Korzyści skali produkcji i niedoskonała konkurencjaa handel międzynarodowy

WYKŁAD 3 Z MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH, CE UW

Wykład 3

Wprowadzenie: skąd nowe teorie handlu?

Handel między- a wewnątrzgałęziowy

Pomiar handlu wewnątrzgałęziowego

Wyjaśniania powstawania handlu wewnątrzgałęziowego◦ Wewnętrzne korzyści skali produkcji

◦ Niedoskonała konkurencja

◦ Model handlu z korzyściami skali produkcji i niedoskonałą konkurencja

Zewnętrzne korzyści skali

Dumping

Wprowadzenie• Problem nr 1 z tradycyjną teorią handlu:

• Modele tradycyjne zakładają, że technologie produkcji charakteryzują się stałymi przychodami skali produkcji

• Tymczasem w praktyce często mamy do czynienia z rosnącymi przychodami skali produkcji (IRS, korzyściami skali produkcji):▫ Podwojenie nakładów skutkuje większym niż dwukrotnym wzrostem

produkcji▫ Duży produkuje taniej (we przeliczeniu na jednostkę): wraz ze

zwiększaniem produkcji koszt jednostkowy produkcji spada

Wprowadzenie• Problem nr 2 z tradycyjną teorią handlu :

• Modele tradycyjne przewidują przede wszystkim powstawanie wymiany międzygałęziowej miedzy krajami różniącymi się między sobą (posiadaną technologią czy wyposażeniem w czynniki produkcji)

• Tymczasem w praktyce większość handlu odbywa się między krajami dość podobnymi do siebie (≈ kraje OECD) i co więcej polega na wymienianiu się podobnymi dobrami handel wewnątrzgałęziowy

• Problem nr 3 z tradycyjną teorią handlu :

• Empiryczna weryfikacja modelu H-O: paradoks Leonfiefa

WprowadzenieNowe teorie handlu

Próbują wyjaśnić powstawanie handlu wewnątrzgałęziowego (inspiracja życiem)

Uwzględniają istnienie IRS oraz niedoskonałej konkurencji (bliżej życia)

Biorą także pod uwagę w większym stopniu stronę popytową (w zasadzie ignorowaną w modelach tradycyjnych)

Handel wewnątrzgałęziowy

Pierniczki toruńskie

Autobusy Solaris

Ciasteczka korzenne

Autobusy Volvo

Pomiar handlu wewnątrzgałęziowego

Handel wewnątrzgałęziowy:

Ta część wymiany w obrębie danej gałęzi, gdzie strumienie eksportu i importu pokrywają się

W przykładzie wynosi on 0,75 mln €

Ogólnie jest on równy (E + I) - |E – I|, gdzie E to wartość eksportu w obrębie danej gałęzi, zaś I to wartość importu

Aby móc dokonywać porównań miedzy gałęziami, otrzymany wynik „normalizujemy”, to jest dzielimy przez całkowitą wartość handlu w danej gałęzi

Wskaźnik Grubela-Lloyda wymiany wewnątrzgałęziowej:

Pierniczki toruńskie Ciasteczka korzenne1 mln €

0,75 mln €

86,075,1

25,01

)75,01(

75,011

)(1

)(

)(

IE

IE

IE

IEIEGL

Bilateralny wskaźnik handlu wewnątrzgałęziowego

Przykład dla dwóch gałęzi:

N

i

ii

N

i

ii

IE

IE

GL

1

1

)(

1

)()(1

2211

2211

IEIE

IEIEGL

Wskaźnik GL: własnościJeśli w obrębie jakiejś gałęzi, eksport jest równy importowi, wskaźnik GL będzie miał wartość 1 (całość wymiany ma charakter wymiany wewnątrzgałęziowej)

Jeśli w obrębie jakiejś gałęzi, będziemy tylko eksportować albo tylko importować jakieś dobro, wskaźnik GL będzie miał wartość 0 (całość wymiany ma charakter wymiany międzygałęziowej)

Im szerzej zdefiniujemy gałąź, tym większa wartość wskaźnika GL

Im bardziej podobne są kraje pod względem poziomu życia (PKB per capita), tym wyższy wskaźnik GL

International Trade & the World Economy; Charles van Marrewijk

Zastosowanie wskaźnika GLTable 10.1 International trade between The Philippines (RP) and Japan; 1998*

SITC Exports

from RP

Imports

into RP

GL index

8 Miscellaneous manufactured articles 383,167 576,412 0.80

81 Prefabricated buildings 4,147 2,186 0.69

82 Furniture and parts thereof 42,332 6,155 0.25

83 Travel goods, handbags and similar containers 4,804 67 0.03

84 Articles of apparel and clothing accessories 115,627 3,255 0.05

85 Footwear 13,283 920 0.13

87 Prof. scientific & controlling instruments 24,091 175,018 0.24

88 Photographic apparatus 72,174 123,333 0.74

89 Miscellaneous manufactured articles 106,709 265,477 0.57

International Trade & the World Economy; Charles van Marrewijk

Table 10.2 Intra-industry trade, GL-index manufacturing sector 1995 (3-digit level, %)

Country World OECD 22 NAFTA East Asia Dev. Latin America

Australia 36.6 17.5 16.0 39.2 41.6

Bangladesh 10.0 3.5 1.7 3.4 8.0

Chile 25.7 10.1 11.5 3.6 47.8

France 83.5 86.7 62.7 38.7 22.9

Germany 75.3 80.1 61.2 36.2 22.8

Japan 42.3 47.6 45.7 36.1 7.0

Malaysia 60.4 48.5 57.9 75.0 10.4

Hong Kong 28.4 20.2 25.2 19.9 13.6

UK 85.4 84.0 72.5 46.6 38.6

USA 71.7 74.0 73.5 41.4 66.0

Source: NAPES website, http://napes.anu.edu.au/

Zróżnicowanie wskaźnika GL

International Trade & the World Economy; Charles van Marrewijk

Intra-industry trade (2-digits)

0

1

1961 1966 1971 1976 1981 1986 1991 1996

Japan

USA

Germany

Wzrost roli handlu wewnątrzgałęziowego

Handel wewnątrzgałęziowy: ilustracja empiryczna

0.300

0.350

0.400

0.450

0.500

0.550

0.600

0.650

0.700

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Indeks Grubela-Lloyda handlu wewnątrzgałęziowego Polski

CEEC

OECD

UE15

GER

WORLD

Uwaga: Indeks Grubela-Lloyda policzono dla 173 grup produktowych w klasyfikacji HS na

Przyczyny powstawania handlu wewnątrzgałęziowego: wnioski z modeli Po co wozić ten sam (lub bardzo podobny) towar w obie strony?

Konkurencja monopolistyczna (wiele odmian tego samego dobra)

Korzyści skali produkcji (większy rynek zbytu niższe koszty przeciętne)

Upodobania konsumentów (liczba odmian ma znaczenie)

Przyczyny powstawania handlu wewnątrzgałęziowego: pierwsze koncepcje

Model Lindera

A B CPKB per capita

Jakość dóbr

Nowe funkcje użytecznościZamiłowanie do różnorodności (koncepcja Dixita-Stiglitza):

◦ Kulka lodów orzechowych, śmietankowych i czekoladowych przynosi większą satysfakcję niż 3 kulki lodów śmietankowych

◦ Z posiadania białego, czarnego i granatowego sweterka jest większy pożytek niż z trzech sweterków czarnych

Idealny produkt (koncepcja Lancastera)◦ Mój ulubiony gatunek makaronu

◦ Moja wymarzona sukienka wieczorowa

Rosnące przychody skali produkcjiKorzyści skali oznaczają że większe firmy lub większe gałęzie przemysłu (grupujące większą liczbę firm) są bardziej wydajne

Zewnętrzne efekty skali produkcji: koszt na jednostkę produktu zależy od wielkości gałęzi

Wewnętrzne efekty skali produkcji: koszt na jednostkę produktu zależy od wielkości firmy rola kosztów stałych

Konkurencja monopolistyczna• Konkurencja monopolistyczna to model konkurencji

niedoskonałej, gdzie: • Firma wytwarza swój produkt, odróżnialny od

produktów innych producentów • Firm jest na tyle dużo, iż każda może ignorować wpływ,

jaki wywrze zmiana ceny jej produktu na ceny produktów konkurentów; w obrębie rynku swojej odmiany firma może zachowywać się jak monopolista

• Przykład: buty sportowe

• Można się zatem spodziewać, że w konkurencji monopolistycznej:

▫ Firma sprzedaje tym więcej, im większa jest całkowita sprzedaż danej gałęzi rynku i im wyższej ceny zażądają konkurenci,

▫ Firma sprzedaje mniej, im więcej firm działa na rynku i im wyższa jest cena jej odmiany produktu

Model konkurencji monopolistycznej• Założenia:

▫ Obserwujemy pewną gałąź przemysłu, gdzie istnieje konkurencja monopolistyczna np. produkującą pastę do zębów

▫ Występuje n firm: każda produkuje swoją odmianę pasty▫ Firmy konkurują ze sobą cenowo, każda ustala swoją cenę, biorąc ceny

konkurentów za dane▫ Wszystkie firmy są identyczne pod względem kosztów▫ Występują korzyści skali produkcji▫ Mamy do czynienia z funkcją użyteczności charakteryzującą się

zamiłowaniem do różnorodności

Strona popytowa modelu: popyt na odmianę konkretnej firmy

Q = S[1/n – b(P – P’)]

▫ Q to wielkość sprzedaży danej firmy (czyli to informacja, ile konsumenci chcą kupić tubek pasty danej firmy)

▫ S to pojemność rynku (informacja, ile tubek pasty w ogóle chcą kupić konsumenci, zakładamy, że jest stała)

▫ n to liczba firm działających na danym rynku

▫ b to jest parametr, pokazujący wrażliwość popytu na daną odmianę względem ceny ustalonej przez daną firmę

▫ P to cena jakiej żąda badana firma

▫ P’ to średnia cena żądna przez konkurencję

• Kiedy wszystkie firmy są identyczne, to P = P’, a zatem Q = S/n

Strona podażowa: koszty produkcjiZakładamy, że funkcja kosztu całkowitego ma postać: TC = F + cQ

A zatem koszt przeciętny wygląda tak:

A zatem: im więcej firm na rynku, tym wyższy koszt przeciętny

cS

nFc

Q

F

Q

TCAC

Równowaga w modelu• Co wiemy?

▫ Jaki jest koszt stały (F) i zmienny (c)▫ Jaka jest pojemność rynku (S)▫ Jaka jest wrażliwość popytu na daną odmianę na jej cenę (b)

• Czego nie wiemy?▫ Ile firm (odmian) działa na rynku▫ Po jakiej cenie będą sprzedawać swoje odmiany

• Dwa warunki równowagi:▫ Warunek swobody wejścia i wyjścia z gałęzi warunek zerowego zysku: AC =P▫ Warunek równowagi firmy: MR = MC

Równowaga w gałęzi

cS

nFP

ACP

• Związek między n a P:

• Im więcej firm, tym wyższe P, bo wyższy AC

• Związek między S a P:

• Im większy rynek (S), tym niższa cena

Krzywa CC

Równowaga firmyOgólny warunek równowagi firmy:

Koszt krańcowy (MC) = przychód krańcowy (MR) czemu?

W tym modelu:◦ TC = F + cQ

◦ MC = c

Z MR sprawa jest nieco bardziej skomplikowana….

Utarg krańcowy w warunkach monopolu (ogólny przypadek)

Jeśli monopolista ma daną liniową funkcję popytu, czyli związek między ilością a ceną może być przedstawiony za pomocą równania:

Q = A – BP◦ gdzie A i B to stałe

to utarg krańcowy dany jest następująco:

MR = P – Q/B

Utarg krańcowy w analizowanym modelu

Q = S[1/n – b(P – P)]

Q = S/n – Sb(P – P)

Q = S/n + SbP – SbP

Q = A – BP

gdzie A (S/n + SbP), zaś B ≡ Sb

Skoro ogólnie MR = P – Q/B, to w naszym modelu: MR = P – Q/Sb

Równowaga firmyMR = MC

P – Q/Sb = c

P = c + Q/Sb

P = c + (S/n)/Sb

P = c + 1/(nb)

Im więcej firm działa w gałęzi, tym niższa jest cena, której żąda każda z firm, ponieważ silniejsza jest konkurencja między nimi

Krzywa PP

Równowaga w modelu• Kiedy liczba firm różni się od n2,

gałąź nie jest w równowadze w tym sensie, że firmy mają motywację do wchodzenia lub opuszczania rynku

▫ Mają motywację do wchodzenia na rynek, kiedy zyski są większe od zera (cena > koszt przeciętny)

▫ Mają motywację do opuszczania rynku, kiedy zyski są mniejsze od zera(cena < koszt przeciętny)

Handel w modelu konkurencji monopolistycznejWyobraźmy sobie, że istnieją obok siebie dwa kraje, w których konsumenci kupują pastę do zębów

W obu działają wyżej opisane rynki

Początkowo rynki są rozdzielone

Dopuszczamy możliwość wymiany

W języku tego modelu oznacza to zwiększenie się pojemności rynku: zamiast dwóch rynków, gdzie pojemność rynku wynosiła odpowiednio S1

i S2, mamy jeden wspólny rynek, gdzie S = S1 + S2

Skutki handluPonieważ handel zwiększa rozmiary rynku, to przy konkurencji monopolistycznej - obniża przeciętne koszty produkcji (bo IRS)

◦ AC = F(n/S) + c

Ponieważ handel zwiększa liczbę odmian dóbr , to przy konkurencji monopolistycznej – podnosi dobrobyt konsumentów lubiących różnorodność

Dodatkowo konsumenci korzystają z niższych cen

Skutki otwarcia na handel dla równowagi w modelu konkurencji monopolistycznej Krugamana

• Skutki:▫ Większa łączna liczba firm (w

porównaniu z każdym z krajów osobno), ale mniejsza niż suma liczby firm w obu krajach

▫ Niższa cena

Analityczne rozwiązanie modelu

• Krzywa CC: P = (nF/S) + c

• Krzywa PP: P = c + (1/bn)

• A zatem mamy układ równań z dwoma niewiadomymi

• Jego rozwiązanie pozwala

ustalić n oraz P

bncp

n

SX

Fb

Sn

1

Model konkurencji monopolistycznej: przykład

Hipotetyczny przykład korzyści z handlu w gałęzi, gdzie

mamy do czynienia z konkurencją monopolistyczną

Rynek krajowy

przed otwarciem

na handel

Rynek

krajowy po

otwarciu na

handel

Rynek

zintegrowany po

otwarciu na

handel

Pojemność rynku 900 000 1 600 000 2 500 000

Liczba firm 6 8 10

Sprzedaż firmy 150 000 200 000 250 000

Przeciętny koszt 10 000 8 750 8 000

Cena 10 000 8 750 8 000

Zewnętrzne korzyści skali produkcji• Rosnące korzyści skali oznaczają, że kraj, który dysponuje większym

przemysłem wytwarzającym dane dobro, będzie wytwarzał to dobro (czy usługę) przy niższym koszcie

• Zewnętrzne korzyści skali powstają z kilu powodów:

1. Wyspecjalizowany sprzęt czy usługi, który jest potrzebny w danej gałęzi dostarczany jest tylko, jeśli przemysł jest duży i skoncentrowany

▫ Przykład: Dolina Krzemowa w Kalifornii: firmy wytwarzające chipy komputerowe są obsługiwane przez inne firmy, które produkują maszyny do produkcji chipów komputerowych

▫ Maszyny są tańsze i bardziej dostępne w Dolnie Krzemowej niż w innych miejscach

Zewnętrzne korzyści skali produkcji

2. Koncentracja siły roboczej: Duży i skoncentrowany przemysł może przyciągać robotników, obniżając koszty rekrutacji i zatrudnienia

3. Efekty zewnętrzne wiedzy: pracownicy różnych firm mogą łatwiej dzielić się pomysłami i generować korzyści dla wszystkich firm w danym sektorze

Zewnętrzne korzyści skali produkcji• Zewnętrzne korzyści skali produkcji mogą zależeć także od

skumulowanej wielkości produkcji w czasie

• Dynamiczne zewnętrzne korzyści skali produkcji istnieją wtedy, gdy koszt przeciętny spada wraz z zwiększaniem się produktu skumulowanego w czasie

• Dynamiczne przychody skali produkcji mogą się pojawić wtedy, gdy koszty produkcji zależą od akumulacji wiedzy i doświadczenia, które z kolei zależą od rozwoju procesu produkcji

Dumping• Dumping to praktyka polegająca na:

▫ żądaniu niżej ceny na rynku zagranicznym niż krajowym

▫ sprzedaży produktu po cenie niższej niż koszt jego produkcji

• Dumping jest przykładem tzw. dyskryminacji cenowej. Polega ona na sprzedawaniu tego samego produktu różnym konsumentom po różnej cenie

• Dyskryminacja cenowa może mieć miejsce, gdy:

▫ Istnieje niedoskonała konkurencja pozwalająca wpływać firmie na cenę rynkową

▫ Rynki są rozdzielone (nie działa arbitraż cenowy)

DumpingDumping może być strategią maksymalizującą zysk z powodu różnic między sytuacją na rynku krajowym i zagranicznym

Zwykle pozycja firmy na rynku krajowym jest mocniejsza niż na rynku zagranicznym (firma ma większy udział w rynku krajowym niż zagranicznym)

◦ Ponieważ pozycja firmy na rynku zagranicznym jest mniej dominująca, wielkość sprzedaży na rynku zagranicznym jest bardziej wrażliwa na zmiany cen niż wielkość sprzedaży (popyt) na rynku krajowym

◦ Firmy mają zatem możliwość zażądania wyższych cen na rynku krajowym i niższych cen na rynku zagranicznym

Podsumowanie1. Korzyści skali produkcji, to sytuacji, w której wzrostowi

produkcji towarzyszy spadek kosztu przeciętnego produkcji

◦ Zewnętrzne korzyści skali odnoszą się do wielkości produkcji całego przemysłu, zaś wewnętrzne korzyści skali do wielkości produkcji pojedynczej firmy

2. W sytuacji konkurencji monopolistycznej, każda firma ma pewną siłę monopolistyczną (z uwagi na zróżnicowanie produktu), ale musi konkurować z innymi firmami, których ceny postrzega jako nie ulegające zmianom na skutej jej działań

Podsumowanie3. Konkurencja monopolistyczna pozwala na odniesienie korzyści z handlu na

skutek niższych cen i kosztów, a także na skutek większego wyboru konsumenta

4. W modelu konkurencji monopolistycznej możemy wyjaśnić powstawanie handlu wewnątrzgałęziowego

5. Lokalizacja firm w warunkach handlu jest trudna do określenia, ale kraje z podobnym wyposażeniem w czynniki produkcji podejmą wymianę wewnątrzgałęziową

Podsumowanie6. Dumping może być dobrą strategią firmy, jeśli doświadcza ona niewielkiej

konkurencji na rynku krajowym, a dużej konkurencji na rynku zagranicznym

Koniec wykładu 3DZIĘKUJĘ I ZAPRASZAM ZA TYDZIEŃ