MILLI QIYMTLNDIRM STANDARTLARI TOPLUSU

MNDRICAT1. AMQS 1 - Qiymtlndiricilrin pe etikas 2. AMQS 2 - Qiymtlndirmnin mumi anlay v prinsiplri 3. AMQS 3 4. AMQS 4 5. AMQS 5 6. AMQS 6 7. AMQS 7 - Bazar dyri qiymtlndirm bazas kimi - Bazar dyrindn frqli qiymtlndirm bazalar - Qiymtlndirm hesabatnn trtibi - Qeyri-maddi aktivlrin qiymtlndirilmsi stehsal vasitlrinin, man v avadanlqlarn qiymtlndirilmsi

8. AMQS 8 - Maliyy hesabat v mvafiq mhasibat hesabatlar n qiymtlndirm 9. AMQS 9 Ssuda tminat, girov v borc hdliklrinin qiymtlndirilmsi

MILLI QIYMTLNDIRM STANDARTI

Standart 1 (AMQS 1) Qiymtlndiricilrin pe etikas

1.0.

Giri

Azrbaycan qanunvericiliyin, beynlxalq v milli qiymtlndirm standartlarna saslanan mlakn qiymtlndirilmsini vicdanl v sritli, vvlcdn myyn fikr glmi, lazmi qaydada baa dln v thrif sbb olmayan hesabatlar trtib edn pekar qiymtlndiricilr hyata keirilmlidir. Qiymtlndiricilr daim qiymtlndirm pesin olan ictimai inamn saxlanmasna v artmasna nail olmaldrlar. Ttbiq sahsi Qiymtlndirici riayt edir. 2.2. Bu Standart Azrbaycan Respublikasnda faliyyt gstrn qiymtlndiricinin pekar faliyytinin etik v ya qeyri-etik olmasn myynldirmy imkan vern mumi meyarlar znd ks etdirir. 2.3. Azrbaycan Respublikasnn qanunvericiliyinin v bu Standartn tlblrini z faliyytind sas tutan, hr hans bir milli qiymtlndirm qurumunda pekar tlim kemi v mvafiq sertikikata malik qiymtlndirici trfindn hazrlanm qiymtlndirm hesabat son istehlak n mqbul v ya qbul edilndir. Anlaylar. Ehtimal hqiqt kimi qbul ediln rtdir. Ehtimal qiymtlndirm obyektin v ya qiymtlndirmy yanamaya aid olan qiymtlndirmnin izahnda faktlar, raiti v ya vziyytlri, hminin qbul edilmli olan qsaca, drst ifad edilmi bu Standarta z seimi il, Azrbaycan Respublikasnn qanunvericiliyin, habel mtri (sifarii) il balanm mqavily uyun olaraq

2.0. 2.1.

3.0. 3.1.

informasiyan znd ks etdirir v bununla yana yoxlamaq imkann lzumsuzladrr. Qiymtlndirmnin sasnda duran btn ehtimallar bir-birin uyun olmaldr. Btn qiymtlndirmlr myyn drcd irli srlm ehtimaldan asldr. Xsusn d: Bazar dyrinin myynldirilmsi znd ehtimal ona gr ks etdirir ki, ziddiytsiz yanamalara tminat versin; Qiymtlndirici mlum olmayan v ya myyn edilmsi mmkn ola biln fakt haqqnda ehtimal irli srmk mcburiyytind qala bilr. 3.2. Mhdudladrc rt qiymtlndirilmy qoyulan mhdudiyytlrdir. Mhdudladrc rtlri aadak subyektlr qoya bilrlr: Mtrilr (Qiymtlndiriciy bir v ya daha ox hmiyytli amillri tam tdqiq etmy icaz verilmdikd, bu qiymtlndirmy tsir gstr bilr)

Qiymtlndiricilr (qiymtlndiricinin yazl razl olmadan mtrinin qiymtlndirm hesabatn v ya onun hr hans bir hisssini, yaxud da qiymtlndirm sertifikatn drc etmk hququ olmad hallarda) Mhdudladrc rtlr hm d qanunvericiliy uyun olaraq qoyula bilr. 3.3. Qiymtlndirici qiymtlndirmni hyata keirmk n mvafiq ixtisasa, bacara v tcrby malik olan xsdir. Onun ixtisasn tsdiq edn snd mvafiq ali thsil mssissi trfindn veriln v qiymtlndirici ixtisasn tsdiq edn snd (diplom) v ya qiymtlndiricilrin pekar birliyi trfindn veriln sertifikatdr. Qiymtlndirici: sertifikat almaq n iqtisadiyyat, hquq v ya texniki sahd ali thsil malik olmaldr; bazarda mxtlif kateqoriyal aktivlri qiymtlndirmk n mvafiq srity malik olmaldr; dzgn qiymtlndirmni aparmaq n qiymtlndirm metodlarn bilmli, onlardan dzgn istifad etmyi bacarmal, thsilini mtmadi tkmilldirmlidir; Qiymtlndirm sahsi zr ixtisaslaan v Milli Qiymtlndirm Standartlar sasnda faliyyt gstrn pekar birliyin zv olmaldr; bu Standartn tlblrin riayt etmlidir; istisnalara qanunvericilikd nzrd tutulmu hallarda yol verilir. 3.4. Daxili qiymtlndirici burada qiymtlndirici aktivin sahibi olan mssisnin iisi v ya mssisnin sndlrinin uotu v ya hesabatnn hazrlanmasna cavabdeh olan mhasibat bsidir. Daxili qiymtlndirici adtn Pe Etika Mcllsind gstriln obyektivlik v mstqilliyin btn tlblrini tmin etmy qabildir, lakin myyn tipli taprqlarda mumi tqdimetm v tnzimlnmdn asl olaraq he d hmi mstqil qiymtlndirici kimi qbul edilmir. 3.5. Mstqil qiymtlndirici sifarii v ya onun daxili qiymtlndiricilri il trfdalq laqsi olmayan qiymtlndiricidir. 3.6. Qiymtlndirmni Milli Qiymtlndirm Standartlarna uyun aparma hdsin gtrn btn qiymtlndiricilr Pe Etika Mcllsind gstriln qrzsizlik, pekar obyektivlik, mlumatlarn almas tlblrin cavab vermli v hdlrin gtrdklri taprqlar zr mstqillik tlbini dmlidirlr. 4. Etika. Qiymtlndirici vicdanl v qrzsiz olmaqla z faliyytini el qurmaldr ki, mtriy, cmiyyt, z pesin v qiymtlndirici imicin zrr vurmasn.

4.1. Vicdanllq. 1 4.1.1. Qiymtlndirici z qulluq mvqeyindn sui-istifady sbb olacaq hrktlr etmmlidir. 4.1.2. Qiymtlndirici shv, qeyri-dqiq v ya qabaqcadan myynlmi ry v Qiymtlndirici bu Standartn tlblrin uyun olmayan qiymtlndirm xidmti Qiymtlndirici sifariin qbulu v onun ttbiqi zaman Azrbaycan thlil saslanan hesabatlar ilmmlidir. 4.1.3. gstrmmlidir. 4.1.4. respublikasnn qanunvericiliyin uyun olaraq faliyyt gstrmli, mqavil tlblrin riayt etmlidir. 4.1.5. Qiymtlndirici znn yiylnmdiyi mvafiq ixtisas malik olmasna dair ry Qiymtlndirici ii qbul etmk imkann yaratmaq n urlu kild shv, Qiymtlndirici id itirak edn v ya ona xidmt gstrn xslrin bu Standarta yaradlmasna urlu kild imkan vermmlidir. 4.1.6. iirdilmi iddia v reklamdan istifad etmmlidir. 4.1.7. riayt etdiyin tminat vermlidir. 4.2. Maraqlarn toqqumas 4.2.1. Qiymtlndirici bir il bal iki v ya daha ox trfin yazl razl olduu halda xidmt gstrmlidir. 4.2.2. Qiymtlndirici z vzifsini yerin yetirrkn mtri il digr xslrin, o cmldn znn, onun tsis etdiyi v ya faliyyt gstrdiyi mssisnin, qohumlarnn v ya mkdalarnn maraqlarnn toqqumamas n btn lazmi addmlar atmaldlr. Sifarii qbul etmzdn vvl ehtimal ediln mnaqilri yazl formada aqlamaldr. gr bel mnaqilr qiymtlndiriciy qiymtlndirm qurtardqdan sonra mlum olarsa, o, bu bard maraql trflr alabatan mddtd mlumat atdrmal v hesabata lav etmlidir. 4.3. Mxfilik. 4.3.1. Qiymtlndirici mtrinin sifariini dqiq v mxfilikl hyata keirmlidir. 4.3.2. Qanunvericilikl nzrd tutulmu hallarda mhkm v ya digr slahiyytli orqanlar trfindn mlumatln alnmas hallar istisna olmaqla, mtridn v ya onun tklif etdiyi xsdn ald vacib mlumatlar mxfi saxlamal, bu taprn nticlrini yaymamaldr. 4.4. Qrzsizlik.

1

Azrbaycan Respublikasnn Mlki Mcllsi, madd 425

4.4.1. Qiymtlndirici ii mstqil, obyektiv, qrzsiz, xsi maraqlardan uzaq kild yerin yetirmlidir. 4.4.2. Qiymtlndirici vvlcdn myynldirilmi ntic v ryi olan ii qbul etmmlidir. 4.4.3. Sifaril laqdar mkafatlandrma vvlcdn myyn edilmi qiymtlndirm nticlrindn asl olmamaldr. 4.4.4. Qiymtlndirici mtri trfindn tqdim edilmi, lakin lazmi qdr reall ks etdirmyn v ya mstqil mnblrdn tsdiqlnmyn informasiyalara saslanmamaldr. Bel yanamann mahiyyti v sviyysi mhdudladrc rt kimi konkret kild gstrilmlidir. 4.4.5. Qiymtlndirici alabatan vaxtda reallamas mmkn olmayan rtlrdn ibart ii qbul etmmlidir. 4.4.6. Qiymtlndirici vvlcdn sassz nticlrdn istifad etmmli, yaxud da hesabatda bu cr ryin nticsind dyrin azaldlmas v ya artrlmas zrurtindn irli gldiyi fikrini ifad etmmlidir. 4.4.7. Digr qimtlndiricinin hesabatna ry vern zaman qiymtlndirici qrzsiz olmal v hmin hesabatn nticlri il raz olub-olmamasn saslandrmaldr. 5.0. Sritlilik. Qiymtlndirici ii smrli yerin yetirmk n biliy, bacara v tcrby malik olmaldr. Yalnz madd 3.3-d verilmi trif uyun olan qiymtlndirici mvafiq iin yerin yetirilmsini z hdsin gtr bilr. 5.1. Tlimatn qbulu. mqavilni balayana qdr lazmi qaydada hll edcyi mslni myynldirmli v bu sahd tcrb v biliy malik olduuna min olmaldr. gr taprq xarici dvltdn alnbsa qiymtlndirici ii sritli grmk n mvafiq mtxssis v ekspertlrl birg ilmy qabil olduunu myyn etmlidir. 5.2. Knardan kmk. kmyin xidmtini clb etmk lazm glrs, onda o, vvlc knardan kmk gstrn xsin tlb olunan bacarq v etik prinsiplr malik olub-olmadn myynldirmlidir. 5.2.2. Knardan kmk lazm olduu hallarda qiymtlndirici mtrinin razln almaldr. Kmk gstrn xslr v onlarn itirak sviyysi qiymtlndiricinin hesabatnda gstrilmlidir. 5.3. Msuliyytlilik. 5.2.1. gr qiymtlndiriciy xsi tcrbsin lazmi keyfiyyt lav etmk n knar 5.1.1. Qiymtlndirici hr hans ii qbul edn v ya iin yerin yetirilmsi il bal

5.3.1. Sifarii yerin yetirrkn qiymtlndirici evik v smrli hrkt etmli, mtrini iin gedii bard mtmadi xbrdar etmlidir. 5.3.2. gr rait kifayt qdr trafl tdqiqat aparmaa imkan vermirs v ya ii keyfiyytl, razladrlm mddtd qurtarmaq qeyri-mmkndrs qiymtlndirici taprn icrasndan imtina ed bilr. 5.3.3. Qiymtlndirici hesabat trtib etmmidn vvl dzgn olmayan rh yol vermmk n mtridn yazl formada almaldr. 5.3.4. Qiymtlndirici aray v tdqiqat vicdanla aparmaldr ki, qiymtlndirmd thlil aparmaq n mlumatlar doru olsun v onlara saslanmaq mmkn olsun. 5.3.5. Qiymtlndirici ii qurtardqdan sonra hr bir taprq n ii qovluu hazrlamal v bu qovluqda btn yazl hesabatlarn kaz v ya elektron formalar (lazmi kild saslandrlm), mktublamalar olmaldr. 5.3.6. i qovluu hr hans i qurtardqdan sonra n az 5 il mddtind saxlanlmaldr. 6.0. Mlumatlarn almas. Qiymtlndirici z thlil, fikir v ld etdiyi nticlr bard sifariini xbrdar etmli v bu zaman yanlla sbb olmayan v obyektiv raitd hr eyi amaa almaldlr. 6.1. Qiymtlndirm hesabat znd aydn v dqiq olaraq taprn rivsini, qiymtlndirmnin mqsdini v ehtimal ediln istifadsini, qiymtlndirmnin nticlrin bilavasit tsir gstrn istniln ehtimal, mhdudladrc rtlri v zruri hallarda onlarn dyr tsir drcsini ks etdirmlidir. 6.2. Qiymtlndirm hesabat iin yerin yetirilmsini v ondan ld olunmu ntic v rtlri drk etmk n kifayt qdr informasiya vermlidir. 6.3. Qiymtlndirici istniln taprn predmeti olan v maraqlarn potensial mnaqisin sbb ola bilck mlakla v ya mssis il bal istniln birbaa v ya dolay korporativ laqlri akara xartmaldr. 6.4. gr Qiymtlndirici daxili qiymtlndirici kimi faliyyt gstrirs, onda eyni qiymtlndirm hesabatnda hmin aktiv nzart edn tkilatla laqsini gstrmlidir. 6.5. gr mstqil qiymtlndirici qiymtlndirmnin nticsin tsir gstrn mtriy digr xidmtlr d gstrmidirs, onda bu cr laq akara xarlmaldr. 6.6. mlak qiymtlndirrkn qiymtlndirici tklif ediln istniln mhdudiyytlrin knardan rtlndiyini, yaxud onun taprqdan irli gldiyini gstrmlidir. Knar v yazl araylar, hminin qiymtlndiricinin fikirlrin saslanm yazl qeydlr, obyektiv mqayislr, ntic v hesablamalar v ya yazl tsdiqd kifayt qdr trafl tlimat

kmk lazm olduu halda qiymtlndirici onun adn, gstrdiyi kmyin mahiyytini gstrmlidir. 6.7. Qiymtlndirici qiymtlndirmnin nticlrinin drc edilmsin v ya onun razl olmadan hr hans bir ntic xardlmasna mhdudiyyt qoymaldr. 6.7.1. Qiymtlndirici yerin yetirdiyi qiymtlndirm prosesind Milli Qiymtlndirm Standartlarndan knarlamalar gstrmlidir. gr vziyyt v rait mvcud standartlardan knarlaman tlb edirs, bel vziyyt yarand tqdird knarlamalar bu standartn pozulmas anlamna glmmlidir. Bu zaman ba vern knarlamalarn alabatan olmas, etika prinsiplrin v sritlik sviyysin zidd olmamas balca rt kimi qbul edilmlidir. Qiymtlndirm hesabatnda bel knarlamalarn saslandrlmas verilir. 7.0. Dyr hesabat haqqnda. Qiymtlndirm tapr bir v ya daha ox mlak obyektlrini hat ed bilr. Qiymtlndirm hesabatnn slubu iin mahiyytin, mtrinin istklrin uyun olmal v elc d hesabatn trkibi ona qoyulan minimal tlblr cavab vermlidir. 7.1. Bu maddd istniln hesabatn v ya sertifikatn minimal trkibi verilir. Hesabatda aadaklar verilmlidir: (MCO3 Qiymtlndirm hesabatnn trtib edilmsi, Madd 5.1. Hminin bax BQS) qiymtlndiricinin ad v hesabat tarixi; mtrinin ad; qiymtlndirmnin tlimat, tarixi, mqsdi v ehtimal ediln istifadsi; qiymtlndirm bazas, o cmldn dyrin tipi v izah; trflrin maraqlar; mlak qiymtlndirmk hququnun mvcudluu; aradrmann tarixi v tdbirlri; ehtimal, mhdudladrc, qeyri-adi rtlr; Bu Standartn ttbiqin v istniln lazmi akar edilmlr istinadlar; Qiymtlndiricinin imzas, qiymtlndirici statusunu tsdiqlyn snd. 7.2. gr hesabat vahid v ya mlak kompleksin aiddirs, onda hesabatda qiymtlndirmnin sasland mlumatlarn v nticlrin sasnda duran mlahizlri daha ox ks etdirmk mqsduyun olard. gr hesabat auditd istifad etmk mqsdil mlak kompleksi n hazrlanbsa, onda hr bir obyekt n tlb olunan mlumatlarn mfssllik sviyysi aa ola bilr.

7.3.

Bu blmni, qiymtlndirmni lazmi qaydada aparmaq n zruri olan mlumat, tdqiqat v thlil tqdim edn blm kimi deyil, hesabatda tqdim olunmal olan minimal mlumatlar hcmini gstrn blm kimi qbul etmk lazmdr.

MLL QYMTLNDRM STANDARTLARI

Standart 2 (AMQS 2) Qiymtlndirmnin mumi anlay v prinsiplri

1.0. 1.1.

Giri Mxtlif lklrin tcrbsi v Beynlxalq Qiymtlndirm Standartlar Komitsi (BQSK - IVSC) rivsind mvcud mkdalq, bzi istisnalarla, mstqil elm sahsi kimi qiymtlndirmnin fundamental saslarna mnasibtd dnyada mumi razln mvcudluunu nmayi etdirir. Milli qanunvericilik v iqtisadi rait, bzi hallarda qiymtlndirmy xsusi yanama (bzn mhdud) tlb ed bilr. Lakin bir qayda olaraq, btn dnyada qiymtlndirmnin sas metod v prinsiplri eynidir. Milli Qiymtlndirm Standartlar BQS-in prinsiplri zrind qurulmudur. BQSK hr bir standartn mtnind btn mddalarn ifad edilmsini mqsduyun hesab etmir. Ona gr d bu standart digr standartlar tamamlayr, hminin qiymtlndirmni pekar faliyyt kimi baa dmk v standartlarn ttbiq edilmsi n xsusi hmiyyt ksb edn saslar haqda mumi tsvvrlr yaradr.

1.2.

2.0. 2.1.

Torpaq v mlak mfhumlar Torpaq bizim hyatmz v mvcudluumuz n zruridir. Hquqnaslar, corafiyanaslar, sosioloqlar v iqtisadlar onu z diqqt mrkzind saxlayrlar. Bu elm sahlrinin hr birinin torpaa v onun istifadsin aidiyyat olduuna gr, onlarn baxlar ictimaiyyt d z tsirini gstrir. Torpaq sahsinin bo sah v ya torpan znd v yaxud zrind yaxladrmalar aparlm sah kimi qiymtlndirilmsi iqtisadi mfhumdur. Torpaq sahsi hminin mlk (ya) adlanr. Mlkn faydall, yni onun insanlarn ehtiyac v tlabatlarn dmk qabiliyyti dyr yaradr. Mlkn dyrin onun nadirliyi, faydal mr, yerldiyi mkann sabitliyi, mvafiq bazarda tklifinin nisbi mhdudluu v konkret sahnin istehlak xasslri tsir edir.

2.2.

2.3.

Qiymtlndiricilr mlakn qiymtlndirmsi (dyrin myyn edilmsi) v mvafiq hesabatlarn trtib edilmsi il bal olan mtxssislrdir. Qiymtlndiricilr, thsil, xsusi hazrlq, slahiyyt v pekar biliklrin z xarlmas nqteyi-nzrindn ciddi tlblr uyun olmaldrlar. Onlar eyni zamanda yksk etik normalara v pekar faliyyt standartlarna ml etmli, habel mumi Qiymtlndirm Prinsiplrin (QP) riayt etmlidirlr. Qiymtlrin myyn zaman rzind trdddlri, iqtisadi v sosial amillrin mumi v spesifik tsirlrinin nticsind meydana glir. mumi amillr, qiymtlrin mumi sviyysinin v pullarn nisbi alclq qabiliyytinin dyimsin sbb ola bilr. Spesifik amillrin (msln texnologiyalarn) mstqil dyimsi, tlb v tklifin, bu is z nvbsind qiymtlrin ciddi dyiikliyin sbb ola bilr.

2.4.

2.5.

Danmaz mlakn qiymtlndirmsin bir sra mumqbul edilmi metodlar v prinsiplr ttbiq edil bilr. Onlara tlb v tklif prinsipi, rqabt, vzetm, proqnozladrma v ya gzlmlr, mbadil prinsiplri v digrlri aid edilir. Bu prinsiplrin mumi chti ondan ibartdir ki, onlar mlakn faydallq v mhsuldarlq drcsin birbaa v ya dolay tsir edirlr. Ona gr d, bel demk olar ki, danmaz mlakn faydall onun dyrind zn gstrn btn bazar amillrinin xalis mcmu tsirini ks etdirir. Danmaz mlak, mlkiyyt v mlak (aktivlr) mfhumlar Torpaq sahlri, yer tki, ayrca su obyektlri, melr, oxillik kmlr, binalar, qurular v torpaqla mhkm bal olan digr yalar, yni tyinatna tnasbsz zrr vurulmadan yerinin dyidirilmsi mmkn olmayan obyektlr danmaz mlakdr. Danmaz mlak fiziki torpaq sahsi v insan trfindn yaradlm v torpaq sahsi il mhkm bal olan obyektlr kimi myyn edilir. Bu, torpaq zrind v onun altnda olan btn lavlrl birlikd, baxmaq v toxunmaq mmkn olan fiziki, duyulan bir yadr. Hr bir lkd qanunvericilik trfindn danmaz v danar mlak arasnda frqlndirm aparmaa imkan vern sas lamtlr myyn edilir.

3.0. 3.1.

3.2.

Danmaz mlak mfhumuna, mlk il bal olan btn hquqlar, maraqlar v fayda daxildir. Danmaz mlaka aid maraqlar adtn mlkn trkib hisssi olmayan mlkiyyt hququ haqda hadtnam il tsbit olunur. Ona gr d danmaz mlak fiziki mfhum hesab edilmir. Danmaz mlak olmayan fiziki obyektlr danar mlak termini il gstrilir. Danar mlaka danmaz mlak olmayan maddi v qeyri-maddi (seziln v sezilmz) yalar daxildir. Bu yalar danmaz mlaka daimi thkim edilmmidir v adtn onlar tyinatna xll gtirmdn yerinin dyidirilmsinin mmknly il sciyylnir. Mhasibat uotu terminologiyasnda mlak (aktivlr), glckd kifayt qdr sasla istniln iqtisadi glir gzlmk mmkn olan resurslar tmsil edir ki, bu resurslar kimins idarsi altnda yerlir. z-zlynd mlaka (aktiv) mlkiyyt hququ qeyrimaddi mfhumdur. Lakin mlak is maddi v hminin qeyri-maddi ola bilr. Aadak termin v mfhumlar xsusil byk hmiyyt ksb edir:

3.3.

3.4.

3.5.

3.5.1. Cari aktivlr - mssisnin faliyytind daimi sas zrind istifadsi nzrd tutulmayan aktivlrdir. Bura ehtiyatlar, debitor hesablar, qsamddtli investisiyalar, bankda v mssisnin kassasndak pul vsaitlri aiddir. Bzi hallarda, adtn tsbit olunmu aktivlr kimi baxlan danmaz mlak da cari aktivlr aid etmk olar. Nmun kimi, torpaq sahlrini v ya sat n nzrd tutulmu ehtiyatlar kimi x edn yaxladrlm danmaz mlak obyektlrini gstrmk olar. 3.5.2. Tsbit olunmu aktivlr 2 byk kateqoriyaya blnn duyulan v duyulmayan aktivlrdir.

3.5.2.1.

sas vsaitlr mssisnin faliyytindn daimi sas zrind istifadsi nzrd tutulan aktivlrdir. Bura torpaq sahlri, binalalar, man v avadanlqlar, ylm amortizasiya, bu kateqoriyaya aid etmk mmkn olan digr nv aktivlr aiddir. Digr uzun mddtli aktivlr. Mssisnin faliyytind daimi sas zrind istifadsi nzrd tutulmayan, lakin gzlnildiyi kimi, uzun mddt rzind mlkiyytd qalacaq aktivlrdir uzunmddtli investisiyalar v uzunmddtli debitor borclar, qudvill, glck dvrlrin xrclri, patentlr, mt nianlar v digr anoloji aktivlr. Aktiv - kemi hadislrin nticsi kimi mussis trfindn idar olunan v mussisy glckd iqtisadi smrnin ld edil bilcyi gzlniln ehtiyatdr (resursdur).

3.5.2.2.

3.5.2.3.

3.5.3. hdlik mussisnin kcmi hadislrdn yaranm v iqtisadi smrni ml gtirn ehtiyatlarnn (resurslarnn) mussisdn knara n il nticlnn mvcud vzifsidir. 3.5.4. Kapital btn hdliklr xldqdan sonra, mussisnin aktivlrinin dyridir.3.5.5.

Glir mlkiyytilrin kapital qoyuluu il laqli olmayan, lakin kapitalda artm il nticlnn v hesabat dvr rzind aktivlrin artmas, daxil olmas v ya hdliklrin azalmas klind iqtisadi smrnin artmdr. Glir sas glir v sair glirlrdn ibartdir.

3.5.6. sas glir mssisnin adi faliyyti dvrnd yaranm, hminin, sat, komissiyon haqlar, faiz, dividendlr, royaltilr v icar haqq daxil olmaqla, mxtlif balqlar altnda tsnifldiriln glirdir. Mssisnin adi faliyyti zr glirinin mtmadi yaranmas ehtimal varsa, bu cr glir sas glir hesab edilir. 3.5.7. Sair glir mssisnin adi faliyyti zaman mtmadi yaranmayan v sas glir anlayna uyun glmyn glirlrdir. Sair glirlr mvafiq Milli Mhasibat Uotu Standartna uyun olaraq Mnft v zrr haqqnda hesabat v ya Kapitalda dyiikliklr haqqnda hesabatda z ksini tapmaldr. 3.5.8. Xrc mlkiyytilr arasnda kapitaln bldrlmsi il laqli olmayan v kapitaln azalmas il nticlnn, hesabat dvr rzind aktivlrin knara axn v ya azalmas v hdliklrin artmas hesabna yaranan iqtisadi smrnin azalmasdr. 3.5.9. sas xrc mussisnin adi faliyyti zaman yrnan v mxtlif balqlar altnda, o cmldn, lmentlri v ya funksiyalar zr tsnifldiriln xrcdir. 3.5.10. Sair xrclr - mssisnin adi faliyyti zaman mtmadi yaranmayan v sas xrclr anlayna uyun glmyn xrclrdir. Sair xrclr mvafiq Milli Mhasibat Uotu Standartna uyun olaraq Mnft v zrr haqqnda hesabat v ya Kapitalda dyiikliklr haqqnda hesabatda z ksini tapmaldr.

3.6.

Maliyy hesabatlar istifadinin konkret mlumat ehtiyaclarna cavab vern hesabat tlb etmk hququ olmadqda, onun bu tlbatn dmk mqsdi n trtib ediln mumi tyinatl hesabatlardr. Uot siyasti maliyy hesabatlarnn trtib v tqdim edilmsi n mssis trfindn qbul edilmi, onun i xsusiyytlrin uyun prinsiplrin, saslarn, rtlrin, qaydalarn v tcrblrin mcmusudur. Qiymtlndirm saslar mussisnin ktivlrinin, hdliklrinin, glirinin, xrclrinin v kapitalnn maliyy hsbtlarnda pul ifadsind ks etdirilmsi mqsdil istifad ediln hesablama metodologiyasdr. mliyyat dvr istehsal prosesind istifad olunan mtrillrn ld edilmsi il onlardan hazrlanm mhsulun pul vsaitlrin v ya pul vsaitlrinin ekvivalentlrin evrilmsi an rsndk dvrdr.

3.7.

3.8.

3.9.

3.10. Maliyy hesabat terminalogiyas he d hmi qiymtlndiricilrin istifad etdiyi terminalogiyaya uyun glmir. gr 3.5 bndin riayt edilirs, qiymtlndirici daha ox tsbit olunmu aktivlrl zlir. Metodiki nqteyi-nzrdn, qiymtlndirmnin obyekti, z-zlynd aktiv deyil (duyulan v duyulmayan), mhz bu aktiv mlkiyyt hququdur. Bununla da, aktivin azad bazarda alq-satq imkanna obyektiv surtd saslanm, onun iqtisadi qiymtlndirm konsepsiyas il daxili v ya bazar dyrindn frqlnn baqa bazan nzrd tutan subyektiv konsepsiya arasnda frqlndirm aparlr. 3.11. Hm qiymtlndirmd, hm d mhasibat uotunda amortizasiya terminindn istifad edilir v bu, aqnla sbb ola bilr. Anlalmazlqdan uzaqlamaq mqsdil, qiymtlndiricilr, tkrar istehsala msrflr v vzetmy msrflr metodlarn ttbiq edrkn, mvafiq yeni obyekt yekun msrflr kimi myyn ediln dyr kmiyyti il mqayisd, dyrin istniln itkisini gstrn toplanm amortizasiya v ya amortizasiya terminindn istifad ed bilrlr. Bu cr itkilr fiziki anma, funksional, texniki v yaxud xarici khnlm il laqdar ola bilr. Amortizasiya ayrmalar termini bu ayrmalarn hans sasla hasil edildiyindn asl olmayaraq, tarixi msrflr haqda razlamaya mvafiq olaraq, aktivlrin alnmas v yaradlmasna tarixi msrflri dmk n mhasiblr trfindn yaradlm ayrmalar gstrir. n sas odur ki, qiymtlndirici n toplanm amortizasiya bazardan asl olur. Amortizasiya ayrmalar z nvbsind mhasibat razlamas il myyn edilir. Bu onlarn bazarda vziyyti ks etdirmsi vacib rt deyil. 3.12. mlak hquqi mfhum kimi, hm mlkiyyt hququna, hm d mlkiyytd yerln fiziki obyektin zn amil edil bilr. Bu razlaman qbul edrk, qiymtlndirm prosesinin mumi konteksind mlak il, mhasibat razlamalar rivsind, aktiv kimi baa dln mlak arasndak frqlndirmni apara bilrik .

4.0. 4.1.

Qiymt msrflri, bazar v dyr Dilin qeyri-dqiqliyi, xsusil d beynlxalq nsiyytd, mfhumlarn yanl rhin v anlalmazlqlara sbb ola bilr (v slind sbb olur). Qiymtlndirm faliyyti sahsind qiymt, msrflr, bazar v maya dyri terminlrindn istifad edrkn, onlarn gndlik danq dilindki mnalar il onlarn elmi anlaylar arasnda bzn problem meydana xr. Qiymt. Myyn mt v xidmtin mqabilind tlb olunan, tklif ediln v dniln pul mblini gstrn termindir. Onun aq byan (elan) edilmsindn v ya gizli saxlanlmasndan asl olmayaraq qiymt tarixi fakt hesab edilir. Konkret alc v satcnn maliyy imkanlarndan, bhanlrindn (motivlrindn) v ya xsusi maraqlarndan asl olaraq, mt v xidmtin mqabilind dniln qiymt, baqa xslrin bu mt v xidmtlr lav ed bilcklri dyr uyun glmy bilr. Buna baxmayaraq, qiymt adtn, konkret raitlrd alc v (v ya) satc trfindn bu mt v xidmtlr n myyn edilmi nisbi dyrin indikatoru hesab edilir. Msrflr mt v xidmtlrin mqabilind dniln qiymt v ya mt v xidmtlrin istehsal n tlb olunan pul mblidir. Hyata keirildikdn sonra msrflr tarixi fakta evrilir. mt v xidmtlr alcnn ddiyi qiymt onun n alnan mallara msrflr evrilir. Bazar qiymt mexanizmi vasitsil mt v xidmtlrin satcdan alcya kediyi sistemi tmsil edir (bzn bu mliyyatlar ba vern yeri d bazar adlandrrlar) Bazar mfhumu satcllarn v alclarn faliyytin artq mhdudiyytlr olmadan, mt v xidmtlrin ldn-l kem imkanlarn nzrd tutur. Trflrdn hr biri, bu mt v (v ya) xidmtlrin mqayisli faydall haqda tsvvrlri drk etmsi v imkanlar daxilind, tlb v tklifin v qiymtmlglmnin baqa amillrinin nisbtin mvafiq olaraq, z frdi arzu v ehtiyaclarna sasn faliyyt gstrir. Bazar yerli, milli v ya beynlxalq ola bilr. Dyr - bir trfdn almaq mmkn olan mt v xidmtlr arasnda, digr trfdn is onlar alanlar v satanlar arasndak pul laqsin aidiyyat olan iqtisadi mfhumdur. Dyr fakt deyil. Dyrin seilmi rhin mvafiq olaraq o, konkret zaman annda konkret mt v xidmtlrin qiymtinin hesablanma kmiyytidir. Dyrin iqtisadi konsepsiyas, bu mtlrin mlkiyytilrinin v ya xidmtlrdn dyrin tsiri tarixind isifad ednlrin ld etdiklri qazanclara bazar baxlarn ks etdirir.

4.2.

4.3.

4.4.

4.5.

4.6.

Dyrin bir ox eynildiriln nvlri v onlarla bal olan triflr mvcuddur. Qiymtlndirmni baa dmk v ttbiq etmk n dyrin rhinin v nvnn aydn gstrilmsi v onlarn qiymtlndirm zr verilmi tapra uyunluunun tmin edilmsi ox vacibdir. Dyrin rhinin dyimsi mxtlif aktivlr lav edilck dyr kmiyytlrin hmiyytli drcd tsir ed bilr.

4.7.

Dyr mfhumu myyn dvr il bal olan pul mblini nzrd tutur. Buna baxmayaraq, qiymtlndirilm mlakn bazar dyri zr gstriln rtlr riayt etmkl qiymtlndirm tarixin olsa da, onun satlaca qiymti myyn etmk n ilkin rait hesab edilmir. Danmaz mlakn bazar dyri obyektin xalis fiziki vziyytini deyil, onun bazar trfindn tannm faydalln ks etdirir. Verilmi mssis n aktivlrin faydall, bazar v ya konkret sah nqteyi-nzrindn onlarn faydallndan frqln bilr. Qiymtlrin dyim effektini ks etdirmk haqda razlamalar rivsind, mhasibat uotu mqsdlri n qiymtlndirm haqda hesabat trtib edrkn v aktivlri qiymtlndirrkn, maliyy hesabatnda ks etdiriln bazar trfindn qbul edilmi dyr il maliyy hesabat n sas kimi gtrlmsi mmkn olmayan, dyrin qeyribazar nvlri arasnda frqlndirmnin aparlmas zruridir. Danmaz mlak olan aktiv aid ediln mumi msrflr, onun yaranmasna btn birbaa v dolay msrflr daxil edilir. gr alc danmaz mlak aldqdan sonra, lav kapital msrflr hyata keirirs, onda mhasibat uotunda bu msrflr, alnm mlaka tarixi msrflr lav edilir. Bu nv msrflrin faydallnn bazar trfindn qbul olunmasndan asl olaraq, onlar bu aktivin bazar dyrind tam ksini tapa v tapmaya bilr.

4.8.

4.9.

4.10. Bzi lklrd vzetmy msrflr termini bir ne konteksd istifad edil bilr. Bazarda bu mfhum, vzetm zaman sassz gecikdirmlrin olmadn frz edrkdn, ayrca aktivin, el o drcd mnasib olan aktiv vzedici il vz olunmasna msrf kimi baa dlr. Bu termin hminin msrflr smetas hesablanarkn ttbiq edilir. Aktivin alnmasnda msrflr smetas tkrar istehsala msrflr v ya vzetmy msrflr smetasna saslana bilr.Tkrar istehsala msrflr analoji inaat materiallarndan istifad etmkl v eyni layih zr mvcud qurunun praktiki olaraq dqiq surtinin yaradlmasna msrflri tmsil edir. vzetmy msrflr verilmi anda tikinti bazarnda ttbiq olunan materiallardan v layihdn istifad etmkl, mqayis ediln faydalla malik olan qurunun yaradlmasn nzrd tutur. 5.0. 5.1. Bazar dyri Bazar dyri konsepsiyas, bazar itiraklarnn kollektiv mnimsnilmsini v faliyytini ks etdirir v bazar tipli iqtisadi resurslarn ksriyytini qiymtlndirmk n sas hesab edilir. Onun mfssl trifi frqln bils d, bazar dyri konsepsiyas mumi anlam v ttbiq sulunu tapr. 5.2. Beynlxalq Qiymtlndirm Standatlar Komitsi (BQSK) standartlar zr, bazar dyri aadak kimi myyn edilir: Bazar dyri lazmi sviyyd marketinq aparldqdan sonra, kommersiya svdsi nticsind maraql satc v maraql alici arasnda qiymtlndirm tarixind aktivin

mbadilsinin ba tutaca hesablama pul mblidir. Bu zaman trflrdn hr biri yax malumatlanaraq qnatcil v mcburiyyt olmadan faliyyt gstrir. 5.3. Bazar dyrinin pekarcasna alnm qiymti, konkret tarixd mlak nvnn myyn edilmi mlkiyyt hququnun obyektiv qiymtidir. Bazar dyri bazar gstricilri il mhkmlndirilmi v standartlara mvafiq olaraq alnm hesablanma kmiyytidir. Onun haqqnda hesabat qiymtlndirm zr bu tapra ttbiq ediln razlamalar v (v ya) bu standartlarn tlblrini nzr almaqla trtib edilir. Tsbit olunmu aktivlr ksr cari aktivlrdn onunla frqlnir ki, onlarn Bazar dyrin uyun qiymt satn tmin edn marketinq n kifayt qdr uzun mddt tlb olunur. Bu zaman spot (nqd mt bazar) bazarnn olmamas, mlak obyektlrinin xsusiyytlri v mxtlifliyi, bir sra baqa amillrl birlikd pekar qiymtlndiricilrin v hazrki standartlarn xidmtinin zruriliyinin rtlndirir. Daha smrli istifad

5.4.

6.0.

6.1. Torpaq btn mvcudiyytinin sasn tkil edir v bzi mstsnalar olmaq rtil, insanlarn mrlrini hdudlarndan knara xan dvr rzind qorunub-saxlanlr. Torpaq sahlrinin nadirliyi v hrktsizliyi (dayanql) saysind hr danmaz mlak obyekti z nadir mkanna malik olur. Bundan lav, torpan sabitliyi, adtn onun mvcud olma dvrnn ondan istifadetm mddtindn, elc d insanlarn torpaq zrind apardqlar yaxladrmalarn mvcudolma dvrndn ox olduunu frz etmy imkan yaradr. 6.2. Torpan nadirlik xsusiyytlrindn asl olaraq onun stnd v altnda hyata keirilmi yaxladrmalardan ayrlqda torpaq qiymtlndirilrkn, iqtisadi prinsiplr, bu yaxladrmalarn verilmi mlakn mumi dyrindki hmiyytin mvafiq olaraq, qiymtlndirilmsini tlb edir. Bellikl, daha smrli istifad prinsipin saslanm torpan Bazar dyri, bazar nqteyi nzrindn torpan faydalln v daimi mvcud olmasn ks etdirir. Bu zaman yaxladrmalar, ayrlqda gtrlm torpan dyri il bu yaxladrmalar nzr alnmaqla Bazar dyri arasndak frqi tkil edir. 6.3. Daha smrli istifad, lazmi sviyyd etibarl, hquqi chtdn mmkn v maliyy chtdn hyata keiriln, aktivin daha byk ehtimalla istifadsi kimi myyn edilir; bu zaman aktivin qiymti dyrin maksimal kmiyytini ifad edir. 6.4. Qanun trfindn icaz verilmyn v yaxud fiziki chtdn qeyri-mmkn olan mlakn istifadsin daha smrli istifad kimi baxmaq olmaz. Htta hquqi v fiziki chtdn mmkn olan istifad zaman qiymtlndiricidn onun bu cr istifadsini ehtimall olduu haqda fikirlrin brat qazandran izahatlar tlb edil bilr. gr aparlan thlil, istifadnin bir v iki variantnn ehtimall olduunu gstrs, onlarn saslandrlmas maliyy nqteyi nzrindn yoxlanlr. Qiymtlndiriln mlakn maksimal dyr olduu istifad n smrli istifad hesab edilir.

6.5. Bu trifin ttbiqi Qiymtlndiriciy, anmann v binalarn khnlm drcsini, torpaq sahsi n yaxladrlmasnn daha mnasib xsusiyytini myyn etmy, reabilitasiya v renovasiya layihlrinin hyata keirilmsi haqda fikir sylmy v elc d qiymtlndirm il laqdar olan digr vziyytlrdn xmaa imkan yaradr. 6.6. Daha smrli istifad mfhumu bazar dyrinin trifininin ayrlmaz hisssidir. Lakin maliyy hesabatnn v mvafiq mhasibat hesablarnn hazrlanmas il bal olaraq mlak qiymtlndirrkn bzi standartlar daha smrli istifad prinsipinin xsusi lavsini nzrd tutur. 7.0. 7.1. Faydallq stniln danar v danmaz mlakn qiymtlndirilmsi n sas meyar onun faydalldr. Qiymtlndirilm prosesind istifad ediln proseduralarn mumi mqsdi qiymtlndiriln mlakn faydallq v ya yararllq drcsininin myyn edilmsi v kmiyyt ifadsidir. Bu proses faydallq mfhumun bir sra interpretasiyalarnn zruriyytini yaradr. 7.2. Faydallq konkret raitlr mnasib olaraq baxlan nisbi mhfumdur. Msln, knd tsrrfat sahsinin faydall, bir qayda olaraq, onun mhsuldarl il llr. Knd tsrrfat nqteyi nzrindn, onun dyri sahsinin yetirdiyi mhsulun kmiyyt v keyfiyyt funksiyasdr. gr sahd tikinti gedirs, onun dyri snaye v kommersiya obyektlrini v ya yaay danmaz mlakn yaratmaq n sahdn istifad edrkn, onun tmin etmy qadir olduu mhsuldarlq drcsinin v ya tiklilrin keyfiyyt v kmiyytininn funksiyasdr. Demli, torpan dyri onun mhsuldarln myyn edn hquqi, fiziki, funksional, iqtisadi v ekoloji terminlrd torpan faydallnn qiymtlndirilmsi vasitsil myyn edilir. mlakn qiymtlndirilmsi, onun istifad sulundan v (v ya) onun adtn bazarda nec satlmasndan ox asldr. mlakn bzi nvlri digr obyektlrdn ayrlmaz istismar edilirs optimal faydalla nail olunur, digrlri is qrup daxilind olduqda daha faydal olur. Ona gr d ayrlqda baxlan mlakn faydalln v qrupun hisssi kimi faydalln frqlndirmk ox vacibdir. Ayrlqda yerln v mstqil surtd faliyyt gstrn mlak obyektlri, bir qayda olaraq, frdi kild ldn-l keir v mhz bu nqteyi-nzrdn qiymtlndirilir. gr bu nv obyektlrin dyri digr obyektlrl funksional v ya iqtisadi laqlr saysind artrsa, onda bel lav v ya xsusi dyr qiymtlndirilm prosesind yrnil bilr v ya qiymtlndiricinin xsi mahidlri sasnda ya da mtrinin gstrilrin mvafiq olaraq hesabatda tsbit edil bilr. Lakin bu sulla hesablanm hr bir dyri, lazmi izahatlar v saslandrmalar olmayan bazar dyri adlandrmaq olmaz. Ayrlqda yerln mlak obyekti, baqa xslrin sahibliyind olan v ona yaxnlqda yerln mlak obyekti z fiziki v funksional laqsi hesabna v yaxud xsusi

7.3.

7.4.

7.5.

maraqlar olan alc n az clbediciliyi saysind z-zlynd malik olduu dyrdn byk olan xsusi v ya lv dyr malik ola bilr. Hesabatda mtlq bazar dyrindn ayrlqda, hazrki qiymtlndirm standartna mvafiq olaraq myyn edilmi bu cr lav v ya xsusi dyrin kmiyyti gstrilir. 7.6. Faydallq bir qayda olaraq, verilmi mlak obyektinin v ya obyektlr qrupunun normal xidmt mddti rzind, uzunmddtli perspektivd llr. Lakin bzi aktivlrin faydall ayr-ayr mddtlrd mssis n mvqqti dyi bilr; onlar ya konservldirilir v ya myyn sulla istehsal prosesindn knar edilir, alternatv istifad n formas dyidirilir v ya vvlcdn myyn edilmi mddt sadc olaraq istifad edilir. Digr vziyytlrd bazarn xarici raitlri iqtisadi v ya siyasi qeyri-myyn mddt istehsal ixtisara salma mcbur ed bilr. Siyasi v ya iqtisadi qeyri-mddtliyin adi nticsi smrlilik v ya mhsuldarlq terminlrind faydalln dyimsidir. Bu cr vziyytlrd, bazar nqteyi-nzrindn, mvafiq hadislrin mddtinin gzlniln qiymtlndirilmsin gr qiymtlndiricinin zrin byk msuliyyt dr. Mssislrin faliyytinin mvqqti dayanmas v ya onun balanmas aktivlrin dyrin czi v ya sfr tsir gstrdiyi halda, faliyytin uzunmddtli dayanma perspektivlri dyrin daimi enmsin sbb ola bilr. Qiymtlndiriln aktivlr onlarn istismarnn nticlrin tsir gstrn btn daxili v xarici amillri nzr almaqla baxmaq lazmdr. 8.0. 8.1. Digr mhm mfhumlar Bazar dyri ifadsi, maliyy hesabatlarnda geni istifad olunan daltli dyr terminin sinonimi deyil. Bazar dyrindn frqli olaraq mhasibat uotunda daltli dyr aktivlrin aq bazarda stnlk tkil edn raitlr v rtlrdn frqlnn vziyytlrd ba tuta bilck sat nzrd tutur. Bura bazar dyrinin trifind nzrd tutulmayan qsamddtli tinliklrd v baqa raitlrd satn imkan daxildir. daltli dyr termini, hminin bazar dyri trifinin tutduu vziyytlr aid olmayan, mbahis edn trflrin iddiasn tnzimlm zr mhkm icraatnda istifad edilir. aqnlq v anlalmazlqlardan uzaqlama mqsdil, qiymtlndiricinin hesabatda gstrdiyi bazar dyri kmiyyti, bazar dyri trifinin qiymtlndirici trfindn qbul edilmi lazmi izahatlar il v qiymtlndirmnin aparld raitlrin, rtlrin v ehtimallarn aqlanmas il tamamlanmaldr. xtisaslam aktivlr myyn biznesin trkib hisssi kimi ox nadir hallarda satlan (gr mumiyytl satlrsa) aktivlrdir. Bu aktivlr hminin konstruksiyann v ya tyinatn ixtisaslama drcsindn asl olaraq mhdud bazar olan v yaxud bazar olmayan aktivlr d adlandrla bilr. Qiymtlndiricinin nzrdn keir bilcyi mqayisli bazar mlumat olmadqda v ya atmadqda qiymtlndirm prosesi mrkkbl bilr. Buna baxmayaraq verilmi aktivlrin dyrin aid olan ryin rh edilmsi v (v ya) mhkmlndirilmsi n bazar mlumatlarnn toplanmasna gr

7.7.

8.2.

msuliyyt qiymtlndiricinin zrin dr. Qiymtlndirm metodlarndan hr birini ttbiq etmk v btn mmkn metodlar yrnmk lazm olsa da, adtn ixtisaslam aktivlri qiymtlndirmk n, anma nzr alnmaqla vzetm msrflrindn istifad edilir. Mmkn hallarda, qiymtlndirici bazar mlumatlar sasnda torpaq sahsinin dyrini msrflrin v amortizasiyann ylm mblinin hesablama kmiyytini myyn edir v dyrin qiymtlndirm bazasna mnasibtd izahatlar verir. 8.3. Anma nzr alnmaqla vzetm msrflri(ANM) terminini vzetmy msrflr v vzetmy xalis cari msrflr terminlri il qardrmaq olmaz. Sonuncular bazarda brabr drcd kafi aktiv vzedicilrin alnmasna msrflr aiddir. Aktiv vzedicilr inaat vasitsil v ya baqa sulla yaradla bils d, vzetmy msrflrin daha adi ls, bazarda bu cr aktivlrin alnmasna srf ediln msrflr hesab edilir. Bundan frqli olaraq, ANM mfhumu torpaq sahsinin mvcud istifadsind bazar dyrinin hesablanmasn btvlkd bu aktivlrin istifadsindn mssisnin adekvat potensial mnftliliyini v ya adekvat fuksional potensialn, anma v digr maiyt edici msrflri nzr almaqla, baqa yaxladrmalarn hyata keirilmsin, binalarn, v qurularn tikintisin msrflri uzladran qiymtlndirm prosesin aiddir. Bazarn normal faliyyti pozularkn v ya dayanarkn, elc d tlb v tklif arasnda tarazln pozulmas bazar dyrinin trifini qane etmyn qiymtlr sbb olduqda, qiymtlndirici tin probleml zl bilr. Bazar dyri konsepsiyas ttbiq edrk, bazar mlumatlarn v z dnclrini qiymtlndirm prosesin mnasib kild uyunladraraq qiymtlndirici maliyy hesablarnda ks etdiriln dyr haqda mlumatlarn hmiyytini v faydalln yksldir. Bazar mlumatlarnn imkanlar v ygunluq drcsi azaldqca, qiymtlndirm zr taprq, qiymtlndiricinin daha ox sritliliyini, tcrbliliyini v dnclrinin daha yksk sviyysini v hazrki standartalar ttbiq edrkn daha byk sayqlq gstrmsini tlb ed bilr. 8.5. Bzn normativ-hquqi aktlarn tlblrin riayt etmk mqsdil qiymtlndiricidn bazar dyrinin xsusi trifini ttbiq etmk tlb oluna bilr. Buna baxmayaraq, gr qiymtlndirici konkret olaraq ks fikir haqda byan etms, qiymtlndirmnin sas elementlri v konsepsiyalar strildiyi kimi qalr. Aktivin bazar dyrinin hmiyyti terminologiyada v ya bzi lklrin qanunvericiliyinin xsusiyytlrindn asl olaraq, trifin znn ifad trzind ba vern sad dyiikliklr gr dyimir. Qiymtlndirm haqda istniln hesabatda qiymtlndirmnin mqsdlri v onun nticlrindn nzrd tutulan istifadsi aydn kild gstrilmlidir. Hesabata qar irli srln digr tlblrdn baqa gr shbt maliyy hesabatndan gedirs, qiymtlndirm haqda hesabatda, bu v ya digr aktivlrin aid olduu aktivlr sinfi, elc d bu nv aidiyyatn saslandrlmas konkret kild myyn edilmlidir. Aktivlrin hr sinfi haqda dqiq izahatlar verilmlidir.

8.4.

8.6.

8.7.

Mhasibat uotunda qbul edilmi tarixi msrflr zr uot prinsipi yalnz mhasibat uotunun mumqbuledilmi prinsiplrin mvafiq olaraq aparlan amortizasiya ayrmalarna v alnan aktivlr tarixi msrflri ks etdirir. Lakin aktiv ylm amortizasiyaya dzlilrdn asl olmayaraq, tarixi msrflrdn kiik v ya byk olan bazar dyrin malik ola bilr. Konkret mssis nqteyi-nzrindn bu msrflr hmin aktivin mssisnin mumi dyrindki hmiyytin brabr ola v ya olmaya bilr. Bazar nqteyi-nzrindn, gr aktiv sat n yaradlmdrsa, onda onun yaradcs aktivi kiln xrclrdn yksk qiymt satmaq iqtidarnda olmaldr, ks tqdird onun faliyyti zrrl nticlnck. gr aktiv mnftl satlmdrsa, onda alcnn ddiyi qiymt, onun n msrf evrilck. Bu msrflrl satcnn msrflri arasndak frq (realladrma msrflri daxil olmaqla) satcnn mnftini tkil edck. Bu mnft hminin aktivin satndan qazanc da adlanr. Bzi raitlrd sat satcnn msrflrin brabr v ya htta ondan aa qiymtlrd ba tuta bilr lakin bu cr xsusi hallar hazrki prinsiplrin xsusi ttbiqini tlb edir. Aktivlrin dyrinin hesablanmas, qiymtlndirm haqda hesabatn v mvafiq tvsiyylrin trtib edilmsi hazrki beynlxalq standartlarn onlarla laqdar olan vsaitlrin tsiri altna dr. Onlar digr elm sahlrinin qarsnda dayanan vziflrl rtlnmir v onlarla myyn edilir. Buna baxmayaraq, qiymtlndirmnin nticlrinin, pesinin nmayndlri trfindn alnm mlumatlar hans sulla birlmli, trmli olduu qiymtlndiricilr n byk hmiyyt malikdir. Qiymtlndiricilr v onlarn hesabatnn yrnnlr n terminologiyasnn dzgn anlanlmas ox hmiyytlidir. Hminin tcrbdn v biliklrdn dlilli (sbutlu) istifad edilmsi v metodologiyann dzgn edilmsi ox vacibdir. Hazrki standartlar qiymtlndirmni hyata keirn v onun nticlrin istinad edck xslrin mumi mqsdlrin xidmt edir.

8.8.

9.0. 9.1.

Xlas Bu standartlar sas etibaril, maliyy hesabat v mhasibat hesablamalar n aktivlri qiymtlndirmk hval edilmi qiymtlndiricilrin istifadsi n nzrd tutulmudur. Burada mlakn qiymtlndirilmsin aid pekar fikir irli srmk n lazm olan real bazar mlumatlar daha ox nzr alnmdr. Standartlara aktivin qiymtlndirilmsi, baqa qiymtlndirm tiplrini frqlndirmk mqsdil, qiymtlndirm haqda hesabatlardan istifad edrkn, qarql knar etmk v ya azaltmaa yardm edn beynlxalq qaydalar myyn etmk v onlarn daha yax anlanlmasna yardm etmk n tvsiyylr daxil edilmidir.

MILLI QIYMTLNDIRM STANDARTI

Standart 3 (AMQS 3)

Bazar dyri qiymtlndirm bazas kimi

1. 0. Giri 1.1. Bu standartn mqsdi bazar dyrinin mumi qbul edilmi trifini vermkdn ibartdir. Standart bu trifl bal olan v bazar dyrinin mlakn qiymtlndirilmsin ttbiqi il laqdar olan mumi meyarlar aydnladrr. 1.2. Bazar dyri aq bazarda konkret tarix olan qiymtl sata xarlm mlkiyyt obyektininin daha smrli v ya alabatan istifadsini qiymtlndirmlidir. Bazar dyri maliyy hesabat standartlarnda ksini tapan ilkin dyr (aktivlrin al zaman tklif edilmi, onlar il bal dnilmi nad vsaitlrin mbli v ya onlarn ekvivalentlri v ya mnasib qiymt zr hr hans kompensasiyaya sasn), realladrma dyri (aktivlrin satndan daxil oluna biln pul vsaitlrin v ya onlarn ekvivalentlrin sasn), cari dyr (aktivlrin, bu cr v ya ekvivalent aktivin hal-hazrki zamanda ld olunmas n vacib olan pul vsaitlrinin v ya onlarn ekvivalentlrinin mblin sasn), mnasib dyr (mvafiq mlumatlara malik olan v bu cr qdlrin ba tutmasnda maraql olan mstqil trflr arasnda qdin hyata keirilmsi zaman aktiv mbadil edil bilck v ya hdlik yerin yetiril bilck pul vsaitlrinin mblin sasn), hazrki mddt olan dyr (aktivlrin istifad olunmasnn gzlniln dvrnd adi i raitind hmin aktiv trfindn artrlaca ehtima olunan glck xalis pul vsaiti axnnn diskont edilmi dyrin sasn) formalarndan frqli mnan ifad edir. 1.3. Bazar dyri mlakn xarakterini znd ks etdirn v onun aq bazarda daha ox sat ehtimaln znd ks etdirn qiymtlndirilm metod v qaydalarnn ttbiqi il myyn edilir. Bazar dyrinin myynldirilmsinin daha geni yaylm metodlarna satlarn mqayissi, glirin kapitalladrlmas v ya nd pul axnlarnn diskontladrlmas v msrf metodlar aiddir. 1.4. Msrf metodunu iki variantda ttbiq etmk mmkndr v bunlardan yalnz biri bazar dyrinin qiymtlndirilmsind istifad edil bilr. Msrf metodunun bazar dyrinin qiymtlndirilmsin ttbiq etdikd onun btn parametrlri aq bazarn mlumatlar sasnda formaladrlr. 1.5. Bazar meyarlarna saslanan, dzgn v lazmi qaydada istifad ediln bazar dyrinin llmsinin btn metod, qayda v sullarnn ttbiqi zaman alnan nticlr bir-birin

yaxn olur. Satlarn mqayissi v ya hr hans digr istniln mqayis metodu bazarn mahidsin saslanmaldr. Tikintiy kiln xrclr v khnlm hddi bazar mlumatlarnn v mcmu khnlm xrclrinin thlilin gr myyn olunmaldr. Glirlrin kapitalladrlmas v ya nd pul axnlarnn diskontladrlmas metodu pul axnlar hmiyytin malik bazarlara v bazar mlumatlarna saslanm glirlilik drcsin saslanmaldr. Ona gr d istifad ediln informasiyann xarakterindn, bazarn vziyytindn v qiymtlndiriln aktivin xsusiyytlrindn asl olaraq konkret metodun seilmsin baxmayaraq btn bu metodlarn ttbiqi sonda eyni bazar dyri kmiyytinin alnmasna sbb olur. 1.6. Bazar dyrinin myynldirilmsi n bu v ya digr metod v qaydann ttbiqi aq bazarda satlan mlakn xsusiyytlrindn asl olaraq myyn edilir. Bazar informasiyasna saslanm hr bir metod z mahiyyti etibaril oxardr. Hr bir halda bir v ya bir ne metod aq bazar daha tam ks etdirir. Qiymtlndirici hr df bazar dyrini myynldirrkn hr bir metodu nzrdn keirmli v onlardan daha uyun olann semlidir.

2.0. Ttbiq sahsi 2.1. Mvcud standart mlakn (danmaz mlak v bilavasit ona aid olan elementlrin) bazar dyrinin qiymtlndirilmsind ttbiq edilir. Bu zaman gman edilir ki, qiymtlndiriln mlak obyekti faliyytd olan mssisnin trkib hisssi kimi deyil, mhz aq sata xarlan obyekt kimi qiymtlndirilir.

3.0. Trif 3.1. Mvcud standartn kontekstind bazar dyri aadak kimi myyn edilir: Bazar dyri maraql alc v satc arasnda, zruri marketinq ttqiqatndan sonra, qiymtlndirm tarixind, aktivin mbadilsi rtil balanm komersiya

svdlmsinin nticsind myyn pul miqdarna brabr hesablanm pul mblidir v bu zaman hesab edilir ki, hr bir trf yax mlumatlanm, srthesabcasna (z xeyrini gdrk) v mcburiyytsiz faliyyt gstrirlr. 3.2. Beynlxalq maliyy hesabatlarnda aktiv termini kemi hadislrin nticsi kimi idar olunan v onun mssisy glckd iqtisadi smr gtircyi ehtimal olunan ehtiyat kimi nzrdn keirilir. Bu Standartda is aktiv (mlak) anlay mvcud

standarta uyun olaraq istifad olunur v bu terminin vzin trifin mumiliyi baxmndan mlak terminindn d istifad oluna bilr. Trifin hr bir termininin z nzri sas var. 3.2.1. ... hesablanm pul mblidir... kommersiya svdlmsi prosesind mlaka dnil bilck pul ifadsin (lbtt ki, milli valyuta il) ekvivalent olan qiymtdir. Bazar dyri bazar dyrinin myynldirilmsi rtlrin uyun olan v real olaraq qiymtlnirm tarixindki qiymt brabr ola bilck daha ox ehtimal olunan qiymtdir. Bu qiymt satc n mmkn qiymtlrdn daha yksk olan, alc n is mmkn qiymtlrdn n srflisidir. Hesablamalarda xsusi rait v ya svdlm rtlrindn asl olaraq qiymtin qalxmas v ya dmsi ehtimal nzr alnmr. Bu cr xsusi rtlr qarlql hesablama, mlak satdqdan sonra geriy icary gtrlmsi, xsusi tzminat, gztlr v ya xsusi dyrin hr hans bir gstricilrinin olmasn misal gstrmk olar . 3.2.2. ... aktivin mbadilsi rti il... dyrinin vvlcdn myyn olunmu v ya real sat qiymti yox, mhz hesablanm kmiyyt olduunu vurulayr. Bu qiymt bazar dyrinin myynldirilmsin aid olan btn baqa rtlr uyun olaraq, qiymtlndirm tarixind svdlmnin ba vercyi qiymtdir. 3.2.3. ... konkret tarixdki qiymtl... hesablanm bazar dyrinin konkret tarix aid edilmsini ifad edir. Bazar v bazar raiti dyikn olduuna gr hesablanm bazar dyri baqa vaxta gr qeyri-dqiq v ya shv ola bilr. Qiymtlndirmnin nticsi kemi v ya glck tarixd deyil, real qiymtlndirm tarixind bazarn vziyytini ks etdirir. Bundan baqa, bazar dyrini myynldirn svdlm aktivin bir ldn digrin kemsil nticlndiyindn hr hans qiymt variasiyas qeyri-mmkndr. 3.2.4. ...maraql alc il... bu ifad alcnn mcbur edilmdiyini v znn al motivi olduunu vurulayr. Maraql alc n hddn artq istkl, n d hddn artq ehtiyacla istniln qiymti dmy hazr deyil. Bundan lav bu alc tsvvr ediln v ya frziyyy saslanan bazarda (hans ki, bu bazarlar grmk v ya mvcudluunu yoxlamaq qeyri-mmkndr) deyil, z aln real v ya gzlninln cari bazarda faliyyt gstrmkl hyata keirir. Gman ediln bu alc bazarn ona diqt etdiyi qiymtdn yksk qiymt dmyck. mlakn cari sahibi d bu bazarn yaradclrar srasndadr. Qiymtlndirici bazarn vziyyti v ya bazar dyrinin sviyysini alabatandan yuxar sviyyd gman etmmlidir.

3.2.5. ...v maraql satc... shbt o satcdan gedir ki, o n mlak satmaq n hddn artq istklidir, n mlakn hr hans bir qiymt satmaa mcburdur, n d cari bazarda alasmaz olan qiymt zrind israrldr. Maraql satc bazar raitind lazmi qdr mlumatlandqdan sonra aq bazarda qiymtdn asl olmayaraq maksimal sat qiymti il mlak satmaa maraqldr. Bazar dyrinin myynldirilmsi zaman qiymtlndirici mlakn real sahibi haqqnda faktiki mlumatlar nzr almamaldr, nki bu halda maraql satc nzri sahibdir. 3.2.6. ...kommersiya svdlmsi nticsind... ifadsi onu gstrir ki, bazar dyri

myynldiriln svdlmlr bir-biri il xsusi laqlri olmayan v z maraqlar zr srbst hrkt edn trflr arasnda olmaldr. Yni, bazar dyrinin myynldirilmsi zaman trflr arasnda xsusi dyr elementi kimi irktlr, ev sahibi il kirayi) olmamaldr. 3.2.7. ...lazmi qdr mlumatlandqdan sonra... bu ifad mlakn bazara daha mnasib kild xarlmasn vurulayr. Mnasib kild xarlma dedikd, mlakn bazar dyrinin myynldirilmsin uyun olaraq, real mmkn qiymtlrin n maksimal il bazara xarlmas demkdir. mlakn bazarda qalma mddti bazar raitindn asl olaraq mxtlif ola bilr. Lakin, istniln halda bu mddt aktivin lazmi sayda alcn clb etmsin kifayt edck qdr olmaldr. mlakn bazarda qalma mddti qiymtlndirm tarixini qabaqlayr. 3.2.8. ...hr bir trf yax mlumatlanm, srhesabcasna (qnatilikl z xeyrini, hesabn gdrk)... bu o anlama glir ki, hm maraql alc, hm d maraql satc mlakn xarakteri v xsusiyytlri, onun faktiki v potensial istifad imkanlar haqqnda v qiymtlndirm tarixind bazarn vziyyti barsind kifayt qdr informasiyaya malikdirlr. Daha sonra bel hesab edilir ki, trflr bu informasiyalardan srhesabcasna isifad edrk svdlmd daha stn mvqey v zlri n srfli qiymt can atrlar. z xeyrini gdmk dedikd, qiymtlndirilm annda glir gtrmy can atmaq baa dlmlidir (kemidn glck vziyyti grmk kimi deyil). Qiymtlrin ddy bazarda gr satc mlak qiymtlrin vvlki sviyysin nisbtn aa qiymt satrsa, onda, satcn qeyri-srhesablqda gnahlandrmaq olmaz. Bu halda digr vziyytlrd olduu kimi, qiymtlrin dyimsi raitind srhesab alc v satc bazarn vziyyti haqqnda cari anda qbul edilmi tam informasiya sasnda faliyyt gstrirlr. qiymtin formalamasna tsir gstr biln laqlr (ms. ana v qz, biri digrindn asl olan

3.2.9. ...mcburiyytsiz... bu ifad onu vurulayr ki, hr bir trf svdlmnin hyata keirilmsi n maraqldr v trflrin he birini he kim v he n bu svdlmy mcbur etmir. 3.3. Bazar dyri alq-satq xrclrini v hr hans bir laqdar verginin dnilmsini uota almadan hesablanm mlakn dyridir.

4.0. Maliyy hesabat standartlar il qarlql laqsi 4.1. Hm qiymtlndirici, hm d mhasib trfindn ildiln oxlu sayda eyni terminlr var. Bzn, bu hal anlalmazla v standartn ttbiqind hr hans bir thrif sbb ola bilr. MQS 3 Bazar dyri qiymtlndirm bazas kimi milli qiymtlndirm standartnda bazar dyrinin trifi verilir v bazar dyri standart il laqdar olan mumi anlaylar izah edilir. MQS 1 v MQS 2- d myyn edilmi bzi terminlr MQS 3-d veriln xsusi anlaylarn ycam ifad edilmsi n sasdr. 4.2. MQS 4- gr mvcud istifadd aktivin bazar dyri onun sn zmn qdr istifadsinin davamna saslanr. Mvcud istifad n bazar dyrinin myyn edilmsi xsusi haldr. Bununla brabr artq qalan v ya investisiya aktivlrinin bazar dyri onlarn mvcud v ya hr hans alternativ ttbiqindn asl olmayaraq daha smrli istifadsi sasnda qiymtlndirilir. 4.3. MQS 4- sasn maliyy hesabatnn hazrlanmas il laqdar mlkiyytin xsusilmi obyektlrinin qiymtlndirilmsi bazasn bazar dyri tkil edir. Bu standart bazar dyri v hmin halda ttbiq edilmyn digr qiymtlndirm bazalar arasnda frqlri gstrir. MQS 4- hminin maliyy hesabatlar n xsusilmi aktivlrin qiymtlndirilmsin baxlr v mvafiq metodlarla bu standarta uyun olaraq maliyy hesabatlarnda ttbiq edilmyn metodlar arasnda frqlr myyn edilir. 4.4. Xsusilmi aktivlr v sat bazarnn yerlmsindn asl olaraq mhdudlam aktivlr ayrlmaz trkib hisslri olduqlar mssisdn v ya xsusi biznesdn frqli olaraq ox nadir hallarda bir ldn digr l keirlr. gr mssisd yerln bel aktivlrin daha yax istifadsi hmin mssis il sx surtd baldrsa, onda bu aktivin dyrinin hesablanmas bazar mlumatlarna saslanmr v onun dyrinin hesablanmas iklin olaraq mssisnin dyrinin tam olaraq taplmas v alnan nticnin daxili trkib hisslr uyun olaraq blnmsi yolu il taplr. MQS 4-d bu qydlrn vztmnin

qlq dyri mtdundn frqi gstrilir v nlrn qyri-bzr rktrini, nrml mliyy hsbtlr n AQC stndrtlrn uyun lmmas gstrilir. 4.5. Bazardak normal mliyyatlarn gedii mvqqti olaraq pozulduu, yaxud iqtisadi, sosial, siyasi v ya digr xarici sbblrdn dayand hallarda mlakn bazar dyrinin qiymtlndirm tarixin myynldirilmsi qeyri-mmkn ola bilr (xsusn d bazar bu pozulmaya v ya normal bazar mliyyatlarnn dayanmasna xsusi reaksiya verrs). Bu cr hallarda qiymtlndiricinin vzifsi qiymtlndirm hesabatna lavd bu xsusi raiti izahedici qeydlrl vermkdir. Bundan baqa, qiymtlndiricilr vvlki qiymt sviyysin v ya yenilmi bazar raitin saslanaraq myynldirilmi bazar dyri haqqnda z fikirlrini bildirmlidirlr. Bu zaman, qiymtlndirici bazarn normal faliyyt qaytmasndak gecikmlrl laqdar dyrdki istniln itkilri lazmi qaydada qiymtlndirmli v izah etmlidir. Qiymtlndirici qiymtlndirm prosesinin sasland btn rtlrin, qiymtlndirm prosesinin meyarlarnn v qiymtlndirmnin sasland frziyylrin dqiq izahn vermlidir. 5.0. Standartlr tlblr 5.1. z zrin mlakn qiymtlndirilmsi kimi hdliyi gtrmzdn vvl qiymtlndirici mvafiq ii bu standarta v qiymtlndirmnin digr mumi qbul edilmi prinsiplrin uyun grmk n kifayt qdr biliy, tcrby v srity malik olduunu myynldirmli, yaxud da 5.2. hdliyi qbul etmzdn vvl mtriy onun pekar keyfiyytind hr hans uyunsuzluq bard mlumat atdrmal; 5.3. 5.4. Ii lazmi qaydada yerin yetirmk n lazm olan btn addmlar atmal; Ii yerin yetirdikdn sonra qiymtlndirm hesabatna lavd hll etdiyi vziyyt v faliyyt ardclln aydn v dqiq gstrmli; 5.5. Bazar qiymtlndirilmsini apararkn qiymtlndirici dzgn qiymtlndirilm

nticlrinin alnmas n metod v qaydalar bilmli, baa dmli v dzgn ttbiq etmli; 5.6. Bazar qiymtlndirilmsini apararkn qiymtlndirici qiymtlndiriln mlkiyyti v onunla bal hquqlar, qiymtlndirmnin mqsdini, nticlrini, planladrlan istifadsini, mlumat ym prosesinin miqyasn, qoyulan mhdudiyytlri v smrli qiymtlndirm tarixini myynldirmli;

5.7.

Qiymtlndirmni apararkn qiymtlndirici iin mzmununa uyun olaraq dyrin tipini myyn etmlidir. Dyrin qeyri-bazar tiplrindn istifad edrkn onun bazar dyrindn dqiq v ikimnal olmayan frqlndirilmsin xsusi diqqt verilmlidir.

5.8.

Qiymtlndirici bazar dyrini qiymtlndirilmsi hesabatnda: Hrtrfli, aydn v birmnal izah edilmi kild qiymtlndirmnin nticlrini vermli, Hesabatn istifadilrin onun mlumat, sbut, thlil v nticlrini baa dmk n kifayt qdr informasiya vermli, Qiymtlndirm prosesi zaman atmazlqlar, boluq v mhdudiyytlri dqiq surtd qsaca vermli, Qiymtlndiriln mlak, hminin onun tdqiq xarakterini v miqyasn dqiq surtd uyunladrmal v tsvir etmli, Qiymtlndiriln maraq v ya maraqlar uyunladrmal, Qiymtlndiriln dyri myyn etmk, smrli qiymtlndirm v hesabat tarixini tsbit etmli, Qiymtlndirmnin ttbiq edilmi bazas, onlarn ttbiq edilm arqumentlri v xarlm nticlr haqqnda tam v hrtrfli izahat vermli, Obyektivliyi, qrzsizliyi, mk haqqndan v ya digr mkafatlandrlmalardan asl olmadn, standartn v digr lazmi informasiyalarn ttbiq edildiyini qeyd etmli v pekarl ks etdirn imzalanm pekarlq sertifikatn hesabata lav kimi daxil etmlidir.

6.0. Qeydlr 6.1. Bazar dyri anlay v onun myyn edilmsi qiymtlndirm prosesind hmiyytli mrhldir. Qiymtlndirmnin mumi anlaylar v prinsiplri standartnda bu fundamental anlay v prinsiplrin iqtisadi v metodoloji saslar qsaca srh edilir. 6.2. Bazar dyri qiymtlndirm tarixind faktiki svdlmdn asl deyil. Bazar dyri, onun myynldirilmsin uyun olaraq bazar rtlri daxilind qiymtlndirm tarixind ba vern svdlm prosesind gman ediln hesablanm qiymtdir. Bazar dyri myyn vaxt annda bazar dyrinin myynldirilmsin uyun olaraq alc v satcnn gman ediln grndn yaranan qiymtdir v bu zaman bel hesab edilir ki,

hr bir trfin digr bazar imkanlarn v alternativ variantlar tdqiq etmk n kifayt qdr vaxtlar olmudur. Bu zaman kontraktn v lav sndlrin hazrlanmasna srf edilln vaxt nzr alnmr. 6.3. Bazar dyri anlayna gr, qiymt aq v rqabtli bazarda danqar yolu il myynlir. Bu rt d bazar dyri termininin vzind aq bazarda dyr termininin ilnmsin sbb olur. Aq v rqabtli szlri nisbi mna dayr. Eyni mlak n bazar hm beynlxalq, hm d yerli bazar ola bilr. Bazarda hm oxlu miqdarda, hm d, mhdud sayda alc v satc da ola bilr. mlakn sata xarld bazar, bazar dyrinin trifin gr kiik v ya mhdud deyil. Baqa szl, aq sznn ildilmmsi svdlmnin qapal v ya tsadfi xarakter dadna dlalt etmir. 6.4. Qiymtlndirmnin bazar metodu mlkiyytin oxar obyektlrinin aradrlmasna saslanr. Qiymtlndirm prosesi qiymtlndiricidn lazmi sviyyd tdqiqatn, sritli thlilin v sasl mhakimlrin aparlmasn tlb edir. Bu zaman qiymtlndiricilr btn mlumatlar hrtrfli yrnmli, i aid olan btn informasiyalar aradrmal, bazardak mvcud meyllri, oxar svdlm mlumatlarn v digr mlumatlar tdqiq etmldirlr. Bazarda mlumat atmazl olduqda v yaxud praktiki olaraq mlumatlarn olmad hallarda (msln, bzi danmaz mlak obyektlri n) qiymtlndirici adekvat olaraq bu vziyyti qeyd etmli v informasiya atmazlnn dyrin qiymtlndirilmsin tsir gstrdiyini v yaxud gstrmdiyini, gstrdiyi halda bu tsirin sviyysini aydnladrmaldr. Btn qiymtlndirmlr myyn drcd qiymtlndiricinin mlahizlrin saslansa da, qiymtlndirici, qiymtlndirm hesabatnda, bazar dyrinin hesablanlmas zaman bazar mlumatlarna saslandn v yaxud da onun qiymtlndirmsinin konkret mlkiyytin xsusiyytlrindn irli gldiyini v oxar bazar informasiyalarnn olmamasnn qiymtlndiricinin z subyektiv mlahizsin daha ox saslanmaa mcbur olubolmadn gstrmlidir. 6.5. Bazar raitinin kskin dyimsi qiymt trdddlrind zn gstrir. Adtn, bu cr vziyyt qeyri-tarazlq deyilir. Tarazln bu cr pozulmas bir ne illr rzind davam etmkl cari v glck bazar raitin myyn tsir gstr bilr. Bzi vziyytlrd is kskin iqtisadi trdddlr bazar mlumatlarnn hmiyytli dyimsin sbb ola bilr. Bazar qaydalarna saslanmayan svdlmlri qiymtlndirici ya nzr almamal, ya da qismn nzrdn keirmlidir. Qiymtlndirici real bazar qiymt sviyysi haqqnda nticy mvcud olan bazar informasiyalar sasnda gl bilr. Ayr-ayr svdlm-

lrin qiymti bazar dyrini ifad etms d, qiymtlndirilm prosesind bu cr bazar mlumatlarnn thlilinin nticlrini diqqtl aradrmaq lazmdr. 6.6. lverisiz v ya azalan konyuktural bazarlarda oxlu maraql satcn hmi tapmaq olmur. Bzi svdlmlr znd maliyy mcburiliyini v ya satclarn real razlnn olmad v ya qismn olduu rtlr altnda balanla bilr. Qiymtlndirici bel bazarn btn amillrini nzr almal v bazar daha yax ks etdirn konkret svdlmlrin kisini qeyd etmlidir. mlak hrracnda tsviyyinin (lvednin) vzifsi maksimal qiymtin ld edilmsidir. Lakin, svdlm kifayt qdr dqiq v davaml marketinq aparlmadan yekunlaa bilr. Qiymtlndirici bu cr mliyyatlarn bazar dyrinin myynldirilmsi rtlrin n drcd uyun olduunu tyin etmli v onlarn kilrini myynldirmlidir. 6.7. Kskin qiymt trdddlri il xarakteriz ediln keici bazar dvrlrind real svdlmlrdn qeyd ediln kilrin(msallarn) seilmsind buraxlan shvlr qiymtlndiriln mlakn hddn yksk v ya nisbtn aa qiymtlndirilmsi riskini yaradr. Bu risk hminin sassz bazar proqnozlarndan da yarana bilr. Bel raitd qiymtlndirici bazarn cari vziyytini v oradak mvcud tmayllri dqiq thlil v rh etmkl almaldr ki, hesabatda onun tdqiqatnn nticlri hrtrfli surtd akara xsn. 6.8. Bazar dyri konsepsiyasna gr bazar dyrini myynldirn svdlmlrd mlkiyyt aq sata kifayt qdr uzun vaxt mddtind v adekvat reklamla xarlmaldr. Gman edilir ki, bu hrktlr faktiki qiymtlndirm vaxtndan vvl glir. Danmaz mlak nadir hesab etmk mmkndr. Adtn, danmaz mlak uzun mddt satlr v danmaz mlak bazar daha az rsmildirilmidir v daha az smrlidir (msln, qeyd alnm qiymtli kazlara nisbtn). Bundan baqa, sas aktivlr (danmaz mlak) daha aa likvidliy malikdirlr. Bu cr mlak geni ictimai birjada alq-satq predmeti olmadna gr sas vsaitlrin bazar dyrinin myyn edilmsi zaman adekvat marketinq v danqlara daha ehtiyac duyulur. 6.9. Investisiya irktlrinin, penisya fondunun, trast???? irktlrin v ya analoji formal irktlrin uzunmddtli investisiyalarna aid olan glirli mlak obyektlrinin qiymtlndirilmsi adtn myynldirilmi blg sxemin uyun olaraq aktivlrin frdi sat sasnda aparlr. Bu cr aktivlrin mcmu, portfel bazar dyri onlarn ayrayr komponentlrinin bazar dyrlrinin cmindn yksk v ya aa ola bilr.

6.10. Istniln qiymtlndirmd onun aparlmasnn mqsd v vziflri gstrilmlidir. gr qiymtlndirmnin mqsdi maliyy sndldirilmsin hazrlqldrsa, onda hesabatda gstrilmi btn baqa tlblr riayt eymkl yana qiymtlndirici z hesabatnda hr bir qiymtlndiriln aktivin hans sinf aid olduunu da aydnladrmaldr. 6.11. Mstsna hallarda dyr mnfi rqmlrl ifad oluna bilr. Bu cr vziyytlr icar sasnda sahibolmann bzi hallar, danmaz mlakn spesifik xsusilmi obyektlri, datmann (skmnin) torpaq sahsinin dyrindn yksk olduu hallarda ekoloji chtdn faydasz obyektlr v s. aiddir. 7.0. Informasiyann aqlanmasna olan tlblr 7.1. Qiymtlndirm hesabat birmnal olmayan rh v ya hr hans thrif imkan vermmlidir. Bazar dyrinin myynldirilmsi mqsdil aparlan qiymtlndirilm bu Standartn 5-ci blmsinin tlblrin cavab vermlidir. Hesabatda bazar dyri anlaynn mvcud standartdak trifin saslanld v bununla brabr dyrin faydallq (v yaxud da daha alabatan istifad) prinsipin ml edildiyi ks etdirilmlidir. Bundan lav hesabatda qiymtlndirmnin mumi rtlri qsa v aydn kild verilmlidir. 7.2. Bazar dyrinin qiymtlndirilmsi zaman qiymtlndirici smrli qiymtlndirm tarixini (dyrin myyldirildiyi tarix), qiymtlndirmnin mqsd v vziflrini, hminin nticlrin, mlahizlrin v hesabat ryinin adekvat v mntiqi rhinin tmin edilmsinin digr mvcud meyarlarn dqiq kild myynldirmlidir. 7.3. Bzi rtlr daxilind dyrin alternativ myynldirilmsinin mmknlyn baxmayaraq, qiymtlndirici alternativ myynldirmdn isitfad edrkn onun bazar dyri kimi ifad edilmsin imkan verilmmsin almaldr. 7.4. gr qiymtlndirm daxili qiymtlndirici trfindn aparlrsa, yni, ya mssisd ilyn pekar trfindn (qiymtlndiriln mlak var v hmin mssisnin iisi bu qiymtlndirmni aparrr) v ya mssisnin maliyy hesabatnn v maliyy sndldirilmsini aparmaa msul olan mhasibat firmasi trfindn aparlarsa, onda ya aktda, ya da qiymtlndirm hesbatnda xsusi maddd bu cr qarlql laqnin xarakteri v mvcudluu z ksini tapmaldr.

8.0. Knarlama rtlri Azrbaycan Respublikas qanunvericiliyind myyn hallarda qiymtlndirmnin bazar dyrinin xsusi myynldirilmsi sullarndan istifad etmkl hyata keirilmsi gstrildiyi hallarda qiymtlndirici mvcud standartn qaydalarna riayt etmy bilr. gr qiymtlndirmnin nticsi Azrbaycan Respublikasnn yurisdiksiyasndan knara xrsa v yaxud da yerli qanunvericiliy uyun olaraq myyn edilmi bazar dyri beynlxalq

standartlara uyun glmzs, qiymtlndirici qiymtlndirm hesabatnda bu hallar qeyd etmli v bu standartdan knarlamann qiyumtlndirm nticlrin hans sviyyd tsir gstrdiyini myyn etmlidir.

MILLI QIYMTLNDIRM STANDARTLARI

Standart 4 (AMQS 4) Bzr dyrindn frqli qiymtlndirm bzlr

1.Giri1.1 Hazrk standart ikili tyinata malikdir: birincisi - bazar dyrindn frqlnn dyr bazalarn myynldirmk, rh etmk v onlarn ttbiqi n standarlar myyn etmk; ikincisi hmin dyrlrl bazar dyri arasnda frqlndirm aparmaq . Pekar qiymtlndirmnin ksriyytind aktivlrin qiymtlndirilmsi haqqnda shbt gedir. Bazar dyri mfhumundan istifad edils d bzi vziyytlr bazar dyrindn frqlnn qiymtlndirm bazarlarnn ttbiqini tlb edir. n vacib rt ondan ibartdir ki, hm qiymtlndiricilr, hm d qiymtlndirmnin nticlrindn istifad ednlr bazar dyrin saslanan qiymtlndirmnin qeyri-bazar bazalara saslanan qiymtlndirmdn frqlndirirlr. Beynlxalq sviyyd bu v ya digr lklr qiymtlndirmnin qeyri-bazar bazalarndan istifady mnasibtd yanl rhlrin meydana xmasna yol vermmy alr. Hazrk standartlarn ttbiqin gor cavabdeh olan qiymtlndirici, qiymtlndirmnin nticlrindn istifad ednlr trfindn daha yax anlalmas mqsdi il, n all v tdbirli vasitlrdn istifad edrk, cmiyyti yanl fikirlr gtir bilck vziyytlrdn uzaqlaaraq, hesabatlarda obyektiv mlumatlarla mhkmlndirilmi nticlr tqdim etmkl mnasib qiymtlndirm bazalarnn silmsin tminat vermlidir.

1.2

1.3

2.0. Ttbiqetm sahlri 2.1. 2.2 Hazrki standart bazar dyrindn frqlnn qiymtlndirm bazalarna aiddir. Milli Qiymtlndirm Standartlarnda bazar dyrin maliyy hesabatna mnasib olaraq baza kimi baxlr. Mssd istifadsini davam etdirmk nzrd tutulmu sas vsaitlrdn shbt gedrkn mvcud istifad n bazar dyri - bazar dyrinin ttbiqinin xsusi vziyyti tyin kimi edilir. Bu ttbiqin daha smrli istifad prinsipin zidd olsa da ona Bazar dyri konsepsiyasndan uzaqlama kimi deyil, xsusi bir vziyyt kimi baxmaq lazmdr.

3.0. Anlaylar 3.1. stifad dyri. Dyrin bu nv verilmi mlakn trkib hisssi olduu mssisnin dyrin, qeyd-rtsiz (mtlq) bu mlakn daha smrli istifadsin v yaxud onun satndan alna bilck pul mblinin kmiyytin qoyduu mant saslanr. Bellikl, shbt konkret istifad variantndan, konkret istifad edn n konkret mlakn dyrindn v onun bazarla laqsindn gedir. 3.2. Mhdud bazarl mlak. Bazarn xsusi rtlrindn, z sciyyvi xsusiyytlrindn v digr raitlrdn asl olaraq, verilmi anda potensial alclarn ox kiik miqdarn clb edn mlakdr. Mhdud bazarl mlakn sas frqli chti onun aq bazarda sat imkannn olmamas deyil, bir qayda olaraq, bu qbildn olan mlakn satnn likvid mlak il mqayisd daha uzun mddtli marketinq tlb etmsidir.

3.3.

xtisaslam mlak obyektlri, xsusi tyinatl v ya xsusi konstruksiyal mlak obyeklri. Bu mfhum z xsusiyytin gr konkret istifad ednlrin mhdud dairsi n faydalla malik olan v aq bazarda ox nadir hallarda sahiblikd olan biznesin trkibind satlan (gr mumumiyytl satlarsa) mlaka amil edilir. Bir aillik evlr daxil olmaqla tikintilrin ksriyyti xsusi tyinatl obyektlr kimi sciylns d, bu trif birinci nvbd, ox mhdud bazara malik olan v ya he bazar olmayan mlak obyektltin ttbiq edilir. Neftayrma zavodlar, elekterik stansiyalar, gmi tmiri zavodlar, ixtisaslam istehsalatlar,kilslr,muzeylr, elc d yerldiyi mkanda muvafiq biznes v ya istehsaln znmxsus xsusiyytlri il rtlnn obyektlr nyik numunlrdir.

3.3.1. Hazrk standart uyun olaraq maliyy hesabatnn hazrlanmas il laqdar aktivlrinin qiymtlndirmsi aparlan mlkiyytilr trfindn mul ediln obyektlr ixtisaslam v ya ixtisaslamam obyektlr kimi baxmaq olar. 3.3.2. xtisaslamam obyektlr bazar dyri mfhumlarna uyun olaraq qiymtlndirilir. Mssd istifadsini davam etdirmk nzrd tutulan obyektlr mvcud istifad n Bazar dyri sasnda qiymtlndirilir. 3.3.3. xtisaslam mlak obyektlri ox nadir hallarda aq bazarda satlr. Bu sbbdn maliyy hesabat mqsdi il onlar qiymtlndirrkn ox zaman mufaviq informasiyalarn lazm aqlanmalar il birlikd nzr alnmaqla vzlnmy msrflr metodundan istifad edilir. 3.4. nvestisiya dyri. nvestisiya yatrm mqsdil konkret investor v ya investorlar qrupu n mlakn dyridir. Bu subyektiv mfhum konkret mlak obyekti il investisiya yatrmnda myyn mqsd v (v ya) meyarlara malik olan konkret investor v investorlar qrupu arasnda laq yaradr. nvestisiya dyri terminini investision mlakn Bazar dyri mfhumu il qardrmaq olmaz. Faliyytd olan mssnin dyri btovlkd biznesin dyridir. Bu konsepsiya fasilsiz faliyyt gstrn mssisnin qiymtlndirilmsini nzrd tutur. Buna saslanaraq v umumi dyr qoyulan mantlr muvafiq olaraq trkib hisslri zr faliyytd olan mssisnin mumi dyrini bldrmk v ya payladrmaq olar. Lakin bu komponentlrdn he biri z-zlynd bazar dyrini tkil etmir. Sorta dyri sorta mqavilsi v ya polisinin mddalarnn nzrd tutduu mlak dyridir. Vergiy clbetm mqsdlri n dyr v ya vergiqoyulan dyr. mlak vergi qoyuluuna aid olan mvafiq normativ hquqi aktlarda gstrilmi triflr sasnda hesablanm dyr bu qbildn olan bzi sndlrd bazar dyrin vergi qoyuluu mqsdlri n qiymtlndirmy sas kimi istinad etmk mmkn olsa da tyin

3.5.

3.6.

3.7.

edilmir. Qiymtlndirm metodlar burada gstrilmi trif baxmndan bazar dyrindn frqlnn nticlr sbb ola bilr. 3.8. Anma nzr alnmaqla vzetmy msrflr. Bu metod torpaq sahsinin mvcud istifadsi n onun cari bazar dyrinin fiziki anmalara gztlri xmaq v optimalladrmann btn mvafiq formalarn nzr almaq rtil yaxladrmalarn vz edilmsin (tkrar istehsalna) cari mumi msrflrl birlikd myyn edilmsindn ibardir. Dyrin qeyri-bazar nv olan bu ntic anma nzr alnmaqla vzetmy msrflr adlanr. Bu ntic adekvat potensial mnftl v ya mssisnin istehsal potensial il uzlamaldr Util dyri. ml bytinin lv tmiri v tmildirilmsi lmdn, nun istifdsinin dvm tdirilmsi n dyil, st mqsdil trib hisssini tkil edn mtrillrn mcmusu imi blrn, ml bytinin (trpq shsi istisn lmql) dyridir. Bu dyr mumi v y lis (rlldrm msrflri lmql) dyr imi ifd lun bilr; snuncu hld , lis rlldrm dyri il uyun gl bilr.

3.9.

3.10. Lv dyri v y mcburi st dyri. Bzr dyrinin trifin mvfiq lrq, dvt mrtinq prmq n ifyt qdr lmyn mddtd mln stndn rl surtd ln bilc dyr mblidir. Bzi llrd mcburi st vziyytlrind, mr lmyn stc v lclrl, v y stcnn lvrisiz vziyyti hqd brdr ln lclrl vziyyti id tm lr. 3.11. susi dyr. Bzr dyrindn daha dyrin strrdinr lmntin id ln trmindir. susi dyr, bln ml bytinin rzi chtdn n yn ln digr ml byti il fizii, funsinl v iqtisdi lqlri sysind tzhr d bilr. susi dyr mumiyytl bzr n dyil, y myyn mliyytinin istifdsi n, y d ptnsil mliyyti v istifd dn n mvcud l bilc lv dyri tmsil dir, yni shbt susi mr mli ln lclrdn gdir. susi dyr fliyytd ln mssisnin dyrinin lmntlri il lqd l bilr. Qiymtlndirici bu mfhumu bzr dyrindn yrm v btn susi frziyylri ydn ild rh tmy lmldr. 3.12. ss tivlr v y susi vziyytlr n dh sciyyvi ln digr dyr ifdlri bu tivlr id ln stndrtlrnd myyn dilir. 3.13. Mliyy hsbtnn trminlri. 3.13.1. dltli dyr - bu l pul mblidir i, nun mqbilind y mlumtlnm mrql trflr rsnd prln mmrsiy svdsi nticsind, tivlrin mbdilsi v y hdlilrin dnilmsi b vr bilr. 3.13.2. mrtizsiy mbli. tivin lnmsn trii msrflr v y bu msrflri vz dn digr miyyt, msln, tivin hsblm qlq dyrini mql.

3.13.3. tiv mbdi bir qyd lrq pr slhiyytli qiymtlndiricilr trfindn prlm qiymtlndirm nticsind myyn dilmi ss tivlrin dyridir. 3.13.4. dniln mbl. Mssis bu mbli, tivin snr istifdsi nticsind (tivi rlldrrn qlq dyr d dil lmql) dmy mid bslyir. 3.13.5. Rlldrmnn lis dyri. St msrflri v svdlmnin trtib dilmsin msrflri lmql mssis nrml fliyyt gstrrn tivin hsblm st qiymtidir. Rlldrm zmn lis dyrin miyyti, ylnz bzr dyri trifin dil ln btn ritlr riyt diln hllrd, rlldrm msrflri lmql bzr dyrin yndr. susil, bzr dyri zr svdlmnin b tutms n ifyt qdr vtn lms nzrd tutulur. Bzr dyri, bir qyd lrq, mumi miyyti rlldrm zr msrflr ln qdr nminl dyri tmsil dir. 3.13.6. Itirilmi tivin dyri. Bzr ynmsnd byti mul dn mliyyti n msrflrdir. Mliyytinin bzrd vzdici - byt trd hllrd, hminin vztmy lis cri msrflr dlnr. Qyri-bzr ynmsnd tivin indii mliyyti n, hmin tivin ii miyytdn byyn brbr ln dyridir (hmin mliyyti n nun fydlln dyri v y , rlldrlrn v y ric dilrn tivin dyri). Snuncu trifd itirilmi tivin dyri fliyytd ln mssisnin bir hisssi imi tivlrin istifd dyri nspsiys qyri-bzr susiyytini s tdirn qiymtlndirm bzsn bir nmundir v bzn itirilmi tivin ptiml dyri dlndrlr. 4.0. Mliyy hsbtnn stndrlr il qrlql lq 4.1. Tcrbd, mhsibt utu mqsdlri n qiymtlndirm trminlri v mtdlrnn ttbiqin mnsibtd qrqlq mvcuddur. Bu nv prblmlrdn uzqlmq mqsdi il qiymtlndirm bzs imi bzr dyrin id ln stndrt, bzr dyrindn frqli ln qiymtlndirm bzsn id ln stndrt, mliyy hsbt n qiymtlndirmy id ln stndrt ilyib hzrlmdr. nlr l qurulmudur i, mhsibt utun idiyyat ln qiymtlndirm stndrtlrn mnsibtd gstrilrl qiymtlndiricilri, mhsiblri v ictimiyyti tchiz tm mmn lsun. 4.2. Mliyy hsbtnn bynllq stndrtlrn mvfiq lrq, mliyy hsbtnn mqsdi, hsbt trtib diln mssisnin fliyytini v mliyy vziyytinin nticlri bytiv ild s tdirmdir. Bllil, mliyy hsbt stndrtlrn, mssisnin znn dyrini qiymtlndirilmsind mnsibtlr gstrilr dil dilmir. Bu mslnin snr izh stndrt 3-n mtnind vrilmidir. 4.3. Mliyy hsbt stndrtlr tsbit lunmu tivlrin qiymtlndirm nticlrinin, mssisnin mliyy hsbt sndlrind mmn sini tlb lunn sullrn nzrd tutur. nlr cri bzr qiymtlndirmlrin v y trii msrflr hqd rzlmlr istind dn digr bzrlr iddir.

4.4. Anma nzr alnmaqla vzetmy msrflr metodu ixtisaslam mlak obyektlrinin qeyri-bazar qiymtlndirm metodudur v mnasib vziyytlrd maliyy hesabat n qiymtlndirilmd istifad edil bilr. 5.0.Standartn tlblri 5.1.Bazar dyrindn frqlnn ilkin rtlr saslanan msllrin icrasna balamazdan nc, qiymtlndirici: 5.1.1. Hll edilmli problemi lazmi sviyyd eynildirmli v mslnin icrasnn yanllqlara sbb olan v verilmi raitlr uyun olmayan nticlr sbb olmayacana tminat vermlidir. 5.1.2. Hazrki standartlara v qiymtlndirmnin digr mumqbuledilmi prinsiplrin mvafiq olaraq verilmi mslni icra etmk n kifayt qdr biliklr, tcrby, srity malik olduuna min olmaldr v yaxud ks tqdird: (1) mslni qbul edn qdr btn mvcud uyunsuzluqlar haqda mtriy vermli; (2) mslni smrli icra etmk n zruri olan, btn mvafiq addmlar atmal; elc d (3) i yekunladrldqdan sonra, tqdim edilmi hesabatda bu vziyyti v atlm addmlar aqlamaldr. 5.2. Qeyri-bazar qiymtlndirilmsi aparlarkn qiymtlndirici, etimad gstrilmi qiymtlndirmni aparmaq n zruri olan metod v sullar, bilmli v dzgn ttbiq etmlidir. 5.3. Bazar dyri il qeyri-bazar dyri arasnda anlalmazlq yaranmas imkannn qarsn almaq mqsdil qiymtlndirici aadak gstrilnlri yerin yetirmlidir; 5.3.1. Qiymtlndirilmli mlak eynildirmli; 5.3.2. Qiymtlndirmli mlak il bal hquqlar eynildirmli; 5.3.3. Qiymtlndirmnin mqsd v nzrd tutulan istifadsini myyn etmli; 5.3.4. Hesablanan dyrin nvn myyn etmli; 5.3.5. Qiymtlndiriln mlakn tdqiq edilmsi v ya mvafiq mlumatlar aqlamal; 5.3.6. stniln xsusi mhdudladrc rtlri aqlamal; 5.3.7. Qiymtlndirm tarixini myyn etmk; 5.3.8. lin mlumatlarn ilyib hazrlamal v thlil etmli, elc d verilmi msly mvafiq raitlri yrnmli; 5.3.9. Hesabatda tqdim edilmi qiymtlndirmnin, gr msl bazar dyrindn frqli qiymtlndirm bazasna aiddirs, bazar dyrinin hesablanma kmiyyti olmadn qeyd etmli; xbr

5.4.

Bzi raitlrd qeyri-bazar dyr bazalarndan istifad v ttbiq edilmsi konsepsiyalar mnasib olsa da, qiymtlndirici, gr shbt bu nv dyrin taplmas v onun haqqnda hesabatn trtib edilmsindn gedirs, onun bazar dyrinin ksi hesab etmk n zruri saslarn olmayacana tminat vermlidir.

6.0.Qeydlr 6.1. Konkret mssis n mlakn faydall, bazar v ya verilmi mssis nqteyinzrindn faydallndan frqln bilr. Ona gr d maliyy hesabatnda v aktivlrin onunla bal olan qiymtlndirilmsind, maliyy hesabatnda ks olunmal v bazarda qbul edilmi dyrlrl, maliyy hesabat n qiymtlndirm bazas kimi istifad edilmyn qeyri-bazar dyri nvlri arasnda frqlndirm aparmaq zruridir. 6.2. stifad dyri (bax 3.1) v ya itirilmi aktivin dyrinin bzi istifad variantlar (bax, bnd 3,13,6) istifadi nqteyi nzrindn qeyri-bazar dyrinin hesablanm bazasdr. Bzn onu myyn istifad edn v ya mlkiyyti n dyr d adlandrrlar. Mbadil dyri aktiv mlkiyyt hquqlarnn abstrakt mbadilsi ba vern bazar trfindn qbul edilmi dyrdir. Maliyy hesabat n ttbiq ediln hesabat trfindn bazar dyrin verilmi trif istifad dyri deyil, mbadil dyri prinsipin saslanmdr. 6.3. stifad dyri v mbadil dyri ifadlrinin mvafiq izahatlar olmadan ttbiq edilmsi anlamazlqlara sbb ola bilr. Qarlql meydana xan hallardan uzaqlamaq lazmdr. 6.4. mlak bazar dyrindn frqlnn bazalara sasn qiymtlndiril bilr, yaxud trif mvafiq olaraq bazara dyrini ks etdirmyn qiymt zr ldn-l ke bilr. Dyrin bu nv alternativ bazalar obyektin faydallna qeyri bazar bax v qeyri-adi rtlri ifad ed bilr. Faliyytd olan mssisnin dyrin xsusi dyr, mcburi sat zaman dyr, util dyri v realladrmann xalis dyri mfhumlarn misal kimi gstrmk olar. 6.5. Faliyytd olan mssisnin dyri mvcud biznes-onun trkib hisslrindn hr birinin bazar dyri deyil, mhz onun aktivin aid olan dyrlrdir. Ayr-ayr aktivlrin dyri faliyytd olan mssisnin trkib hisslri kimi, onlarn mumiyytl biznesin dyrin manti sasnda myyn edilir. Adtn onu konkret biznes v bu biznesin mlkiyytisi il bal olaraq yrndikd, onlarn istifad dyri hesab edilir. 6.6. stifad dyri tsadfn mlakn bazar dyrin uyun ola bilr. gr mssis ondan, anoloji mt v xidmtlrin istehsallarndan daha byk fayda v qazancla istifad ed bils idi, istifad dyri mlakn bazar dyrindn yksk ola bilrdi. Digr trfdn, istifad dyri, gr mssis mlak obyektindn tam qvvsil v maksimal smrlikl istifad etmirs, bazar dyrindn aa ola bilr. Eyni zamanda, gr mssis istehsala xsusi hquqlara, ekstroordinar kontraktlara, nadir patent v lisenziyalara, myyn sahd byk tcrby,

xsusi qdvill v mssis satlarkn yeni mlkiyytiy verilmyn digr toxunulmaz aktivlr malikdirs, istifad dyri bazar dyrindn yksk ola bilr. 6.7. Xsusi dyr nadir yerlm mkan il, mstsna bazar raitlrind mvqqti vziyyt il v ya xsusi maraa malik olan alcnn dmy hazr olduu lav mbl il laqdar olaraq mlak obyektin aid edil bilr. Xsusi dyrin bu nv elementi hesabatda, hazrk stabdartlarda verilmi bazar dyri trifin mvafiq olaraq myyn ediln bazar dyrindn ayrlqda gstril bilr. mlakn xsusi dyri onun bazar dyrinin hesablanmasna daxil edilmmlidir, nki bu cr prosedura yanlla sbb olar. 6.8. Mhasibat uotunda istifad ediln daltli bazar terminin bazar dyri terminindn sasl surtd frqlnir. dalti dyr v bazar dyrinin bzi raitlrd miqdar qiymtlri uyun gls d,onlarn triflri uyun glmir. Msln, daltli dyrin myyn edilmsi, bazar dyri anlaynn trifind gstrilmi, satn mtkkil qaydada aparlmas n adekvat vaxta v mcburiyytin hr hans formasnn olmamasna mnasibtd qoyulan tlblr uyun glmy bilr. 6.9. Mcburi sat ekstrordinar v qeyri-sciyyvi raitlrd lv edilmsi il laqdar olaraq myyn ediln v bir qayda olaraq, marketinq dvrnn azln, lazmi akarln yoxluunu, bzn is satcnn mcbur edilmsi v (v ya) mcburiyytl realladrman ks etdirn qiymti nzrd tutur. Bu sbblrdn mcburi sat il v ya borclara gr sat il bal olan v mcburi sat dyri adlanan qiymt bazar dyrini ks etdirmir. Mcburi sat v ya borclara gr sat zaman dniln qiymt - real hqiqtin faktdr. mumi hallarda, xarakterin v bu nv rylrin ifad edilmsi n tlb olunan obyektiv subyektiv frziyy v ehtimallarn drcsin gr qiymtlndiriciy onu proqnozladrmaq ox tin olur. Mcburi sat dyri (v ya qiymti) terminin, nqteyi-nzrindn,onun faydal

hminin lvetm dyri altnda da tsadf edil bilr. 6.10. Util dyri mlakn ilkin tyinat v funksiyalar istifadsinin nzrd tutulmu mddtinin sonunda mlakn (torpaq sahlri mstsna olmaqla) gzlniln cari qiymtinin ifadsidir. Util dyri mfhumu aktivin, onda nzrd tutulmu ilkin istifad baxmndan deyil, lvedilm qaydasnda sat nqteyi-nzrindn qiymtlndirildiyini terminalogiyasnda, nzrd tutur. artq mssis Bu konteksd util trfindn istifad dyri mhasibat edilmyn aktiv uotu n

realladrmann xalis mbli kimi d mlumdur. 6.11. Util dyri mlakn sonradan faydal istifad edilmycyini nzrd tutmur. Util n satlm mlak obyektlri, yenidn qurula, analoji v ya baqa nv istifad n yenidn

tkil edil bilr v ya hl istismar ediln baqa mlak n ehtiyat hisssi mnbyi ola bilr. Nhayt, util dyri yenidn emal n xammal dyrini d ifad ed bilr. 7.0. nformasiyann aqlanmasna mnasibtd tlblr 7.1. Qiymtlndirm haqda hesabatlar yanllqlara sbb olmamaldr. Mxtlif lklrd hesabatlar n konkret standartlar frqln bilr, lakin qiymtlndirici mtlq hesabatda, n az 6,3 bndind sadalanm bndlri daxil etmlidir. Dyrin qeyri-bazar bazalarna saslanan qiymtlndiricilr n hesabatda, xsusil qiymtlndirmnin mqsdlrini v onun nzrd tutulmu ttbiqind nticlrini aydn kild gstrmk, elc d qiymtlndirmnin hesablama bazasn, onun ttbiq edilmsini v onun mhdudiyytlrini tam amaq zruridir.

MILLI QIYMTLNDIRM STANDARTI

Standart 5 (AMQS 5)

Qiymtlndirm hesabatnn trtibi

1. Giri 1.1 Qiymtlndirm prosesinin sonuncu mrhlsi olan qiymtlndirm hesabatnn trkibin dyr, qiymtlndirm bazas, qiymtlndirmnin mqsdi haqqnda rylr, hminin btn ehtimal v mhdudladrc rtlr daxil edilmlidir. Qiymtlndirm hesabatna, dyri myynldirmk n istifad olunan sul v tcrby saslanan qaydalar da daxil edil bilr. Bu, qiymtlndirm hesabatn nzrdn keirn xs qiymtlndirm prosesini v qiymtlndirm zaman istifad ediln faktlar baa dmy kmk edir. 1.2 Qiymtlndirm hesabat dyrl bal yekun rylri hat edir. Onun trkibin, hminin qiymtlndirici v qiymtlndirm tarixi haqqnda mlumatlar daxil edilir. Hesabatda mlak v mlak zrind mlkiyyt hquqlar gstrilir, lazmi qiymtlndirmlr eynildirilir, qiymtlndirm bazas v qiymtlndirm nticlrinin ehtimal olunan istifadsi myynldirilir. Hesabatda btn ehtimallar v mhdudladrc rtlr aqlanr, qiymtlndirm tarixi v hesabatn trtibi qeyd olunur, obyektin yoxlanma xarakteri tsvir olunur, hminin hazrk standartn istifadsin v standartdan mmkn knarlamalar saslandrlr. Hesabat qiymtlndirici trfindn imzalanr. 1.3. Bu standart qiymtlndirm hesabatnn qiymtlndirm prosesind vacib rol oynamasn nzr alaraq hesabata aadak tlblri tyin edir: 1.3.1 Hesabat yksk pekar tlblr mvafiq hazrlanmaldr; 1.3.2. Hesabata btn lazmi elementlr daxil edilmlidir. 2. Ttbiq sahsi

2.1 Hesabata aid olan tlblr hazrki standartda hat olunmudur v qiymtlndirm hesabatnn btn nvlrn ttbiq edilir. 2.2. Qiymtlndirm hesabatnn trtibin olan tlblr riayt edilmsi hm srbst qiymtlndirici, hm d daxili qiymtlndirici n zruridir. Maliyy hesabat, kreditlrin verilmsi kimi xsusi mqsdlr v xsusi mlak nvlrini hat edn qiymtlndirmlr frqli tlblr qoyula bilr. 3 Anlaylar

3.1. Qiymtlndirm hesabat. Qiymtlndirm hesabat qiymtlndirmnin aparlmas n analitik sullarn v qiymtlndirmnin hyata keirilmsi sbbinin v mqsdlrinin, hminin, dyrin myynldirilmsi n aparlan thlillrin ks olunduu snddir. Hesabata hminin, qiymtlndirm prosesind istifad olunan analitik sullarn izah daxil ola bilr v dyrin myynldirilmsi zaman aparlan thlild istifad olunan hmiyytli mlumatlar gstril bilr. Qiymtlndirm hesabat yazl v ifahi formada ola bilr. Hesabatn nv, mzmunu v hcmi ehtimal olunan istifadiy, qanununun tlblrin, mlak nvlrin, xarakterin v qiymtlndirm taprnn xsusiyytin mvafiq dyiir. Qiymtlndirm sertifikat v qiymtlndirm hesabat terminlri bzn eyni mnan ifad edir. Bzi lklrd qiymtlndirm sertifikat qiymtlndiricinin mlakn yekun qiymtlndirm nticsini tsdiq etdiyi sndi bildirir. Qiymtlndirm sertifikat adtn kiik hcmli snd formasnda olmasna baxmayaraq, bzn hm d trafl hesabat formasnda da ola bilr. Sertifikat qiymtlndirm tarixini, qiymtlndirmnin aparlma mqsdini, qiymtlndirm hesabatnn trtib edildiyi tarixi, qiymtlndirm zaman ediln ehtimallar, qiymtlndiricinin adn, nvann v ixtisasn hat edir. Digr lklrd istifad olunan dyr sertifikat, istifad ediln faktlarn doruluunu, thlilin yalnz irli srlm ehtimallara mvafiq olduunu, qiymtlndiriciy veriln muzdun hesabatn mzmununa he bir tsir gstrmdiyini v qiymtlndirmnin etik normalara v pekar standartlara mvafiq aparlmasnn qiymtlndirici trfindn tsdiq edildiyi byanat formasndadr.

3.2. ifahi hesabat. Mtriy sifahi kild bildiriln v qiymtlndirmnin mhkmy ekspertlrin ifadsi v ya byanat vasitsi il tqdim ediln nticsidir. Mtriy ifahi bildiriln hesabat i sndi il tsdiq olunmaldr v n az qiymtlndirmnin yazl nticsi lav olunmaldr. 3.3. Yazl hesabat. Elektron forma da daxil olmaqla, mtriy yazl kild bildiriln qiymtlndirmnin ntcsidir. Yazl hesabatlar zn ya btn aradrlm materiallarn v dyr haqqnda ryin tyinat n aparlan thlillrin ks olunduu lav sndlri, yaxud da dvr yenidn qiymtlndirmni, dvlt v ya digr agentliklr trfindn istifad olunan forma v ya mtriy mktub kimi qsaldlm sndlri daxil ed bilr. 3.4. Qiymtlndirmnin aparlmas n taprn myyn olunmas qiymtlndirmnin mzmununu, mqsdini, ttbiq sahsini tyin edn v qiymtlndirmnin aparlmas il bal istniln qeyri-adekvat fikri aradan qaldran qiymtlndirm prosesinin ilk addmdr. Qiymtlndirici hesabatda aparlan thlil, mlumat v nticlrin qiymtlndirm taprnda gstrilmi tlblr mvafiq olduuna tminat verir. Qiymtlndirm tapr zn aadak elementlri daxil edir: 3.4.1. Qymtlndiriln danmaz, danar mlaklar (sas vasitlr, mebel, mlkn ayrlmaz hisslri v avadanlq) v ya digr mlaklar, lazmi qiymtlndirm v digr mlak siniflrinin eynildirilmsi 3.4.2. mlak zrind hquqlarn (frdi mssis, rikli v ya xsi maraq) lazmi qiymtlndirilmsinin eynildirilmsi 3.4.3. Qiymtlndirmnin ehtimal olunan istifadsi v bununla bal mhdudiyytlr. stniln submqavillrin, clbediln agentlrin v onlarn idki rolunun qeyd olunmas 3.4.4. Tsis ediln dyrin baza v nvnn myyn edilmsi 3.4.5. Ehtimal olunan hesabat tarixinin myyn edilmsi 3.4.6. Qiymtlndirmnin mqsdlrinin eynildirilmsi, qiymtlndirm v hesabatn ttbiq sahlri 3.4.7. Qiymtlndirmnin sasland potensial v mhdudladrc rtlrin eynildirilmsi 3.5. Uyunluq haqqnda bildiri. Qiymtlndiricinin z iind AQC-nin Pe Etikas Kodeksinin etik prinsip v tlblrin riayt etmsinin tsdiqidir. Uyunluq bildiriinin mzmunu 5.1.11 v 5.1.11.1 paraqraflarnda aqlanmdr. 3.6. Xsusi, qeyri-adi ehtimallar. mlakn ld olunmas prosesinin sonuna qdr alc mlakn vziyyti bard soru yolu il kompleks aradrmalar hyata keirir. Qiymtlndirici n bu cr aradrmalarn nticlri haqqnda ehtimallar irli srmk v sifarii trfindn irli srln mlumatlara sasn z nticsini bildirmk normal saylr. Xsusi, qeyri-adi ehtimallara tdqiqat prosesind ortaya xan suallarla bal olan lav ehtimallar aid ola bilr; onlar hm d digr problemlrl d bal ola bilr. Msln, alcnn xarakteri, mlakn fiziki vziyyti, irklnmnin sviyysi v ya glck inkiafn mmknly (bax bnd 5.1.7) 4. Maliyy hesabat standartlar il qarlql laq

4.1. Bu mmkn olan halda, qiymtlndirm hesabat Beynlxalq Maliyy Hesabatlar Standartnn (BMHS) v dvlt sektoru n beynlxalq maliyy hesabatlar standartnn tlblrin mvafiq olmaldr. Qiymtlndirm hesabatnn trtibin dair qaydalar

5.

Hazrki standarta mvafiq qiymtlndirm aparmaq n qiymtlndirici Pe etika Kodeksinin tlblrin riayt etmlidir. 5.1. Qiymtlndirm haqqnda hr bir hesabat aadak tlblr mvafiq olmaldr. 5.1.1. Dyr haqqnda aq v dqiq nticlri ks etdirmli, he bir kild anlalmazla sbb olmamal;

5.1.2. Qiymtlndirm hesabatnda mtri, qiymtlndirmnin ehtimal olunan istifadsi v mvafiq tarixlr qeyd olunmaldr. 5.1.2.1. Dyrin myyn edildiyi tarix; 5.1.2.2. Hesabatn trtib edildiyi tarix; 5.1.2.3. Qiymtlndiriln obyektin tfti tarixi; 5.1.3. Qiymtlndirm hesabatnda qiymtlndirm bazasnn, o cmldn dyrin nv konkret olaraq myynldirilmlidir 5.1.4. Qiymtlndirm hesabatnda qiymtlndiriln obyektlrin eynildirilmli v sciyylndirilmlidir. 5.1.4.1 . Qiymtlndiriln mlak zrind hquqlar v maraqlar 5.1.4.2. mlakn fiziki v hquqi sciyysi; 5.1.4.3. sas mlak kateqoriyalarndan frqli qiymlndirmy daxil olan mlak siniflri; 5.1.5. Qiymtlndirm hesabatnda dyrin myyn edilmsin birbaa tsir gstrn btn ehtimal v mhdudladrc rtlrin xlassi daxil olmaldr; 5.1.6. Qiymtlndirm hesabatnda dyr haqqnda bildiri birbaa tsir gstrn btn ehtimal v mhdudladrc rtlrin formulas daxil edilmlidir; 5.1.7. Qiymlndirm hesabatnda xsusi, sas v ya qeyri-adi ehtimallar v bu cr raitlrin yaranma ehtimallar myynlmlidir; 5.1.8. Qiymtlndirm hesabatnda thlil ediln mlumat v gstricilrin tsviri, qiymtlndirmd istifad olunmu yanama v qiymtlndirm sulu, hminin, hesabatda istifad olunan thlil, fikir v nticlr saslanan mlahizlr gstrilmlidir; 5.1.9. Qiymtlndirm hesabatnda onun qiymtlndirici v istifadi n mxfi olmas v qiymtlndiricinin hr hans nc trfin hesabata sasland tqdird he bir msuliyyt damad ifad edn bildiri olmaldr. 5.1.10. Hesabata qiymtlndirmnin MQS- mvafiq aparldn tsdiq edn bildiri daxil edilmli, hminin hesabatda MQS-in tlblrindn istniln knarlamalar tsvir olunmaldr. Hesabatda MQS-in Pe Etika kodeksin mvafiq istniln knarlamalarn izah olmaldr. 5.1.10.1. Uyunluq haqqnda hr bir bildiri aadaklar daxil edilmlidir: - hesabatda gstriln faktlarn dzgn olmas; - thlil v nticlrin yalnz bildirilmi ehtimal v rtlrl mhdudlamas; - qiymtlndiricinin qiymtlndiriln mlaka he bir marann olmamas (gr bel maraq varsa, onu bildirmk); - qiymtlndiricinin qrarnn hesabatn istniln aspektindn asl olmamas; - qiymtlndirmnin MQS-in Pe Etika kodeksin mvafiq olmas; - qiymtlndiricinin thsilinin lazmi tlblr mvafiq olmas; - qiymtlndiricinin analoji mlakn qiymtlndirilmsi il bal tcrbsinin olmas v onun yerldiyi razini drindn tanmas; - qiymtlndiricinin mlakn xsi tftiini hyata keirmsi; - hesabatda qeyd olunan xslrdn baqa digr xslrin hesabatn trtibin pekar kmk gstrmmsi. 5.1.11. Qiymtlndiricinin ad, pekar ixtisas v imzas daxil etmlidir 5.2. Qiymtlndirm hesabat elektron pot vasitsil trlrkn, qiymtlndirici hesabatdak mtnin btvlyn qorumaq n tdbirlr hyata keirmli v trlm zaman he bir shv yol verilmycyin tminat vermlidir. Proqram tminat trmnin thlksizliyini tmin etmlidir. 5.2.1. trmnin xarakteri, tarixi, hminin qbulun tarixi v tyinat ks olunmaldr. Proqram tminat gstrici v mtnin trlmsinin keyfiyytin v trln, qbul ediln mlumatn uyunluuna imkan vermli, hminin hesabatn mllifdn baqa he kimin oxuya bilmmsin tmin etmlidir.

5.2.2. Qiymtlndirici rqmsal imzann (imzalarn) mdafisin v parol vasitsi il (PN kod), texniki mdafi (mhafiz kart) v ya digr vasitlrin btv yoxlanna tminat vermlidir. Hesabatda elektron sulla qeyd olunmu imza sl uyun saylr v hesabatn kaz nmunsindki yazl imza il eyni hquqi qvvy malikdir. 5.2.3. Elektron yolla trln hesabatn hqiqi elektron v /v ya kaz nmunsi qanunvericilikd gstrildiyi mddtd (5 ildn az olmamaq rtil) qiymtlndirici trfindn saxlanlmaldr. Elektron sulla trln hesabat yazlarnn sndi (fayl) elektron, maqnit v ya digr dayclarda saxlanla bilr. 5.3. Hesabatn tqdimat formas qiymtlndirici trfindn(mtri ilrazladrmaq rti il) qiymtlndirm taprna saslanaraq myyn edilir. 5.4. Hesabatn nv, mzmunu v hcmi onun glck istifadsindn, qanunvericiliyin tlblrindn, mlak nvndn, hminin onun xsusiyytindn v qiymtlndirmnin aparlma vziyytindn asldr. 5.5. Qiymtlndirm hesabatlarnn hazrlanmasnda istifad ediln sndlr qiymtlndirmnin ntic v xlaslrinin tminat n i sndlrind (fayllarnda) saxlanmal v qiymtlndirmdn sonra 5 ildn az olmayan dvr qdr mhafiz edilmlidir. 6. Qeydlr 6.1. Dyr haqqnda bildiri bazar gstricilrin, alnm nticnin tsdiqldiyi sul v saslara saslanmaldr. 6.2. Qiymtlndirm prosesind yaranan suallara trafl, mntiqli v metodiki yanamaya uyun cavablar verilmlidir. Bu, istehlakya qiymtlndirm prosesini drk etmy v nticlr inanmaa imkan verir. 6.3. Qiymtlndirici qiymtlndirm hesabatn el trtib etmlidir ki, istifadi qiymtlndirici trfindn irli srln fikirlri lazmi qaydada baa dsn. Bununla yana, hesabat oxunaql olmal v qiymtlndiriln obyekt haqqnda biliy sahib olan xsin marana sbb olmaldr. 6.4. Hesabat qiymtlndirm prosesin aydn, ffaf v btv yanaman ks etdirmlidir. 7 nformasiyann aqlanmasna tlblr 7.1. Qiymtlndirm daxili qiymtlndirici trfindn hyata keirildiyi tqdird konkret kild qiymtlndirm hesabatnda qiymtlndirici v mssis arasndak qarlql laqnin mvcudluu v xarakterini aqlamaq lazmdr. 7.2. Qiymtlndirici qiymtlndirm taprnn hyata keirilmsin qiymtlndirici kimi deyil, azad agent, mssis mslhtisi v ya nzarti kimi clb olunarsa, o, hesabatda qiymtlndirm prosesind oynad rolu qeyd etmlidir. 8. Knarlamalar

8.1 Qiymtlndirm hesabatnda qiymtlndirm haqqnda nticnin daha aydn v dqiq ifad edilmsin, ehtimal ediln istifadiy hesabat baa d bilmsi n kifayt qdr mlumat tqdim olunmasna, qiymtlndirmy aid olan istniln ehtimal v mhdudladrc rtlrin aqlanmasna dair tlblrdn baqa he bir knarlamaya icaz verilmir. 8.2. gr qiymtlndiricidn yuxarda sadalanan tlblrdn knara xan v ya MQS-in v MQS-nin Pe Etika Kodeksinin tlblrindn frqli tlblri hat edn qiymtlndirm taprn hyata keirmk tlb olunarsa, onda o, bu tapr yalnz aadaklara riayt etmkl hyata keir bilr:

8.2.1. Qiymtlndirici myynldirmlidir ki, qiymtlndirm tapr potensial istehlakn shv fikr svq etmy ynltmmidir. 8.2.2. Qiymtlndirici myynldirmlidir ki, aparlan qiymtlndirm kifayt qdr tamdr v alnm ntic ehtimal ediln mqsd v istifad n yetrinc inandrc v dzgndr. 8.2.3. Qiymtlndirici mtriy mslht grmlidir ki, tapra uyun tlimatlar Standartdan knarlama blmsin daxil edilmli v qiymtlndirm hesabatnda tam hcmi il ks olunmaldr. 8.3. Bazar dyrindn frqli knarlamalarn yarand hr bir raitd qiymtlndirici bazar dyrindn frqli dyr nvnn myynldirilmsi faktn hesabatda aydn ks etdirmlidir.

MILLI QYMTLNDRM STANDARTI

Standart 6 (AMQS 6)

Qeyri-maddi aktivlrin qiymtlndirilmsi

1.0.Giri 1.1. Mvcud standart 4 sas mqsd gdr: birincisi, qeyri-maddi aktiv mfhumlarn eynildirmk; ikincisi, qeyri-maddi aktivlr ttbiq ediln dyr trifini myyn etmk; ncs, qeyri-maddi aktivlri qiymtlndirrkn hesabat standartlarn myynldirmk; drdncs, qeyri-maddi aktivlrin standart qiymtlndirm metodikalarndan bzi frqlri izah etmk. Qeyri-maddi aktivlrin qiymtlndirilmsi, qiymtlndiriln aktivlrl laqli mnft axnnn myyn edilmsi n aktivlrin v ttbiq ediln qiymtlndirm metodikalarnn xidmtinin qalq mddtini eynildirmk, elc d dyrin hesabatda aydn, birmnal kild ks etdirilmsi n mvcud mlumatlarn mfssl yrnilmsini tlb edir. MQS qeyri-maddi aktivlrin qiymtlndirilmsi il laqdar olan shv anlamalar v ya anlalmazlqlar myyn etmy alr. Mvcud standartlar hyata keirmkd msuliyyt dayan qiymtlndiricilr qiymtlndirmnin nticlrindn istifad ednlr trfindn baa dlmni yaxladrmaq mqsdil btn zruri vasitlrdn istifad edrk, ictimaiyyti yanlla apara bilck vziyytlrdn yaynaraq v hesabatlarda obyektiv surtd saslandrlm hesablama kmiyytlrindn istifad sasnda adekvat sullarn ttbiqini tmin etmlidir.

1.2.

1.3.

2.0. Ttbiq sahsi 2.1. MQS maliyy hesabat mqsdlri il aparlan qeyri-maddi aktivlrin qiymtlndirilmsin aiddir. Qeyri-maddi aktivlr nnvi olaraq, konkret faliyyt gstrn mssis kontekstind qiymtlndirils d, bzi raitlrd baqa aktivlrl laqdar olmayan qeyri-maddi aktivlrin qiymtlndirilmsin zrurt yaranr.

3.0. Anlaylar 3.1. Bazar dyri adekvat marketinqdn (bazarlama) sonra, knll alc il knll satc arasndak kommersiya svdlmsi nticsind qiymtlndirm tarixin mlakn ldnl kemsini nzrd tutan pul mblin brabr olan hesablama kmiyytidir. Bu zaman hr iki trfin mcburiyyt olmadan, qnatcil, slahiyytli hrkt etmsi nzrd tutulur. Konkret qeyri-maddi aktiv ttbiq edilrkn, bu trif aktivdn daha smrli istifadni v onun satndan alna bilck pul mblini nzr alaraq, hmin aktivin malik olduu dyri ifad edir. 3.2. Qeyri-maddi aktivlr, z iqtisadi xsusiyytlri vasitsil tzahr edir. Onlar maddi mahiyyt malik deyil. Onlar z sahiblrini bzi hquq v stnlklrl tmin edir, bir qayda olaraq onlar n myyn mnft yaradrlar.

3.3. Qeyri-maddi aktivlr, mn etibaril bzi hquqlar, qarlql mnasibtlr, qeyri-maddi elementlr qrupu, intellektual qabiliyyt bazasnda yaranm aktivlr kimi tsnif edil bilr. 3.3.1. Hquqlarn mvcudluu, razlq ld etmi trflr arasnda bzi iqtisadi qazanclar almaq mqs