21/04/23 Steinn Jóhannsson 1

Menntun og menning

Leiðsöguskóli ÍslandsÍslenskt samfélag – ÍSA 101

21/04/23 Steinn Jóhannsson 2

Skólakerfið Með fræðslulögunum frá 1907 var komið á

skólaskyldu hér á landi fyrir 10-13 ára börn. Heimilin báru ábyrgð á fræðslu barna frá 7

ára aldri, m.a. að kenna þeim að lesa. Í þorpum og bæjum var skóli með daglegri

kennslu en í sveitunum var farskóli, þ.e. farkennari fór á milli staða og kenndi.

Síðar komu einnig fram heimavistarskólar. Frá 1936 var skólaskyldan lækkuð í 7 ára

en þó ekki í sveitum landsins.

21/04/23 Steinn Jóhannsson 3

Skólakerfið Frá 1946 var skólaskylda fyrir 7-14 ára. Barnastigið var fyrir 7-12 ára og

gagnfræðastigið fyrir 13-16 ára. Menntaskólar höfðu inntökupróf og

gerðu mismunandi kröfur fyrir inngöngu.

Landspróf var tekið upp í lok gagnfræðastigs sem átti að veita aðgang að menntaskólum landsins.

21/04/23 Steinn Jóhannsson 4

Skólakerfið Verslunarskólinn og síðar einnig Kennaraskólinn

veittu þó nemendum aðgang án landsprófs og voru með eigin inntökupróf.

Í grunnskólalögunum frá 1974 var skólakerfið stokkað upp.

Heimilað var að bæta við 6 ára bekk og varð hann síðar að fyrsta bekk 10 ára skylduskóla.

Samræmt grunnskólapróf varð inngönguleið að hvers konar framhaldsnámi, bæði menntaskólum og sérskólum.

21/04/23 Steinn Jóhannsson 5

Skólakerfið

Ný gerð framhaldsskóla kom fram, þ.e. fjölbrautaskólinn.

Hægt að velja á milli ólíkra brauta, bæði bóklegra og verklegra.

Áfangakerfið kemur fram. Sérskólar (t.d. iðnskólar) aðlöguðu

nám sitt að fjölbrauta- og áfangakerfinu.

21/04/23 Steinn Jóhannsson 6

Skólakerfið í dag Leikskólar eru fyrir börn undir

skólaskyldualdri og þurfa foreldrar að greiða fyrir þá sjálfir.

Skólaskylda er frá 6-16 ára aldurs í grunnskólum landsins.

Sveitarfélögin sjá um rekstur grunnskólanna og þurfa foreldrar að jafnaði ekki að greiða fyrir kennslu né námsgögn.

Einkareknir grunnskólar eru mjög fáir.

21/04/23 Steinn Jóhannsson 7

Fjöldi í skólum haustið 2010 Samtals á öllum skólastigum: 106.449 (voru

105.483 haust 2008) Leikskólar: 18.961 (16.864 2005) Grunnskólar: 42.539 (44.695 2005) Framhaldsskólar: 25.090 (23.345 2005) Háskólastig: 19.859

Fjölgun um rúmlega 8000 nemendur frá 2000. Nemendur erlendis á háskólastigi: 2.248

Hefur fækka en voru 2380 árið 2008. Flestir í Danmörku eða 972 og þar næst í BNA eða

285.

21/04/23 Steinn Jóhannsson 8

Grunnskólar Skólaárið eru tæplega 10 mánuðir, frá

seinnihluta ágúst fram í miðjan júní. Meðal skyldunámsgreina eru stærðfræði,

íslenska, enska, danska, samfélagsfræði, kristinfræði og íþróttir.

Foreldrar geta beðið skólastjóra um að sækja um undanþágu frá skyldunámi í einstökum námsgreinum, t.d. kristinfræði.

21/04/23 Steinn Jóhannsson 9

Grunnskólar Nemendur sem hafa ekki íslensku að

móðurmáli eiga rétt á sérstakri íslenskukennslu.

Tilgangur: Veita erlendum nemendum aðlögun og stuðning í námi til að geta stundað nám í íslenskum skólum.

Nemendur geta stundað nám í móðurmáli sínu utan skóla og fengið það metið í skólanum.

Ýmis tölfræði um grunnskólanna

4.886 (4.978 = 2009) starfandi við kennslu(ka. 20% vs. ko. 80%) en 4.509 með kennsluréttindi Um 9 nemendur per kennara

10.883 (af. tæpl. 43.þús) nemendur sem njóta sérkennslu og stuðnings 2010 Drengir 6684og stúlkur 4199

2.318 nemendur með annað móðurmál en Íslensku (768 með Pólsku, 209 með filippseysk mál,157 með ensku og 136 með Tælensku)

Hver grunnskólanemandi kostar sveitarfélag um 1. milljón króna, mism. eftir sveitarfélögum

21/04/23 Steinn Jóhannsson 10

21/04/23 Steinn Jóhannsson 11

Skólasókn 16-26 ára 2010 16 ára 95% 17 ára 88% (-2) 18 ára 81% (+1) 19 ára 74% 20 ára 56% (-5) 21 ára 55% (-1) 22 ára 53% (+3) 23 ára 48% (+2) 24 ára 42% (+2) 25 ára 36% (+2) 26 ára 29% (+1)

Skólasókn farið vaxandi í öllum árgöngum síðustu tvö ár

Samanburður á skólagöngu

21/04/23 Steinn Jóhannsson 12

21/04/23 Steinn Jóhannsson 13

Framhaldsskólar Skyldunámi lýkur við 16 ára aldurinn og þá

geta nemendur farið í framhaldsskóla. Mismunandi brautir standa nemendum til

boða út frá námsárangri þeirra í grunnskóla.

Nemendur þurfa að greiða innritunargjöld sem eru mismunandi eftir námsbrautum.

Nemendur þurfa ekki að greiða fyrir kennsluna en þurfa að greiða sjálfir fyrir námsbækur.

Ríkið sér um rekstur framhaldsskólanna.

21/04/23 Steinn Jóhannsson 14

Framhaldsskólar Nám í framhaldsskólum tekur 1-4 ár og

skiptist í margar námsbrautir, eins og starfsnámsbrautir, bóknámsbrautir og almenna námsbraut.

Öldungadeild er í mörgum framhaldsskólum.

Sumir framhaldsskólar hafa sérstakar brautir fyrir nemendur með skerta námshæfni.

Skólaárið er um 9 ½ mánuður, eða frá seinnihluta ágúst fram í lok maí.

21/04/23 Steinn Jóhannsson 15

Framhaldsskólar og viðbótarstig – haustið 2010

Samtals stunduðu rúmlega 28.057 nám (48,8% karlar og 51,2% konur)

Náttúrufræðibraut er fjölmennust með 5.293 nemendur.

Þar næst koma félagsfræðabrautir með 5.233 Sjúkraliðanám vinsælasta starfsnámið með

566 nemendur, rafiðnir með 517 og húsasmíði með 426 nemendur

FÁ með flesta nemendur 2.624Tækniskólinn með 2.506

21/04/23 Steinn Jóhannsson 16

Brautskráningar á úr framhaldsskólum 2009-2010

Alls brautskráðust 5.795 (3.863 = 1999-2000) á skólaárinu.

Konur voru nokkru fleiri en karlar eða um 60% brautskráðra.

Stúdentspróf voru 3.163 af öllum brautskráningum á framhaldsskólastigi.

Brautskráningar úr réttindaprófi starfsgreina voru 661.

Brautskráningar með sveinspróf 644. Karlar rúmlega 80% þeirra sem luku sveinsprófi.

21/04/23 Steinn Jóhannsson 17

Háskólar Skólar á Íslandi sem bjóða upp á menntun á

háskólastigi eru 7. Inntökuskilyrði til náms á háskólastigi miðast

oftast við stúdentspróf. Kennsla fer yfirleitt fram á íslensku en

kennslubækur eru oft á erlendum málum. Bæði til ríkisreknir háskólar og einkareknir

(Háskólinn í Reykjavík og Háskólinn Bifröst). Hinir ríkisreknu rukka nemendur um innritunargjöld og efnisgjöld (þar sem við á) en einkaskólar um skólagjöld.

21/04/23 Steinn Jóhannsson 18

Háskólar – haustið 2010 Nemendum á háskólastigi hefur fjölgað gríðarlega

síðustu ár og eru 19.889 á Íslandi (árið 2000 voru þeir 10.468)

482 stunda doktorsnám (50 árið 2000) og 4.243 meistaranám

Flestir stunda viðskiptafræði eða 1268 og 1233 stunda nám í lögfræði

912 stunda grunnskólakennarafræði

13.619 stunda nám í HÍ sem er stærstur ísl. háskóla

Konur eru 61% og karlar 39% af nemendum á háskólastigi

Brautskráningar úr háskólum 1997-2009

21/04/23 Steinn Jóhannsson 19

21/04/23 Steinn Jóhannsson 20

Fullorðinsfræðsla – menntun í starfi Núgildandi lög um fullorðinsfræðslu eru innan laga

um framhaldsskóla frá 1996 og reglugerð Menntamálaráðuneytis frá 1997.

Mikið framboð á fullorðinsfræðslu og námskeiðum fyrir almenning Námsflokkar Reykjavíkur,

Námsflokkar Hafnarfjarðar, Tölvu- og verkfræðiþjónustan, NTV, o.m.fl.

Margir vinnuveitendur farnir að leyfa starfsfólki að sækja námkskeið á vinnutíma

Framboð sérhæfðra námskeiða margfaldast undanfarin ár

21/04/23 Steinn Jóhannsson 21

Fullorðinsfræðsla – menntun í starfi

Er víða í hinu formlega skólakerfi, t.d. í framhaldsskólum (gjarna í öldungadeildum)

Níu símenntunarstöðvar á landsbyggðinni bjóða upp á fullorðinsfræðslu (t.d. Símenntunarstöð Vesturlands, Þekkingarnet Austurlands, Fræðslumiðstöð Vestfjarða, o.m.fl.

Endurmenntun í boði á háskólastigi Endurmenntun HÍ Opni háskólinn í HR Hólaskóli Háskólinn að Bifröst

21/04/23 Steinn Jóhannsson 22

Fræðslumiðstöð atvinnulífsins Alþýðusamband Íslands(ASÍ) og Samtök

atvinnulífsins(SA) stofnuðu fræðslumiðstöðina í des. 2002. Hlutverk hennar er að vera

samstarfsvettvangur stofnaðilanna um fullorðinsfræðslu og starfsmenntun í samstarfi við aðrar fræðslustofnanir á vegum aðildarsamtaka ASÍ og SA.

Fræðslumiðstöð atvinnulífsins er einkum fyrir fólk sem hefur ekki próf úr framhaldsskóla og vill bæta stöðu sína á vinnumarkaði

21/04/23 Steinn Jóhannsson 23

Námslán Lánasjóður íslenskra námsmanna (LÍN)

veitir íslenskum nemendum lán til framhaldssnáms, aðallega á háskólastigi. Framfærslutafla LÍN

Norðurlandabúar sem hafa dvalið hér í 2 ár eða lengur hafa sama rétt og íslenskir námsmenn.

Heimilt er að láta þetta ákvæði taka til annarra erlendra ríkisborgara ef íslenskir námsmenn njóta sömu réttinda í þeirra heimalandi.

21/04/23 Steinn Jóhannsson 24

Forvarnir og forvarnarstarf á Íslandi Árangusríkt samkvæmt niðurstöðum

Rannsóknar og greiningar Dæmi: Hlutfall 9.-10. bekkinga sem aldrei hefur

drukkið áfengi hefur hækkað og var tæp 80% árið 2009, um 90% 9-10 bekkinga hefur aldrei orðinn drukkin(n) um ævina

Lögð æ ríkari áhersla á forvarnarstarf fulltrúar fara í grunnskóla, lögregla,

félagsþjónustan, heilsugæslan Reykjavík, o.fl. halda uppi öflugu forvarnarstarfi

Fulltrúar ÍTR eru í forvarnarnefndum í RVK.

21/04/23 Steinn Jóhannsson 25

Bókasöfn og söfn 57 bókasöfn starfrækt reglulega 2001

2.4 millj. útlána 2001 Landsbókasafn-Háskólabókasafn stærst

með rúmlega 900.000 bækur, tímarit og önnur gögn

7 háskólabókasöfn 2004 með 66.000 útlán 121 lista- og byggðasöfn starfrækt

reglulega 2003. Fjöldi gesta tæplega 1,2 millj. (684 þús. á

höfuðborgarsvæði)

21/04/23 Steinn Jóhannsson 26

Heimildir og lesefni Hagstofa Íslands: www.hagstofa.is

(Landshagir 2005) Árni D. Júlíusson, Jón Ó. Ísberg og Helgi

S. Kjartansson (ritstj) 1993. Íslenskur söguatlas: Saga samtíðar – 20. öldin. Reykjavík: Iðunn.

Minjasvæði á Íslandi