1

Merenje horizontalnih uglova

Ugao na terenu je definisan sa 3 tačke, jedna je teme ugla (stanica), dok druge dve zajedno sa temenom čine krake ugla (vizurne tačke).

S

A

B

α

2

Centrisanje instrumenta – teodolita iznad stanice

Instrument se postavlja iznad stanice približno u visini očiju na stativ. Treba da osa instrumenta bude na vertikali iznad stanice. Ovaj postupak se zove centrisanje. Instrument se može centrisatina sledeće načine:

•običnim viskom

•krutim viskom

•optičkim viskom

•laserskim zrakom

•prisilno

3

Delovi teodolita

•alhidada

•durbin

•vertikalni limb

•libele

•kočnice

•zavrtnji za fino pomeranje

•položajni zavrtnji

4

Libele

•cevasta libela

•sferna libela

•rektifikacionizavrtnji

5

Signalisanje vizurnih tačaka

Radi viziranja tačaka koje čine krake ugla, one se na terenu moraju signalisati. Signali mogu biti:

značka piramida markica

6

Viziranje

Otkoči se kočnica na alhidadi i obrtnoj osi i durbin se dovede u pravac signala na vizurnojtački. Pravac se fino dotera pomoću zavrtnjeva za fino pomeranje oko alhidade i obrtne ose

7

3 4 5 6

132

0 1 2

Očitavanje na horizontalnom limbu

132° 26.3’

8

Pri merenju horizontalnih uglova, kod teodolita moraju određeni delovi biti u propisanim odnosima. Moraju biti ispunjeni sledeći uslovi:

1. osa libele upravna na alhidadnu osu

2. osa vizure upravna na obrtnu osu

3. obrtna osa upravna na alhidadnu osu

Postupak ispitivanja ovih uslova i odklanjanjaodstupanja se naziva rektifikacija teodolita.

9

Ispitivanje prvog uslova

1. Postavi se teodolit na stativ i pomoću položajnih zavrtnjeva i sferne libele se približno dovede alhidadnaosa u vertikalni položaj

2. Postavi se cevasta libela u pravac dva položajna zavrtnja i dovede u položaj da vrhuni

3. Okrene se alhidada za 90° i pomoću trećeg zavrtnja dovede da vrhuni cevasta libela

4. Vrati se alhidada u prvobitni položaj, proveri se da li libela vrhuni i po potrebi se dotera mehur položajnim zavrtnjima

5. Okrene se alhidada za 180° i proveri da li vrhuni libela

6. U slučaju odstupanja, polovina odstupanja se poništava položajnim zavrtnjima a druga polovina zavrtnjima za rektifikaciju

7. Sukcesivno se ponovi postupak (tačke 4-6), dok libela ne vrhuni u svim položajima

10

Ispitivanje drugog uslova

1. Nakon ispitanog prvog uslova, odabere se neka jasno vidljiva tačka približno u horizontalnom pravcu

2. U prvom položaju durbina se navizira odabrana tačka i očita se čitanje na horizontalnom limbu

3. Okrene se durbin oko obrtne ose za 180° i oko alhidadne ose za 180° (ovaj položaj se naziva drugi položaj durbina)

4. navizira se ista tačka u drugom položaju i očita čitanje na horizontalnom limbu

5. Čitanje u I i II položaju treba da se razlikuju za tačno 180°, ako razlika odstupa od ove vrednosti, drugi uslov nije ispunjen

6. Greška koja nastaje ako ovaj uslov nije ispunjen može se eliminisati merenjem uglova girusnom metodom

11

Ispitivanje trećeg uslova

1. Nakon ispitanog prvog i drugog uslova, na visoku stativ ili na neki oslonac iznad visine durbina se zakači visak

2. U prvom položaju durbina u približno horizontalnom položaju se navizira konac viska

3. Otkoči se kočnica za vertikalno pomeranje i spušta se durbin na dole, pomoću končanice se prati da li vertikalna crta končanice prati konac viska

4. Ako verikalna crta prati konac viska, treći uslov je ispunjen

5. Isti postupak se može ponoviti i u II položaju. Sada odstupanje, ako postoji, treba da budu na drugu stranu

6. Greška koja nastaje ako ovaj uslov nije ispunjen može se eliminisati merenjem uglova girusnom metodom

12

Princip elektronskog očitavanja limba

0

36021'5.6"

1024ϕ °= =

0

1024330

Hz

T sf

µ= =

2.96Hzf Hz=

13

Metode merenje horizontalnih uglova

•Prosta metoda vizira se tačka A pa tačka B. Ugao se dobija iz razlike

•Girusna metoda: u I položaju durbina se vizira tačka A pa tačka B. Nakon toga se u II položaju vizira tačka B pa A. Ugao se dobija iz razlike sredina iz oba položaja durbina

Prilikom merenja horizontalnih uglova girusnommetodom, iz rezultata se otklanjaju greške koje nastaju ako nije ispunjen 2. i 3. uslov.

S

A

B

α

0

P1

P2

14

Obrada podataka pri merenju uglova girusnom metodom

-8''

-10''

-3''

-8''

-6''

2C

347°19' 16''347°33' 25''167°33' 21''347°33' 29''550

293°37' 03''293°51' 12''113°51' 07''293°51' 17''930

0°00' 00''0°14' 09''180°14' 08''0°14' 11''T3266

68°30' 28''83°54' 41''263°54' 37''83°54' 45''266

0°00' 00''15°24' 13''195°24' 10''15°24' 16''550930

red sredinasredinaII položajI položajvizurastanica

( 180 )

2položaj položajI II

sredina+ ± °

=

1_ i ired sredina sredina sredina= −

2 ( 180 )položaj položajC II I= ± ° −