Mga Huling Araw ni Rizal Hanggang Kamatayan (part 1)

Neil Tagle1-7

Mula Dapitan Papuntang Maynila– Hulyo 31, 1896 (hatinggabi): Barkong Espanya– Agosto 1, 1896 (madaling-araw): Dumaong sa

Dumaguete, Negros orientalo “Ang Dumaguete nakalatag sa dalampasigan. Malaki ang bahay dito, ang ilan ay may

bubong na yero. Pinakamaganda ang bahay ng isang babae – na ang ngalan ay nakalimutan ko na – na inokupa ng pamahalaan at isa pang katatayo lamang at may haliging ipil.”

o Binisita ang ilang kaibigan at dating kaklase Herrero Regidor: huwes ng lalawigan Pamilyang Periquet at Rufuna Inoperahan isang kapitang Espanyol ng

Guardias Civileso Umalis ng hapon papuntang Cebu

• Cebu (sunod na umaga)– Nabighani sa kagandahan ng Cebu– Bahay ni Mateos (abogado): nakita ang

matandang mag-asawang nakilala sa Madrid– Nasulat sa talaarawan: “dalawang operasyon ng

strabotomiya ang ginawa ko, isang operasyon sa tainga, at isa sa isang tumor.”

– Umalis kinaumagahan papuntang Iloilo

• Iloilo– “Mainam ang biyahe papunta”– Napuna sa kanyang gawing kanan ang Mactan, ang

islang kinasapitan ni Magellan– Namili sa lungsod– Simbahan ng Molo : « ..maganda kahit sa labas pa

lamang, ang loob ay di rin kapangitan, lalo pa ito’y pinintahan lamang ng isang binatilyo. »• Ang mga larawan ay kopya ng mga eksenang iginuhit ni

Gustave Dore(Pranses)

– Mula Iloilo, pumalaot papuntang Capiz tapos tumuloy sa Maynila sa pamamagitan ng pagdaan sa Romblon

• Biyahe papuntang Maynila ay inabot ng 6 na araw

Hindi naabutan ni Rizal ang Barkong Pa-Espanya

– Dumating sa Maynila umaga ng Agosto 6, 1896– Barkong Isla de Luzon :bumyahe ng 5pm ng

nakaraang araw– Sumulat kay Blumentritt ukol dito– Nilipat si Rizal sa Barkong Espanyol na Castilla

(Agosto 6 – Setyembre 2, 1896)o Utos ni Gobernador Heneral Ramon Blancoo Kapitan Enrique Santalo

Magandang akomodasyon : di siya isang preso kundi isang panauhin

Ang Pagsiklab ng Rebolusyong Pilipino

– Agosto 19, 1896 : natuklasan ni Padre Mariano Gil, kurang Agustino ng tondo, ang plano ng mga Katipunero

– Agosto 26, 1896 : Sigaw ng Balintawak na pinamunuan ni Bonifacio

– Agosto 30, 1896 : Labanan sa San Juan sa pamumuno ni Bonifacio at Jacinto

– Noong Hapon, idineklara ni Gobernador Heneral Blanco na nasa estado ng giyera ang walong lalawigang nag-alsa sa Espanya (Maynila, Bulacan, Cavite, Batangas, Laguna, Pampanga, Nueva Ecija, Tarlac)

– Nabasa ni Rizal sa pahayagan ang mga pangyayari at nangamba siya dahilo Naniniwala siyang hindi pa handa ang bayan sa isang

madugong rebolusyono magdudulot lamang ito ng labis na pagdurusa, pagbubuwis

ng buhay at pagkasira ng mga pag-aario Magiging sanhi ito ng paghihiganti ng mga Espanyol sa lahat

ng mga makabayang Pilipino

Paglisan Papuntang Espanya– Agosto 30 : nakatanggap si Rizal ng dalawang sulat mula

kay Gob. Heneral Blancoo Sulat ng pagpapakilala para sa

Ministro ng Digmaan: Hen. Marcelo de Azcarraga, at sa Ministro ng mga Kolonya Nililinaw umano ang pangalan ni Rizal sa pagkadawit niya sa

nagaganap na rebolusyon– Setyempre 2 : isang araw bago umalis pa-Espanya

o Sinulatan ni Rizal ang kanyang ina Sinasabing nasa mabuting kalusugan siya Nag-aalala siya sa kanyang ina sa mga susunod na araw dahil sa

nangyayaring kaguluhan Sana daw ay hindi magkasakit ang matanda na niyang ama Nangakong susulat sa mga dadaungan ng barko “ hindi lahat ng nagpupunta sa Cuba ay namamatay, at sa bandang

huli, ang lahat ay namamatay; kaya mabuti nang mamatay na may ginagawang mabuti”

Humihingi ng basbas

Gob. Hen. Ramon Blanco

o Lumipat sa barkong Isla de Panay na papuntang Barcelona

– Setyembre 3:nagsimula ng huling paglalakbay ni Rizalo Kasama sa paglalakbay

Don Pedro Roxas (mayamang creole, industriyalista, kaibigan)

Periquin (anak ni Don Roxas)

Si Rizal sa Singapore

– Setyembre 7 nakaratingo Unang narating noong 1882o Namili at namasyalo Napuna ang maraming pagbabago : mas maraming Tsinong

mangangalakal at kaunti ang mga Indian– Pinayuhan ni Don Pedro na magpaiwan kasama niya at ng

kanyang anak para makinabang sa proteksyon ng batas Ingleso Sa pamumuno ni Don Manuel Camus maraming Pilipinong

residente ang naghikayat rin kay Rizal upang maligtas ang kanyang buhay

• Hindi sumunod si Rizal alinsunod sa pangako niya kay Gob. Hen. Ramon Blanco.

Biktima ng Panloloko ng mga Espanyol

– Linggid sa kanyang kaalaman nagsabwatan sina Gob. Hen. Blanco, at ang mga Ministro ng Digmaan at mga KolonyaoMalaking pagkakamali ang pagtiwala kay Blancoo Akala niya’y kaibigan at may dignidad ito dahil

pinayagan siyang pumunta ng Espanya bilang isang malayang tao para sa kanyang serbisyo sa Cuba

• Mapanganib na Pilipino daw si Rizal na responsible sa mga nagaganap na kaguluhan

Pag-aresto kay Rizal– Setyembre 25, nang papaalis ng Daungan ng Said sa Kanal Suez

o Napuna ni Rizal ang maraming sundalong Espanyol sa Isla de Luzon– Setyembre 27

o Naging bali-balita sa barko na may telegramang dumating galing Maynila na nagsasaad ng pagbitay kina Franisco Roxas, Genato, at Osorio

– Setyembre 28o Isang pasahero ang nagbalita kay Rizal na iniutos ni Gob. Hen. Blanco

ang pag-aresto sa kanya Ipakukulong daw siya sa Ceuta (Espanyol na Morocco), sa kabila ng Gibraltar Noon lamang niya napagtanto ang paglolokong nagawa sa kanya

o Sumulat kay Blumentritt Ibinalita ang sinabi ng pasahero Hindi makapaniwala sa panlilinlang at kawalan ng katarungan mula sa opisyal

ng militar, ito’y nararapat lamang sa pinakamababang bandido Nagreklamo na ang kanyang serbisyo at sakripisyo ay sinuklian ng

pagkakulong

– Setyembre 29o Wala pa naming opisyal na utos sa kanyang pagdakip

Sumulat si Rizal sa kanyang talaarawan na may mga tao na wala ng maisip kundi siraan siya at gumawa ng mga kakatwang kwento

– Setyembre 30o Kinumpirma ni Kapitan Alemany ang tsismis

Doon lang daw siya sa kanyang kwarto mamamalagi habang wala pang utos mula Maynila

Sinunod ito ni Rizalo Gabi ng Setyembre 30

Dumaong ang barko sa Malta Si Rizal ay nakapiit sa kwarto Hindi niya nabisita ang mga kilalang islang-kuta ng mga

tagapagtaguyod ng Krusada ng Kristyano Naisulat sa talaarawan : « Nakita ko mula sa maliit niyang

bintana ang magagandang tanawin ng kuta kasama na ang mga nagtataasang kastilyo nitong may tatlong palapag.. na lalong gumaganda dahil iniilawan ng mga lampara. »

Pagdating sa Barcelona bilang isang Preso

– Oktubre 3o Dumating sa Barcelona (30 araw)o Ang tanod na ay ang Komander Militar ng

Barcelona: Hen. Eulogio Despujol Nag-utos ng kanyang destiyero sa Dapitan noon 1892

o Sa kanyang pangalawang araw napuna niyang ipinagdiriawang ang Pista ni San Francisco de Assisi Sinulat niya sa kanyang talaarawa na narining lamang

niya ang mga putok ng kanyon at ang konsiyerto

– Oktubre 6o Dinala si Rizal sa kulungan sa Monjuicho Pagdating ng hapon ay dinala sa tanggapan ni

Despujol Inusisa ng 15 mins Ipinabalik si Rizal sa Maynila

o Barkong Colon

Huling Pagbabalik-bayan ng Isang Martir

– Araw-araw nagsulat sa talaarawan– Maayos ang pagtrato kay Rizal

o Hindi kinadenao Hindi nagtangkang tumakas

– Oktubre 8o Nabalitaan niyang sinisisi siya sa rebolusyon sa

Pilipinas Mula sa mga pahayag sa Madrid

o Biyaya ang makabalik sa Pilipinas (talaarawan) Maituwid ang pangalan

Pagkompiska ng Talaarawan

– Oktubre 11o Natural lamang na gusto malaman ng mga opisyal

ang mga sinusulat niya Maaring nagplaplano na naman ng sedisyon Walang ebidensyang magdidiin sa ibinibintang sa kanya

– Nobyembre 2o Nasauli ang talaarawan

22 na araw natigil ang kanyang pagtatala

Nabigong Pagligtas sa Singapore

– Nakarating ang balita sa Europa at Singaporeo Dr. Antonio Ma. Regidor

Abogadong si Hugh Fort habeas corpus: Illegal ang pagkakulong kay Rizal

o Punong Mahistrado: Loinel Cox barkong pandigma ay hindi sakop ng Singapore

oWalang alam si Rizal sa mga pangyayari

Pagdating sa Maynila

– Nobyembre 3o Dagdag puwersang militar at armaso Rizal ay nilipat sa Fort Santiago

– Mga makabayang Pilipinong pinagmalupitano Deodato Arellano, Dr. Pio Valenzuela, Moises

Salvador, Jose Dizon, Domingo Franco, Timoteo Paez, Pedro Serrano Laktaw, Paciano Isangkot si Rizal

Paunang Imbestigasyon

– Nobyembre 20o Huwes : Koronel Francisco Oliveo Rebelyon, Sedisyon, Conspiracy

Dokyumento Testimonya (hindi pinaharap sa kanya)

– Nobyembre 26o Kapitan Rafael Dominguezo Don Nicolas dela Peña

1. Kaagad litisin2. Kailangan ikulong3. Pag-aaring Php1M bilang bayad pinsala4. Ipagtanggol ng opisyal ng sandatahan; hindi abogado

Ten. Luis Taviel de Andrade (kapatid)