Międzynarodowe przepływy czynników produkcjiWYKŁAD 4 Z MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH, CE UW

Wykład 4Międzynarodowa mobilność czynników produkcji:

◦ Międzynarodowa mobilność pracy migracje

◦ Międzynarodowa działalność pożyczkowa międzynarodowe transfery finansowe

◦ Zagraniczne inwestycje bezpośrednie i firmy wielonarodowe

Mobilność czynników produkcji: sprawa bardzo wrażliwa politycznie

• Przepływy czynników produkcji, podobnie jak przepływy dóbr, są kwestią bardzo wrażliwą politycznie i często są przedmiotem daleko posuniętych ograniczeń:

▫ Ograniczenia dla migracji ( problem swobody przepływu w obrębie UE)

▫ Ograniczenia w przepływie kapitału, zwłaszcza portfelowego (Czy każdy na świecie może kupić obligacje polskiego rządu?)

▫ Ograniczenia w działalności firm wielonarodowych i przepływach inwestycji bezpośrednich

Mobilność pracy: podstawowy model

• Przyczyny i skutki migracji pokażemy w ramach modelu, gdzie wytwarzane jest jakieś jedno dobro

• Załóżmy jednak, że do jego produkcji potrzebne są dwa czynniki produkcji: ziemia i praca

• Założenie dot. funkcji produkcji: krańcowy produkt pracy jest malejący:

▫ Przy stałym zasobie ziemi, każdy kolejny pracownik w coraz mniejszym

stopniu zwiększa wytwarzany produkt

Funkcja produkcji

Funkcja produkcji

Interpretacja graficzna krzywej MPL

• Z powodu malejącej krańcowej produktywności, produktywność pracowników zależy od wielkości zatrudnienia: im więcej jest ich zatrudniony, tym niższy jest krańcowy produkt pracy

• Jeśli przyjmiemy, że zarówno na rynku dóbr, jak i na rynku czynników produkcji panuje doskonała konkurencja, realne wynagrodzenie pracowników musi być równe ich wynagrodzeniom:

• Pole pod krzywą krańcowego produktu pracy można interpretować jako wartość produkcji, a ta z kolei jest równa wartości dochodu narodowego, czyli sumie dochodów pracowników i właścicielu ziemi

MPLP

w

MPLPw

Wyposażenie w czynniki produkcji a mobilność pracy

• Jeśli Kraj jest względnie obficie wyposażony w pracę, zaś Zagranica jest względni obficie wyposażona w ziemię, zaś oba kraje dysponują taką samą technologią:

▫ Krańcowy produkt pracy w kraju jest niższy zagranicą, a zatem wynagrodzenie robotników krajowych jest niższe niż zagranicą

• O ile dopuścimy możliwość zmiany miejsca pracy, krajowi robotnicy będą chcieli wyjeżdżać za granicę

Motywacja dla migracji

Krajowi robotnicy będą chcieli wyjeżdżać dotąd, dopóki występuje różnica między płacą w kraju, a płacą za granicą

◦ Emigracja z kraju podnosi płace realne robotników, którzy zostają w kraju (bo spada podaż pracy)

◦ Z kolei napływ pracowników zagranicę obniża tamtejsze wynagrodzenia (bo rośnie podaż pracy)

Równowaga obu rynków, gdy nie ma możliwości migracji

Zasób pracy w kraju Zasób pracy zagranicą

Całkowity zasób pracy

MPLMPL*

w*

A

H

B

J

G

w

O O*

• W kraju:

• Płaca robotników wynosi w

• Łączny produkt (i dochód) wynosi AJHO

• Za granicą:

• Płaca robotników wynosi w*

• Łączny produkt (i dochód) wynosi BGHO*

Równowaga obu rynków, gdy dopuścimy migrację

Zasób pracy w kraju Zasób pracy zagranicą

Całkowity zasób pracy

MPLMPL*

w*

A

H

B

J

G

w

O O*

• W kraju:

• Płaca robotników wynosi wcm

(czyli wzrosła)

• Łączny produkt w kraju wynosi ACDO (czyli spadł o CJHD)

• Za granicą:

• Płaca robotników wynosi wcm

(czyli spadła)

• Łączny produkt wynosi BCDO* (czyli wzrósł GCDH)

• Łączny światowy produkt rośnie (bo GCDH > CJHD)

• Trójkąt GCJ: przyrost światowego dobrobytu na skutek liberalizacji przepływów czynników produkcji

wcmC

D

Mobilność pracy a handel

Model Heckschera-Ohlina przewiduje, że handel dobrami i usługami jest alternatywą dla liberalizacji przepływów czynników produkcji

◦ Usługi czynników produkcji są „zawarte” w dobrach, tak że wartość dóbr odzwierciedla produktywność czynników produkcji użytych do wytworzenia danego dobra

W praktyce, mimo iż występują różnice w poziomie wynagrodzeń między krajami, nie obserwujemy pełnego wyrównywania się cen czynników produkcji z powodów podobnych, jak w modelu Heckschera-Ohlina

7-12

Czemu w praktyce nie obserwujemy wyrównywania się płac (np. Polska – UK, Polska - Ukraina)

1. Model zakłada, że oba okraje produkują identyczne dobra; w rzeczywistości dobra mogą być inne, co powoduje, że nie możemy wprost porównywać produktywności pracy w produkcji dóbr w różnych krajach

2. Model zakłada, że ona kraje dysponują taką samą technologią; w rzeczywistości ta sama technologia nie jest dostępna wszystkim, co może wpłynąć na produktywność i wynagrodzenia czynników produkcji

3. Występują znaczące bariery i koszty związane z migracją

7-13

Mobilność pracowników: wnioskiProwadzi ona do zbieżności realnych wynagrodzeń

Łączna światowa wielkość produkcji rośnie:◦ Produkcja zagranicą rośnie a w kraju spada: przyrost produktu zagranicą przewyższa spadek

produktu krajowego

Mimo ogólnej poprawy, niektóre osoby tracą wskutek tych zmian:

◦ ci, którzy początkowo pracowali w kraju, otrzymują teraz wyższe wynagrodzenia realne,

◦ ci, którzy początkowo pracowali zagranicą– otrzymują teraz niższe płace

◦ właściciele ziemi zagranicą korzystają z większej podaży pracy

◦ właściciele ziemi w kraju – tracą wskutek migracji

Podobnie jak w przypadku korzyści z handlu międzynarodowego, międzynarodowa mobilność siły roboczej, stwarzając szanse by teoretycznie zyskał każdy, powoduje, że niektóre grupy w rzeczywistości tracą.

Motywy dla migracji

MigracjeObecnie szacuje się, że liczba imigrantów na świecie przekroczyła 257 milionów (2017, w roku 2000: 150 mln)

Imigranci stanowią około 3,4 % ludności świata (cały czas względna stabilność)

Kobiety stanowią 49.3 % światowej liczby imigrantów (ponad 50% w Europie i Północnej Ameryce). W 2015 roku, 90.2 milionów migrantów urodzonych w krajach rozwijających się mieszkało w innych krajach biednego Południa, zaś 85.3 milionów osób urodzonych w krajach rozwijających się mieszkało w krajach bogatej Północy.

W 2015 transfery związane z migracjami szacowano na 581 miliardów dolarów (w 2000 r.: 132 mld), z czego ponad ¾ napłynęło do krajów rozwijających się (w 2000: 63%); przeciętny koszt transferu 7,5% (!)

Szanuje się, iż na świecie mamy 30,1 milionów tzw. „nielegalnych” imigrantów

16

Źródło: Interntional Migration Organization

Migracje: kraje docelowe (2017)

18

Kraj Imigranci(miliony)

USA 49.8

Arabia SaudyjskaNiemcy

12.212.2

Rosja 11.7

UK 8.8

ZEA 8.3

Francja 7.9

Kanada 7.9

Australia 7.0

Hiszpania 5.9

Źródło: Interntional Migration Organization

Migracje: kraje emigracji

19

KrajSzacowana diaspora

(miliony)

Chiny 35.0

Indie 20.0

Filipiny 7.0

Źródło: Interntional Migration Organization

Przepływy finansowe towarzyszące migracjom

20

Źródło:

UNCTAD

Dochód z migracji napływający do Polski

21

Międzynarodowa działalność pożyczkowa

Pod pojęciem międzynarodowej mobilności kapitału rozumie się zwykle mobilność kapitału finansowego

◦ Kiedy mówimy o międzynarodowej mobilności siły roboczej, pracownicy rzeczywiście fizycznie przenoszą się do innego kraju

◦ Kiedy mówimy o przepływie kapitału ze USA do Meksyku, nie mamy na myśli tego, że amerykańskie maszyny są rozmontowywane i przewożone na południe. Mówimy raczej o transakcji finansowej.

◦ Kapitał finansowy jest źródłem funduszy używanych do wytwarzania kapitału fizycznego (maszyny w fabryce)

Międzynarodowa mobilność kapitału może być interpretowana jako handel międzyokresowy

◦ Handel międzyokresowy = wymiana dóbr konsumowanych dziś przez pożyczkobiorców na dobra konsumowane w przyszłości przez pożyczkodawców

7-22

Przykład

• Rolnik zebrał 30 ton pszenicy

• Decyzja: ile „zjeść”, a ile przeznaczyć na obsiew za rok

• Wie, że z każdej tony przeznaczonej na zasiew (czyli zaoszczędzonej, a nie skonsumowanej) tony pszenicy może za rok zebrać 4 tony

• Co może zrobić?▫ Zjeść dziś wszystko za rok umrze z głodu▫ Wszystko zaoszczędzić nie dożyje przyszłego roku▫ Część zjeść, a część zaoszczędzić to jest to!

• Ile zaoszczędzi – zależy od jego preferencji (cierpliwości)▫ Np. 20 ton zje, 10 zasieje i za rok będzie miał 40 ton pszenicy

Przykład• Kilka km dalej mieszka drugi, młody rolnik; dopiero rozwija swoje

gospodarstwo: nie ma ziarna na zasiew, ale ma znakomite grunty orne: z 1 tony pszenicy może uzyskać aż 8 ton za rok

• Proponuje zatem rolnikowi nr 1:

• „Pożycz mi swoją pszenicę, a obsieję nią moje pole. Oddam ci 75% zbioru.”

• Rolnik 1 ma wybór:▫ Zasiać u siebie 10 ton będzie miał 40▫ Pożyczyć 10 ton sąsiadowi ten zbierze 80 ton, z czego 60 ton odda rolnikowi nr

1▫ Opcja nr 2 jest bardziej korzystna!

Przykład• Rolnik 1 ma przewagę w konsumpcji bieżącej:

▫ Jaki jest koszt konsumpcji przez niego 1 tony pszenicy?

• Rolnik 2 ma przewagę względną w konsumpcji przyszłej

• Rolnik 1 zmniejsza bieżącą konsumpcję w zamian za obietnicę, że za rok dostanie 75% ze 80 ton pszenicy: 60 tony pszenicy! A bez wymiany miałby jej 40 ton!

• Rolnik 2 korzysta, gdyż 20 ton zostaje dla niego (a nie miał, czym obsiać swojego super-pola)

• OBIE STRONY KORZYSTAJĄ!

Międzynarodowa działalność pożyczkowa

Każda gospodarka (jej mieszkańcy) stają przed wyborem (trade-off) między skonsumowaniem swojego dochodu dziś a zaoszczędzeniem go na przyszłość

Im więcej oszczędzamy (i inwestujemy dziś), tym mniej dziś konsumujemy

Wybór ten możemy przedstawić graficznie za pomocą międzyokresowej granicy możliwości produkcyjnych

7-26

Międzyokresowa krzywa możliwości produkcyjnych

Międzyokresowa przewaga komparatywna a kierunki przepływu kapitału

Kraje, które są pożyczkobiorcami netto, to kraje, które charakteryzują się bardzo efektywnymi możliwościami inwestycyjnymi w stosunku do bieżących możliwości produkcyjnych

Przepływy kapitału odzwierciedlają zatem zasadę międzyokresowej przewagi komparatywnej i służą wymianie konsumpcji bieżącej na konsumpcję przyszłą

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie to inwestycja, na skutek której firma z jednego kraju bezpośrednio kontroluje (jest właścicielem) firmy w innym kraju

Umowna granica: 10% kapitału akcyjnego (IMF)

7-30

Korporacje wielonarodoweCzemu powstają korporacje wielonarodowe i czemu podejmują zagraniczne inwestycje bezpośrednie?

Innymi słowy:

1. Lokalizacja: czemu dobra są produkowane w dwóch różnych krajach zamiast tylko w jednym (a następnie eksportowane do drugiego kraju)?

2. Internalizacja: jeśli już chcemy produkować jakieś dobro w różnych miejscach, czemu robić to w ramach jednej firmy, a nie niezależnie przez różne firmy?

7-31

Teoria korporacji wielonarodowych

• Fakt podejmowania jednoczesnej produkcji w kilku miejscach wynika zwykle z:

▫ Umiejscowienia koniecznych czynników produkcji: np. określone typy produkcji wymagają określonych czynników produkcji znajdujących się w danym miejscu (np. górnictwo)

▫ Różnic w kosztach produkcji (produkcja względnie pracointensywna realizowana jest w miejscach, gdzie dostępny jest duży zasób siły roboczej) – montownia w Chinach

▫ Kosztów transportu i innych barier dla handlu – fabryka Cersanitu w Rosji

7-32

Teoria korporacji wielonarodowychInternalizacja produkcji ma z kolei miejsce, kiedy bardziej korzystne dla producenta jest prowadzenie transakcji i produkcji w ramach jednej organizacji (a nie osobnych organizacji). Czemu tak może się zdarzyć?

1. Transfery technologii: transfer technologii czy wiedzy może być łatwiejszy w ramach jednej organizacji

◦ Słabe (lub czasem nieistniejące) prawo patentowe i ochrony własności intelektualnej

◦ Wiedzę trudno spakować i sprzedać

7-33

Teoria korporacji wielonarodowych

2. Integracja pionowa polega na konsolidacji różnych faz procesu produkcji:

▫ Integracja pionowa polega na połączeniu firm, które produkują dobra, z których jedne są nakładem produkcji w wytwarzaniu innych

▫ Takie rozwiązanie może być bardziej korzystne niż korzystanie z osobnych firm

▫ Np. stworzenie jednej firmy składającej się z gospodarstw rolnych oraz młynów może być bardziej wydajnie niż posiadanie młynów i zakupywanie ziarna w zewnętrznych firmach (choć niekoniecznie)

7-34

FDI w świecie

35

Geograficzna struktura inwestycji bezpośrednich

36

Źródło:

UNCTAD

2017

FDI i firmy wielonarodowe

37

Źródło: UNCTAD 2008, 2010Źródło: UNCTAD 2013

Kreacja zatrudnienia przez BIZ?

38

Podsumowanie1. Prosty model międzynarodowej mobilności pracy pokazuje, że pracownicy

(kapitał) będą (będzie) migrować do krajów charakteryzujących się wyższą produktywnością pracy (kapitału) i wyższymi płacami (stopami procentowymi)

▫ Płace realne spadają na skutek imigracji▫ Płace realne rosną na skutek emigracji

• Ponieważ jednak kraje różnią się tym, jakie dobra produkują, różnią się posiadaną technologią, a nade wszystko ponieważ istnieją bariery dla migracji , płace realne nie wyrównują się między krajami

7-39

Podsumowanie3. Międzynarodową działalność pożyczkową możemy postrzegać jako handel

międzyokresowy, gdzie kraje dysponujące zyskownymi okazjami inwestycyjnymi pożyczają środki od tych, które takich okazji nie mają, inwestują je i zwracają je w przyszłości, co prowadzi do korzyści dla obu krajów

7-40

Podsumowanie4. Firmy wielonarodowe podejmują zagraniczne inwestycje bezpośrednie,

gdyż :

◦ ulokowanie produkcji za granicą może być bardziej efektywne,

◦ internalizacja przepływów technologicznych może być bardziej efektywna

◦ Integracja pionowa może być bardziej efektywna

7-41

Koniec wykładu 4DZIĘKUJĘ I ZAPRASZAM ZA TYDZIEŃ