MIKROEKONOMI

Ekonomiksi studion anen ekonomike te jetes shoqrore,sjelljen e agjentve ekonomik ne shoqri dhe kushtet ekonomike te bashkveprimit te tyre.

Mikroekonomia studion sjelljen e agjentve ekonomik, konsumatorve,firmave te biznisitsi dhe agjencive qeveritare ne masen qe veprimtaria e tyre lidhet me alokimin e burimeve dhe funksionimin e sektorve te veqant te ekonomis.

E ardhur totale quajm saisa e produkteve qe konsumatori mund ti bleje me te ardhuarat e tije monetare, ose dobia totale e siguruar nga blerja e produkteve me keto te ardhura quhet e ardhur tot.

Ligji I te ardhurave zbritse thote se ndaj nje njesie te dhene te faktorit te fiksuar shtohet nje njesi te njepasnjeshme ten je faktori te ndryshueshem te prodhimit produkti margjial dhe ai mesatar I faktorit te ndryshueshem eventualisht do te bien.

Te ardhuarat e shkalles paraqesin reagushmerin e produktit total kur te gjitha imputet riten ne te njejtin perpjestim.

Te ardhurat e shkalles jane: te ardhurat konstante, te ardhurat zbritse, te ardhurat rrise.

Hart indiferente quajm nje bashksi kurbash indiferente te paraqitura ne te njejten figure.

Firma eshte nje njesi baze qe organizon dhe koordinon faktoret e prodhimit, punen, token, kapitalin dhe aftesit sipermarrse ne procesin e prodhimit dhe te gjitha keto I kombinon per te prodhuar malra ose sherbime te ndryshme.

Qka jane synimet e firme: maksimizimi I fitimit, rritja e pjesmarrjes ne treg, krijimi I imazhit te mier

Arsyet e firmes pse jane me efiqente se tregjet: ulja e kostove te transaksioneve, ekonomizimi I shkalle, ekonomizimet e skuadrave te prodhimit.

Llojet e firmes: firmat individuale, me ortak dhe korporatat.

Shitja e obligacioneve: obligacioni eshte nje leter me vlere qe I sjell mbajtsit te tije te ardhura te pervitshme, ne baze te perqindjeve fikse te caktuara me pare.

Emertimi I aksioneve: egzistojn tri lloje aksionesh: aksione te zakonshme, te preferuara dhe te konvertuara.

Kostot e transaksioneve jane ato kosto qe lidhen me gjetjen e firmave apo individve, te gatshem qe te ofrojn mallra ose sherbime per te cilin ju jeni te interesuar me arritjen e marrveshjes perkatse.

Ekonomizimet e shkalles egzistojn kure kosto e prodhimit te nje njesie te produktit ulet, nese sasia e prodhimit rritet.

Kontabiliteti I firmes eshte burim informacioni per blersit e mundshem te aksioneve dhe obligacioneve te saj qe ndihmon drejtuesit e firmes per marrjen e vendimeve dhe nje njohje e ecuris se biznisit dhe vleres se tije.

Bilanci I firmes paraqet gjendjen financiare te saje ne nje moment kohe.

Pasqyra e rezulltatit financiar permbledh transaksionet e firmes gjate nje periudhe kohe te dhene.

Pasqyra e rezulltatit financiar tregon se qfar ndodhe gjate nje periudhe kohe.

Puna perfshin aftesit mendore dhe fizike per te punuar.

Funksioni I prodhimit shpreh lidhjen midis sasis se imputeve te perdorura dhe produktit te prodhimit.

Ekuacioni Q=f (K,L)

Produkti margjial eshte ndryshimi ne produktin total qe rezulton nga ndryshimi me nje njesi te sasise se punes te perdorur, duke mbajur madhesin e kapitalit konstante.

Produkti margjial I punes llogaritet duke matur pjerrsin e tendences se hecur ne piken perkatse se kurbes se produktit total.

Ligji I te ardhurave zbritse thote se nese ndaj nje sasie te dhene te faktorit te fiksuar shtohet njesi te njepasnjeshme ten je faktori te ndryshueshem te prodhimit, produkti margjial dhe ai mesatar I faktorit te ndryshueshem eventualisht do te bie.

Efiqenca ka te beje me nxerrjen e nje dobie ose knaqsie margjiale te mundshme nga perdorimi I burimeve ekonomike.

Qka kuptojm me efiqenc ekonomike: kuptojm ate gjendje te ekonomis ne te cilen askushe nuk mund tar rise mirqenjen e tij pa e cenuar mirqenjen e dikuj tjeter.

Ekonomiksi percaktohet si shkenc qe studion alokimin e burimeve te kufizuara ndaj nevojave konsumuese te pa kufizuara.

Efiqenca prodhuese nenkupton prodhimin e nje sasie te dhene produkti me minimumin e burimeve, pra nenkupton produktivitetin maksimal te mundshem.

Mekanizmi I tregut perfaqson nje metod te alokimit te burimeve, te percaktimit te llojit dhe sasis se mallrave dhe sherbimeve te prodhuara, mnyres se prodhimit dhe shperndarjes se tyre, duke u bazuar ne zgjedhjet individuale te kordinuara perms tregut.

Qeveria nderhyn ne ekonomi ne tri synimet kryesore: 1. Rritjen e efiqences, 2.sigurimin e drejtsis ne shperndarje, 3.stabilizimin ekonomik.

Faktoret kryesor qe ndikojn ne kerkese jane:

1.Qmimet e faktorve te prodhimit 2.teknologjia e perdorur,3.qmimet e mallrave te lidhur,4.pritja e ofertave,5.numri ofertuesve.

Ekujlibri I tregut paraqet nje gjendje te tille ne te cilen si blersit ashtu edhe shitsit nuk kan arsye ta ndryshojn sjelljen e tyre.

Qmimi I ekujlibrit perfaqson qmimin per te cilin sasia e kerkuar dhe ajo e ofruar jan te barabarta.

Themi se nje treg eshte ne ekujliber kur sasia e kerkuar eshte e barabart me sasin e ofruar.

Ekujlibri momental eshte kur oferta eshte fikse.

Ekujlibri afategjate eshte kur te gjithe faktoret e prodhimit mund te ndryshojn.

Ekujlibri afateshkurte eshte kur firmat mund ta rrisin prodhimin, kapitali mbetet I pandryshueshem.

Elascisiteti shpreh shkallen e reagimeve te subjekteve ekonomike ndaj ndryshimit te kushteve ekonomike.

Qka paraqet kerkesa: paraqet sasin e nje produkti qe blersit jane njekohsisht te gatshem dhe ne gjendje ta blejne me bmime te ndryshme gjate nje periudhe te dhene kohe.

Ligji I kerkeses shprehet se kur qmimet e produkteve ulen, qe blersit jan te gatshem dhe ne gjendje ta blejn rritet edhe kur qmimi rritet, sasia e kerkuar paksohet.

Kerkesa ashte elastike ne qoft se konsumatoret jane shume te ndishem ndaj ndryshimit te qmimit te produktit.

Elasciciteti I kerkeseslidhur me te ardhurat mat reagimin ndaj ndryshimit te te ardhurave.

Elasciciteti I ofertes lidhur me qmimin tregon reagimin e shitseve ndaj ndryshimit te qmimit.

Kerkesa eshte joelastike ne qofte se ata jane pak te ndjeshem ndaj ndryshimit te qmimit.

. Llojet e elasticitetit jane:

1.elasciciteti I kerkeses lidhur me te ardhurat

2.elasciciteti terthor I kerkeses

3. elasciciteti I ofertes lidhur me qmimin.

Koeficient I elasticitetit quajm vlera qe merret nga zbatimi I formules se llogaritjes se elascicitetit quhet koeficient I elasticitetit.

Faktoret qe ndikojn ne elascicitetin e qmimit te kerkeses jane: egzistenca e te mirave zevendsuese, percaktimi I te mires, efekti I te ardhurave, efekti kohe, te mirat e domosdorshme dhe te mirat e lluksit.

Tepric e konsumatorit ashte: tejkalimi I perfitimit total ndaj kostove totale.

Efekt I zevendsimit quajm: ndyshimi ne sasin e blere te produktit I shkaktuar nga I nje ndryshim I qmimint relativ, duke mbajtur konstante te ardhurat reale

Dukuria e rrallesis lind se sasia e burimeve, faktoet e prodhimit per nje ekonomi ne nje koh te dhene eshte e kufiziuar.

Cilat jan pytjet kryesore te problemeve ekonomike: 1. Qka te prodhohet, 2. Si te prodhohet, 3. Perke te prodhohet.

Si eshte tregu ne vendet e mbylura ekonimike: niveli I konsumit eshte I percaktuar tersisht nga niveli I prodhimit.

Si eshte tregu ne vendet e hapura: tregu eshte I hapur konsumatoret e atij vendi mund te konsumojn edhe sherbime te prodhuara nga vendet e tjera.

A ashte fikse per shoqrin te prodhoj mbi kufirin e mundsive te prodhimit – JO

Faktoret e prodhimit klasifikohen ne grupe te pergjithshme: burime fikse dhe mendore.

Funksioni I prodhimit ne periudha afatgjate shprehet midis kombinimeve te ndryshme te imputeve dhe madhseise maksimale te produktit qe mund te realizohet me keto kombinime me nje gjendje te dhene teknologjike.

Izokuanti paraqet tersine e kombinimeve te ndryshme te punes dhe kapitalit qe japin sasi te barabarta produkti.

Norma teknike e zevensimit quajm norma sipas se ciles kryhet zevendsimi duke mbajtur prodhimin konstant.

Izokosto tregon te gjitha kombinimet e punes dhe kapitalit qe mund te blihen me nje shume parash nga ana e firmes.

Ligji I rrallesis shpalle se mallrat dhe sherbimet jane te rralla , te pamjaftushme se te pamjaftushme jane edhe burimet per prodhimin e tyre sipas nevojave te njerzve per konsum.

Rritje ekonomoke quajm zgjerimi I qendrueshem I mundsive te prodhimit.

Kufiri I mundsive te prodhimit shpreh kombinime te ndryshme te mallrave dhe sherbimeve qe mund ti prodhoj ne vend gjate nje periudhe te dhene kohe, duke perdorur te gjitha burimet ne dispozicion dhe me teknikat me efiqente te prodhimit.

Kosto opurtune paraqet rrallsine burimeve dhe domosdorshmerin e zgjedhjes.

Kosto oportune eshte: vlera e perdorimit alternative te nej burimi me te mira te mundhsme.

Qka sherben per matjen e kostos opurtune: sherbet kufiri I mindsive te prodhimit (KMP)

Qkq pqraqet rrallsia: rrallsia shprehet ne faktin se pika jasht KMP nuk mund te arrihet.

Qka paraqet tregu: paraqet nje marrveshje bashkeveprimin midis blersve dhe shitesve ten je malli per caktimin e qmimit dhe sasis se tregut te tije.

Qka jan qmimet: jane barts informacionesh per agjentet ekonomik.

Qka eshte ekonomia e tregut te lire edhte ekonomia e vendeve qe hapen ndaj njera tjetres lidhur me shkembimin e mallrave dhe sherbimeve.

Metodat kryesore per studimin e dukurive ekonomike jane: deduksioni dhe indulsioni

Norma margjiale e transformimit ne kushte kure ekonomia prodhon ne kufirin e mundsive te saje te prodhimit.

Te mirat inferior jane ato te mira per te cilat kerkesa ndryshon ne drejtim te kundert me ndryshimin e te ardhurave.

Oferta paraqet sasin e nje produkti qe shitsit jane njekohsist te gatshe dhe ne gjendje te ofrojn per shitje me qmime te ndryshme, gjate nje periudhe te caktuar kohe, kur faktoret tjere nuk ndryshojn.

Ligji I ofertes thote: se shitsit do ta ofrojn nje sasi me te madhe per shitje kur qmimet rriten dhe e kunderta.

Faktoret qe ndikojn ne ofert jane: qmimet e faktorve te prodhimit, teknologjia e perdorur, qmimet e mallrave, pritja e konsumatorve lidhur me te ardhurat, numri I konsumatorve, shijet e konsumatorve

Faktoret qe ndikojn ne kerkese jane te ardhurat e konsumatorve, qmimet e mallravete lidhur, pritjet e konsumatorve te lidhur me te ardhurat dhe qmimet, shijet dhe preferencat e konsumatorve.

Faktoret qe e kufizojn sasin e mallrave dhe sherbimeve jane: sasia e burimeve ekonomike dhe gjendja e teknologjise.

Efekt I te ardhurave quajm rritja e sasis se produktit te blere e shkaktuar nga nje rritje e te ardhurave reale quhet efekt I te ardhurave I cili mund te jer pozitiv ose negative ne varsi te faktit nese te mirat jane normale ose inferior.

Arsyet kryesore pse firmat jane me efiqente se tregjet si kordinatore te aktivitetit ekonomikjane: 1. Ulja e kostove te transaksioneve

2. ekonomizimi I shkalles

3. ekonomizimet e skuadrave te prodhimit.

Obligacioni eshte nje leter me vlere qe I sjell mabajtsit e tije te ardhura te pervitshme ne baze te perqindjeve fikse te caktuara me pare.

Prodhimi ashte nje proces me ane te cilit burimet kthehen ne te mira dhe sherbime te ndrysme.

Formula e funksionit te prodhimit Q=f(K,L)

Formula e prodhimit margjinal:

MP=---------

Impute fikse jane ato impute madhsia e te cilave nuk ndryshon kur ndryshon madhsia e prodhimit.

Kosto fikse jane ato shpenzime monetare qe bene firma per impute fikse te prodhimit te cilat nuk ndryshojn kur ndyshon prodhimi I firmes.

Kosto totale shpreh shpenzimet me te ulta monetare te kryera nga firma, te cilat ndryshojn kur ndryshon prodhimi I firmes.

Kosto fikse perfshien shpenzimet qe bane firma per amortizimin e makinerive, paisjeve, per interest qe paguan per kapitalin e marre hua per renten e tokes qe ka ne perdorim.

Llojet e ekujlibrit 1. Ekujlibri momental 2. Ekujlibri afatgjate 3. Ekujlibri afateshkurte.

Pika e ekujlibrit ne trege paraqet: gjendjen ku si blersit ashtu edhe shitsit nuk kane arsye ta ndryshojn sjelljen e tyre.

Efekt I te ardhures quajm rritja e kerkeses per kohe te lire do te thot ulja e sasis se kohes se alokuar ne aktivitete tregtare, pra ulja e sasis se punes se ofruar ne treg.

Sindikatat perfaqsojn grupe punonjes te organizuar per mbrojtjen e interesave te tyre ne raport me punonjsit para se gjithash per ruajtjen dhe rritjen e nivelit te pages dhe permirsimin e kushteve te punes.

Teoria e zgjedhjes se konsumatorve na ndihmon per te kuptuar sjelljen e konsumatorve, per te shpjeguar pse njerzit bejne kete apo ate zgjedhje.

Zgjedhja konsumatore ndikon nga dobia dhe varet nga knaqsia qe individet presin ta sigurojn nga produkti qe blejne.

Zgjedhja racionale e konsumatorve kuptojn, barazpeshimi I knaqesis shtese nga nje product me knaqesin shtese ten je produkti tjeter.

Ligji I dobis margjiale rense thote se kure rritet sasia e konsumit ten je te mire, eventualisht ne kushtet kur faktoret e tjere nuk ndryshojne, dobia margjiale e njesis se fundit te konsumuar vjen vazhdimisht duke rene.

Tepric e konsumatorit quajm tejkalimin e fitimit total ndaj kostos totale.

Prodhimi eshte nje process me ane te cilit burimet kthehen ne te mira dhe sherbime te ndryshme.

Renta konomike paraqet nje te ardhur te marre nga zotruesi I nje faktori, qfardoqoft ky factor, capital. Toke,apo pune mbi sasin e nevojshme per ta nxitur zotruesin q eta ofroj kete factor per perdorim.

Renta eshte qedo pages per perdorimin e nje prone, qoft kjo shtepi, fabrik apo zyre.

Norma margjiale e zevendsimit eshte: sasia e nje produkti qe blersi eshte I gatshem te sakrifikoj per te marre nje njesi shtese te produktit tjeter duke mbajtur te pandryshueshem dobin totale.

Karteli eshte nje marrveshje midis firmave te pavarura per ti kordinuar vendimet lidhur me sasin e prodhimit dhe qmimet.

Karteli sillet si monopolist dhe maksimizimi I fitimit per kartelin arrihet njelloj si ne firmat monopolistike.

Maksimizimi I fitimit: MC=MR

Monopoli perfaqson nje firm te vetme e cila prodhon dhe shet gjithe produktin e nje dege.

Dallimi I firmes ne konkurenc te plot dhe asaj monopolistike: firma ne konkurenc te plot mund te zgjedh vetem nivelin e prodhimit, kurse firma monopol mund te zgjedh qmiminn.

Pengesat ne hyrjen e firmave monopolistike:

Monopoli qe mbeshtetet ne imputin baz te nje prodhim

Monopoli qe mbeshtetet ne pengesa ligjore

Monopoli qe krijohet nga bashkimin e firmave

Monopolet natyrore.

Oligopoli perfaqson ate lloj tregu ku sundojn nje numer I vogel firmash, vendimet e te cilave jane te ndervarura.

LRNC- eshte kostoja marxhiale ne periudha afatgjata

LRAC- eshte kostoja mesatare ne periudha afatgjata

SRMC- eshte kostoja marxhiale ne periudha afatshkurta

SRAC-eshte kostoja mesatare ne periudha afatshkurtera