovna evde yemeyi tercih ediyor. Yemekten sonra bir kahveye gidip, kahve igiyor ve MoskovsTcoie Viedomosti (Moskova haberleri) ile Golos'u (Not: Moskova-nýn sesi. önemli bir gazete) A'dan Z'ye kadar okuyorum. Hareket etmek için yarým saatlik bir yürüyüþten sonra eve dönüp yeniden çalýþmaya baþlýyorum. Yeniden a içiyoruz ve çalýþýyorum. Anna Grigorovna, son derece mutlu olduðunu söylüyor.Cenevre, sýkýntýlý mânâsýz, Protestan ve budala bir þehir. Rezil bir iklimi var ama, çaen mükemmel.124125Rusya'ya Eylül ayýndan evvel dönebileceðimi hiç san-mýyorum-Ah sevgili yeðeninim

gelmez de ilk iþim sen kucaklamak olacak. Hâlâ dönüþümde bir dergi çýkarmak di þüncesiediyorum. Ama bu da þimdi yazdýðým romanýmýn baþarýsýna baðlý. Düþün bir kere, bu kadasayýsýna yetiþip ye-tiþmiyeceðinden emin deðilim Yoksa bu benim için çok kötü olacakSeni kucaklar ve öperim. Daima senden yana olan dostun,DOSTOYEVSKÝXXXIVCenevre 18 Mayýs 1868Mektubuna çok teþekkür ederini sevgili Apollon Nikola-yeviç, ve herþeyden evvel, bana k, mektuplaþmamýza son vermediðin için sana minnettarým. Ama her zaman, ruhumun derinlikinde Apollon Nikoyeviç'in böyle bir þey yapmýyacaðýný hissetmiþimdir ben..Sonia'm öldü. Üç gün evvel gömdük onu. Ölümünden iki saat evvel onun öleceðini hiç bilmevvel, doktor bize, her þeyin daha iyiye doðru gittiðini ve onun yaþýyacaðýný söyledi. hafta hasta yattý. Zatürree olmasý sebep oldu ölümüne.

Ah benim sevgili Apollon Nikolayeviç 'im, ilk çocuðuma karþý olan sevgim herhalde çok kbir þeydi. Beni tebrik edenlere öylesine komik mektuplar yazýp hislerimi belirttim kiHerkesin gözünde, rezil kepaze olduðumdan hiç þüphem yok. Ama sana, sana sevgili dostumir þeyi söylemek-ten utanmýyorum. O zavallý küçük sevgili yaratýk, daha üç ayýný doldurmadýðý halde, benllikleri ve kiþiliði olan bir kimseydi. Daha yeni baþlamýþtý, beni tanýyýp sevmeye. Ne a gitsem daima gülümsüyordu bana. Þimdi gelmiþler beni teselli edip muhakkak baþka çocuacaðým söylüyorlar. Peki ama Sonia ner-de? înan bana, eðer hayatta kalabileceðini teminim,, onun yaþamasý için, çarmýha gerilerek ölmeye çoktan razý olurdum. Artýk bundan bah Karým aðlýyor.. Yarýndan sonra, onun minicik mezarýna son bir defa veda. edip, baþka brlere gideceðiz. Anna Nikolayevna (Not: Karýsýnýn annesi) bizlerle beraber kalýyor. Küçdece bir hafta evvel geldi buraya.Onbeþ gün evvel baþlýyan Sonia'nýn rahatsýzlýðýndan bu yana hiç çalýþamadým. Katkov'a b

ledim. RoussTty Viestnýk'in Mayýs sayýsýnda kitabýmdan sadece üç kýsým çýkabilecek.. Amgece gündüz, çalýþabileceðimi umuyorum. Böylelikle Haziran sayýsýndan, itibaren muntazacak romaným.Kýzýmýn manevî babasý olmayý kabul etmene de ayrýca teþekkür ederim. Ölümünden bir haftilmiþti küçüðüm..(Mektubun devamý iþ konularýndan bahseder.)XXXV APOLLON NÝKOLAYEVÝÇ MAlKOV'aVevey, 10 Haziran 1868Sevgili dostum Apollon Nikolayeviç.Senin sevginin gerçek ve katýksýz olduðunu biliyor, ve-"Una inanýyorum. Ama ben bu s

7/18/2019 Mektuplar


zamanlardaki gibi, haya-126127mtýnýda hiç bir zaman böylesine derin ve dipsiz bir þekilde mutsuz olmadým. Sana içinde m durumu anlatmayý düþünmüyorum. Zaman devamlý olarak geçiyor ve geçen zaman sadece anýbir þekilde anmasýna ve Sonia'-mm hayalinin daha bir berraklýkla gözlerimin önünde belie sebep oluyor. Öyle anlarým oluyor ki, gerçekten da-yanamýyorum buna. Tanýyordu beni. ben o öldüðü gün ga-zeteleri okumak için evden çýktýðým zaman, onun 2 saat sonra öleceðmiyordum. En ufak bir fikrim bile yoktu bu konuda. Evet ben evden çýkarken bana öylesine dikkatle bakýyor ve bütün hareketlerimi öylesine izliyordu.. Sonra o bakýþlarý, öylele bakýyordu ki, þu anda bile onlarý karþýmda görüyor ve bu âný her geçen gün biraz dahnu asla unutamýyacaðým gibi, kederim de hiç bir zaman son bulmayacak. Eðer baþka bir çorsa, sana gerçeði söylüyorum, onu sevmek elim-den gelecek mi bilmiyorum. Nereden çýkacareden doðacak bu sevgi? Sadece Sonia'yý istiyorum ben. En ufak bir þekilde bile olsunonun artýk var olmadýðýný ve onu bir daha asla göremiyeceðimi gönlüm bir türlü kabul et.(Burada karýsýnýn durumundan ve iþlerinden bahsediyor.) Devamlý ve aðýr çalýþmaktan oldafamýn parça parça olduðunu hissediyorum. Senin mektubunu dindar bir kiþinin cennete gisini beklemesi gibi bekliyorum. Rusya'dan gelen bir sesten, bir dostumun sesinden daha deðerli ne olabilir? Sana söyliyecek hiç bir þeyim, sana verecek hiç bir haberimk. Burada bulunduðum sürece, her geçen gün biraz daha gobi, biraz daha aptal, biraz dah vurdum duymaz oluyor ve romaným bitmediði için de bu konuda hiç bir þey yapmak elimdeelmiyor. Kitap biter bitmez ne olursa olsun Rusya'ya dönmeye kararlýyým. Kitabý bitireblmek için masamýn baþýnda, günde en azýndan sekiz saat oturmak zorunda kalýyorum. Katko

n borçlarýmýn yarýsýný ödeyecek kadar iþ çýkarmýþ durumdayým. Gerisini de128çalýþýp temizliyeceðim. Yaz bana dostum, yaz bana-Tanrýaþkýna yaz..Haziran sayýsýnda çýkacak dört kýsýmda, (belki sadece üç kýsým basarlar, dördüncü gecik-sitivist'lerin çok aþýrý fikirli bazý gençlerini tarif edip anlattýðýmý okuyacaksýn. likle ortaya koyduðumu biliyorum, (Çünkü tecrübelerimden orta tabakayý gayet iyi anlarýiye kadar hiç kimse onlarý inceleyip, dikkat etmedi) ve gene. biliyorum ki, herkes bana hakaret ederek: «Mânâsýz, saf, budala ve sahte» diyecek.XXXVINÝKOLAY NÝKOLAYEVÝÇ STRAÇHOVa MEKTUBUNDAN BÝR PARÇADresden, 24 Mart 1870

Diðer yazdýklarýnýn arasýnda, Tolstoy'un, bizim diðer büyük yazarlarýmýzýn herhangi biriddia ediyorsun ki, ben senin mektubunun bu kýsmýndaki fikirlerini kabul edip buna katýlamýyacaðým. Böyle bir þeyin iddia edilmemesi gerekir. Puþkin ve Lomonossov . birer ler-. «Büyük Petro'nun zencisi» ve «Bielkin» gibi eserlerle ileri fýrlamýþ .bir yazar, deha'nýn haberini getirir... Daha evvel, hiç bir yerde, hiç bir kimse tarafýndan verime-miþ yepyeni bir haberdir bu. Ama «Harp ve Sulh» ile orta-, ya çýkan birisi, inan kiin tarafýndan çoktan verilen bir, haberden sonra . gelmektedir. Sarsýlmýyacak bir þeydiu. Bu konuda Tolstoy ne derecede geliþirse geliþsin bahis konusu olan haber ondan evvel bir dahi tarafýndan verilmiþtir. Ben bunu son derece önemli buluyorum, ama sanabütün fikir ve .düþüncelerimi burada bir kaç þatýr içine sýkýþtýrmamýn yok,. .

..129F: 8XXXVII

NÝKOLAY NÝKOLAYEVÝÇ STKAÇHOV'aDresden 11, Haziran 1870{Mektubun baðýnda Dostoyevski, «Büyük bir Günahkârýn Hayat Hikâyesi» adýndaki eseri, Kaettiðini ve onun bunu kabul etmediðini belirterek þikâyetlerde bu-Hunur.)Tesadüfen Viestnýk Europi (Avrupa gazetesi)'nin geçen yýl çýkan bütün sayýlarý elime gebaþtan aþaðý Okudum. Gerçekten çok þaþýrdým. Nasýl olur da, böylesine inanýlmayacakdergi (Bu ancak Bulgar'larýn çýkardýðý Kuzey Arýsý dergisi ile kýyaslanabilir) bi raðbet görür (ikinci baskýsý , 6000 adet) Bunun tek sebebi, iþlerini bilmelerinden ileliyor. Nasýl da marifetli bir þekilde halkýn sevdiði sesi aparmýþlar! Liberalizm'in sonce tatsýz, yavan bir örneði. Elbette. Biz zaten böyle þeylerden hoþlanýrýz. Ama der

7/18/2019 Mektuplar


en evvel iyi idare ediliyor, bunu kabul etmek lâzým. Her ay günü gününe çýktýðý gibi der. Diðer yazýlar arasýnda Turgenev'in kaleme aldýðý «Tropmann'ýn îdamý» ný da okudurin çok deðiþik olabilir belki Nikolay Nikolayeviç ama, bu gösteriþ budalasý, bayaðý vuyandýran yazý, benî kýzgýnlýktan çýlgýna döndürdü. Neden devamlý olarak, bir idamý için, çok yanlýþ bir iþ yaptýðýný Söyleyip duruyor? Bu onun için sadece acýklý bir olyanlýþ bir iþ yapmýþ. Ama insan oðlunun, dünya üzerinde olan herhangi bir olay karþýsýn görmemezlikten gelmeye kesinlikle hakký yoktur. Homo sum, et nihil Jýumani.. Hele son dakikada, baþka tarafa dönerek, idamý görmekten kaçýnmasý ne kadar komik. «Bakýn efenasýl ince bir terbiye ile yetiþtim ki, böyle bir sahneyi görmeye dayanamýyorum !> Tepe týrnaða kadar, kendi ken-dine ihanet ediyor. Bütün bu yazýdan insanýn çýkardýðý sonuç,onun; mesele birinin kafasýnýn kesilmesi bile olsa; korkunç derecede kendisini ve kafasýnýn huzurunu düþündüðüdür, îçi-iîj tüküreyim böyle iþin. Ýnsanlar midemi bulandýrmayikolayeviç, sen onu övecek ne yalarsan yaz, bence Turgenev, iþi bitmiþ Rus yazarlarýnýnitmiþidir. Lütfen kýzma bana..XXXVIII APOLLON NOKOLAYEVÝÇ MAÎKOV'aDresden 30 Aralýk, 1870Evet, Rusya'ya dönmeye kararlýyým ve yýlýn baþlangýcýnda muhakkak Petersburg'da olacaðýamlý olarak, öylesine kötü bir durumdayým ki, hemen hemen hiç yazamýyorum. Kafam periþa, çalýþmak inanýlmayacak kadar korkunç ve güç geliyor bana. Rus ve Alman olaylarýný büe izlemekteyim. Son dört yýl içinde baþýmdan geçmiyen kalmadý. Yalnýz yaþamýþ olmakla bli yýllardý bunlar. Tanrý bana geleceðimde ne verirse versin, bunu büyük bir alçak gönüene-ceðim. Ailemi düþünmek de düþüncelerime fazlasýyla baský yapýyor. Tek kelimeyle, inye ihtiyacým var.Straçov bana yazdýðý mektubunda, toplumumuzda her þeyin korkulacak kadar çið ve çocukça

or, însanýn bunu dýþarýdan nasýl bir incelikle sezdiðini bir bilsen. Bütün bunlarýn dýþ nasýl her anbüyüyen, derin bir nefretle tiksindiðimi bilebilsen!Tanrým! Yabancý devletler konusunda taraf tutmamýz nekadar korkunç bir þey Ruslar, Prusyalýlarýn, eðitimleri saye-130131sinde birer fatih olduklarým sanacak kadar mý ahmak ve budala kiþiler? Bu öyle bir eim tarzý ki, burada çocuklar Atilla'nýn yürüyüþ halindeki ordusunun erlerinden daha fazlup, azap çekiyorlar.Bana, Fransýz millî ruhunun, kaba kuvvete karþý olduðunu yazýyorsun. Ben daha iþin baþýFransýzlar ba-rýþ yapmakta acele etmeyip, en fazla üç ay daha dayanabil-seler, Almanlarzilliklerinden utanarak geri çekileceklerinden, püskürtüleceklerinden eminim. Eðer kiþiri min hepsini sana bildirmek istesem, çok uzun bir mektup yazmam gerekiyor, örneðin b

u askerin Fransaya nasýl gönderildikleri, nasýl askere alýndýklarý, nasýl donatýlýp, be: ve sevk edilmeden evvel nasýl barýndýrýlýp beslendikleri, inanýlmayacak kadar ilgi çebunlar. Farzet ki son derece fakir, ihtiyar bir kadýn bütün geçimini, iki mobilyalý; odburada bütün odalar mobilyalý) kiraya vermekle-hayatýný kazanýyor. Oysa bütün bu eþyala bir deðeri bile yoktur... böyle bir kadýn eþya sahibi olduðundan, on askeri yatýrýp bezorunda býrakýlýyor. Bu misafirlik: süresi, bir, iki, üç gün-en fazla bir hafta olabili- bu-barýndýrma bu fakir kadýna en azýndan yirmi, otuz Taler'e-, mal olmaktadýr.Ben kendim, Fransada olan Alman askerlerinin ailelerine yazdýklarý (ufak iþ sahipleri) mektuplarý kendi gözle-rimle okudum. Ulu Tanrým, neler yazýyor, neler anlatýyorl Hepsi, aç sefil ve periþan. Anlatmak çok uzun sürecek bun-lan. Sana baþka bir görüþümüangýçta, halkýn sokaklarda «Ren kýyýsýnda nöbet» adýndaki marþý hep bir aðýzdan söymdi artýk bu þarkýyý kimsenin iþittiði yok. Bütün gurur, heyecan Profesörler, doktorerin arasýnda. Halkýn artýk fazla ilgilendiði yok bu olaylarla. Fakat Profesörler son d

ce kibirli kiþiler. Her akþam onlara þehrin kitaplýðýnda rastlýyo-rum. Ýçlerinde gerbilgin, bembeyaz saçlý bir kiþi, geçenlerde yüksek sesle «Parisi bombalamak gere-kiyor» diye fikrini açýkça söyledi. Bu onlarýn bilgisinden deðil, sadece budalalýklarýneliyor. Eðitimleri gerçekten çok iyi olabilir ama, kafa bakýmýndan hepsinin düþüncesi sde sýnýrlandýrýlmýþ. Baþka bir görüþüm daha var. Burada herkes okuma yazma biliyor. Bunce gabi, inatçý kör ve yüksek fikirlerden mahrum kiþiler. Yeter bu kadar. Buluþuncaya k Seni evvelden kucaklar ve sana teþekkürler ederim. Tanrý aþkýna beni unutma veyaz.Senin Dostoyevski'nXXXIX MOSKOVALI BiR ÖÐRENCÝ TOPLULUÐUNA

7/18/2019 Mektuplar


Petersburg, 18 Nisan 1878(Not: 3 Nisan 1878'de Moskovalý öðrenciler, Kiev'de tevkif edilen arkadaþlarý hakkýnda karara karþý olduklarýný belirtmek için bir gösteri yaparlarken sokakta, kasaplar tarafaldýrýya uðrýyarak (Moskova'daki et pazarý, Üniversitenin yakýnýndadýr) fena halde döðüir gurup bir protesto mektubu ile Dostoyevski'ye baþvurmuþtur.)Çok þerefli efendiler.Uzun zamandýr Size cevap vermediðim için affedin beni. Son derece hastaydým. Ayrýca bunyanýnda baþka durumlar da cevabýmýn gecikmesine sebep oldu. Sizlere evvelâ bir gazete yyla cevap vermek istedim. Ama karþýsýnda, hiç bir þey yapamýyacaðým, elimi kolumu baðlý yüzünden bu þekilde hareket etmemin mümkün olamýyacaðý ortaya çýktý. Böyle olmasýna raesele-132133lerinizi, gereken bir geniþlikte, bütün ayrýntýlarýný ortaya dökerek, basma aktarmamyoktu zaten. Oysa sizlere bir mektup . çerçevesi içinde neler söyliyebilirim ? Parmak bstýðýnýz konu, Rusya'nýn kendi sýnýrlarý îçindeki hayatýný ilgilendirmektedir. Sizlere istiyorsunuz. Yoksa sizleri bütün itiraflarýmýn inancý olarak mý kabul edeyim?Sonunda sizlere bu kýsa mektubu yazmaya karar verdim ki, bu da sizler tarafýndan, bütüne yanlýþ anlaþýlacaðýmýn tehlikesini göze almam demektir. Gerçekten çok acý verici bir .Þöyle yazýyorsunuz: «Bu meseleyi çözümlemenin son derece büyük bir önemi vardýr. Bizlerdar kabahatliyiz? Ve toplum -bizden aþaðý kalmamak þartýyla- bu olaylardan nasýl bir tauçlar çýkaracaktýr?»Büyük bir hünerle, çaðdaþ Rus basýný ile üniversiteli genç nesil arasýndaki iliþkilere,r önemle iþaret ediyorsunuz.

Basýnýmýzda hâkim olan (sizleri dikkate alarak) bir hoþ görürlük, bir tenezzül havasý vce doðrudur bu; hava gerçekten bu þekildedir ve konu ne olursa olsun, olay ne olursa olsun, bazý peþin hükümlerle çok daha evvelden modaya uydurularak ileri sürülmektedir kicasý son derece tatsýz, yavan ve gerçekten eskiyip bayatlamýþ bir tutumdur.Þöyle devam ediyor yazýnýz: «Açtkça, bize arkasýný dönen ve verdikleri yýkýcý kararlan ye adlandýran halktan, onlarýn bizden bir þey beklemediði gibi, biz de onlardan hiç birbeklemiyoruz.»Bu da doðru. Evet sise gerçelcten arkalarýný çevirdiler ve düþüncelerinin büyük bir kýsr sizleri (hiç olmazsa karþý konulmaz bir çoðunluk bunu yaptý.) Ama gerek toplumda ve gbasýnda, sayýlarý hiç de az olmayan kiþiler var ki, bunlar, genç neslin halktan (en önbu) ve toplumdan koptuðunu gördükçe bunun düþünceleri,134

onlarý korkunç bir derecede altüst etmektedir. Gerçekten de durum bu þekilde. Ana vatankýndýrmaya, ona yol göstermeyi emel edinecekleri yerde, genç nesil düþler içinde yaþýyolgilendiren hiç. bir konuyu öðrenmek bile istemeyip, yabancý öðrenimlerin kökü dýþarda in peþine takýlýyor. Ve sonuç olarak bu gün; bütün þüphelerin ötesinde; genç nesil, kök olan, þu veya bu siyasî partiler tarafýndan avlanýyorlar ki, bunlar aslýnda, bu fikirle en küçük bir derecede ilgilenmeyip, gençleri sanki mezbahaya giden kuzularmýþ gibi s bir takým çýkarlarýný temin etmek için bir yardým vasýtasý olarak kullanýyorlar. Sakýnaksini söyle-meyin efendiler çünkü bu böyledir.Bana þöyle soruyorsunuz: «Bu olaylar için, biz öðrencileri ne dereceye kadar kabahatli ilirsiniz ?;> Size verilecek cevabým þu: Ben kesinlikle, sizleri hiç. bir þekilde kabahtli bulmuyorum. Þu anda, «büyük bir sahtekârlýk>tan kaçar gibi, arkanýzý döndüðünüz topAma öðrencilerimizden biri, bu toplumdan býkýp, bunun dýþýna çýktýðý zaman, halka dönüp, kendisi için sisler içinde, bulanýk olan dýþ ülkelere gidiyor. Avrupalýlaþmak için ka

insan» olmak: çabasýna kapýlýyor ki bu da onu; halkla hâlâ olan iliþkilerini kopararak; ayýrýyor. Onlarý küçük görüp, onlara yanlýþ anlýyor. Týpký kendisinin sýrt çevirerek aasýl gerçek kurtuluþumuz halkta ve halkýn arasýndadýr (çok büyük bir konu bu)... Her neençlerin halktan kopmasýný bu derece sert bir þekilde suçlama-rcak lâzým. Gerçek hayata, atýlmadan evvel, gençlere halk hakkýnda., herhangi bir fikri yoðunlaþtýrmak için ne z ne gibi bir fýrsat verilmiþtir? iþin kötüsü, hal-tan akýllý ve zeki Ruslarýn, kendilernun farký-na. varmýþ olmalarýdýr, daha da kötüsü bu kiþilerin halka «öð-''enciler» olaralk uzun, çok uzun bir za-frýandan beri; altmýþ yýllarýnýn baþlangýcýndan, büyük bir135l

7/18/2019 Mektuplar


dikkatle gözleyip incelemektedir bunu. Aralarýnda «halka dö-.nenler» ise halk tarafýnda görülmüþlerdir. Halk onlarý «genç efendiler» diye adlandýrmýþtýr. Onlarýn böyle adlan eminim ben. Gerçekte þunu kabul etmek gerekir ki, halk bu tutumunda yanlýþtýr. Ziragüne dek gençlerin (sanki Rusya'nýn çok kötü bir durumda, bir uçurumun kenarýnda oldden belirtir gibi) böylesine dürüst (inkâr edilmez bir çok olaylarda) böylesine hýrs-Iý hayatlarýný seve seve verecekleri, gerçeðin söylediði her sözü kabul ettikleri bir devlanmadýðý gi-bi, böyle bir devre de olmamýþtýr. Gerçekten, Rusya'nýn en büyük ümidi uzun bir süreden beri hisset; tiðim gibi, bu konuda da uzun bir süreden beri yazmaktayým. Gençler büyük bir hýrsla gerçeði aramaktadýrlar Tanrý bilir nerede olduðunu. Bu gler (ki bunlar da, çökmüþ Avrupacý-Rus toplumu tarafýndan yaratýlmýþtýr, asla ana vatanrýn doðma büyüme hal ký tarafýndan ortaya atýlmamýþtýr. Sonuç ise, verilen bu ke-sia sumun, ne de genç neslin halk hakkýnda en ufak bir bilgisi olmamasýdýr. Halkýn hayatýný arý yerde, bu genç adamlar, halký kesinlikle anlamadýklarý gibi, onlarýn en önemli kurae-örnegin din-hor görmektedirler. Bunlarý öðrenmek için halka inecekleri yerde, lûtfine, onlarý himaye eder görünmek ve onlara birþeyler öðretmek istemek, tepeden! týrna aristokrat oyunundan baþka bir þey deðildir. Halk onlarý «gen; efendiler» diye adlana doðrudur. Gerçekten ne kadar gariptir ki, bütün dünyada demokratlar her zaman halkýn tutarlarken, bizim bilgili demokratlarýmýz, her zaman için aristokratlarla birleþerek alka karþý olmuþlardýr, «iyi bir iþ baþarmak» için halkýn arasýna karýþtýklarý halde oine tepeden bakýp hor görmededirler ki, böyle bir horgörüþün, sevgiye varabilmesi kee imkânsýzdýr!Geçen kýþ, Kazan Katedralinin önünde yaptýðýnýz göste-136Tide, kalabalýk zorlan içeri girerek, sigara içip, tapýnaðýn kutsallýðýna karþý hürmbüyük bir rezalet çý-Icardýlar. «Þimdi dinleyin beni,» dedim bu öðrencilere (bir ç

söylediðim bir gerçektir) «Tanrýya inan-înýyorsunuz. Bu sizi ilgilendiren bir þeydir saonun tapýnaðýna karþý hürmetsizlik ederek, halka hakaret etmeye ne hakkýnýz var?» Hair kere daha «genç efendi-îer» diye karþýlýk verdi, hatta daha kötüsü, «öðrenci» deyimirinde sayýlan az olmayan bir takým Yahudi ve Ermeniler de vardý saldýrganlar aasýnda (Þimdi bildiðimiz gibi, yapýlanlar kökü dýþarda olan bir siyasî gösteriden baþkTýpký Sasuliç (Not: Vera Sasuliç. Ünlü tedhiþçi. Siyasî bir cinayet yüzünden yarafýndan suçsuz bulunmuþtur) olayýndan sonra bütün bu tabancalý - kahramanlarýn, halk taefendiler» diye adlandýrmasý gibi. Ama halkýn öðrencileri mimliyerek, onlara bile bile tle ve uygunsuz bir þekilde davranmalarý çok fena bir þey. Size gelince efendiler, siz e entellektüel basýnla birlik olarak Moskova halkým «kasaplar» diye adlandýrdýnýz. Bunumý ne? «Kasaplar» neden halk toplumunun birer üyesi olmasýn? Aslýnda onlar gerçek h Minin (Not: 1610-13 yýllarýnda hükümetin çalýþmadýðý sürede ortaya çýkan millî bir kahmiydi? Halkýn hislerini ve tepkilerini bu þekilde göstermesi bir çok kiþileri kýzdýr

a ama, þunu aklýnýzdan çýkarmayýn ki, halka hakaret edildiði vakit, onlar hislerini d þekilde belli etmiþ-Serdir. Halkýn kaba olmasýnýn sebebi, çoðunluðunu köylüle-Tin r. Aslýnda ise bütün bu olanlar uzun bir süreden beri kafalarý iþgal eden (ve bugüne kautulan) halk ile toplum arasýndaki anlaþmazlýðýn ortaya çýkmasýndan baþka bir þey deðillay yapýlmasý gerektiði gibi deðil, çok kötü bir þekilde meydana çýkmýþtýr. Zira yumrrilemez. Ama bu her yerde ve her zaman halk arasýnda böyle olmuþtur, ingilizler sýk , halk toplantýlarýnda birbirlerine girmiþler, Fransýzlar137ise, Giyotin iþini görüp kafalarý uçururken, önünde dans edip. þarký söylemiþlerdiran bir gerçek var, (sadece «kasaplar» deðil, tüm halký isimlendirmek çok zavallý bir teidir) o da halkýn genç nesle karþý baþ kaldýrýp ayaklanmasý ve bunlarý öðrenciler olara öbür taraftansa, kabul etmemiz gereken alt üst edici baþka bir gerçek daha var ki, (çomanâlý bir þey) basýnýn, gençliðin ve sosyetenin, fesatlý bir maksatla , birleþerek hak için çalýþmasý ve onlara «bu bir halk tabakasý deðil, bir çete» demesidir.

Efendiler, eðer sözlerimde, sizlerin görüþüne karþý gelen taraflar varsa, en iyisi sizl sinirlenmemesi, kýzma-masýdýr. Bunsuz bile yeteri kadar baþýmýz dertte. Zira çü-rümüdare eden sadece halis bir yalancýlýktýr. Halk kendi baðýna saðlam ve kuvvetlidir arna an beri halk ile toplum arasýnda korkunç bir anlaþmazlýk hüküm sürmededir. Bizim, hislezla kapýlan kiþilerimiz halký toprak köleliðinden azad ettikleri zaman, onun medeniyadý verilen, Avrupa sahtekârlýðýný, baðrýna basacaðýna, içtenlikle inanýyordu. n derece baðýmsýz olduðunu göstermiþ ve þimdi de, yüksek tabakanýn kendilerindakatsizliðinin farkýna varmaya baþlamýþtýr. Son yýllardaki olaylar bunu kuvvetlend gibi, daha açýk bir þekilde de sermiþtir gözlerinin önüne. Bununla beraber, halk dostnýný ayýrabilecek durumdadýr. Bazý acý ve kederli gerçeklerin kabul edilmesi lâzým. Hal

7/18/2019 Mektuplar


ak, onlarý azaltmak için, halkýn arasýna katýlmak istiyen, samîmi, namuslu ve gerçeði aadamlara ne oldu? Halk onlarý aralarýndan attýðý gibi, yaptýklarý bu içten gelen çabbul etmek istemedi. Halk bu genç adamlarý, aslýndan çok daha baþka bir þekilde kabul Fikirlerini benimsemediði gibi nefret etti onlardan, dertlerine bulunmak istenençareleri delice ve anlamsýz olarak kabul ettiler.Petersburg'a gelince, burada þeytan tam ipini koparmýþ, durumda. Gençler tabanca mezhebni seçmiþler, üstelik hü-138zamanki gibi onlardan nefret ediyor ve kabul etmiyor onlarý. Oysa gençler, halkýn kendilerinden korkmadýðýnýn ve bir gün kafalarýnýn bozulabileceðinin farkýnda bile deðillerrþýlýklý çatýþma daha olursa, bu iþin sonu nereye varacak? Efendiler, huzursuzluk vericanda yaþýyoruz.Size, elimden geldiði kadar yazdým. Ama gene de yeteri kadar uzunlukta, cevap veremedim sorularýnýza: Benim fikrimce öðrenciler asla suçlu bulunmamalý, onlara hiç bir kabanmemelidir. Zira gençliðimiz hiç bir zaman bu kadar samimi ve namuslu olmamýþtýr. (Bu bihi anlamý olan bir gerçektir). Ama ne yazýk ki gençlik tarihimizin son iki yüz yýlýnýnedici fikirlerini taþýyor omuzlarýnda. Bu sebepten, gerektiði þekilde gerçekleri eleyipburdan geçiremiyor, bunun için onlarý suçlamak yersizdir. Hele bu olaylarda ilginç bir luluðu meydana getiri-yorlarsa (saldýrýlan topluluk olarak). Ben sizlerin, böyle þartlaltýnda doðru yolu bulanlardan olmanýzý temenni ederim. Toplumun çevresindeki bugünkü boyalistlerin kehanette bulunduklar), bugünkü toplumla, yarýnki toplum arasýndaki, boþluk çok daha kesindir. Eðer bir kimse, halka inmek ve halk arasýnda kalmak istiyorsa, herþyden evvel halký hor görmemeyi, ona yüksekten bakmamayý öðrenmelidir. Oysa bu bizirn yüiçin imkânsýz bir þeydir. Ýkincisi, Tanrýya inanmalýdýr insan. Bu da bizim Avrupalý Rul

lmayan bir þeydir (oysa Avrupa'nýn esas Avrupalýsý Tanrýya inanýr.)Sizleri selâmlarým efendiler ve eðer izin verirseniz, hepinizin ellerinden sýkarým. Eðea büyük bir rahatlýk vermek istiyorsanýz, beni sakýn nasihat eden bir vaýz'a benzetmeyina baþ vurarak, sizlere kafamýn ve vicdanýmýn inandýðý gerçeði söylememi istediniz, benden geldiði kadar yapmaya çalýþtým. Çünkü hiç bir kimse, kendi kuvvet ve kudretinin elvha fazlasýný yapmayý baþaramaz.Sizin sadýk,Fyodor Dostoyevski'niz.139DOSTOYEVSKI'NINÇeviren Zeyyat Özalpsan

ARARAT'IN KÜÇÜK KiTAPLAR! : 2

DOSTOYEVSKI'nin HAYATININ KRONOLOJÝK TABLOSU30 Ekimde, Moskova'da, babasý Miehail A

Documents

Mektuplar