Mevlana Ve Bedizzaman

7/29/2019 Mevlana Ve Bedizzaman

1/14

BEDZZAMANVE

MEVLANA

M. AL KAYA

www.fikirbahcesi.org

www.risaleinurakademisi.org

[email protected]

2009-Turhal


2/14

MEVLNA CELLEDDN- RM(1207 Belh - Horasan / 1273 Konya)

Ad Muhammed Celaleddin olan Mevlanann mahlas Rumdir. 30 Eyll 1207tarihinde Belhte dodu. Annesi Harzemahlardan Alaaddin Muhammedin kz Mumine

Hatundur. Babas devrin byk bilginlerinden Sultanul-Ulema lakab ile anlan BahaeddinVeleddir. Bahaeddin Veled Moollarn Belhi istilasndan nce buradan ayrlarak Konyayagelerek yerlemitir.

Sultanul-Ulem Bahaeddin Veled Belhten ayrld zaman Mevlana 20 yalarndabulunmaktayd.Konyaya gelmeden nce yolda Feridddin Attar ile grrler ve FeridddinAttar ona eseri Esrar-Nme isimli eseri vermitir. Lrendeye (Karaman) geldikleri zaman

bir mddet kaldlar ve orada Mevlna Semerkandl Hoca Lalann kz Gevher Hatun ileevlendi. Gevher Hatundan Mevlanann Sultan Veled ve Aleddin elebi isimli ocuklardomutur.

Sultanul-Ulema Bahaeddin Veled Konyada halka verdii vaazlarla byk bir nekavutu. Seluklu sultan Aleddin Keykubatn lalas tarafndan Bahaeddin Veled iin

Medrese-i Hudavendigr adnda byk bir medrese yaptrlmtr. Bahaeddin Veledinlmnden sonra bu medrese Celaleddine kald. Bir mddet sonra nl sufi BurhaneddinMuhakkik Tirmizi Konyaya geldi ve Celaleddin ile yllarca megul oldu ve MevlananHalep ve amda ilim ve tasavvuf renmesi iin gnderdii anlalmaktadr.

Mevlanann tekrar Konyaya dnnden sonra Seyyid Burhanettin MuhakkikKonyay terk ederek Kayseriye yerleti. Bir mddet sonra da vefat etti. Onun vefatndan oketkilenen Mevlana Kayseriye giderek hocasnn brakt kitaplar da alarak geri dnd.Burhanettinin mritleri de bundan sonra Mevlana etrafnda toplanmaya baladlar.

Mevlana bundan sonra etrafnda kendisine byk deer veren byk bir bilgin olarakitibar grrken bu defa Tebrizli emsin Konyaya geldiini grrz. Asl ad emseddinMuhammed olan ems, Mevlanann hayatn altst eder. Ona yeni ufuklar aar. Hibir yerdedurmayp devaml gezerek etrafna ilim ve irfan saan emse bundan dolay ems -iPerende dendii eseri olan Makalt kitabndan derin bir tasavvuf eri olduu anlalmaklaberaber herhangi bir tarikata ve eyhe mensup olduu da bilinmemektedir. Muhiddin-i Arabdhil devrin birok ilim ve tasavvuf eri ile gren ems -i Tebrizi kimini felsefeye kendinikaptrmakla, kimini de eyhlik ilan ederek kendine deer verdii iin ar ekilde tenkitetmitir. Sonunda Konyaya gelen ems burada arad gerek ilim ve hikmet eri olanMevlana ile tanr. Mevlana onu etkiler o da Mevlanay.

Mevlana (H. 642 / M. 1244) ylndan itibaren byk bir deiim grlr. Gerek akdedii lh ak emsettin Tebrizden ders alr. O zamana kadar rendii btn bilgileri buyeni dnemin hazrl olarak grr ve medresede ders vermeyi brakarak her eyden nce

kendisine ilham eseri olarak kalbine doan Mesneviyi yazmaya balar.Mevlanann bundan sonraki hayat Mesneviyi yazmak, okumak ve okutmakeklindedir. Eski itibarl ve aal hayatn brakan Mevlana sradan bir din adam olarakyaamaya, yanna gelen halktan samimi dostlar ile Mesnevi zerine sohbetler yapmaya

balar.Mevlana emsin zerindeki tesirini u msralar ile anlatr:

Tebrizli ems din eyhidir, Rabbl-leminin manalar denizidir.Can deryasdr. Geree ulamak iin onun eteine yapmak gerek.

Mevlana ksz bir gne gibi emsin evresinde dolamaktayd.

ems onun n yakt; Onun ndan aydnlanmak gerek.


3/14

Mevlana ems ile sohbet ederek btn malumatn nurlandrma yolunu tercih etti.Kendisine zulmet veren btn felsefi ve dnyevi malumatn Maarif-i lhi ve felsef

bilgilerini de Hikmet-i Rabbaniye haline getirmeye balad. Mevlanadaki bu deiimianlamayan eski dostlar emse dman oldular. emse komplolar dzenlemeye baladlar.Bunun zerine ems Konyay terk etmek durumunda kald.

1246 ylnda ems Konyay terk eder ama Mevlana iyice evine ve uzlete ekilir.Olunu gnderir emsi arattrr ve Konyaya davet eder. Bunun zerine 1247 ylnda emstekrar Konyaya gelir. Mevlana onu Konyaya balamak iin evlatl Kimya Hatun ilenikhlar. Bu durum da Alaaddin ile emsin arasn aar. Bundan faydalanan emsindmanlar 1247 Aralk ay 5. gn komplo yaparlar. ems o gece evinden karak kaybolur.Bir daha grnmez. Her ne kadar ldrld halk arasnda yaylm ise de kitaplardaemsin ldrldnden bahsedilmez.

Mevlana emsin kaybolmasndan sonra Konyal kuyumcu ve Allah dostu olanSelahaddini srda edindi. 10 sene sonra Selahaddin de vefat etti. Mevlana bu defa elebiHsamettini kendisine srda edindi. Bu sre iinde de Mesnevi tamamland.

Nihayet Mesnevinin tamamlanmas ile 1273 ylnda Mevlanada dnyadaki grevini

tamamlayarak ahiret lemine ve ebediyete irtihal etti.

Mevlana lm yle yorumlamaktadr:Ben o padiah deilim ki, tahttan inip tabuta bineyim ve yoklua gideyim.Ben o padiahn kuluyum ki, stme Sonsuzluk damgas vurulmutur.

Ben bir avu toprak idim, ldm; aa, iek ve meyve oldum.Bir insana gda olmak iin ldm; bedeninde tekrar dirildim.

Kn ldm, bahar geldi, yine topraktan dirilerek hayat buldum.lm yeni dirililere gebe ise, lmden neden korkaym!

lmmzden sonra bizim mezarmz toprakta aramayn.Bizim mezarmz Hak erlerinin gnllerinde arayn.

MEVLANANIN KRONOLOJK HAYATI:

Doumu: 6 Rebilevvel 604 / 30 Eyll 1207 Belh ehrinden hicreti: 618 / 1222 Hicaza gidii, am Yoluyla Anadoluya geii ve Lrende (Karaman) de ikameti

ve Gevher Hatun ile evlenmesi: Lrende 622 / 1225

Olu sultan Veledin doumu: Lrende, 623 / 1226 Konyaya yerlemesi: 623 / 1227 Babas Sultanul-Ulem Bahaeddin Veledin vefat: 628 / 12 Ocak 1231 Seyid Burahneddin-i Muhakkikin Konyaya gelmesi: 629 / 1232 Seyid Burhaneddinin vefat: Kayseri, 638 / 12401241 ems-i Tebriznin Konyaya gelii: 26 Cemaziyelahir642 / 23 Ekim 1244 ems-i Tebriznin Konyadan ilk ayrl: 643 / 1246 Ricalarla geri dnen ems-i Tebrizinin ortadan kaybolmas: 645 / 1248 Mevlanann Konyal kuyumcu Selahaddini halife tayini: 647 / 1250 Kuyumcu Selahaddinin vefat: 657 / 1259

Mevlanann vefat: 5 Cemaziyelahir 672 / 17 Aralk 1273


4/14

Eserleri:1. Mesnevi: Mevlnann en hacimli ve nemli eseridir. 6 cilt olup Hsamettin

elebiye yazdrmtr. Mevlna bu eserinin beyitlerini Meramda gezerken,otururken, yrrken ve sema ederken syleyerek yazdrmtr. Dili Farsadr. Halen

Mevlana Mzesinde tehir edilen 1278 tarihli en eski nshasnn beyit says25618dir. Vezni ise Filtn Filtn, Filn eklindedir. Mevlana bu eserindedncelerini Mesnev tarznda manzum ve hikyeler halinde anlatmaktadr.

2. Divan- Kebir:Mevlanann eitli konularda sylemi olduu iirlerinin tamamniine alan divandr. Dili Farsa olmakla beraber Arapa, Trke ve Rumca iirlere deyer verilmitir. inde 21 kk divan bulunmaktadr. Beyitlerinin toplam says ise40.000i gemektedir. Mevlna bir ksm iirlerini ems mahlas ile yazd iin budivana Divn- ems de denilmektedir.

3. Mektubat:Mevlnann bata Seluklu hkmdarlarna ve devletin ileri gelenlerinegerek nasihat gerekse sorduklar dini ve ilmi sorulara verdii cevaplar iine alr.inde 147 adet mektup vardr. Mevlana bu mektuplarnda resmi bir dil kullanmamve edebi kurallara da uymam, konuur gibi yazmtr.

4. Fih-i M Fh: Ne varsa iindedir anlamna gelen b ifadeye konu olan kitapMevlnann eitli meclislerde yapt sohbetlerini iine alr. Sultan Veled tarafndan

bu sohbetler kitaplatrlmtr. Eser 61 blmden olumakta ve bir ksm da SelukluVeziri Sleyman Pervaneye hitaben kaleme alnmtr. Eserde cennet-cehennem,dnya-ahiret, mrit ve mrit, ak ve sema gibi konular ilenmitir.

5. Meclis-i Seba: Mevlnann yedi mecliste yapt yedi vaazn iine almaktadr. Buvaazlar elebi Hsamettin ve olu Sultan Veled tarafndan not edilmi ve sonradanzne dokunulmadan dzenlemeler yaplmtr. Daha sonra ise Mevlnanntashihinden gemitir. Mevlna bu eserinde hayat- itimaiyeye ait 41 adet hadisi erh

ve izah etmitir.Eserlerindeki Yntemi:iiri ama deil, fikirlerini ifade arac olarak gren Mevlna, gerek Kuran- Kerimden,

gerekse peygamberimizin (sav) hadislerinden setikleri ayet ve hadisleri erh etmi vezamannn hastalklarna devalar ortaya koymutur.

Eserlerinde:

Doru yoldan ayrlanlarn hangi yolla kurtulacaklar, Gnahlardan kurtulmak iin akl yoluyla gafletten nasl uyanacaklar, mann insana verdii deer ve salad g, Tvbe ve ibadet ile kiinin Allahn sevgili kulu olaca, lmin deeri ve ilim elde etme yollar, Gafletten kurtulmann yollar, Akln nemi,

Gibi hususlar anlatmaktadr.


5/14

Mevlevlik:Mevlanann olu Sultan Veledin (v.1312) Mevlnann fikir ve dnceleri

erevesinde sistemletirdii tarikata Mevlevlik denir. Mevlna hayat boyunca herhangi birtarikat kurmad ve tarikata zg bir takm kurallar da koymad bilinmektedir. Mevlevilerindzenledikleri trenler ve ney ayinleri daha sonra ortaya kmtr. Ne kendine ballar iin

bir tren dzenlemitir ve ne de belli bir zikir dersi vermemitir. zel giyim ve kuambelirlememitir. Semay da ak ve cezbe iin sadece kabul ederdi. Btn bunlar olu sultanVeled tarafndan sistemletirilerek Mevlnnn dncelerine bir tarikat rengi vermitir.

Mevlevilikte de tasavvuf eitiminin amac insann kendisini tanmas, kendini bulmasve kendisine gelmesidir. Hakikate ulamak ve kalplerden her trl kt duygular kararaksevgiyi kalbe yerletirmek iin eitli yntem ve teknikler gelitirmektir. Zikir ve ile insannsaflamas iindir. Hakka ve hakikate ulamann yolu ise ak ve cezbedir. Bunun iin isimdenve kelimelerden, cisimden ve masivadan vazgemek Allah bulmak demektir. Varlklara kulve kle olmaktan kurtulmann yolu Allaha kul ve kle olmaktr.

Mrid bir talebedir. Allah bulmak iin mrid, mridinde fani olmaldr. Mridininbtn isteklerini tereddt etmeden kabul etmeli ve ona itaati Allaha ve peygambere itaat,muhalefeti de Allaha ve resulne muhalefet bilmelidir. Kii bylece kendisini ktle sevkeden nefs-i emarenin erlerinden ve eytann hilelerinden korunabilir. Bu nedenle mridmridinin iradna sk ekilde sarlmaldr.

Mevleviliin tarikat ayini semdr. Belli kurallar iinde ve ney ve kudm eliindeyaplan semadan baka zikir, ta, hrka, halvet, hilafet gibi hususlar da belli kurallara vetrenlere balanmtr. Halvete girmi ve tamamlam belli olgunlua gelmi olanlara Hilafetverilir. Hilafet de e ayrlr. Bunlar, Suret-i Hilafet, Manay- Hilafet ve Hakiki Hilafettir.Suret-i Hilafet bir mridin kk bir tekkeyi idare etmesi iin verilir. Manay - Hilafet seyr-isluku iyi bilen ve Allah tam olarak tanyan ve Marifetullaha ulaana verilen bir makamdr.Bu makama gelen halk irada memur klnr. Hakiki hilafet ise dorudan eyhlik ve irat

yetkisi verilen bir kimseye denir. eyhlik makam bo olan tekkelere atanacak eyhler buhalifelerden seilir.Sultan Veledden sonra Konyadaki merkez Mevlevi tekke eyhliinin babadan oula

gemesi gelenek haline geldi. Bu gelenee bal olarak eyhlik makamna oturan kiiyeelebi dendi. Zamanla merkez tekke eyhlii elebilik makam olarak anlmaya balad.nceleri elebileri eyhler belirlerdi, sonra dedelerin onayna baland, daha sonra iseadayalar arasnda ekimelerin ortaya kmas ile elebiler padiahlarn iradesi ile atanroldular. Bylece resmiyet kazanm oldu.

Mevlevi tekkeleri Trk dnce ve sanat hayatna nemli etki ve katklar olmutur.Mevlevi tekkeleri, tarikat faaliyetlerinin yan sra bir sanat ve kltr kurumu gibi alm,

birok air ve bestekr yetitirmitir.

Osmanllar dneminde de nemli hizmetler gren Mevlevi derghlar 13 Eyll 1925tarihinde Tekke ve Trbelerin lgas kanunu ile sona erdi. Mevlevi eyhleri faaliyetleriniamda srdrmeye balad ancak baarl olamad. 1926 ylnda Konya merkez tekke veMevlna Trbesi mze olarak yeniden ald. Gnmzde de her yl Aralk aynda ayn yerdeturistik amal olarak Mevlev ayinleri icra edilmektedir.


6/14

MEVLANANIN HKMET (FELSEFES)

Mevlana, slam ve Kuran iir, sanat, raks ve mzikle yorumlayarak sanat ve estetikyoluyla Marifetullahta yeni bir yol amtr. Bu yorum btn sanat ve estetik ile uraanlartarafndan benimsenmi ve onlara yeni bir ilham kayna olmutur. Bundan dolaydr ki A.J.

Arbery Mevlanay Dnyann en byk iri olarak isimlendirmitir. Goethe eserlerini onunetkisi ile yazmtr. Muhammed kbal dncelerini onun dnceleri zerine kurmutur.Mevlana Vahdet-i Vcut savunucusu deildir. Buna ramen onun dncelerini

sistemletirenler tarikatn kurarken Muhiddin-i Arabiden de etkilenerek bir derece Vahdet-iVcut rengi vermilerdir. Hlbuki Mevlanaya gre varlk Tecelli-i Vahdettir. Bu isevahdet-i vcut demek deildir. Bilakis esmann tecellisi ile eyada vahdetin grlmesi, yaniher eyin vahdaniyet-i ilahiyeyi gstermesidir.

Bedizzaman ise Mevlanadan daha ileri giderek Vahdet-i vcudu naks bir tevhitmertebesi grm ve Mevlanann Tecelli-i Vahdetinin tesinde ayrca tm varlklardakiTecelli-i Ehadiyeti de izah ve ispat ederek ilimlerin ve varlklarn dili ile aklen ve ilmenispat etmitir.

Mevlanann insana, dnceye ve inan zgrlne verdii deer ve insanlar Allahnkullar olmas yn ile hangi dnce ve dinde olursa olsun deerli grmesi ve herkesi saygve sevgiye armas da onun tm inan sahipleri tarafndan ok saygn bir dereceyekarmtr. Onun Gel, ne olursa olsun gel! ifadesini Mevlana herkesi derghna davetediyor eklinde alglanmtr. Bu elbette dorudur. Ancak Mevlana herkesin gelmesiniistemitir ama geldii gibi kalmasn elbette istememitir. Gelecek ve derghtan feyzini alarakyeni bir insan olacaktr. Ancak iin bu taraf anlalmak istenmemektedir.

Mevlana retiden ziyade uygulamaya deer verirdi. Bunun iin Ak yolunu semiti.Bir talebesinin kendisine Ak nedir? demesi zerine Mevlana Ben ol da bil! cevabnvermesi bunun en gzel anlatmdr.

Mevlna mrn ve geirdii hayat mertebelerini de en ksa ve veciz ekilde yleanlatr: Hamdm, pitim, yandm.


7/14

Risale-i Nurlarda Mevlana ve Mevlevilik:

Bedizzaman Mevlanann kefettii mahlkatn zerrattan seyyarata kadar tmvarlklarn ortada ekirdek ve etrafnda ona bal elektronlarn hem kendi etraflarnda hem deekirdek etrafnda dnlerini kefettiini ifade eder ekilde aklar.

Maddi varlklarn en k olan atomlarn ve enbykleri olan gne sistemlerininmeczup Mevlevi gibi devredip dndn mteaddit defalar ifade etmilerdir.1

Bilhassa zerrelerin yani atomlarn Nihayetsiz kemlt- lhiyeyi, hadsiz celevt-cemliyeyi ve gayetsiz tecelliyt- celliyeyi ve gayr-mtenhi tesbihat- Rabbniyeyi u darve mahdut zeminde ve mtenhi ve az bir zamanda gstermek iin, zerrt keml-i hikmetle,kudretiyle tahrik edip, keml-i intizamla tavzif ederek, mtenhi bir zamanda, mahdut birzeminde, gayr- mtenhi tesbihat yaptryor, gayr- mahdut tecelliyt- cemliye ve celliyeve kemliyesini gsteriyor, ok hakaik-i gaybiye ve ok semert- uhreviye ve fnilerin bkiolan hviyet ve suretlerinden pek ok nuku-u misaliye ve ok mnidar nsuc-u levhiyeyiicad ediyor. Demek, zerreyi tahrik eden, u makasd- azmeyi, u hikem-i cesmeyi gsteren

bir Zattr. Yoksa, herbir zerrede gne gibi bir dima bulunmas lzm gelir.Daha bu be nmune gibi belki be bin hikmetle tahrik olunan zerrtn tahavvltn, oaklsz filozoflar hikmetsiz zannetmiler. Ve hakikatte biri enfs, dieri fk iki hareket-icezbekrnede zikir ve tesbih-i lh ile Mevlev gibi zikreden ve deverana kalkan o zerreleri,kendi kendine, sersem gibi dnp oynuyorlar zu'm etmiler. te bundan anlalyor ki, onlarnilimleri ilim deil, cehildir. Hikmetleri, hikmetsizliktir.2

Bedizzaman bu ifadelerde atomlarn Mevleviler gibi zikredip dnmelerinin uursuz veamasz olmadn bilakis ok hikmetlere medar olduunu ifade etmektedir.

Peygamberimizin miracn ispat ederek hikmetlerini anlatt Mira Risalesinde iseBedizzaman dnyann da gne etrafnda Allahn kanununa uyarak Mevlevi gibi o bykcismi ile dnerek gezdiini hatrlatarak peygamberimizin cismi ile semalarda gezmesinin akla

aykr olmad izah etmitir.3Gerek yldzlarn, gerekse dnya gibi gezegenlerin yce Allahn kendilerine verdii

grevinden ve memuriyet neesinden dolay Mevlev gibi zikir ve semaa kalktn ifade ilevarlklarn Mevlevi gibi dnmelerinin vazife neesinden olduunu anlatmtr.4

Kinattaki tm varlklarn Yce Allahn koyduu kanunlara harfiyen uyduunu ifadeeden Bedizzaman Hem hangi kanunla zerreyi Mevlev gibi tahrik ederse, ayn kanunlakre-i arz meczup ve sema kalkan Mevlev gibi dndryor. Ve o kanunla lemleri byleeviriyor ve manzume-i emsiyeyi gezdiriyor5 ifadeleri ile belirtir. Bir sinei ihy eden,

btn hevm ve kk hayvnt icad eden ve arz ihy eden Zt olacaktr. Hem Mevlev gibizerreyi dndren kim ise, mteselsilen mevcudat tahrik edip t ems-i seyyaratyla gezdirenayn Zat olmak gerekir6 diyerek kudret-i ilahiyeyi izah eder.

nsan vcudundaki kanda grev yapan kreyvat- hamra ve beyza tabir ettiklerizerrelerden teekkl eden kk ktlelerin de seyyar yldzlar gibi, Mevlevvr iki hareket-imuntazama ile hareket ettiini7syler.

ems-i Tebrizi gibi bir ksm aklarn nazarnda kainatta bulunan btn incizaplar,cezbeler, czibedar hakikatlerin ezeli ve ebedi bir hakikat- czibedra iaret ettiini ve ecramve mevcudat Mevlev-misal pervane gibi raks ve semaa kaldrarak cezbedarane hareket ve

1Szler, (2001-stanbul) s. 1572Szler, 508

3Szler, 5244 Mektubat, (2001-stanbul) s. 2485

Mektubat, 281; Lemalar, (2001-stanbul) s. 5056Mektubat, 320

7Lemalar, 532


8/14

deverana getirdiini ifade eder8 ve mevcudatn bu hareketinin Allahn esmasna ayineolmasndan bu tezahrata kar kane ve vazifedarane bir mukabele olduunu belirtir.

Bedizzaman Bu dnyaya gelen her uurlu varln kainat byk bir kudretinmkemmel bir surette idare ettiini grr. Sonsuz ihtal bir ilim ve gayet dikkatli ve hiarmayan bir hikmeti inayet ve kudretin zerreler ordusu iindeki her zerreyi meczup

Mevlev gibi dndrerek ok vazifelerde mkemmel ekilde gezdirdiini, ayn kanun ilekocaman kre-i arz ayn konun ile yirmi drt bin senelik bir dairede yine meczup Mevlevgibi gezdirdiini de grr9 diyerek zerrelerden krelere kadar tm varlklarn Mevlev gibigezerek vazifesini yaptn anlatrken, Mevlevlerin de kainattaki bu ahenge sema ile ayakuydurduklarn da ima etmitir.

1. Bedizzamann Mevlna ve Mevlevilere olan Yaklam:Bedizzaman stadlarn sayarken bunlardan birinin de Mevln Celaleddin-i Rumnin

(ks) mensuplarnn da Risale-i Nurlara hizmet edeceklerini ifade eder. Mevlevlerden birksmnn Risale-i nurlar ile imana ve Kurana hizmet ederek birer Nur Kahraman olmalarnda beklediini ifade etmektedir.10

Bedizzaman bidalara den eyhleri de ikaz ederek mesleklerinin aslna dnmeleri veehl-i dalalete alet olmamalar iin onlar uyarmay bir grev bilir. Yce Allahn onlaragereken deeri vererek kudreti ile onlarn alnlarna hakikatn nakn vurduunu ifade ile bunak doru okumalar ve bunun gereini yapmalar iin de onlar uyarr. Uyardklar iindede Kadiri, Naki, Mevlev ve Baktailerin olduunu ifade eder.11

Btn tarikatlerin hakikat Esma-i lahiyenin bir ksmna ayine olarak o ayinede Cemal-ilahiyi seyretmek ve bu esma yolu ile hak ve hakikate ulamaktr. Sonuta hepsinintoplanaca yer elbette lahi hakikatlerdir. Bunun iin Bedizzaman ttihat cehl ile olmaz;ittihat imtizac- efkardr; imtizac- efkar, marifetin ua- elektirikiyle olur12 der.

Marifet ise kemalini Marifetullahta bulan ilimdir. Tm hak tarikatlerin amac daMarifetullaha ulamak ve mritlerine ve mntesiplerine Allah tantmaktr.

Bedizzaman marifetullahn esas olan Tevhit hakikatinin Mevlevilerce anlaldn daifade ederek onlarn semann bu hakikatin ifadesi olduunu her vesile ile anlatr. Tevhithakikatine Kinatn ehadetlerini anlatt her yerde Muvahhid-i ekber ve tevhidin burhan-muazzam olan kinat, deil yalnz erkn ve zs, belki btn hceyrat, belki btn zerratbirer lisan- zkir-i tevhid olarak bu byk burhann sad-y blendine itirak ederek, hepbirdenL ilhe illallahdiye mevlev-vari zikrediyorlar13diyerek bunu aka ifade eder.

2. Bedizzamann Mevlannn Ak Mesleine Bak:Bedizzaman kainattaki mahlukatn ilemesinden ve zikir nevesinden gelen sesleri

mkemmel bir konser ve orkestradan kan seslere benzetir. Sonra aklarn ve kendi ruh

hallerine gre anlam olduu ve sevgiliden ayrlmaktan kaynaklanan elemkrane teekkiyat- firak olarak deerlendirmelerine katlmaz. te, o neyler, semav, ulv bir musikdengeliyor gibi sfi ve messirdirler. Fikir, o neylerden, bata Mevln Celleddin -i Rum olarak

btn klarn iittikleri elemkrne teekkiyt- firk iitmiyor. Belki, Zt- Hayy-Kayyma kar takdim edilen teekkrat- Rahmniyeyi ve tahmidat- Rabbaniyeyi iitiyor14diyerek kendi hissiyatn ve anlayn ortaya koyar.

8ualar, (1997-stanbul) s. 749ualar, 523

10Emirda Lhikas, (1998-stanbul) s. 18711Mnazarat, (1996-stanbul) s. 114 (Arapa ibare ve haiyesi)12

Mnazarat, 11313Hutbe-i amiye, (1996-stanbul) s. 142

14Szler, (2001-stanbul) s. 206


9/14

Bedizzamann bu anlay Kurana dahamuvafk ve geree daha yakndr.Dnyann bir imtihan meydan olmas ve insann da isitdat ve kabiliyetlerinin inkiaf

iin pek ok bela ve musibetlere maruz kalmasn da deerlendiren BedizzamanBrak biare feryad, beldan kl tevekkl. Zira feryat, bel ender hata ender beldr

bil.

Bel vereni buldunsa eer, saf ender vef ender at ender beldr bil.Madem yle, brak ekvy, kret; n belbil, dem keyfinden gler hep gl ml.

Ger bulmazsan, btn dnya cef ender fen ender heb ender beldr bil.Cihan dolu bel banda varken, ne barrsn kck bir beldan, gel tevekkl kl

Tevekkl ile bel yznde gli t o da glsn. O gldke klr, eder tebeddl.15

Dedikten sonra Mevlana Celaleddinin bir msrasn alarak yle der: stadlarmdanMevln Celleddinin nefsine dedii gibi dedim:

O, Ben sizin rabbiniz deil miyim?dedi. Sen ey nefis Bel dedin.Yaratlm olmann, kul olmann kr olarak Rabbine Bel dedin.

Bel demenin srrnn ne olduunu bilir misin? Bu, bel ekmektir.Bel ve musibetlerle nefsin aczini anlar, Allaha dayanr ve hiliini bilir.

Bedizzaman bu ifadeleri tasdik ederve Evet, evet! Acz ve tevekkl ile, fakr ve ilticaile nur kaps alr ve zulmetler dalr dediini belirtir.16

Bedizzamann Allaha kavumak ve rzasna ulamak iin bulduu yol Acz, fakr,efkat ve tefekkr17yoludur. Acz nefsin, fakr ruhun, efkat kalbin ve tefekkr akln yoludur.Her birisi bu yol ile Allah bulur ve Allahn rzasna erer. Bylece sadece kalp aya ve akyolu ile deil, akl, nefis, ruh ve kalp birlikte Allaha ulaan Kurani bir caddeyi yine Kuran-Kerimden kararak insann nne koyar. Bylece peygamberimizin (sav) Mjdeler olsun ogariplere18dediinin srrn da ortaya koyar.

Mevlana Ak yolunu bulmutur. Bedizzamana gre ise efkat, ak ve muhabbettenok daha parlak, nezih ve ulvidir. efkat btn enva ile latif ve nezihtir. Hem efkat pekgenitir. Bir zat, efkat ettii evlad mnasebeti ile btn yavrulara, hatta ziruhlara efkatiniihata eder. Hem efkat daha hlistir, mukabele istemiyor, ivazsz ve garazszdr. Hayvanatnen di mertebesinde olan varlklarn efkatleri buna delildir. Ak ise cret ister, mukabelegrmek ister. Akn alamalar, bir nevi taleptir, bir cret istemektir.19

Bedizzaman tarikatn Dnyay terk etme mesleini de kabul etmez. Tek-i dnya,terk-i ukba, terk-i hest, terki terk meslei yerine Fakr- mutlak, acz-i mutlak, kr- mutlakve evk-i mutlak prensiplerinin daha gzel ve Kurann mesleine daha uygun olduunu izah

eder.

20

Bedizzamana gre insan yalnz kalpten ibaret deildir. nsann akl, ruh, sr, nefisgibi vazfedar letaifi ve hassalar vardr. nsan- kmil odur ki, btn o letaifi, kendine mahsusayr ayr tarik-i ubudiyette, hakikat canibine cevketmek ile Sahabe gibi geni bir dairede,zengin bir surette; kalp bir kumandan gibi letaif askerleri ile kahramnne maksada yrsn.

15Mektubat, (2001-stanbul) s.29

16 Mektubat, 3017Szler, 435-43618

Mslim, man, 232; Tirmizi, man, 1319Mektubat, 34-35

20 Mektubat, 2425


10/14

Yoksa kalp kendini kurtarmak iin askerlerini brakp tek bayla gitmek, medr- iftihardeil, belki netice-i ztrardr.21

Bedizzaman yine Dnyay terk etme meslei yerine dnyay anlama ve dnyannahirete bakan ve esma-i ilahiyeye ayine olan yzne nem vermeyi tavsiye eder. Dnyay eayrr. Dnyann gnahlara dnk olmayan, ahirete bakan ve esma-i ilhiyeye mukabil olan

yzn sevmek, sebeb-i noksaniyet deil, belki medar- kemldir. Bu iki yzde ne kadarileriye gitse o derece ibadet ve marifetullahta ileri gider. Sahabeler de dnyann bu iki yznebakmlar, dnyay ahretin mezras grp ekip bimiler. Mevcudat esma-i ilahiyenin ayinesigrp, mtakane temaa edip bakmlar22 der.

Bedizzamana gre sahabe meslei imana ve Kurana hizmet ve dnyann bu ikiyzne bakarak marifetullahta ve ibadette terakki ve tekaml etmek, her eyi Allah hesabnabakarakAllah rzasna vesile klmaktr.

3. Vahdet-i Vcut ve Mevlna:Bedizzaman Tebih ve temsiller havassn elinden avamn eline ve ilmin elinden cehlin

eline girse hakikat telakki edilir der. Sonra misal verir. Nasl ki, tebih srr mnasebeti ile

Sevr ve Hut tesmiye edilen iki melike avamca koca bir kz ve koca bir balk tevehhmedilmitir. yle de Vahdet-i Vcud gibi hakaik- ulviye ehl-i gaflet ve esbab iine girenavama girse, tabiat telakki edilir ve mhim zararlar verir: Birincisi: Vahdet -i Vcut Allahhesabna kainat adeta inkar etmek iken, gafil avama girse, hususan maddiyyun fikirleriylealude olan fikirlere girdikle kainat ve maddiyat hesabna uluhiyeti inkar yoluna gider.23

Bedizzaman daha sonra Vahdetl-Vcuddan bahseden fikren serdan Sreyyayakarak, kinat arkasnda brakp nazarn Ar- laya diken, istirk bir surette kainatmadum sayp her eyi dorudan doruya kuvvet-i imanla Vhid-i Ehadden grebilir. Yoksakinatn arkasnda durup kinata bakan ve nnde esbab grenve ferten nazar eden, elbetteesbab iinde boulup tabiat bataklna dmek ihtimali var.

Ferten ara kan, Celalettin-i Rum gibi diyebilir: Kulan a! Herkesten iittiinszleri ftr fonograflar gibi, Cenb- Haktan iitebilir. Yoksa Celaleddin gibi bu dereceyksee kamayan ve ferten ara kadar mevcudat ayine eklinde grmeyen adama Kulakver, herkesten kelmullah iitirsin desen manen artan fere sukut eder gibi, hilaf- hakikattasavvurat- btlaya giriftar olur.

Tesbih ederiz o zat ki, bakalarna benzemekten, sfatlar bakalarna mmasil olmaktanmnezzehtir, ayetleri rububiyetine delildir, an ycedir ve Kendisinden baka hibir ilahyoktur. Zat her trl noksan sfatlardan ve kusurlardan mnezzehtir.24

Mevlanann Tevhidin yksek hakikatlerinden Vahdaniyet-i lahiyenin tecelliyatnabtn kinatn mazhariyetini anlama mertebesine ykseldiini ifade eden BedizzamanTevhidde cemal ve keml-i lhnin kalben grnmesi ve ruhen hissedilmesi iindir ki, btn

evliya ve asfiya, en tatl zevklerini ve en irin mnev rzklarn, kelime-i tevhid olan L ilhellallah zikrinde ve tekrarnda buluyorlar dedikten sonra Mevlnnn bir beytini alarak:

n haylti ki dm- Evliyst,Aks-i mehryni botsn-i Hudest25

Evliyann tuza olan hayaller;Hd bostannda yine-i cemldir beyitlerini delil olarak gsterir.

21Szler, 45622Szler, 45623

Lemalar, (2001-stanbul) s.34624Lemalar, 346347

25ualar, (1997-stanbul) s. 25


11/14

Batllarn anlad Mistisizm ile slam tasavvufu birbirinden ok farkldr. Mistisizminkayna Hindistan olup insann maddi dnyadan ruha ynelmesini ifade eder. slam tasavvufuise insann ruhunu ve duygularn eitmek iin nefsani arzularn terk ederek vahye veKurana, peygambere ve snnete ynelmesi, nefsini Kuran ve Snnet ile terbiye ederekkalbini kt duygulardan arndrarak Ruhunu kemalata erdirmektir.

Batllarn yanld hususlardan birisi de Vahdet-i Vcut ile Panteizmi kartrmalardr.Vahdet-i Vcut tevhit mertebelerinden parlak ama naks bir mertebedir. Bu mertebeye kanVahdaniyet-i ilahiyeyi o derece kemal-i iman ile grr, kalben ve aklen anlar ki Allahhesabna mevcudatn vcudunu yoklua mahkm eder. Panteizm ise maddeye ve varla oderece deer verir ve sebeplere o derece kymet verir ki mevcudat ve esbab hesabna Allahinkra balar ve varln tmne ezeliyet ve ulhiyet verir. Varlk adna Allah inkr eder.

Bedizzaman ise Vahdaniyet-i ilhiyeyi pek parlak bir ekilde izah ve ispat etmekleberaber Ehadiyetin de cilvelerini tm kinatn eczasnda ve eyann cziyatnda pek parlakbir surette ispat ederek irkin btn nevilerini ret ve imha etmitir. Vahdaniyet iindeEhadiyetin tecelliyatn kefetmek Bedizzamana nasip olmutur ki bu Tevhit mertebelerininen parladr.


12/14

Bedizzaman ve Mevlana

Bedizzaman Mevlana bu zamanda olsayd Risale-i Nuru yazard. Ben Mevlnannzamannda yaasaydm Mesnevyi yazardm. O zaman hizmet Mesnevi tarsnda idi; buzamanda ise Risale-i Nur tarzndadr demitir.

Bedizzaman Mevlanadan 671 yl sonra domutur. Bu ise yaklak 700 yl senedemektir. Bedizzaman ve Mevlna bulunduklar asrlarn mcedditleri, maneviyat ve ruhdoktorlardr.

Mevlana peygamberimizin (sav) Deccal olarak isimlendirdii Cengizin tahribatn tamiretme misyonunu yklenmitir.26 Bedizzaman ise Sfyann tahribatn tamir grevinislenmitir.

Mevlana tahribat Fars dili ile yapld iin ve hastalk Uzakdou lkelerinden geldiiiin eserini Farsa yazmtr. Bedizzaman tahribat Trk dili ile yapld ve Trklerislamdan uzaklatrma amacna yneldii iin eserini Trke yazmtr.

Mevlana gen yanda Belhten Seluklularn bakenti Konyaya hicret eder.

Bedizzaman da Vilayat-i arkiyeden Osmanlnn payitaht olan stanbula gelir.Mevlanann hayatnda birinci ve ikinci Mevlana dnemi vardr. Bedizzamanda iseBirinci ve kinci Said dnemi vardr. Gei dnemi her iki hakikat erinde de 40 yalarcivarnda bulunmaktadr.

Bedizzaman diyor ki:

Kardelerim,Kalbime ihtr edildi ki; nasl ki, Mesnevi- erif, ems-i Kur'n'dan tezhr eden yedihakikattan bir hakikatin aynas olmu, kuds bir erfet alm; Mevlevlerden baka daha okehl-i kalbin lyemut bir mridi olmu. yle de, Risle-i Nur ems-i Kur'niyenin ziysndaki

elvn- seb'ay ve o gneteki renk renk, eit eit yedi nru birden aynasnda temesslettirdiinden -inallah- yedi cihetle erfve kuds ve yedi Mesnev kadar ehl-i hakikata bk

bir rehber ve bir mrid olacak.27

Kuran- Kerim yedi vecihle mucizedir.Bu vecihler:

1. Lafzn fesahati ve belagati,2. Umur-u kevniyede gayb esasat ve lh hakaik beyan etmesi,3. Lafznda, manasnda, ahkmda, ilimde ve makastta mizan ve ll olmas,4. Her asrn derece-i fehmine ve her tabakasna istidat ve kabiliyetlerine hitap etmesi,5. Nakil ve hikayatnda ihbar- evveln, ahvl-i hirin, esrar- cennet ve cehennemde

grr gibi haber vermesi ve semavi kitaplarn dorularn tasdik ve yanllarntashih etmesi.

6. slamiyet gibi bir dini insanl iki cihan saadetine erdirecek ekilde tesis etmesi,7. Bu alt esastan kan alt nurun imtizac ile ortaya ka harikalk ve

mkemmellik.28

Mesnevi Kurann Temsilt- Kuraniye ile Edeb ve Sevgi ynn nazara vermitir.

26 Peygamberimiz (sav) Uzun zaman Abbasi hilafet devam edecek, sonra o saltanat deccal eline geecek(Kenzul-Ummal, 14:271; ualar, 348) buyurmulardr. Abbasileri ykan ise Cengizin ordularnn banda olan

Hlagu olduu tarihen sabittir. Demek ki Cengiz deccallardan birisidir.27Lemalar, (2001-stanbul) s. 353

28Szler, Lemaat, 672675


13/14

Sadece kalb ynn gelitirmeyi esas kabul etmitir. Kurann edeb ynn nazara vermi veonunla bulunduu asr tenvir etmitir. Bunun iindir ki Mevlna B edeb mahrum baed ezlutf-i Rab Edebsiz Rabbinin ltfundan mahrum kalr demitir.

Risale-i Nur ise, btn bu yedi yn ile Kurana ayine olmutur. Bunun iin Risale-iNur yedi Mesnevi kadar ehl-i hakikate baki bir rehber ve mrit olmutur.

Risale-i Nuru Mesneviden daha nemli hale getiren ve ne karan baka vecihler devardr.1. Temsilt- Kuraniyeyi esas alarak izah ettii hakikatleri temsiller ve hikyeler ile

izah etmitir. Bu Mesnevi ile Risale-i Nurlarn ortak yndr.2. man hakikatlerini izah etmi ve akl, kalb ve ruh aya ile hareketi esas almtr.3. Mevlana, felsefeyi tamamen reddetmi, Bedizzaman ise Hikmet-i Rabbaniye

olarak kabul etmitir.4. Mevlana akl ilimlere deer vermemitir. Bedizzaman ise akli ve fenni malumat

Maarif-i lh olarak kabul etmi ve Kuran ile bartrmtr.Bedizzaman stanbulda akl ilimler ile megul olarak herkesin sualine cevap erecek bir

tarzda btn ilimlerde kendisini yetitirdii ve ulemann ittifakla kendisine Bedizzaman

unvann verdii bir yksek mertebede mam- Rabbaniinkendisini gayb bir tarzda Tevhidikble et! diyerek ikaz ettiini duyar, hisseder ve anlar. Tevhid-i kble ancak stad- Hakikiolan Kurandr diyerek dorudan Kurana ynelir.29

Mevlanada Konyada ayn ekilde akli ve nakl ilimlerde ok saygn ve yksek birmevkide bulunduu bir zamanda emsettin Tebriznin ikazlar ile Kuran- Keriminhakaikna ynelir ve dersini dorudan Kurandan almaya balar.

mam- Gazali (ra) Mevlana Celaleddin-i Rumi (ra) ve mam- Rabbani (ra) veBedizzaman (ra) kalb, ruh, akl ve gzleri ak bir ekilde Kuran denizinde Kurann dersive irad ile hakikate yol bulmulardr. Her birisi Tevhid hakikatinin bir meselesini alarak dersverirken Bedizzaman Tevhidin btn mertebelerini ders vermitir.

Bedizzaman stanbulda bulunduu dnemde Mevlana (ra) mam- Gazali (ra) vemam- Rabbani (ra) gibi akl ve kalb ittifak ile gittii iin nce her eyden nce kalp veruhun yaralarn tedavi, nefsin evhamlardan kurtulmasna alp Mesnev erif gibiMesnevye benzer Arapa Katre, Hubab, Habbe, Zhre, Zerre, emme, ule, Lemalar,Rehalar ve Lasiyemalar gibi risaleleri yazmtr. Ancak Ankaraya gelip Vana gittikten vesrgn ile Barlaya geldikten sonra ise dhili nefis ve eytan ile mcadeleden daha nemliolan hariteki ehl-i dalalete ve dalalete den felsefecilere kar Risale-i Nuru telif ederekdorudan mana Hizmeti esas almtr. Bylece bir Mesnevi yerine geni ve klliMesneviler hkmnde Risale-i Nur ile hizmetine balamtr.30

29Mesnevi-i Nuriye, (1998-stanbul) s. 10

30 Mesnevi, 10


14/14

MESNEV TERCMELER

Hibir tercme aslnn yerini tutmaz. Tercmeler mana itibaryladr. nk hibir dil birbaka dili tam olarak ifade etmez. Her milletin dili o milletin kltrn yanstr, dolaysylabir eser ancak kendi dilinde tam olarak ifadesini bulur.

Bu gereklerden dolaydr ki Mesnevnin tercmeleri de tercme edene gre farkllklararz etmitir. rnek olmas asnda iki deerli mtercimin tercmelerinde rnek vermekleyetineceiz.

Nahif Mesnev tercmesinde AruzVeznini kullanarak yle tercme etmitir:

Dinle neyden kim hikayet etmede,

Ayrlklardan ikyet etmede

Der, kamlktan kopardlar beni,

Nliim zr eyledi merd- zeni.

erha erha eylesin snem firak,Eyleyim t erh-i sadr-i itiyak.

Her kim aslndan ola dr-u cud,Ruzgr- vals eyler iktid,

Ben ki her cemiyetin nlanym,Hemdem-i ho-hl- bedhlnym.

Her kii zumunca bana yr olur,Sohbetimden tlib-i esrar olur.

Oldu te syt- ney sanma hev,Kimde bu te yo ise hayf ona.

Ate-i ak iledir tesir-i ney,Ciis-i ak iledir tevr-i ney.

Yrdan mehcra hem-derd oldu ney,akkz- perde-i merd oldu ney.

Ney gibi bir zehr-u tiryk olamaz,Ney gibi demsz-u mtak olamaz.

Ney verir bir rh- pr-hndan haber,Ak- Mecnun kssasn tahrr eder.

Tahirul-Mevlev Abdullah ztemizHactahirolu ise tercmesini yle yapmtr:

Dinle neyden duy neler syle sana,Derdi vardr ayrlklardan yana.

Kestiler sazlk iinden der, beni

Dinler, alar; hem kadn hem er beni.

Gs gz, gz ayrlk delsin de bir,Sen o gn benden iit zlem nedir?

Her kim aslndan uzak dsn: Arar,Asla dnmek iin uygun gn arar.

Dosta kah yolda olup, kah dmana,nleyip sesler duyurdum her yana,

Dost olur zannnca her insan bana,Srlarm gel gr ki mehuldr ona.

Bir atetir, yel deildir ney sesi,Kim atesizdir, yok olsun bylesi.

Sevgiden alar, eer alarsa ney,Sevgiden alar, eer alarsa ney.

Ney o eydir: perde yrtp perdesi,Dost edinmi, dosta hasret herkesi.

Hem dev, ney denen ey hem zehirBir bulunmaz arkadatr: Hem fikir.

Anlatr ney: Ak- Mecnnun nedir?Kanl bir yoldan haber vermektedir.

Documents

Mevlana Ve Bedizzaman