Međunarodna konferencija - defektolozi.org · U RADU SA DECOM SA POSEBNIM POTREBAMA Dragana Mandić, Aleksandra Sekulić: DILEME IZ PRAKSE Vesna Gavrić, Snežana Maravić, Milana

Međunarodna konferencijaSAVREMENI DEFEKTOLOŠKI RAD

- rehabilitacija, prevencija isključenosti i inkluzija -

Novi Sad, 15. novembar 2014. godine

ZBORNIK REZIMEA

Novi Sad

4

Savremeni defektološki rad

Međunarodna konferencija SAVREMENI DEFEKTOLOŠKI RAD

- rehabilitacija, prevencija isključenosti i inkluzija -

Izdavač: Društvo defektologa Vojvodine

Za izdavača: MSc Marinela Šćepanović

Recenzent: Prof. Dr Špela Golubović

Urednik: MSc Marinela Šćepanović

Dizajn i štampa:Agencija SoInfowww.somborski.net

Tiraž: 150

ISBN 978-86-913605-6-6

5

Rehabilitacija, prevencija isključenosti i inkluzija

Međunarodna konferencijaSAVREMENI DEFEKTOLOŠKI RAD

- rehabilitacija, prevencija isklučenosti i inkluzija -

Organizatori: Društvo defektologa Vojvodine, Novi Sad,

Medicinski fakultet Univerziteta u Novom Sadu,Dom „Veternik“, Veternik

ŠOSO „Milan Petrović“ sa domom učenika, Novi SadMensa Srbije, Novi Sad

Naučni odbor:Prof. dr Špela Golubović, Medicinski fakultet, Univerzitet u Novom Sadu, predsednica

Prof. dr Slavica Golubović, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Univerzitet u Beogradu, članicaProf. dr Dragan Rapaić, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Univerzitet u Beogradu, članProf. dr Goran Nedović, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Univerzitet u Beogradu, član

Prof. dr Branka Jablan, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Univerzitet u Beogradu, članica

Prof. dr Zamir Mrkonjić, Edukacijsko-rehabilitacijski fakultet, Univerzitet u Tuzli, Bosna i Hercegovina, član

Prof. dr Vladimir Trajkovski, Filozofski fakultet Skoplje, Makedonija, članProf. dr Čongor Nađ, Medicinski fakultet,

Univerzitet u Novom Sadu, članDoc. dr Jasminka Marković, Medicinski fakultet,

Univerzitet u Novom Sadu, članicaDoc. Dr Martina Ozbič, Pedagoški fakultet Ljubljana, Slovenija, članicaDr Damjana Kogovšek, Pedagoški fakultet Ljubljana, Slovenija, članica

Organizacioni odbor:MSc Marinela Šćepanović, predsednica

Ass. Mr Sanela Slavković, članicaAss. Mr Slavica Marković, članica

MSc Maša Karleuša-Valkanou, članicaSrđan Lukić, član

Snežana Maravić, članicaGordana Radaković-Srbulović, članica

Marija Keri-Kutlešić, članicaGoran Tomin, član

Zoran Arbutina, članAleksandar Todorović, član

6


PROGRAMSubota, 15. novembar 2014. godine

08.00-12.15Rad Info pulta: Registracija učesnika, predaja prezentacija, preuzimanje radnih materijala, dodatne informacije i uputstva za učesnike Konferencije

10.00 Otvaranje Skupa

Pozdravne reči

Plenarna izlaganja po pozivu organizatora

Dr Ranko Rajović, Iva Rajović, Uroš Petrović: UTICAJ MOTORIČKIH AKTIVNOSTI NA RAZVOJ KOGNITIVNIH SPOSOBNOSTI KOD DECE PREDŠKOLSKOG UZRASTA

Uroš Petrović, Dr Ranko Rajović: FUNKCIONALNO ZNANJE – PRIORITET XXI VEKA

Prof. dr Vladimir Trajkovski, Meri Trpeska, Andrijana Todorovska: HEALTH PROTECTION OF PERSONS WITH INTELLECTUAL DISABILITY AND AUTISM IN REPUBLIC OF MACEDONIA

11.15 – 11.30Diskusija

11.30 – 12.00Kafe pauza

7


12.00 – 13.30Usmena izlaganja prijavljenih učesnika sa diskusijom Medijatori: Prof. Dr Špela Golubović, MSc Marinela Šćepanović

12.00 – 12.10Prof. Dr Zoran Komazec, Doc. Dr Slobodanka Lemajić-Komazec, Mr Ivana Sokolovac: RANA DIJAGNOSTIKA NAGLUVOSTI I GLUVOĆE

12.10 – 12.20Doc. Dr Slobodanka Lemajić-Komazec, Prof. Dr Zoran Komazec, Mr Ivana Sokolovac: SELEKCIJA KANDIDATA ZA KOHLEARNU IMPLANTACIJU

12.20 – 12.30Ass MSc Renata Škrbić, Mr Ivana Sokolovac, Ass MSc Mila Veselinović: OPRAVDANOST KOHLEARNE IMPLANTACIJE KOD DECE U PRVOJ GODINI ŽIVOTA SA STANOVIŠTA GOVORNO- JEZIČKOG RAZVOJA

12.30 – 12.40Prof. Dr Medina Vantić-Tanjić, Sanela Krdžić, Mirela Fazlić, Dr Fadil Imširović: UTICAJ AKADEMSKIH POSTIGNUĆA NA SAMOPOŠTOVANJE DJECE S INTELEKTUALNIM TEŠKOĆAMA

12.40 – 12.50PhD Erika Ticha: KVALITATIVNA ANALIZA RANE INTERVENCIJE SA STANOVIŠTA RODITELJA

12.50 – 13.00 Dr Valentina Baić, Mr Sanja Batić: POREĐENJE PRISUTNOSTI NEVERBALNIH BIHEJVIORALNIH ZNAKOVA U ISTINITOM I OBMANJUJUĆEM ISKAZU

13.00 – 13.10PhD Barbara Kovačova: AKTIVNOSTI SLOBODNOG VREMENA I DETE SA INVALIDITETOM

13.10 – 13.20Nebojša Nikolić: UPOTREBNA VREDNOST KONERSOVE SKRAĆENE SKALE U PROCENI PREDELIKVENTNOG PONAŠANJA DECE I MLADIH SA SMETNJAMA U RAZVOJU

13.20 – 13.30MSc Maša Jovanović, MSc Jelena Gajić: MIŠLJENJA UČITELJA O RADU SA UČENICIMA SA POREMEĆAJIMA PONAŠANJA

8


13.30 – 13.50Diskusija po izlaganjima

13.50 – 14.30 Pauza

14.30 – 15.00 Sesija poster prezentacija

Medijatori: Ass. Mr Sanela Slavković, MSc Maša Karleuša-Valkanou

Mr Dina Dežmar, Nataša Bačić Kušpilić: VRTIONICA-ZELENA UČIONICA

Aleksandra Sekulić, Dragana Mandić: KONCEPT IZVRNUTE UČIONICE (FLIPPED CLASSROOM) U RADU SA DECOM SA POSEBNIM POTREBAMA

Dragana Mandić, Aleksandra Sekulić: DILEME IZ PRAKSE

Vesna Gavrić, Snežana Maravić, Milana Kosanović: PODRŠKA MLADIM OSOBAMA SA INVALIDITETOM ZA AKTIVNO UKLJUČIVANJE U SVET RADA

MSc Marijana Kojić, Doc. Dr Vojislava Bugarski Ignjatović, Prof. Dr Svetlana Popović Petrović: KVALITET ŽIVOTA OSOBA SA CEREBRALNOM PARALIZOM

Marija Keri Kutlešić, Maja Ristić-Lažetić, Ana Sovrlić, Marija Radošević: RAD MOBILNOG TIMA DRUŠTVA DEFEKTOLOGA OPŠTINE VRŠAC

Dragana Soćanin, Marija Končar, Tatjana Lazor Obradović: ULOGA ORGANIZACIJA CIVILNOG DRUŠTVA U POVEĆANJU DOSTUPNOSTI PROGRAMA PODRŠKE RANOM RAZVOJU DECE – PRIKAZ IZ PRAKSE

15.00 – 16.30Usmena izlaganja prijavljenih učesnika sa diskusijom Medijatori: Marija Keri – Kutlešić, Zoran Arbutina

15.00 – 15.10Nada Funtoš Stamenković: ULOGA DEFEKTOLOGA U REALIZACIJI INKLUZIVNOG OBRAZOVANJA

15.10 – 15.20MSc Marinela Šćepanović, Ass Mr Sanela Slavković: KOREKTIVNI RAD I NJEGOV POTENCIJAL U INKLUZIVNOM OBRAZOVANJU

9


15.20 – 15.30Ass Mr Rade Damjanović, MSc Dejan Đorđić: DODATNA PODRŠKA DETETU/UČENIKU U PROTEKLIH PET GODINA – KOLIKO SMO DALEKO OD POČETKA?

15.30 – 15.40Snežana Maravic, Milana Kosanović, Aneta Peša: KVANTITET ILI KVALITET DODATNE DEFEKTOLOŠKE PODRŠKE?

15.40 – 15.50Ass Mr Rade Damjanović, MSc Dejan Đorđić: ANGAŽOVANJE PRATIOCA ZA LIČNU POMOĆ KAO VID NEPOSREDNE DODATNE PODRŠKE DETETU/UČENIKU

15.50 – 16.00Nevenka Mravlinčić: UTJECAJ SPORTA U INKLUZIVNOM OBRAZOVANJU

16.00 – 16.10Gordana Radaković Srbulović, Danijela Vujović: „KAD GRANICE NE POSTOJE IGRAMO SE MNOGO BOLJE“ - INKLUZIVNE IGRE BEZ GRANICA

16.10 – 16.20MSc Marinela Šćepanović, Ass Mr Sanela Slavković, Prof. Dr Špela Golubović: AKTUELNI STATUS DEFEKTOLOGA U VOJVODINI

16.20 – 16.30Tatjana Lazor Obradović, MSc Marinela Ščepanović, Ass Mr Sanela Slavković, Prof. Dr Špela Golubović, Ass Mr Daniela Tamaš: ISPITIVANJE POTREBA ZA STRUČNIM USAVRŠAVANJEM DEFEKTOLOGA U SOCIJALNOJ ZAŠTITI U AP VOJVODINI

16.30 – 17.00Diskusija po izlaganjima

17.00 Završna diskusija svih učesnika Konferencije

Zatvaranje skupa

Sednica Organizacionog i Naučnog odbora Konferencije – sumiranje postignuća, donošenje Zaključaka i Preporuka

10


SADRŽAJ

PLENARNA IZLAGANJA

Dr Ranko Rajović, Iva Rajović, Uroš Petrović: UTICAJ MOTORIČKIH AKTIVNOSTI NARAZVOJ KOGNITIVNIH SPOSOBNOSTI KOD DECE PREDŠKOLSKOG UZRASTA ........16

Uroš Petrović, Dr Ranko Rajović: FUNKCIONALNO ZNANJE – PRIORITET XXI VEKA ..... 20

Prof. Dr Vladimir Trajkovski, Meri Trpeska, Andrijana Todorovska: HEALTH PROTECTION OF PERSONS WITH INTELLECTUAL DISABILITY AND AUTISM IN REPUBLIC OFMACEDONIA ...................................................................................................................... 24

IZLAGANJA PRIJAVLJENIH UČESNIKA PO ZADATIM TEMAMA

Prof. Dr Zoran Komazec, Doc. Dr Slobodanka Lemajić-Komazec, Mr Ivana Sokolovac: RANADIJAGNOSTIKA NAGLUVOSTI I GLUVOĆE ....................................................................... 30

Dragana Soćanin, Marija Končar, Tatjana Lazor Obradović: ULOGA ORGANIZACIJA CIVILNOG DRUŠTVA U POVEĆANJU DOSTUPNOSTI PROGRAMA PODRŠKE RANOMRAZVOJU DECE – PRIKAZ IZ PRAKSE ............................................................................ 32

Doc. Dr Slobodanka Lemajić-Komazec, Prof. Dr Zoran Komazec, Mr Ivana Sokolovac: SELEKCIJA KANDIDATA ZA KOHLEARNU IMPLANTACIJU ............................................ 34

11


Ass MSc Renata Škrbić, Mr Ivana Sokolovac, Ass MSc Mila Veselinović: OPRAVDANOST KOHLEARNE IMPLANTACIJE KOD DECE U PRVOJ GODINI ŽIVOTA SA STANOVIŠTA GOVORNO- JEZIČKOG RAZVOJA ...................................................................................... 36

Prof. Dr Medina Vantić-Tanjić, Sanela Krdžić, Mirela Fazlić, Dr Fadil Imširović: UTICAJ AKADEMSKIH POSTIGNUĆA NA SAMOPOŠTOVANJE DJECE S INTELEKTUALNIM TEŠKOĆAMA ....................................................................................................................... 38

PhD. Erika Ticha: KVALITATIVNA ANALIZA RANE INTERVENCIJE SA STANOVIŠTA RODITELJA ........................................................................................................................ 40

MSc Marijana Kojić, Doc. Dr Vojislava Bugarski Ignjatović, Prof. Dr Svetlana Popović Petrović: KVALITET ŽIVOTA OSOBA SA CEREBRALNOM PARALIZOM ........................................ 42

Dr Valentina Baić, Mr Sanja Batić: POREĐENJE PRISUTNOSTI NEVERBALNIH BIHEJVIORALNIH ZNAKOVA U ISTINITOM I OBMANJUJUĆEM ISKAZU ......................... 44

PhD. Barbara Kovačova: AKTIVNOSTI SLOBODNOG VREMENA I DETE SA INVALIDITETOM .................................................................................................................. 46 Nebojša Nikolić: UPOTREBNA VREDNOST KONERSOVE SKRAĆENE SKALE U PROCENIPREDELIKVENTNOG PONAŠANJA DECE I MLADIH SA SMETNJAMA U RAZVOJU .... 48

MSc Maša Jovanović, MSc Jelena Gajić: MIŠLJENJA UČITELJA O RADU SA UČENICIMA SA POREMEĆAJIMA PONAŠANJA .................................................................................. 50

Mr Dina Dežmar, Nataša Bačić Kušpilić: VRTIONICA-ZELENA UČIONICA ......................... 52

Aleksandra Sekulić, Dragana Mandić: KONCEPT IZVRNUTE UČIONICE (FLIPPEDCLASSROOM) U RADU SA DECOM SA POSEBNIM POTREBAMA ................................ 54

Vesna Gavrić, Snežana Maravić, Milana Kosanović: PODRŠKA MLADIM OSOBAMA SAINVALIDITETOM ZA AKTIVNO UKLJUČIVANJE U SVET RADA ....................................... 56

Dragana Mandić, Aleksandra Sekulić: DILEME IZ PRAKSE ................................................ 58

12


Nada Funtoš Stamenković: ULOGA DEFEKTOLOGA U REALIZACIJI INKLUZIVNOGOBRAZOVANJA ................................................................................................................. 60

MSc Marinela Šćepanović, Ass. Mr Sanela Slavković: KOREKTIVNI RAD I NJEGOVPOTENCIJAL U INKLUZIVNOM OBRAZOVANJU ............................................................. 62

Ass. Mr Rade Damjanović, MSc Dejan Đorđić: DODATNA PODRŠKA DETETU/UČENIKUU PROTEKLIH PET GODINA – KOLIKO SMO DALEKO OD POČETKA? ......................... 64

Snežana Maravic, Milana Kosanović, Aneta Peša: KVANTITET ILI KVALITET DODATNEDEFEKTOLOŠKE PODRŠKE? ........................................................................................... 66

Ass. Mr Rade Damjanović, MSc Dejan Đorđić: ANGAŽOVANJE PRATIOCA ZA LIČNUPOMOĆ KAO VID NEPOSREDNE DODATNE PODRŠKE DETETU/UČENIKU ................ 68

Nevenka Mravlinčić: UTJECAJ SPORTA U INKLUZIVNOM OBRAZOVANJU .................... 70

Gordana Radaković Srbulović, Danijela Vujović: „KAD GRANICE NE POSTOJE IGRAMOSE MNOGO BOLJE“ - INKLUZIVNE IGRE BEZ GRANICA ............................................... 72

Marija Keri Kutlešić, Maja Ristić-Lažetić , Ana Sovrlić, Marija Radošević: RAD MOBILNOGTIMA DRUŠTVA DEFEKTOLOGA OPŠTINE VRŠAC ........................................................ 74

MSc Marinela Šćepanović, Asist. Mr Sanela Slavković, Prof. dr Špela Golubović: AKTUELNI STATUS DEFEKTOLOGA U VOJVODINI ......................................................... 76

Tatjana Lazor Obradović, MSc Marinela Šćepanović, Asist. Mr Sanela Slavković, Prof. dr Špela Golubović, Asist. Mr Daniela Tamaš: ISPITIVANJE POTREBA ZA STRUČNIM SAVRŠAVANJEM DEFEKTOLOGA U SOCIJALNOJ ZAŠTITI U AP VOJVODINI .............. 78

Indeks autora ....................................................................................................................... 80

13


14


15


PLENARNA IZLAGANJA

PO POZIVU

16


UTICAJ MOTORIČKIH AKTIVNOSTI NA RAZVOJ KOGNITIVNIH SPOSOBNOSTI KOD DECE PREDŠKOLSKOG UZRASTA

Dr Ranko Rajović, Odsek za darovitu decu, Mensa InternationalIva Rajović, Pedagoski fakultet LjubljanaUroš Petrović, književnik

U poslednjih nekoliko godina u regiji Srednje Evrope primetan je porast broja dece koja imaju razvojne smetnje. U Bosni i Hercegovini, Sloveniji, Italiji, Crnoj Gori i Srbiji su tokom 2011. i 2012. godine sprovedena istraživanja koja su pokazala da preko polovine ukupnog broja dece predškoslkog uzrasta ima poremećaj fine motorike i ravna stopala. Ista istraživanja su pokazala da kod 40% ispitane dece postoji i poremećaj koordinacije oko-ruka. I dalje se ovi poremećaji javljaju kod dece, pa čak i više, a sve to se ne može objasniti samo naslednim uticajem. Pojava ovih razvojnih smetnji ukazuje na mogućnost da u pojedinim regijama mozga nije došlo do formiranja optimalnog broja sinapsi neophodnih za uredan dečiji razvoj. Ovo je naročito važno kada se zna da kognitivne, pa time i intelektualne sposobnosti, između ostalog, zavise i od ukupnog broja uspostavljenih neuronskih veza tj. sinapsi. Zato je podatak da se broj dece sa razvojnim smetnjama povećava zabrinjavajući, jer to ukazuje da zbog nekog razloga dolazi do ukupnog smanjenja broja sinapsi ili formiranja nedovoljnog broja sinapsi u velikim i važnim regijama kore velikog mozga koje su odgovorne za kognitive sposobnosti.

Primena Nikola Tesla Centar (NTC) programa se zasniva na savremenim rezultatima istraživanja funkcionisanja mozga. NTC program ima za cilj podsticanje razvoja kore velikog mozga kroz stimulaciju formiranja sinapsi praktikovanjem različitih motoričkih aktivnosti kod dece. Značajno je istaći da se sve motoričke aktivnosti sprovode kroz igru, te su kao takve veoma prihvatljive i omiljene od dece. Rezultati ranijih istraživanja govore da je broj neuronskih veza koje se intenzivno formiraju u prvih godinama života, presudan za razvoj intelektualnih tj. kognitivnih sposobnosti kod dece, pored naslednih potencijala.

Ako je smanjem broj sinapsi u mnogim regijama kore velikog mozga (centar za prste, centar za akomodaciju, centar za govor, centar za stopala i sve regije koje su povezane sa ovim važnim regijama), a uz to su smanjene bazalne ganglije, postavlja se pitanje kako to utiče na ukupne kognitivne sposobnosti dece danas. Pošto smanjenje ovih struktura utiče na kognitivne smetnje koje su u porastu, onda je apsolutni prioritet vratiti deci pokret, igru, trčanje, preskakanje, boravak u prirodi kako bi se mozak razvijao u skladu sa biologijom, tj. na onaj način kako se razvijao hiljada godina unazad. Takođe je važno da mozak mora da uči u skladu sa fiziologijom, pa je zato potrebno decu prevoditi sa repetitivnog učenja na asocijativne tehnike.

NTC program se sastoji od tri faze. Prva faza ovog programa je osmišljena tako da raznovrsnim

17


ali ciljanim motoričkim aktivnostima kroz igru podstiče formiranje neuronskih veza u kori velikog mozga; u drugoj fazi se ostvaruje stimulacija razvoja sposobnosti učenja putem igara u kojima dominira primena asocijativnog razmišljanja, misaonih serijacija i misaonih klasifikacija; u trećoj fazi programa akcenat je na razvoju funkcionalnog razmišljanja kroz paralelno procesuiranje, gde veoma važnu ulogu imaju misaone klasifikacije i asocijacije.

NTC program se trenutno primenjuje i sprovodi u saradnji sa pedagoškim institucijama u Sloveniji, Crnoj Gori, Češkoj, Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj, Norveškoj, Rumuniji, Makedoniji, Italiji i Srbiji, dok je u fazi pripreme njegova primena u Mađarskoj, Bugarskoj, Slovačkoj i Švajcarskoj.

Ključne reči: motoričke aktivnosti, sinapse, NTC program, igra, kognitivne sposobnosti.

18


INFLUENCE OF MOTOR ACTIVITY ON THE DEVELOPMENT OF COGNITIVE SKILLS IN PRESCHOOL CHILDREN Dr Ranko Rajović, Department of gifted children, Mensa InternationalIva Rajović, Faculty of Education, University of LjubljanaUroš Petrović, the association of Serbian writers

In the last few years,in the regions of East-Central Europe, evident number of children with developmental difficulties emerged. During 2011 and 2012 studies were conducted in Bosnia and Herzegovina, Slovenia, Italy, Montenegro and Serbia. Results showed that more than a half of examined preschool childrenhad flat feet and fine motor skills disorder. Additionally, 40% of examined children exhibited eye-hand coordination disorder. The number of such children is on the rise, and the genetic influence could hardly be the main explanation. Emergence of these developmental difficulties indicatesthe possibility that in certain regions of brain the formation of optimal number of synapses, necessary for regular development of child, was omitted.This is extremely important, if we take into consideration that cognitive, and therefore intellectual abilities, among others, depend on overall number of synaptic connections.The fact that the number of children with developmental difficulties is on the rise is worrisome as it indicates that, from some reason, overall number of synapsesis beingreduced or specifically decreased in large and important areas of cerebral cortex, responsible for cognitive skills.

The application of Nikola Tesla Center (NTC) program is based on results of present-day studies regarding brain functioning. The aim of the NTC program is to encourage the development of cerebral cortex by stimulating the synapses, i.e. their formation,through the application of various motor activities in children. It is important to note that motor activities are acquired through game, and thereby are genuinely accepted and popular among children. Results of prior studies indicate that the number of neural connections that form intensely in the first years of life is crucial for the development of both, cognitive and intellectual abilities in children, along the genetic potential.

If the number of synapses in various cortex areas is decreased (areas related to fingers and feet, speech center, areas responsible for eye accommodation, and other areas connected to listed important areas), and if it is followed by reducedactivation of basal ganglia, the question is how this affects the overall cognitive skills in children today. Since the reduced activity of these structures is correlated to cognitive disorders that are on the rise, it is an absolute priority to bring back to children the game, movement, running, and spending time in nature, so their brain could develop optimally. Furthermore, we should not underestimate the importance of learning in accordance with physiology and this is why we need to teach the children to overcome repetitivelearning and toacquire techniques for associative learning.

NTC program is comprised of three phases. The first phase of the program is devised in a

19


way that various, yet specific motor activities are encouraged in order to strengthen the formation of neural connections in the cerebral cortex; in the second phase, stimulation of development of learning abilities,through games rich in application of associative thinking, abstract seriations and abstract classification, is established; Emphasis of the third phase is on the the development of functional thinking throughparallel processing where abstract classification and association play a crucial role.

NTC program is currently carried out and applied in collaboration with preschool institutions in Slovenia, Montenegro, Czech Republic, Bosnia and Herzegovina, Norway, Romania, Macedonia, Italy and Serbia. In Hungary, Bulgaria, Slovakia and Switzerland application of NTC program is in the preparation phase.

Key words: motor skills, NTC program, game, cognitive skills

20


FUNKCIONALNO ZNANJE, PRIORITET XXI VEKA

Uroš Petrović i Ranko Rajović, NTC Sistem učenja

NTC sistem učenja je multidisciplinarni program koji uključuje nova saznanja iz neurofiziologije u pedagogiji, a sastoji se iz tri dela. Prvi deo obradjuje oblast medicine i razvoj mozga. Posebno su važne prve godine života, jer unutar mozga se odigrava borba za dominaciju među neuronima, stvaraju se nove veze između aktivnih neurona i novi komandni putevi. Podstiče se razvoj važnih centara, formira se čitava mreža novih puteva. Neaktivni neuroni i putevi se gube. U toj stimulaciji neurona je odgovor na pitanje hoće li dete dosegnuti svoje biološke potencijale ili ne. Moramo pronaći interakciju vrtića, škole, učenja kroz igru, učenja pomoću novih tehnologija, ali i nečeg što roditelji potpuno zaboravljaju – jednostavne dečije igre, kakva je bila uobičajena do 10-20 godina: trčanje, skakanje, preskakanje, provlačenje, penjanje… To je jako važno jer je osnovna karakteristika ljudi uspravan hod, koji nas je evolutivno razvijao. Svi delovi mozga su na taj način usklađeni, povezani, sinhronizovano rade. Ako dete puno vremena provodi u ležećem ili sedećem položaju, slabije stimuliše određene regije kore velikog mozga. Na taj način se stvaraju uslovi za kasniju pojavu pojedinih kognitivnih ispada.

Drugi deo program se bavi razvojem sposobnosti učenja. Reproduktivno učenje predstavlja sve veći problem za decu, jer je broj podataka koji se uči sve veći, a ovakav način učenja je najniži nivo učenja. Ovakav način učenja zahteva od deteta da nekoliko puta pročita lekciju, da je ponavlja nekoliko dana, a rezultat je da večinu “naučenog” zaboravi, a dešava se da i to što je naučeno ne može da poveže. Ovakav način rada je i zamoran, jer se dešava da učenik čita neku lekciju ili lektiru, a u jednom momentu ni ne zna šta je pročitao pa mora da se vraća nazad. Ili učenik/student mora da odgovara za ocenu dobro “naučenu” lekciju, a desi se da na postavljeno pitanje kaže da zna, ali ne može da se seti, pa čak i govori na kojoj stranici se nalazi tekst, u kom pasusu…ali nažalost teksta nigde nema. U NTC programu se uči nizom tehnika, kako naučiti gradivo na jedan drugačiji, interesantniji način koji više liči na igru. Moramo pomoći deci da školu shvate kao vid zabave, jer učenje je igra.

Treći deo programa pomaže razvoj funkcionalnog znanja. Očigledno da cilj obrazovanja mora da bude razvoj funkcionalnog znanja i sposobnost povezivanja. Ovaj deo NTC programa razvija sposobnost razmišljanja i povezivanja kroz rešavanje (konvergentno mišljenje), čak i sastavljanje (divergentno mišljenje) zagonetnih priča i pitanja. Ovo je najsloženiji deo NTC programa, i zahteva najveći stepen angažovanja. Podstiče decu da razmišljaju, nauštrb ponavljanja gradiva i učenja napamet, koje im nije zanimljivo i nedovoljno efikasno. Uz zagonetna pitanja deca aktivno smišljaju nove ideje, traže altenativne puteve do ciljeva i probleme rešavaju svim podacima kojima raspolažu. Umesto klasičnih, reproduktivnih pitanja, od njih se traži da promisle, razmene ideje i zaključe, na primer, zašto su krovovi planinskih kuća strmiji

21


nego ravničarski ili zašto je gepard, najbrži kopneni stvor, jedina mačka koja ne može da uvuče kandže. U samom procesu rada sa zagonetnim pitanjima, deca razvijaju sposobnost povezivanja, zaključivanja i kreativnog promišljanja do spoznaje novih podataka. Ujedno, dete tako saopštava svom mozgu da mu je važno da očuva i razvije sinapse zadužene za pomenute umne aktivnosti.

*NTC program je akreditovan u Sloveniji, Srbiji, Češkoj, Crnoj Gori a u pripremi su akreditacije za

Slovačku, Makedoniju i Italiju. U saradnji sa obrazovnim institucijama, program je prisutan i u Mađarskoj, Rumuniji, Poljskoj, Bugarskoj, Grčkoj, Norveškoj i Švajcarskoj, dok se u Bosni i Hercegovini sprovodi pod okriljem UNICEF-a.

Ključne reči: funkcionalno znanje, tehnike učenja, NTC program

22


FUNCTIONAL KNOWLEDGE, PRIORITY OF THE 21ST CENTURY

Uroš Petrović, Dr Ranko Rajović, NTC system of learning

NTC system of learning is a multidisciplinary programthat relates new knowledge inthe field of neurophysiology to the pedagogy. It is comprised of three phases. Focus of the first phase is brain development and relevant knowledge from the medicine.First few years of life play a crucial role since neurons within the brain compete with each other; new connections are being formed by active neurons.Development of important areas is encouraged, as well as the formation of new connections. Consequently, insufficiently active neurons are dismissed. In this dynamic process lies the answer to the questionwhether a child will reach its biological potential or not. We need to find the interaction of kindergarten, school, learning through play and learning with the aid of new technologies, but as well something that parents often completely forget – simple children’splay, something so usual ten or twenty years ago: running, jumping, skipping, climbing...This is extremely important since a defining characteristic of humans is bipedalism. In this way, all parts of the brain are connected and synchronized.If a child spends a lot of time in sitting or lying position, correlated areas of the brain will be weakly simulated.In such a way, the conditions are being met for potential onset of certain cognitive difficulties.

Focus of the second phase of the program is the development of learning abilities. Due to the increased number of information that needs to be learned, reproductive learning represents an emerging problem for children. It represents as well the lowest level of learning and children embracing it need to read a lesson for a few times, to repeat it for a few days and the result of it all is that the majority of ’’learned’’ is forgotten, or even not able to be linked to existing knowledge.This way of learning is tiring as well, because it happens that a child reads a certain lesson but in the next moment it does not even now what was read, so it needs to go back. Or a student/pupilhas to answer for a grade a well ’’learned’’ lesson. However, it happens that he claims he knows the answer, yet he cannot remember it while he even can say on which page and paragraph the answer can be found in the book…unfortunately, only the answer is missing. NTC program teaches a set of techniques how to learn in a different, more interesting manner which resembles play.We need to help our children to perceive school as a place of fun by making learning more playful.

The third phase of program supportsthe development of functional knowledge. It is obvious (evident) that the aim of education must be the development of functional knowledge and ability to survive. This phase of NTC program encourages ability to think and connect information through the solving (convergent thinking), and even making, of enigmatic questions and stories. This is the most complex phase of NTC program, and requires the highest level of engagement.It encourages the children to think at the expense of spaced repetition and rote learning. Additionally, these techniques are neither

23


efficient nor interesting to children. With the aid of enigmatic questions children actively generate new ideas, seek alternative approaches and solve the problems with all the information on their disposal.Instead of classical, reproductive questions, they are challenged to bethink themselves, to exchange ideas and conclude, for example, why the roofs of houses are steeper in mountains than in plains, or why the cheetah, the fastest creature on land, is the only cat not capable of retracting the claws. In the process of solving enigmatic questions, children develop the ability to reason, connect and think creatively.At the same time, brain of a child learns that it is important to preserve and develop synapses responsible for mentioned mental activities.*Key words: functional knowledge, learning techniques, NTC program

24


ZDRAVSTVENA ZAŠTITA OSOBA SA INTELEKTUALNOM OMETENOŠĆU I AUTIZMOM U REPUBLICI MAKEDONIJI

Prof. Dr. Vladimir Trajkovski1, Meri Trpeska2, Andrijana Todorovska2

1 Univerzitet “Sveti Kirilo i Metodije”, Filozifski fakultet, Institut za defektologiju, Skoplje, Republika Makedonija2 nezaposleni defektolog

Uvod: Zdravstvena zaštita je system mera I aktivnosti za unapređivanje I zdravstvenu brigu, prevenciju I sprečavanje bolesti/poremećaja. Sistem zdravstvene zaštite je zasnovan na tri nivoa: primarn, sekundarna i tercijarna zdravsetvena zaštita. U Republici Makedoniji zdravstvena zaštita osoba sa intelektualnom ometenošću je regulisana zakonom o zdravstvenoj zaštiti I zakonom o zdravstvenom osiguranju.

Cilj: Cilj ovog istraživanja je da odredi kakvu zdravstvenu zaštitu dobijaju osobe sa intelektualnom ometenošću i autizmom, da li ova zaštita odgovara njenim komponentama (detekcija, prevencija, rana intervencija, dijagnoza, prognoza, tretman, rehabilitacija) I pomaže li ona ovim osobama u zaštiti i brizi o njihovom mentalnom i fizičkom zdravlju.

Metodologija: Čitav uzorak je uključio ukupan broj od 162 osobe, od kojih 82 osobe su zdravstveni radnici, 40 su roditelji osoba sa intelektualnom ometenošću a 40 roditelji dece sa autizmom. Za ovo istraživanje korišćen je upitnik namenjen trima grupama ispitanika, koji sadrži otvorena, zatvorena i kombinovani tip pitanja sa alternacijama. Poređenje tri grupe ispitanika je analizirano Hi kvadrat testom i Fišerovim egzakt testom, a razlika značajnosti nivoa p<0.05 uzeta je kao značajna.

Rezultati: Postoji statustički značajna razlika u odgovorima ispitanika vezanim za pitanje da li osobe sa intelektualnom ometenošću uživaju svoja prava (p = 0.0181), s tim mi potvrđujemo da osobe sa intelektualnom ometenošću ne uživaju svoja prava u zdravstvenoj zaštiti. Ne postoji statistički značajna razlika u odgovorima dve ispitane grupe vezanim za pitanje da li osobe sa intelektualnom ometenošću imaju pristup zdravstvenim uslugama (p = 0.0509). Sa druge strane može se zapaziti da se 55% roditelja dece sa autizmom ne slažu das u deca sa autizmom uključena u sistem zdravstvene zaštite. Roditelji u 92,5% izjavljuju da paketu zdravstvene zaštite nije obezbeđena rehabilitacija za decu sa autizmom.

Zaključak: Zdravstvena zaštita u republici Makedoniji ne ispunjava u potpunosti svoje obaveze prema osobama sa intelektualnom ometenošću I autizmom. Svaki pacijent ima pravo na zdravstvenu zaštitu bez diskriminacije zasnovane na polu, rasi, jeziku, veri, poreklu ili bilo kojem drugom svojstvu. Osobe sa ovim

25


ometenostima imaju potrebu za boljom komunikacijom I više informacija u pogedu njihovog zdravstvenog stanja, boljim pristupom specijalizovanim zdravstvenim institucijama, povećanju granice (preko 26 godina) za oslobađanjem od učešća u troškovima tj. participacije u zdravstvenim institucijama. Vezano za zdravstvene radnike, koji se slažu da su medicinski pregledi osoba sa intelektualnom ometenošću češći, utvrđeno je da su im potrebne dodatne obuke koje bi im pomogle da unaprede svoj rad.

Preporuke: Unapređenje saradnje između tri nivoa zdravstvene zaštite, saradnja različitih nevladinih organizacija, otvaranje novih institucija zdravstvenih usluga gde bi bilo praćeno zdravlje osoba sa inttelektualnom ometenošću i autizmom, otvaranje registra osoba sa intelektualnom ometenošću i autizmom, uspostavljanje savremenih metoda tretmana, kao i metoda i tehnologija za rano otkrivanje istih.

Ključne reči: zdravstvena zaštita, intelektualna ometenost, autizam, zakoni, Republika Makedonija.

26


HEALTH PROTECTION OF PERSONS WITH INTELLECTUAL DISABILITY AND AUTISM IN REPUBLIC OF MACEDONIA

Prof. Dr. Vladimir Trajkovski1, Meri Trpeska2, Andrijana Todorovska2

1 University Ss “Cyril and Methodius”, Faculty of Philosophy, Institute of Special Education and Rehabilitation, Skopje, Republic of Macedonia 2 unemployed special educator

Introduction: Health protection is a system of measures and activities for improvement and health nursing, prevention and inhibition of illness/disorders. The system of health protection is based on three levels: primary, secondary, tertiary health protection. In Republic of Macedonia (RM) the health protection of persons with intellectual disability is regulated by the law for health protection and the law for health insurance.

Aim: The aim of this research is to determine the health protection that receive the persons with intellectual disability and autism, is this protection fit its components (detection, prevention, early intervention, diagnosis, prognosis, treatment, rehabilitation) and helps those persons in the protection and care of his/her mental and physical health.

Methodology: The whole sample includes total number of 162 persons, of whom 82 persons are health workers, 40 are parents of people with intellectual disability and 40 parents of children with autism. For this research a questionnaire was used, intended for three groups of examiners, which contains questions from open, closed and combined type and questions with alternation. The comparison of the three groups of examiners is analyzed with the Chi square test and Fischer Exact test, and the differences with p<0.05 level of significance has been taken as significant.

Results: There is significant statistic difference in the answers of the examiners regarding the question whether persons with intellectual disability enjoy their rights (p = 0.0181), wherewith we confirm that persons with intellectual disability do not enjoy their rights of health protection. There is no particular statistic difference in the answers of the two examined groups regarding the question whether persons with intellectual disability have access to health services (p = 0.0509). From the other hand it could be noticed that 55% of autistic parents do not agree that children with autism are included in the health protection system. Parents in 92.5% stated that in health protection package rehabilitation of children with autism is not provided.

Conclusion: The health protection in Republic of Macedonia does not completely fulfill its obligations

27


to the persons with intellectual disability and autism. Every patient is entitled to health protection without discrimination based on gender, race, language, faith, origin or any other status. Persons with those disabilities have need for more communication and information regarding their health condition, more access to the health specialist institutions, and extension of their age limit (over age 26 years) for free participation fee in the health institutions. Regarding the health workers, who agree that the medical examinations of persons with intellectual disability are more frequent, was determined that they need additional training that would help them to improve their work.

Recommendations: Improvement of the cooperation among the three levels of health protection, cooperation with different nongovernmental organizations, opening of new health service institutions where the health of the persons with intellectual disabilities and autism will be watched, opening a register of persons with intellectual disabilities and autism, establishment of up-to-date methods of treatment, as well as methods and technologies for early detection.

Key words: health protection, intellectual disability, autism, laws, Republic of Macedonia.

28


29


IZLAGANJA UČESNIKA NA ZADATE TEME

30


RANA DIJAGNOSTIKA NAGLUVOSTI I GLUVOĆE

Prof. dr Zoran Komazec1,2, Doc. dr Slobodanka Lemajić-Komazec1,2, Mr Ivana Sokolovac2

Univerzitet u Novom Sadu - Medicinski fakultet¹Klinika za bolesti uva, grla i nosa KC Vojvodine2

Gubitak sluha kod dece uzrokuje kognitivne nedostatke u centralnim oblastima koje zavise od sluha, pa je stoga odgovoran za kašnjenje u razvoju govora, slabe jezičke veštine, psihološke poremećaje i poremećaje mentalnog ponašanja. Rana identifikacija značajnog gubitka sluha kod odojčadi i male dece je osnovni preduslov za efikasnu slušnu rehabilitaciju i obrazovnu intervenciju. Sazrevanje slušnih puteva odvija se tokom prvih 18 meseci života i zavisi od odgovarajuće akustične stimulacije. Kako bi se omogućila optimalna terapija, konačna dijagnoza oštećenja sluha mora biti završena do šestog meseca života. Prema sadašnjim standardima zdravstvene zaštite, preporučuje se potvrđivanje neonatalnog gubitka sluha pre uzrasta od tri meseca i odgovarajuća intervencija pre uzrasta od šest meseci.

Ovo istraživanje obuhvata procenu objavljenih podataka i preporuku Zajedničke komisije za sluh odojčadi. Neprihvatljivo zakasnela procena sluha je posledica nepostojećeg jedinstvenog skrining programa u Srbiji. Uvođenje jedinstvenog skrining progama rezultiralo bi značajno ranijim otkrivanjem nagluvosti i gluvoće kod dece.

Ovaj rad potvrđuje značajnu korelaciju neurofizioloških metoda OAE, c-ABR i ASSR sa bihejvioralnom audiometrijom.

Ključne reči: ASSR, ABR, objektivna audiometrija, gubitak sluha u detinjstvu, senzorno-neuralni gubitak sluha

31


EARLY DIAGNOSTICS OF HEARING LOSS AND DEAFNESS

Prof. dr Zoran Komazec1,2, Doc. dr Slobodanka Lemajić-Komazec1,2, Mr Ivana Sokolovac2

University of Novi Sad – Medical school¹Clinic for ear, nose and throat diseases – Clinical centre of Vojvodina2

Hearing loss in children will cause cognitive deficits in the central areas which are dependent upon hearing and is therefore responsible for delay in the speech development, poor language skills and disorders in psychological and mental behavior. An early identification of educationally significant hearing loss in infants and young children is an essential prerequisite for effective hearing rehabilitation and educational intervention. Maturation of the auditory path takes place within the first 18 months of life and is dependent on the adequate acoustic stimulation. To ensure the optimal therapy a definite diagnosis of the hearing impairment should be made until the sixth month of life. Current health care standards recommend the confirmation of the neonatal hearing loss before the age of three months and the appropriate intervention before the age of six months.

The study consisted of the evaluation of the published data and recommendation of Joint Committee on Infant Hearing. Unacceptably late hearing assessment is the consequence of non-existent universal hearing screening program in Serbia. However, the introduction of a universal screening programme would result in significantly earlier detection of the hearing impairment in children.

This article confirms significant strong correlation between neurophysiological methods: OAE; c-ABR and ASSR theshold with the bihevioural audiometry.

Key words: Auditory steady-state response; Auditory brainstem response; Objective audiometry, Childhood hearing loss, Sensorineural hearing loss

32


ULOGA ORGANIZACIJA CIVILNOG DRUŠTVA U POVEĆANJU DOSTUPNOSTI PROGRAMA PODRŠKE RANOM RAZVOJU DECE – PRIKAZ IZ PRAKSE

Dragana Soćanin, Marija Končar, Udruženje Roditelj, BeogradTatjana Lazor Obradović , Centar za proizvodnju znanja i veština, Novi Sad

Udruženje Roditelj je tokom 2011. godine pokrenulo uz podršku UNICEF program podrške ranom razvoju dece iz marginalizovanih grupa u Beogradu i Nišu. Ideja je bila zasnovana na dobrim iskustvima koje su udruženju preneta iz kanadskog modela Ontario Early Development Center program, a tokom implementacije projekta Udruženje Roditelj je modifikovalo program rada u skladu sa lokalni kontekstom. U osnovi ovog pilot projekta je bila namera da se deci uzrasta 0-5,5 godina koja su van sistema odnosno nisu obuhvaćena nikakvim vaspitno obrazovnim sadržajima poveća dostupnost stimulativnih programa koji će im obezbediti iste startne pozicije za polazak u školu. Ovaj cilj se postiže indirektno kroz povećanje roditeljskih kompetencija za rad sa detetom, i to na način i sredstvima koja ne iziskuju nikakva dodatna izdvajanja porodice.

Sam projekat je ciljano niskobudžetni; sadržaji kojima su roditelji i deca bili obuhvaćeni su bili besplatni, realizovani od strane volontera. Kao volonteri u Beogradu bili su angažovani studenti FASPER-a i njihov angažman je osmišljen kao strukturisan, organizovan volonterski program kroz koji je za 2 godine prošlo 80 studenata.

Program rada se sastojao iz radionica sa roditeljima i decom, predavanja od strane stručnjaka na teme koje su sami izabrali. Ukupno je obuhvaćeno 354 roditelja i preko 400 dece do kraja 2013. godine. U 2014. godini program se širi na još dva grada: Novi Sad i Ruma. U Novom sadu je od početka realizacije, za dva meseca, uključeno 15 porodica i preko 30 studenata Filozofskog i Medicinskog fakulteta.

Evaluacija pilot programa pokazala je da 91% roditelja smatra da je ovakav program dobar za njih i za njihovo dete, 91% roditelja je reklo da su primenili naučeno kod kuće. S obzirom na činjenicu da je nosilac programa organizacija civilnog društva, praktično iskustvo iz pilot projekta je pokazalo da su upravo takvi programi značajni zbog niskog budžeta, fleksibilnosti OCD kao nosioca, angažovanja volontera, proaktivnog stava u razvijanju međusektorske saradnje na lokalnom nivou, dovoljnog nivoa ekspertize potrebne za rad sa porodicom koji opet omogućava da se ovakvi programi implementiraju i u manjim lokalnim zajednicama koje nemaju univerzitete i visoke škole kao resurs. Ključne reči: rani razvoj, organizacije civilnog društva, volonteri, marginalizovane grupe

33


34


SELEKCIJA KANDIDATA ZA KOHLEARNU IMPLANTACIJU

Doc. dr Slobodanka Lemajić-Komazec1,2 Prof. dr Zoran Komazec1,2,, Mr Ivana Sokolovac2

Univerzitet u Novom Sadu - Medicinski fakultet¹Klinika za bolesti uva, grla i nosa KC Vojvodine2

Kohlerni implanti (CI) predstavljaju savremeni tretman za pacijente sa dubokim senzorineuralnim oštećenjem sluha. U početku se smatralo sa samo gluvi adultni pacijenti mogu biti kandidati za kohlearnu imlantaciju, međutim tehnološki razvoj i sazrevanje u iskustvima su omogućila proširivanje indikacija za kohlearnu implantaciju.

Danas se kohlearna imlplantacija vrši kod odraslih i dece, a indikaciono područje je prošireno. Postoje, međutim i pacijenti koji ne ispunjavaju u potpunosti savremene indikacije i oni su potencijali kandidati za CI. Trajanje gluvoće i preostali-rezidualni sluh predstavljaju prognostičke pokazatelje za uspešnost CI. Međutim, da li su kandidati za CI deca sa rezidualnim sluhom i odrasli sa prelingvalnom gluvoćom i dalje su predmet rasprave. Anatomske varijacije poput osifikacije kohleje, kohlearne malformacije i hronične upale uva za neke hirurge i dalje predstavljaju kontraindikacije za CI.

Ovaj rad ukratko analiza i razmatra nove aspekte kandidata za kohlearnu implantaciju.

Ključne reči: selekcija kandidata, kohlerna implantacija, senzori-neuralno oštećenje sluha, deca, odrasli

35


SELECTION OF CANDIDATES FOR COCHLEAR IMPLANTATION

Doc. dr Slobodanka Lemajić-Komazec1,2, Prof. dr Zoran Komazec1,2, Mr Ivana Sokolovac2

University of Novi Sad – Medical school¹Clinic for ear, nose and throat diseases – Clinical centre of Vojvodina2

Cochlear implants (CI) represent the current treatment for patients affected by profound sensorineural hearing loss (SNHL). Initially only deaf adult patients were considered to be candidates for a CI; however, the development of technology and matured experience have expanded the indications for cochlear implantation.

Today, CIs are implanted in adults and children and broader indications are followed. There are, however, a number of patients who do not completely fulfill the current indications and who are potential candidates for CI. The duration of deafness and residual hearing represent prognostic indicators for CI performance; however, the candidacy of children with residual hearing and prelingually deafened adults are still under debate. Anatomical variants such as cochlear ossification, cochlear malformation and chronic otitis media represented and still represent for some surgeons a contraindication to CI.

This paper briefly analyses and reviews new aspects of candidacy for cochlear implantation.

Key words: Selection of candidate, Cochlear implantantion, Sensorineural hearing loss, Adults, Children

36


OPRAVDANOST KOHLEARNE IMPLANTACIJE KOD DECE U PRVOJ GODINI ŽIVOTA SA STANOVIŠTA GOVORNO- JEZIČKOG RAZVOJA

Ass. MSc Renata Škrbić1, Mr Ivana Sokolovac2, Ass. MSc Mila Veselinović1,2

1Univerzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet, Katedra za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Novi Sad2Klinički centar Vojvodine, Klinika za bolesti uha, grla i nosa, Novi Sad

Cilj rada: Krajnjih ishod koji se želi postići ugradnjom kohlearnog implanta (KI) je da se detetu, odnosno osobi sa veoma teškim i dubokim oštećenjem sluha omogući da čuje, razvije svoje govorno- jezičke i kognitivne potencijale i uključi se u socijalnu sredinu. Cilj ovog rada je da se odgovori na pitanje da li je govorno- jezički razvoj kod dece implantirane u toku prve godine života znatno bolji nego kod dece implantirane nakon prve godine života.

Metode: Pretraživanje literature sprovedeno je uz pomoć Scopusa-a, PubMed Medline-a, i ostalih dostupnih baza podataka. Vremenski period pretrage ograničen je na pet godina, od 2008. do 2013. godine. Kao ishodi, posmatrani su govorno- jezički razvoj (GJR) kod dece sa ugrađenim KI pre prve godine. Kao ključne reči u pretrazi, korišćene su: kohlearni implant („cochlear implant“), odojče („infant“), ispod 12 meseci („under 12 months“), govor („speech“), jezik („language“), razvoj („development“). Analiza radova obuhvatala je kritičko ocenjivanje po nivoima dokaza od I do V za primarna istraživačka pitanja.

Rezultati: Primarno postavljenom problemu odgovaralo je 12 radova. U istraživanjima je bilo obuhvaćeno 302 deteta kod kojih je KI ugrađen u toku prve godine života, uz još dva sistematska pregleda. Sistematski pregledi ocenjeni su nivoom II, dok su ostale studije ocenjene nivoom III. U pretrazi nije nađena ni jedna studija koja se bavila pretragom i analizom literature na ovu temu u poslednjih 5 godina.

Zaključak: Obrađeni podaci govore u prilog tome da deca koja su implantirana u toku prve godine imaju šansu da dosegnu GJR sličan deci koja čuju. Deca, kod kojih je KI ugrađen u prvih 12 meseci, napreduju na početku brže, ali ih deca implantirana u toku druge i treće godine stižu u postignućima za 12 do 24 meseca.

Ključne reči: oštećenje sluha, odojče, govor, jezik, razvoj

37


JUSTIFICATION OF COCHLEAR IMPLANTATION IN CHILDREN IN THE FIRST YEAR OF LIFE FROM THE POINT OF SPEECH- LANGUAGE DEVELOPMENT

Ass. MSc Renata Škrbić1, Mr Ivana Sokolovac2, Ass. MSc Mila Veselinović1,2

1University of Novi Sad, Faculty of Medicine, Department for Special Education and Rehabilitation, Novi Sad2Clinical Centar of Vojvodina, Clinic for Ear, Throat and Nose Disease

Objective: Main outcomes to be achieved by a cochlear implantation (CI) is to enable the child or a person with a severe to profound hearing impairment to hear, develop speech, language and cognitive potentials, and engage in a social environment. The aim of this paper is to answer the question whether the speech and language development in children implanted in the first year of life is significantly better than in the children implanted after the first year of life.

Method: A literature search was performed using Scopus, PubMed Medline and other available databases. Time span search was limited to five years, from 2008 to 2013. As outcomes, speech and language development (SLD) have been observed in children implanted before the first year. The key words for the search were: “cochlear implant”, infant”, “under 12 months”, “speech”, “language”, “development”. Analysis of studies included the critical evaluation of the levels of evidence from I to V for the primary research questions.

Results: Twelve articles fit the primary set problem. The study included 302 children in which KI was done during the first year of life, along with two systematic reviews. Systematic reviews were assessed as level II, while other studies have evaluated as the level III. No study was found that dealt with searching and analyzing the literature on this subject in the past 5 years.

Conclusion: The processed data confirms the fact that children who are implanted in the first year have a chance to reach the SLD similar to children with normal hearing. Children where the KI were embedded in the first 12 months are progressing faster at the beginning, but children implanted during the second and third year reach them in the achievements in 12 to 24 months.

Key words: hearing impairment, infant, speech and language development

38


UTICAJ AKADEMSKIH POSTIGNUĆA NA SAMOPOŠTOVANJE DJECE S INTELEKTUALNIM TEŠKOĆAMA

Dr.sc. Medina Vantić-Tanjić, van.prof. Edukacijsko–rehabilitacijski fakultet, Univerzitet u TuzliSanela Krdžić, Mirela Fazlić, dr.sc. Fadil Imširović

Brojna istraživanja su pokazala bitnost adekvatnog razvoja samopoštovanja osoba s intelektualnim teškoćama. Djeca sa intelektualnim teškoćama u poređenju sa vršnjacima tipičnog razvoja imaju negativnu predstavu o svojim akademskim postignućima, što u velikoj mjeri određuje njihov indeks samopoštovanja.

Osnovni cilj istraživanja je ispitati da li postoje razlike u nivou samopoštovanja kod djece tipičnog razvoja i djece s intelektualnim teškoćama u uslovima redovnog obrazovanja. u odnosu na skalu percepcije akademske kompetencije.

U istraživanju je učestvovalo ukupno 60 učenika (30 učenika s intelektualnim teškoćama i 30 učenika tipičnog razvoja u istim razredima).

Za procijenu samopoštovanja učenika s intelektualnim teškoćama, kao i učenika bez teškoća korišten je Indeks samopoštovanja (Brown i Alexander, 1991), čije se varijable dijele na: Skalu percepcije porodičnog prihvatanja, Skalu percepcije akademske kompetencije, Skalu percepcije popularnosti među vršnjacima i Skalu percepcije lične sigurnosti. Skala percepcije akademske kompetencije mjeri samopoštovanje u akademskim i intelektualnim ostvarenjima.

Podaci istraživanja obrađeni su metodama parametrijske i neparametrijske statistike. Izračunati su osnovni statistički parametri, mjere centralne tendencije, mjere disperzije, frekvencije i postotci.

Samopoštovanje je promatrano sa aspekta akademskih postignuća i najveći procenat (40%) učenika tipičnog razvoja ima prosječan indeks samopoštovanja, iznad prosječan indeks samopoštovanja ima 36,7% učenika, dok samo jedan ispitanik ima nizak indeks samopoštovanja. Od 30 učenika sa intelektualnim teškoćama u redovnom obrazovanju uočljivo je da nijedan ispitanik nema prosječno samopoštovanje na subskali percepcije akademske kompetencije. Također, istraživanjem je uočeno da najveći procenat učenika sa intelektualnim teškoćama u uslovima redovnog obrazovanja ima veoma nizak indeks samopoštovanja na subskali akademske kompetencije (80%). Rezultati istraživanja su pokazali da učenici s intelektualnim teškoćama u uslovima redovnog obrazovanja imaju nizak nivo samopoštovanja na skali percepcije akademske kompetencije u odnosu na učenike tipičnog razvoja.

Rezultati su pokazali da postoji statistički značajna razlika samopoštovanja na skali percepcije akademskih postignuća učenika s intelektualnim teškoćama u uslovima redovnog obrazovanja u odnosu na učenike tipičnog razvoja (t=16,62; p=0,00).

Ključne riječi: intelektualne teškoće, samopoštovanje, akademska postignuća

39


EFFECT OF ACADEMIC ACHIEVEMENT IN SELF-ESTEEM CHILDERN WITH INTELLECTUAL DISABILITIES

Dr.sc. Medina Vantić-Tanjić, van.prof. Faculty of Education and Rehabilitation, University of Tuzla; Sanela Krdžić, Mirela Fazlić, dr.sc. Fadil Imširović

Numerous studies have shown the importance of adequate development and self-esteem of people with intellectual disabilities. Children with intellectual disabilities compared with their peers with typical development that have negative perceptions about their academic performance, which is largely determined by their index of self-esteem.

The main goal of this research is to examine whether there are differences in the level of self-esteem in children with typical development and children with intellectual disabilities in terms of formal education in relation to the scale of perception of academic competence.

The study included a total of 60 students (30 students with intellectual disabilities and 30 students with typical development in the same classes).

For the evaluation of self-esteem of students with intellectual disabilities and students without disabilities used the index of self-esteem (Brown & Alexander, 1991), whose variables are divided into: Scale perception of family acceptance, academic competence perceptions Scale, Scale perception of popularity among peers and perception of personal Security. Scale perception of academic competence measure self-esteem in the academic and intellectual achievements.

Survey data were analyzed using parametric and non-parametric statistics. We calculated the basic statistical parameters, measures of central tendency, measures of dispersion, frequency and percentages.

Self-esteem is observed in terms of academic achievement and the highest percentage (40%) of students with typical development has an average index of self-esteem, self-worth above average index is 36.7% of students, while only one student has a low index of self-esteem. Of the 30 students with intellectual disabilities in mainstream education should be noted that none of the participants does the average self-esteem subscale perception of academic competence. Also, studies have observed that the highest percentage of students with disabilities in terms of mainstream education has a very low index of self-esteem on academic competence subscale (80%). Results showed that students with intellectual disabilities in terms of regular education have low self-esteem on a scale of perception of academic competence in relation to students with typical development.

The results showed a statistically significant difference in self-esteem scale perception of academic achievement of students with disabilities in terms of formal education in relation to students with typical development (t = 16.62, p = 0.00).

Keywords: intellectual disability, self-esteem, academic achievement

40


KVALITATIVNA ANALIZA RANE INTERVENCIJE SA STANOVIŠTA RODITELJA

PhDr. Erika Tichá, PhD.Ústav sociálnych štúdií a liečebnej pedagogikyPedagogická fakulta, Univerzita Komenského v Bratislave, Slovakia

Rana intervencija se obično definiše kao zbir mogućih intervencija i akcija usmerenih prema detetu i porodici, kako bi se ispunile posebne potrebe deteta sa određenim stepenom zaostajanja u razvoju. Ove aktivnosti treba da se sprovode u prirodnom okruženju deteta, ako je izvodljivo u sredini gde dete živi, a primenjuju se od strane stručnog tima, na više nivoa, obezbeđujći brigu o detetu i usmeravajući se i na porodicu .

Glavni cilj u ovom kvalitativnom istraživanju intervjua, koje je obuhvatilo 40 roditelja djece sa smetnjama u razvoju, je da se identifikuju njihovi stavovi i mišljenja o ranoj intervenciji kao sistemu usluga za porodicu. Ispitanike su činile su bile porodice dece sa smetnjama u razvoju, kojima rana intervencija pružena tokom prve tri godine života deteta od strane stručnjaka za pružanje ove pomoći (specijalni edukator, specijalni rehabilitator, logoped, dečji psihijatar ), sa posebnim osvrtom na početak intervencije -već od porodilišta / neonatalnog odeljenja, koji bi se mogli smatrati primerom rane intervencije. Glavni kriterijumi koji su uzeti u obzir u istraživanju su vreme kada je porodica počela da dobija pomoć od stručnjaka ( pre otpuštanja majke sa detetom iz porodilišta / neonatalnog odeljenja ) i prisustvo postojećih neonatalnih problema u adaptaciji koji su rezultat kašnjenja u razvoju deteta.

Kvalitativne metode istraživanja - posmatranje i intervju, korišćeni su za prikupljanje podataka. Prikupljeni podaci su zatim analizirani osnovno teorijom metoda. Detaljna analiza sadržaja intervjua je pokazala mnogo pozitivnih detalja u roditeljskim izjavama o ranom razvoju deteta i samoj ranoj intervenciji.

Kvalitativni rezultati istraživanja potvrdili su pozitivne vrednosti i prednosti i izvršene rane intervencije, koja, nažalost prilično retka u Slovačkoj. Istovremeno, istraživanje je pokazalo neke specifičnosti rane intervencije, koje se moraju poštovati, prilikom planiranja sadržaja, strukture, nadležnosti i konceptualnog okvira rane intervencije za dete sa kašnjenjem u razvoju i njegovu porodicu

Ključne reči: rana intervencija, roditelji, stručnjaci

41


QUALITATIVE ANALYSIS OF EARLY INTERVENTION FROM PARENT’S STANDPOINT

PhDr. Erika Tichá, PhD.Ústav sociálnych štúdií a liečebnej pedagogikyPedagogická fakulta, Univerzita Komenského v Bratislave, Slovakia

Early intervention is usually defined as collection of possible interventions and actions in the direction of the child and family, accommodating special needs of the child with some degree of developmental delay. These actions have to be performed in the natural environment of the child, on the local level if possible, and care is provided by team in multiple levels, focused on family.

The main aim in qualitative research interviews with 40 parents of children with developmental disorders was to identify their standpoints and views about early intervention as a system of services for the family. Subjects of the research were families of children with developmental delays, to whom early intervention was provided during first three years of the child’s life by helping professions experts (special education therapist, healing education therapist, speech therapist, child psychiatrist) with special attention to the beginning of the intervention –already in the maternity/neonatal department, which could be considered as example of early intervention. The main criteria for research subject selection was time, when family started to receive help from helping professions experts (before discharge of mother with child from the maternity/neonatal department) and existing neonatal adaptation issues followed by developmental delays.

Qualitative research methods – observation and interview, were used for data collection. Collected data were then analysed by Grounded Theory Method.

Detailed analysis of interview content has shown many positive details in parent’s view of early development of the child and early intervention itself.

Qualitative research results confirmed positive values and benefits of well performed early intervention, which unfortunately is rather rare in Slovakia. At the same time, research has shown some early intervention specifics, which have to be respected during planning of content, structure, competencies and conceptual framework of early intervention for child with development delay and his or her family.

Key words: early intervention, parents, professionals

42


KVALITET ŽIVOTA OSOBA SA CEREBRALNOM PARALIZOM

MSc Kojić Marijana¹, dipl. defektolog master,Doc. dr Bugarski Ignjatović Vojislava2,3, Prof. dr Popović Petrović Svetlana1,3

¹Institut za onkologiju Vojvodine, Sremska Kamenica, Put Dr Goldmana 4²Klinika za neurologiju, KC Vojvodine, Novi Sad, Hajduk Veljka 1-7³Univerzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet, Novi Sad, Hajduk Veljkova 1-7

Uvod: Cerebralna paraliza je hronično neprogresivno oboljenje koje u značajnoj meri može negativno da utiče na različite aspekte kvaliteta života ovih pacijenata.

Cilj: Ispitati da li se osobe sa cerebralnom paralizom razlikuju u različitim domenima kvaliteta života od zdravih ispitanika.

Pacijenti i metode: Istraživanje je sprovedeno u periodu od marta do septembra 2013. godine i realizovano je u Udruženju građana za cerebralnu i dečiju paralizu južnobačkog okruga Novi Sad. U istraživanju je učestvovalo 120 ispitanika, oba pola, koji su podeljeni u dve grupe. Prvu grupu od 60 ispitanika su činile odrasle osobe obolele od cerebralne paralize, kod kojih je postavljena konačna dijagnoza cerebralne paralize. Drugu grupu je činilo 60 zdravih odraslih ispitanika bez neuroloških, psihijatrijskih i drugih telesnih oboljenja. Grupe su bile ujednačene po osnovnim sociodemografskim varijablama. Za procenu kvaliteta života korišćen je upitnik SF-36.

Rezultati: Ustanovljeno je da se ispitivane grupe međusobno statistički značajno razlikuju na četiri od ispitanih osam domena kvaliteta života, i to su domeni fizičko funkcionisanje, ograničenje uloga usled fizičkog zdravlja, ograničenje uloga usled emocionalnih problema i socijalno funkcionisanje. Zdravi ispitanici ostvaruju bolje postignuće u ispitanim domenima u poređenju sa grupom ispitanika sa cerebralnom paralizom.

Zaključak: Osobe obolele od cerebralne paralize percipiraju niži kvalitet života u domenima “Fizičko zdravlje”, “Ograničenje uloga usled fizičkog zdravlja”, “Ograničenja uloge usled emocionalnih problema” i “Socijalno funkcionisanje”, što posledično sugeriše na negativan uticaj hroničnog oboljenja na kvalitet života osoba sa cerebralnom paralizom.

Ključne reči: kvalitet života, cerebralna paraliza, odrasli

43


QUALITY OF LIFE FOR PERSONS WITH CEREBRAL PALSY

MSc Kojic Marijana¹, Doc. dr Bugarski Ignjatovic Vojislava2,3, Prof. dr Popovic Petrovic Svetlana1,3

¹Institute for oncology Vojvodina, Sremska Kamenica, Serbia²Clinic of neurology, Clinical Center of Vojvodina, Novi Sad, Serbia ³University of Novi Sad, Faculty of Medicine, Novi Sad, Serbia

Introduction: Cerebral palsy is a nonprogressive chronic disease that can have a significantly negative impact on various aspects of quality of life of patients.

Objective: The aim was to investigate whether the quality of life of the patients with cerebral palsy differ from the healthy individuals.

Patients and methods: The research was conducted from March to September 2014 in cooperation with The Sun – The association of the civilians for cerebral and infantile paralysis for the county of Juzna Backa, Novi Sad. The research included 120 subjects of both sexes and divided into two groups. Group I had 60 adults with cerebral palsy diagnostically confirmed and group II consisted of 60 healthy adults with no neurological, psychiatric, or other physical disorders. The basic sociodemographic variables were similar in both groups. Quality of life was assessed by SF-36 questionnaire.

Results: A statistically significant difference was found between the studied groups in four of eight aspects of quality of life included in the investigation; these were physical functioning, limited functioning due to physical health, limited functioning due to emotional problems, and social functioning. Healthy adults achieved higher score in average compared to the group of adults with cerebral palsy.

Conclusion: People with cerebral palsy perceived lower quality of life in the aspects of physical functioning, limitated functioning due to physical health, limitated functioning due to emotional problems, and social functioning, which consequentially suggests the negative impact of chronic disease on quality of life of people with cerebral palsy.

Key words: quality of life, cerebral palsy, adults, SF-36

44


POREĐENJE PRISUTNOSTI NEVERBALNIH BIHEVIORALNIH ZNAKOVA U ISTINITOM I OBMANJUJUĆEM ISKAZU

Valentina Baić , doktor psihologijeKriminalističko policijska akademija, BeogradSanja Batić, magistar psihologije„DES“, DOO Novi Sad

Cilj ovog istraživanja je analiza objektivnih neverbalnih znakova u situaciji lažnog i istinitog iskaza. Uzorak od 100 ispitanika je bio rodno ujednačen, starosti od 21-24 godine. Stimulusni set činilo je 10 kompleta sastavljenih od 3 stimulusa –osnovni obrazac ponašanja, lažni i istinit iskaz. Ispitanici su podeljeni u grupe sačinjene od 10 ispitanika podeljene prema demonstratoru kojeg su analizirali. Zadatak ispitanika je bio da na osnovu posmatranja video zapisa intervjua sa demostratorima obeleže frekvenciju javljanja pojedinog indikatora na snimku za svaku od tri situacije. Vreme ekspozicije stimulusa nije bilo ograničeno. Za potrebe ovog istraživanja sačinjena je ček lista sastavljena od sledećih neverbalnih znakova: osmehivanje, treptanje, skretanje pogleda, ilustratori, adapteri, pokreti glave, pokreti ruku i pokreti nogu izabranih na bazi dosadašnjih naučnih saznanja o obmanjujućem ponašanju.

U sve tri situacije najčešće se pojavljuje treptanje, a najveća učestalost za ovaj znak opažena je na snimku sa lažnim iskazom (MO=112.41, MI=112.52, ML=124.34). Ocena prisutnosti treptanja je imala niži koeficijent varijabilnosti nego ostale varijable. Ilustratori su takođe češće opažani u situacijama u kojima je davan lažan iskaz (MO=3.1, MI=14.72, ML=19.09).Ispitanici su najviše varirali u oceni učestalosti javljanja adaptera, pokreta nogu i ilustratora što indikuje njihovu manju pouzdanost. Višesmernom ANOVA za ponovljena merenja su utvrđene značajne razlike prema vrsti iskaza za pokrete glave (F(2, 138) = 12095.20, p<.01), pokrete nogu (F(2, 138) = 9608.93, p<.01), treptanje (F(2, 138) = 324.47, p<.01), skretanje pogleda (F(2, 138) = 2048.28, p<.01), osmeh (F(2, 138) = 1538.78, p <.01), ilustratore(F(2, 138) = 651.51, p<.01), pokrete ruku (F(2, 138) =23.07, p<.01) i adapter (F(2, 138) = 6.02, p<.05). Post-hoc testovima su utvrđene značajne razlike između prisutnosti indikatora za sva poređenja osim za adaptere. Nalazi istraživanja ukazuju na prisutnost neverbalne komunikacije prilikom davanja iskaza, ali i mogućnost donošenja pogrešnih zaključaka ukoliko se sud o istinosti iskaza zasniva samo na njoj.

Ključne reči: objektivni neverbalni znakovi, osnovni obrazac ponašanja, lažni iskaz, istinit iskaz

45


COMPARISON OF PRESENCE OF NONVERBAL BEHAVIORAL SIGNS IN TRUTHFUL AND DECEPTIVE TESTIMONY

Valentina Baić , doktor psihologijeKriminalističko policijska akademija, BeogradSanja Batić, magistar psihologije„DES“, DOO Novi Sad

The aim of this study is to analyze the objective non-verbal cues in the situation of false and truthful testimony. A sample of 100 subjects was gender balanced, aged 21 to 24. Stimuli set consisted of 10 sets, each consisting of three stimuli - elementary conduct pattern, false and true statement. They were divided into groups consisting of 10 subjects divided according to the demonstrator which they analyzed. The task was to note the frequency of occurrence of each indicator in the recording for each of the three situations, based on the observation of a video interview with the demostrators. The exposure of stimulus was not time limited. For the purposes of this study a check list comprised of the following non-verbal cues was made, selected on the basis of recent scientific findings in deceptive behavior: smiling, blinking, distractions, illustrators, adapters, head movements, hand movements and leg movements.

In all three situations blinking occurs most frequently, and the highest incidence of this sign is observed in the recording of false testimony (MO=112.41, MI=112.52, ML=124.34). Evaluation of the presence of blinking had a lower coefficient of variation than the other variables. Illustrators are also often seen in situations in which a false statement is given (MO=3.1, MI=14.72, ML=9.19). Subjects are most varied in the estimation of incidence of adapters, leg movements and illustrator, which is indicated their lower reliability. Using MANOVA for repeated measures significant differences according to the type of testimony were found for head movements (F(2, 138) = 12095.20, p<.01), leg movements (F(2, 138) = 9608.93, p<.01), blinking (F(2, 138) = 324.47, p<.01), distractions (F(2, 138) = 2048.28, p<.01), smiling (F(2, 138) = 1538.78, p<.01), illustrators (F(2, 138) = 651.51, p<.01), hand movements (F(2, 138) = 7.23, p<.01) and adapter (F(2, 138) = 06.02, p<.05). Post-hoc tests showed significant differences between the presence of indicators for all comparisons except for adapters. Research findings indicate the presence of non-verbal communication during the testimony, but also the possibility of making erroneous conclusions if the judgment on the authenticity of the testimony is based solely on it.

Key words: objective non-verbal signs, basic pattern of conduct, false testimony, true statement

46


AKTIVNOSTI SLOBODNOG VREMENA I DETE SA INVALIDITETOM

doc. PaedDr. Barbora Kováčová, PhD.Katedra liečebnej pedagogiky, Ústav sociálnych štúdií a liečebnej pedagogiky, Pedagogická fakulta, Univerzita Komenského v BratislaveSlovakia

Aktivnosti slobodnog vremena čine jednu od brojnih mogućnosti kako da se prevaziđu i eliminišu razlike u kvalitetu života lica sa invaliditetom i većinskog „zdravog“ društva. Njihov doprinos pokazan je kroz konkretne napore u procesu integracije u Slovačkoj koji su ponuđeni u obliku centara za rekreaciju a u skladu sa sistemima segregacije i integracije.

Rezultat ovog istraživanja je napor konkretizacije aktivnosti slobodnog vremena lica sa invaliditetom, koja se uglavnom spominju u segregacionom delu u rekreativnim centrima, u društvu koje se inkluzivno razvija. Postoje mnoge kolektivne aktivnosti, poput rehabilitacije i boravka radi oporavka, učestvovanja u estetskim i kognitivnim takmičenjima koji su takođe neodvojiv deo integracijskog modela u ovim centrima. Nakon čitanja opisa konkretnih sistema modela centara za rekreaciju, čitalac će saznati da li postoji mogućnost da razume ponudu centara za rekreaciju u Slovačkoj kao deo razvoja i uslov za inkluzivno okruženje. Autor pokušava da predstavi koncept integrativnog i inkluzivnog pristupa pedagogije slobodnog vremena. Da li to stvarno postoji ili je to samo vizija budućnosti?

47


FREE TIME ACTIVITIES AND CHILD WITH DISABILITY

doc. PaedDr. Barbora Kováčová, PhD.Katedra liečebnej pedagogiky, Ústav sociálnych štúdií a liečebnej pedagogiky, Pedagogická fakulta, Univerzita Komenského v BratislaveSlovakia

Free time activities are one of many possibilities how to eliminate the difference between the quality of life of people with disability and major „healthy“ society. This contribution shows concrete integration efforts of the society in Slovakia which are offered in a form of leisure centers in accordance with segregated and integrated system.

The result of this research is an endeavor for objective perception of concretization of free time activities of disabled people constantly mentioned mainly in segregated model of leisure centers in developing inclusion society. However, there are still many collective activities left as a counter-argument, such as rehabilitation and reconditioning stays, participation on aesthetic or cognitive competitions that are also inseparable part of integrated model of leisure centers. Herewith, after reading the concrete systems of models of leisure centers, the reader also finds out whether it is possible to understand the offer of leisure centers in Slovakia as a part of development the conditions of inclusive environment. The author tries to introduce the concepts of integrative and inclusive approach to pedagogy of free time. Does it really exist or is it just a vision of the future?

48


UPOTREBNA VREDNOST KONERSOVE SKRAĆENE SKALE U PROCENI PREDELINKVENTNOG PONAŠANJA DECE I MLADIH SA SMETNJAMA U RAZVOJU

Nebojša Nikolić Škola za osnovno i srednje obrazovanje „Milan Petrović“ sa domom učenika, Novi Sad

Mogućnosti predikcije ispoljavanja socijalno odstupajućih ponašanja dece i mladih sa smetnjama u razvoju predstavlja objektivan problem zbog niza realnih prepreka, od nedovoljne razvijenosti i upotrebne vrednosti govora, preko oskudnih konverzacionih i sposobnosti simbolizovanja, do nedostatka motivacije za saradnjom.

Uzimajući u obzir da proaktivna i reaktivna ponašanja nemaju uvek objektivnu osnovu, smisao i subjektivna percepcija bihejvioralnih nastupa nije podložna objektivnom i za procenu validnom interpretiranju.

Razlog više za aktualizaciju primene Konersove skraćene skale procene jeste u činjenici da korisnik nema obavezu personalnog izraza i interpretacije, već je sva težina na objektivnosti procenjivača. Pouzdanost se pospešuje dualnom procenom, tj. uključivanjem dva stručnjaka različite obrazovne, socijalne i pedagoške širine koji ostvaruju pedagoški rad sa procenjivanim korisnikom u vremenskom intervalu od najmanje pola godine.

Sinteza pojedinačnih procena podrazumeva mogućnost dodatnih, pojedinačnih obrazloženja odluka, te i priliku za finalno usaglašavanje procene.

Pogodnost primene Konersove skraćene skale procene predelinkventnog ponašanja i hiperaktivnosti sadržana je i u participiranju neutralnog procenjivača koji na osnovu dve stručne i relativno subjektivne procene pravi sintezu i donosi objektivan zaključak.

Ključne reči: deca i mladi sa smetnjama u razvoju, predelinkventno ponašanje, Konersova skraćena skala procene, hiperaktivnost, dualna procena

49


50


MIŠLJENJA UČITELJA O RADU SA UČENICIMA SA POREMEĆAJIMA PONAŠANJA

Maša Jovanović, master učiteljJelena Gajić, master učiteljOŠ „Veselin Masleša”Beograd

Apstrakt: Koncept poremećaja ponašanja pokriva širok dijapazon ponašanja i manifestuje se u vidu: nemogućnosti integracije deteta u vršnjačku grupu, jakim napadima besa, izraženoj neposlušnosti, otporu prema autoritetima, agresivnom ponašanju prema drugoj deci, trajnom negativističkom, neprijateljskom i prkosnom ponašanju prema učiteljima i saradnicima i dr. Shodno tome postavlja se pitanje koji su to najčešći oblici poremećaja ponašanja koji su prisutni kod učenika mlađeg školskog uzrasta, koji se problemi javljaju u obrazovnom-vaspitnom radu kao posledica prisutnog ograničenja, odnosno nedostatka i koliko su učitelji kompetentni za rad sa učenicima sa poremećajima ponašanja, što i jeste predmet istraživanja.

U radu su prikazani rezultati istraživanja mišljenja učitelja (N=110) o radu sa učenicima sa poremećajima ponašanja. U istraživanju je korišćen upitnik, posebno konstruisan za ovo istraživanje. Rezultati su pokazali da su u mlađe razrede redovnih osnovnih škola uključeni učenici sa poremećajima ponašanja i to sa gotovo svim oblicima poremećaja. Dobijeni rezultati su takođe pokazali da učenici sa poremećajima ponašanja često izostaju iz škole i odbijaju da ispunjavaju svoje školske obaveze. Najčešći uspeh koji postižu deca sa poremećajima ponašanja u redovnim mlađim razredima osnovne škole je vrlo dobar. U školi su neprijateljski nastrojeni, ne prihvataju drugu decu, ali nisu ni prihvaćeni sa njihove strane. Prihvaćeni su od strane učitelja, ali ne uzvraćaju. Najviše teškoća imaju u nastavi srpskog jezika i matematike, imaju problem sa pažnjom i pamćenjem. Na času su najčešće hiperaktivni i neposlušni. Pokazuju neposlušnost, neslaganja i otpor prema autoritetu. Učitelji procenjuju svoj rad sa učenicima sa poremećajima ponašanja neuspešnim jer nisu dovoljno stručno osposobljeni i u većini škola se ne sprovode mere prevencije poremećaja ponašanja.

Identifikovanje mišljenja učitelja o radu sa učenicima sa poremećajima ponašanja jedna je od osnovnih pretpostavki za uspešnu implementaciju i promociju prevencije poremećaja ponašanja učenika. Istraživanje treba da doprinese identifikovanju problema u nastavi i školi koje učitelji procenjuju kao otežavajuće u svom radu sa učenicima sa poremećajima ponašanja, kao i isticanju važnosti stručnog usavršavanja učitelja i prevencije poremećaja ponašanja. Rezultati istraživanja jasno pokazuju da postoji potreba za aktivnijim usmeravanjem Učiteljskih fakulteta na programe prevencije i davanju kompetentnosti učiteljima za primenu pedagoških mera u oblasti poremećaja ponašanja.

Ključne reči: škola, nastavnik, učenik, poremećaji ponašanja, kompetencije, prevencija.

51


TEACHERS OPINIONS ABOUT WORKING WITH PUPILS WITH BEHAVIOR DISORDERS

Maša Jovanović, master učiteljJelena Gajić, master učiteljOŠ „Veselin Masleša”Beograd

Abstract: The concept of behavioral disorders cover a wide range of behavior and manifested in the

form of: the impossibility of integration of the child in the peer group, severe attacks of rage, expressed disobedience, defiance of authority, aggressive behavior towards other children, permanent negativist, hostile and defiant behavior toward teachers and associates et al. Thus the question arises what are the most common forms of behavioral disorders that are present at junior school age, which problems occur in educational work as a consequence of present limitations or lack of, and how teachers are competent in working with students with behavioral disorders, which is the subject of research.

This paper presents the results of research to teachers (N = 110) on working with students with behavioral disorders. The study used a questionnaire especially designed for this research. The results showed that in the lower grades of primary schools included students with behavioral disorders and to almost all forms of the disorder. The results also showed that students with behavioral disorders are often absent from school and refuse to fulfill their academic obligations. The most common success that reach children with behavior problems in regular elementary grades is very good. The schools are hostile, do not accept other children, but they are not accepted by them. Accepted by the teachers, but do not fight back. Most have difficulty in teaching Serbian language and mathematics, have problems with attention and memory. In class are usually hyperactive and disobedient. Show disobedience, dissent and resistance to authority. Teachers evaluate their work with students with behavioral disorders unsuccessful because not enough qualified and most schools do not implement measures to prevent conduct disorder.

Identifying the opinions of teachers working with students with behavioral disorders is one of the basic prerequisites for the successful implementation of prevention and promotion of behavioral disorder students. The research should contribute to identifying problems in the classroom and the school that teachers evaluate aggravating in their work with students with behavioral disorders, as well as highlighting the importance of teacher training and the prevention of conduct disorder. Results clearly show that there is a need for more active guidance of teacher education faculties to prevention programs and providing competence teachers for the implementation of pedagogical measures in the field of behavioral disorders.

Keywords: school, teacher, student, behavior disorders, competency, prevention.

52


VRTIONICA – ZELENA UČIONICA

Dina Dežmar, mag. rehab. educ, Nataša Bačić Kušpilić, prof. reh.Centar za odgoj i obrazovanje, Rijeka, Republika Hrvatska

Suvremeni odgojno-obrazovni proces zahtijeva prilagođavanje nastavnih sadržaja, aktivnosti, metoda i tehnika rada. Usmjeren je na poticanje razvoja i bogaćenje iskustva učenika. Nastavni programi postaju fleksibilni, prilagođeni sposobnostima, potrebama, mogućnostima i interesima djece uz aktivne metode učenja i poučavanja.

Iznimna pozornost posvećuje se temama okoliša i održivog razvoja. Pod time se podrazumijeva planiranje različitih načina učenja u redovnoj i izbornoj nastavi te u izvannastavnim aktivnostima kroz praktične radove, istraživačku nastavu i nastavu izvan učionice, uređenje školskih vrtova, otvorene dane integrirane nastave, uključivanje škole u GLOBE ili EKO – škole.

Uređenje i održavanje školskog vrta postaje temelj na kojem težište nastave više nije na prenošenju znanja već na razvoju kompetencija za bolje snalaženje i funkcioniranje u svakodnevnom životu, dakle jačanje područja adaptivnih vještina (komunikacije, brige o sebi, socijalnih vještina, samousmjeravanja, zdravlja i sigurnosti, funkcionalnih akademskih znanja, slobodnog vremena, rada i stanovanja).

Jačanjem kompetencija osoba s intelektualnim teškoćama na ovim područjima, pružanjem adekvatne podrške pri uključivanju u lokalnu zajednicu kroz programe organiziranog provođenja slobodnog vremena i izobrazbe u obavljanju poslova, potičemo razvoj vještina adaptivnog ponašanja, doprinosimo njihovom osjećaju uključenosti u zajednicu i izravno utječemo na kvalitetu života osoba s intelektualnim teškoćama.

Danas postoje mnoge mogućnosti aplikacija projekata preko različitih agencija, udruga civilnog društva, organizacija, ministarstava. Poster prikazuje pozitivan primjer osuvremenjivanja škole suradnjom s lokalnom zajednicom kroz Riječki program lokalnog partnerstva u sklopu kojeg je projektnim aktivnostima od 2011.-2014. uređen školski eko vrt Vrtionica kao platforma za izvođenje nastavnih i izvannastavnih sadržaja, atraktivno mjesto interakcije škole i lokalne zajednice uz zadovoljenje kompleksnih potreba osoba s intelektualnim teškoćama.

Ključne riječi: školski vrt, održivi razvoj, projektne aktivnosti, adaptivne vještine

53


VRTIONICA (GARDEN CLASSROOM) – GREEN CLASSROOM

Dina Dežmar, mag. rehab, educ, Nataša Bačić Kušpilić, prof. reh.Centar za odgoj i obrazovanje, Rijeka, Croatia

Modern educational process requires modification of educational content, activities, methods and techniques of work. It is aimed at encouraging development and enhancement of pupils’ experience. The curriculum is becoming more flexible, customised to different abilities, needs and interests of children using active teaching and learning methods.

Particular attention is given to matters of environment and sustainable development. This denotes planning various ways to learn in compulsory and optional classes and extracurricular activities through practical work, research learning and teaching outside the classroom, designing school gardens, open days of integrated teaching, and school participation in GLOBE or ECO - schools.

Landscaping and maintenance of the school garden becomes the base where the focus of teaching shifts from transmitting the knowledge to developing competence in order to cope with and function better in everyday life, consequently building up the areas of adaptive skills (communication, self-care, social skills, self-direction, health and safety, functional academic skills, leisure, work and living).

By strengthening the competence of students with learning disabilities in these areas, and providing adequate support in joining the local community through programmes of organized leisure activities as well as providing training for various jobs, we are encouraging development of their adaptive behavior skills and contributing to their sense of community involvement, thus directly affecting their quality of life.

Nowadays, there are numerous potentials of applying projects through various agencies, civil associations, organizations, and ministries. The poster presents a positive example of school modernization in collaboration with the local community through Rijeka’s programme of local partnerships. From 2011 to 2014, within the project activities, a school eco garden Vrtionica (Garden Classroom) was constructed as a platform for executing curricular and extracurricular content, and an attractive place for interaction between school and the local community, which furthermore meets the complex needs of students with learning disabilities.

Keywords: school garden, sustainable development, project activities, adaptive skills

54


KONCEPT IZOKRENUTE UČIONICE (FLIPPED CLASSROOM) U RADU SA DECOM SA POSEBNIM POTREBAMA

Aleksandra Sekulić, profesor srpskohravtskog jezika i južnoslovenske književnosti, Ekonomsko-trgovinska škola KulaDragana Mandić, profesor srpskog jezika i književnosti, Ekonomsko-trgovinska škola Kula

Apstrakt. Cilj ovog rada je prikaz svrsishodne upotrebe informaciono-komunikacionih tehnologija u prilagođavanju metoda, materijala i učila u radu sa decom sa posebnim potrebama. Nastavnici u srednjim školama, i nastavnici uopšte, nailaze na mnogo problema, posebno u radu sa decom koja imaju intelektualnu ometenost, a postoji potreba i obaveza za njihovom inkluzijom u programe redovnog školovanja.

U radu je predstavljena ideja kako se upotrebom savremenih tehnologija u svakodnevnom radu sa decom sa posebnim potrebama, kvalitet nastave podiže i postižu se dobri rezultati. Predstavljen je koncept izvrnute učionice (flipped classroom) koji podrazumeva kreiranje nastavnog sadržaja na internetu (video lekcija u trajanju od deset do petnaest minuta) i omogućava izmeštanje učionice u virtuelni prostor. Nastavnik za učenike sa posebnim potrebama snima, koristeći besplatne veb-alate, video lekcije prilagođenog sadržaja i postavlja ih na internet. Učenici putem date im veze prate lekcije kod kuće kada njima to odgovara, tempom koji im odgovara. Mogu da zaustave kreiranu lekciju, da je više puta pogledaju, da dobiju više vremena i da se pripreme za čas na kojem, u skaladu sa sposobnostima, rešavaju probleme i bave se praktičnim radom. I na samom času mogu da se vrate sadržajima, ukoliko postoje teškoće u savladavanju lekcijom obrađene teme. Rad pokazuje da su prednosti ovakvog načina organizovanja inkluzivne nastave u tome što su video-predavanja kratka, okrenuta najvažnijem i suštini. Sadržaj lekcije je prilagođen individualnim potrebama pojedinca, a uz lekciju su dati i kratki elektronski upitnici za proveru naučenog. Osim toga, koncept je primenljiv na sve učenike odeljenja i u tom slučaju inkluzivno dete je jednako tretirano, a njemu prilagođeni zahtevi ostaju diskretno dati.

Ključne reči: dete sa posebnim potrebama, izokrenuta učionica, inkluzivna nastava, video lekcija.

55


THE CONCEPT OF THE FLIPPED CLASSROOM IN WORKING WITH CHILDREN WITH SPECIAL NEEDS

Aleksandar Sekulic, South Slavic languages and literature teacher, Ekonomsko-trgovinska škola KulaDragan Mandic, Serbian language and literature teacher, Ekonomsko-trgovinska škola Kula

Abstract. The aim of this paper is to present efficient use of information and communication technologies to adapt methods, materials and teaching aids in working with children with special needs. Teachers in schools are faced with a lot of problems, especially when they are working with children who have an intellectual disability.

This paper presents ideas on how to use modern technology in their daily work with children with special needs, the quality of instruction is risen and good results are achieved. The concept of the flipped classroom, which involves the creation of instructional content on the internet (video lesson ten to fifteen minutes long), is introduced and it enables the relocation of classrooms in the virtual space. Using free web tools, the teacher records video lessons of a customized content for students with special needs and places them on the internet. Students follow the link to lessons and do it at home when it suits them, at a pace that suits them. They can stop the lesson, repeatedly watch it, to get more time to prepare for the moment at which, in accordance with the abilities, they solve problems and engage in practical work. And in class they can look at the contents again should there be difficulties in learning the given topic of the lesson.

The paper shows the benefits of this form of organization of inclusive education – video materials are short pointing out the most important and essential details. The content of the lesson is tailored to suit individual needs of the students. In addition, the concept is applicable to all students and classes in this case, inclusive child is treated equally while his adaptation to the requirements remains discreet.

Keywords: child with special needs, flipped classroom, inclusive education, video lessons.

56


PODRŠKA MLADIM OSOBAMA SA INVALIDITETOM ZA AKTIVNO UKLJUČIVANJE U SVET RADA

Vesna Gavrić, Snežana Maravić, Milana Kosanović Udruženje za podršku osobama sa psihofizičkim smetnjama “ZaJedno” grada Subotice

Mlade osobe sa invaliditetom, koje završavaju srednjoškolsko obrazovanje stiču 2. i 3. stepen stručnosti. Dosadašnja iskustva pokazuju da učenici uspešno savladavaju znanja i veštine svog zanimanja, ali da ne vladaju veštinama potrebnim za profesionalnu integraciju. Čak i kada dobiju zaposlenje, često ga gube zbog nepoznavanja pravila ponašanja na radnom mestu.

Cilj našeg rada je da prikažemo način na koji Udruženje “ZaJedno” pruža podršku mladim osobama sa invaliditetom da se nakon završene srednje škole aktivno uključe u svet rada. Udruženje “ZaJedno” već nekoliko godina unazad, organizuje treninge za mlade osobe sa invaliditetom koje završavaju srednju školu. Treninzi su podeljeni u dva dela a realizuju ih stručnjaci različitih profila: defektolog, psiholog, pedagog i socijalni radnik. Cilj ovih treninga jeste da se kroz predavanja, radionice, različite simulacije mladim osobama sa invaliditetom pruži iskustvo koje će ih osnažiti da se samostalno aktiviraju i zasnuju radni odnos u otvorenoj društvenoj zajednici. U prvom delu treninga polaznici stiču znanja i veštine potrebna za traženje posla ( informisanje o načinima traženja posla i prijavljivanja za posao, upoznavanje sa izvorima pomoći u traženju posla, pronalaženja oglasa, pisanja biografije, priprema za razgovor sa poslodavcem, simulacija intervjua, šta raditi kada si primljen na posao-pravila ponašanja na radnom mestu, a šta ako nisam primljen na posao). U drugom delu treninga, polaznici popunjavaju obrasce za otvaranje radne knjižice i prijavljuju se na tržište rada, pišu svoju biografiju i propratno pismo.

Dobijeni su podaci da je od ukupnog broja polaznika 30% dobilo zaposlenje u period od 6 meseci po završetku treninga, što ukazuje na potrebu ovakvog vida podrške mladim osobama sa invaliditetom.

Ključne reči: uključivanje, mlade osobe sa invaliditetom, tržište rada

57


PROVIDING YOUNG PEOPLE WITH DISABILITIES WITH ASSISTANCE IN JOINING THE WORKING WORLD Vesna Gavrić, Snežana Maravić, Milana Kosanović Association for the Assistance to Persons with Disabilities “ZaJedno”, Subotica

Young persons with disabilities who have completed their secondary education have attained level 2 or 3 of professional competence. Past experience indicates that our students are competent when it comes to the knowledge and skills required for their job, but that they lack the necessary social skills required for integration at work. Not infrequently they lose their jobs because they have not internalized the code of behaviour applicable at work.

The aim of our lecture is to show how our Association ZaJedno| offers assistance to young persons with disabilities who have completed their secondary education and wish to actively join the working world. The Association starting organizing trainings for young persons with disabilities who have completed their secondary education several years ago. The trainings are organized in two parts and are realized by a team of professionals comprising: a special needs teacher, psychologist, councilor and social worker. The aim of these trainings is through lectures, workshops and various simulation situations to give the trainees the experiences which will empower them to independently seek and engage in employment in the community. In the first part of the training the trainees acquire the knowledge and skills needed to seek employment (learning about finding employment and how to apply for it, finding out about sources of help in seeking employment, locating advertisements, writing cvs, preparing for interview with potential employer, participating in simulated interviews, understanding appropriate behaviour in situations when one is accepted or rejected). In the second part of the training trainees fill in forms for opening of work booklets, registering with the unemployment office, writing of cv and cover letter.

Feedback from trainees shows that 30% of them found employment within six months of completing the training, indicating a valid need for this type of support to young persons with disabilities. Key words: inclusion, young persons with disabilities, employment market

58


DILEME IZ PRAKSE

Dragana Mandić, profesor srpskog jezika i književnostiAleksandra Sekulić, profesor srpskohrvatskog jezika i južnoslovenske književnostiEkonomsko-trgovinska škola Kula

Da li su topla reč, empatija i veliki trud dovoljni u pomoći deci koja imaju smetnje u učenju? Nedostaje mi podrška. Nisam se školovala za rad sa decom sa posebnim potrebama. Plašim se da ne pogrešim. Cilj ovo rada jeste da i meni kao nastavniku neko pruži podršku i obuči me za ovakvu vrstu rada. Da li je popunjavanje formulara adekvatna pomoć detetu? Samo takvu vrstu podrške nastavnici trenutno imaju.

Profesor sam srpskog jezika i književnosti u srednjoj stručnoj školi. Nastavnik nije da ne želi, ali često ne zna kako da radi sa detetom koje u srednjoj školi ne zna da čita. Sriče slovo po slovo. Dileme su da li ono uopšte može savladati čitanje i kako mu pomoći da se može snalaziti u životu i na poslu koji će obavljati.

Pitanje je da li će rad nedovoljno obučenog nastavnika pomoći detetu? Nastavna sredstva koja sam koristila na časovima, naročito vizuelno-auditivna, ali i prilagođeni tekstovi, pomažu učeniku u razumevanju teksta. Dominantne metode su dijaloška, tekst i demonstrativna. Čas o kojem se u radu govori, uspeo je u odeljenju koje ima 7 učenika, uspela sam da posvetim dovoljno vremena detetu. Dilema je kako uspeti u brojnijim odeljenjima. Čas je uspeo i zato što sam bila u prilici da koristim računar kao pomoćno sredstvo u nastavi, ali koliko često nastavnik u našim školama ima „takve“ uslove za rad.

Dilema je mnogo, ali volja postoji, stoga je podrška nastavniku, kao i učeniku neophodna. Rad koji prilažem je vrsta poziva u pomoć onima koji su u učionici zbog dece i žele im uspehe.

Ključne reči: podrška nastavniku, dete sa posebnim potrebama, individualni obrazovni plan

59


DILEMMAS IN PRACTICE

Dragan Mandic, teacher of Serbian language and literatureAleksandar Sekulic, teacher of Serbo-Croatian language and literatureEkonomsko-trgovinska škola Kula

Are warmth, empathy and hard work sufficient to help children with learning disabilities? I need support. I was not trained to work with children with special needs. I’m afraid not to make

a mistake. I, as a teacher, want to be trained for this kind of work. Is filling in forms appropriate help for the child? This kind of support is the only one teachers currently have.

I am a teacher of Serbian language and literature. It’s not that the teacher does not want, but often does not know how to work with a high school kid who cannot read. Reads by spelling. The dilemma is whether the child is still able to handle reading and how to help him manage in life and in future work.

The question is whether the work of an undertrained teachers helps the child? Educational resources that I have used in class, especially visual and auditory, and customized texts, assist the student in understanding the text. Мethods are dialog, text and demonstration. The lesson in this paper, was successful in a class of 7 students and enabled me to devote enough time to the inclusive child. The dilemma is how to succeed in larger classes. The lesson was a success because I was able to use the computer; but how often does a teacher have such working conditions?

There are a lot of dilemmas, but there is a will, therefore the support for both the teacher and the students is needed. The paper submitted is a call for help to those who are in the classroom for the children and want them successes.

Key words: support for the teacher, a child with special educational needs, Individual Education Plan

60


ULOGA DEFEKTOLOGA U REALIZACIJI INKLUZIVNOG OBRAZOVANJA

Nada Funtoš Stamenković,dipl.defektologOsnovna škola “Bora Stanković”, Karavukovo

Realizacijom ideje inkluzivnog obrazovanja u tipičnim školama detektovana je potreba za angažovanjem defektologa različitih usmerenja u radu sa učenicima koji imaju smetnje teškoće i prepreke u razvoju kao i podrška i saradnja sa zaposlenima u tipičnim školama

Analizirajući podatke, koji se odnose na angažovanje i rad defektologa u tipičnim školama, iz 10 osnovnih škola u opštini Odžaci dobijamo sledeće rezultate

-devet od 10 osnovnih škola je imalo zahteve za angažovanje defektologa kao dodatne podrške učeniku.

-defektolozi,zaposleni u ,,specijalnoj ,,školi pružaju usluge dodatne podrške tipičnim školama .a u tri osnovne škole radi defektolog sa po 30% norme časova u dve školel a u jednoj sa 40% norme časova)

-ovakav vid pružanja usluge dodatne podrške na teritoriji naše opštine egzistira od školske 2012/13 godine

-tipične škole svake školske godine podnose zahteve specijalnoj školi i školskoj upravi za odobrenje i obezbeđenje dodatne podrške

Nakon tri godine iskustvo pokazuje da se-dodatna podrška ne realizuje u kontinuitetu,jedne školske godine učenicima je obezbeđena

podrška a sledeće nije,jedne godine sa učenikom radi jedan a sledeće godine drugi defektolog.-defektolozi podršku realizuju posle radnog vremena u matičnojh školi i često nema dovoljne komunikacije sa učiteljima ponegde se ona svede samo na jedan sastanak

u polugodištu. Uloga defektologa u realizaciji inkluzivnog brazovanja je veoma važna i neophodna kako u radu sa

učenikom koji ima smetnje teškoće ili prepreke u razvoju tako i sa nastavnim osobljem,kod izrade IOP-a kao i saradnji i preporukama u primeni metoda i strategija u radu sa ovim učenicima, njihovim roditeljima i odgovarajućim institucijama.U prilog ovoj tvrdnji je i činjenica da su ove godine dodatnu podršku za učenike ostvarile samo tri od 9 škola koje su podnele zahtev za dodatnom podrškom defektologa. Ključne reči: inkluzivno obrazovanje, dodatna podšrka, defektolog

61


THE ROLE OF A DEFECTOLOGIST IN THE REALIZATION OF INCLUSIVE EDUCATION

Nada Funtos Stamenkovic, graduate defectologistPrimary School “Bora Stankovic” Karavukovo

While realizing the idea of inclusive education in typical schools, it was the need for the engagement of defectologists with different profiles in the work with pupils having disabilities, difficulties, and obstacles in the development as well as the support and cooperation with the employees, which was detected.

Analyzing the data related to the engagement and work of defectologists in typical schools, the results that we get in ten primary schools in the municipality of Odzaci are as follows:

- nine of ten primary schools had the demand for the engagement of a defectologist as an additional support to a pupil;

- defectologists employed in the “special” school give the services of additional support in typical schools, and in three primary schools, there is a defectologist working in two schools with 30% of full time in each of them, and 40% of full time in one school;

- such a form of giving services of additional support has been existing since the school year 2012/2013 on the territory of our municipality;

- typical schools submit requests to the special school and school administration for the approval and provision of additional support.

After three years, the experience shows that- the additional support is not realized in continuity, that is to say, it is provided one school year, and

not provided the next one;- one defectologist works with a pupil one school year and another one the next school year;- defectologists realize the support after the working time in their own school and frequently, there

is no communication with the teachers and in some places the communication is reduced to only one meeting in the term.

The role of a defectologist in the realization of inclusive education is very important and necessary in the work with the pupil having disabilities, difficulties or obstacles in the development, and with the teaching staff, in making the individual educational plan (IEP), as well as in cooperation and giving recommendations related to the application of methods and strategies in the work with these pupils, their parents and relevant institutions. The statement could be supported by the fact that this year, the additional support for the pupils has been realized only by three out of nine schools that submitted the requests for the additional support of a defectologist.

Key words: inclusive education, additional support, defectologist

62


KOREKTIVNI RAD I NJEGOV POTENCIJAL U INKLUZIVNOM OBRAZOVANJU

Marinela Šćepanović, master defektologAssist. Mr Sanela Slavković, dipl. defektologDruštvo defektologa Vojvodine, Novi Sad, Srbija

Korektivni rad podrazumeva individualnu primenu metoda specijalne edukacije i rehabilitacije koje učenicima sa smetnjama u razvoju u školi pomažu da prevaziđu razvojne smetnje i poteškoće u učenju ili da umanje njihov uticaj na obrazovanje učenika u bilo kom smislu. Ovakav rad je primenjiv u svim vrstama škola, a defektolozi su isključivo kompetentni da ga ostvaruju.

Korektivni rad u školi za obrazovanje učenika sa smetnjama u razvoju sprovode defektolozi različitih profila. Njih u ovakvim školama nazivaju nastavnicima individualne nastave ili tretmana, nastavnicima obaveznih vannastavnih individualnih aktivnosti ili nastavnicima korektivnog rada. U nekim slučajevima više nastavnika koji sprovode individualne tretmane čini Korektivnu službu škole. U zavisnosti od procenjenih potreba učenika, oni bivaju upućeni na neki od vidova korektivnog rada: individualne logopedske vežbe, vežbe reedukacije psihomotorike, korektivno-preventivne vežbe i igre, fonetsku ritmiku, vežbe orijentacije i kretanja u prostoru itd.

U opštim školama učenici sa smetnjama u razvoju korektivni rad ne dobijaju od matične škole, već se neki vid ovakvog angažmana realizuje kroz tzv. „dodatnu podršku“, koja podrazumeva dolazak, i individualni rad sa učenikom, defektologa iz škola za obrazovanje učenika sa smetnjama u razvoju. Pomenuta podrška se finansira od nadležnog ministartsva kao usluga koja je direktna pomoć inkluzivnom obrazovanju u Srbiji. Usluga je naknadno uvedena jer se pokazalo da nastavnici nisu dovoljno pripremljeni za rad sa učenicima sa smetnjama u razvoju, i da bez pomoći defektologa inkluzije neće ni biti.

Sa druge strane, defektolog kao stručni saradnik nije u praksi dovoljno prepoznat kao mogući stalni realizator korektivnog rada u opštoj školi. Zakon omogućava njegovo zapošljavanje u školi, ali pošto je broj stručnih saradnika ograničen, škole daju prednost zapošljavanju drugih profila stručnih saradnika. Zbog svega navedenog su nedovoljno iskorišćeni, a znatni, potencijali korektivnog defektološkog rada u opštoj školi: konstantnost i kontinuitet u radu, kvalitet rada, poznavanje prilika, svakodnevna mogućnost saradnje sa svim učesnicima procesa, bolje praćenje efekata rada i niža cena angažovanja.

Ključne reči: Korektivni rad, defektolog, učenik sa smetnjama u razvoju, inkluzivno obrazovanje.

63


CORRECTIVE WORK AND ITS POTENTIAL IN INCLUSIVE EDUCATION

M.Sc. Marinela Scepanovic,Asst. Mr Sanela Slavkovic,Society of defectologists of Vojvodina, Novi Sad, Serbia

Corrective work means the application of individual methods of special education and rehabilitation to students with disabilities in school, helping to overcome the developmental disabilities and learning difficulties, or to reduce their impact on the education of students in any way. Such work is applicable in all types of schools, and defectologists are exclusively competent to exercise it.

Corrective work, in school for the education of students with disabilities, is conducted by defectologists of different profiles. In these schools they are called teachers of individual-instruction or treatment, teachers of compulsory individual extra-curricular activities or teachers of corrective work. In some cases, more teachers who conduct individual treatment make Corrective Service of school. Depending on the assessed needs of students, they are referred to some form of corrective work: individual speech and language exercises, exercises of psyche-motoric reeducation, corrective and preventive exercises and games, phonetic rhythm, exercise of orientation and movement etc.

In general schools, students with disabilities are not getting corrective work from their mainstream schools, but some form of such engagement is realized through so-called “Additional support”, which includes the individual work with students of defectologists from schools for the education of students with disabilities. This support is funded from the relevant ministries as services for the direct assistance to inclusive education in Serbia. The service was later established because the teachers were not sufficiently prepared to work with students with disabilities, and that means without the help of defctologists inclusion will not be able to exist.

On the other hand, the defectologist as an expert in the practice is not sufficiently recognized as a potential executor of permanent corrective work in the general school. The law allows for his work at the school, but since the number of associates limited, schools prefer hiring other associates. Because of this is under-used significant potential of corrective defectological work in the general school: consistency and continuity in the work, quality of work, knowledge of the situation, everyday ability to collaborate with all stakeholders in the process, better monitoring of the effects and lower the price of engagement.

Keywords: corrective work, defectologist, a student with disabilities, inclusive education.

64


DODATNA PODRŠKA DETETU/UČENIKU U PROTEKLIH PET GODINA – KOLIKO SMO DALEKO OD POČETKA?

ass. mr Rade Damjanović, klinički psihologUniverzitet u Novom Sadu, Pedagoški fakultet SomborDejan Đorđić, master pedagogUniverzitet u Novom Sadu, Pedagoški fakultet Sombor

Zakonom o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja iz 2009. godine inkluzija dece sa smetnjama u razvoju je ozvaničena i postala obavezujuća. Punih pet godina deca sa poteškoćama u razvoju imaju pravo da pohađaju škole za decu tipičnog razvoja. Postavlja se pitanje da li je zakonsko rešenje o inkluziji samo deklarativno ili je postignut napredak u odnosu na stanje od pre pet godina.

Cilj rada jeste da se utvrdi kakvi vidovi dodatne podrške su pruženi deci koja se školuju u skladu sa inkluzivnim principima na području Grada Sombora. Korišćena je deskriptivna metoda i tehnika proučavanja dokumentacije. Podaci su obrađeni pre svega kvalitativno, u skladu sa postavljenim ciljem.

Imajući u vidu odredbe Pravilnika o dodatnoj podršci detetu, prema kojima Interresorna komisija (IRK) procenjuje potrebe za pružanjem dodatne podrške, analizirane su predložene mere u mišljenjima i revidiranim mišljenjima IRK. Analizirano je ukupno 201 mišljenje IRK za područje Grada Sombora (doneta u periodu april 2011 - septembar 2014).

Dodatna podrška detetu finansira se iz sredstava opštine u kojoj dete ima prebivalište. Mere podrške koje su predložene i koje se uspešno ostvaruju su sledeće: angažovanje pratioca za ličnu pomoć detetu, odobravanje izrade izmenjenog individualnog obrazovnog plana, odlaganje polaska u školu, terapijsko plivanje, stručno usavršavanje nastavnika i stručnih saradnika u skladu sa inkluzivnim principima, besplatno učešće učenika u rekreativnim i sportskim aktivnostima koje organizuje škola, kao i različiti vidovi materijalnih davanja socijalno ugroženim porodicama (za kupovinu školskog pribora i udžbenika i sl.). Pored toga, redovno se realizuje dodatna defektološka podrška što je usluga koju finansira Republika, a predlaže IRK.

IRK je i mehanizam za identifikaciju potreba deteta koje se ne mogu zadovoljiti kroz mere podrške predviđene gore navedenim pravilnikom. Njihovo predlaganje trebalo bi da bude znak lokalnoj samoupravi da određena mera podrške ubuduće bude finansirana iz budžeta Grada.

Ključne reči: dodatna podrška, IRK, inkluzija

65


THE ADDITIONAL SUPPORT TO CHILDREN IN THE LAST FIVE YEARS - HOW FAR FROM THE BEGINNING ARE WE?

Rade Damjanović, MSc in Clinical PsychologyUniversity of Novi Sad, Faculty of Education Sombor, SerbiaDejan Đorđić, MSc in PedagogyUniversity of Novi Sad, Faculty of Education Sombor, Serbia

By The Law on the fundamentals of the education system from 2009, the inclusion of the children with developmental disabilities became legalized and obligatory. The question remains whether this legal solution is only declarative or there have been some improvements in comparison to five years ago.

The aim of this study is to determine what types of additional support (school, health and social welfare based children support services) were given to children who are educated on inclusive principles in the town of Sombor. The descriptive method and document analysis technique were used. The data was first processed qualitatively, in accordance with the given aim.

Bearing in mind The additional support to children Act, based on which The Multidisciplinary Committee (IRK) asseses the needs for giving the additional support, the suggested measures were analysed in the assessment reports and the revised assessment reports of IRK. The total of 201 IRK assessment reports was analysed in the area of Sombor (for the period from April 2011 to September 2014).

The additional support to children is funded from the budget of the municipality where the child resides. The suggested types of support which are also successfully used are the following: the engagement of the personal attendant to a child, the approval of the individual education plan, the delay of school, therapheutic swimming, expert seminars for teachers and other expert assistants in accordance with the inclusive principles, free of charge participation of the pupils in recreational and sporting events organised by school, as well as different types of material support to help socially deprived families (for the purchase of stationery, books, etc.). Beside this, the additional support of a defectologist is regularly organised, which is funded by the Republic, and suggested by IRK.

IRK is also a mechanism for identification of the child needs which cannot be fulfilled through the above mentioned support. The suggestion of the types of support should be a sign to the local authorities that a specific type of support should be funded from the town budget in the future.

Keywords: additional support to children, IRK, inclusion

66


KVANTITET ILI KVALITET DODATNE DEFEKTOLOŠKE PODRŠKE?

Snežana Maravić1), Milana Kosanović 2), Aneta Peša1)

ŠC sa domom učenika “Dositej Obradović”, Subotica, Srbija 1) OISŠ “Žarko Zrenjanin”, Subotica, Srbija 2)

Prema stručnom uputstvu Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja: “Dodatna podrška u obrazovanju koju pruža škola za obrazovanje učenika sa smetnjama u razvoju predstavlja skup stručnih poslova defektologa i logopeda kojima se podržava i unapređuje razvoj i učenje dece, učenika i odraslih sa smetnjama u razvoju a koji stiču obrazovanje i vaspitanje u ustanovama koje nisu istovremeno i ustanove u kojoj je zaposlen defektolog i logoped.”

Cilj našeg rada je da prikažemo obuhvaćenost dece dodatnom defektološkom podrškom u protekle dve godine na tereritoriji grada Subotice i dileme oko načina njene realizacije. U Subotici dodatnu defektološku podršku pružaju obe škole koje se bave obrazovanjem dece sa smetnjama u razvoju i dva opštinska logopeda.

U vremenskom periodu od 2012. do septembra 2014.godine, pristigao je ukupno 201 zahtev od čega je samo 136-oro dece obuhvaćeno podrškom. Evidentno je da postojeći kapaciteti u školama i opštinski logopedi nisu dovoljni, da je jedna trećina dece u školama ostala uskraćena za podršku kao i da se broj zahteva konstantno povećava.

U cilju rešavanja problema nedostatka raspoloživih resursa, preduzimaju se različite mere. Tako su neke od mera za veću obuhvaćenost dece angažovanje u defektološkoj podršci studenata završnih i ostalih godina studija defektologije, defektologa koji su defetološke studije završili u inostranstvu a nisu nostrifikovali svoje diplome. Isto tako, ustaljena je praksa da podršku pružaju i nelicencirani defektolozi, kao i defektolozi neodgovarajućeg profila.

Iz svega navedenog proizilazi pitanje, da li prioritet ima kvantitet ili kvalitet pružene defektološke podrške? Učestvujemo li mi zaista kroz dodatnu podršku u inkluzivnom procesu obrazovanja i radimo li u najboljem interesu dece, matične ustanove i same struke što bi morao da nam bude prioritet i obaveza.

Ključne reči: dodatna podrška, defektolozi, inkluzija

67


QUANTITY OR QUALITY OF ADDITIONAL SPECIAL EDUCATION SUPPORT?

Snežana Maravić1), Milana Kosanović 2), Aneta Peša1)

ŠC sa domom učenika “Dositej Obradović”, Subotica, Serbia 1)

OISŠ “Žarko Zrenjanin”, Subotica, Serbia 2)

According to professional guideline of Ministry of education, science and technological development: “Additional support in the education provided by the school for students with disabilities is a set of special education teachers and speech therapists that support and promote the development and learning of children, students and adults with disabilities who acquire education in institutions that at the same time are not institution which employs special education teachers and speech therapist.

The aim of our work is to show the coverage of the children which are included in additional support in the past two years in the city of Subotica and dilemmas about the way of its realization. In Subotica additional special education support is provide by both schools involved in education of children with disabilities and two municipal speech therapist.

In the period from 2012. to september 2014., the total number of requests was 201 of which only 136-children was covered by the additional support. It is evident that the existing capacities of schools and municipal speech therapists are not enough, that one third of children in schools been deprived of the support and the number of applications is constantly increasing.

In order to solve the problem of lack of resources we are taking various measures. Thus, some of the measures for better coverage of children is engaging in additional support special education and rehabilitation students in their final and other years of study, special education teachers that have their studies completed abroad and are not validated their degrees. Likewise the established practice is that additional support is provide by unlicensed therapists and special education teachers of inappropriate profiles.

From all this arises the question whether priority is given to the quantity or quality of the special education additional support? Do we really participate through additional special education support in inclusive education process and are we really working in the best interests of the children, the primary institution and the profession that would have to be our priority and obligation.

Key words: additional support, special education, inclusion

68


ANGAŽOVANJE PRATIOCA ZA LIČNU POMOĆ KAO VID NEPOSREDNE DODATNE PODRŠKE DETETU/UČENIKU

ass. mr Rade Damjanović, klinički psihologUniverzitet u Novom Sadu, Pedagoški fakultet SomborDejan Đorđić, master pedagogUniverzitet u Novom Sadu, Pedagoški fakultet Sombor

Pravilnikom o dodatnoj podršci detetu/učeniku predviđena je mera podrške angažovanja pratioca za ličnu pomoć. U Gradu Somboru ova mera podrške počela je da se realizuje od drugog polugodišta školske 2012/2013. godine, nakon usvajanja Odluke o osnovnoj i dodatnoj podršci detetu i učeniku i Pravilnika za ostvarivanje prava na osnovnu i dodatnu podršku detetu i učeniku.

Cilj rada jeste da se utvrdi da li i koliko često Interresorna komisija (IRK) Grada Sombora predlaže u svojim mišljenjima angažovanje pratioca za ličnu pomoć, te za koju decu se takva mera predlaže. Korišćena je deskriptivna metoda i tehnika proučavanja dokumentacije. Podaci su obrađeni kvalitativno i kvantitativno.

Pratioca za ličnu pomoć detetu i učeniku angažuje predškolska ustanova/škola, po pribavljenom mišljenju IRK. Pratilac se angažuje nakon psihološke procene obavljene u Nacionalnoj službi za zapošljavanje i nakon pribavljene pisane saglasnosti roditelja/staratelja. Opis poslova, vreme i obim angažovanja pratioca utvrđuje direktor škole/predškolske ustanove u saradnji sa IRK i timom za inkluziju u okviru ustanove.

Od februara 2013. do septembra 2014. godine, ukupno su angažovana 33 pratioca za ličnu pomoć. Pravo na angažovanje pratioca, prema gore navedenoj odluci, ima dete koje pohađa pripremni predškolski program, odnosno učenici osnovne i srednje škole.

Najviše pratioca je angažovano u osnovnim školama (18), potom u srednjim školama (8) i predškolskoj ustanovi (7). Prema obliku smetnji u razvoju, lični pratioci su u najvećem broju dodeljeni deci sa poteškoćama iz autističnog spektra (12), potom deci sa invaliditetom (6) i sa višestrukim smetnjama (6), a po tri pratioca imaju deca sa intelektualnim smetnjama, senzornim smetnjama, odnosno sa eksternalizovanim problemima (ADHD i Poremećaj ponašanja).

Činjenica da je u Gradu Somboru omogućeno angažovanje pratioca za ličnu pomoć i redovno se planira u budžetu Grada jeste primer dobre prakse. Omogućavanje ovakvog vida podrške označava kvalitetnije uključivanje dece sa razvojnim smetnjama u život ustanove koju pohađaju i u život zajednice.

Ključne reči: pratilac za ličnu pomoć, inkluzija, razvojne smetnje

69


THE ENGAGEMENT OF A PERSONAL ATTENDANT AS PART OF THE ADDITIONAL SUPPORT TO CHILDREN

Rade Damjanović, MSc in Clinical PsychologyUniversity of Novi Sad, Faculty of Education Sombor, SerbiaDejan Đorđić, MSc in PedagogyUniversity of Novi Sad, Faculty of Education Sombor, Serbia

The regulations about the additional support to children include the support of a personal attendant to a child. In the town of Sombor this type of support started being realised from the second half of the school year 2012/2013.

The aim of this study is to determine if and how often The Multidisciplinary Committee (IRK) in the town of Sombor suggests in its opinions, the engagement of the personal attendant and who the children involved are. The descriptive method and document analysis technique were used. The data was processed qualitatively and quantitatively.

The personal attendant is engaged by a preschool/school, after obtaining an assessment report from IRK. They are engaged after gaining psychological assessment and the written consent of a perent/legal guardian. The assistance plan is determined by the school/preschool principal in collaboration with IRK and the team for inclusion within the institution.

From February 2013 to September 2014, 33 personal attendants were engaged. The right to an assistant has a child who attends compulsory preschool programme as well as primary and secondary school students.

The majority of assistants are engaged in primary schools (18), then in secondary schools (8) and in preschool (7). Based on the type of developmental disability, inclusion assistants are given mostly to children with autistic spectrum disorders (12), then to the children with physical disabilities (6) and to the children with multiple disabilities (6), whereas children with intelectual disability, sensor difficulties and externalised problems (ADHD and Conduct Disorder) are given three assistants.

The fact that in the town of Sombor, the engagement of a personal attendant to a child is available and is regularly planned in the town budget is the example of good practice. The availability of this type of support means more qualitative involvement of the children with developmental disabilities in the life of a preschool/school they attend and in the society.

Keywords: personal attendant to a child, inclusion, developmental disability

70


UTJECAJ SPORTA U INKLUZIVNOM OBRAZOVANJU

Nevenka Mravlinčić, prof.reh.Osnovna škola “Kralja Tomislava”, Zagreb, Hrvatska

Kada se dimenzija socijalne inkluzije razmatra u kontekstu obrazovnog procesa onda se misli na inkluziju u užem smislu, odnosno obrazovnu inkluziju. Osnovni cilj rada je unapređenje inkluzivnog društva u kojemu se omogućuje svoj djeci, bez obzira na spol, dob, sposobnost, etničku pripadnost, poteškoću ili HIV status, da u njemu učestvuju i daju svoj doprinos. Što znači da svi, bez obzira na navedene različitosti , imaju jednako pravo na mogućnost da učestvuju i pripadaju društvu, odnosno da se obrazuju u skladu sa njihovim sposobnostima.

Od metode rada treba istaknuti mnogo načina ovisno o strukturi učenika unutar jednog razreda: po sposobnostima kretanja, kako dobro čuju ili vide i kako usvajaju različite informacije iz okoline. Individualizacijom programa možemo postaviti adekvatnu težinu zadataka, možemo prilagoditi djeci: oblike kretanja, okolinu, opremu, pravila,upute. Djeci sa poteškoćama potrebno je da učitelj (trener) izloži svoje ideje, izazvati ga da sam razmisli o novim prilagodbama, upotrijebiti njegove prijatelje iz razreda ( suigrače iz ekipe ) u aktivnostima simulacije.

Rezultati:Inkluzivna edukacija bi trebala biti standard jer ne koristi samo djeci s poteškoćama u razvoju, već

i njihovim vršnjacima. Istraživanja su pokazala da djeca s poteškoćama u razvoju uključena u inkluzivnu edukaciju imaju bolje razvojne napretke od djece s istim sposobnostima uključene u specijalne škole, više rezultate u razvoju govora, socijalnih i akademskih vještina, poboljšane bihevioralne vještine, razvijenije socijalne mreže i bolje opće emocionalno raspoloženje.Također istraživanja dokazuju da inkluzija doprinosi i njihovim vršnjacima.

Preporuka:Dijete u školi provodi više od 6 sati od 6 godine nadalje, a većina djece uživa u zdravom i aktivnom

djetinjstvu, samostalno se uključuju u dnevne aktivnosti u skladu sa svojom dobi, sposobnostima i vještinama koje su ili će im biti potrebne, a koje će usvojiti u specifičnom vremenskom periodu, bez ili uz minimalnu potporu njihovog okružja. Za djecu s teškoćama u razvoju od iznimne je važnosti da aktivno i samostalno sudjeluju u školskim aktivnostima te izvanškolskim sadržajima, da aktivno participiraju u društvu s vršnjacima i da razvijaju zdrave navike, usvajaju uloge te steknu kontrolu nad svojim životom.

Ključne riječi: inkluzivno obrazovanje, kritička znanost o odgoju, tjelesna i zdravstvena kultura, sport

71


INFLUENCE OF SPORT IN THE INCLUSIVE EDUCATION

Nevenka Mravlinčić,, M.Sc. defectologistElementary school “The King of Tomislav”, Zagreb, Croatia

Abstract: When dimensions of social inclusion considers in context of educational process then thinks on the

inclusion in a narrower sense, or educational inclusion. Primary objective of work is the advancement of inclusive company in which enables its children, regardless on the gender, age, ability, ethnic affiliation, disability or the HIV status, that in him participates and gives her contribution. What means everybody, regardless on specified difference, has the equitable title on the possibility that participates and belong to the society, or that educate in conformity with their abilities.

From the work method needs is emphasized the many method depending on the structure student within one class: on locomotions, how well hears or see and how adopt the different information from the environment. Individualization of programme can set up the adequate weight of tasks, can adjust children: forms of movement, environment, equipment, would pretend, give instructions. Children with disabilities necessary is that the teacher (the coach) presents its ideas, challenge him yes have considered about new adjustments, use his friends from the class (teammates from the team) in activities of simulation.

Results:The inclusive education would need be the standard because does not use only children

with development difficulties, already and their agemates. Investigate would show that children with development difficulties are included into the inclusive education have better development progresses from children with same abilities are included into special schools, the more result in development voice, social and academic skills, are improved behavioural skills, more developed social networks and the better general emotional mood. Also research prove that the inclusion contributes and their person of the same age.

Reference:Child at school performs more than 6 hours from 6 year furthermore, and majorities of children

enjoy in healthy and the active childhood, independently include in daily activities in conformity with its age, abilities and skills which are either they will be necessary, and which will accept in the specific time period, without or along the minimum aid their environment. For children with difficulties in development from exceptional are the importance yes actively and independently participate in school activities and the extracurricular contents, yes actively participate in the society with persons of the same age and that develop propose a toast habits, adopt roles those gain control above its life.

Key words: inclusive education, critical science about the education, body culture, sport

72


„KAD GRANICE NE POSTOJE IGRAMO SE MNOGO BOLJE“INKLUZIVNE IGRE BEZ GRANICA

Gordana Radaković Srbulović, diplomirani defektologDanijela Vujović, diplomirani defektologOsnovna i srednja škola „9.maj“ Zrenjanin

Inkluzivne igre bez granica pod sloganom „Kad granice ne postoje igramo se mnogo bolje“ u organizaciji Osnovne i srednje škole „9.maj“ održane su u Hali sportova u Zrenjaninu 2010, 2011. i 2013. godine.

U pethodne tri godine u igrama je učestvovalo 432 takmičara. Tom prilikom su se učenicima škole-organizatora pridružili vršnjaci svih gradskih osnovnih škola, OŠ „Sveti Sava“ Žitište, SOŠO „Jelena Varjaški“ iz Vršca, deca iz Predškolske ustanove Zrenjanin, roditelji učenika, nastavnici i predstavnici sponzora.

Igre počinju defileom učesnika i igrom „zagrevanja“ uz muziku koja je specifično obeležje manifestacije a u kojoj, pored takmičara, učestvuju gosti i publika. U takmičarskom delu ima osam disciplina a u svakoj učestvuju po tri ekipe mešovitog sastava (deca, roditelji i nastavnici iz različitih škola i predstavnici sponzora). Takmičarske discipline su osmišljene tako da izjednače učesnike u zadovoljenju istih potreba i da svaki takmičar bude ravnopravan član ekipe i doprinese njenom uspehu u skladu sasvojim mogućnostima. Takmičari nisu bili ujednačenini po jednom kriterijumu (razlikuju se po polu, godinama života, motoričkim sposobnostima, navikama i ranijim iskustvima i učešću u sličnim-takmičarskim manifestacijama). Takođe su svi i pobednici. U završnici manifestacije dobijaju medalje Igara.

U revijalnom delu se predstavilo više od dve stotine sportista, plesača i članova Udruženja za pomoć mentalno nedovoljno razvijenih osoba „Suncokret“ i Hendi sporta .

Oko 4500 dece predškolskog i osnovnoškolskog uzrasta i odraslih sugrađana u publici pratili su program koji afirmiše pozitivne vrednosti: igru kao način druženja, uvažavanje različitosti, negovanje zajedništva i fer navijanje. I oni su aktivno učestvovali u pojedinim segmentima igara. Manifestaciju su promovisali poznati sportisti a najavili i pratili mediji.

Pokazali smo da su razlike motiv, a ne prepreka.

Klučne reči: inkluzivne igre, ekipe mešovitog sastava, igra kao način druženja, uvažavanje različitost

73


‘WHEN THERE ARE NO BOUNDARIES WE PLAY MUCH BETTER’INCLUSIVE GAMES WITH NO BOUNDARIES

Gordana Radakovic Srbulovic, special education teacherDanijela Vujovic, special education teacherPrimary and secondary school, ‘9 May’, Zrenjanin

Inclusive games with no boundaries under the slogan ‘When there are no boundaries we play much better’ organized by primary and secondary school ‘9 May’ were held in Sports center in Zrenjanin in 2010, 2011 and 2013.

432 competitors have participated in these games so far. Many peers from other schools have also participated together with ‘9 May’: primary school ‘Sveti Sava’ from Zitiste, primary and secondary school ‘Jelena Varjaski’ from Vrsac, preschool children from Zrenjanin, parents, teachers and sponsors.

The games begin with the participant’s parade and ‘warming up’ game accompanied with background music. The competition includes eight disciplines and there are three mixed teams. Each team is consisted of teachers, parents and students and sponsors. The disciplines have been defined and created in such a way that every competitor can be an equal participant and contribute to his team in accordance to his ability. The competitors were not uniformed under any criteria (they differed in: sex, age, motor skills, habits, prior experiences related to similar manifestations and organized games). Everybody wins and everybody gets a medal.

There were more than 200 sportsmen, dancers and members of the Association of mentally undeveloped people ‘Sunflower’ and ‘Hendi sport’.

More than 4500 preschool and school children, teachers and other citizens have seen this program that recognizes positive values and promotes game as a way of getting together, respecting differences and fair supporting. They have also participated in some games. Famous sportsmen, TV stations and media promoted these games.

We have shown that differences can be a motive, not an obstacle.

Key words: inclusive games, mixed teams, game as a way of getting together, respecting differences

74


RAD MOBILNOG TIMA DRUŠTVA DEFEKTOLOGA OPŠTINE VRŠAC

Marija Keri Kutlešić, diplomirani defektolog - logopedMaja Ristić Lažetić, diplomirani defektolog - specijalni pedagogAna Sovrlić, diplomirani defektolog - oligofrenologMarija Radošević, diplomirani defektolog - logopedMobilni tim Društva defektologa Opštine Vršac

U procesu inkluzije deca sa smetnjama u razvoju i njihovi roditelji suočeni su sa nizom izazova, od nerazumevanja potreba vlastitog deteta do nepoznavanja prava na razvoj i obrazovanje pod istim uslovima koja imaju deca tipičnog razvoja. Jedan od uzroka ovog problema je nedostatak defektologa što naročito dolazi do izražaja u manjim sredinama. Zbog toga, cilj Mobilnog tima Društva defektologa Opštine Vršac je kontinuirani defektološki rad sa decom sa smetnjama u razvoju, savetodavni i instruktivni rad sa roditeljima, vaspitačima i učiteljima. Program obuhvata i rad sa decom iz socijalno depriviranih sredina i decom sa disharmoničnim razvojem predškolskog uzrasta, radi njihovog uspešnijeg uključivanja u vaspitno obrazovni proces. Program se izvodi kroz individualni i grupni rad (vežbe reedukacije psihomotorike, logopedske vežbe, tretman sa decom sa poremećajima u ponašanju i dr.) sa decom predškolskog i školskog uzrasta, što je od velike važnosti za podsticanje senzomotornog, emocionalnog i socijalnog razvoja deteta. Na taj način će im se obezbediti uspešnije i samostalnije učešće u obrazovanju ali i društvenom životu.

Ovakav način rada prepoznat je kao primer dobre prakse i podržan je u proteklom periodu od

strane lokalne samouprave.

Naše dosadašnje iskustvo je pokazalo da defektolog u procesu inkluzije zauzima izuzetno važno mesto i da je defektolog taj koji na praktičan način pomaže deci sa smetnjama u razvoju, roditeljima, vaspitačima i učiteljima te je stoga prisustvo defektologa u redovnom vaspitno obrazovnom procesu neophodno.

Ključne reči: nedostatak defektologa, inkluzija, deca sa smetnjama u razvoju, Mobilni tim Društva defektologa

75


WORK OF MOBILE TEAM OF DEFECTOLOGISTASSOCIATION OF VRŠAC

Marija Keri Kutlešić, degree in defectology - logopedMaja Ristić Lažetić, degree in defectology - special pedagogue Ana Sovrlić, degree in defectology - oligophrenologistMarija Radošević, degree in defectology - logopedMobile team of Defectologists’ association of Vršac

In the process of inclusion, children with disabilities and their parents are faced with numerous challenges, from lack of understanding of the needs of their own child to the ignorance of the right to development and education under the same conditions that have children with typical development. One of the causes of this problem is the lack of defectologists, particularly evident in the smaller communities. Therefore, the aim of the Mobile team of Defectologists’ association of Vršac is continuing with defectologic work with children with disabilities, counseling and instructional work with parents, carers and teachers. The program includes work with children from deprived backgrounds and children with disharmonic development of preschool age, for their successful inclusion in the educational process. The program is conducted through individual and group work (reeducation exercise, speech and language exercises, treatment of children with behavioral disorders, etc..) With children of preschool and school-age children, which is of great importance for the promotion of the sensorimotor, emotional and social development of the child. In this way, they will be provided more effectively and independently participate in education and social life.

This method of operation has been recognized as the best practice and is supported in the past by the local government.

Our experience has shown that defectologist in the inclusion process occupies an extremely important position and the speech therapist who in a practical way to help children with disabilities, parents, educators and teachers, and therefore the presence of defectologists in regular educational process necessary.

Keywords: lack of defectologists, the inclusion, children with disabilities, Mobile team of Defectologists’ association of Vršac

76


AKTUELNI STATUS DEFEKTOLOGA U VOJVODINI

M.Sc. Marinela Šćepanović1, ass. mr Sanela Slavković1,2,3 , prof. dr Špela Golubović1,3

1Društvo defektologa Vojvodine, Razvojni centar DDV, Novi Sad, Srbija2Dom “Veternik”, Veternik, Srbija3Medicinksi fakultet, Novi Sad, Srbija

Cilj našeg istraživanja je bio da prikupimo i analiziramo aktuelne podatke o radu, odnosno o položaju i status defektologa zaposlenih u ustanovama zdravstvene, i socijalne zaštite i vaspitno-obrazovnim ustanovama u Vojvodini.

Istraživanje je sprovedeno u novembru 2013. godine i obuhvatilo je ukupno 55 defektologa iz Vojvodine. Podaci su prikupljeni, za ovu potrebu posebno konstruisanim Upitnikom za defektologe koji obuhvata: Opšte podatke, Podatke o neposrednom radu sa korisnicima usluga, Podatke o ostalim oblicima rada, Podatke o stručnom usavršavanju i napredovanju i Ostale podatke.

Rezultati istraživanja ukazuju da najveći broj defektologa (80,4%) radi u vaspitno-obrazovnim ustanovama. Dominantna starosna struktura korisnika sa kojima rade defektolozi je 6,5-14 godina, ali se uočava da mali broj kolega radi sa korisnicima starosti 0-3 i preko 27 godina. Defektolozi, svih profila, najčešće rade sa korisnicima sa teškoćama u mentalnom razvoju umerenog i lakog stepna i osobama sa višestrukom ometenošću. Individualni rad je najzastupljeniji oblik neposrednog rada (76,5%). Obim rada, način organizacije rada, strukture rada, dodatno angažovanje su neujednačeni. Dominatnan način praćenja razvoja specijalne edukacije i rehabilitacije su učešća na seminarima, trennizima i obukama. Očekivanja od strukovnog udruženja su velika, ali i deklarisana spremnost za uključivanje u rad istog.

Analiza aktuelnog statusa defektologa je značajna jer omogućava prepoznavanje problema u radu defektologa u Vojvodini, kao i njihove potencijale za razvoj. Dobijeni rezultati mogu biti smernica za dalji rad, kako strukovne asocijacije tako i samih defektologa, na iznalaženju efikasnih mehanizama za poboljšanje pojedinih aspekata njihovog stručnog rada i unapređenje njihovog aktuelnog statusa.

Ključne reči: defektolog, status, položaj.

77


THE CURRENT STATUS OF DEFECTOLOGISTS IN VOJVODINA

MSc Marinela Šćepanović1, Ass Mr Sanela Slavković1,2,3 , Prof. Dr Špela Golubović1,3

1Society of defectologists of Vojvodina, Development Center, Novi Sad, Serbia2Centre for Children and Adults with Disabilities “Veternik”, Veternik, Serbia3Medical Faculty, Novi Sad, Serbia

The purpose of our research was to collect and analyze actual data on work, namely, position and status of defectologists employed in healthcare, social welfare and institutions of upbringing and education in Vojvodina.

Research was conducted in November 2013 and includeda total of 55 defectologists from Vojvodina. We collected data for this purpose using a specially designed questionnaire for defectologists, which included: general data, data about direct work with service users, data about other forms of work, data on professional development and advancement and other data.

Research findings indicate that most defectologists (80.4%) work in educational institutions. Defectologists work predominantly with users aged 6.5 to 14 years, but it was also observed thata small number of colleagues work with users aged 0-3 and those aged over 27 years. Defectologists of all profiles, often work with users with mild and moderate intellectual disability and persons with multiple disabilities. Individual work is the most common form of direct work (76.5%). The distribution of the scope of work, organization and working methods, work structure, additional engagement is not even. The most common way to keep up to date with developments in special education and rehabilitation is to participate in training courses, educational programs and seminars. Expectations of the professional association are high, but there is also declaration expressing willingness to actively engage in the work of the previously mentioned.

Analysis of the current status of defectologists is important because it allows to determine problems of defecological work in Vojvodina, as well as their potential for advancement. The results obtained can serve as guidelines for future work of both professional association and defectologists in finding effective mechanisms to improve certain aspects of their professional work and their current status.

Key words: defectologist, status, position.

78


ISPITIVANJE POTREBA ZA STRUČNIM USAVRŠAVANJEM DEFEKTOLOGA U SOCIJALNOJ ZAŠTITI U AP VOJVODINI

Tatjana Lazor Obradović1, dipl. defektologMarinela Šćepanović2, master defektologAsist. Mr Sanela Slavković3

Prof. Dr Špela Golubović3, Asist. Mr Daniela Tamaš3, 1Pokrajinski zavod za socijalnu zaštitu, Novi Sad, Srbija2Društvo defektologa Vojvodine, Novi Sad, Srbija3Medicinski fakultet u Novom Sadu, Srbija

Društvo defektologa Vojvodine je tokom maja 2014. godine u saradnji sa Pokrajinskim zavodom za socijalnu zaštitu sprovelo ispitivanje potreba za stručnim usavršavanjem defektologa u sistemu socijalne zaštite. Kreiran je upitnik koji je distribuiran svim centrima za socijalni rad na teritoriji AP Vojvodine (ukupno 41), kao i ustanovama za smeštaj korisnika (ukupno 28).

Na upitnik je odgovorilo 22 centra za socijalni rad (53,6%) i 17 ustanova za smeštaj korisnika (60,7%), a popunilo ga je ukupno 33 defektologa: 21 u ustanovama za smeštaj (66,7%) i 12 u centrima za socijalni rad (33,3%).

Iz obrađenih podataka može se videti da je najveće interesovanje defektologa za teme koje se tiču uže defektološke ekspertize, s tim da su ova interesovanja vezana i za radno mesto na kojem su ispitanici zaposleni, ali i godine radnog staža. Uočava se da su ispitanici sa manjim brojem godina radnog staža više zainteresovani sa specifične kompetencije dok su zaposleni sa više godina radnog staža više zainteresovani za usavršavanje u oblasti opštih kompetencija. Takođe, zaposleni u ustanovama više se zanimaju za specifične kompetencije dok zaposleni u centrima za socijalni rad više traže usavršavanje u oblasti opštih kompetencija, ali i lokalnih usluga socijalne zaštite.

Shodno rezultatima istraživanja identifikovane su moguće oblasti i načini povećanja kompetencija defektologa u socijalnoj zaštiti; koncipirane su dve teme za stručna usavršavanja defektologa i srodnih stručnjaka u oblastima socijalne zaštite. Pored toga, ovo kratko ispitivanje može biti osnova za dalju analizu koja bi pomogla u definisanju dugoročnih politika kada je u pitanju unapređenje položaja profesije defektologa u sistemu socijalne zaštite.

Ključne reči: ispitivanje potreba, defektolozi, stručno usavršavanje, socijalna zaštita.

79


ASSESSMENT PROFESSIONAL TRAINING NEEDS OF DEFECTOLOGISTS IN SOCIAL PROTECTION IN THE AUTONOMOUS PROVINCE OF VOJVODINA

BSc Tatjana Lazor Obradović1,2, defectologist MSc Marinela Šćepanović2, Asst. Mr Sanela Slavković2,3, Prof. Dr Špela Golubović2,3, Asst. Mr Daniela Tamaš2,3, 1Provincial Institute for Social Protection, Novi Sad, Serbia 2Society of defectologists of Vojvodina, Novi Sad, Serbia 3Medical Faculty in Novi Sad, Serbia

Society of defectologists of Vojvodina in May 2014, in cooperation with the Provincial Institute for Social Protection, conducted assessment of needs for professional development of defectologists in the system of social protection. Created a questionnaire was distributed to all centers for social work in the territory of AP Vojvodina (total of 41), as well as institutions for the accommodation (total 28).

The questionnaire was answered by 22 Centre for Social Work (53.6%) and 17 residential institutions (60.7%), and filled in from a total of 33 defectologists: 21 in residential institutions (66.7%) and 12 in Centres for social Work (33.3%).

From the processed data can be seen that the greatest interest of defectologists for subjects relating to the narrow defectological expertise, but that these interests linked to the position that the respondents are employed, but also the years of their service. It is observed that respondents with fewer years of experience are more interested with specific competencies while employees with more years of service are more interested in training in the field of general competence. Also, employees in organizations are more concerned with specific competencies while employed in the social work centers seeking more training in the field of general competence, but also the local social welfare services.

According to the results of the research have been identified as possible areas and ways to enhance the competencies of defectologists in social protection; Two topics are designed for professional training of defectologists and related professionals in the fields of social protection. In addition, this short test may be the basis for further analysis to assist in defining long-term policies when it comes to the improvement of the status of the profession of defectologists in the system of social protection.

Keywords: needs assessment, defectologists, professional training, social protection.

80


INDEKS AUTORA

BBaić V. 44,Bačić Kušpilić N. 52,Batić S. 44,Bugarski Ignjatović V. 42,

DDamjanović R. 64, 68,Dežmar D. 52,

ĐĐorđić D. 64, 68,

FFazlić M. 38, Funtoš Stamenković N. 60,

GGajić J. 50,Gavrić V. 56,Golubović Š. 76, 78,

IImširović F. 38,

JJovanović M. 50,

KKeri Kutlešić M. 74,Kojić M. 42, Komazec Z. 30, 34,Končar M. 32,Kosanović M. 56, 66,Kovačova B. 46, Krdžić S. 38,

LLazor Obradović T. 32, 78, Lemajić-Komazec S. 30, 34,

MMandić D. 54, 58, Maravić S. 56, 66, Mravlinčić N. 70,

NNikolić N. 48,

PPeša A. 66,Petrović U. 16, 20, Popović Petrović S. 42,

RRadaković Srbulović G. 72, Radošević M. 74,Rajović I. 16,Rajović R. 16, 20, Ristić Lažetić M. 74,

SSekulić A. 54, 58, Slavković S. 62, 76, 78,Soćanin D. 32,Sokolovac I. 30, 34, 36, Sovrlić A. 74,

ŠŠćepanović M. 62, 76, 78,Škrbić R. 36,

TTamaš D. 78,Ticha E. 40, Todorovska A. 24,Trajkovski V. 24,Trpeska M. 24,

VVantić-Tanjić M. 38,Veselinović M. 36,Vujović D. 72.

81


82


CIP - КАТАЛОГИЗАЦИЈА У ПУБЛИКАЦИЈИБИБЛИОТЕКА МАТИЦЕ СРПСКЕ, НОВИ САД

376(048.3)

МЕЂУНАРОДНА КОНФЕРЕНЦИЈА “САВРЕМЕНИ ДЕФЕКТОЛОШКИ РАД: РЕХАБИЛИТАЦИЈА, ПРЕВЕНЦИЈА ИСКЉУЧЕНОСТИ И ИНКЛУЗИЈА” (2014 ; НОВИ САД) ZBORNIK REZIMEA / MEĐUNARODNA KONFERENCIJA “SAVREMENI DEFEKTOLOŠKI RAD: REHABILITACIJA, PREVENCIJA ISKLJUČENOSTI IINKLUZIJA”, NOVI SAD, 15. NOVEMBAR 2014. ; [UREDNIK MARINELAŠĆEPANOVIĆ]. - NOVI SAD : DRUŠTVO DEFEKTOLOGA VOJVODINE, 2014 ([SOMBOR] : AGENCIJA SOINFO). - 83 STR. ; 24 CM

UPOREDO SRP. TEKST I ENGL. PREVOD. - TIRAŽ 150. - REGISTAR.

ISBN 978-86-913605-6-6

A) ДЕФЕКТОЛОГИЈА - АПСТРАКТИCOBISS.SR-ID 290958343

83


Documents

Međunarodna konferencija - defektolozi.org · U RADU SA DECOM SA POSEBNIM POTREBAMA Dragana Mandić, Aleksandra Sekulić: DILEME IZ PRAKSE Vesna Gavrić, Snežana Maravić, Milana