Metodyka nauczania języka angielskiego · Metodyka nauczania j ęzyka angielskiego - 3 - Wst ęp Nauczanie j ęzyków obcych jest, w chwili obecnej, obowi ązkowe ju ż na etapie

Metodyka nauczania

języka angielskiego

Maria Weiss

Metodyka nauczania języka angielskiego

- 2 -

Spis treści

Wstęp ......................................................................................................................................... 3 1. Cele nauczania języka angielskiego.................................................................................... 4 2. Metody konwencjonalne......................................................................................................8

2.1 Direct Method................................................................................................................. 8 2.2 Grammar – Translation Method................................................................................ 10 2.3 Audiolingual Method ................................................................................................... 12 2.4 Cognitive Approach..................................................................................................... 14

3. Metody niekonwencjonalne............................................................................................... 16 3.1 Total Physical Response............................................................................................... 16 3.2 The Silent Way............................................................................................................. 18 3.3 Counselling Language Learning................................................................................. 19 3.4 Natural Approach ........................................................................................................ 21 3.5 Sugestopedia................................................................................................................. 22

4. Podejście komunikacyjne .................................................................................................. 24


- 3 -

Wstęp

Nauczanie języków obcych jest, w chwili obecnej, obowiązkowe już na etapie nauczania

przedszkolnego. Wielu nauczycieli szkoli się, aby móc prowadzić takie zajęcia. Dla rodziców

nauka języka dla ich dzieci jest sprawą oczywistą. Ponieważ jednak wielu z nich nie włada

żadnym językiem obcym jest dla nich ważne, aby nauczyciel przekazał dziecku niezbędną

wiedzę w tym zakresie.

Przez wieki wypracowano wiele metod nauczania języków. Od naturalnego nabywania języka

poprzez kontakt z jego użytkownikami, po bardzo szczegółowe i precyzyjnie opisane metody,

których należy przestrzegać, a za ich użytkowanie słono płacić autorom.

Najważniejsze jest, aby każdy nauczyciel wybrał metodę najodpowiedniejszą dla siebie, w

której będzie się czuł pewnie, a jednocześnie, aby umiał dopasować ją do grupy z którą

pracuje. Zupełnie innych metod należy używać prowadząc zajęcia w przedszkolu, niż w

liceum. Wiedza na temat założeń wielu metod nauczania języków pozwoli nauczycielowi

samodzielnie dobrać najlepszą z nich.


- 4 -

1. Cele nauczania języka angielskiego

Przed rozpoczęciem planowania kursu językowego nauczyciel musi określić cele, do których

będzie zmierzał podczas nauczania swojej grupy uczniów. Jest to ważne, ponieważ na tej

podstawie zbuduje później plan nauczania, dobierze odpowiednią metodę oraz wybierze

najlepsze środki dydaktyczne.

Nadrzędnym celem nauki języka jest nabycie przez uczących się dwóch kompetencji.

Pierwszą z nich jest kompetencja komunikacyjna, czyli umiejętność przekazania w mowie i

piśmie swoich intencji. Używany język musi być poprawny i zrozumiały dla odbiorcy, tak

aby nadawca komunikatu mógł przekazać mu daną treść. Drugą z kompetencji kluczowych,

jest kompetencja lingwistyczna, która oznacza, że dany użytkownik języka rozumie go i jest

w stanie używać. Rozumienie oznacza, że zrozumie każde zdanie usłyszane lub przeczytane

w danym języku, nawet jeśli nigdy wcześniej się z nim nie zetknął. Przez używanie języka

rozumie się z kolei zdolność do utworzenia nieskończonej ilości zdań, które będą poprawne

pod względem semantycznym i gramatycznym, nawet jeżeli nigdy wcześniej takich zdań nie

słyszał, ani nie tworzył.

Do nabycia wymienionych kompetencji prowadzi opanowanie czterech podsystemów

językowych, którymi są podsystem foniczny, graficzny, leksykalny i gramatyczny. Podsystem

foniczny obejmuje rozróżnianie i produkowanie dźwięków danego języka, wykorzystywanie

akcentów w sposób prawidłowy oraz właściwe intonowanie wypowiedzi, a także rozumienie

intonacji nadawcy, w sytuacji bycia adresatem wypowiedzi. Podsystem graficzny określa

umiejętność rozpoznawania i tworzenia znaków graficznych danego systemu językowego,

użytkowania ich w sposób prawidłowy, rozróżniania błędów i unikania ich, a co za tym idzie

pisanie wyrazów i zdań oraz używanie znaków interpunkcyjnych. Opanowanie podsystemu

leksykalnego pozwala użytkownikowi języka rozumieć wyrazy składające się na leksykon

danego języka i prawidłowe posługiwanie się nimi. Ze względu na ogromną ilość wyrazów w

każdym języku opanowanie tego podsystemu nigdy się nie kończy i powinien on być stale

rozwijany. Posługiwanie się językiem wymaga jednak opanowania jedynie części leksykonu

danego języka. Podsystem gramatyczny określa znów rozumienie struktur gramatycznych i

niesionego przez nie znaczenia, a także umiejętność samodzielnego budowania struktur i


- 5 -

wykorzystywania ich w celu nadawania komunikatu. Opanowanie tego podsystemu nie

wymaga wiedzy z zakresu teorii gramatyki danego języka.

Po rozwinięciu powyższych sprawności, a tym samym nabyciu kompetencji komunikacyjnej i

lingwistycznej, uczący się powinien nabyć dodatkowo pewne sprawności w korzystaniu z

języka. Należą do nich sprawności receptywne, które wiążą się z odbiorem języka, czyli

czytanie ze zrozumieniem i słuchanie ze zrozumieniem, sprawności produktywne (mówienie i

pisanie), pozwalające produkować język; sprawności interakcyjne, które pozwalają połączyć

słuchanie i mówienie by rozmawiać lub czytanie i pisanie aby korespondować oraz

sprawności mediacyjne, które pozwalają operować tekstem, przekształcać go, aby ułatwić

rozumienie, skrócić lub wydłużyć komunikat, zmienić wypowiedź potoczną w formalną lub

odwrotnie z zachowaniem zasadniczej treści, a jednocześnie uczynić to poprawnie, bez

błędów językowych oraz gramatycznych.

Opanowanie tych systemów i sprawności pozwala użytkownikowi języka rozumieć intencje

osoby mówiącej i samemu wyrażać swoje, wykorzystując funkcje języka i zachowując

poprawność jego użycia.

Na tej podstawie każdy nauczyciel może ustalić jakie będą cele pracy z daną grupą uczniów.

Zależy to od wieku, poziomu kompetencji uczniów oraz ewentualnych egzaminów jakie ich

czekają. Inne będą cele pracy z dziećmi trzyletnimi w przedszkolu, a inne z grupą

maturzystów. Nie należy zapominać o kompetencjach kluczowych, których wykształcenie u

uczniów są narzucone odgórnie przez Podstawę Programową. Do kompetencji kluczowych

niezależnych od etapu edukacyjnego zalicza się:

- umiejętność radzenia sobie ze sobą i innymi,

- umiejętność rozwiązywania problemów,

- umiejętność krytycznego myślenia,

- umiejętności komunikacyjne,

- umiejętność pracy własnej,

- umiejętności społeczne i interpersonalne,

- umiejętność korzystania z nowych technologii.

Do nich dochodzą jeszcze umiejętności szczegółowe, zmienne w zależności od etapu

edukacyjnego. Zawarte są one w Podstawie Programowej oraz uwzględnione w Programach


- 6 -

Nauczania języka angielskiego. Nauczyciel musi jednak być w stanie opracować je

samodzielnie.

W ramach zajęć językowych kształci się nie tylko same umiejętności związane z używaniem

danego języka. Obowiązkiem nauczyciela jest przekazywanie informacji dotyczących krajów

anglojęzycznych co pozwala kształcić pozytywne postawy zarówno wobec języka jak i wobec

jego rodzimych użytkowników. Dobry nauczyciel wykształca u uczniów również pozytywną

postawę wobec nauki co skutkuje wyrobieniem u nich technik i chęci do samodzielnej nauki

również w przyszłości. Rozwijanie kompetencji interkulturowych uczniów budzi w nich

tolerancję oraz otwiera na odmienność. Uczniowie uczą się dostrzegać różnice między swoją

kulturą, a kulturą o której się uczą, to z kolei prowadzi do rozwinięcia umiejętności patrzenia

na świat oczami ludzi żyjących w innych realiach społeczno – kulturowych.

Najważniejsze na zajęciach języka angielskiego są jednak cele nauczania związane ze

zwiększaniem umiejętności językowych uczniów. Nauczyciel może przygotować listę

sprawności jakie chce wykształcić u uczniów, na przykład rozumienia ze słuchu. Może

również skupić się na szczegółowych umiejętnościach jakie powinien osiągnąć do końca

kursu każdy z uczestników i określić jakie funkcje języka będą do tego celu niezbędne,

wówczas kształcenie danej funkcji również stanie się celem nauczania. Z reguły planując kurs

łączy się oba te sposoby precyzując sprawności i umiejętności jakimi uczeń powinien

wykazywać się po zakończeniu danego etapu nauki. Takie doprecyzowanie celów umożliwia

nauczycielowi wypracowanie celów operacyjnych oraz podział materiału zaplanowanego na

dany rok na sekcje, a w rezultacie na konkretne lekcje.

W dostosowaniu do sprawności i umiejętności jakie mają zostać wykształcone u uczniów

pomaga hierarchizacja materiału nauczania. Najczęściej jest ona z góry dokonana przez

autorów podręczników, którzy dzielą materiał w mniej lub bardziej rozsądny sposób, a rola

nauczyciela ogranicza się do wyboru takiego podręcznika, który najlepiej sprosta

wymaganiom nauczanej przez niego grupy. Należy zwrócić uwagę aby materiał nie

przekraczał możliwości uczniów, ale również aby nie był zbyt prosty, ponieważ dzieci szybko

znudzą się zbyt łatwymi zadaniami. Jeżeli planuje się prace z dziećmi na kilka lat z góry,

warto pokusić się o podręcznik złożony w kilku kolejnych części. Wówczas materiał na

pewno się nie powtórzy, będzie ułożony tak, aby powtórzyć najważniejsze elementy


- 7 -

wprowadzając nowe zagadnienia i słownictwo. Warto szukać podręczników mających dużą

wartość komunikacyjną, aby uczyć tego co przydatne. W dodatku, aby dzieci widziały tą

przydatność, dobrze kiedy podręczniki prezentują materiał przydatny na zajęciach w klasie

szkolnej. Nauczyciel powinien również selekcjonować zagadnienia łatwiej i trwalej

zapamiętywane przez dzieci, aby dzieci powracając do danego zagadnienia, na przykład

jedzenia, pamiętały czego uczyły się wcześniej. Wiele podręczników dla dzieci ma swoich

bohaterów, główne postaci które prowadzą dzieci przez książkę. Pomaga to dzieciom

połączyć treści w całość i zrozumieć kontinuum nauki języka. Ważne aby podręcznik był dla

uczniów interesujący, zarówno pod względem merytorycznym (nowe i ciekawe informacje),

jak również wizualnym (kolorowy, czytelny, zrozumiały).


- 8 -

2. Metody konwencjonalne

Metody konwencjonalne, zwane również tradycyjnymi, są często wykorzystywane w

codziennej praktyce nauczania oraz służą jako podstawa dla nowopowstających metod. Są to

metody powstałe w starożytności, średniowieczu oraz na początku XX wieku. Były one

wykorzystywane w nauce języków obcych w przeszłości. Dziś wielu nauczycieli rezygnuje z

nich, bądź korzysta jedynie z wybranych elementów. Wszystkie metody konwencjonalne

skupiają się przede wszystkim na celu nauczania i dostosowują do niego proces dydaktyczny.

2.1 Direct Method

Metoda bezpośrednia jest najstarszą znaną metodą, powstała w starożytnym Rzymie jako

metoda nauczania greki przez nauczycieli – niewolników. Opierała się na kontakcie

nauczyciela z uczniem i naturalnej akwizycji języka poprzez rozmowę. Z tego powodu bywa

również nazywana metodą konwersacyjną. W średniowieczu uległa zapomnieniu, lecz

powróciła w XIX wieku, kiedy ludzie zamiast nauki czytania obcojęzycznych książek

potrzebowali porozumiewać się z zagranicznymi kupcami, w związku z silnym rozwojem

międzynarodowego handlu. Powstawały podręczniki do samodzielnej nauki zwrotów

najbardziej przydatnych podczas rozmów w językach obcych. Jako pierwsze pojawiły się one

w Anglii, Francji oraz w Niemczech.

Jej nowoczesna wersja postała w oparciu o obserwacje tego, jak dzieci uczą się języka

ojczystego, w naturalnym kontekście, poprzez kontakt z matką. Zauważono, że przy

nabywaniu pierwszego języka nikt nie tłumaczy dziecku zasad gramatycznych, a i tak potrafi

je ono poprawnie stosować. Spowodowało to odejście od tłumaczenia i nauki prawideł

gramatycznych w nauce języków obcych.

Metoda bezpośrednia kształci przede wszystkim umiejętność mówienia i dlatego najlepiej

kiedy nauka prowadzona tą metodą odbywa się z native speakerem, czyli rodzimym

użytkownikiem języka angielskiego. Kształcenie może również odbywać się w kraju danego

obszaru językowego. Chodzi w niej przede wszystkim o umiejętność prowadzenia rozmów w

danym języku, bez teoretycznej znajomości struktur gramatycznych oraz gradacji nauczanych

treści. Nauka odbywa się w warunkach naturalnej rozmowy między nauczycielem i uczniem,


- 9 -

a treści dobierane są na bieżąco. Wymaga to od nauczyciela ponadprzeciętnej znajomości

języka, aby moderować rozmowę w zależności od potrzeb. Zadaniem nauczyciela jest

zachęcanie ucznia do produkowania wypowiedzi samodzielnie, dlatego nie poprawia się

każdego popełnianego przez dziecko błędów. Metoda bezpośrednia zakłada, że poprzez stały

kontakt z językiem uczeń sam dostrzeże popełniane błędy i wyeliminuje je, podobnie jak ma

to miejsce w przypadku języka ojczystego. Kluczem do zrozumienia przez ucznia

wypowiedzi nauczyciela jest kontekst wypowiedzi oraz sytuacja w jakiej odbywa się

rozmowa. Praca z native speakerem dodatkowo eliminuje możliwość tłumaczenia dzieciom

na język ojczysty pojedynczych pojęć. W celu wytłumaczenia znaczenia danego słowa

nauczyciel wspiera się mimiką, gestykulacją, demonstracją lub obrazkami. Wymaga to od

nauczyciela dodatkowych umiejętności oraz chęci w pracy z dzieckiem.

Cechy metody bezpośredniej:

- polecenia wydawane przez nauczyciela wyłącznie w języku obcym,

- nauka słownictwa poprzez używanie wyrazów z kontekstu,

- umiejętność komunikowania się budowana jest stopniowo poprzez interakcję z

nauczycielem, zadawanie pytań i odpowiadanie na nie,

- gramatyka nauczana jest poprzez interakcję z językiem, uczniowie sami odnajdują

zasady gramatyczne przez indukcję,

- nowe lekcje omawiane są ustnie, bez użycia podręczników,

- słownictwo przedstawiane za pomocą demonstracji, mimiki, obrazków,

- koncentracja na umiejętności mówienia i słuchania.

Metoda bezpośrednia doskonale sprawdza się w szkołach językowych, gdzie słuchacze chcą

przede wszystkim nabyć umiejętności w zakresie komunikowania się, w dodatku najszybciej

jak to możliwe. Przydatna jest również w pracy z małymi dziećmi, brak podręczników nie jest

przeszkodą, a maluch uczą się wyłącznie przez słuch, dopóki nie nauczą się czytać.

Nigdy nie udało się wprowadzić tej metody do publicznego systemu edukacyjnego, ponieważ

spotkała się ona z pewnymi zarzutami. Przede wszystkim, aby metoda miała sens zajęcia

muszą być prowadzone przez osobę, która biegle posługuje się językiem obcym, aby mogła

ona reagować na zachowanie i słowa uczniów odpowiednio moderując przebieg lekcji. Proces

edukacyjny prowadzony metodą bezpośrednią zależy wyłącznie od umiejętności nauczyciela


- 10 -

również ze względu na brak podręczników. Dodatkowo, metodzie zarzuca się wolne tempo

pracy, i co za tym idzie, czynionych postępów. Czasem nauczyciel poświęca wiele czasu na

przekazanie uczniom znaczenia jednego wyrazu, bez wykorzystania tłumaczenia na język

ojczysty. Metoda skupia się na mowie, zaniedbując przy tym umiejętność czytania i pisania.

Dlatego w drugiej połowie XX wieku zmieniono ją, aby bardziej odpowiadała potrzebom

społeczeństwa, rozszerzając zakres kształcenia o pisanie i czytanie w języku obcym. Tym

samym połączono jej założenia z metodą gramatyczno – tłumaczeniową. Nie umniejsza to

jednak faktu, że metoda bezpośrednia jako pierwsza zwróciła uwagę na kwestie efektywności

procesu nauczania języka w zakresie kompetencji komunikacyjnych.

2.2 Grammar – Translation Method

Metoda gramatyczno – tłumaczeniowa jest kolejną z konwencjonalnych metod nauczania.

Powstała w średniowieczu dla nauczania łaciny, później stosowana do XIX wieku w swojej

pierwotnej postaci. Bywa nazywana również metodą klasyczną. Jej założeniem było

zapewnianie gimnastyki intelektualnej podczas nauki języków (łaciny i greki). Później

dostosowano ją do nauczania języków nowożytnych, w tym francuskiego w XVIII w. W

metodzie tej najważniejsza nie była umiejętność komunikowania się w nauczanym języku,

stawiano tutaj na umiejętności czytania i rozumienia czytanego tekstu jako bazowe dla nauki

języka.

Cechy metody gramatyczno – tłumaczeniowej:

- lekcje prowadzone w języku ojczystym ucznia,

- poprawna wymowa jest mało istotna,

- nauka słownictwa za pomocą list słówek,

- celem nauki jest opanowanie słownictwa i gramatyki, które umożliwi ą samodzielne

czytanie ze zrozumieniem tekstów w języku obcym,

- podstawową formą pracy jest czytanie tekstów w języku obcym i tłumaczenie ich na

język ojczysty,

- nauka gramatyki poprzez analizę i objaśnianie struktur gramatycznych z czytanych

tekstów,

- walory treściowe tekstów nie mają znaczenia, są one jedynie bazą dla analiz

gramatycznych i źródłem słownictwa,


- 11 -

- teksty uproszczone na potrzeby nauki,

- ocenia się umiejętność przekładu tekstu.

Metoda gramatyczno – tłumaczeniowa częściowo stosowana jest do dnia dzisiejszego,

pomimo iż należy do metod wyjątkowo nie lubianych przez uczniów. Nie istnieją badania

dowodzące słuszności jej stosowania, jest ona jednak lubiana przez nauczycieli, ponieważ nie

wymaga ani dużych umiejętności, ani dużych nakładów pracy. Tłumaczenie zdań lub tekstów

jest proste, podobnie jak wypisywanie list słówek i odpytywanie uczniów z ich znajomości.

Tworzenie testów gramatycznych i ich sprawdzanie nie wymaga dużego wysiłku od

nauczyciela, podobnie jak uczenie zasad gramatyki.

Niektóre środowiska nauczycieli postulują całkowitą rezygnację ze stosowania metody

gramatyczno – tłumaczeniowej, jako mało skutecznej i kształcącej niepotrzebnych

umiejętności kosztem konwersacji i swobodnego wypowiadania się w języku obcym. W

Polsce wciąż jest ona obecna, w szczególności na etapie nauki gimnazjalnej i na następnych

etapach edukacyjnych, kiedy uczniowie otrzymują listy słówek do nauki z każdego tematu

oraz rozwiązują dziesiątki podobnych ćwiczeń z gramatyki. Tłumaczenie zdań i tekstów jest

również bardzo popularne pośród nauczycieli.

Porównanie metody gramatyczno – tłumaczeniowej i metody bezpośredniej.

Metoda gramatyczno – tłumaczeniowa Metoda bezpośrednia

Nauczanie w języku ojczystym Lekcje wyłącznie w języku nauczanym

Nauka pojedynczych słów Nauka wyrazów z kontekstu

Dokładna analiza zasad gramatyki Nauka gramatyki przez indukcję

Nauka przez tłumaczenie Nauka przez modelowanie

Nauczyciel osobą dominującą Nauczyciel osobą wspomagającą

Klasa osób o wspólnym języku ojczystym Język ojczysty nie ma znaczenia

Mały nacisk na wymowę Wymowa kluczowa dla zrozumienia lekcji


- 12 -

2.3 Audiolingual Method

Metoda ta powstała w czasie II Wojny Światowej w Stanach Zjednoczonych jako szybka i

skuteczna metoda nauczania żołnierzy języków obcych. Metoda bezpośrednia nigdy nie była

popularna w USA, bowiem dominowało tam przekonanie, że w nauce języka najważniejsza

jest umiejętność czytania i przynosi ona lepsze rezultaty niż nauka mówienia. Dodatkowo,

Stany Zjednoczone były odizolowane od europejskich nowinek w zakresie nauki o językach.

Amerykanie nie widzieli potrzeby usystematyzowania nauki języków, ponieważ uczenie

języków obcych uważali za zbędne ze względu na rozmiary swojego kraju. Uczenie osób

chętnych opierali na czytaniu.

Przed II Wojną Światową nauka języków obcych w USA opierała się na metodzie

gramatyczno – tłumaczeniowej. Ze względu na długi czas nauki tą metodą, okazała się ona

całkowicie nieprzydatna w nauczaniu żołnierzy jadących na front. Potrzebna była metoda

pozwalająca szybko uczyć niemieckiego, francuskiego czy włoskiego. W ten sposób powstała

Army Method (pierwowzór metody audiolingwalnej), będąca modyfikacją metody

bezpośredniej. Cały okres nauki wynosił maksymalnie dwa lata dając znakomite rezultaty

wśród żołnierzy.

Po wojnie postanowiono rozszerzyć i zmodyfikować metodę, aby używać jej do nauczania

języków obcych w szkołach. Pomimo oporów związanych z brakiem podstaw teoretycznych

podstaw dla tej metody, podobnie jak dla metody bezpośredniej, oraz niechęci twórców Army

Method do dokonywania modyfikacji finalnie zdecydowano się wprowadzić ją do

amerykańskich szkół.

Celem nauki w metodzie audiolingwalnej jest opanowanie czterach sprawności w konkretnej

kolejności:

1) słuchanie,

2) mówienie,

3) czytanie,

4) pisanie.


- 13 -

Do momentu opanowania umiejętności mówienia nie korzysta się z podręczników, aby nie

rozpraszać uwagi uczniów. Nauka ma doprowadzić do wytworzenia nawyków, czyli reakcji

na określone bodźce. W tym celu nauka przebiega zawsze w ten sam sposób. Nauczyciel

podaje uczniom wzór zdania i wielokrotnie go powtarza. Następnie to uczniowie powtarzają

zdanie aż do prawidłowego zapamiętania wzoru. Wszystkie te założenia bazują na teorii

behawioralnej. Powstanie nawyków językowych powinno być bezrefleksyjne i oparte na

wielokrotnym powtarzaniu. Po opanowaniu podstawowych zdań stosuje się bodźce w postaci

obrazków lub pytań zadawanych przez nauczyciela. Nie skłania się uczniów do

samodzielnego tworzenia zdań, a jedynie do powtarzania tych już znanych. Uznaje się, że

błędy językowe, są skutkiem negatywnego wpływu języka ojczystego, dlatego jest on

całkowicie eliminowany z procesu nauczania. Nie korzysta się z tłumaczeń, ani porównań do

języka ojczystego. Unika się również analiz gramatyki i objaśniania systemu gramatycznego.

Cechy metody audiolingwalnej:

- nowy materiał w formie zdań lub dialogu,

- nauka przez naśladowanie nauczyciela i zapamiętywanie zwrotów,

- szerokie wykorzystanie odtwarzaczy, obrazków, zdjęć,

- wzmocnienia po właściwych reakcjach językowych,

- odrzucenie objaśnień gramatycznych,

- wielokrotne powtarzanie i zapamiętywanie zwrotów lub zdań,

- ograniczony zasób słownictwa do tego co niezbędne,

- koncentracja na poprawnej wymowie,

- unikanie i eliminacja błędów,

- wykluczenie języka ojczystego,

- brak samodzielnych wypowiedzi.

Metoda audiolingwalna jako pierwsza wprowadziła przekonanie o konieczności

formułowania celów nauczania języków obcych, tworzenia planów nauczania, a także

selekcjonowania i szeregowania materiału nauczania. Metoda ta wprowadziła również dryle

językowe, czyli zestaw technik ćwiczeniowych.

Jej popularność była największa w latach 60. XX wieku, stosowano ją wówczas w nauce

wielu języków. Została ona jednak odrzucona na skutek protestów lingwistów głoszących, że


- 14 -

nauka języka nie może być prowadzona „na pamięć”, ponieważ język jest żywym tworem,

który zmienia się i ewoluuje. Zarzucano jej również oderwanie od rzeczywistości. Uczniowie

nie umieli nabytej wiedzy zastosować w realnym życiu, ponieważ nie kształciła ona żadnych

kompetencji, a jedynie wyrabiała nawyki językowe. A to za mało, by z powodzeniem używać

języka obcego.

2.4 Cognitive Approach

Metoda kognitywna powstała w latach 70. XX wieku, po odejściu od metody

audiolingwalnej. Stworzona w ruchu językoznawstwa transformacyjnego jest

unowocześnioną wersją metody gramatyczno – tłumaczeniowej. Odrzucono zdanie, że nauka

języka to mechaniczne tworzenie nawyków. Zakłada ona, że język ma charakter twórczy,

ponieważ ludzie go rozumieją, stosują i przekształcają. Posługiwanie się językiem to nie

nawyk, a wrodzona umiejętność. Nauka powinna mieć charakter problemowy, a bardzo

istotne w nauce języków jest doświadczenie.

Etapy nauki języka obcego w metodzie kognitywnej:

1) napotkanie nowej sytuacji – problemu, który trzeba rozwiązać,

2) analiza i identyfikacja elementów problemu,

3) porównanie nowej sytuacji z innymi, znanymi już sytuacjami – odnalezienie różnic i

podobieństw,

4) tworzenie planu działania w nowej sytuacji na podstawie analizy sytuacji,

5) testowanie rozwiązania, jeżeli okazuje się nieadekwatne – szukanie alternatywy.

Celem nauki w metodzie kognitywnej jest wykształcenie kompetencji językowej, bowiem

każdy uczeń ma wrodzoną umiejętność przetwarzania danych językowych, które może

zapamiętywać i później odtwarzać. Dzięki temu tworzy system zasad językowych, by

samodzielnie tworzyć nieskończoną liczbę zdań. Błąd jest naturalnym elementem nauki,

świadczącym o tym, że uczeń ćwiczy i próbuje. Nie ma obaw, że błąd się utrwali. Panuje

pogląd, że ciągły kontakt z językiem w jego naturalnej formie doprowadzi do udanych prób

mówienia. Zastosowanie objaśnień i komentarzy gramatycznych jest dopuszczalne, a nawet

wskazane w przypadku trudności.


- 15 -

W metodzie kognitywnej tworzenie nawyków zastępowane jest przez rozwijanie

innowacyjności w zakresie korzystania z języka. Rozumienie zadań prowadzi do ich analizy i

na tej bazie budowania nowych zdań, których uczący się nigdy wcześniej nie słyszał, nie

powtarzał i nie zapamiętywał. Bardzo ważne w metodzie kognitywnej są sprawności

receptywne, a przede wszystkim słuchanie. Jest to podstawa dla rozumienia wypowiedzi

nauczyciela. Produkcja języka ma w tej metodzie charakter nieustrukturyzowany. Uczeń

samodzielnie tworzy wypowiedzi na podstawie tego co słyszał, zrozumiał i zapamiętał.

Uczniowie sami analizują to co słyszą i wyciągają najbardziej potrzebne im informacje.

Zakłada się, że nawet ograniczona ilość danych językowych wystarczy uczniowi do tworzenia

pierwszych wypowiedzi. W miarę rozwoju zasobu słownictwa, długość i elokwentność

wypowiedzi ucznia ulega rozwinięciu.

Nauka języka obcego według metody kognitywnej zbliżona jest do nauki języka ojczystego u

dzieci. Zdania tworzone są z tego zasobu słownictwa, które dzieci posiadają. Próbują one

same zrozumieć zasady języka i gramatyki. Wielokrotnie popełniają przy tym błędy,

korzystając z wymyślonych przez siebie zasad próbują tworzyć nowe słowa i zdania.


- 16 -

3. Metody niekonwencjonalne

Niekonwencjonalne metody nauczania języków zaczęły powstawać po II Wojnie Światowej,

kiedy nauczyciele zorientowali się że nie tylko cel nauczania jest ważny, ale również proces i

warunki w jakich odbywa się nauka, ponieważ rzutują one na rezultaty. Koncentrują się one

na uczniu, jego potrzebach, możliwościach i otoczeniu. Czerpią z psychologii i innych nauk

pokrewnych, w celu dostosowania procesu nauczania do dziecka. Podkreślają one, że w

procesie edukacyjnym udział bierze nie tylko umysł, ale również ciało i emocje.

3.1 Total Physical Response

Metoda reagowania całym ciałem opracowana została w latach 70. XX wieku. Zakłada ona,

że najlepszemu przyswajaniu języka sprzyjają dwa konkretne zachowania ucznia:

1) milczące przysłuchiwanie się,

2) ruch związany z treścią przekazu.

Założenia metody TPR bazują na obserwacji dzieci uczących się języka ojczystego.

Zaobserwowano, że dzieci najpierw słuchają, później reagują ruchem na to co słyszą, a

dopiero po upływie pewnego czasu same zaczynają mówić. Psychologowie stwierdzili, że

nauka drugiego i kolejnych języków będzie najbardziej skuteczna, jeśli jej początki będą

przypominały naukę języka ojczystego w pierwszych latach życia. Zaobserwowano również,

że dzieci lepiej i szybciej reagują na wydawane przez rodziców polecenia, niż na prośby czy

tłumaczenia.

Łączenie ruchu z językiem w metodzie TPR ma za zadanie pobudzić do działania obie

półkule mózgu: prawą odpowiedzialną za ruch i lewą, która odpowiada za język i mowę.

Metoda ta jest najlepsza dla początkujących uczniów, w tym dla dzieci w wieku

przedszkolnym, które w reagowaniu na polecenia widzą świetną zabawę. Dodatkowo, w

metodzie TPR nie korzysta się z podręczników dzięki czemu można ją z powodzeniem

wykorzystywać w pracy z najmłodszymi. Ćwiczenia z tej metody można śmiało

wykorzystywać jako ćwiczenia śródlekcyjne, aby zapewnić uczniom relaks i ruch oraz by byli

oni w stanie ponownie skupić swoją uwagę.


- 17 -

Głównym narzędziem nauki są czasowniki, wokół których budowane są polecenia.

Dokładając do nich słownictwo można znacznie rozbudować polecenie i wprowadzać

uczniom kolejne elementy językowe. Uczniowie będą je rozumieli, choć nie będą w stanie

samodzielnie sformułować długich zdań. Wynika to z naturalnych predyspozycji ludzi, w

których umiejętność słuchania i rozumienia tego co się słyszy zawsze wyprzedza mówienie.

Mowa pojawia się wówczas, gdy dzieci rozumieją i zapamiętają już dostatecznie dużo słów

aby mieć odwagę do spróbowania. Jest to całkowicie naturalne zachowanie w zetknięciu z

nowym językiem.

Stosowane wcześniej, konwencjonalne, metody nauczania pobudzały do działania wyłącznie

lewą półkulę mózgu, odpowiedzialną za mowę. Total Physical Response jako pierwsza

metoda wykorzystała w nauce języków siłę obu półkul. Z neurologicznego punktu widzenia

jest to rozwiązanie bardzo optymalne, ponieważ praca prawej półkuli, odpowiadającej między

innymi za ruch, zazwyczaj wyprzedza pracę lewej, która w swoisty sposób uczy się od niej.

Zatem zapamiętanie słownictwa skojarzonego z ruchem powinno poprzedzać naukę

pamięciową skomplikowanych struktur gramatycznych.

Celem nauki w metodzie reagowania całym ciałem jest rozwinięcie umiejętności

komunikowania się z innymi użytkownikami danego języka. Dlatego też proces nauczania

skupia się znacznie bardziej na znaczeniu tworzonych wypowiedzi niż na ich poprawności

gramatycznej.

Nauka w metodzie TPR polega na wydawaniu przez nauczyciela poleceń, których wykonanie

nie wymaga mówienia. Zadaniem nauczyciela jest takie dobranie słownictwa, żeby polecenie

było dla uczniów w pełni zrozumiałe. Na początkowym etapie nauki nauczyciel demonstruje

znaczenie polecenia, którego akurat uczy. Istnieje wiele technik i materiałów, z których

nauczyciel może korzystać, między innymi drama, mimika, gestykulacja, obrazki i zdjęcia.

Dla uczniów nieco bardziej zaawansowanych językowo nauczyciel może przygotować

polecenia na karteczkach z instrukcjami.

Cechy metody Total Physical Response:

- wykorzystanie obu półkul mózgowych,

- nauka w spokojnych warunkach zbliżonych do naturalnej akwizycji języka ojczystego,


- 18 -

- łączenie słuchania z reagowaniem,

- odrzucenie języka ojczystego,

- koncentracja na znaczeniu wypowiedzi, nie na jej poprawności,

- wykorzystanie technik dramowych, mimiki, gestykulacji, pomocy wizualnych.

Dodatkowym zadaniem nauczyciela jest dokładne przygotowanie planu nauczania i

konspektu każdej lekcji. Nowa lekcja musi bazować na znanym już słownictwie, ale

jednocześnie musi być w pełni zrozumiała. Należy zadbać o zachowanie płynności i ciągłości

nauczania.

3.2 The Silent Way

Metoda powstała pierwotnie w celu usprawniania nauki czytania oraz nauki matematyki.

Dopiero kiedy zyskała sporą sławę zmodyfikowano ją na potrzeby nauczania języków

obcych. Opiera się na maksymalnym ograniczeniu zbędnych bodźców, hałasu i ruchu na

lekcji, na rzecz ciszy i skupienia. W metodzie the Silent Way nie korzysta się z

podręczników, a jedynymi narzędziami pracy są pałeczki Cousinaire’a oraz tablice

leksykalne. Jest ona stosowana na początkowym etapie nauczania w celu wyposażenia

uczniów w bazowy zasób słownictwa (ok. 800 wyrazów), tak aby byli się oni w stanie

komunikować w języku angielskim. Zakres tematyczny obejmuje odpowiadanie na pytania i

samodzielne wypowiadanie się w kwestii swojej osoby, posiadanego wykształcenia, swojej

rodziny, codziennych czynności oraz kultury. Dodatkowo metoda kładzie nacisk na poprawną

wymowę i akcent przy zastosowaniu zasad gramatycznych. Wykorzystane pałeczki

Cousinaire’a pozwalają pokazać wiele z wprowadzanych wyrazów jak kolory, rozmiary czy

proste czynności.

Metoda the Silent Way traktuje naukę języka jako element rozwoju osobistego, dlatego

kładzie duży nacisk na kształtowanie prawidłowych postaw: świadomości uczenia się,

wytrwałości w dążeniu do celu oraz samodzielnego odkrywania prawideł języka poprzez

analizowanie materiału i wyciąganie wniosków. Nauczyciel jest osobą wspierającą i

monitorującą proces, ale odpowiedzialność za naukę spoczywa na uczniach. Odpowiadają oni

za autokorektę lub wzajemne poprawianie swoich błędów, dużo pracują samodzielnie lub w


- 19 -

grupach. Takie działania mają doprowadzić do wykształcenia u uczących się autonomii

myślenia, samodzielności i odpowiedzialności. Metoda najlepiej sprawdza się w pierwszym

roku nauki osób dorosłych, a w nieco uproszczonej wersji można stosować ją w nauce małych

dzieci, w celu wyciszenia i uspokojenia po intensywnych zajęciach.

Cechy metody the Silent Way:

- ograniczenie bodźców zewnętrznych,

- cisza i skupienie w czasie nauki,

- przewaga samodzielnej pracy uczniów,

- brak korekty ze strony nauczyciela,

- budowanie świadomości uczniów, autonomii i odpowiedzialności,

- nauka około 800 bazowych słów i zwrotów,

- nacisk na wymowę i poprawność gramatyczną,

- odpowiadanie na pytania lub samodzielne wypowiedzi,

- opisywanie obrazków lub zdjęć,

- czytanie ze zrozumieniem.

3.3 Counselling Language Learning

Metoda ta powstała w oparciu o techniki psychoanalityczne i terapeutyczne. Zakłada ona, że

nauka języka to proces grupowy, w którym niezbędne są interakcja i komunikacja pomiędzy

jego uczestnikami. Najważniejsze w nauce są motywacja i chęci, a zadaniem nauczyciela i

grupy jest wspieranie każdego ucznia w dążeniu do zdobycia wiedzy. Tematy lekcji zależą od

samych uczniów. Na zajęciach mówią oni o tym, czym akurat chcą się podzielić z grupą i

nauczycielem. Nie ma przymusu, wypowiadają się jedynie ci uczniowie, którzy chcą, a

pozostali słuchają.

Ponieważ na początku nauki uczniowie nie są w stanie mówić o swoich zainteresowaniach po

angielsku, robią to w języku ojczystym, a nauczyciel tłumaczy ich wypowiedzi na angielski.

Wszystkie wypowiedzi uczniów są nagrywane i później spisywane, dzięki czemu grupa

tworzy swój własny podręcznik do języka angielskiego. Ważne, aby uczniowie czuli się na

zajęciach bezpiecznie. Rolą nauczyciela jest wspieranie ich i doradzanie, zajęcia mają mieć


- 20 -

przyjacielski i otwarty charakter. Zadaniem uczniów jest strukturyzowanie i zapamiętywanie

poznanego materiału językowego.

W początkowej fazie nauki, kiedy grupa jeszcze się nie zna, interakcje są ograniczone. Z

biegiem czasu między uczestnikami tworzą się więzi, a dyskusje nabierają dynamiki.

Nauczyciel początkowo jest opiekunem, który tłumaczy wypowiedzi uczniów oraz pewne

zasady języka. Wraz z rozwojem kompetencji językowych uczniów, jego rola ogranicza się

do pomocy w trudnych momentach, staje się on słuchaczem i obserwatorem.

Cechy metody Counselling Language Learning:

- oparcie na założeniach psychoanalizy,

- nauka jest procesem grupowym opartym na komunikacji,

- brak przymusu wypowiadania się,

- tematyka zależy od uczniów,

- wytworzenie więzi wewnątrz grupy,

- nauczyciel wspiera, motywuje, doradza.

Metoda CLL wykorzystuje wiele technik do nauczania języka. Pierwszą z nich jest

tłumaczenie, nauczyciel przekłada na język angielski słowa uczniów. Kolejną jest praca w

grupach, gdzie uczniowie omawiają różne tematy, podsumowują dyskusję lub wspólnie

wyciągają wnioski z lekcji. Następną jest nagrywanie wypowiedzi uczniów oraz ich

transkrypcja, w celu utworzenia zapisków z zajęć. Dzięki temu uczniowie uczą się również

pisania i czytania w języku angielskim. Kolejną techniką jest analiza struktur językowych.

Opiera się ona wyłącznie o transkrypcje wypowiedzi uczniów. Analizuje się te formy

gramatyczne, które uczniowie wykorzystali na zajęciach. Bardzo ważne w metodzie CLL jest

aktywne słuchanie. Uczniowie muszą słuchać się wzajemnie, aby móc komentować i brać

udział w dyskusji. Ważne, aby osoby które same nie odważyły się mówić również słuchały

kolegów z grupy.

W powyższej metodzie bardzo ważna jest osoba nauczyciela, jego charakter i osobowość.

Musi on być biegły w obu językach, znać zasady terapii i pracy w grupie, być w stanie

dostosować się do uczniów i umieć ich zmotywować. Dodatkowo nauczyciel musi być

gotowy na pracę bez materiałów, podręcznika i planu zajęć. Sytuacja na zajęciach


- 21 -

prowadzonych metodą CLL może zmienić się dramatycznie w każdej chwili, w zależności od

tego, co powiedzą uczniowie. Metoda ta przeznaczona jest dla osób które chcą się uczyć i są

mocno zmobilizowane. Nauczyciel chcący stosować ją w swojej pracy powinien przejść

szkolenie z zakresu jej prowadzenia.

3.4 Natural Approach

Metoda naturalna powstała w latach 70. XX wieku. Zakłada, że kluczowa dla opanowania

języka jest ekspozycja znacząca. Oznacza to, że zrozumienie wypowiedzi w języku

angielskim zależy od zrozumienia całej sytuacji. W taki właśnie sposób małe dzieci uczą się

języka ojczystego. Słuchając co mówią rodzice i podejmując próby samodzielnego mówienia,

kiedy są na to gotowe.

Nauczyciel posługuje się prostym językiem, opisuje dzieciom to co dzieje się w danej chwili,

wspomaga się mimiką i gestami, powtarza swoje wypowiedzi oraz docenia najmniejsze nawet

oznaki zrozumienia i próby samodzielnego wypowiadania się.

Bardzo ważne w metodzie naturalnej jest eliminowanie stresu i lęku przez popełnieniem

błędu. Negatywne emocje mogą bowiem doprowadzić do blokady, uniemożliwiającej

skuteczną naukę języka. Pozytywne emocje skojarzone z językiem zachęcają dziecko do jego

poznawania i wzmacniają jego przekonanie o własnej wartości, które prowadzi do

samodzielnego mówienia.

Metoda naturalne przeznaczona jest dla uczniów, którzy dopiero rozpoczynają naukę języka.

Dzięki niej będą w stanie w ciągu kilku miesięcy rozumieć proste komunikaty, na przykład na

dworcu czy lotnisku, zarówno pisane, jak i mówione. Będą również w stanie porozumieć się

w prostych sprawach jak zakup biletu czy pytanie o drogę.

Kluczowe w drodze do sukcesu jest stałe eksponowanie uczniów na kontakt z językiem. Na

początku nie muszą się oni w ogóle odzywać, ale powinni słuchać i reagować na to co mówi

nauczyciel. Mówi on do uczniów wolno i wyraźnie. Aby zachęcić uczniów do wypowiadania

się, nauczyciel zadaje proste pytania, na które można odpowiedzieć „tak” lub „nie”. Metoda


- 22 -

naturalna korzysta z technik stosowanych w innych metodach, między innymi ćwiczenia z

wydawaniem komend (Total Physical Response) czy wspomaganie tłumaczeń mimiką i

gestykulacją (Direct Method). W celu nadanie zajęciom bardziej interesującego dzieci

charakteru, powinny one mówić nauczycielowi co lubią, a on powinien dobierać do tego

tematykę zajęć.

Nauczyciel musi dużo mówić do uczniów lecz jednocześnie bacznie je obserwować. Używać

łatwiejszego języka jeśli dostrzeże problemy, podnosić poprzeczkę adekwatnie do postępów,

dbać o poczucie bezpieczeństwa dzieci i przygotowywać dla nich ciekawe zajęcia.

Cechy metody naturalnej:

- założenia oparte na obserwacji naturalnego przyswajania języka ojczystego,

- używanie wyłącznie języka angielskiego na zajęciach,

- brak przymusu mówienia,

- atmosfera bezpieczeństwa i braku lęku zachęcająca do prób mówienia,

- odejście od karania za błędy,

- tematy zajęć odnoszą się do zainteresowań uczniów,

- wielokrotne powtarzanie prostych wypowiedzi, wsparte gestami i mimiką,

- techniki zaczerpnięte z innych metod nauczania.

3.5 Sugestopedia

Powstała w Bułgarii w XX wieku. Zakłada, że ludzki umysł posiada znaczne rezerwy, które

pozostają niewykorzystane oraz że każdego człowieka można każdego nauczyć absolutnie

wszystkiego, a wrodzone uzdolnienia nie mają w tym żadnego znaczenia. Techniki

zaczerpnięte między innymi z jogi mają za zadanie relaksować, usuwać negatywne emocje i

stres, pomóc w dystansowaniu się od błędów, a poprzez to doprowadzić do otwarcia rezerw

umysłowych. Wymaga to odejścia do logicznego myślenia i analizowania, a zamiast tego

uruchomienia prawej półkuli mózgu poprzez ruch i muzykę.

Na czas trwania kursu uczący się przyjmują role określonych postaci, nie są sobą, aby odciąć

się od swoich zahamowań. Sugestopedia ma uruchomić u dorosłych mechanizmy


- 23 -

emocjonalne odpowiedzialne za harmonijny rozwój dzieci. W metodzie tej zwraca się uwagę

na otoczenie. Jego komfort, harmonijne wyposażenia, kameralność, oświetlenie i muzyka w

tle są bardzo istotne w tej metodzie. Równie ważna jest osoba nauczyciela. Prowadzi on

zajęcia w sposób autorytarny, jest jedyną osobą mającą racje na zajęciach. Uczniowie muszą

całkowicie mu zaufać, niemal tak jak dzieci ufają rodzicom.

Celem nauki w sugestopedii jest szybkie przyswojenie sporego zasobu słownictwa dzięki

rozwijaniu pamięci na wiele sposobów. Jest ona jednak trudna do zastosowania, ze względu

na znaczną ilość udogodnień jakich wymaga. Wiele szkół nie jest w stanie zorganizować

idealnych warunków, takich jak wygodne krzesła czy muzyka. Dodatkowo, badania wykazały

że podwaliny teorii nie były tak dobre, jak twierdzili jej twórcy. Metoda jest dość popularna

w USA gdzie wciąż powstają ośrodki, które kształcą języków według założeń sugestopedii.

Cechy sugestopedii:

- wykorzystanie technik jogi,

- wzmacnianie koncentracji,

- otwieranie wykorzystywanie rezerw umysłu i zwiększanie możliwości pamięci,

- każdego można nauczyć wszystkiego, a wrodzone predyspozycje nie mają znaczenia,

- dbałość o otoczenie, komfort sal, muzykę,

- nauczyciel jest niepodważalnym autorytetem, zajęcia prowadzi w sposób autorytarny,

- uczniowie muszą w pełni zaufać nauczycielowi.


- 24 -

4. Podejście komunikacyjne

Podejście komunikacyjne nie jest zaliczane ani do metod konwencjonalnych, ani również do

metod niekonwencjonalnych. Powstało w latach 80. XX wieku i do dziś jest najpopularniejszą

metodą nauczania języka angielskiego na świecie. Łączy w sobie wiele technik i środków

zaczerpniętych z innych metod omówionych wcześniej.

W podejściu tym kładzie się nacisk przede wszystkim na używanie języka w różnych

sytuacjach codziennego życia. Dlatego skupia się na znaczeniu nauczanych treści, bardziej niż

na ich poprawności. Wynika to z założenia, że pełna poprawność gramatyczna nie jest

niezbędna, aby produkowany przekaz był zrozumiały dla odbiorcy. Oczywiście pewna ilość

gramatyki jest niezbędna, aby przekaz był dobrze sformułowany i sensowny, jednak wiedza

teoretyczna z zakresu gramatyki nie jest potrzebna. Najważniejsze jest jednak, aby nauczyć

adekwatnego dostosowywania języka do sytuacji, tematy czy wieku uczestników rozmowy.

Cechy podejścia komunikacyjnego:

- nacisk na naukę przez komunikowanie się w języku angielskim,

- użycie autentycznych tekstów w procesie nauczania,

- uczenie języka oraz skutecznego zarządzania własną nauką,

- włączanie osobistych doświadczeń uczniów do procesu edukacyjnego,

- wiązanie nauki w klasie z czynnościami językowymi poza nią.

Zadaniem nauczyciela jest tworzenie dla uczniów sytuacji edukacyjnych maksymalnie

zbliżonych do takich, jakie mogą napotkać w codziennym życiu. Prezentacja nowego

materiału powinna mieć formę naturalnych sytuacji, takich jakie uczniowie mogą napotkać

używając nowego języka. W razie potrzeby nauczyciel powinien podpierać się dodatkowymi

materiałami wizualnymi, ale nigdy językiem ojczystym uczniów. Nawet objaśnienia

gramatyki powinny odbywać się w języku angielskim.

Ćwiczenia powinny być zaprojektowane w taki sposób, aby uczniowie musieli tłumaczyć o

co im chodzi, aby ćwiczyli umiejętność porozumiewania się z innymi uczestnikami języka.

Pracują w grupach lub w parach przekazując sobie informacje lub uzyskując je od siebie

wzajemnie. Nauka o samym systemie językowym ograniczona jest do minimum. Nauczyciel


- 25 -

wspiera uczniów w produkowaniu komunikatów, ocenia ich skuteczność, a nie poprawność.

Błędy korygowane są jedynie wówczas, gdy uniemożliwiają skuteczne przekazanie

komunikatu.

Do nauki czytania wykorzystuje się teksty z gazet i innych źródeł anglojęzycznych, jednak

nie materiały spreparowane celowo na potrzeby nauczania. Nie dostosowuje się materiałów

do możliwości uczniów, ale uczy się ich takiego słownictwa, które jest potrzebne do czytania

prasy zagranicznej.

Dodatkowo nauczyciel stara się przekazać uczniom wiedzę dotyczącą zarządzania swoją

nauką. Opowiadają uczniom o skutecznych technikach czytania ze zrozumieniem,

zapamiętywania słówek i szybkiego uczenia się. Decyzję o tym jakie techniki nauczyciel

przekaże uczniom podejmuje on sam, w oparciu o swoje doświadczenia edukacyjne.


- 26 -

Bibliografia

Dakowska M., Teaching English as a Foreign Language

Komorowska H, Metodyka nauczania języków obcych

Parr-Modrzejewska A., Teaching English through integrated education in lower primary

school

Documents

Metodyka nauczania języka angielskiego · Metodyka nauczania j ęzyka angielskiego - 3 - Wst ęp Nauczanie j ęzyków obcych jest, w chwili obecnej, obowi ązkowe ju ż na etapie