Mijn rechten als patiënt

Inleiding

2

De wet ‘patiëntenrechten’ zorgt ervoor dat je als patiënt* toegang krijgt tot duidelijke informatie over je gezondheidstoestand en de zorgen die je voorgesteld of verleend worden. Bovendien zorgt deze wet voor een betere behandeling van de klachten over de ontvangen zorgen.

Wie echter de illusie heeft dat elk probleem onmiddellijk en eenvoudig opgelost kan worden door snel naar de wet terug te grijpen, zal ontgoocheld zijn. Het belangrijkste is en blijft de relatie tussen patiënt en zorgverlener die met elkaar communiceren. Deze wet is een belangrijk kader om te komen tot die noodzakelijke dialoog met het doel de kwaliteit van de gezondheidszorg* te verbeteren.

Voor patiënten en zorgverlenersPatiëntenrechten zijn er in de eerste plaats voor de patiënten zelf, maar ook voor de beroeps-beoefenaar/zorgverlener*. Zij krijgen met deze wet op een eenvoudige manier kennis van hun rechten en plichten in de dagelijkse gezondheidszorg.

Patiëntenrechten in de praktijkDeze brochure is opgebouwd rond herkenbare situaties. Zo merk je meteen welke invloed de wet in de praktijk uitoefent.

Voor je aan deze brochure begint is het interessant om kennis te maken met de begrippen vertrouwenspersoon en vertegenwoordiger. Twee begrippen die vaak terugkomen. De verklaring van andere veelgebruikte en belangrijke begrippen staan achteraan in de brochure.

We hopen dat je met deze brochure nog beter wegwijs raakt in je rechten als patiënt en dat we de dialoog met je zorgverlener kunnen versterken.

www.cm.be/mijnrechten.

Opgelet: woorden met een * worden in de begrippenlijst achteraan toegelicht.

Inhoud

3

Inleiding 2

Wat je vooraf moet weten 5

Kwaliteitsvolle dienstverlening 8

Vrije keuze van zorgverlener 10

Alle informatie over je gezondheidstoestand 13

Toestemming voor je behandeling 16

Patiëntendossier 19

Bescherming van je persoonlijke levenssfeer 21

Klachtenbemiddeling 23

Pijnbehandeling 25

Begrippenlijst 26

3

4

Wat je vooraf moet weten

Ik ben 13 jaar en heb een vriendje. Ik wil mijn huisarts vragen om een voorschrift voor de anticonceptiepil.

Kan ik als minderjarige een voorschrift van mijn huisarts bekomen?

Ouders of voogd vertegenwoordigen de rechten van hun minderjarige kinderen.De zorgverlener moet de minderjarige patiënt, afhankelijk van zijn leeftijd en maturiteit, betrekken bij de uitoefening van zijn rechten. Als de zorgverlener meent dat de minderjarige in staat is om zijn belangen op redelijke wijze te beoordelen, zal de minderjarige zijn rechten volledig zelfstandig uitoefenen.Als de huisarts jou voldoende bekwaam beoordeelt om zonder overleg met je ouders te beslissen om de anticonceptiepil te nemen, zal hij je het voorschrift geven zonder dat hij je ouders hierover inlicht.

Katrijn

Als we spreken over de rechten van de patiënt* zijn er twee begrippen die vaak terugkomen. Op het eerste zicht lijken ze op elkaar, maar er is een belangrijk verschil in betekenis. • Vertrouwenspersoon Elke patiënt kan een of meerdere vertrou-

wenspersonen aanduiden. Deze helpt de patiënt bij de uitoefening van zijn rechten, maar de patiënt blijft altijd zelfstandig beslis-sen. De aanduiding van een vertrouwensper-soon kan op een informele basis, zonder schriftelijke documenten. Hoewel dit uiter-

aard mogelijk en soms nuttig kan zijn. Een modelformulier hiervoor is terug te vinden op de website van de FOD Volksgezondheid.(www.patientrights.be)

• Vertegenwoordiger De vertegenwoordiger zal, op het ogenblik

dat de patiënt wilsonbekwaam* is, de rech-ten van de patiënt in zijn plaats uitoefenen. Het gaat dus verder dan enkel en alleen de patiënt bijstaan. De vertegenwoordiger gaat als het ware in de schoenen van de patiënt staan.

5

?

36

Enkele dagen geleden kreeg ik de diagnose van een hersentumor. Ik wens een tweede advies, maar moet hiervoor het dossier van mijn arts krijgen. Ik heb de kracht niet meer om zelf de documenten bij de arts af te halen.

Zal mijn vriend, Erik, de documenten krijgen van de arts?

Ja, als je je vriend aanstelt als vertrouwenspersoon en hem een schriftelijk verzoek meegeeft voor het bekomen van je patiëntendossier*. Je arts zal de tussenkomst van de vertrouwenspersoon in het patiëntendossier vermelden.

Tijdens de operatie van Karla wordt er vastgesteld dat de hersentumor ernstige schade heeft veroorzaakt. Zij raakt in een diepe coma en de dokters moeten beslissen over de verdere therapie.

Wie zal hier een beslissing moeten nemen?

Hoewel Erik eerder al als vertrouwenspersoon optrad, zal hij niet als vertegenwoordiger kunnen optreden. Heb je geen vertegenwoordiger aangeduid? Dan zal je bewindvoerder, aangeduid door de vrederechter, tussenkomen. Is er geen bewindvoerder, dan wordt je samenwonende echtgenoot of je wettelijk of feitelijk samenwonende partner beschouwd als je vertegenwoordiger. Bij afwezigheid ervan of als deze persoon dit niet wil doen, word je in vervangende volgorde vertegenwoordigd door een meerderjarig kind, een ouder of een meerderjarige broer of zus. Erik en Karla woonden niet samen, waardoor haar broer als enige levende familielid als vertegenwoordiger zal optreden. Indien hij dit niet wil doen, behartigt de zorgverlener* je belangen na overleg met collega’s.

Karla had dus beter vooraf, op een ogenblik dat ze nog wilsbekwaam* was, Erik als haar ‘benoemde’ vertegenwoordiger aangeduid. Dit gebeurt met een gedateerde en schriftelijke verklaring die zowel door de patiënt als de vertegenwoordiger wordt ondertekend. Een modelformulier hiervoor is terug te vinden op www.patientrights.be. Beide partijen kunnen deze verklaring herroepen.

Karla

?

?

Tijdens de operatie heeft Nele (6 jaar) dringend een bloedtransfusie nodig. Haar ouders weigeren deze behandeling omwille van hun geloofsovertuiging.

Nele

7

? Kan een arts afwijken van de beslissing van de vertegenwoordiger?

De rechten van de vertegenwoordiger zijn beperkt omdat het belang van de patiënt altijd centraal staat. De zorgverlener kan de vertegenwoordiger negeren als zijn beslissing niet in het belang van de patiënt is, levensbedreigend is of de gezondheid ernstig aantast. De zorgverlener moet dit wel eerst overleggen met een collega en het vermelden in het patiëntendossier.

Kan de vertegenwoordiger echter aantonen dat dit de uitdrukkelijke wens is van de patiënt, dan moet de zorgverlener deze beslissing wel respecteren.

8

Kwaliteitsvolle dienstverlening

Mijn arts vertelde me dat ik een kwaadaardige cyste op mijn eierstok heb. Hij nam echter niet de tijd om dit nieuws met mij te bespreken. Hij werkte me de spreekkamer uit omdat hij nog heel wat wachtende patiënten had.

Is een huisarts niet verplicht voldoende tijd te nemen om slecht nieuws met de patiënt te bespreken?

Iedere patiënt* heeft het recht op een kwaliteitsvolle dienstverlening. Dit recht werd door je arts geschonden door onvoldoende tijd te nemen na de mededeling van het slecht nieuws.

Als zorgverlener* moet men steeds de menselijke waardigheid en de autonomie van de patiënt respecteren. Hierbij mag hij geen onderscheid maken op basis van sociale klasse, nationaliteit of inkomen. Spreek daarom je arts hier zeker op aan bij een volgende gelegenheid.

Wat als mijn arts hier toch geen rekening mee houdt?

Maak dit probleem bespreekbaar met je arts door indien nodig de bevoegde ombudsdienst* te raadplegen. Zij hebben een bemiddelende rol en kunnen je helpen om via bemiddeling tot een oplossing te komen.

Je kunt ook altijd terecht bij het ziekenfonds dat je verder kan helpen met je klacht. Samen met jou bekijkt CM welke mogelijke (re)acties er zijn.

Zoé

?

?

9

Ik onderging onlangs een operatie waarbij een knieprothese werd ingeplant. Na deze operatie kreeg ik een spraakstoornis. Door een beroerte moest ik langer in het ziekenhuis blijven. Toen ik beter was, mocht ik naar huis en kreeg ik medicatie voorgeschreven. Mijn gezondheid ging echter heel snel terug achteruit. Ik werd opnieuw opgenomen met een maagbloeding. Na onderzoek bleek dat de schade het gevolg was van een verkeerde dosering van de medicatie.

Louis

?

?

Kan ik stappen ondernemen voor de schade die ik door deze fout heb geleden?

Als patiënt heb je het recht dat de zorgverlener van wie je gezondheidszorg ontvangt je de best mogelijke zorg verleent, rekening houdend met de medische kennis en de beschikbare technologie. De zorgverlener moet dus handelen in overeenstemming met de zorgvuldigheidsnorm zoals die onder meer ook tot ontwikkeling is gekomen in het aansprakelijkheidsrecht.

Als je een schadevergoeding wil eisen, kan dat via een minnelijke of gerechtelijke procedure. Het is echter belangrijk te weten dat je moet aantonen dat er een fout is gebeurd, dat je schade hebt geleden én dat de fout de oorzaak vormt van de opgelopen schade.

Bij wie kan ik daarvoor terecht?

Je kunt hiervoor naar de rechtbank stappen.

Sinds 2010 is er een nieuwe minnelijke procedure bij het Fonds voor medische ongevallen, dat voor feiten die dateren vanaf 2 april 2010 advies geeft over de eventuele aansprakelijkheid van een zorgverlener maar ook over de ernst van de schade. Voor ongevallen zonder aansprakelijkheid die een bepaalde ernstgraad bereiken, kan het Fonds de schade vergoeden. Er moeten evenwel een aantal voorwaarden voldaan zijn.

Je kunt ook bij CM terecht wanneer je het slachtoffer denkt te zijn van een medisch ongeval. CM heeft een jarenlange ervaring opgebouwd in het verlenen van rechtsbijstand bij medische ongevallen. Een team van artsen en juristen onderzoekt of je effectief het slachtoffer werd van een medisch ongeval en zoekt samen met jou naar een oplossing.

10

Vrije keuze van zorgverlener

Ik ben verhuisd en ging op zoek naar een nieuwe huisarts. Drie van de artsen die ik bezocht heb, lieten me weten dat ze geen nieuwe patiënten meer aanvaarden. Een vierde arts werkt alleen nog op afspraak.

Is een huisarts niet verplicht een patiënt uit zijn directe omgeving te aanvaarden?

De patiënt* kan zijn zorgverlener*, dus ook zijn huisarts, vrij kiezen en altijd veranderen. Dit betekent echter niet dat de zorgverlener elke patiënt zonder meer moet aanvaarden. Tenzij het over een spoedsituatie gaat, is het mogelijk dat de zorgverlener nieuwe patiënten weigert. Hierbij speelt de bezorgdheid en de plicht van de zorgverlener om al zijn patiënten op een kwaliteitsvolle manier verder te helpen.Een zorgverlener kan een patiënt echter niet weigeren omwille van geloofsovertuiging of ras.

En hoe zit dat met mijn patiëntendossier? Krijgt de nieuwe huisarts dit zonder probleem van de vorige?

Als de patiënt dit vraagt, moet elke zorgverlener het patiëntendossier* doorgeven aan een andere door de patiënt aangeduide zorgverlener. Deze overdracht mag de patiënt geen geld kosten.

Is er een verschil in het ereloon dat huisartsen kunnen aanrekenen?

Het is belangrijk om bij je keuze altijd na te vragen of de huisarts geconventioneerd* is. Als dat het geval is mag de arts alleen het afgesproken verbintenistarief aanrekenen, ongeacht of hij op afspraak dan wel met vrije raadpleging werkt.

Paul

?

?

?

11

Ik heb al jaren last van mijn rug. Mijn huisarts heeft mij doorverwezen naar een specialist in de buurt die mij onmiddellijk wil opereren.

Als ik eerst ergens anders een tweede mening vraag, wordt dat nog terugbetaald? Zou die eerste specialist mij dit kwalijk nemen?

Je kunt gerust om een tweede advies vragen. Deze consultatie wordt ook terugbetaald. Om nutteloze kosten en onderzoeken te vermijden, vraag je best aan je behandelende arts om je patiëntendossier over te maken aan de tweede arts. Dan is je behandelende arts wel op de hoogte, maar een gezonde zorgrelatie moet hiertegen bestand zijn.

Ik heb gehoord dat die specialist opereert in een duur ziekenhuis. Ik zal enkele dagen in het ziekenhuis moeten blijven. Moet ik mijn operatie daar laten uitvoeren?

De patiënt zal zijn gekozen arts moeten volgen naar het ziekenhuis waar hij werkzaam is. Als het een geplande opname is, informeer je best op voorhand naar het fi nanciële plaatje. Vraag hierbij ook altijd de opnameverklaring* op. Op dit formulier lees je de fi nanciële voorwaarden van het ziekenhuis, zodat je hiermee rekening kunt houden bij je keuze. De opnameverklaring moet in tweevoud worden opgemaakt, waarvan een exemplaar voor de patiënt bestemd is.

Welke keuze kan ik maken?

Je kamerkeuze bepaalt of de arts ereloonsupplementen kan aanrekenen. Deze regelgeving geldt zowel voor daghospitalisatie als klassieke hospitalisatie (= een opname met minstens één overnachting):• Opname in een twee- of meerpersoonskamer: geen enkele arts mag ereloonsupplementen

vragen. Er mogen ook geen kamersupplementen aangerekend worden.• Opname in een eenpersoonskamer: elke arts (zowel geconventioneerd als niet-

geconventioneerd) kan ereloonsupplementen aanrekenen. Bovendien mogen er ook kamersupplementen aangerekend worden.

Uitzonderingen: er kunnen geen ereloonsupplementen aangerekend worden op een eenpersoonskamer • als de gezondheidstoestand van de patiënt een eenpersoonskamer vereist; • als er geen ander kamertype beschikbaar is; • bij opname op de spoedafdeling of de afdeling intensieve zorg; • als je als begeleidende ouder bij de opname van je kind niet uitdrukkelijk gekozen

hebt voor een eenpersoonskamer.

Magda

?

?

?

12

Ik ben al heel mijn leven aangesloten bij CM. Nu ik al een tijdje ziek ben, moet ik af en toe langskomen bij de adviserend arts van CM. Ik kom er altijd buiten met het gevoel dat ik een profi teur zou zijn. Ik zou liever opnieuw gaan werken, maar dat gaat niet.

Tom

Ik heb gelezen dat je zelf je zorgverlener mag kiezen. Kan ik ook een andere adviserend arts krijgen?

In principe is er geen vrije keuze van adviserend arts. Dit om pure willekeur uit te sluiten en om organisatorische redenen.

Uiteraard moet ook de adviserend arts de patiëntenrechten respecteren en de mensen met respect behandelen. Als je klachten hebt over het gedrag en de houding van de adviserend arts, kun je hiermee terecht bij de ombudsdienst van het ziekenfonds of bij de federale ombudsdienst Rechten van de patiënt.

Mijn vrije keuze is dus niet volledig vrij?

Er zijn inderdaad een aantal beperkingen:

Door wetten:• De artsen die onderzoeken doen of controles uitoefenen in het kader van de arbeids-

geneeskunde of de sociale zekerheid (bv. arbeidsongevallen en ziekteverzekering).• Dringende geneeskundige hulpverlening (bv. het medisch team van de Mobiele

Urgentie Groep (MUG)*).

Door praktische en organisatorische situaties:• ‘geen tijd’ of ‘geen plaats’;• werken in teamverband;• de binding met een bepaalde instelling of ziekenhuis (men kan bv. het verplegend

personeel in een ziekenhuis niet kiezen);• de beschikbaarheid tijdens de wachtdienst* of op spoeddiensten.

?

?

Alle informatie over je gezondheidstoestand

13

Hoe kan Fatima aan degelijke informatie geraken?

Als patiënt* heb je recht op alle informatie die nodig is om je gezondheidstoestand te begrijpen. Deze informatie moet in duidelijke en begrijpelijke taal gegeven worden, op maat van de patiënt.

Aangezien Fatima het Nederlands niet goed begrijpt maar niet wilsonbekwaam* of onmondig is, kan zij een beroep doen op Flor als vertrouwenspersoon. Flor kan meegaan naar het consult met de dokter en helpen om de informatie volledig op te nemen. Fatima kan Flor ook vragen om haar recht op informatie in haar naam uit te oefenen. De zorgverlener* zal dan in het patiëntendossier* noteren dat de informatie, met akkoord van de patiënt, werd meegedeeld aan de vertrouwenspersoon of aan de patiënt in aanwezigheid van de vertrouwenspersoon. Hij noteert ook de identiteit van de vertrouwenspersoon.

Eventueel kan zij zich ook tot de huisarts richten als die de nodige informatie van de specialist gekregen heeft.

Mijn huisgenote Fatima sukkelt de laatste tijd met haar spijsvertering. Ze heeft op aanraden van de huisarts een specialist geraadpleegd. Ze heeft echter moeite om die arts te begrijpen omdat ze onvoldoende Nederlands verstaat. De specialist van zijn kant doet geen moeite om zich beter verstaanbaar te maken. Mijn voorstel om de volgende keer aanwezig te zijn, werd afgewezen omdat ik geen wettelijke familie ben.

Flor

?

14

Kan ik mijn arts vragen me niets te laten weten, mocht hij iets vinden?

Je hebt het recht op niet-weten en kunt beslissen om het onderzoek niet te laten uitvoeren. Of je kunt het onderzoek wel ondergaan maar de betrokken zorgverlener uitdrukkelijk vragen de resultaten van het onderzoek niet mee te delen.

Bestaan hierop uitzonderingen?

Wanneer het niet meedelen van informatie klaarblijkelijk ernstig nadeel voor de gezondheid van de patiënt of derden oplevert, kan de zorgverlener de patiënt toch informeren mits hij:• hierover voorafgaandelijk een ander zorgverlener heeft geraadpleegd en• de vertrouwenspersoon heeft gehoord.

?

?

Ik onderging onlangs een preventief borston-derzoek, maar ik weet niet of ik me in de toe-komst nog jaarlijks wil laten testen.

Marjan

15

Is de arts niet verplicht dit nieuws aan Sara te melden?

Zijn beslissing is een uitzondering op het recht op medische informatie van de patiënt. Om therapeutische redenen, kan een arts wachten om bepaalde informatie mee te delen.

Waarom spreekt hij mij hierover aan?

De arts moet hiervoor eerst een collega-zorgverlener en de vertrouwenspersoon raadplegen. Als vertrouwenspersoon van Sara, weet jij waarschijnlijk beter dan de zorgverlener hoe haar gemoedstoestand is. Je kunt daarbij argumenteren waarom zijn vrees ongegrond is dan wel begrijpen waarom het beter is om deze info voorlopig niet mee te delen. Daarbij kun jij mee bepalen wanneer de gezondheidstoestand van Sara het toelaat om de informatie alsnog mee te delen. Het niet-meedelen kan immers maar tijdelijk zijn.

Als het nieuwe medische probleem een aangepaste behandeling vereist, zal Sara toch ingelicht moeten worden om te kunnen toestemmen in de behandeling.

Sara, een goede vriendin, werd geopereerd omwille van een ernstige hartkwaal. Na een controlebezoek informeerde haar arts mij, als vertrouwenspersoon, dat er nog een ‘serieus medisch probleem’ is. Al wilde hij dit voorlopig niet tegen haar zeggen omdat hij vreest dat Sara het nog niet aankan.

?

?

Dries

16

Toestemming voor je behandeling

In het ziekenhuis werd zonder mijn vraag en toestemming een gastroscopie uitgevoerd. Het onderzoek veroorzaakte een klaplong en zorgde voor heel wat complicaties. Dit onderzoek was niet alleen medisch zinloos, als parkinsonpatiënt zijn dergelijke onderzoeken voor mij bovendien niet zonder risico.

Is men als arts niet verplicht om de patiënt te informeren en toestemming te vragen voor het uitvoeren van een onderzoek?

Elke patiënt* heeft het recht om geïnformeerd te worden en vooraf toe te stemmen in iedere tussenkomst van de zorgverlener*. Deze tussenkomst moet men in de meest ruime zin van het woord zien. Het gaat over onderzoek, behandeling, therapie, verstrekken van geneesmiddelen …

Bestaan er uitzonderingen op deze regel?

In geval van een spoedsituatie mag zonder toestemming iedere noodzakelijke tussenkomst gebeuren in het belang van de gezondheid van de patiënt. Enkel wanneer er vooraf een wilsverklaring is opgesteld, moet hier rekening mee gehouden worden.

?

?

Felix

17

Twee maanden geleden had ik een afspraak bij de specialist in het ziekenhuis. Hij zei me dat ik een breuk in mijn buikvlies had. Met het operatief aanbrengen van een synthetisch netje was dit snel verholpen. Hij zei mij niets over de kostprijs van dit netje. Hij vertelde me alleen dat ik best een hospitalisatieverzekering kon afsluiten. 580,45 euro voor het netje stond er op de factuur. Ik schrik van de hoogte van dit bedrag.

Moet de arts mij op voorhand informeren over de kostprijs van de behandeling?

Eerst en vooral moet de patiënt op tijd de informatie krijgen om in te stemmen of te weigeren. Deze informatie moet zo volledig mogelijk zijn met: • het doel en de aard van de ingreep of behandeling• de graad van urgentie• de duur en/of de frequentie• de relevante tegenaanwijzingen• nevenwerkingen en/of de risico’s• de nazorg• de mogelijke alternatieven• de fi nanciële gevolgen

De zorgverlener moet ook:• de mogelijke gevolgen van een weigering of intrekking van de toestemming meedelen;• de patiënt informeren of hij al dan niet beschikt over een verzekering of een andere vorm van bescherming m.b.t. zijn beroepsaansprakelijkheid en over zijn vergunnings- of registratiestatus.

Bespreek gerust zelf met je zorgverlener hoeveel je behandeling kost en vraag ook naar behandelingsalternatieven.

Een hospitalisatieverzekering mag geen invloed hebben op de kwaliteit van de zorg die de zorgverlener verleent.Heb je een hospitalisatieverzekering? Controleer vooraf welke kosten al dan niet gedekt zijn.

Els

?

?

18

Ik ben al jaren slecht te been. Door de toenemende pijn aan mijn rechterheup heeft mijn arts me doorverwezen naar een specialist. Deze heeft me voorgesteld een kunstheup te plaatsen, waarna hij onmiddellijk voorbereidingen trof en een opnamedatum vastlegde.

Kan ik nog terugkomen op deze operatie?

Zelfs als je je toestemming hebt gegeven, kun je deze nog altijd intrekken. Je moet dit wel uitdrukkelijk doen, dus best schriftelijk om latere betwisting te vermijden. Een telefoontje volstaat niet. Aangezien de opname en de ingreep al werden ingepland, is het wel belangrijk om de arts en het ziekenhuis zo snel mogelijk op de hoogte te brengen.

?

Eufrasie

19

Patiëntendossier

Kan ik mijn dossier inzien?

Een zorgverlener* is verplicht van elke patiënt* een volledig en veilig bewaard patiëntendossier* bij te houden. Als patiënt heb je een rechtstreeks recht op inzage van je patiëntendossier. Na ontvangst van je vraag, moet de zorgverlener je binnen 15 dagen toegang verlenen.Naast inzage, kun je ook een kopie van je dossier vragen. Hiervoor moet je wel een wettelijk vastgelegde prijs betalen, die maximum 25 euro kan bedragen.

Kan de arts hier een uitzondering op maken?

In sommige gevallen heb je enkel via tussenkomst van een andere, door jou aangeduide, zorgverlener het recht op inzage en kopie. Je arts kan bijvoorbeeld bepaalde informatie niet meedelen omdat hij vreest dat dit een ernstig nadeel kan betekenen voor je gezondheid. Ook de gegevens in je patiëntendossier die betrekking hebben op een derde, zijn van het rechtstreeks inzagerecht uitgesloten.Je gekozen zorgverlener krijgt uitzonderlijk wel inzage in de eventuele persoonlijke notities van zijn collega en de eventueel aan de patiënt niet-meegedeelde informatie.

Wat wordt er precies verstaan onder ‘persoonlijke notities’?

De persoonlijke notities van een zorgverlener zijn aantekeningen die afzonderlijk worden opgeborgen en nooit toegankelijk zijn voor anderen. Ze dienen alleen voor het persoonlijk gebruik van de zorgverlener. Vanaf het ogenblik dat de zorgverlener deze aantekeningen spontaan voorlegt aan een collega, zijn ze niet langer uitgesloten van het inzage- en kopierecht.

Ik werd vorig jaar geopereerd aan mijn rug en het gaat terug veel beter, maar je weet nooit. Daarom zou ik graag weten welke medische gegevens in mijn patiëntendossier staan.

Marie

?

?

?

20

Vader overleed onverwacht in het ziekenhuis. Hij zou normaal de dag van de ingreep het ziekenhuis al mogen verlaten … maar dat is helemaal anders uitgedraaid. Ik begrijp nog altijd niet wat er gebeurd is. Zowel het ziekenhuis als de behandelende arts tonen weinig bereidheid voor een open gesprek.

Kan ik het dossier van mijn overleden vader inzien?

Ter bescherming van het privéleven van de overleden patiënt hebben enkel de echtgenoot, wettelijk samenwonende partner, de partner, de kinderen, de grootouders, de kleinkinderen, de broers en zussen een onrechtstreeks recht op inzage. Als je de vraag tot inzage voldoende motiveert en specifi ceert, kun je het patiëntendossier inzien via een door jou gekozen zorgverlener.

Bestaat hierop een uitzondering?

Alleen als je vader zich tijdens zijn leven uitdrukkelijk heeft verzet tegen inzage door zijn nabestaanden bij overlijden.

?

?

Frank

21

Bescherming van je persoonlijke levenssfeer

Kan mijn arts met heel zijn team op mijn kamer komen zonder mij hiervan vooraf te verwittigen?

In een universitair ziekenhuis zijn er heel wat stagiairs. Praktijkervaring is voor hen belangrijk om later hun beroep goed uit te oefenen. Dit neemt echter niet weg dat je arts je hierover vooraf moet informeren. Bovendien heb je het recht om de aanwezigheid van de stagiairs te weigeren als ze niet nodig zijn voor de verzorging.

In deze situatie is weinig respectvol omgegaan met je privacy. Je werd niet verwittigd, gaf geen toestemming en je lichamelijke intimiteit werd zwaar geschonden. Ook werd je partner of vertrouwenspersoon buiten gehouden. Terwijl diens aanwezigheid juist gewaardeerd en gevraagd werd.

In twee jaar tijd ben ik drie keer opgenomen in een universitair ziekenhuis. Toen ik bij mijn laatste opname terug op mijn kamer lag, stonden daar plots een professor en vier studenten voor mijn bed. Half groggy hoorde ik de professor ‘mijn geval’ in geuren en kleuren uitleggen, met de papieren en platen erbij. Twee keer werd het deken zelfs opgelicht om te kijken. Op het einde van de vertoning kwam mijn man aan, maar die moest buiten wachten! Ik weet dat iedereen zijn job moet leren, maar dit was er echt over.

Emma

??

22

Ik heb bij één van mijn patiënten HIV-besmetting vastgesteld. Ik vermoed dat zijn vaste partner hiervan niet op de hoogte is. Mijn patiënt wil niet dat dit uitlekt uit schrik om zijn partner te verliezen en ik moet me houden aan het medisch beroepsgeheim.

Kan ik als arts medische informatie meedelen aan de partner van een patiënt die dit niet wilt?

Elke patiënt, dus ook een patiënt besmet met HIV, heeft recht op bescherming van zijn persoonlijke levenssfeer. Het medisch beroepsgeheim omvat alles wat de arts in de uitoefening van zijn beroep of naar aanleiding ervan heeft vernomen of vastgesteld. Langs de andere kant laat de wet in uitzonderlijke omstandigheden een afwijking van dit recht toe voor de bescherming van de volksgezondheid of voor de bescherming van de rechten en de vrijheden van anderen.

De Orde der artsen* is al verschillende malen geconfronteerd geweest met deze moeilijke vraag. Als de patiënt weigert de nodige maatregelen te nemen en/of zijn partner op de hoogte te brengen van zijn seropositiviteit, dan kan de arts de noodtoestand inroepen, met name de bescherming van de vaste seksuele partner van de patiënt. Maar: men moet deze mogelijkheid van afwijking van het beroepsgeheim zeer beperkend interpreteren en de arts moet geval per geval strikt beoordelen of er wel degelijk sprake is van een noodtoestand.

?

Arts

23

Klachtenbemiddeling

Bij wie kan ik terecht met mijn klacht?

Elk ziekenhuis beschikt over een eigen ombudsdienst*. Deze is gemakkelijk toegankelijk en je kunt al tijdens je opname een klacht indienen. Zo hoeven klachten niet te escaleren en worden ze vaak al snel opgelost.

Wat doet een ombudsdienst precies?• In de eerste plaats moeten zij zoveel mogelijk klachten voorkomen. Bij iedere uiting

van onvrede moedigen zij patiënten* aan om zelf contact op te nemen met de zorgverlener*.

• Als deze aanmoediging niet tot een bevredigend resultaat leidt, moet de ombudsdienst zelf bemiddelen voor de ingediende klacht. Niet onbelangrijk is dat bemiddeling enkel mogelijk is als alle betrokken partijen bereid zijn om mee te werken.

• Als de bemiddeling niet tot een bevredigend resultaat leidt, moet de ombudsdienst de patiënt inlichten over de verdere mogelijkheden om de klacht af te handelen. Bijvoorbeeld via het ziekenfonds, de rechtbank, orde der artsen* …

• Verder geeft de ombudsdienst ook informatie over de eigen organisatie, de werking en de te volgen procedure. Ze geven deze info zowel aan patiënten als aan het personeel dat in of voor de gezondheidsvoorziening werkt.

• Jaarlijks stelt de ombudsdienst ook aanbevelingen op om zo te vermijden dat tekortkomingen die aanleiding geven tot klachten herhaald worden. Zij maakt ook een jaarverslag van haar activiteiten.

Tijdens mijn opname in het ziekenhuis was de arts na een aantal dagen nog altijd niet langsgekomen. Ik ben ontevreden over de informatie die ik kreeg en het geringe contact met de arts tijdens mijn opname.

Iris

?

?

24

Onze vader heeft een vergevorderde graad van dementie en is niet meer in staat zijn eigen mening uit te drukken. Hij wordt nu sinds enkele jaren verzorgd in een rusthuis. Wij zijn echter niet tevreden met de zorgen die hij daar krijgt.

Marcel

Kunnen wij in naam van onze vader de situatie bespreekbaar maken en hoe pakken we dit dan best aan?

Zowel de samenwonende echtgenoot, de wettelijk of feitelijk samenwonende partner als een meerderjarig kind of een ouder kunnen een klacht neerleggen bij de bevoegde ombudsdienst. Ook als b.v. de echtgenote niet geneigd zou zijn om dit te doen, kun je dit als kind op eigen initiatief doen.

Waar kunnen wij terecht in welk geval?

Als je een klacht hebt over een zorgverlener uit een ziekenhuis, dan neem je contact op met de ombudsdienst van dat ziekenhuis.

Als de betrokken zorgverlener in een psychiatrisch ziekenhuis, een initiatief van beschut wonen of een psychiatrisch verzorgingstehuis werkt, is het mogelijk dat deze voorzieningen een beroep doen op een ombudspersoon bij het overlegplatform geestelijke gezondheidszorg waarbij ze aangesloten zijn.

De contactgegevens van de ombudspersonen zijn beschikbaar op www.patientrights.be of bij je ziekenfonds. Uiteraard kun je ook rechtstreeks bij het betrokken ziekenhuis informeren.

Bij een klacht tegen een zorgverlener uit de ambulante sector* (een huisarts, een specialist in zijn privépraktijk, een tandarts, een arts in een rusthuis … kortom buiten een ziekenhuis), moet je je richten tot de Federale ombudsdienst ‘rechten van de patiënt’. Dat kan via www.patientrights.be.

?

?

25

Kan dit zomaar?

Iedereen moet de meest aangepaste zorg krijgen om pijn te voorkomen, er aandacht voor te hebben, te evalueren, te behandelen en te verzachten.

Hoe zorg ik ervoor dat men luistert naar mijn pijnklachten?

Het is goed dat je in eerste instantie de verpleegkundige en de behandelende arts aanspreekt over je pijn. Je vraagt daarbij best om je pijnklachten uitdrukkelijk te noteren in je patiëntendossier*. Als de betrokken zorgverleners* je niet verder helpen, kun je tijdens je verblijf de ombudsdienst* van het ziekenhuis contacteren om te bemiddelen. Als ook de bemiddeling geen resultaten oplevert, kun je je ziekenfonds contacteren. Het ziekenfonds zal alleen een poging kunnen doen om de communicatie te herstellen. Het spreekt voor zich dat in deze situatie een minnelijke oplossing nog altijd het meest aangewezen is.

Na mijn operatie vroeg ik verschillende keren om pijnstilling, maar niemand luisterde naar mij.

Jan

Pijnbehandeling

??

?

26

Begrippenlijst

1. Ambulante zorg: de patiënt verplaatst zich voor behandeling naar een zorgverlener. Hierbij vindt geen ziekenhuisopname met overnachting plaats;

2. Beroepsbeoefenaar/zorgverlener:• artsen, tandartsen, vroedvrouwen, apothe-

kers, kinesitherapeuten, verpleegkundi-gen, paramedici, zorgkundigen, hulpverle-ners-ambulanciers, klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen (gecoördi-neerde wet van 10 mei 2015 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoe-pen);

• de beoefenaars van een niet-conventio-nele praktijk ( wet van 29 april 1999 betref-fende de niet-conventionele praktijken in-zake de geneeskunde, de artsenijbereid-kunde, de kinesitherapie, de verpleegkun-de en de paramedische beroepen).

3. Code geneeskundige plichtenleer: geheel van regels en gebruiken opgesteld door de Orde der artsen die iedere arts moet eerbie-digen of als leidraad nemen bij de uitoefe-ning van zijn beroep (zie ook 16).

4. Ereloonsupplement (ambulant): supplement dat een zorgverlener aanrekent bovenop het officiële of verbintenistarief. Het bedrag valt volledig ten laste van de patiënt.

5. Ereloonsupplement (hospitalisatie): bij een klassieke en daghospitalisatie mogen alle art-sen, ongeacht hun conventiestatuut, ereloon-supplementen aanrekenen aan patiënten die kiezen voor een éénpersoonskamer en er ef-fectief verblijven. Bij een verblijf op een twee- of meerpersoonskamer mag geen enkele arts ereloonsupplementen aanrekenen.

6. Geconventioneerde zorgverlener: een zorgverlener die het akkoord over de tarie-ven met de ziekenfondsen aanvaardt. Hij houdt zich aan de officiële tarieven en kan geen ereloonsupplementen aanrekenen. Enkel als de patiënt bepaalde bijzondere eisen stelt (bv. een consultatie na 21 uur vragen), kan een geconventioneerde arts toch ereloonsupplementen aanrekenen, op voorwaarde dat hij zijn patiënt hierover informeert (zie ook 7, 12 en 19). Let op: in een ziekenhuis kan een geconventioneerde arts, net zoals de gedeeltelijke en niet-geconventioneerde arts, supplementen aanrekenen als de patiënt kiest voor een éénpersoonskamer en er effectief verblijft.

7. Gedeeltelijk geconventioneerde zorgver-lener: een zorgverlener die het akkoord met de ziekenfondsen gedeeltelijk aan-vaardt. Hij houdt zich enkel op bepaalde plaatsen of tijdstippen aan het officiële tarief (bv. in het ziekenhuis, maar niet in de thuispraktijk). Op andere momenten kan hij bovenop het officiële tarief ook ereloon-supplementen vragen. Deze zijn volledig ten laste van de patiënt. Let op: in een ziekenhuis kan de gedeeltelijk geconven-tioneerde arts, net als de andere artsen, supplementen aanrekenen als de patiënt kiest voor een éénpersoonskamer en er ef-fectief verblijft.

8. Gezondheidszorg: diensten verstrekt door een beroepsbeoefenaar om de gezondheidstoestand van een patiënt te bevorderen, vast te stellen, te behouden, te herstellen of te verbeteren, om het uiterlijk van een patiënt om voornamelijk esthetische redenen te veranderen of om de patiënt bij het sterven te begeleiden.

27

9. Globaal Medisch Dossier (GMD): het GMD wordt op aanvraag van de patiënt bijgehouden door de huisarts en bevat de gezondheidsgegevens over de patiënt (operaties, chronische ziekten, lopende behandelingen …). Het maakt een betere individuele begeleiding en een beter overleg tussen de zorgverleners mogelijk. Als de patiënt een GMD aanvraagt bij zijn huisarts, krijgt hij tot 30 % meer terugbetaald voor een raadpleging van zijn huisarts.

10. Kamersupplement: supplement dat een ziekenhuis aanrekent voor een individuele kamer. Dit supplement valt volledig ten laste van de patiënt. Dit bedrag verschilt van ziekenhuis tot ziekenhuis. Het bedrag moet duidelijk aangegeven zijn op de opnameverklaring. Er mogen geen kamersupplementen aangerekend worden op een twee- en meerpersoonskamer.

11. MUG (Mobiele Urgentie Groep): gespecia- liseerde eenheid ingeschakeld in de drin-gende geneeskundige hulpverlening. Wordt door het Hulpcentrum 112 uitge-stuurd indien uit de oproep blijkt dat iemand in levensgevaar is. Kan ook door ambulan-cebemanning in bijstand worden gevraagd.

12. Niet-geconventioneerde zorgverlener: een zorgverlener die het akkoord niet aanvaardt en zelf bepaalt hoeveel hij vraagt. Deze arts kan bovenop het officiële tarief ereloonsupplementen aanrekenen. Deze supplementen zijn volledig ten laste van de patiënt (zie ook 6 en 7). Let op: bij een ziekenhuisopname mag de niet-geconventioneerde arts, net zoals de geconventioneerde en gedeeltelijk geconventioneerde arts, geen supplementen aanrekenen bij een opname in een twee- of meerpersoonskamer.

13. Ombudsdienst: de dienst, die opgericht is door de wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt, waar patiënten terecht kunnen met klachten in verband met de uitoefening van hun rechten toegekend door deze wet.

14. Opnameverklaring: document dat bij de opname in een ziekenhuis aan de patiënt moet worden voorgelegd en in tweevoud ingevuld. Op dit document duidt de patiënt zijn keuze aan om te verblijven in een twee- of meerpersoonskamer, of in een eenpersoonskamer.

15. Orde der artsen: bij wet ingesteld tucht-orgaan voor artsen (zie ook 3).

16. Patiënt: de natuurlijke persoon aan wie gezondheidszorg wordt verstrekt, al dan niet op eigen verzoek.

17. Patiëntendossier: het dossier dat een zorg-verlener in de zin van de wet patiëntenrechten moet aanleggen voor elke patiënt.

18. Verbintenistarief of officieel tarief: om de twee jaar komen vertegenwoordigers van de zorgverleners, de ziekenfondsen en de overheid in commissies en vergaderingen op het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitszekering (RIZIV) bijeen om overeenkomsten af te sluiten die de erelonen van de zorgverleners vastleggen. Elke individuele zorgverlener kan deze overeenkomst (conventie) aanvaarden, gedeeltelijk aanvaarden of niet aanvaarden. Het verbintenistarief bestaat uit het bedrag dat terugbetaald wordt door het ziekenfonds en het persoonlijk aandeel (zie ook 6, 7 en 12);

V.U.: Martine Van de Walle, Haachtsesteenweg 579, postbus 40, 1031 Brussel© CM - januari 2018

PR B

RO 0

05-1

7

19. Wachtdienst: georganiseerde aanwezig-heid van artsen, tandartsen of apothekers op zaterdagen en zon- en feestdagen, voor urgente of noodbehandelingen. Die van de artsen werkt in principe 24 uur op 24.

20. Wilsbekwaamheid: dit begrip duidt het individuele vermogen aan om zelfstandig een medische beslissing op een verant-woorde wijze te nemen. Een zorgverlener zal de wilsbekwaamheid van de patiënt moeten toetsen vooraleer hij de patiënt vraagt een beslissing te nemen over een bepaalde behandeling.

• Deze brochure heeft een informatieve waarde.• Voor een gedetailleerde omschrijving van de rechten en plichten van de leden en van het ziekenfonds zijn enkel de statuten rechtsgeldig. www.cm.be/statuten• Informatie over geconventioneerde zorgverleners en verbintenistarieven onder voorbehoud van een overeenkomst tussen zorgverleners en ziekenfondsen.

Heb je een klacht? Laat het ons weten via www.cm.be/klachten of contacteer een CM-medewerker.Met jouw reactie verbeteren we immers onze service.Wij garanderen een eerste reactie binnen de zeven dagen en de volledige behandeling van je klacht binnen de 30 dagen.