Minerski radovi u borbi sa šumskim požarima

Minerski radovi u borbi sa šumskim požarima

Zoran radulović,dipl.ing.rudarstva

A.Šumski požari

Šumski požari su stihijsko,nekontrolisano napredovanje vatre po šumskom prostranstvu i spadaju u prirodne katastrofe.Razlikuju se po vrsti, načinu postanka i štetama.Za nastanak požara potrebni su gorivi materijal, temperatura, i kiseonik.Ako se eliminiše jedan od tih faktora požar prestaje.

1.Vrste šumskih požara

Postoje tri osnovne vrste požara:

Podzemni ili zemaljski požar se prostire u slojevima humusa ili treseta.Ovi požari tinjaju i sporo se šire pa je gašenje otežano.

Osnovni ili površinski požar nastaje kada se zapali gornji sloj šums-kog pokrivača (opalo lišće,suva trava,grmlje) opasan je jer lako prela-zi u visinski ili gornji požar.

Visinski ili gornji požar je gorenje krošnji i stabala drveća,može dostići veliku brzinu širenja i obično nastaje od osnovnog ili prizemnog požara.

Sl.br.1 Šumski požar

Zoran Radulović,dipl.ing.rudarstva Page 1

2.Elementi požara i vrste odbrane

Pri šumskom požaru ,po gorućem materijalu,neprekidno se pomera zona(po-jas) gorenja takozvana Ivica požara.Ivica odn.zona požara sastavljena je od tri el-ementa:

Front, čeona strana najbržeg širenja požara, Krila, bočne strane požara u odnosu na pravac Fronta,i Zaledje, strana požara suprotna od Fronta.

Front požara se obično rasprostire i širi u pravcu duvanja vetra.Pri promeni pravca i smera vera front mogu postati krila a takođe i zaleđe ivice požara.Slike br.2 i 3 pokazuju skice elemenata Ivica šumskog požara kao i širenje šumskog po-žara.

Sl.br.2 Elementi šumskog požara i pravci širenja


Sl.br.3 Širenje šumskog požara

Iz primenjenih(primenjivih) metoda gašenja šumskih požara izdvajaju se sle-deće:

nabacivanje(zapljuskivanje) ivice osnovnog požara, vodom ili rastvorima vatrogasnih hemikalija, prosecanje mineralizovanih pojasa ili plitkih kanala,pomoću građevi-

nske mehanizacije ili eksplozivnih materijala, susretni plamen,i kombinacija eksplozivnih materija i vatrogasnihsmeša iz vazduha i sa

zemlje(eksperimentalna faza).

B.Izrada protivpožarnih pojaseva eksplozivnim materijama

Minerski radovi,odnosno eksplozivne materije,treba da se primenjuju u udaljenim i nepristupačnim terenima,gde građevinska mehanizacija ne može da se dopremi zbog konfiguracije terena.Protivpožarni mineralizovani pojasevi ili kana-li,osiguravaju efektnu borbu sa šumskim požarima,u toku požarnoopasnog perioda.


Prilikom izbijanja šumskog požara,trase pojasa se postavljaju na manje bujnom delu,na pravcu fronta šumskog požara,sa ređim rastinjem i sa manje listopadnog drveća.Širina mineralizovanog pojasa zavisi od gustine šume,njene bujnosti, lokalnog reljefa,i drugih faktora.Izrada mineralnih pojaseva prednjači u borbi sa šumskim požarom na teškom terenu.Pri pravljenju mineralnih pojaseva upotrebom eksplozivnih materija,koriste se dve glavne metode vođenja minerskih radova:

metod spoljašnjih punjenja,i bušotinski sistem.

1.Metod spoljašnjih punjenja

Metod spoljašnjih punjenja primenjuje se kada sloj gorivih materija nije ve-lik i leži na peščanoj podlozi.Eksplozivna punjenja mase Q=1-2 kg eksploziva postavljaju se po osi pojasa na rastojanju a=1,5-2m,ili pružno punjenje.Aktiviranje eksplozivnih punjenja vrši se istovremeno,tj.trenutno,jednim od načina aktivira-nja.Ovaj način se koristi kao osnovni oblik za stvaranje uzdužnih prekida rastinja manje površine,uglavnom između reka,puteva,i drugih prirodnih prepreka.Efi-kasnost punjenja povećava se njihovim dobrim zatrpavanjem(batarisanjem).Ova metoda je brza,efikasna, jedina mana joj je povećana potrošnja eksplozivnih materija po jedinici mere izbačenog mineralnog materijala.

Sl.br.4 Protivpožarni pojas


Protivpožarni mineralizovani materijal ,izbačen i prostrt na pravo mesto pravi prekid i zaustavlja širenje šumskog požara,jer mu oduzima glavni faktor gorivi materijal.

2.Bušotinski sistem

Bušotinski sistem formiranja protivpožarnog pojasa,koristi se za pokriva-nje zemljišta mineralizovanim materijalom do širine od 10 metara.Minske rupe se buše dubine lb=0,4-0,6 m na rastojanju a=1,5-3m jedna do druge. Dubina bušotine,rastojanje između njih kao i količina eksplozivnih materija po bušotini,određuju se u zavisnosti od vrste tla i širine pojasa.U proseku količina eksplozivnih materija iznosi Qb=400 gr./buš.U težem,elastičnom tlu,kao što je glina i slični materijali, količina eksplozivnih materija se povećava do Qb= 600 gr./buš dok se dubina minskih rupa povećava do lb=2,5m.U peskovitom tlu i materijalima sličnih karakteristika količina eksplozivnih materija se smanjuje na Qb=200-250 gr/buš,a rastojanje između minskih rupa se povećava na a=3-4metra.

Za dobijanje protivpožarnog pojasa većih širina vrši se višeredno bušenje i miniranje sa šahovskim rasporedom minskih bušotina.Prečnik bušotine iznosi d=64-100 mm,a aktiviranje se vrši jednim od klasičnih načina aktiviranja eksplo-ziva.Bušenje se obavlja odgovarajućim bušilicama primereno konfiguraciji terena.

Sl.br.5 Protivpožarni pojas radjen bušotinskim sistemom


U tresetištima za suzbijanje podzemnog ili zemaljskog požara rade se pro-tivpožarni kanali.U tim slučajevima buše se minske rupe do mineralnog dna,pri čemu je jako važno voditi računa da izbacivanje treseta eksplozivnim materijama lako razbukti i samo pojačava požar.Protivpožarni kanal koji ne dopre do mineralnog sloja nema nikakav efekat u gašenju požara.

3.Formiranje protivpožarnih pojaseva kod visinskog ili gornjeg požara

Za zaustavljanje rasplamsalog visinskog požara potreban je prekid u vegetaciji koji pravi reka,put,kamenit teren,tj.prirodni prekidi(pojasevi) na pravcu fronta širenja požara.Širina takvog prekida ne može biti manja od visine drveća.Pri odsustvu prirodnih prekida izrađuju se protivpožarni pojasevi.

Sa obe strane proseka i u centru se obrazuju mineralizovani pojasevi ,a drveće se postavlja na stranu dolazećeg požara,kao i šiblje i žbunje,tako da prave branu požarnom talasu (susretna prepreka).Kada plamen žarišta dođe do protivpo-žarnog pojasa (susretne prepreke),brzina njegovog prolaska se pojačava i može se obrazovati susretni visinski plamen.Posle susreta dva plamena rasprostiranje po-žara se prekida.

Za obrazovanje protivpožarnog pojasa koriste se eksplozivne materije. Miniranjem se vrši usmereno obaranju stabala,tako da kruna drveća pada na stranu dolazećeg požarnog talasa.Prepreka oborenim drvećem izvodi se po redovi-ma,gde se prvi red minira sa strane dolazećeg požarnog talasa.

Sl.br.6 Formiranje prozivpožarnog pojasa kod visinskog požara


Pri korišćenju minerskih radova na gašenju šumskih požara,treba imati na umu da vazdušni udarni talas ne može ugasiti požar .

B.Gašenje požara kombinacijom eksploziva i vatrogasnih smeša(teoretska pretpostavka)

Postoje dva metoda gašenja požara Detonacionim talasnim generatorom.

Prvi način je kombinacijom eksploziva i vatrogasnih smeša,ili inertnog ma-terijala mikronskih čestica.Detonacioni talasni generator se sastoji od:

Generatora talasa, Aktivatora eksploziva(upaljača), Eksplozivnog punjenja,i Vatrogasne smeše ili inertnog materijala.

Detonacioni talasni generator se ispušta iz helikoptera(sl.br.7) i na najoptimalnijoj visini od jezgra požara aktivira se visinski upaljač,koji detonira eksplozivno punjenje(Sl.br.8).

Sl.br.7 Detonacioni talasni generator


Sl.br.8. Ispuštanje detonacionog talasnog generatora

Energetska snaga eksplozivnog punjenja,deluje velikim detonacionim talasom na vatrogasnu smešu ili inertni materijal i raspršuju ga velikom snagom po jezgru požara(sl.br. 9).

Sl.br.9. Aktiviranje Detonacionog talasnog generatora


Drugi način gašenja požara kombinacija Detonacionog talasnog generatora i sistema Cardox (ugljen-dioksidom).Cardox“bomba“ se sastoji od(sl.br.10):

Generatora talasa, Energizera(hemijskog upaljača), Visinskog aktivatora, Tečnog ugljen-dioksida.

Sl.br.10.Cardox “bomba”

Cardox”bomba” takođe se ispušta iz helikoptera u samo jezgro požara i ak-tivira visinskim upaljačem na visini sa koje će imati najveći učinak dejstva na je-zgro požara.Tečni ugljen-dioksid pod visokim pritiskom se oslobađa u samo jez-gro požara,hladećiga i oduzimajući mu potrebni kiseonik.Na sl.br.11 prikazan je efekat dejstva oba uređaja.


Sl.br.11 Efekat dejstva

D.Zaključak

Gašenje požara eksplozivnim materijama jedan od načina gašenja požara na nepristupačnim terenima ako nije i jedan od jedino efikasnih na takvim terenima. Upotreba Detonacionog talasnog generator a i Cardox”bombe” su možda najefika-sniji ,u borbi sa šumskim požarima.Prednost nad klasičnim načinom pomoću avio-na i helikoptera sa vodom,ogleda se u mogućnosti njihovog dejstva na samo jezgro požara sa visine dovoljne da ga ugasi.Na ovim metodama treba dovršiti istraživa-nja i pokazati efikasnost njihove praktične primene.



Documents

Minerski radovi u borbi sa šumskim požarima