Meslek hastalıklarını önleme “2. ve 3. basamakta meslek hastalıkları yönetimi”

Bir öneri

Prof. Dr. Arif Çımrın

• Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hast. AD • ISAMER Y.K. Üyesi

acimrin@deu.edu.tr www.arifcimrin.com

• Yararlandığım kaynaklar

• Sunumlar – Dr. Rana Güven – Dr. Alp Ergör – Dr. İbrahim Akkurt – Dr. Nazmi Bilir

Plan

• Tanım • Durum • Sebep • Öneri

Tanımlar

Meslek hastalığı NEDİR?

A Ergör

ETMEN çalışan meslek

hastalığı

Meslek Hastalığı, Tanım • İşyeri ortamında bulunan faktörlerin etkisi ile

meydana gelen hastalıkların ortak adıdır.

• WHO ve ILO; Zararlı bir etkenle bundan etkilenen insan

vücudu arasında, çalışılan işe özgü bir neden-sonuç, etki-tepki ilişkisinin ortaya konabildiği hastalıklar grubu.

• İş Sağlığı ve güvenliği Kanunu (6331,

20/6/2012) (Madde-3): Mesleki risklere maruziyet

sonucu ortaya çıkan hastalığı tanimlar,

• İşle İlgili Hastalıklar; İşle ilgili hastalıklarda temel etken işyeri

dışındadır. İşe girmeden önce var olan veya çalışırken ortaya çıkan herhangi bir sistemik hastalık yapılan iş nedeniyle daha ağır seyredebilmektedir.

Hastalığın ilerlemesine neden olan etkenlerin çalışma ortamında ortadan kaldırılmaması nedeniyle mevcut hastalığın şiddetlenmesi durumudur.

WHO; Yalnızca bilinen ve kabul edilen meslek

hastalıkları değil, fakat oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortamı ve çalışma şeklinin, diğer sebepler arasında önemli bir faktör olduğu hastalıklardır. Kısaca çalışma koşulları nedeniyle doğal seyri değişen hastalıklardır .

ÇSGB. Meslek hastalıkları rehberi 2011, Ankara

Türkiye ve dünyadaki durum

A Ergör

Seçilmiş Üç Avrupa Ülkesi, Türkiye ve Dünya’da Çalışma Yaşamı ve Sağlık İlişkisi Göstergeleri Örnekleri *

Ölçüt Finlandiya İspanya Bulgaristan Türkiye Dünya

Ölümlü iş kazası sıklığı (y binde)

2.2 9.2 3.4 15.5 20.0

Beklenen iş kazası sayısı**

49 600 /2.2milyon

898 300 /13.2 milyon

264 100 /3.0 milyon

3 145 600 /21.6 milyon

263 838 111 /2.2 milyar

Bildirilen meslek hastalığı sıklığı

(o binde) 2.2 15.2 1.2 * 0.8 60.0

Beklenen meslek hastalığı sıklığı

60 bin – 150 (+) bin

Beklenen fatalite hızı (y binde)

2.9 8.9 11.4 19.1 14.0

İş Sağlığı Hizmetlerinin Kapsayıcılığı (%)

87 40 - 12-15 5-55

* Rantanen ve ark. FIOH, 2002

** Hamalainen, Takala, Saarela 2005

* Sistem dönüşümünden sonra kayıt sistemindeki sorunlara bağlı

TÜİK, 2007 “İş Kazaları ve İşe Bağlı Sağlık Problemleri”

• Son 12 ay içinde bir işte çalışmış olanlara “bu dönemde bir iş kazası geçirdiniz mi? ve işe

dayalı bir sağlık problemine maruz kaldınız mı?” – %2.9 iş kazası – %3.7 çalıştığı işle bağlantılı bir rahatsızlık

• SGK, 2011 n:11.030 000

– 408.000 “işle bağlantılı sağlık problemi” yaşadığı tahmin edilebilir.

– Tüm sigortalılar için 642.000

http://www.sendika.org/2013/02/sosyal-guvenlik-kurumu-dalga-mi-geciyor-ertugrul-bilir/

Türkiye’ de durum neden bu noktada ?

Sorun: Ülkemizde meslek hastalığı yasal bir tanımdır!

Meslek hastalıkları

Klinik süreç Yasal süreç

MH Şüphesi (tıbbi/yasal)

Hekim – Hasta – Medya –vb.

MHH – Ünv. SB EH

Tıbbi olarak MH var

İlgili Sig. Müd. İKMH Şb. /İş yeri müfettiş raporu

SGK-İKMH-Malul. Dair-Kurul

Mahkeme

SGK Yüksek Sağlık Kurulu

ADLİ TIP KURUMU

Ünv, MHH, BK

YOK

YOK VAR

MKGAO

YASAL MH = İK “İLLİYET BAĞI”

İÇİN BU ZORUNLUDUR

22.05.2013 15 TTD 16.Yıllık Kongresi akkurtbr@gmail.com

TTD 16.Yıllık Kongresi akkurtbr@gmail.com 17 22.05.2013

Sağlık İyileşme

Maluliyet

ÖLÜM

Klinik öncesi anormallikler

Manifest hastalık

ILO- KORUNMA STRATEJİSİ

Primer Korunma

Sekonder Korunma

Tersiyer korunma Tedavi Rehabilitasyon

22.05.2013 18 TTD 16.Yıllık Kongresi

akkurtbr@gmail.com

• 155 ve 161 sayılı ILO Sözleşmelerine göre iş sağlığı tanımı:

“Çalışanın çalışma ortamını, koşullarını, ilişkilerini ve çevresini, kendisini güdüleyen bir çalışma yürütecek bir biçimde etkileyebildiği; sağlıklı ve güvenli bir üretim ortamının ürünü olan bedensel, ruhsal, toplumsal optimal (en uygun) iyilik halinde olmaktır”.

Bir başka söylemle, “iş sağlığı”: Çalışanın durumunu ya da sağlığını ve güvenliğini olumsuz etkileyen

tehlike ve riskler ile bu tehlike ve riskleri önlemek ya da çalışanları bunlardan korumak için örgütlenmiş iş sağlığı sistemi arasındaki ilişkilerin bileşkesidir.

Evrensel bakış bellidir;

İnsan sağlığını koru Toplum sağlığını koru

KAZAN

Gelinen nokta;

Küresel ekonomiye entegrasyon sürecinde çözüm arayışı – Meslek hastalığı yokmuş gibi görünüyor

• Meslek hastalıklarının tespit edilemiyor Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Politika Belgesi (2009-2013)

Hedef: “yüzbin işçide iş kazası oranının %20

azaltılması, “beklenen ancak tespit edilememiş meslek hastalığı vaka sayısı tespitinin %500 artırılması”

Küresel olarak çalışma ortamı ve koşullarının değişimi

• Esnek çalışma modelleri • Taşeronlaşma • İşyeri kavramının değişmesi • Uğraş alanlarının farklılaşması • Yeni teknolojilerin yol açtığı yeni risk

alanları, faktörleri

SGK istatistikleri 2010 • İşçi sayısı 10.030.810 • İşyeri sayısı 1.325.749 • İş kazası 62.903 • MH sayısı 433 • İşyeri (1-250işçi) %99,8

– İşçi sayısı işçilerin %83,8’ i – İş kazalarının %79.2’ si

6.344.000 kayıtlı çalışan (% 36,5’i) iş kazaları ve meslek hastalıkları SGK

istatistiklerinde yer almamaktadır.

5510 sayılı SSGSS Kanunu’nda iş kazası ve meslek hastalığı tanımları yapılırken “kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan” sigortalılar da tanımlara dahildir.

• 4-1/a (hizmet akdine göre çalışanlar) “zorunlu sigortalı” TOPLAM 11.030 000 n: 3.790 000 (Çıraklar, Tarımda çalışanlar, Kendi hesabına ve bağımsız çalışanlar) n: 2.554 000 (4-1/c; devlet memuru) • Kayıt dışı çalışma Kayıt dışı çalışanların oranı %39 Tarım dışı çalışanlarda %25.5

http://www.sendika.org/2013/02/sosyal-guvenlik-kurumu-dalga-mi-geciyor-ertugrul-bilir/

2011 yılı

Olgu

• 41y, erkek, polikliniğe müracaat • 3-4yıldır Öksürük, hırıltı, tıkanma hissi • 1yıl önce bulantı, göz kararması ile acile

müracaat • Sigara 20 yıl 5-6adet/gün • FM: soluk, bilateral solunum sesi

şiddetinde azalma dışında olağan

• Havayolu hastalığı (astım, bronşiolitis..)

Olgu

• 9 yıl metal kumlama (4saat/gün) • 3 yıl galvaniz fab (taşlama) Zn, Fe, Al, Pb,

asid vb)

• Metal toksisitesi ??

Olgu -sorunlar

• İşyerinde çalışırken fonksiyonel değerlendirme olanağı yok

• İşyerine ait bilgi edinmek mümkün değil – Periyodik muayene bilgileri ve güvenilirlikleri ? (klinik, radyolojik,

laboratuvar) – İşyeri ortam analiz bilgileri ve güvenilirlikleri ? – İşyerini gezme / değerlendirme yetkisi yok – Benzer olguların varlığını öğrenme “ “

• Konu ile ilişkili birimlerle eşgüdüm olanağı yok

Olgu -sorunlar

• Meslek hastalıkları polikliniği

– Sevk mekanizmaları net değil – Birinci basamak hekimi ile iletişim kopuk – İlgili diğer kuruluşlar ile iletişim yok – Kısıtlılıklar

• Hekim • Laboratuvar olanakları • Birimler arasında koordinasyon • Yönetimin konuya bakışı • Ücretlendirme

Tanı koymanın sosyoekonomik sonuçları

– Olguya katkı sağlamıyor. • İş kaybı • Gelir kaybı

– İşyerine katkı sağlamıyor • İşgücü kaybı • Üretim kaybı • Tazminat korkusu

– Sektöre / ekonomiye katkı sağlamıyor

Ne yapılabilir?

Yasal düzenleme 1. Meslek hastalığının sigortacılık boyutu yeniden

tanımlanmalı 2. Meslek hastalığı bildirimi sigortacılık sürecine esas teşkil

etmemeli

SORUMLULAR?

İŞVEREN Koruma politika ve süreçleri Basın

Duyarlılık Sağlık B ve ÇSGB

Denetim Tanı süreçleri

Üniversiteler Eğitim

Sendikalar Duyarlılık - izlem

STÖ – M Kuruluşları Duyarlılık, eğitim

İşyeri ve çalışanların değerlendirilmesi a. merkezi denetim mekanizmalarının dikey yapılanmasının yatay ve

multidisipliner olarak yeniden planlanmasi b. paydaşların bu mekanizmada eşit olarak görevlendirilmeleri c. cezalandırmayı değil, bildirimi ve izlemi teşvik eden yapılanma

Sağlık Bakanlığı Genelgesi 13.06.2011

• •“Meslek Hastalığı Tanı Kodlarının Aile Hekimliği Bilgi Sistemi

ve Hastane Yazılım Sistemine Entegrasyonu”

• •WHO/SDE/OEH/99.11 - meslek ve hastalık ilişkilerini gösteren referans, tercüme edilerek tıpta uzmanlık dernekleri ve ilgili kurumların görüşleri alımış ve ülkemiz koşullarına uyarlanmıştır.

• •Aile Hekimleri, Devlet Hastaneleri ve Eğitim ve Araştırma Hastaneleri tarafından kullanılan yazılım sistemlerine “Meslek Hastalığı Tanı Kodları” nın entegrasyonu yapılmıştır.

• •“ICD-10 İçindeki Meslek Hastalıklarına İlişkin Kodlar Tablosu” ile “Meslek Hastalığı (ICD-10) ve Meslek Kodlarının (ISCO-88) Eşleştirilme Tablosu ilgili adreste yayınlanmıştır

Meslek hastalığı tanısı ve bildirimi

Liste sistemi kaldırılmalı Her sağlık sorunu calışma ortamı ile ilişkili olabilir

Ulusal bildirim sistemi - Beyana dayalı bildirim - 1., 2. ve 3. basamakta hekimin iş ile ilişkili hastalık/saglık sorunu bildirimi yetkisi

olmalı

İşyeri Düzeyi

Tanı konusunda olgu ve isveren bilgilendirilmeli (İndeks vaka) ilgili birim/işyeri - Sorun kaynağı yönünden gözden geçirilmeli - Düzenleme önerileri ve yapilanlarin değerlendirilmesi Olgunun izlenmesi / rehabilitasyon için işbirliği - iş değişikliği, eğitim, işyeri içinde görev değişikliği, vb

Eğitim İşveren eğitimi= bildirimin, iş koşullarının izleminin ekonomik/yasal avantajları Hekim / Hemşire / Mühendis eğitimi= (lisans /lisans üstü) erken tanı, işyeri ve çalışan izlemine aktif katılım Çalışanların eğitimi= işyeri, okul, sendika vb Toplumsal duyarlılığın arttırılması= medya yolu ile farkindalık yaratma

Yürütme erk’ inin kararlılığına gereksinim var !

• Anayasanın 8. maddesine göre Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir.

Bizler çalıştaya hazırız

Teşekkür ederim

• 1. Meslek Hastalıkları (Occupational Diseases); Genellikle tek bir etkenle meydana gelen, özgün ve kuvvetli bir mesleki ilişkinin ortaya konması ile meslek hastalığı tanısı konur.

• 2. İşle İlgili Hastalıklar (Work Related Diseases); Pek çok etkenin bir arada görüldüğü, çalışma ortamının rol oynayabildiği, birlikte farklı risklerin de yer aldığı, karmaşık bir etyolojiye sahip hastalıklardır.

• 3. Çalışanları Etkileyen Hastalıklar (Diseases Affecting Working Populations); İşle ilgili bir ilinti olmamasına karşın mesleki zararlı etkenlerle ortaya çıkışı artan hastalıklardır.

ÇSGB. Meslek hastalıkları rehberi 2011, Ankara