Mikrobiologia, zdrowie i higiena zwierząt laboratoryjnychpollasa.pl/materialy/.../planujacy/11_Mikrobiologia... · Mikrobiologia, zdrowie i higiena zwierząt laboratoryjnych dr Ewa

Mikrobiologia,

zdrowie i higienazwierząt laboratoryjnych

dr Ewa J. [email protected]ład Parazytologii, Wydział Biologii

Uniwersytet Warszawski

ul. Miecznikowa 1, Warszawa

Jakość opieki ma kluczowe znaczenie dla zdrowia

i dobrostanu zwierząt.

Środowisko, które nie zaspokaja potrzeb fizjologicznych,

behawioralnych oraz społecznych, jest przyczynąwykształcenia niepożądanych zachowań (stereotypie) oraz

zaburzenia hemostazy organizmu zwierząt.

Może to mieć swoje odbicie w jakości i powtarzalności

wyników w badaniach naukowych!!!

ŚRODOWISKO ŻYCIA ZWIERZĄT

LABORATYRYJNYCH

ŚRODOWISKO ŻYCIA ZWIERZĄT

LABORATYRYJNYCH

makrośrodowisko

zwierzętarnia

mikrośrodowisko

klatki

rozdział na część ‚czystą’ i ‚brudną’ - ruch jednokierunkowy bez

krzyżowania się dróg ‚czystych’ i ‚brudnych’

system śluz i zabezpieczeń

optymalna wentylacja – jedna z najistotniejszych instalacji w zwierzętarni

- ciśnienie niższe w korytarzu „brudnym”

- za barierą sanitarną „nadciśnienie”

filtry HEPA/ wymiana powietrza w określonym czasie

regały i klatki łatwo zmywalne, łatwe do odkażania

i autoklawowania

regały IVC (Individually Ventilated Cages), izolatory itp.

BUDYNEK

Klatka dostosowana wielkością do gatunku zwierząt oraz

liczby osobnikówPodłoże wolne od czynników chorobotwórczych (grzyby,

bakterie) o dopuszczalnym poziomie zapyleniaMateriał gniazdowy, wzbogacenie środowiska (rurki,

domki, klocki do gryzienia, itp.)

Sterylizacja klatek (preparaty chemiczne,

autoklawowanie)Audyt u dostawców paszy i ściółki (toksykologia, bilans

diety, analiza zapylenia ściółki)

Kontrola jakości wody

KLATKI

PERSONEL

Badania stanu zdrowia personelu

Higiena osobista

Zmiana odzieży przed wejściem do zwierzętarni/

dedykowanych pomieszczeń

Podejście do zwierząt

Niektóre mikroorganizmy charakteryzują się wysokąspecyficznością i bardzo zawężoną liczbą gatunków, które mogązasiedlać

Część mikroorganizmów może zakażać/ zarażać bardzo szerokie

spektrum gatunków

Mikroorganizmy występujące u zwierząt, które mogą atakowaćludzi i vice versa, nazywamy zoonozami

Uwaga na Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty) –

bezobjawowe nosicielstwo u ludzi; powoduje nadkażenia

bakteryjne w chorobach skóry i dróg oddechowych, może

poważnie wikłać proces gojenia

ZOONOZY

Czynniki etiologiczne chorób zwierząt laboratoryjnych

Wirusy

Bakterie

Grzyby Pasożyty

Ektopasożyty

Endopasożyty

Pierwotniaki Obleńce (owsiki)

Płazińce

Stawonogi pasożytnicze

(np. wszy, świerzbowce, pchły)

Formy zakażenia zwierząt laboratoryjnych

Choroba jawna klinicznie

Objawy kliniczne o różnym stopniu nasilenia przebieg

Nadostry – brak objawów klinicznych i patomorfologicznych

typowych dla danej choroby Ostry – dobrze wyrażone objawy kliniczne

Chroniczny/przewlekły – objawy kliniczne słabo wyrażone,

choroba może zostać ujawniona na podstawie wyników badańlaboratoryjnych (badania biochemiczne, morfologia krwi, etc.)

zakażenia produktywne

U zwierząt uczestniczących w eksperymencie

można się spodziewać:• nasilenia działania czynnika chorobotwórczego

• nietypowego przebiegu choroby

• nosicielstwa po przechorowaniu


Zakażenie persystentne (przewlekłe, chroniczne)

ciągła produkcja niewielkiej liczby kompletnych

wirionów, bakterii, etc.

brak objawów klinicznych

wykrywane przypadkowo lub podczas rutynowych badań profilaktycznych

postępujące zmiany patologiczne w zaatakowanych

narządach wewnętrznych

objawy kliniczne ujawniają się po przekroczeniu

możliwości kompensacyjnych organizmu

zakażenia produktywne


Zakażenie latentne

wbudowanie wirusa w strukturę komórki bez

wyraźnych cech jej uszkodzenia

replikacja wirionów zahamowana, ale PO przebyciu zakażenia produktywnego i replikacji

ograniczona ekspresja genów wirusowych; brak

objawów klinicznych

brak możliwości wykrycia zakażenia tradycyjnymi

metodami laboratoryjnymi

zakażenie nieproduktywne


Zakażenie latentne (zakażenie nieproduktywne) c.d.

możliwość aktywacji zakażenia w eksperymencie

(zakażenie produktywne)

możliwość uszkodzenia komórek w hodowlach

komórkowych/ tkankowych pozyskanych z narządów

zwierząt z zakażeniem latentnym

Ospa myszy -Poxviridae

Białaczka myszy –Retroviridae

Opryszczka – Herpesviridae

Ospa i półpasiec - Herpesviridae

Mikrobiom - zespół mikroorganizmów (symbionty, komensale)

związanych z danym organizmem

Część tych mikroorganizmów przy sprzyjających warunkach

może rozmnażać się w niekontrolowany sposób doprowadzając

do patologicznych procesów

Szczególnie narażone są zwierzęta o obniżonej odporności oraz

zwierzęta modyfikowane genetycznie

ZAKAŻENIA OPORTUNISTYCZNE

Czynniki sprzyjające przełamaniu bariery przez

bakterie oportunistyczne, m.in. indywidualny status każdego zwierzęcia, towarzysząca flora

bakteryjna, nowe zakażenia, niedobory,

stosowane leki i substancje biologicznie czynne, wpływ środowiska

Zasady oznaczania statusu mikrobiologicznego zwierząt laboratoryjnych

1. Zwierzęta gnotobiotyczne

(tylko znane taksony mikroorganizmów):

germ free (GF) - wolne od wszystkich wykrywalnych mikroorganizmów i pasożytów

monobionty zwierzęta GF celowo zasiedlone jednym,

dibionty dwoma lub wieloma określonymi rodzajami

polibionty mikroorganizmów

2. Zwierzęta SPF (Specified Pathogen Free)

3. Zwierzęta konwencjonalne

CV I – wolne od patogenów nieprzechodzących przez łożysko

CV II– wolne od epizootycznych patogenów swoistych

dla danego gatunkuCV III – wolne od patogenów przenoszących się na ludzi

Zasady nazewnictwa zwierząt laboratoryjnych z oznaczaniem

statusu mikrobiologicznego

w Laboratory Animal Centre

CBA[GN72Lac]

myszy szczepu CBA

przeprowadzone w stan gnotobiotyczny

w 1972 r.

POTENCJALNE ŹRÓDŁA KONTAMINACJI

W ZWIERZĘTARNI

Nowe zwierzęta

Personel

Woda, karma, podłoże, elementy wzbogacenia

środowiska (gryzaki, tunele, budki, itp.)

Niesprawna wentylacja

Rozszczelnienie barier dzielących część brudnąi czystą

POTENCJALNE ŹRÓDŁA KONTAMINACJI

W ZWIERZĘTARNI Częste wprowadzanie nowych zwierząt (>1 na miesiąc)

Jednostki o zróżnicowanym statusie mikrobiologicznym zlokalizowane blisko

siebie

Wprowadzanie zwierząt z różnych stad i szczepów (od jednego lub wielu

hodowców)

Częste przenoszenie zwierząt i wynoszenie z jednostki

Dostęp dla owadów lub dzikich gryzoni do pokoi hodowlanych lub składu

karmy i ściółki

Wielozadaniowa jednostka ze zróżnicowanymi eksperymentami

Częste wizyty personelu badawczego

Częsta wymiana pracowników jednostki

Wyposażenie wielokrotnego użytku, którego nie może być w łatwy sposób

zdezynfekowane (np. sprzęt do obrazowania, do badań behawioralnych)

TYPY ZWIERZĘTARNI

Hodowlane – wyłącznie hodowla zwierząt do

doświadczeń naukowy oraz utrzymywanie linii

hodowlanych

Hodowlano – eksperymentalne hodowla oraz

utrzymywanie zwierząt w eksperymentach

Eksperymentalne – wyłącznie utrzymywanie

zwierząt w eksperymentach

MONITORING JAKOŚCI MIKROBIOLOGICZNEJ

Zwierzęta laboratoryjne objęte są opieką profilaktyczną(medycyna prewencyjna –ochrona przed chorobą)

Kontrola zdrowotności reprezentatywnej grupy zwierząt

(liczebność, wiek)

Badania powtarzane w interwałach wybranych

indywidualnie dla każdej jednostki – zwykle co 3 m-ce

Dobór metod badania w zależności od charakteru

jednostki oraz utrzymywanych w niej zwierząt

Badania w wiarygodnym/ akredytowanym laboratorium

Wytyczne dotyczące metod, kierunku oraz częstotliwości

badań FELASA - Federation for Laboratory

Animal Science Associations

PolLASA - Polskie Towarzystwo Nauk

o Zwierzętach Laboratoryjnych

MONITORING JAKOŚCI MIKROBIOLOGICZNEJ

Wykrywanie zakażeń o przebiegu podklinicznym oraz

zakażeń latentnych

Podczas kwarantanny zakażenia latentne najczęściej nie

są wykrywane

Zwierzęta „wskaźnikowe”/ sentinele wykorzystywane do

wykrywania zakażeń latentnych w zwierzętarni

Pozyskiwanie zwierząt ze sprawdzonych źródeł

Stan zdrowia zwierząt przekłada się na ich dobrostan oraz

powtarzalność i wiarygodność wyników badań naukowych

oraz tym bliżej jesteśmy stosowania zasady 3R

OBJAWY KLINICZNE – OBSERWACJA ZWIERZĄT

Zachowanie zwierzęcia:

• Mobilność• Najczęściej przyjmowana pozycja ciała• Zachowanie w grupie• Zmiany w sposobie i częstości pobierania pokarmu i wody

• Wydawanie nietypowych dźwięków

• Wygląd pyszczka

Wygląd zewnętrzny zwierzęcia:

• Wygląd sierści (nastroszona, matowa, posklejana)

• Oznaki braku higieny• Widoczne ślady wypływów z naturalnych otworów ciała• Ślady samookaleczenia

• Jakość oddychania

Kontrola stanu klatki:• Wygląd ściółki (ślady patologicznych wydzielin lub wydalin,

ropa, krew, rzadki kał)• Obecność kału i moczu (jakość, ilość, częstość)



• Mobilność• Najczęściej przyjmowana pozycja

ciała• Zachowanie w grupie• Zmiany w sposobie i częstości

pobierania pokarmu i wody• Wydawanie nietypowych dźwięków


Mouse Grimace Scale

Langford, Dale J., et al. "Coding of facial expressions of pain in the

laboratory mouse." Nature methods 7.6 (2010): 447.



• Mobilność• Najczęściej przyjmowana pozycja ciała• Zachowanie w grupie• Zmiany w sposobie i częstości pobierania pokarmu i wody

• Wydawanie nietypowych dźwięków


Wygląd zewnętrzny zwierzęcia:

• Wygląd sierści (nastroszona, matowa, posklejana)

• Oznaki braku higieny• Widoczne ślady wypływów z naturalnych otworów ciała• Ślady samookaleczenia

• Jakość oddychania

Kontrola stanu klatki:• Wygląd ściółki (ślady patologicznych wydzielin lub wydalin,

ropa, krew, rzadki kał)• Obecność kału i moczu (jakość, ilość, częstość)

Wygląd zewnętrzny zwierzęcia

Patologiczna wydzielina na podłożu

w klatce

Różne patogeny mogą wywoływać podobne objawy kliniczne

(np. objawy grypopodobne)

Ten sam patogen może wywoływać różne objawy kliniczne

u osobników tego samego gatunku (np. ospa myszy)

Wrażliwość zwierząt na patogeny w obrębie jednego gatunku

może być różna zróżnicowany przebieg choroby

W przebiegu niektórych chorób występują objawy typowe

(objawy patognomiczne), np. powiększenie ślinianek w śwince

Koinfekcje kilkoma patogenami mogą wikłać obraz choroby

i znacząco utrudniać rozpoznanie

Odporność zmienia się z wiekiem zwierząt

Każdy gatunek zwierząt może chorować na typowe dla tego

gatunku choroby związane z wiekiem

CZYNNIK ETIOLOGICZNY ZRÓŻNICOWANIE OBJAWÓW KLINICZNYCH

ORAZ PRZEBIEGU CHOROBY

ROZPOZNAWANIE CHORÓB ZAKAŹNYCH I ZARAŹLIWYCH

DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA

1. Sekcja patologiczna; histopatolgia

2. Serologia

3. Diagnostyka molekularna (PCR, qPCR)

4. Badanie mikrobiologiczne (bakteriologia,

wirusologia)

5. Hodowle tkankowe

6. Badanie parazytologiczne (rozmazy kału, flotacja,

sedymentacja, rozmazy krwi)

Infekcje wirusowe (DNA i RNA wirusy, retrowirusy)

Infekcje bakteryjne

Infekcje grzybicze

Choroby pasożytnicze

Zaburzenia żywieniowe i metaboliczne

Zaburzenia behawioralne

Zaburzenia związane ze starzeniem i zmianami

degeneracyjnymi

Zaburzenia o podłożu środowiskowym

Nowotwory

SCHORZENIA ZWIERZĄT

LABORATORYJNYCH O ODMIENNEJ ETIOLOGII

WADY ROZWOJOWE PŁODÓW

• Źle zbilansowana dieta/ nadmiar wit. A

• Czynnik doświadczalny/teratogenny

• Spontaniczna/losowa mutacja

• Zakażenie wirusowe

• Tło genetyczne

CHOROBY ZWIERZĄT

LABORATORYJNYCH

wybrane

zagadnienia

National Research Council. 1991. Infectious Diseases of Mice and Rats. Washington, DC: The National Academies Press. https://doi.org/10.17226/1429.

Percy, D. H., & Barthold, S. W. (2008). Pathology of Laboratory Rodents and Rabbits, Third Edition. Blackwell Publishing Professional. https://doi.org/10.1002/9780470344613

Objawy

Wyłysienia

Łupież

Hyperpigmentacja

Rany i strupy

Wykwity (plamki, grudki, pęcherzyki, itp.)

Wysięk

SKÓRA

Przyczyny

Grzybica

Zakażenie bakteryjne

Zakażenie wirusowe

Choroba pasożytnicza

Zaburzenia hormonalne

Tło behawioralne – samouszkodzenie, wygryzanie

sierści

Czynniki genetyczne (np. łysienie u myszy C3H

powyżej 6 miesiąca życia)

Niedobory

SKÓRA

Wyłysienie i przerzedzenie sierści:

Wyłysienia u myszy C3H > 6 m-cy

Myszy B6 – czynnik dietetyczny lub przedwczesne odstawienie od matki wtórne zakażenia

Staphlococcus i Streptococcus

Przerzedzenie sierści u intensywnie użytkowanych

zwierząt hodowlanych (karmiące samice)

Tło hormonalne, np. przy torbielach jajników

u świnek morskich

Rany zadane przez inne osobniki ze stada

Nadmierna pielęgnacja wskutek nudy i braku zajęcia

lub nadmiernego zagęszczenia w klatce

SKÓRA

U myszy zmiany na tle wirusowym, szczególnie

u myszy C3H gruczolakoraki,

gruczolako-rogowiaki

Metaplazja nowotworowa u szczurów związana

ze zmianami hormonalnymi u starszych zwierząt:

• raki estrogeny

• włókniako-gruczolaki hormon wzrostu

U królików współwystępowanie

guzów sutka i gruczolakoraków błony śluzowej macicy

GRUCZOŁ MLEKOWY

Przyczyny zmian w obrębie gruczołu mlekowego

Myszy

GRUCZOŁ MLEKOWY

Myszy

Różnice w występowaniu guza sutka w zależności od szczepu

• BALB/c – rzadko stwierdzane, • C3H – niemal 100% samic ma guzy sutka, zanim skończą

9 miesięcy

• C57/BL/6 są oporne na zakażenie retrowirusowe

(MMTVs - Mammary tumour viruses )

Obraz histopatologiczny zmienia się w zależności od:

• szczepu myszy

• szczepu wirusa

U jednego szczepu myszy mogą powstać różne typy guzów

Zmiany wieloogniskowe, dobrze odgraniczone od otaczających

tkanek

Często pojawiają się przerzuty do płuc

GRUCZOŁ MLEKOWY

Szczury

Guzy sutka częste u starych samic Sprague-Dawley

(7-40%) Istotną rolę odgrywają czynniki dietetyczne,

środowiskowe oraz hormonalne – korelacja z guzami

przysadki mózgowej U samców pojawiają się włókniako-gruczolaki sutka

Leczenie chirurgiczne – może dojść do powstania

guzów w innej części gruczołu

GRUCZOŁ MLEKOWY

Świnki morskie

Guzy sutka występują u obu płci

Dają przerzuty do regionalnych

węzłów chłonnych

Wiele z nich ma niski stopieńzłośliwości i pozostaje w miejscu,

w którym się rozwinęły

GRUCZOŁ MLEKOWY

Układ krwiotwórczy

nowotwory na tle wirusowym

• Nowotwory układu krwiotwórczego należą do

najczęstszych u zwierząt laboratoryjnych

• Głównie wywoływane przez wirusy:

Wirus chłoniaka myszy

- zakażenia latentne, także u myszy bezbakteryjnych

- chłoniaki spontaniczne pojawiają się w 8-10 miesiącu

życia u myszy szczepów AB, AKR, C3H, C58, C58B1, PBA,

F, PL, RF

Wirus białaczki mysiej

- mięsak skóry

• Działanie czynników rakotwórczych zwiększa

wrażliwość na działanie wirusów onkogennych



Histiocytoma A - etiologia wirusowa, rozplem komórek

w typie monocytów i fibroblastów

Histiocytoma B - spontaniczny rozrost histiocytów,

komórek plazmatycznych i limfocytów u starych myszy

szczepów SJ2/J i BALB/c

Erytroleukemia - wirus białaczki Frienda i Rauschera

(oncornawirus) - rozplem erytroblastów w śledzionie,

przerzuty do wątroby



• Szczury-noworodki wrażliwe na zakażenie wirusem

białaczki mysiej

• Świnki morskie - nosicielstwo cząstek C wirusa białaczki

(retrowirus), wbudowanego w genom komórek; ostra białaczka limfoblastyczna i szpikowa

u świnek szczepów wsobnych i ich hybryd

Owsiki – Syphacia spp.Czynnik etiologiczny:

S. obvelata, S. muris

Samiec -1,3 mm; samica –3,5-5,7 mm

Samica składa ok. 350 jaj

Cykl rozwojowy 11-15 dni

Zarażenie następuje drogą pokarmową

Największy problem na przełomie

zimy i wiosny na skutek zmniejszonej odporności zwierząt,

wzmożony rozwój pasożytów

• Ponad 60 różnych czynników zakaźnych

• Niektóre, np. norowirusy, nie dają wyraźnych zmian

patologicznych nawet u zwierząt z obniżonąodpornością

• Inne, np. wirus zapalenia wątroby myszy, dają zmiany

u zwierząt z obniżoną odpornością lub noworodków,

a w przypadku występowania enzootycznego lub

u zwierząt odpornych genetycznie zmiany są minimalne

• Szczególnie wrażliwe myszy z genetycznym

niedoborem odporności oraz

noworodki poniżej drugiego

tygodnia życia ze względu na

niedostateczną odporność nabytąod matki

MYSZY

Czynnik etiologiczny: Poxviridae Bardzo wrażliwe BALB/c, DBA, C3H i szczepy o genetycznie

warunkowanej immunosupresji

Oporne: C57/BL/6 i AKR Pierwotna replikacji w wątrobie i śledzionie, następnie

przenikanie wirusa do skóry i innych narządów wewnętrznych

Duża różnorodność objawów klinicznych i zmian

patologicznych: zakażenie latentne oraz klinicznie jawne

(ostre, przewlekłe)

Uwaga! Zakażenie szerzy się szybko. Strupy i martwe tkanki sązakaźne.

Ospa myszy/ ektromelia

Objawy kliniczne:zapalenie spojówek, wyłysienia, rumień na skórze, obrzęk i martwica

kończyn i ogona;

ogniska martwicy w wątrobie, śledzionie węzłach chłonnych, grasicy

Rozpoznanie: mikroskop elektronowy lub badanie histopatologiczne obrazowanie wtrętowych ciałkek cytoplazmatycznych bazo- lub

eozynofilnych;

PCR, izolacja wirusa, badania serologiczne, immunohistochemiczne

Postępowanie: likwidacja hodowli i gruntowna dezynfekcja zwierzętarni

OSPA MYSZYrozpoznanie i postępowanie

Czynnik etiologiczny: MVM - Minute Virus of Mice, Parvoviridae

MPV - Mouse Parvovirus1, Parvoviridae

Uwaga! wirus bardzo długo utrzymuje się w środowisku

Bezobjawowe zakażenie przewlekłe, nosicielstwo, siewstwo

Ma działanie immunomodulujące u bezobjawowych osobników

Powoduje zaburzenia rozwojowe u płodów pochodzących od

zarażonych matek

Namnaża się w komórkach szybko dzielących się, przede

wszystkim tkanka limfatyczna po stymulacji antygenowej Zakażenie przez kontakt z kałem, moczem

PARWOWIRUS MYSZY

najczęściej występujące wirusy w

hodowlach myszy laboratoryjnych

Objawy kliniczne

Obraz kliniczny jest wynikiem uszkadzania komórek szybkodzielących się (nabłonki, komórki szpiku kostnego)

Przebieg zakażenia różni się pomiędzy szczepami:

• DBA/2 – krwotoki do przewodu pokarmowego,

• BALB/c – uszkodzenie hematopoezy, uogólnione krwotoki, zawały brodawek nerkowych,

• C57/BL/6 – oporne na uszkodzenia naczyń i tkanki

hemopoetycznej

Rozpoznanie:

serologia, PCR, test ELISA, immunofluorescencja; sentinele

PARWOWIRUS MYSZYrozpoznanie i postępowanie

Czynnik etiologiczny:

Clostridium piliforme – formy przetrwalne bakterii (spory) odporne na warunki środowiska zewnętrznego, wrażliwe na

wysoką temperaturę i wybielacz; siestwo

z kałem, zakażenie za pośrednictwem zanieczyszczonego

podłożaDotyczy również szczurów i chomików

Objawy: biegunka i wzdęcie na tle martwicowego

i krwotocznego zapalenia jelit ślepego oraz cienkiego

w końcowym odcinku; ogniska martwicy w wątrobie, sercu

Przebieg choroby uzależniony od: szczepu, wieku oraz

statusu immunologicznego myszy

• DBA/2 podatne

• C57/BL/6 oporne

Myszy - choroba Tyzzera

Produkuje czerwony barwnik PORFIRYNA

Porfiryna pojawia się w warunkach stresu, stłoczenia,

złego żywienia, chorób układu oddechowego

Porfiryna fluoryzuje w świetle UV, co pozwala

odróżnić ją od krwi

Szczurygruczoł Hardera

Mycoplasma pulmonis: niewielki patogen bez ściany komórkowej

• Zakażenie początkowo bezobjawowe,

• Droga zakażenia: wewnątrzmaciczne lub aerogenne

• Patogeny osiedlają się w komórkach nabłonka dróg oddechowych

i uchu środkowym, czasem –w endometrium

• Objawy kliniczne pojawiają się nawet w 6 miesięcy po zakażeniu

Objawy:

• Zapalenie górnych dróg oddechowych

• Wtórne zakażenia bakteryjne/wirusowe

• Zapalenie płuc z dusznością

• Dodatkowo: zapalenie ucha, rozstrzenie oskrzeli, proliferacja tkanki limfatycznej okołooskrzelowej

Diagnostyka: test ELISA, badanie anatomopatologiczne

SzczuryMycoplasma pulmonis

Czynnik etiologiczny:gronkowiec złocisty Staphylococcus aureus

• Zmiany, spowodowane tym zakażeniem, należy różnicowaćz grzybicą, ranami po walce oraz mycosis fungoides

(ziarniniak grzybiasty, forma chłoniaka skórnego)

• Gronkowiec produkuje toksyny epidermolityczne, które uszkadzają skórę i mieszki włosowe po wyleczeniu

pozostają na skórze blizny i wyłysienia

• Bakterie S. aureus izoluje się również ze skóry oraz

nosogardzieli zdrowych szczurów

• Chorują przede wszystkim samce

SzczuryWrzodziejące zapalenie skóry

Pneumonia Virus of Mice (PVM) • RNA paramyxovirus należący do grupy pneumowirusów

• zakażenie przez kontakt bezpośredni i droga kropelkową• zakażenie ma przebieg podkliniczny

• nie obserwuje się zakażeń latentnych

Sendai virus - RNA paramyxovirus type 1• zakażenie przez kontakt bezpośredni w ciągu pierwszych

dwóch tygodni od nabycia infekcji• zakażenie ma charakter enzoocji

• przebieg podkliniczny, ale u zakażonych zwierząt może

dochodzić do immunosupresji i nadkażeń w obrębie układu

oddechowego

Szczuryzakażenia wirusowe

Spontaniczne zmiany degeneracyjne nerwów rdzeniowych

i obwodowych: zwyrodnienie mięśni

niedowłady kończyn tylnych, paraliż, zaburzenia równowagi

uszkodzenia skóry bezwładnych kończyn

Choroba pojawia się u zwierząt około 2-giego roku życia, przy czym

Sprague-Dawley chorują częściej i objawy pojawiają się u osobników <

2 lata

Brak skutecznego leczenia

SzczuryChoroba zwyrodnieniowa rdzenia

Etiologia:

Przerost i gruczolaki przysadki mózgowejNajczęściej chorują samice – stymulacja hormonalna estrogenem

Objawy:• Zaburzenia czynności nerwu przedsionkowego

skręt głowy

niezborność i krążenie

napady drgawek

• Utrata apetytu i masy ciała

• Wyniszczenie organizmu

Brak skutecznego leczenia, chwilowa poprawa po zastosowaniu

sterydoterapii

Szczury

Nowotwór przysadki mózgowej

Świnki morskie nie są zdolne do

samodzielnej produkcji witaminy C!!!

Zapalenie skóry podeszwy stóp (pododermatitis):• zakażenie gronkowcowe

• twarde podłoże

• złe warunki zoohigieniczne

Zapalenie spojówek wywołane przez Chlamydia spp.

Zapalenie węzłów chłonnych szyjnych, obustronne,

ropne, czasem z ropniem za gałką oczną lub z

zapaleniem przewodów słuchowych zewnętrznych na

tle zakażenia Streptococcus zooepidemicus

Świnki morskiewybrane choroby

Zapalenie płuc na tle Streptococcus pneumoniae

Predysponowane są ciężarne samice, zwierzęta poddane

sytuacjom stresowym (wahania temperatury otoczenia, transport, niewłaściwa opieka, czynnik eksperymentalny,

niedobory wit. C)

Możliwe bezobjawowe nosicielstwo w górnych drogach

oddechowych; możliwe bezobjawowe nosicielstwo u ludzi i

szczurów

Zakażenie zastępuje przez kontakt bezpośredni lub drogąkropelkową

Wypływy z nosa, zapalenie ucha środkowego, zapalenie

spojówek, duszność, letarg, anoreksja

Świnki morskiewybrane choroby

Zapalenie gruczołu

mlekowego u karmiących

samic

Powiększenie gruczołu ze

zwiększoną ciepłotąi nadmierną wrażliwościąna dotyk

Izolowane były m. in.

bakterie z rodzaju

Pasteurella, Klebsiella,

Streptococcusi Staphylococcus

Świnki morskie

Grzybica skóry na tle

Trichophyton mentagrophytes -jeden z najczęściej izolowanych

gatunków u świnek z objawami

grzybicy

szczególnie podatne zwierzęta

poddane innym stresorom

Zoonoza

Łysinki, mogą być pokryte

strupkami i krwawić, możliwe

łysienie większej powierzchni

skóry z nadkażeniem

bakteryjnym

Świnki morskie

Świnki morskie

• Cytomegalovirus (Salivary Gland Virus) z rodziny

Herpesviridae• Przenosi się z zakażona śliną, moczem i przez łożysko

• Replikuje się w nabłonkach gruczołów ślinowych, wątrobie i

w nerkach• Przebieg zakażenia jest zwykle bezobjawowy, jednak u

zwierząt z obniżoną odpornością lub u ciężarnych samic

możliwy ciężki przebieg, możliwe poronienia

• Powiększenie obrysu tkanek w okolicy ślinianek, ślinotok,

powiększenie węzłów chłonnych, anoreksja, utrata masy

ciała

• Pasteurella multocida - gram negatywna pałeczka

• Zakażenie przez bezpośredni kontakt lub drogą kropelkową,

zakażenia weneryczne, przez kontakt zakażoną krwią

• Możliwe zakażenia bezobjawowe

• Objawy infekcji górnych dróg oddechowych, zapalenie płuc,

zapalenia ucha środowego, ropne zapalenie macicy,

podskórne ropnie, posocznica

• Predysponowane do zachorowania są zwierzęta w stresie,

przebywające w niekorzystnych warunkach, bardzo młode

i starsze osobniki, ciężarne samice

• Rozpoznanie na podstawie objawów klinicznych i badania

patomorfologicznego, posiewy, PCR

Króliki - pasterelloza

Czynnik etiologiczny

Leporipoxvirus z rodzine Poxviridae

• zakażenie przez kontakt bezpośredni,

• za pośrednictwem skażonej ściółki i elementów wyposażenia,

• za pośrednictwem wektora: komary, pchły

Przebieg i objawy

• choroba jawna klinicznie o przebiegu nadostrym, ostrym lub przewlekłym

• wrażliwość na zakażenie zależy od rasy królika i szczepu wirusa

• wirus po wniknięciu do organizmu indukuje powstawanie

miękkich guzów w tkance podskórnej w okolicy otworów

naturalnych ciała (śluzaki – myxoma), naskórek ulega zmianom

zwyrodnieniowym i martwicy, powstają strupy

• duszności, objawy neurologiczne - porażenia

• zwykle wysoka śmiertelność

Króliki - myksomatoza

Diagnostyka:

badanie wirusologiczne

serologia

Profilaktyka

szczepienia mono- lub

poliwalentne

Postępowanie w razie wystąpienia

choroby:

• myksomatoza podlega obowiązkowi rejestracji

• chore zwierzęta należy poddaćeutanazji, zwłoki podlegająutylizacji

Króliki – myksomatoza c.d.

Czynnik etiologiczny

• Lagovirus z rodziny Caliciviridae• Wirus bardzo odporny na warunki środowiska

zewnętrznego

• zakażenie przez kontakt bezpośredni,

• za pośrednictwem skażonej ściółki i elementów

wyposażenia,

• siewstwo u ozdrowieńców utrzymuje

się przez ok. 4 tyg.

Przebieg choroby:

• klinicznie jawny, nadostry lub ostry lub

podostry• duszność• pienisty lub krwisty wyciek z nosa,• przekrwienie gałek ocznych,

• czasami biegunka i katar,• śmiertelność 40-60%,

Krwotoczna choroba królików

Diagnostyka:

badanie wirusologiczne

serologia

Profilaktyka

szczepienia mono- lub

poliwalentne

Postępowanie w razie wystąpienia

choroby:

• myksomatoza podlega obowiązkowi rejestracji

• chore zwierzęta należy poddaćeutanazji, zwłoki podlegająutylizacji

Króliki

krwotoczna choroba królików c.d.

Wirus włókniaka Shop’a

• wirus ospowy o małej zjadliwości

• wywołuje powstawanie włókniaków w tkance podskórnej,

które ulegają samoistnej regresji w ciągu 2-3 tygodni

Wirusy Papilloma• zakażenie w formie trwałej, klinicznie jawnej

• powoduje powstawanie niezłośliwych rozrostów komórek

nabłonka wielowarstwowego skóry i błon śluzowych

możliwa jest transformacja złośliwa

• zakażenie szerzy się na potomstwo podczas ssania

zakażonej matki

Króliki

Indukcja guzów mezenchymalnych przez Moloney

Murine Sarcoma Virus

Adenowirusy izolowano od myszy z białaczką; mogąone indukować nowotwory u noworodków

chomików (a jest to zakażenie bezobjawowe trwałe)

Wirusy Polyoma w specyficznych warunkach majązdolność indukcji transformacji nowotworowej

złośliwej komórek różnych narządów wewnętrznych

Należy pamiętać jeszcze o…

Zasady bezpieczeństwa

pracy ze zwierzętami



Poznanie szczegółów dotyczących gatunku zwierzęcia biorącego udziałw doświadczeniu:

właściwe obchodzenie się z danym gatunkiem zwierzęcia

prawidłowe wykonania doświadczenia

Zagadnienia z zakresu anatomii i fizjologii gatunku

Potrzeby bytowe

Wrażliwość na stosowane substancje lecznicze

lub inne konieczne dla danego doświadczenia

Właściwe dawkowanie tych substancji



Właściwe obchodzenie się z danym gatunkiem zwierzęcia

wyjmowanie z klatki, przytrzymywanie do zabiegów, etc.

Umiejętność prawidłowego interpretowania zachowania zwierzęcia

Rozpoznawanie objawów świadczących o chorobie

Znajomość patogenów o znaczeniu zoonotycznym związanych z danym

gatunkiem, np.: Leptospira spp.,

Listeria monocytogenes, Salmonella sp., Toxoplasma gondii, wirusy HANTA, wirus wścieklizny



Bezpośrednie zagrożenia podczas pracy ze zwierzętami

• Pogryzienia, podrapanie (zakażenia ran mikroorganizmami

wikłającymi prawidłowe gojenie lub wywołujące zakażenia

ogólnoustrojowe, np. choroba kociego pazura)• Alergeny (naskórek, sierść, ślina, ściółka, etc.)

• Związki chemiczne stosowane do dezynfekcji lub podawane podczas

doświadczenia

Kobiety w ciąży powinny być wyłączone z pracy z materiałem

biologicznym ze względu na zagrożenia dla matki i płodu



Opracowanie metod monitorowania zagrożeń

Dokładne oznaczenie obszarów objętych potencjalnym zagrożeniem

Zapewnienie prawidłowej wentylacji i przepływu powietrza

(podciśnienie/ nadciśnienie)

Właściwa utylizacja zużytych sprzętów, ściółki, karmy, martwych

zwierząt

I –zazwyczaj nie powodują chorób u ludzi, np. choroby wirusowe

specyficzne gatunkowo, zwyczajowe zabiegi higieniczne sąwystarczające

II –mogą spowodować chorobę u ludzi przy ekspozycji poprzez błony

śluzowe, pobraniu doustnym, uszkodzeniu skóry np. Toxoplasma,

Salmonella; konieczne jest ograniczenie dostępu personelu do

pomieszczeń, w których pracuje się z takim materiałem; niezbędne

jest noszenie odzieży ochronnej – fartuchy, rękawiczki, maseczki;

specjalnie opracowane procedury dezynfekcji

III –mogą spowodować poważną, potencjalnie śmiertelną chorobę,

jest możliwa transmisja przez aerozol, np. Mycobacteriumtuberculosis; oprócz stosowania środków ostrożności jak wyżej,

konieczne jest monitorowanie stanu zdrowia personelu

IV –wysoki stopień zagrożenia śmiercią w przypadku zakażenia,

np. wirus Ebola i Marburg

Poziom bezpieczeństwa

Stosowanie sprzętu oraz substancji

farmakologicznych zapewniających

bezpieczeństwo osobie prowadzącej

doświadczenie

Umiejętności nabyte pod nadzorem

osoby posiadającej doświadczenie

w pracy z danym gatunkiem

Szczepienia ochronne

Badania kontrolne

Praca ze zwierzętami

poza laboratorium…

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Documents

Mikrobiologia, zdrowie i higiena zwierząt laboratoryjnychpollasa.pl/materialy/.../planujacy/11_Mikrobiologia... · Mikrobiologia, zdrowie i higiena zwierząt laboratoryjnych dr Ewa