thichthanghoan.comthichthanghoan.com/NHAN MINH NHAP CHANH LY LUAN.docx · Web viewPHAÄT GIAÙO LUAÄN LYÙ HOÏCNHAÂN MINH NHAÄP CHAÙNH LYÙ LUAÄN NGHÓA QUAÙN * Taùc giaû:

PHAÄT GIAÙO LUAÄN LYÙ HOÏC-------------NHAÂN MINH NHAÄP CHAÙNH LYÙ LUAÄN NGHÓA QUAÙN----------------------------------------------------------------------------- * Taùc giaû: Boà Taùt Thöông Yeát La Chuû* Dòch giaû: Ñaïi Ñöôøng Tam Taïng Phaùp Sö Huyeàn Trang* Soaïn giaû (kieâm chuù giaûi): Sa Moân Thích Thaønh Quan.* Vieät dòch: Sa Moân Thích Thaéng Hoan. *************

THÖÙ MUÏC

*- Lôøi Dòch Giaû:......................................................................A)- Lôøi Töïa Chung Cuûa “Heä Thoáng Töôùng Toâng”.................. I.- Kinh Ñieån Cuøng Truyeàn Thöøa Caên Baûn Cuûa Töôùng Toâng............................................................ II.- Tuyeån Choïn Vaø Chuù Giaûi Duyeân Khôûi “Heä Thoáng Töôùng Toâng”............................................. III.- Sao Goïi Laø Duy Thöùc Hoïc?.......................................B)- Nguyeân Vaên “Nhaân Minh Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän”............C)- Coå Nhaân Minh Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän................................ ******** Phaät Giaùo Luaän Lyù Hoïc: Nhaân Minh Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän Nghóa Quaùn

A.- LÔØI NOÙI ÑAÀU.................................................................. 1.- Quy Taéc Thaät Duøng Nhaân Minh Phaù Ngoaïi Ñaïo....... 2.- Trình Baøy Toång Quaùt Luaän Lyù Hoïc........................... a. Caùch Ñôn Giaûn Cuûa Luaän Lyù Taây Döông............. b. Caùch Ñôn Giaûn Cuûa Luaän Lyù Trung Quoác.............

1

c. Caùch Ñôn Giaûn Cuûa Luaän Lyù Phaät Giaùo................

B.- NHAÂN MINH NHAÄP CHAÙNH LYÙ LUAÄN NGHÓA QUAÙN....................

1A.- Giaûi Thích Ñeà Luaän, Luaän Chuû, Dòch Giaû................ 2B.- Giaûi Thích Vaên Luaän................................................ I.-Nhaäp Moân Coù Hai Lôïi Ích............................................ II.- Phaùp Moân Chaân Naêng Laäp......................................... III.- Boä Moân Tôï Naêng Laäp...............................................

1/- Tôï Toâng................................................................. A, Tôï Toâng Coù Chín Loãi...................................... 1, Hieän Löôïng traùi ngöôïc nhau...................... 2, Tyû Löôïng traùi ngöôïc nhau......................... 3, Töï Giaùo traùi ngöôïc nhau............................ 4, Theá Gian traùi ngöôïc nhau.......................... 5, Töï Ngöõ traùi ngöôïc nhau............................. 6, Naêng Bieät Baát Cöïc Thaønh.......................... 7, Sôû Bieät Baát Cöïc Thaønh............................... 8, Cau Baát Cöïc Taønh....................................... 9, Töông Phuø Cöï Thaønh................................... B, Toång Keát Chín Loãi...........................................

2/- Tôï Nhaân................................................................ A,Boán Thöù Tôï Nhaân Baát Thaønh..................... A1, Löôõng Caâu khoâng thaønh..................... A2, Tuyø Nhaát khoâng thaønh........................ A3, Do Döï khoâng thaønh............................... A4, Sôû Y khoâng thaønh.................................. B, Saùu Thöù Tôï Nhaân Baát Ñònh......................... B1, Coäng Baát Ñònh (Nhaân cuûa hai beân taïo ñeå

2

chung nhau duøng maø trôû thaønh baát ñònh)....... B2, Baát Coäng Baát Ñònh (Nhaân cuûa hai beân taïo maø khoâng chung nhau duøng lieàn trôû thaønh Baát Ñònh)........................................................ B3, Nhaân Baát Ñòng nôi Trong Ñoàng Phaåm Duï moät phaàn chuyeån, maø nôi trong Dò Phaåm Duï bieán chuyeån........................................... B4, Nhaân Baát Ñònh nôi trong Dò Phaåm Duï Moät phaàn chuyeån, maø nôi trong Ñoàng Phaåm Duï Bieán chuyeån........................................................... C, Boán Thöù Tôï Nhaân Traùi Ngöôïc Nhau........... C1, Tôï Nhaân cuøng Töï Töôùng cuûa Phaùp traùi ngöôïc nhau..................................................................... C2, Tôï Nhaân cuøng Töôùng Sai Bieät cuûa Phaùp traùi ngöôïc nhau.................................................... C3, Tôï Nhaân cuøng Töï Töôùng cuûa Höõu Phaùp sai bieät nhau........................................................ C4, Tôï Nhaân cuøng Töôùng Sai Bieät cuûa Phaùp Traùi ngöôïc nhau.................................................

3/- Tôï Duï................................................................. A, Tôï Ñoàng Duï.................................................

3

A1, Tôï Ñoàng Duï cuûa Phaùp Naêng Laäp khoâng thaønh................................................ A2, Tôï Ñoàng Duï cuûa Phaùp Sôû Laäp Khoâng thaønh............................................. A3, Tôï Ñoàng Duï cuûa Caâu khoâng thaønh............. A4, Tôï Ñoàng Duï cuûa Khoâng Hôïp............................. A5, Tôï Ñoàng Duï Phoái Hôïp Bò Ñieân Ñaûo ................ B, Tôï Dò Duï................................................................ B1, Tôï Dò Duï cuûa Sôû Laäp khoâng lìa boû.............. B2, Tôï Dò Duï cuûa Naêng Laäp khoâng lìa boû.......... B3, Tôï Dò Duï cuûa Caâu khoâng lìa boû.................... B4, Tôï Dò Duï Khoâng Lìa Boû..................................... B5, Tôï Dò Duï cuûa lìa boû bò ñaûo ngöôïc..................... 4/- Lôøi Keát Luaän...................................................

IV.- Hai Moân Löôïng Cuûa Töï Ngoä................................... A, Hai Moân Löôïng Chaân....................................... B, Hai Moân Löôïng Tôï...........................................

V.- Boä Moân Chaân Naêng Phaù............................................ VI.- Boä Moân Tôï Naêng Phaù............................................... VII.- Keä Tuïng Toång Keát...................................................

4

C.- PHUÏ LUÏC: Thö Muïc Tham Khaûo....................................

*************

LÔØI TÖÏA CHUNG CUÛA “HEÄ THOÁNG TÖÔÙNG TOÂNG”--------- ---- --- Sao goïi laø Duy Thöùc Hoïc.---------------------

*- Lôøi Dòch Giaû:

Giaùo lyù Phaät Giaùo trong ba Taïng Kinh, Luaät, Luaän, nhaát laø Taïng Tuaän keå caû giaùo lyù Tieåu Thöøa vaø Ñaïi Thöøa ñeàu ñöôïc xaây döïng treân neàn moùng Nhaân Minh Luaän ñeå phaùt huy tö töôûng saâu roäng trong daân gian nhaèm minh ñònh chaân voïng, caùnh taø, thieän aùc, ñuùng sai, phaûi quaáy, toát xaáu..v..v...... ngoû haàu giuùp cho ngöôøi môùi vaøo ñaïo nhôø ñoù tö duy ñöôïc chaân chaùnh. Cuõng nhôø luaän chöùng cuûa Nhaân Minh, tö töôûng Phaät Giaùo, ñi ñeán ñaâu aûnh höôûng ñeán ñoù, aûnh höôûng lan roäng ñeán moïi taàng lôùp xaõ hoäi, ñoàng thôøi trôû thaønh chaát lieäu soáng aên saâu vaøo taâm huyeát con ngöôøi töø bao giôø nhö tö töôûng töø bi, bình ñaúng, thieän aùc nghieäp baùo, nhaân quaû luaân hoài..v..v..... ñaõ trôû thaønh phöông chaâm, luaân lyù, ñaïo ñöùc trong neáp soáng xaõ an laïc.

Ngaøy nay trong thôøi kyø maït phaùp, con ngöôøi ñang ñöùng tröôùc quaû muø cuûa vaïn hoa tö töôûng tha hoà tung bay khaép moïi chaân trôøi goác bieån. Moät soá con ngöôøi haàu nhö bò rôi vaøo trong theá giôùi aûo töôûng quaù naëng cuûa vaïn hoa tö töôûng aáy lung laïc, laøm cho taâm trí bò môø toái, khoâng bieát höôùng ñi naøo ñích thöïc ñeå choïn. Theá maø hoï khoâng naém vöõng yeáu ñieåm tö töôûng cuûa moãi luaän thuyeát, ñaõ vaäy hoï töï mình laïi coøn ñem nhöõng kieán giaûi thieáu kieåm chöùng tung ra nhöõng luaän thuyeát phi luaän thuaän thuyeát, trong ñoù vay möôïn, vaù víu, noái keát nhöõng

5

tö töôûng phi tö töôûng chaân chaùnh ñeå trang ñieåm cho luaän thuyeát cuûa mình, roài töï haøo cho luaän thuyeát cuûa mình laø chaân chaùnh. Khi nhìn vaøo noäi dung nhöõng luaän thuyeát vay möôïn, vaù víu, noái keát noùi treân, chuùng ta nhaän thaáy trong ñoù nhöõng tö töôûng maâu thuaãn, taïp nhaïp, khoâng lieân keát nhaát quaùn, theo Nhaân Minh Hoïc goïi laø töï ngöõ töông vi, hay noùi theo ngoân töø bình daân laø “Raâu oâng naøy caém caøm baø kia”, maø nhöõng thöù ñoù hieän nay saûn xuaát quaù nhieàu, neáu ngöôøi sô cô khoù beà löïa choïn.

Nhaèm muïc ñích giuùp nhöõng ngöôøi muoán hoïc Phaät phaùp choïn ñuùng tö töôûng hoa Öu Ñaøm Baùt Nhaõ chaân thaät tröôùc cao traøo vaïn hoa tö töôûng aûo giaùc noùi treân, toâi coá gaéng choïn taùc phaåm Nhaân Minh Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän Nghóa Quaùn cuûa Boà Taùt Thöông Yeát La Chuû do Sa Moân Thích Haønh Quan bieân soaïn vaø chuù giaûi dòch ra tieáng Vieät ñeå laøm caåm nam cho vieäc khaûo cöùu, ñoàng thôøi cuõng laøm tö lieäu cho vaên hoïc Phaät Giaùo Vieät Nam. Toâi dòch theo loái thoaùt vaên, chæ choïn laáy yù töôûng hôn laø choïn laáy vaên chöông cuù phaùp, ñoàng thôøi nhöõng chöõ naèm nghieâng vaø naèm nghieâng trong daáu Ngoaëc (chöõ naèm nghieâng) chính laø lôøi dòch giaû theâm vaøo ñeå ngöôøi ñoïc deã nhaän ñònh hôn. Loái dòch cuûa toâi döôøng nhö coù nhieàu thieáu soùt kính xin quyù ngaøi cao minh chæ giaùo ñeå tu chænh laïi cho ñöôïc hoaøn bò hôn. Caån buùt.Thích Thaéng Hoan

I.- KINH ÑIEÅN CUØNG TRUYEÀN THÖØA CAÊN BAÛN CUÛA TÖÔÙNG TOÂNG.

Chuû yeáu laø giaûi roõ Töôùng Toâng (töùc laø Phaùp Töôùng Toâng, cuõng goïi laø Du Giaø Toâng, hoaëc goïi laø Duy Thöùc Toâng), taát nhieân cuõng phaûi daàn daàn giaûi roõ moät

6

thöù döôùi ñaây laø hoïc phaùi Trung Quaùn; nhaân vì chính nhö Tam Taïng Ñöôøng Ñaïi Nghóa Tònh ôû nôi choã trình baøy trong Nam Haûi Kyù Quy Noäi Phaùp Truyeän do Ngaøi tröôùc taùc noùi raèng: “Choã goïi Ñaïi Thöøa, khoâng ngoaøi hai thöù: moät laø Trung Quaùn, hai laø Du Giaø. Trung Quaùn thì thoâng thöôøng coù chaân khoâng, theå thì hö voïng nhö huyeãn; Du Giaø ôû ngoaøi thì khoâng nhöng ôû trong thì coù, söï vaät ñeàu laø Duy Thöùc.” Do ñoù coù theå hieåu bieát, Phaät phaùp ñaïi thöøa thì coù hai Ñaïi Phaùp Phaùi hoaëc Hoïc Phaùi, moät laø Trung Quaùn Hoïc Phaùi, hai laø Du Giaø Hoïc Phaùi. Trung Quaùn Hoïc Phaùi thì toân vinh Boà Taùt Long Thoï laø Toå ñaàu tieân, ñem Trung Quaùn Luaän vaø Thaäp Nhò Moân Luaän cuûa Boà Taùt laøm caên baûn luaän ñieån, veà sau hoïc phaùi cuûa Boà Taùt truyeàn ñeán Boà Taùt Ñeà Baø, Boà Taùt Ñeà Baø tröôùc taùc thaønh Baùch Luaän, nghóa laø cuøng vôùi hai boä Luaän cuûa Long Thoï hieäp nhau laïi goïi laø “Tam Luaän”; ngöôøi truyeàn thöøa phaùi cuûa Boà Taùc Ñeà Baø laø La Haàu La Baït Ña La, Thanh Muïc, Baø Taåu, Phaät Hoä, Thanh Bieän..v..v....... Ngöôøi hoaèng truyeàn taïi Trung Quoác thì coù Cöu Ma La Thaäp, truyeàn cho ñeán ñôøi Ñöôøng. Ñaïi sö Kieát Taïng nhôn vì muoán khai saùng “Tam Luaän Toâng” neân môùi gom goùp chuùng laïi trôû thaønh to lôùn. Trung Quaùn Hoïc Phaùi taïi ñaây ñöôïc goïi laø Hieäp Nghóa Ñích Trung Quaùn Phaùi; phaùi naøy maëc duø goïi laø “Trung Quaùn”, kyø thaät laø söû duïng phaùp Khoâng Quaùn (Ñeä Nhaát Nghóa Khoâng, Nhaát Thieát Phaùp Khoâng) trong ñoù bao haøm ba phaùp quaùn laø Khoâng, Giaû, Trung, cho neân goïi laø “Trung Quaùn”, cuõng xöng laø “Khoâng Toâng”. Kinh ñieån caên baûn cuûa toâng naøy laø caùc kinh Baùt Nhaõ cuøng Tam Luaän.

Nghóa roäng cuûa Trung Quaùn Hoïc Phaùi hoaëc Khoâng Toâng thì bao quaùt caû Thieân Thai Toâng, Hoa Nghieâm Toâng, Thieàn Toâng..v..v......, nhaân vì nhöõng toâng phaùi aáy ñeàu choïn laáy Trung Quaùn Hoïc Phaùi ñeå môû ñaàu saùng laäp vaø

7

chuû yeáu laø caên cöù kinh ñieån cuûa Trung Quaùn Hoïc Phaùi ñeå laäp Toâng, cho neân ôû trong taùm Ñaïi Toâng Phaùi Ñaïi Thöøa, ngoaïi tröø Phaùp Töôùng Toâng vaø Luaät Toâng, kyø dö caùc Toâng Phaùi treân cô baûn ñeàu leä thuoäc choã nhieáp laáy nôi Taùnh Khoâng (Khoâng Toâng) (duøng noù laøm töông ñoái nôi “Töôùng Toâng”, laïi coøn nghieân cöùu baûn taùnh cuûa caùc phaùp huaân taäp, cho neân laïi xöng laø “Taùnh Toâng”.

Noùi ñeán Phaùp Töôùng Toâng (Hoaëc laø Du Giaø Toâng) kinh ñieån toái chuû yeáu chính laø “Moät Kinh moät Luaän”: Giaûi Thaâm Maät Kinh vaø Du Giaø Sö Ñòa Luaän. Kinh ñieån caên baûn cuûa noù chính laø caên cöù Thaønh Duy Thöùc Luaän Thuaät Kyù, ñoù laø 6 Kinh 11 boä Luaän:

A.- 6 Kinh goàm coù: 1, Kinh Giaûi Thaâm Maät, 2, Kinh Hoa Nghieâm, 3, Kinh Maät Nghieâm (cuõng goïi laø Kinh Haäu Nghieâm) 4, Kinh Laêng Giaø, 5, Kinh Nhö Lai Xuaát Hieän Coâng Ñöùc 6, Kinh Ñaïi Thöøa A Tyø Ñaït Ma (Hai Kinh sau cuøng chöa dòch thaønh Haùn Vaên).

B.- 11 Boä Luaän: 1, Luaän Du Giaø Sö Ñòa (Boà Taùt Di Laëc giaûng) 2, Luaän Hieån Döông Thaùnh Giaùo 3, Luaän Ñaïi Thöøa Trang Nghieâm Kinh, 4, Luaän Ñaïi Thöøa A Tyø Ñaït Ma Taäp. 5, Luaän Nhieáp Ñaïi Thöøa (Töø ñaây trôû veà tröôùc do Boà Taùc Voâ Tröôùc saùng taïo). 6, Luaän Bieän Trung Bieân (Boån Luaän do Boà Taùc Di Laëc giaûng giaûi, Theá Thaân saùng taïo vaø giaûi thích luaän)

8

7, Luaän Phaân Bieät Du Giaø (Boån Luaän naøy cuõng do Boà Taùc Di Laëc giaûng, Theá Thaân saùng taïo vaø giaûi thích Luaän, Luaän naøy chöa dòch vaø truyeàn thöøa) 8, Luaän Duy Thöùc Nhi Thaäp (do Theá Thaân saùng taïo). 9, Luaän Thaäp Ñòa Kinh (do Theá Thaân saùng taïo, giaûi thích quan heä nôi phaåm Thaäp Ñòa cuûa kinh Hoa Nghieâm) 10, Luaän Taäp Löôïng (do Boà Taùt Traàn Na saùng taïo, Nghóa Tònh giaûi thích, ñaõ thaát laïc maát, Luaän Ñieån naøy lieân heä vôùi Nhaân Minh Hoïc, phaùt huy hai Löôïng, Hieän Löôïng vaø Tyû Löôïng, vaø hoïc thuyeát 3 Phaàn cuûa Duy Thöùc) 11, Luaän Quaùn Sôû Duyeân Duyeân (do Traàn Na saùng taïo).

Do ñaây coù theå bieát, kinh ñieån caên baûn cuûa Du Giaø Toâng, trong ñoù saùu Kinh ñeàu laø Phaät noùi; coøn 11 Luaän kia thì do Boà Taùt noùi hoaëc saùng taïo, bao quaùt goàm coù Di Laëc, Voâ Tröôùc, Theá Thaân, Traàn Na..v..v........

Cho ñeán söï truyeàn thöøa cuûa Du Giaø Toâng, ngoaïi tröø Thích Toân vaø Boà Taùt Di Laëc, chuû yeáu chính laø hai Boà Taùt Voâ Tröôùc vaø Theá Thaân. Boà Taùt Voâ Tröôùc quan heä nôi khoaûng (thôøi gian cuoái theá kyû thöù IV) sau Phaät nhaäp dieät, Boà Taùt ñaûn sanh nôi nöôùc Kieàn Ñaø La Baéc AÁn Ñoä, xuaát gia sau khi chöùng nhaäp Sô Ñòa, baèng treân söùc thaàn thoâng bay leân coõi Trôøi Ñaâu Xuaát, ñích thaân laéng nghe Boà Taùt Di Laëc thuyeát phaùp, ngoä ñöôïc Ñaïi Thöøa Nghóa Khoâng cuûa nhaân duyeân voâ taùnh, lieàn thænh Boà Taùt Di Laëc nôi giöõa ñeâm giaùn thaàn xuoáng nôi thieàn ñöôøng cuûa ngaøi ôû nöôùc A Du Ñaø trung AÁn Ñoä, vì ngaøi maø thuyeát phaùp 5 boä Luaän (töùc laø Du Giaø Sö Ñòa Luaän, Phaân Bieät

9

Du Giaø Luaän Tuïng, Ñaïi Thöøa Trang Nghieâm Kinh Luaän Tuïng, Bieän Trung Bieân Luaän Tuïng, Vöông Phaùp Chaùnh Lyù Luaän). Boà Taùt Voâ Tröôùc thöøa tieáp giöõ vöõng yeáu chæ choã thuyeáp phaùp cuûa Boà Taùt Di Laëc lieàn saùng taïo Hieån Döông Thaùnh Giaùo Luaän, Ñaïi Thöøa Trang Nghieâm Kinh Luaän, Ñaïi Thöøa A Tyø Ñaït Ma Taäp Luaän, Nhieáp Ñaïi Thöøa Luaän..v..v...... Theá Thaân lieân heä chính laø em cuûa Voâ Tröôùc, ñaàu tieân tu hoïc Tieåu Thöøa, veà sau chòu söï giaùo hoaù cuûa Voâ Tröôùc, quy y Ñaïi Thöøa, ñoàng thôøi thöøa haønh söï chæ giaùo cuûa Voâ Tröôùc, hoaèng döông roäng lôùn giaùo phaùp cuûa Ñaïi Thöøa, ñöôïc goïi laø chuû cuûa traêm Luaän, tröôùc taùc goàm coù: Nhieáp Ñaïi Thöøa Luaän Thích, Thaäp Ñòa Kinh Luaän, Bieän Trung Bieân Luaän, Duy Thöùc Nhò Thaäp Luaän, Duy Thöùc Tam Thaäp Tuïng..v..v..... Noåi baät cuûa Theá Thaân laø Duy Thöùc Tam Thaäp Tuïng, ñoái vôùi Trung Thoå laïi coù aûnh höôûng raát lôùn khoâng coù gì hôn, nguyeân nhaân laø töø khi Theá Thaân saùng taïo nhöõng baøi Tuïng trôû veà sau laïi coù 10 Ñaïi Luaän Sö tieáp noái (Hoä Phaùp, Ñöùc Hueä, An Hueä, Thaân Thaéng, Nan Ñaø, Tònh Nguyeät, Hoaû Bieän, Thaéng Höõu, Toái Thaéng Töû, Trí Nguyeät), caùc vò tröôùc sau saùng taïo thích luaän ñeå giaûi thích vaên Tuïng cuûa Theá Thaân, do ñoù toâng phong cuûa Du Giaø lieàn ngoån ngang toaøn coõi AÁn Ñoä. Thôøi ñaïi nhaø Ñöôøng, Phaùp sö Huyeàn Trang vaøo AÁn Ñoä caàu phaùp, Phaùp sö lieàn toân thôø Giôùi Hieàn laø ngöôøi cuûa moân phaùi Hoä Phaùp, toaøn boä ñeàu ñöôïc thaày truyeàn thöøa cho Phaùp sö. Sau khi trôû veà Ñöôøng, Phaùp sö phieân dòch vaø truyeàn thöøa kinh luaän cuûa Baûn Toâng, hoaèng döông yeáu chæ Phaùp Töôùng Duy Thöùc. Gom laïi söï giaûi thích taïp nhaïp cuûa möôøi Ñaïi Luaän Sö uoán naén vaên luaän cuûa Duy Thöùc Tam Thaäp Tuïng, taïo thaønh boä luaän laø “Thaønh Duy Thöùc Luaän”, nhaân ñoù lieàn thaønh laäp Phaùp Töôùng Toâng. Töø ñaây Phaùp Töôùng Toâng ôû Trung Thoå, noùi giaûn ñôn töùc laø caên cöù nôi naêm ngoâi vò Baùch Phaùp pheâ phaùn phaân

10

bieät caùc phaùp höõu vi vaø voâ vi, maø tu chöùng yeáu chæ giaùo phaùp cuûa Duy Thöùc.

Keû ñöôïc chæ baûo keá thöøa Duy Thöùc cuûa Ñaïi sö Huyeàn Trang töông ñoái hôi nhieàu, nhöõng keû tröù danh laø: Khuy Cô, Thaàn Phöôûng, Gia Thöôïng, Phoå Quang, Thaàn Thaùi, Phaùp Baûo, Huyeàn ÖÙng, Huyeàn Phaïm, Bieän Cô, Ngaïn Toâng, Vieân Traéc..v..v...... Khuy Cô laø ngöôøi tieáp noái keá thöøa chính thoáng cuûa Huyeàn Trang, truï taïi chuøa Ñaïi Töø AÂn ôû Tröôøng An, ngöôøi ñôøi goïi ngaøi laø Ñaïi Sö Töø AÂn, cho neân Phaùp Töôùng Toâng cuõng luùc ñoù xöng laø Töø AÂn Toâng. Taân La (teân xöa cuûa Haøn Quoác) Taêng Thaùi Hieàn theo laøm ñeä töû cuûa Vieân Traéc vaø hoïc phaùp vôùi Ñaïo Chöùng, tröôùc taùc Duy Thöùc Coå Tích, ngöôøi ñôøi goïi ngaøi laø “Toå cuûa Haûi Ñoâng Du Giaø”.

Treân ñaây laø kinh ñieån vaø truyeàn thöøa cuûa Hieäp Nghóa Ñích Phaùp Töôùng Toâng. Cho ñeán nghóa roäng cuûa “Phaùp Töôùng”, chung chung thì chæ coù Ñaïi Thöøa Duy Thöùc Toâng, Tieåu Thöøa Caâu Xaù Toâng vaø Luïc Tuùc Luaän, Phaùt Trí Luaän, Ñaïi Tyø Baø Sa Luaän..v..v.......

Rieâng ñem choã trình baøy ôû treân, giaûi thích ñôn giaûn theo Ñoà Bieåu nhö döôùi ñaây:

11

Phaät Phaùp Ñaïi Thöøa

Trung Quaùn Hoïc Phaùi

(Taùnh Toâng)

Long Thoï

Tam Luaän Toâng

Hoa Nghieâm Toâng

Thieân Thai Toâng

Thieàn Toâng

Ñeà Baø.....

Baùt Nhaõ caùc kinh, Tam Luaän

Truyeàn Thöøa cuûa Du Giaø Hoïc Phaùi:

Roát cuoäc keå töø ñöôïc thaáy Luïc Kinh cuûa kinh ñieån caên baûn Du Giaø Toâng, ngoaïi tröø hai kinh sau cuøng ôû Trung Thoå chöa ñöôïc dòch, coøn boán Kinh (Giaûi Thaâm Maät Kinh, Hoa Nghieâm Kinh, Maät Nghieâm Kinh, Laêng Giaø Kinh), ñeàu ñöôïc goïi laø “Taùnh Töôùng Vieân Dung”, cuõng töùc laø coù Taùnh coù Töôùng, ñeàu khoâng phaûi thuaàn nhaát laø moân hoïc cuûa Phaùp Töôùng. Laïi coù tieán boä hôn, boán boä Kinh ñaây ñoàng thôøi cuõng laø kinh ñieån caên baûn cuûa Taùnh Toâng; noåi baät nhaát laø Laêng Giaø Kinh, Toå sö Thieàn Toâng Ñaït Ma thay ñoåi baèng caùch söû duïng Taâm AÁn ñeå truyeàn thöøa, nôi Luïc Toå trôû veà tröôùc voán laø Taùnh Töôùng Vieân Dung, Taùnh Töôùng khoâng phaân chia. Chaúng nhöõng Taùnh Töôùng khoâng phaân chia, maø laïi cuõng laø Hieån Maät khoâng phaân chia: nhaân vì Hoa Nghieâm, Maät Nghieâm, Giaûi Thaâm Maät, cho ñeán Laêng Giaø cuõng laø hai giaùo phaùp Hieån Maät ñöôïc chung cuøng toân vinh vôùi nhau. Nhöng maø chuùng noù veà sau, do caên khí chuùng sanh chuyeån höôùng ñaàn ñoän, khoâng coù theå thoï trì toaøn theå ñaïi phaùp, nhaân ñaây phaân ra moân phaùi ñeå tu hoïc moãi sôû tröôøng cuûa noù. Nhöng maø nöông nôi boån nguyeân cuûa

12

Du Giaø Hoïc Phaùi

(Töôùng Toâng)

Di Laëc

Voâ Tröôùc

Theá Thaân

Hoa Nghieâm, Giaûi Thaâm Maät, Du Giaø

Luaän

Thích Toân

Di Laëc

Voâ Tröôù

c

Theá Thaâ

n

Traàn

Na

Voâ Taùnh

Hoä Phaùp

Giôùi

Hieàn

Huyeàn

Trang

phaùp cuøng ñöôïc thaáy phaùt trieån, söï noái keát ñaây ñaõ khoâng ñöôïc nhö yù, ñoàng thôøi phi phaùp ñaõ coù maàm phaân phaùi, maø thaät teá ngöôøi noái keát caên cô noâng caïn gaây neân: cuøng moät luùc phi phaùp coù hai thöù, ba thöù hoaëc nhieàu thöù; moïi thöù giaùo phaùp thaät teá ñeàu noái keát moät theå cuûa Phaùp Thaân Nhö Lai; chuùng sanh khoâng kham noåi toaøn theå ñaïi phaùp, cho neân môùi tieáp thoï phaùp moân boä phaän rieâng bieät cuûa noù. Nhöng yeáu ñieåm cuûa noù ñeàu muoán caàu Boà Ñeà voâ thöôïng thì caàn thieát chôù neân söû duïng moät boä phaän phaùp naøo ñeå töï tu taäp, nhö hoaëc taùnh hoaëc töôùng, hoaëc hieån hoaëc maät, chaáp lôøi giaûi thích hình töôïng moâ phoûng maø noùi raèng: “Ñaây chính laø toaøn boä cuûa phaùp Nhö Lai!” nhaân vì chæ ñöôïc ít maø laïi cho laø ñuû, thaäm chí hoaëc laø chính mình khoâng phaûi ngöôøi naøo khaùc, moïi thöù voïng töôûng phaân bieät, cho ñeán coâng kích tranh ñaáu laãn nhau, ngöôøi nhö theá ñuùng laø bò meâ hoaëc, uoång coâng choïn laáy söï chaêm chæ maø khoâng vaøo ñöôïc chaùnh lyù.

II.- TUYEÅN CHOÏN VAØ CHUÙ GIAÛI DUYEÂN KHÔÛI “HEÄ THOÁNG TÖÔÙNG TOÂNG”

Boán cöûa lôùn tu haønh cuûa Phaät phaùp töùc laø: Tin, Hieåu, Haønh vaø Chöùng. Cho neân neáu Tin maø khoâng hieåu, hieåu maø khoâng thaät haønh, töùc laø khoâng nhôø ñoaïn tröø ñeå chöùng ñaéc. Laïi theâm nöõa khoâng tin, khoâng hieåu, khoâng haønh, hoaëc laø tuy xem ñaày ñuû kinh Phaät, nhöng loã hoûng nôi chaùnh phaùp cuûa Nhö Lai laø khoâng theå phaùt khôûi tin chaân chaùnh, hieåu chaân chaùnh, cho ñeán moïi thöù ñeàu hieåu khoâng coù lyù, hieåu khoâng chaùnh ñaùng, hieåu sai laàm; nhö theá khoâng chæ töï mình ñaõ khoâng theå phaùt khôûi tu haønh chaân chaùnh vaø laïi coøn chæ ñaïo sai laàm cho ngöôøi khaùc.

13

Hieån Giaùo cuûa Phaät phaùp daãn ñeán phaân chia traàm troïng laø hai boä phaùi Taùnh Toâng vaø Töôùng Toâng maø Töôùng Toâng töùc laø Duy Thöùc Hoïc, hoaëc laø Phaùp Töôùng Hoïc, hoaëc hai hoïc phaùi Duy Thöùc vaø Phaùp Töôùng hôïp nhau laïi goïi laø “Phaùp Töôùng Duy Thöùc”. Nhöng maø “Phaùp Töôùng” cuøng “Duy Thöùc” thì khoâng gioáng nhau: nhö tröôùc ñaõ noùi taát caû Du Giaø Boä, cho ñeán Ñaïi Tyø Baø Sa Luaän cuûa Tieåu Thöøa, Luïc Tuùc Luaän vaø Caâu Xaù Luaän thì naèm ôû giöõa Ñaïi Thöøa vaø Tieåu Thöøa, ñeàu coù theå söû duïng hoïc thuyeát “Phaùp Töôùng” vaø “Duy Thöùc”. Cho ñeán “Duy Thöùc” thì khoâng coäng phaùp vôùi Ñaïi Thöøa vaø khoâng coù phaùp cuûa Tieåu Thöøa. Nhaân vì Duy Thöùc Hoïc laø choã nghieân cöùu phaân tích raát nhieàu “Danh Töôùng”, cuõng laø thuoäc nôi choã nhieáp laáy cuûa Phaùp Töôùng, cho neân cuõng goïi chung Ñaïi Thöøa Duy Thöùc Hoïc laø “Phaùp Töôùng Toâng”, maø “Phaùp Töôùng Toâng” laø moät töø laïi nghieãm nhieân trôû thaønh ñaïi danh töø cuûa Duy Thöùc Toâng. Thaät thì, caên cöù nôi lyù maø noùi “Duy Thöùc” ñöôïc thaønh danh moät Toâng Phaùi, nhaân vì trong moät töø “Duy Thöùc” lieàn töï coù chuû tröông cuûa Toâng phaùi. Nhöng moät töø “Phaùp Töôùng” thì maûy may khoâng ñaëc saéc, khoâng chuû tröông; vaû laïi choã coâng duïng ñeàu quan heä nhieàu Toâng, cho neân thaät teá khoâng thích hôïp thaønh danh laø moät Toâng phaùi. Nhöng vì traûi qua nhieàu thôøi ñaïi cho ñeán nay ñeàu töông truyeàn nhö theá, cho neân cuõng taïm thôøi tuøy thuaän “truyeàn thoáng”, cuõng thöôøng theo ñoù maø xöng laø “Phaùp Töôùng Toâng” hoaëc “Töôùng Toâng”; nhöng quyù ñoïc giaû caùc vò phaûi bieát “Phaùp Töôùng” cuøng “Duy Thöùc” khaùc bieät nhau.

Taùnh Toâng trong Hieån Giaùo, ñaïi löôïc khaùi quaùt thì taát caû trong Hieån Giaùo ñeàu hoaøn toaøn lieân quan ñeán “Phaùp Taùnh”, hoaëc duøng ñeå tham cöùu “Phaùp Taùnh”, hoaëc toâng phaùi laø chuû cuûa “Baûn Taùnh” xin ñeà cöû, phaøm caùc hoïc phaùi Thieàn Toâng, Trung Quaùn, Tam Luaän, Baùt Nhaõ, cho

14

ñeán Hoa Nghieâm, Thieân Thai..v..v..... ñeàu coù theå choïn laáy hoïc thuyeát ñaây ñeå nghieân cöùu tu hoïc “Taùnh Toâng”. Taïi Trung Quoác traûi qua thôøi ñaïi hoïc phaùi Taùnh Toâng coù theå söû duïng thuyeát “Ñoäc Chieám”, cho neân taát caû hoaøn toaøn trôû thaønh “Phaät Giaùo Thò Tröôøng”; coøn “Töôùng Toâng” thì chæ coù ôû thôøi gian ñaàu cuûa Nhaø Ñöôøng, nôi Ñaïi sö Huyeàn Trang vaø Phaùp sö Khuy Cô ñeä töû cuûa ngaøi, Phaùp sö Phoå Quang (Ñaïi Thöøa Quang)..v..v...... cuøng nhau hoaèng truyeàn moät thôøi ôû Xöông Thònh, sau Ñöôøng xu höôùng cung caùch huyeàn bí, con ngöôøi hoûi han yeáu ñuoái; cho ñeán cuoái nhaø Minh, môùi coù Ñaïi sö Ngaãu Ích, Ñaïi sö Haùm Sôn, Phaùp sö Minh Duïc..v..v..... ñeà xöôùng nghieân cöùu tìm caàu, vöøa môùi hôi hôi chaán höng; veà sau Taùnh Toâng choã sô hôû laïi tuyeân boá cung caùch huyeàn bí. Cho ñeán ñaàu Daân Quoác, laïi coù moät soá nhaø Phaät hoïc, chuû yeáu choïn laáy Baïch Y laøm ñaàu, noå löïc lôùn ñeà xöôùng truyeàn baù Phaùp Töôùng Duy Thöùc Hoïc, ñaây laø Duy Thöùc Hoïc laïi taùi daãn ñoä ñaïi gia phaùt khôûi höùng thuù nghieân cöùu. Nhöng moät soá hoïc giaû Duy Thöùc ñaây, hoï ban ñaàu phaùt taâm nghieân cöùu Duy Thöùc Hoïc, thì luùc ñoù laïi coù baøi hoïc nôi Thieàn Toâng taïi Trung Quoác hoï laïi ngaõ theo vaø phaùt trieån cao ñoä, nhöng traøo löu maït phaùi cuûa Thieàn Toâng thì laïi rôi vaøo traøo löu nhaøn ñaøm troáng roãng, khoâng chính xaùc, khoâng xaùc thöïc, cho ñeán Khaåu Ñaàu Thieàn quyeát khoâng thaät teá, nhaân ñaây muoán ñeà xöôùng Phaùp Töôùng Duy Thöùc Hoïc chính xaùc, neân söûa chöõa huû baïi cuûa traøo löu maït phaùi Thieàn Toâng. Caùc vò phaùt taâm ñaây nguyeân do khoâng theå sai laàm to lôùn, nhöng maø choã sô hôû laø söûa chöõa quaù ñaùng, chæ thaáy ñeán söï huû baïi cuûa traøo löu maït phaùi Thieàn Toâng, maø khoâng thaáy caùi kheùo caùi hay cuûa chaùnh phaùp Thieàn Toâng; nôi ñaáy lyù do bôûi vì maát söï trôï giuùp cuûa Thieàn löu, maø chæ Nhaát Taâm, doác toaøn löïc coâng kích choã coù cuûa Thieàn Toâng, cho ñeán nghóa roäng cuûa Taùnh Toâng, cuõng duøng theâm lôøi mæa mai huyû baùng.

15

Phaàn naøo hoïc giaû ñaây, moät soá xuaát gia laøm ñeä töû, keá thöøa yù chí cuûa Thieàn Toâng, phaùt huy quang ñaïi hoïc thuyeát cuûa hoï, söï nghieäp quan troïng laø “duøng Töôùng phaù Taùnh”, thöïc taïi ñaây laø nghóa höôùng veà Duy Thöùc Hoïc, phaàn nhieàu giaûi thích sai laàm vaø daãn ñeán choã giaûi thích khoâng coù lyù. Kyø thaät, caùc baïn trí giaû choã hieåu bieát chung ñeàu cho laø ñaïi phaùp cuûa Nhö Lai cuõng nhö “moät theå cuûa Nhö Lai”, maø hai toâng Taùnh vaø Töôùng thì cuõng gioáng nhö “tay traùi tay maët cuûa Nhö Lai”; chuùng sanh laøm sao khoâng giaûi thích nghóa naøy, choã sô hôû laø ñem choã xuaát saéc cuûa Nhö Lai ñeå “tay traùi ñaäp tay phaûi, tay phaûi ñaäp tay traùi”, hôn nöõa “duøng hai tay ñaäp leân ñaàu”; phaûi chaêng ñaây laø yù cuûa Nhö Lai thuyeát phaùp hay sao? Nhö Lai noùi moïi thöù phaùp, ñaâu laø yeáu toá khieán chuùng sanh chaáp moät boä phaän phaùp cuûa Nhö Lai noùi, maø ñaáu tranh laãn nhau vaø thò phi laãn nhau? Ñaây thaät laø traùi ngöôïc raát to lôùn yeáu chæ cuûa Nhö Lai thuyeát phaùp. Bôûi vì choã Nhö Lai tuyeân döông thuyeát phaùp laø dieäu nghóa voâ löôïng, ñeàu laø duøng ñaïi bi, ñaïi trí, caên cöù nôi caên cô cuûa chuùng sanh, phöông tieän thaâu nhaän daãn daét, ñeàu khieán vaøo haïnh Boà Ñeà voâ thöôïng, töùc laø choã goïi: “Taát caû phaùp ñeàu laø moät phaùp Phaät Thöøa”; khaù thöông haïi chuùng sanh ngu muoäi, nghe noùi dieäu phaùp, khoâng töï tu haønh, lieàn nöông nôi ngaõ chaáp ngaõ kieán, phaùt khôûi ñaïi ñaáu tranh, lyù do nhöõng keû noùi xaáu phaùp, phaù hoaïi phaùp, mæa mai huûy baùng chaùnh phaùp hieän taïi coù raát nhieàu.

Nguyeân do nôi Duy Thöùc Hoïc traûi qua thôøi ñaïi keû nghieân cöùu cuõng ít, thaät taïi coù theå cung caáp nhöõng chuù giaûi ñeå tham khaûo thì khoâng nhieàu, vaû laïi phaàn nhieàu laø vaên thuoäc vaên noùi, theâm nöõa vaên caên baûn vaø vaên chuù giaûi treân kinh ñieån, phaàn nhieàu ñeàu thaâm aùo khoù giaûi thích, nhôn ñaây ngöôøi hieän ñaïi lieàn khieán caàn yeáu

16

phaùt taâm tu hoïc Duy Thöùc, cuõng khoù khaên choàng chaát. Taùc giaû coù baøi hoïc nôi ñaây,

1, Muoán khieán ñeä töû Phaät thöôøng phaùt taâm mong hoïc Duy Thöùc ñeàu coù cöûa coù theå vaøo, ít nhaát nôi vaên cuûa kinh luaän ñeàu coù theå giaûi ñöôïc, vaû laïi nôi yeáu chæ cuûa noù ñeàu ñöôïc thoâng ñaït chaùnh tín;

2, Chuùng sanh neáu muoán phoå bieán coù theå xem ñieån Phaät, nôi trong ñoù ñaït ñöôïc tín giaûi chaân chaùnh, töùc laø khoâng lo laéng bò meâ hoaëc cho laø aùc tri thöùc vaø khoâng bò löøa doái.

3, Choïn ñaây ñeå tuyeân döông yeáu chæ Duy Thöùc chaân chaùnh cuûa Nhö Lai, khieán chuùng sanh trong phaùp giôùi ñöôïc phoå bieán chaùnh tri, tín giaûi chaân chaùnh: Nhö Lai choã noùi taát caû dieäu phaùp, thaät khoâng traùi nghòch laãn nhau, khoâng hoang ñöôøng xa caùch; vì phaùp cuûa Nhö Lai choïn “tröôùc ñaõ thieän, giöõa ñaõ thieän vaø sau cuõng thieän”; naøy caùc Phaät töû nôi thaùnh giaùo cuûa Nhö Lai chôù töï ñaáu tranh, chôù khôûi yù traùi nghòch, laïi chôù phaùt ñoäng huyû baùng; neân theo Phaät giaùo tin hieåu phuïng haønh, dieät ñoä vöôït qua caùc chöôùng: phieàn naõo chöôùng, sôû tri chöôùng, baùo chöôùng, aùc nghieäp chöôùng, phaùp chöôùng, ma chöôùng, thaúng ñeán Boà Ñeà voâ thöôïng.

III.- SAO GOÏI LAØ DUY THÖÙC HOÏC?

Nghóa cuûa “Duy Thöùc Hoïc” noùi duy nhaát laø bao truøm heát, töùc laø “Trôï Ñaïo Taâm Lyù Hoïc” hoaëc laø “Tu Ñaïo Taâm Lyù Hoïc”. Nay xin giaûi thích nhö döôùi ñaây.

Thôøi ñaïi gaàn ñaây do khoa hoïc xöông thònh, nhaân ñoù ñaïi chuùng möôøi phaàn ñeàu toân suøng höôùng veà khoa hoïc.

17

Maø nôi trong Phaät giaùo cuõng coù caûnh töôïng höôùng veà khoa hoïc ñaây. Trong noù do thaáy moät soá hoïc gia Duy Thöùc toû ra xuaát saéc. Chuùng noù thaáy nhieàu phaùp töôùng trong Duy Thöùc Hoïc, vaø noù quan heä maïch laïc phaân minh, hieåu ñöôïc Duy Thöùc Hoïc “heát söùc khoa hoïc”, maø laïi chuû ñeà choã nghieân cöùu cuûa Duy Thöùc Hoïc cuõng ñeàu döïa treân phöông dieän “Taâm Lyù Hoïc” laøm cô sôû, sôû dó chuùng noù laïi xem Duy Thöùc Hoïc nhö laø “Phaät Giaùo Taâm Lyù Hoïc” ñem ra nghieân cöùu. Kyø thaät ñieàu ñoù khoâng phaûi laø chính xaùc:

1.- Duy Thöùc Hoïc maëc duø “heâát söùc khoa hoïc”, nhöng nghieân cöùu ñeán noù thì khoâng phaûi khoa hoïc; nguyeân vì Phaät phaùp tuy coù theå cho laø “raát khoa hoïc”, nhöng Phaät phaùp laø sieâu hôn khoa hoïc. Cuøng moät lyù, Duy Thöùc Hoïc cuõng khoâng phaûi laø “Phaät Giaùo Taâm Lyù Hoïc”, nhaân vì taâm lyù hoïc laø theá hoïc (hoïc vaán cuûa theá gian), choã baøn chuyeän chính laø “Theá Ñeá”, maø Duy Thöùc Hoïc thì thuoäc veà “Phaùp Xuaát Theá”, choã sô hôû cuûa tham cöùu cho “Taâm Lyù Hoïc” laø phaùp “Xuaát Theá Ñeá”, laø ñuùng lyù cuûa xuaát theá, cho neân hai thöù ñaây khoâng theå gioáng nhau böøa baõi; laïi nöõa khoâng theå nhaân vì nôi ñeà taøi treân cuûa Duy Thöùc Hoïc cuøng Taâm Lyù Hoïc coù chuùt höùa heïn choã töông tôï, laïi nhaân ñoù khieán Phaät giaùo ñoà hieåu ñöôïc chính mình “thaân coù giaù trò traêm laàn”, hoaëc theo kòp taân thôøi; nhöõng ngöôøi aáy quan nieäm phaùp ñeàu sai laàm, nguyeân do neáu töôûng nhö theá töùc laø: “cho theá phaùp laø quyù”, cho ñeán “duøng theá phaùp pheâ phaùn phaân bieät cao thaáp cuûa Phaät phaùp”, cuõng vaäy thöù quan nieäm sai laàm ñaây maø khieán moät soá nhaø hoïc Phaät noï duøng tieâu chuaån “Khoa Hoïc” ñeå laøm thöôùc ño, laïi moät laàn nöõa laø tieán haønh coâng taùc “Phaùn giaùo” toaøn theå Phaät phaùp, roài laïi höôùng daãn ngöôøi nghi ngôø, baøn taùn moïi thöù Phaät phaùp.

18

2.- Neáu nhaát ñònh muoán noùi Duy Thöùc Hoïc moät thöù “Taâm Lyù Hoïc” thì phaûi bieát noù ñeàu khoâng phaûi “Phoå Thoâng Taâm Lyù Hoïc”, maø laø “Trôï Ñaïo Taâm Lyù Hoïc” hoaëc “Tu Ñaïo Taâm Lyù Hoïc”, ñaây laø taát caû ñeä töû Phaät hoïc Duy Thöùc taát nhieân caàn yeáu phaûi bieát roõ lyù söï cuûa noù. Nguyeân nhaân Phaät vaø Boà Taùt töø bi khai thò chaùnh lyù cuûa Duy Thöùc ñeàu laø vì hoaøn toaøn trôï giuùp ñeä töû Phaät tu taäp chaùnh ñaïo Boà Ñeà, khoâng vì caù bieät, cho neân goïi laø “Trôï Ñaïo Taâm Lyù Hoïc”; laïi nöõa “vaán ñeà taâm lyù” choã xöû lyù cuûa Duy Thöùc, ñeàu laø keû tu ñaïo phaûi ôû trong quaù trình tu haønh, cô hoäi baét gaëp moïi thöù hieän töôïng, moïi vaán ñeà, hoaëc moïi khoán naïn, cuøng vôùi ñoái dieän nhö theá naøo, baøi tröø ra sao..v..v....... nhaân ñaây Duy Thöùc Hoïc chính laø “Tu Ñaïo Taâm Lyù Hoïc”. Cho neân “Trôï Ñaïo Taâm Lyù Hoïc”, noäi dung, ñeà taøi vaø muïc ñích cuûa noù veà phöông dieän lyù voâ cuøng khoâng gioáng nôi “Phoå Thoâng Taâm Lyù Hoïc” cuûa taâm lyù phaøm phu theá gian. Nguyeân do “Duy Thöùc Hoïc” ñaây coù theå noùi laø moät caùi voû bao boïc chuyeân moân thieát keá “Tu Ñaïo Taâm Lyù Hoïc” ñeå giuùp cho ngöôøi tu haønh Phaät phaùp, theá neân khoâng theå ñem noù so saùnh töông ñöông nhö moät moân “hoïc thuaät” ñeå “nghieân cöùu”.

Nhö theá hai chöõ “Duy Thöùc” cuûa “Duy Thöùc Hoïc” nghieân cöùu thì yù nghóa nhö theá naøo? YÙ nghóa cuûa “Duy Thöùc” chính laø: taát caû vaïn phaùp ñeàu laø bieán hieän cuûa Thöùc, ñeàu laø “Töï Chöùng Phaàn” (Baûn Theå) nöông nôi Thöùc, laø choã bieán hieän ra “Kieán Phaàn” vaø “Töôùng Phaàn”; ngoaøi ñaây ñeàu khoâng coù vaät naøo khaùc, cho neân noùi “Chæ Coù Thöùc”. Deã daøng ñeå noùi, töùc laø “Tam Giôùi Duy Taâm, Vaïn Phaùp Duy Thöùc” cuûa Kinh Hoa Nghieâm noùi. Kinh Hoa Nghieâm ñaây noùi: moät nöûa laø boä phaän cuûa “Duy Taâm”, ôû trong Thaùnh giaùo töùc laø “Taùnh Toâng”, noùi roäng laø ñeå khai saùng; coøn rieâng moät nöûa laø boä phaän

19

cuûa “Duy Thöùc”, ôû trong Thaùnh giaùo töùc laø “Töôùng Toâng”, noùi roäng laø ñeå khai saùng. Neân bieát “Duy Taâm” cuûa “Taùnh Toâng” cuøng “Duy Thöùc” cuûa “Töôùng Toâng” ôû treân noäi dung chaân thaät thì thöïc khoâng sai bieät, chæ laø choã khoâng gioáng nhau ñoái vôùi caên cô, vaø choã phöông tieän thöïc haønh thì coù sai bieät, ñaõ laø nhö theá; cho neân phaûi bieát hai toâng Taùnh Töôùng ñeàu khoâng phaûi ñoái ñòch nhau, maø laø giuùp ñôõ laãn nhau vaø cuøng nhau thaønh coâng, cuõng gioáng nhö hai caùnh cuûa moät con chim. Laïi nöõa, coâng duïng maø Nhö Lai thöôøng noùi phaùp, chính laø “trong Taùnh coù Töôùng”, hoaëc laø “trong Töôùng coù Taùnh”, cho ñeán “trong Hieån coù Maät”, “trong Maät coù Hieån”, “trong Thieàn coù Tònh”, “trong Tònh coù Thieàn”, chæ laø môû roäng hay toùm löôïc, khai trieån hay keát hôïp khoâng gioáng nhau, chuû vaø baïn coù khaùc nhau. Thí duï nhö neáu ñoái vôùi cô cheá cuûa Töôùng Toâng thì noùi roäng phaùp cuûa Töôùng Toâng, maø laïi noùi löôïc Taùnh Toâng, ngay caû ñieåm ñeán chính laø ñình chæ. Ngöôïc laïi, neáu ñoái vôùi cô cheá cuûa Taùnh Toâng thì ôû nôi trong Kinh noùi roäng phaùp cuûa Taùnh Toâng, maø laïi noùi löôïc Töôùng Toâng, ngay caû ñieåm ñeán laø ñình chæ. Ngay caû môû roäng hay toùm löôïc, khai trieån hay keát hôïp cuûa Hieån Maät thì cuõng nhö theá. Duïng yù noùi phaùp nhö theá cuûa Nhö Lai laø:

1, Khieán hoïc giaû môû roäng gioáng thieän caên ----- do vì caùc Boà Taùt khoâng coù thieän caên hoï chæ tu hoïc moät phaùp ñeå ñöôïc thaønh Phaät, thì phaûi traûi qua ba ñaïi a taêng kyø kieáp tu voâ löôïng tö löông phöôùc ñöùc, roäng ñoä chuùng sanh, dó nhieân sau ñoù môùi ñöôïc thaønh Phaät.

2, Khieán Boà Taùt nôi phaùp bieát roõ choã thaáu trieät ------ thoâng suoát baûn taùnh cuûa caùc phaùp, chuùng sanh do töï taâm ñoùng chaéc ñình treä, cho neân nôi phaùp ñình treä khoâng thoâng: do taâm khoâng thoâng ñaït cho neân phaùp

20

cuõng khoâng thoâng ñaït; taâm hoï neáu thoâng ñaït thì phaùp töï nhieân thoâng ñaït; Nhö Lai muoán khieán chuùng sanh döïa vaøo thaáu trieät xuaát saéc nôi Phaùp Taùnh, maø ñaït ñeán muïc ñích cuûa “Taâm Thoâng”, cho neân môùi saùng taïo hoïc thuyeát naøy.

3, Vì khieán caùc Boà Taùt mau boû phaùp chaáp, ñoaïn tröø sôû tri chöôùng, phaùp chöôùng, cho neân Nhö Lai thuyeát phaùp “trong Taùnh coù Töôùng” “trong Töôùng coù Taùnh”, taát nhieân ñoái vôùi phaùp khieán ñoaïn tröø chaáp thieân leäch. Laïi nöõa, coù moät soá kinh ñieån, ñoái vôùi choã caên cô laø thuoäc ñaïi caên cô thaønh thuïc, nôi hoï trong caùc kinh, Nhö Lai lieàn ñem giaùo phaùp voâ thöôïng khai thò taùnh töôùng vieân dung, thí duï nhö Kinh Giaûi Thaâm Maät, Kinh Laêng Giaø..v..v...... ñeàu laø loaïi naøy.

Thöù ñeán, yù nghóa cuûa “Duy Thöùc Hoïc”, coù theå trôû laïi töø hai chöõ “Duy Thöùc”, vaø laïi nghieân cöùu xeùt tìm “Nguõ Vò Baùch Phaùp”, lieàn coù theå laøm cho theâm töôøng taän:

A.- Haõy Xem Töø Hai Chöõ “Duy Thöùc”:

Taát caû vaïn phaùp Duy Thöùc thì khoâng coù caûnh, do taát caû ngoaïi caûnh ñeàu laø “Töôùng Phaàn” cuûa caùc Thöùc bieán hieän, cho neân caùc caûnh giôùi vi traàn, nhö sôn haø ñaïi ñòa, höõu tình voâ tình, ñeàu laø “Töôùng Phaàn” choã bieán hieän cuûa Thöùc naøy, ñeàu khoâng coù thaät theå. Haønh giaû neân quaùn nhö theá töùc laø “chæ quaùn Taâm Thöùc”, thaáu roõ töï taâm, khoâng meâ nôi caûnh, nôi ñaây töø trong tu ñoaïn, hai chöôùng sôû tri, maø khoâng bò troùi buoäc nôi caûnh, taâm ñöôïc giaûi thoaùt, chöùng “Duy Thöùc Thaät Taùnh” (töùc laø “Vieân Thaønh Thaät Taùnh”), chöùng ñaéc Ñaïi Boà Ñeà.

21

B.- Haõy Xem Naêm Vò Baùch Phaùp.- 1.- Haõy Xem Töø “Phaùp Höõu Vi” vaø “Phaùp Voâ Vi”.

Duy Thöùc Baùch Phaùp, phaân tích ñaïi khaùi “taát caû phaùp” laø “Höõu Vi Phaùp” vaø “Voâ Vi Phaùp”, hai phaùp ñaïi khaùi ñaây thì nhieáp laáy heát taát caû vaïn phaùp theá gian vaø xuaát theá gian. Theá Toân khai thò phaùp naøy laø khieán caùc Phaät töû hieåu höõu vi vaø chöùng voâ vi, toâng chæ cuûa noù thì ôû nôi Thaùnh Ñaïo voâ thöôïng xuaát theá, cuõng töùc laø “Chaân Nhö Voâ Vi” trong “saùu phaùp Voâ Vi”, ñaây cuõng töùc laø “Taùnh Thaéng Nghóa cuûa Duy Thöùc”, cuõng chính laø Vieân Thaønh Thaät Taùnh (thaáy trong Duy Thöùc Tam Thaäp Luaän Tuïng vaø Thaønh Duy Thöùc Luaän). Neân bieát taát caû choã noùi cuûa Nhö Lai ñeàu laø hoaøn toaøn cöùu giuùp taát caû höõu tình ra khoûi khoå luaân cuûa höõu vi sanh töû, ñaït ñeán nôi Thaùnh Ñaïo xuaát theá cuûa Nieát Baøn, cuûa Boà Ñeà (ñaây töùc laø choã goïi “Hai Chuyeån Y”). Neân than thôû raèng, hieän nay ñôøi maït phaùp, coù ngöôøi giaûng noùi phaùp Nhö Lai, keõ hôû laø taïo lôøi noùi ñieân ñaûo, khieán ngöôøi tham tröôùc phaùp theá gian, nôi höõu vi coù phöôùc höõu laäu, moïi thöù caàu vinh, loã hoång ôû choã laø töï khoe khoang “tu haønh Ñaïi Thöøa”, hoaëc noùi laø “Phaät phaùp taïi theá gian, khoâng lìa khoûi theá gian ñeå coù giaùc ngoä”. Thaät khoâng ngôø ñaây laø giaûi thích sai laàm vaø giaûi thích quanh co yù höôùng cuûa Ñaïi sö Luïc Toå Thieàn Toâng. Luïc Toå thì noùi: “khoâng lìa theá gian ñeå coù giaùc ngoä”, ñoàng thôøi chöa noùi “khoâng lìa khoûi theá gian ñeå coù meâ laàm”, ñaây laø nghóa thöù nhaát; vaû laïi yù nghóa “khoâng lìa khoûi theá gian ñeå coù giaùc ngoä” laø: khoâng coù theå lìa khoûi nôi Taâm Bi, Taâm Boà Ñeà ñoái vôùi höõu tình theá gian maø coù theå chöùng ñaëng Ñaïi Giaùc; ñaây laø nghóa chính. Nguyeân do yù cuûa Toå Sö ñeàu khoâng phaûi daïy oâng keá thöøa lieân tuïc tham aùi, nhieãm tröôùc theá gian,

22

maø coù theå chöùng ñaëng Ñaïi Giaùc. Vì theá chôù duïng taâm sai laàm, neáu duïng taâm sai laàm, giaûi sai kinh Phaät thì taát caû choã tu uoång phí chaêm chæ. Neân bieát thieän caên cuûa “Chaùnh Kieán” ôû treân söï hoïc Phaät heát söùc troïng yeáu: neân duøng chaùnh kieán, thöôøng chaùnh tö duy, choïn löïa chaùnh phaùp; nhö theá taát caû choã tu hoïc, coâng söùc khoâng bò toån thöông noùi khoaùc.

2.- Laïi Xem Töø Taâm Phaùp, Taâm Sôû Höõu Phaùp, Saéc Phaùp, Vaø Taâm Baát Töông Öng Haønh Phaùp.

Phaùp cuûa boán vò trí ñaây goïi chung laø “Höõu Vi Phaùp”, cuõng chính laø noùi phaùp cuûa boán vò trí ñaây ñeàu nhieáp laáy cai quaûn suoát taát caû phaùp höõu vi. Nhö Lai khai thò laø vì khieán chuùng sanh hieåu roõ “Taâm” laø caên baûn, taát caû caùc phaùp höõu vi khaùc, neáu laø saéc neáu laø taâm..v..v...... ñeàu laø taùc duïng vaø bieán hieän cuûa Taâm Theå (Taâm Vöông). Ñaõ hieåu nhö theá, Haønh giaû trôû laïi caàu töï taâm, khoâng theå chaïy caàu beân ngoaøi, ñeå ñaït ñöôïc caên baûn cuûa noù.

3.- Xem töø Taâm Sôû Höõu Phaùp.- a.- Xem töø Bieán Haønh Taâm Sôû: Nghóa cuûa Duy Thöù Hoïc laø khieán haønh giaû bieát roõ trong taùc duïng cuûa Taâm Thöùc, ñieàu kieän phoå bieán chung coäng coù 5 thöù: Taùc yù, Xuùc, Thoï, Töôûng, Tö.

b.- Xem töø Bieät Caûnh Taâm Sôû:

23

Nghóa cuûa Duy Thöùc Hoïc laø khieán haønh giaû trong khi tu haønh bieát töôùng, traïng vaø ñieàu kieän cuûa caùc thieän phaùp sanh khôûi, coäng chung coù 5 thöù: Duïc, Thaéng giaûi, Nieäm, Ñònh, Hueä. Sôû dó, ngöôøi tu haønh töôûng neân caàn yeáu laø tu thieän phaùp, hoaëc “ñoaïn aùc tu thieän”, hoaëc “dieät toäi sanh thieän”, taát nhieân phaûi cuï bò cho ñuû 5 thöù ñieàu kieän ñaây, môùi coù theå ñaït ñöôïc coâng lao.

c.- Xem Töø Thieän Taâm Sôû, Phieàn Naõo Taâm Sôû Vaø Tuøy Phieàn Naõo Taâm Sôû:

Ñaây chính laø hieån baøy roõ muïc ñích toái caên baûn cuûa Duy Thöùc Hoïc: nôi ñaây khieán ngöôøi “ñoaïn aùc tu thieän”. Trong Phaät phaùp, choã goïi laø “Thieän”, khoâng phaûi thieän trong phaùp theá gian, hoaëc phöôùc baùo höõu laäu, maø chính laø thieän phaùp cöùu caùnh coù theå thaønh töïu Thaùnh Ñaïo voâ laäu, coäng chung coù 11 thöù: (Tín, Taøm, Quyù, Voâ Tham, Voâ Saân, Voâ Si, Tinh Taán, Khinh An, Baát Phoùng Daät, Haønh Xaû, Baát Haïi). Cho ñeán “Phieàn Naõo” moïi ngöôøi quen tai coù theå hieåu roõ “Hoïc Phaät laø vì hoaøn toaøn ñoaïn phieàn naõo”, xeùt ñeán cuøng thì nhö theá naøo? “Phieàn Naõo” caên cöù Duy Thöùc Baùch Phaùp thì thöôøng phaân laøm hai loaïi: Caên Baûn Phieàn Naõo vaø Tuøy Phieàn Naõo. Caên Baûn Phieàn Naõo laïi xöng laø Ñaïi Phieàn Naõo, goïi ñôn giaûn laø Phieàn Naõo, coäng coù 6 thöùc Caên Baûn Phieàn Naõo: Tham, Saân, Si, Maïn, Nghi, AÙc Kieán. Tuøy Phieàn Naõo coäng coù 20 thöù: Phaãn, Haän, Phuù, Naõo, Taät, San, Cuoáng, Sieåm, Haïi, Kieâu, Voâ Taøm, Voâ Quyù, Traïo Cöû, Hoân Traàm, Baát Tín, Giaûi Ñaõi, Phoùng Daät, Thaát Nieäm, Taùn Loaïn, Taát Chaùnh Tri. Caùc ñaïi ñöùc ñoïc giaû quyù ngaøi neáu töû teá xem moät caùi noäi dung cuûa 6 Ñaïi Phieàn Naõo vaø 20 thöù Tuøy Phieàn Naõo ñaây, lieàn bieát theá naøo Duy Thöùc Hoïc chính laø nhaân cuûa

24

“Tu Ñaïo Taâm Lyù Hoïc”; nguyeân vì moät soá Phieàn Naõo vaø Tuøy Phieàn Naõo ñaây chæ coù ngöôøi tu haønh ñoái vôùi Phaät phaùp (ngöôøi caàn chöùng boà ñeà), chæ vì ñaïi beänh, chæ vì aùc, chæ vì phaûi ñoaïn tröø môùi chuù yù ñeán; neáu laø ngöôøi phaøm phu theá gian vaø ngöôøi ngoaïi ñaïo ñeàu khoâng duøng ñeán vì beänh phaûi tröø; nhaân ñaây, theo nghóa heïp maø noùi, vieäc tu ñoaïn treân Duy Thöùc Hoïc, cho ñeán nghóa roäng maø noùi, vieäc tu ñoaïn treân taát caû Phaät phaùp, choã aùc, choã phieàn naõo, choã phaùp baát thieän muoán ñoaïn tröø, ñeàu phaûi duøng 6 caên baûn vaø 20 tuøy Phieàn Naõo naøy laøm ñaïi bieåu. Cho neân tu hoïc Phaùp Töôùng Duy Thöùc khoâng chæ khoâng hoäi ngoä cuøng toâng khaùc ñeå choáng ñoái, maø chæ hoäi ngoä cuøng toâng khaùc ñeå khieán choã tu, choã hieåu bieát ñeå chaân thaät, minh baïch, thích ñaùng ñöôïc sung maõn; noùi deã hieåu, töùc laø khieán haønh giaû laïi theâm roõ raøng muoán “tu caùi gì thieän, ñoaïn caùi gì aùc”. Vì theá 3 vò trí Taâm Sôû Höõu Phaùp ñaây (Thieän, Phieàn Naõo, Tuøy Phieàn Naõo), töùc laø chæ baøy roõ raøng cô baûn noøng coát cuûa taát caû Duy Thöùc Hoïc: tu thieän ñoaïn aùc. Noùi ngöôïc laïi, muïc ñích cô baûn cuûa Duy Thöùc Hoïc laø gì? Töùc laø daïy ngöôøi tu thieän ñoaïn aùc, vì choïn ñoaïn hoaëc, cho neân coù theå chöùng chôn, thoâng ñaït vaøo ñeán “Voâ Vi Phaùp” cuûa vò trí thöù saùu. Neáu thoâng ñaït Voâ Vi Phaùp chính laø hieàn thaùnh cuûa ba Thöøa. d.- Xem Töø Saéc Phaùp vaø Taâm Baát Töông Öng Haønh Phaùp:

Nghóa cuûa Duy Thöùc laø khieán haønh giaû hieåu roõ: ngoaïi tröø Taâm Sôû Höõu Phaùp, coøn coù phaùp cuûa Haønh Uaån nhieáp laáy maø khoâng töông öng cuøng taâm, cuøng vôùi 11 thöù Saéc Phaùp cuûa trong vaø ngoaøi ñeå khieán cho taâm khi tu haønh khoâng meâ caùc phaùp caû trong laãn ngoaøi cuûa saéc.

25

e.- Xem Töø Voâ Vi Phaùp:

Ñaây laø khieán hieåu bieát muïc ñích sau cuøng cuûa Duy Thöùc Hoïc, khoâng ôû nôi lôøi noùi danh töôùng, maø laø cuøng moät thöù choã thuyeát phaùp cuûa taát caû Nhö Lai, ñeàu ôû nôi “ñoaïn hoaëc chöùng chôn”, ñaït ñeán nôi caûnh Voâ Vi. Ñaây chính laø Duy Thöùc Toâng cuøng Töôùng Toâng chung cuûa taát caû Phaät phaùp. Maø laïi do vì nôi Duy Thöùc Hoïc laø phaùp ñaïi thöøa, cho neân so vôùi phaùp ñaïi thöøa khaùc cuõng cuøng moät thöù, cuøng moät muïc ñích sau cuøng cuûa noù laø tu chöùng, taát nhieân ôû nôi “Chaân Nhö Voâ Vi” cuûa trong “saùu phaùp Voâ Vi”. “Chaân Nhö Voâ Vi” ñaây töùc laø “Duy Thöùc Thaät Taùnh” nôi choã Duy Thöùc Tam Thaäp Luaän Tuïng noùi cuûa Boà Taùt Theá Thaân (Duy Thöùc Tam Thaäp Luaän Tuïng noùi raèng: “Caùc phaùp Thaéng Nghóa ñaây cuõng töùc laø Chaân Nhö, vì taùnh cuûa noù thöôøng nhö, töùc laø Duy Thöùc Thaät Taùnh.), cuõng goïi laø “Vieân Thaønh Thaät Taùnh”. Nhaân ñaây choã muoán tu chöùng cuûa haønh giaû Duy Thöùc Du Giaø töùc laø “Chaân Nhö Voâ Vi” cuûa “Ñaïi Thöøa Coäng Phaùp”; nhöng phaùp Chaân Nhö ñaây choã sô hôû laø noù khoâng cuøng coäng phaùp vôùi boán Thöøa khaùc: khoâng chæ khoâng cuøng Nhaân Thöøa, Thieân Thöøa, cho ñeán khoâng cuøng chung Thinh Vaên, Duyeân Giaùc Thöøa, laïi khoâng cuøng chung vôùi ngoaïi ñaïo. Chæ coù ngöôøi caên cô Ñaïi Thöøa môùi coù theå tín giaûi, tu chöùng, vaøo ñeán chaân chaùnh. Ñaây cuõng laø “Maät Nhaân” cuûa taát caû Nhö Lai Thaønh Phaät (Ñaïi Phaät Ñaûnh Thuû Laêng Nghieâm Kinh), “Nhaân Ñòa Phaùp Haïnh”, “Tònh Vieân Taùnh Giaùc” cuûa taát caû chö Phaät (Ñaïi Phöông Quaûng Vieân Giaùc Kinh). Cho neân phaûi bieát Thích Ca Nhö Lai vaø Di Laëc Boà Taùt (Phaät vò lai) nôi trong caùc kinh luaän Duy Thöùc khai thò Chaân Nhö vaø Duy Thöùc Taùnh, ñích thaät cuõng laø cuøng Chaân Nhö trong caùc kinh luaän ñaïi thöøa khai thò, caû hai khoâng hai khoâng khaùc, taát nhieân laø phaùp toái cao toái

26

thöôïng, do caùc Nhö Lai ñeàu “nöông nôi ñaïo Chaân Nhö maø khai thò (Lai), cho neân xöng laø Nhö Lai”, caùc ñeä töû chaùnh kieán cuûa Phaät ñeàu phaûi bieát nhö theá.

Nhôø ñem “Duy Thöùc” vaø “Nguõ Vò Baùch Phaùp” ôû treân ñeå phaân tích, cho neân coù theå bieát roõ yù nghóa vaø muïc ñích thöïc teá cuûa “Duy Thöùc Hoïc”, ñeàu laø vì hoaøn toaøn tu chöùng Boà Ñeà voâ thöôïng, cuõng vì hoä trì chaùnh nghóa nhö theá, khieán khaép caû höõu tình thaûy ñeàu ñaït ñöôïc tín giaûi chaân chaùnh, môùi coù bieân soaïn chuù giaûi “Heä Thoáng Töôùng Toâng”, ñeå mong moûi taát caû höõu tình, nôi chaùnh phaùp Nhö Lai taát nhieân ñöôïc hieåu vaø thöïc haønh moät caùch töông öng, cuøng nhau hoä trì chaùnh phaùp, lìa xa ma söï, gaáp ruùt vaøo Boà Ñeà voâ thöôïng. Ñaây laø lôøi töïa.

THÍCH THAØNH QUANThieân Chieáu Töï,Chaâu Maät Taây Caên, Myõ QuoácNgaøy muøng 4 thaùng 4 naêm 2546 Phaät Lòch. (Ngaøy 15 thaùng 5 naêm 2002 Taây Nguyeân)

NHAÂN MINH NHAÄP CHAÙNH LYÙ LUAÄN---------------

(Coå Nhaân Minh)

Taùc giaû: THÖÔNG YEÁT LA CHUÛDòch giaû: ÑÖÔØNG TAM TAÏNG PHAÙP SÖ HUYEÀN TRANGVieät dòch: THÍCH THAÉNG HOAN

Naêng thaønh laäp vaø naêng ñaû phaù, cho ñeán ngoä tha töông tôï; hieän löôïng vaø tyû löôïng, cho ñeán töï ngoä töông tôï. Nhö theá yeáu nghóa cuûa caùc luaän ñeàu ñöôïc nhieáp laáy chung.

27

Trong ñaây caùc Toâng phaàn nhieàu ñöôïc noùi ñeán goïi laø naêng laäp. Do phaàn nhieàu noùi ñeán Toâng, Nhaân, Duï, laø khai thò caùc caâu hoûi chöa ñöôïc roõ nghóa.

I.- TOÂNG: Chöõ Toâng, trong ñaây töùc laø Toâng Chæ, nghóa laø coù phaùp ñaõ ñöôïc Cöïc Thaønh, Cöïc Thaønh nghóa laø coù khaû naêng phaân bieät taùnh sai bieät cuûa moät phaùp, ñoàng thôøi tuyø theo choã sôû thích cuûa mình maø thaønh laâp taùnh cuûa phaùp ñoù, neân goïi laø Toâng.

Thí duï nhö thaønh laäp: *- Toâng :“AÂm Thanh laø voâ thöôøng” (AÂm thanh laø moät phaùp vaø taùnh cuûa noù laø voâ thöôøng), *- Keát luaän: Toâng “AÂm thanh laø voâ thöôøng” ñaây goïi laø Cöïc Thaønh.

Chöõ Nhaân, töùc laø nguyeân nhaân coù hai lyù do, goàm coù ba thöù Töôùng, nhöõng gì laø ba? 1- Nghóa laø Bieán Thò Toâng Phaùp Taùnh (Taùnh bieán khaép laø toâng chæ cuûa phaùp), 2- Ñoàng Phaåm Ñònh Höõu Taùnh (Phaåm vaät nhaát ñònh coù taùnh gioáng nhau), 3- Dò Phaåm Bieán Voâ Taùnh (Phaåm vaät bieán khaép khoâng coù taùnh gioáng ñoàng phaåm).

Theá naøo goïi laø Ñoàng Phaåm, Dò Phaåm?

*- Ñoàng Phaåm, nghóa laø phaåm vaät chính laø phaùp ñöôïc thaønh laäp coù yù nghóa ñeàu bình ñaúng (ñeàu gioáng nhau vaø coù lieân quan vôùi Toâng), neân goïi laø Ñoàng Phaåm. nhö thaønh laäp yù nghóa “voâ thöôøng” laø Nhaân, gioáng nhö bình..v..v...... ñeàu laø voâ thöôøng, neân goïi laø “Ñoàng Phaåm”.

28

*- Dò Phaåm, nghóa laø phaåm vaät chính laø phaùp ñöôïc thaønh laäp khoâng coù taùnh phoå bieán gioáng nhö Ñoàng Phaåm (ñeàu coù yù nghóa traùi ngöôïc vôùi ñoàng phaåm vaø khoâng lieân quan vôùi Toâng). AÂm thanh neáu cho laø thöôøng, gioáng nhö hö khoâng..v..v..... thì thaáy khoâng phaûi laø taùnh cuûa choã thaønh laäp. Trong ñaây taùnh cuûa choã thaønh laäp, hoaëc choã phaùt ra taùnh phaûi sieâng naêng duõng caûm, chính laø Toâng phaùp coù taùnh phoå bieán. Toâng phaùp coù taùnh phoå bieán laø AÂm Thanh, nôi ñoàng phaåm nhaát ñònh coù taùnh phoå bieán laø Voâ Thöôøng vaø nôi dò phaåm khoâng coù taùnh phoå bieán laø Thöôøng. Nhaân coù taùnh phoå bieán chính laø voâ thöôøng coù lieân quan vôùi Toâng laø aâm thanh. Nhaân khoâng coù taùnh phoå bieát laø thöôøng vaø khoâng coù lieân quan vôùi Toâng laø aâm thanh.

Chöõ Duï, töùc laø thí duï coù hai thöù: 1- Ñoàng Phaùp, 2- Dò Phaùp. Ñoàng Phaùp ñaây, neáu ôû nôi choã hieån baøy Nhaân (nguyeân nhaân) thì Ñoàng Phaåm quyeát ñònh coù taùnh gioáng nhau, nghóa laø “neáu choã thaønh laäp Toâng (toâng chæ) thaáy noù laø voâ thöôøng, thí duï nhö caùi bình..v..v.....” neân goïi laø Ñoàng Phaùp. Thí duï: *- Toâng: AÂm thanh voâ thöôøng, *- Ñoàng Phaùp (Ñoàng Duï): Caùi Bình cuõng voâ thöôøng

Dò Phaùp ñaây, neáu nôi choã thaønh laäp Toâng noùi laø khoâng, töùc laø Nhaân (nguyeân nhaân) cuûa Toâng khoâng coù phoå bieán, nghóa laø “Neáu laø thöôøng thì thaáy khoâng phaûi choã thaønh laäp Toâng (aâm thanh), duï nhö hö khoâng..v..v.....” Trong ñaây noùi “thöôøng” laø tieâu bieåu “khoâng phaûi voâ thöôøng”; noùi “khoâng phaûi choã thaønh laäp” laø tieâu bieåu

29

“khoâng coù choã thaønh taäp”; nhö coù khoâng phaûi “Coù” laø noùi “khoâng coù”. Thí duï: *- Toâng: AÂm thanh laø voâ thöôøng, *- Dò Phaùp (Dò Duï): Duï nhö hö khoâng laø thöôøng.

Ñaõ noùi Toâng vaø Nhaân..v..v....., maëc duø noùi nhieàu nhö theá, ñuùng luùc laø ñeå khai ngoä keû khaùc, goïi chung laø “Naêng Laäp”. Naêng Laäp bao goàm caû Toâng vaø Nhaân trong ñoù, nhö noùi “AÂm thanh voâ thöôøng” cuõng ñöôïc goïi laø Laäp Toâng (thaønh laäp toâng chæ); “Choã thaønh laäp taùnh” ñaây laø noùi toâng phaùp; “Neáu choã thaønh laäp thaáy noù laø voâ thöôøng gioáng nhö caùi bình..v..v......” laø noùi theo ñoàng phaåm; “Neáu noù laø thöôøng, thaáy khoâng phaûi choã thaønh laäp, nhö hö khoâng”, laø noùi xa lìa khoâng gioáng ñoàng phaåm. Ba phaàn Toâng, Nhaân, Duï ñaây ñeàu cuõng ñöôïc goïi laø Naêng Laäp.

Thí duï Naêng Laäp: *- Toâng: AÂm thanh laø voâ thöôøng *- Nhaân: Ñoàng Phaåm laø voâ thöôøng *- Duï: Dò Phaåm: hö khoâng laø thöôøng

Maëc duø thaønh laäp theo sôû thích, nhöng so cuøng hieän löôïng..v..v..... thì maâu thuaãn nhau, cho neân goïi laø Tôï Laäp Toâng; Tôï Laäp Toâng (laäp Toâng töông tôï) ñeàu phaïm phaûi: Hieän Löôïng Töông Vi, Tyû Löôïng Töông Vi, Töï Giaùo Töông Vi, Theá Gian Töông Vi, Töï Ngöõ Töông Vi, Naêng Bieät Baát Cöïc Thaønh, Sôû Bieät Baát Cöïc Thaønh, Caâu Baát Cöïc Thaønh, Töông Phuø Cöïc Thaønh.

Tôï Laäp Toâng coù 9 thöù:

30

1- Trong ñaây Hieän Löôïng Töông Vi (söï nhaän bieát hieän höõu maâu thuaãn nhau), nhö noùi: “Tieáng khoâng phaûi choã ñeå nghe”.

2- Tyû Löôïng Töông Vi (söï nhaän bieát qua so saùnh maâu thuaãn nhau), nhö noùi: “Caùi bình..v..v.....cho laø thöôøng”.

3- Töï Giaùo Töông Vi (töï giaûng daïy maâu thuaãn nhau), nhö sö Thaéng Luaän laäp luaän: “Tieáng laø thöôøng”.

4- Theá Gian Töông Vi (lôøi noùi theá gian maâu thuaãn nhau), nhö noùi: “Mong thoû khoâng coù maët traêng”. Laïi nöõa nhö noùi: “Xöông ñaàu con ngöôøi thanh tònh, vì thaønh phaàn chuùng sanh duï nhö soø oác”.

5- Töï Ngöõ Töông Vi (töï noùi maâu thuaãn), nhö noùi: “Meï toâi laø ñaøn baø baèng ñaù cuûa noù”.

6- Naêng phaân bieät baát cöïc thaønh (naêng phaân bieät toät cuøng khoâng thaønh töïu), nhö ñeä töû Phaät ñoái vôùi sö Soá Luaän laäp luaän: “AÂm thanh bò hoaïi dieät”.

7- Sôû phaân bieät baát cöïc thaønh (sôû phaân bieät toät cuøng khoâng thaønh), nhö sö Soá Luaän ñoái vôùi ñeä töû Phaät noùi: “Ta laø nghó ngôïi”.

8- Caâu baát cöïc thaønh (caû hai toät cuøng ñeàu khoâng thaønh töïu), nhö sö Thaéng Luaän ñoái vôùi ñeä töû Phaät laäp luaän: “Ta cho laø nhaân duyeân hoaø hôïp”.

9- Töông phuø cöïc thaønh (thaønh töïu toät cuøng aên khôùp nhau), nhö noùi: “Tieáng laø choã ñeå nghe”. Noùi nhieàu nhö theá thì khieán cho boä phaän töï töôùng caùc phaùp khoâng theå tieáp thu ñöôïc, thaønh laäp khoâng keát quaû, neân cho laø loãi ôû Tôï Laäp Toâng (laäp toâng töông tôï).

II.-NHAÂN: Ñaõ noùi Tôï Toâng (Toâng töông tôï) thì phaûi noùi Tôï Nhaân. Tôï Nhaân: nghóa laø khoâng thaønh, khoâng ñònh, vaø

31

cuøng maâu thuaãn nhau neân goïi laø Tôï Nhaân. Khoâng Thaønh coù boán:

1- Caû hai ñeàu khoâng thaønh (Nhaân ñaây maø caû chuû vaø khaùch ñeàu khoâng chaáp nhaän),

2- Theo moät beân khoâng thaønh (thaønh laäp nhaân maø beân khaùch khoâng coâng nhaän),

3- Do döï khoâng thaønh (caùi Nhaân do döï khoâng nhaát ñònh),

4- Choã nöông töïa khoâng thaønh (choã nöông töïa maø beân khaùch khoâng coâng nhaän).

Khoâng Ñònh coù saùu: 1- Coäng khoâng ñònh (Nhaân naøy lieân quan caû ñoàng

phaåm vaø dò phaåm vì khoâng nhaát ñònh neân bò loãi) , 2- Khoâng Coäng khoâng ñònh (Nhaân naøy khoâng lieân quan

caû ñoàng phaåm vaø dò phaåm neân bò loãi), 3- Ñoàng phaåm moät phaàn chuyeån maø Dò phaåm ñeàu

bieán chuyeån khoâng ñònh (Nhaân naøy ñoái vôùi ñoàng phaåm coù moät phaàn lieân quan vaø ñoái vôùi dò phaåm hoaøn toaøn khoâng lieân quan neân bò loãi),

4- Dò phaåm moät phaàn chuyeån maø ñoàng phaåm ñeàu hoaøn toaøn chuyeån bieán khoâng ñònh (Nhaân naøy ñoái vôùi ñò phaån coù moät phaàn lieân quan vaø ñoái vôùi ñoàng phaåm hoaøn toaøn khoâng lieân quan neân bò loãi),

5- Caâu phaåm moät phaàn chuyeån bieán khoâng ñònh (Nhaân naøy ñoái vôùi ñoàng phaåm vaø dò phaåm ñeàu chæ coù moät phaàn lieân quan neân bò loãi),

6- Quyeát ñònh maâu thuaãn laãn nhau khoâng ñònh (Chuû vaø khaùch laäp löôïng maâu thuaãn nhau neân coù loãi).

32

Lôøi Giaûi Thích 6 Khoâng Ñònh: 1-Trong ñaây Coäng khoâng ñònh nhö noùi: “Tieáng Thöôøng laø taùnh cuûa choã suy luaän”; Nhaân (tieáng thöôøng) ñaây ñeàu lieân quan chung caû phaåm vaät thöôøng vaø voâ thöôøng, cho neân bò loãi laø khoâng nhaát ñònh. Nhö caùi bình..v..v..... taùnh cuûa caùi bình choã suy luaän cho laø voâ thöôøng? Coøn nhö hö khoâng..v..v......taùnh cuûa hö khoâng choã suy luaän cho laø thöôøng? Caû hai Nhaân treân ñeàu bò loãi laø khoâng nhaát ñònh (Coäng baát ñònh). 2-Noùi Khoâng Coäng Khoâng Ñònh ñaây, nhö noùi: “Tieáng thöôøng, vì choã nghe cuûa taùnh”, phaåm vaät thöôøng vaø voâ thöôøng ñeàu lìa khoûi nhaân ñaây; thöôøng vaø voâ thöôøng ngoaïi tröø khoâng coù, ñoù chính laø nhaân do döï, choã nghe cuûa taùnh ñaây noù do döï nhö theá naøo ñoù? (Phaåm vaät laø nhaân, maø taùnh nghe nhaân cuûa phaåm vaät laïi do döï khoâng xaùc ñònh laø thöôøng hay voâ thöôøng, neân goïi laø khoâng ñònh)

3-Ñoàng phaåm moät phaàn chuyeån maø dò phaåm ñeàu bieán chuyeån, nhö noùi: “Choã phaùt ra khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn, vì taùnh cuûa noù laø voâ thöôøng”. Trong ñaây “Choã phaùt ra khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn” laøm Toâng, duøng ñieän..v..v...... laøm ñoàng phaåm vaø hö khoâng..v..v..... laøm dò phaåm cuûa noù. Taùnh voâ thöôøng ñaây ôû nôi ñieän..v..v...... thì coù lieân quan vôùi Toâng vaø ôû nôi hö khoâng..v..v...... thì khoâng lieân quan vôùi Toâng. Thí duï cho deã hieåu: *- Toâng: Choå phaùt ra khoâng phaûi......Voâ Thöôøng *- Ñoàng Phaåm: Ñieän laø voâ thöôøng *- Dò Phaåm: Hö Khoâng laø thöôøng.

33

Ñoàng phaåm ñieän moät phaàn lieân quan vôùi Toâng laø voâ thöôøng; nhöng hö khoâng thì khoâng lieân quan vôùi Toâng vì noù laïi laø thöôøng.

“Choã phaùt ra khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn” laøm Toâng, duøng caùi bình..v..v..... laøm dò phaåm cuûa noù, nôi bình kia thì coù phoå bieán, duøng ñieän ñaây laøm Nhaân, duøng bình laøm ñoàng phaùp, cho neân cuõng laø khoâng ñònh.

Thí duï cho deã hieåu: *- Toâng: Choã phaùt ra khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh...... *-Nhaân: ñieän laø Ñoàng Phaùp *- Dò Phaåm: caùi Bình laø phoå bieán. Dò phaåm laø caùi bình moät phaàn lieân quan vôùi Ñoàng Phaùp cuûa Nhaân laø ñieän thì phoå bieán vì noù cuõng phaûi chuyeân caàn...... môùi phaùt ra; nhöng ñieän laøm nhaân thì khoâng lieân quan vôùi Toâng vì ñieän phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi phaùt ra, coøn Toâng thì choã phaùt ra khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn, cho neân khoâng ñònh.

Nhö caùi bình..v..v...... laø taùnh voâ thöôøng, coøn kia laø chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn ñeå laøm choã phaùt ra tieáng thì nhö theá naøo, coù lieân quan laø taùnh voâ thöôøng cuûa caùi bình khoâng? Nhö ñieän..v..v...... laø taùnh voâ thöôøng, coøn choã phaùt ra tieáng kia khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn thì nhö theá naøo, coù lieân quan laø taùnh voâ thöôøng cuûa ñieän khoâng? (Dò phaåm cuûa caùi bình vì taùnh voâ thöôøng coù lieân quan vôùi Toâng laø voâ thöôøng, choã phaùt ra söùc chuyeân caàn.....; Dò phaåm cuûa ñieän cuõng laø taùnh voâ thöôøng, nhöng khoâng lieân

34

quan vôùi Toâng laø thöôøng, choã phaùt ra tieáng....., cho neân khoâng ñònh). *- Toâng: Voâ thöôøng, vì chuyeân caàn..v..v.. *- Dò Phaåm: laø caùi bình cuõng voâ thöôøng, coù lieân quan vôùi Toâng *- Toâng: laø Thöôøng, vì choã phaùt sanh...... *- Dò Phaåm: laø ñieän cuõng voâ thöôøng, nhöng khoâng lieân quan vôùi Toâng laø thöôøng.

4- Dò phaåm moät phaàn chuyeån maø ñoàng phaåm ñeàu bieán chuyeån, nhö laäp toângnoùi: “Choã phaùt ra tieáng laø chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn, laø taùnh voâ thöôøng” “Choã phaùt ra chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn” laø Toâng, duøng caùi Bình..v..v...... laøm ñoàng phaåm, taùnh noù voâ thöôøng, noù coù chuyeån bieán. Duøng ñieän, hö khoâng..v..v..... laøm dò phaåm, nôi hö khoâng kia coù moät phaàn ñieän..v..v....., nhöng hö khoâng..v..v...... thì hoaøn toaøn khoâng phaûi ñieän, cho neân gioáng nhö tröôùc cuõng laø khoâng ñònh. (Ñoàng phaåm laø caùi bình..v..v..... ñeàu hoaøn toaøn quan heä nôi Toâng, thaûy ñeàu voâ thöôøng, ñeàu chuyeån bieán. Coøn Dò phaåm laø ñieän vaø hö khoâng thì coù moät phaàn quan heä chuyeån bieán, trong hö khoâng coù moät phaàn ñieän maø hö khoâng thì hoaøn toaøn khoâng phaûi ñieän, neân cuõng goïi laø khoâng ñònh).

5-Caâu Phaåm (caû hai phaåm) moät phaàn chuyeån, nhö noùi: “Tieáng thöôøng khoâng coù chaát ngaïi”. Trong ñaây chöõ thöôøng laø Toâng, duøng hö khoâng, cöïc vi laøm ñoàng phaåm, taùnh khoâng chaát ngaïi nôi hö khoâng..v..v...... thì coù, maø nôi cöïc vi thì khoâng, duøng bình, vui thích..v..v....... laøm dò phaåm, ôû nôi vui thích thì coù taùnh khoâng chaát ngaïi, maø ôû nôi bình..v..v...... thì khoâng coù taùnh khoâng chaát ngaïi, cho neân

35

duøng vui thích ñaây laøm nhaân, duøng hö khoâng laøm ñoàng phaùp, cuõng goïi laø khoâng ñònh. 6- Quyeát ñònh maâu thuaãn nhau, nhö laäp toâng noùi: “Tieáng laø voâ thöôøng; vì taùnh cuûa noù laø choã taïo taùc; thí duï nhö bình..v..v......” . Coù thaønh laäp “Tieáng thöôøng; vì taùnh cuûa choã nghe; thí duï nhö taùnh cuûa tieáng”. Hai thí duï ñaây ñeàu laø Nhaân maâu thuaãn nhau, neân goïi laø khoâng ñònh.

Töông vi (maâu thuaãn) coù boán: 1- Nhaân cuûa phaùp töông vi töï töôùng, 2- Nhaân cuûa phaùp töông vi sai bieät, 3- Nhaân coù phaùp töông vi töï töôùng, 4- Nhaân coù phaùp töông vi sai bieät.

1, Trong ñaây, Nhaân cuûa phaùp töông vi (maâu thuaãn) töï töôùng, nhö noùi: “Tieáng

thöôøng, vì Taùnh choã taïo taùc, hoaëc choã phaùt sanh taùnh phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn”. Nhaân ñaây chæ coù ôû trong Dò Phaåm, cho neân laø töông vi. (Thí duï: Nhaân: Tieáng Thöôøng thì maâu thuaãn vôùi Taïo Taùc hoaëc choã phaùt sanh taùnh......., neân goïi laø Töông Vi)

2, Nhaân cuûa phaùp töông vi sai bieät, nhö noùi: “Con maét..v..v..... taát nhieân laø ngöôøi khaùc thoï duïng, vì taùnh noù chöùa nhoùm; nhö ngoaï cuï..v..v.......” . Nhaân ñaây nhö con maét..v..v...... coù theå thaønh laäp “taát nhieân laø ngöôøi khaùc thoï duïng”, vaø cuõng coù theå thaønh laäp choã laäp phaùp sai bieät maâu thuaãn chöùa nhoùm cho ngöôøi khaùc thoï duïng: caùc ngoaï cuï..v..v...... vì chöùa nhoùm cho ngöôøi khaùc thoï duïng.(Thí duï: Nhaân: Con maét..v..v...... maâu thuaãn vôùi chöùa nhoùm vaø toaï cuï..... cho ngöôøi khaùc thoï duïng, neân goïi laø töông vi)

36

3, Nhaân coù phaùp töông vi töï töôùng, nhö noùi: “Coù taùnh khoâng phaûi thaät khoâng phaûi ñöùc khoâng phaûi nghieäp; vì coù moät thöù thaät, coù ñöùc nghieäp; nhö taùnh ñoàng vaø dò”. Nhaân ñaây coù theå trôû thaønh che ñaäy söï thaät..v..v....... vaø cuõng coù theå trôû thaønh taùnh che ñaäy, vì caû hai ñeàu quyeát ñònh.(Thí duï: Nhaân coù taùnh khoâng phaûi thaät hoaëc che ñaäy söï thaät, ñoái vôùi thaät coù maâu thuaãn, neân goïi laø töông vi).

4, Nhaân coù phaùp töông vi sai bieät, nhö Nhaân ñaây, nghóa laø nôi Toâng tröôùc coù phaùp sai bieät laø Taïo Taùc Taùnh Coù Duyeân vaø cuõng coù theå thaønh laäp Taïo Taùc Taùnh Khoâng Coù Duyeân ñeå maâu thuaãn vôùi coù duyeân ñaây nhaèm che ñaäy söï thaät, caû hai ñeàu coù theå quyeát ñònh. (Thí duï: Toâng: taïo taùc taùnh coù duyeân maø Nhaân: taïo taùc taùnh khoâng coù duyeân; Nhaân ñaây so vôùi Toâng thì maâu thuaãn, neân goïi laø phaùp töông vi sai bieät)

III.-DUÏ: Ñaõ noùi Tôï Nhaân (Nhaân töông tôï) thì phaûi noùi Tôï Duï (Duï töông tôï). Tôï Duï coù hai : Tôï Ñoàng Duï vaø Tôï Dò Duï. Phaùp Tôï Ñoàng Duï coù 5 thöù: 1- Phaùp naêng laäp khoâng thaønh, 2- Phaùp sôû laäp khoâng thaønh, 3- Caâu khoâng thaønh, 4- Khoâng hôïp (Khoâng phoái hôïp), 5- Ñaûo hôïp (Phoái hôïp ñaûo ngöôïc).

A,- Phaùp Tôï Ñoàng Duï coù 5 thöù: 1- Phaùp naêng laäp khoâng thaønh, 2- Phaùp sôû laäp khoâng thaønh, 3- Caâu khoâng thaønh, 4- Khoâng hôïp, 5- Ñaûo hôïp.

1,- Phaùp naêng laäp (chuû theå thaønh laäp) khoâng thaønh, nhö noùi “Tieáng thöôøng, vì khoâng coù chaát ngaên

37

ngaïi, thaáy caùc phaùp khoâng coù chaát ngaên ngaïi goïi laø thöôøng. Duï nhö “cöïc vi”. Nhöng cöïc vi kia laø phaùp ñöôïc thaønh laäp maëc duø coù taùnh thöôøng, maø laø phaùp thuoäc naêng laäp coù chaát ngaên ngaïi, lyù do vì caùc phaùp cöïc vi ñeàu coù taùnh chaát ngaên ngaïi. (Thí duï: Toâng: tieáng thöôøng laø phaùp sôû laäp; Ñoàng Duï (Nhaân): cöïc vi laø phaùp naêng laäp. Tieáng Thöôøng thì khoâng coù taùnh ngaên ngaïi; nhöng Cöïc Vi thì coù taùnh ngaên ngaïi, cho neân khoâng theå thaønh laäp ñeå chöùng minh ñöôïc Taùnh Thöôøng cuûa Toâng)

2,- Phaùp sôû laäp (ñoái töôïng thaønh laäp) khoâng thaønh, nhö noùi: “nhö Giaùc ngoä ”. Tuy nhieân taát caû giaùc ngoä laø phaùp khoâng coù chaát ngaên ngaïi cho neân coù theå thaønh laäp, coøn phaùp choã thaønh laäp thì khoâng coù taùnh thöôøng truï, vì taát caû Giaùc Ngoä ñeàu voâ thöôøng. (Thí duï: Toâng: Giaùc Ngoä laø voâ thöôøng, Ñoàng duï: vì khoâng coù chaát ngaên ngaïi laø thöôøng coøn, vì theá Ñoàng Duï laø thöôøng coøn thì traùi ngöôïc vôùi Toâng laø voâ thöôøng, cho neân phaùp Duï khoâng theå thaønh laäp). 3,- Caâu khoâng thaønh, laïi coù hai thöù: coù vaø khoâng coù. Neáu noùi: coù “Nhö caùi bình” thì ñeàu khoâng thaønh. Neáu noùi: ñoái vôùi thöù töï thì khoâng coù “Nhö hö khoâng” ñeàu khoâng thaønh. (Thí duï: Toâng: Tieáng Thöôøng. Nhaân: voâ thöôøng nhö Caùi Bình. Duï: khoâng coù thöù töï nhö Hö Khoâng. Caùi Duï ñaây traùi ngöôïc vôùi Toâng vaø Nhaân, neân khoâng thaønh).

4,- Khoâng Hôïp, nghóa laø choã nhö theá maø khoâng coù phoái hôïp, chæ ôû nôi caùi bình..v..v...... hai phaùp hieän song song vôùi naêng laäp vaø sôû laäp, nhö noùi: “Nôi caùi bình, thaáy taùnh choã taïo taùc vaø taùnh voâ thöôøng”.

38

(Thí duï: Nhaân (naêng laäp): Nôi caùi bình; Duï (sôû laäp): Thaáy taùnh choã taïo taùc vaø taùnh voâ thöôøng. Duï ñaây khoâng phoái hôïp ñeå aên khôùp vôùi Nhaân, nhö caùi bình khoâng xaùc ñònh roõ laø thaáy ñöôïc taùnh choã taïo taùc cuûa noù hay taùnh voâ thöôøng cuûa noù, cho neân khoâng thaønh).

5,- Ñaûo Hôïp (phoái hôïp ñaûo ngöôïc), nghóa laø caàn phaûi noùi raèng: “Caùc choã taïo taùc ñaây ñeàu laø voâ thöôøng”, maø noùi ngöôïc laïi raèng: “Caùc voâ thöôøng ñaây ñeà laø choã taïo taùc” neân cuõng khoâng thaønh, nhö theá goïi laø loaïi phaùp Tôï Ñoàng Duï. B,- Phaùp Tôï Dò Duï cuõng coù 5 thöù: 1- Sôû laäp khoâng traùi, 2-Naêng laäp khoâng traùi, 3-Caâu khoâng traùi, 4- Khoâng lìa khoûi, 5- Ñaûo ngöôïc ñeå lìa khoûi.

1,- Sôû laäp khoâng traùi. Trong phaùp Tôï Dò Duï, choã thaønh laäp hoaøn toaøn khoâng traùi ngöôïc. Vaû laïi nhö coù choã noùi: “Caùc voâ thöôøng ñaây thaáy noù coù chaát ngaên ngaïi (naêng laäp), thí duï nhö cöïc vi (sôû laäp)”. Theo leõ cöïc vi laø choã thaønh laäp (sôû laäp) taùnh thöôøng thì khoâng traùi, nhöng hoï laäp cöïc vi laø phaùp coù chaát ngaên ngaïi (thì traùi ngöôïc vôùi naêng laäp truøng hôïp cuõng coù chaát ngaên ngaïi cho neân khoâng thaønh).

2,- Naêng laäp khoâng traùi. Nghóa laø noùi: “Nhö Nghieäp” chæ traùi vôùi sôû laäp maø khoâng traùi vôi naêng laäp; hoï noùi caùc nghieäp khoâng coù chaát ngaên ngaïi, ñoù laø khoâng traùi. 3,- Caâu khoâng traùi. Ñoái vôùi luaän kia coù noùi: “Nhö hö khoâng”. Do hö khoâng kia coù taùnh thöôøng truï khoâng ngaên ngaïi, naêng laäp noùi hö khoâng laø thöôøng taùnh vaø sôû laäp noùi khoâng coù chaát ngaên ngaïi, cho neân caû hai khoâng traùi.

39

4,- Khoâng lìa khoûi. Nghóa laø noùi: “Nhö caùi bình, thaáy taùnh voâ thöôøng, coù taùnh chaát ngaïi.” (Thí duï: Naêng Laäp: nhö caùi bình, Sôû Laäp: thaáy taùnh voâ thöôøng, Tôï Dò Duï: Coù taùnh chaát ngaïi).

5,- Ñaûo ngöôïc ñeå lìa khoûi. Nghóa laø nhö thuyeát noùi: “Caùc chaát ngaïi ñaây ñeàu laø voâ thöôøng.” (Caâu naøy laø noùi ñaûo ngöôïc cuûa caâu “Nhö caùi bình, thaáy taùnh voâ thöôøng, coù taùnh chaát ngaïi”). Nhö theá caùc Tôï Toâng, Tôï Nhaân, Tôï Duï ñaây noùi khoâng phaûi chính laø Naêng Laäp.

Laïi nöõa, vì töï khai ngoä, cho neân phaûi bieát chæ coù hai löôïng laø Hieän Löôïng vaø Tyû Löôïng. Trong ñaây Hieän Löôïng (caûm giaùc hieän tieàn) nghóa laø khoâng phaân bieät, neáu coù chaùnh trí, nôi nghóa cuûa saéc..v..v...... khoâng caàn phaân bieät, lìa khoûi thöù choã coù phaân bieät danh nghóa, hieän töôïng chuyeån bieán luùc naøo thì hieåu ngay luùc ñoù, neân goïi laø hieän löôïng.

Noùi Tyû Löôïng (so saùnh phaân bieät) ñaây, nghóa laø möôïn caùc töôùng maø quaùn nôi nghóa. Töôùng coù ba thöù, nhö tröôùc ñaõ giaûi thích. Do kia laøm nhaân, nôi choã so saùnh nghóa coù chaùnh trí phaùt sanh, hieåu roõ coù löûa, hoaëc voâ thöôøng..v..v....... laø goïi Tyû Löôïng. Nôi trong hai Löôïng, Trí töùc laø quaû, vì laø chöùng töôùng, nhö coù taùc duïng maø hieån hieän cuõng goïi laø löôïng.

Trí coù phaân bieät nôi nghóa bieán chuyeån khaùc, goïi laø Tôï Hieän Löôïng. Nghóa laø caùc trí coù hieåu bieát caùi Bình nöông nôi caùc phaân bieät maø sanh ra, do nôi nghóa kia vì khoâng duøng töï töôùng (caùi Bình) laøm caûnh giôùi (maø laïi duøng töôùng töông tôï khaùc nhö caùi Nhaø laøm caûnh giôùi), neân goïi laø Tôï Hieän Löôïng. Tôï Nhaân coù nhieàu thöù nhö tröôùc ñaõ giaûi thích (nhö Hö Khoâng). Nôi choã tôï so saùnh (tyû) neân caùc trí lieàn phaùt sanh, nhöng khoâng coù khaû

40

naêng giaûi thích chaân chaùnh (nhö Ñieän Chôùp), neân goïi laø Tôï Tyû Löôïng.

Laïi nöõa, neáu nhö hieån baøy naêng laäp coù sai laàm, goïi laø Naêng Phaù. Nghóa laø ñaàu tieân naêng laäp coù taùnh khuyeát giaûm, laäp toâng coù taùnh bò loãi, nhaân khoâng thaønh taùnh, vaø duï coù taùnh bò loãi; hieån baøy lôøi noùi naøy ñeå môû baøy cho ngöôøi hoûi hieåu bieát, neân goïi laø naêng phaù.

Neáu loãi ôû lôøi noùi laø hieån baøy naêng laäp khoâng thaät, goïi laø Tôï Naêng Phaù. Nghóa laø ñoái vôùi naêng laäp vieân maõn, nhöng hieån baøy lôøi noùi coù taùnh khuyeát giaûm; ôû nôi Toâng khoâng coù loãi (Tai toâi nghe), chæ coù loãi ôû lôøi noùi nôi Toâng (nghe muøi thôm); ôû nôi Nhaân thì thaønh töïu, khoâng thaønh töïu ôû lôøi noùi nôi Nhaân; ôû nôi Nhaân thì quyeát ñònh, khoâng quyeát ñònh ôû lôøi noùi nôi Nhaân; ôû nôi Nhaân thì khoâng maâu thuaãn, nhöng maâu thuaãn ôû lôøi noùi nôi nhaân; ôû nôi Duï thì khoâng coù loãi, chæ coù loãi ôû nôi lôøi noùi cuûa Duï; noùi nhöõng lôøi nhö theá goïi laø Tôï Naêng Phaù, vì khoâng theå hieån baøy nhöõng khuyeát giaûm cuûa Toâng kia, vì kia khoâng bò loãi, vaû laïi chæ taùch rieâng nhöõng söï vieäc.

“Ñaõ tuyeân döông ít caâu nghóa, Vì ñaàu tieân laäp caïnh vuoâng, Noù hoûi lyù khoâng phaûi lyù, Kheùo bieän nôi choã thöøa.”

Keát Thuùc

CHUÙ YÙ: Nhöõng chöõ naèm nghieâng trong daáu ngoaëc (......) laø lôøi chuù thích

41

theâm cuûa dòch giaû ñeå nghóa ñöôïc roõ hôn. -----------------------------------------

PHAÄN GIAÙO LUAÄN LYÙ HOÏC ------ THOÂNG SUOÁT NGHÓA NHAÂN MINH NHAÄP CHAÙNH LYÙ LUAÄN.------------------------------------------------------------------- Vieát vaø chuù giaûi: Sa Moân Thích Thaønh QuanVieät dòch: Thích Thaéng Hoan A.- LÔØI NOÙI ÑAÀU.

1.- QUY TAÉC THAÄT DUØNG NHAÂN MINH PHAÙ NGOAÏI ÑAÏO. “OÂng Tin Thöôïng Ñeá Khoâng?”

Ngaøy 5 thaùng 11 naêm 2001, toâi töø phi tröôøng quoác teá Ñeå Ñaëc Luaät, Chaâu Maät Taây Caên Myû Quoác ñaùp phi cô veà Ñaøi Loan. Khi taïi phi tröôøng ñôïi phi cô, coù hai ngöôøi nöõ da ñen ngoài theâm vaøo beân caïnh, nieân kyû öôùc tính khoaûng ngoaøi naêm möôi. Nhaân vì thôøi gian ñôïi phi cô raát laâu, öôùc tính coù khoaûng moät tieáng röôûi ñoàng hoà, laïi laàn laàn baét ñaàu taùn doùc. Baét ñaàu tröôùc tieân laø moät vò trong soá hoï (laïi xöng laø nöõ só A) hoûi toâi:

“Xin loãi, xin hoûi oâng maëc laø aùo choaøng gì? Coâ ta chæ aùo daøi toâi ñang maëc maø noùi. Toâi ñaùp: “Ñaây laø aùo choaøng cuûa Phaät Giaùo”. Toâi laïi theâm moät caâu giaûi thích: “Toâi laø Hoaø Thöôïng cuûa Phaät Giaùo.” Coâ ta hoûi: “OÀ, oâng laø tín ñoà Phaät giaùo?” Toâi ñaùp: “Ñuùng”

42

Coâ ta laïi hoûi: “Vaäy oâng laø tín ñoà Taây Taïng ñeán ñaây chaêng?” Toâi ñaùp: “Khoâng phaûi, toâi ñeán töø Ñaøi Loan.”

Töø luùc Ñaït Laïi Laït Ma sau khi ñoàng yù taëng taám chaên quyù giaù khuyeán khích hoaø bình nhö theá, ñaïi boä phaän ngöôøi giaø nöôùc Myõ ñeàu chuù yù ñeán Phaät Giaùo, ngay laäp töùc töôûng ñeán Laït Ma Giaùo Taây Taïng, cho Phaät Giaùo chính laø Laït Ma Giaùo.

Coâ ta laïi noùi: “Toâi tröôùc ñaây ñaõ ôû nôi Ñeå Ñaëc Luaät moät vò laõo sö Nhaät Baûn trong ñoù hoïc caùch ngoài nhaäp ñònh, chæ laø choã hoï giaûng raát saâu, toâi ñeàu nghe thaät khoâng hieåu”.

Ngöôøi Nhaät Baûn trao truyeàn Phaät Phaùp, ñeàu xöng laø “Laõo Sö” (Vaên Nhaät goïi laø “Tieân Sanh”, nghóa laø Laõo Sö) nhaân vì töø Minh Trò Duy Taân veà sau, Phaät Giaùo Nhaät Baûn lieàn raát nhieàu, toaøn dieän ñeàu tuïc hoaù, bao quaùt caû Taêng Baûo.

Toâi hoûi caùc coâ aáy: “Caùc coâ tröôùc ñoù ñi ñaâu?” Caùc coâ aáy ñaùp: “Ñi ñeán nöôùc Taàn.” Toâi hoûi: “Ñi du lòch hay laø laøm vieäc?” Trong caùc coâ aáy ngoaøi ra moät vò (coâ xöng laø nöõ só B) traû lôøi: “Di du lòch”.

Toâi coù moät ñieåm ngaïc nhieân, vì sao hai ngöôøi nöõ da ñen ñeàu traû lôøi coù höùng thuù ñi du lòch nöôùc Taàn, nhaân vì nöôùc Taàn laø quoác gia Phaät Giaùo, troïng ñieåm cuûa du lòch, chuû yeáu töùc laø tham quan chuøa Phaät. Höùng thuù roõ reät, noùi ñeán söï kieän ôû Nöõu Öôùc khoaûng 911 chuû nghóa khuûng boá cöông quyeát phaùt sanh. Sau laïi, toâi noùi:

43

“Hieän taïi vaán ñeà ôû nôi nguyeân nhaân: moãi caù nhaân ñeàu bò caàm giöõ bôûi moät vò thaàn choã tín ngöôõng cuûa chính mình, laø vò “Chaân Thaàn” duy nhaát ñang saùng taïo, maø ngöôøi khaùc choã tín ngöôõng cuûa hoï laïi khoâng cho laø chaân. Nhaân vì chuùng noù khoâng tin chaân thaàn, sôû dó chuùng noù laïi laø tín ñoà dò giaùo, dò ñoan, maø dò ñoan ôû choã maët tieàn cuûa chaân thaàn khoâng cho toàn taïi, sôû dó chuùng noù ñeàu phaûi bò xeûng xuùc tröø (They deserve to die ---- chuùng noù bò toäi ñang chòu gieát); nhaân ñaây, coù Thaäp Töï Quaân (Crusade) cuûa Cô Ñoác Giaùo, coù “Thaùnh Chieán” (Jihad) cuûa Hoài Giaùo. Nhöng maø, treân theá giôùi coù nhieàu thöù chuûng toäc nhö theá, maø raát nhieàu daân toäc ñeàu tín ngöôõng vò thaàn rieâng mình cuûa chuùng noù, vaû laïi ñaõ chaáp nhaän laø vò thaàn cuûa chuùng noù thì Chaân Thaàn chæ coù moät------ coù theå thaáy “Chaân Thaàn chæ coù moät” naøy, laï thaät ñeàu khoâng phaûi “Chæ Coù Moät”, bôûi vì söï thaät laø nhö theá.”

Taïi ñaây, nöõ só B ñoät nhieân hoûi toâi: “Do you believe in God?” (OÂng coù tin Thöôïng Ñeá khoâng?)

“Thöôïng Ñeá” töùc laø yù cuûa Thaàn. Taïi Myõ Quoác, moät soá ngöôøi coù taâm kyø thò, khi gaëp ngöôøi ngoaïi quoác thöôøng hoûi vaán ñeà naøy. Ñöông nhieân, toâi cuõng bieát nöõ só B ñaây laø ngöôøi coù taâm kyø thò. Myõ Quoác raát kyø quaùi, khoâng nhöõng coù soá ngöôøi da traéng kyø thò ngöôøi da vaøng, laïi coù ngöôøi da ñen cuõng kyø thò ngöôøi loaïi da vaøng, ngöôøi da ñen chuùng noù ñem so saùnh cuõng ñeàu chaáp nhaän cho laø ngöôøi loaïi da vaøng naøo laø öu vieät hôn. Laïi nöõa, quan heä nôi nöõ só B vaán ñeà choã hoûi, cuõng laø raát nhieàu Phaät Giaùo ñoà ôû Myõ Quoác thöôøng va chaïm ñeán vaán ñeà naøy. Taïi ñaây nhaân

44

duyeân va chaïm naøy coù raát kheùo, toâi laïi ñem toâi cuøng coâ ta ñoái ñaùp, neâu leân cung caáp ñaïi gia tieán haønh tham khaûo.”

Toâi lieàn ñaùp raèng: “I believe in Buddha” ( Toâi tin Phaät).

Xin chuù yù: Toâi ñeàu khoâng coù tröïc tieáp, tröôùc maët traû lôøi vaán ñeà cuûa coâ ta. Nhaân vì, toâi neáu moãi laàn traû lôøi “Toâi khoâng tin”. Nhö theá coâ ta laïi laäp töùc giuùp toâi buø theâm moät muïc tieâu ñaùnh ñaáu: “OÀ! OÂng laø moät ngöôøi khoâng tin thaàn!” Thöù ngöôøi naøy ôû trong theá giôùi Cô Ñoác Giaùo cuûa chuùng noù seõ cheát vì phe öông ngaïnh, haïng ngöôøi naøy ôû nôi Trung Quoác teân trong giaùo phaùi hoï goïi laø “ñaïi nghòch baát ñaïo”. Laïi nöõa, ngöôøi khoâng tin Thöôïng Ñeá cuûa Cô Ñoác Giaùo, chuùng noù goïi laø Hethen (dò ñoan), Atheist (keû hoïc thuyeát voâ thaàn), ñaây ñeàu bò cheâ laø raát xaáu raát khoù nghe, toäi khoâng theå traùnh, cheát coøn coù toäi hôn, nhö trong Da Giaùo Cöïu Öôùc Thöôïng Ñeá choã ñoaïn dieät tín ñoà Dò Giaùo hoaëc laø gia toäc Dò Giaùo. Toâi vì hieåu roõ neân khoâng bò choã “baûn naêng” cuûa coâ ta giuùp toâi buø theâm treân ñaây moät soá ñaùnh daáu, cho neân toâi khoâng tröïc tieáp traû lôøi vaán ñeà cuûa coâ ta, ñaây cuõng laø vaän duïng phöông phaùp “Trí Ñaùp” (ñaët ra ñeå ñaùp) trong boán thöù phaùp hoài ñaùp cuûa Theá Toân ------ ñoái vôùi choã hoûi cuûa coâ ta, toâi chaúng söû duïng trí ñaùp maø rieâng duøng moät thöù phöông thöùc hoài ñaùp.

Sau ñoù, coâ laïi hoûi toâi: “Laø gì?” YÙ töùc laø: laø gì oâng khoâng tin Thöôïng Ñeá maø chæ tin Phaät sao? Toâi hoài ñaùp: “Nhaân vì Phaät Giaùo chuùng toâi noùi: moãi caù nhaân ñeàu neân chòu traùch nhieäm haønh vi cuûa

45

chính mình; hoaï phöôùc cuûa oâng ñeàu laø keát quaû haønh vi cuûa töï chính oâng; taát caû ñeàu laø choã taïo cuûa chính oâng. Cho neân chuùng toâi khoâng caàn tin qua laïi hoaëc mong caàu löïc löôïng ôû ngoaøi hoaëc Toàn Taïi (Being), hoaëc Thaàn Kyø ñeán phuï traùch hoaï phöôùc cho chuùng toâi, ñeán ban phöôùc giuùp chính chuùng toâi, giaùng hoaï keû thuø ñòch giuùp chuùng toâi”. Nhaân vì caùc ngoaïi ñaïo, baát luaän Cô Ñoác Giaùo, Do Thaùi Giaùo, hoaëc Hoài Giaùo, hieän ñang saùt haïi ngöôøi khaùc bieät cuûa chuùng noù (bao goàm caû keû phaùi rieâng bieät khoâng gioáng giaùo phaùi cuûa chính mình) ñeàu laø noùi: “Vì danh cuûa Thöôïng Ñeá” (In the name of God) hoaëc “Vì danh cuûa A Laïp” (In the name of Alah.) Luùc aáy nöõ só B laïi hoûi: “Nhö theá, ai saùng taïo thieân khoâng naøy, ñaïi ñòa naøy?” Toâi hoài ñaùp: “YÙ nghó cuûa coâ noùi: Laø Thaàn saùng taïo?” Xin chuù yù: toâi ôû ñaây ñaõ söû duïng hoaøn toaøn phöông phaùp Trí Ñaùp, laïi theâm hai maët chuyeân moân cuûa “Phöông phaùp Phaûn Caät” (hoûi vaën laïi).

Coâ ta hoài ñaùp raèng: “Ñuùng vaäy” Toâi ñöông nhieân bieát phöông phaùp cuûa coâ ta nhaát ñònh coù caâu traû lôøi naøy. Do ñoù toâi laïi hoûi: “Thöôïng Ñeá cuõng saùng taïo than ñaù, ung nhoït, noùng nhieät, aùi tình naåy nôû, vaø ñaïn nguyeân töû phaûi khoâng?” Coâ ta hoài ñaùp: “Noâ!”. Toâi ñuoåi theo hoûi: “Laø caùi gì khoâng phaûi laø?”

46

Coâ ta khoâng coù chuû yù: Toâi ñaõ hoaøn toaøn “Laøm chuû phaûn laïi khaùch”? --- Toâi ñaõ khoâng phaûi ngoài ñeå chôø bò ñaùnh, maø laø hoaøn toaøn xuaát chöôûng chuû ñoäng.

Coâ ta noùi: “Nhaân vì nhöõng ngöôøi ñoâng taây kia laø taø aùc.” Toâi laïi hoûi: “Thöôïng Ñeá laø vaïn naêng chaêng (all-powerful)? Coâ ta hoài ñaùp: “Ñuùng vaäy”. Coâ ta khoâng phaûi khoâng theå hoài ñaùp nhö caâu hoûi ñaây. Toâi do ñoù noùi: “Nhö theá, Thöôïng Ñeá laø caùi gì maø caàn phaûi nhuùn nhöôøng than ñaù, ung nhoït, noùng nhieät, aùi tình naåy nôû, söï phaùt sanh taø aùc cuûa Theá Maäu Song Töû Thaùp..v..v.......? Coù theå thaáy Thöôïng Ñeá khi ôû nôi ñoái dieän taø aùc, hoï cuõng laø “naém quyeàn khoáng cheá voâ phaùp” (Out of control), nhaân ñaây coù theå thaáy, Thöôïng Ñeá khoâng phaûi laø toaøn naêng!”

Xin chuù yù, toâi vì hieåu roõ neân khoâng theo chaân coâ ta “caõi nhau”, maø chæ laø luaän lyù, cho neân toâi khoâng coù noùi: “Thöôïng Ñeá thì voâ naêng (impotent)”. Kyø thaät Thöôïng Ñeá cuûa chuùng noù thì ñaõ voâ naêng vaø laïi taøn baïo (thöôøng taïo söï dieät toäc), cho ñeán duøng ñaïi thuûy ngaäp toaøn theá giôùi, möu ñoà ñoaïn dieät taát caû chuùng sanh ----- Noù taøn aùc saâu xa sieâu hoaù cho Hi Ñaëc Laëc, Söû Ñaït Laâm, caû nhaø cuøng ñaàu soû Ba Boá, cuøng vôùi baïo quaân traûi qua trieàu ñaïi Trung Quoác), ñaõ ganh tò, laïi töï rieâng tö chaáp giöõ taát caû chuùng sanh laøm sôû höõu cuûa mình, ñoøi hoûi tuøy tieän cöôùp ñoaït sanh saùt laø choã muoán laøm. (Ñaây cuõng chính laø laøm gì trong hai ngaøn naêm ñeán, tín ñoà Thöôïng Ñeá ñeàu luoân luoân khoâng

47

ngöøng nôi choã taøn saùt laãn nhau ------ Do Thaùi Giaùo, Thieân Chuùa Giaùo, Cô Ñoác Giaùo, cho ñeán Hoài Giaùo laø nhöõng choã tin töôûng phuïng thôø, ñeàu laø moät thöù Thöôïng Ñeá taøn saùt dò kyõ). Sau khi toâi noùi nhö theá, coâ ta ngaäm mieäng khoâng noùi.

Qua moät laùt, luoân luoân ñeàu khoâng caát tieáng, nöõ só A ñoät nhieân noùi: “OÂng raát bieát noùi, luaän lyù cuûa oâng raát hay, oâng tröôùc duøng moät meänh ñeà (premise) ñeå hoûi, nhöng sau moãi laàn moãi laàn ñem meänh ñeà ñaây truï nôi haïn ñònh, sau cuøng neâu moät vieäc, ñem meänh ñeà ñaây baùc beû trôû laïi ----- coâ ta ñi ñeán hoaøn toaøn sa vaøo trong caïm baãy cuûa toâi! (She was entrapped!).

Toâi raát laáy laøm laï, toâi noùi: “Moät ñieåm cuõng khoâng laàm”. Toâi laïi noùi: “Coâ thì hoaøn toaøn sa vaøo trong caïm baãy cuûa toâi; chaúng qua” ñôõ laáy toâi noùi: “Coâ cuõng khoâng laàm!”. Coâ ta noùi: “Nhaân vì toâi töøng ôû nôi trong Ñaïi Hoïc hoïc qua Luaän Lyù Hoïc”. Coù theå thaáy khoâng theå duøng töôùng maïo ñeå choïn ngöôøi, cuõng khoâng theå duøng saéc da ñeå choïn ngöôøi, trong ngöôøi nöõ gioáng da ñen, cuõng khoâng thieáu coù ñaàu naõo trí tueä thoâng minh, loøng daï taâm ngöôøi khai phoùng.

Theo nhö treân chính laø duøng phaùp cuûa Nhaân Minh (Luaän Lyù Hoïc Phaät Giaùo), ñaû phaù baøi xích ngoaïi ñaïo taø kieán laø moät thí duï. Muïc ñích chuû yeáu duy nhaát maø Nhaân Minh Hoïc chính laø ñaû phaù baøi xích taø thuyeát. Nhaân Minh Hoïc coù hai muïc ñích lôùn: moät laø “Phaù”,

48

moät laø “Laäp” (Ñaû phaù baøi xích taø thuyeát, thieát laäp vöõng chaéc chaùnh phaùp.)

Cuøng keøm theo, quan heä nôi “Thöôïng Ñeá saùng taïo taát caû”, coù raát nhieàu phöông phaùp coù theå duøng ñaû phaù baøi xích chuùng. Nhö coù theå thieát laäp hoûi: “Ngoaïi tröø chaúng duøng Thöôïng Ñeá coù khaû naêng saùng taïo, laïi coù hay khoâng coù ngöôøi khaùc coù khaû naêng saùng taïo?”

Neáu nhö ngöôøi khaùc noùi: “Khoâng coù ngöôøi naøo khaùc noù coù khaû naêng saùng taïo”. Noù laïi hoûi tieáp: “Nhö theá than ñaù, ung nhoït, noùng nhieät, aùi tình naåy nôû, ñaïn nguyeân töû vaø tín ñoà dò giaùo thì ôû ñaâu laïi? Ai saùng taïo ra chuùng?” Nhö theá töùc laø ñaû phaù hoïc thuyeát cuûa noù; ñaây laø laàn thöù nhaát.

Cuõng coù theå hoûi: “Nhö theá Quyû Sa Taêng thì ai saùng taïo? Neáu nhö Thöôïng Ñeá khoâng saùng taïo Quyû Sa Taêng, noù sanh ra baèng caùch naøo?” “Neáu nhö noù laø Thöôïng Ñeá saùng taïo, Thöôïng Ñeá laø caùi gì caàn phaûi saùng taïo moät thöù ma quyû laïi cuøng noù chính mình taïo söï ñoái laäp, noù phaù hoaïi thaàn khaùc saùng taïo vaïn vaät, nhöng laïi khoâng coù bieän phaùp thaâu thaäp noù?”

“Neáu nhö Thöôïng Ñeá khoâng bieát Quyû Sa Taêng sau naøy seõ taïo loaïn nhö theá, cho neân saùng taïo noù roài thì Thöôïng Ñeá ñích thöïc khoâng laø “Toaøn Naêng” (omniscient), maø thaät laø khoâng bieát ------- Nhaân ñaây khoâng theå noùi Thöôïng Ñeá laø toaøn tri toaøn naêng.” Nhö theá töùc laø ñaû phaù hoïc thuyeát cuûa noù; ñaây laø laàn thöù hai.

49

Nhö theá laïi coù theå noùi: “Neáu nhö Thöôïng Ñeá laø toaøn tri, toaøn naêng, saùng taïo taát caû, theá thì noù laø caùi gì bieát roõ Quyû Sa Taêng laø ma quyû, laïi muoán töø choái saùng taïo ma quyû ñi haïi ngöôøi ñôøi, thì Thöôïng Ñeáu neáu khoâng phaûi laø raát khoâng höùng thuù, maø laïi laø raát taøn nhaãn, choïn cheá taïo aùc ma laøm haïi theá gian cho laø vui. Duï nhö ngöôøi La Maõ taïo tröôøng thi ñaáu theå thao, vui thaáy sö töû voà laáy nhaân loaïi ñeå aên.” Nhö theá töùc laø ñaû phaù hoïc thuyeát cuûa noù; ñaây laø laàn thöù ba.

Laïi nöõa, ñoái vôùi vaán ñeà ñaây “OÂng coù tin Thöôïng Ñeá khoâng?” Cuõng coù theå nhö laø traû lôøi: “Toâi tin giaùc ngoä (Enlightenment). Nôi trong giaùc ngoä ñaây, moïi ngöôøi phaûi laø phuï traùch haïnh phuùc chaúng nhöõng cho chính mình vaø cho ngöôùi khaùc, khoâng troâng mong coù hay khoâng coù Thöôïng Ñeá. Nhö coù ngöôøi töï cho laø hoï coù theå khoáng cheá rieâng moät ngöôøi ngoaøi, khoâng luaän ngöôøi ñoù laø Thaàn hoaëc laø ngöôøi, hoï töùc laø keû noâ dòch; toâi khoâng tin chòu baát cöù hình thöùc noâ dòch, toâi chæ tin giaùc ngoä cuøng giaûi thoaùt; nhöng toâi cuõng khoâng cöôûng baùch ngöôøi khaùc tieáp nhaän choã tin saâu cuûa toâi” (“I believe in Enlightenment, in which everybody is responsible for his own happiness, god or no. If anyone, god or man, thinks that he is in control of someone else, he is an enslaving one. But I don’t believe in any form of Slavery. I believe in Enlightenment and Emancipation. Yet I do not compel anyone else to believe in what I believe, either.”) Nhö theá töùc laø ñaû phaù hoïc thuyeát cuûa noù; ñaây laø laàn thöù tö.

Sau cuøng, quan heä nôi “Thöôïng Ñeá saùng taïo taát caû”, cuõng coù theå nhö laø tieán haønh hoûi: “OÂng xem

50

ñeán noù saùng taùc nhö theá naøo?” (Did you see him do it?). Coâ ta neáu traû lôøi: “Treân Thaùnh Kinh vieát nhö theá.”

OÂng laïi noùi: “Thaùnh Kinh laø moät quyeån saùch caên baûn; chæ laø treân theá giôùi coù raát nhieàu saùch, maø saùch kia cuûa hoï ñeàu khoâng coù noùi nhö theá. Ít nhaát, trong saùch cuûa toâi khoâng coù noùi nhö theá.” Nhö theá töùc laø ñaû phaù hoïc thuyeát cuûa noù; ñaây laø laàn thöù naêm.

Laïi coù theå hoûi nhö theá: [“Luùc Thöôïng Ñeá saùng taïo taát caû, coù hay khoâng coù duøng vaät lieäu gì? Hoaëc ñeàu khoâng coù duøng baát cöù vaät lieäu naøo sao? Quaû nhö hoï coù duøng vaät lieäu, nhö theá nhöõng vaät lieäu naøy chính laø hoaøn toaøn toàn taïi tröôùc nôi “Thöôïng Ñeá saùng taïo taát caû?” Nhö theá nhöõng vaät lieäu ñaõ toàn taïi ñaây chính khoâng phaûi laø Thöôïng Ñeá saùng taïo; nhaân ñaây khoâng theå noùi “Thöôïng Ñeá saùng taïo taát caû”].

“Quaû nhö noùi Thöôïng Ñeá khoâng duøng vaät lieäu gì ñeå saùng taïo (He creates with nothing.), nhöng khoâng coù vaät lieäu thì khoâng khaû naêng coù saûn phaåm: “khoâng vaät” thì chæ coù theå saûn sanh “khoâng vaät” (Nothing comes from nothing.) Nhaân vì taát caû vaät ñeàu “töï loaïi töông sanh”, nhö boø sanh ra boø, gaø sanh ra gaø; maø boø khoâng theå sanh ra gaø, gaø cuõng khoâng theå sanh ra boø. Cho neân “Khoâng Vaät” khoâng theå sanh “Coù Vaät”, nhaân ñaây noùi “Thöôïng Ñeá duøng khoâng vaät taïo vaïn vaät”, ôû treân lyù luaän thì sai laàm. Nhaân ñaây noùi “Thöôïng Ñeá saùng taïo taát caû” laø khoâng theå thaønh laäp (invalid). Nhö theá töùc laø ñaû phaù hoïc thuyeát cuûa noù; ñaây laø laàn thöù saùu.

51

Noùi toùm laïi, duøng Nhaân Minh ñaû phaù baøi xích ngoaïi ñaïo, kieán laäp chaùnh phaùp, thaät laø moät lôïi khí lôùn; kheùo vaän duïng, coøn ôû nôi nhaát taâm. Toâi nguyeän ñoàng ñaïo chuyeân caàn thöïc taäp ñeå thoâng ñaït noù, ñeå kyø voïng phaù taø hieån chaùnh, töï ngoä ngoä tha.

2.- TRÌNH BAØY TOÅNG QUAÙT LUAÄN LYÙ HOÏC.-

a.- Caùch Ñôn Giaûn Cuûa Luaän Lyù Taây Döông.

Sao goïi laø Luaän Lyù? Luaän lyù töùc laø moät boä caên cöù nôi ñoù moät soá chöùng cöù ñem ra suy luaän (infer) hoaëc hoïc suy luaän nôi luaän chöùng (Science), cho neân noøng coát cuûa luaän lyù töùc laø suy lyù, nhöng noù muoán suy lyù thì phaûi coù chöùng cöù, môùi ñöôïc thaønh laäp; nhö laø caên cöù nôi keát luaän cuûa chöùng cöù ñeå suy luaän choã ñaït ñöôïc, goïi cho ñuû laø “Taùnh Höõu Hieäu” (Validity). Nhaân ñaây, Luaän Lyù ñích thöïc coù ba yeáu toá lôùn laø: Khaùi Nieäm (Phuø Hieäu Ngoân Ngöõ), Phaùn Ñoaùn (Meänh Ñeà), cuøng Suy Lyù (hoaëc Suy Luaän). Neâu thí duï ñeå noùi:

*- Choã coù ñaù kim cöông ñeàu ñöôïc gaëp ôû Quaùt Pha Ly. *- Ñaù treân Giôùi Chæ ôû Maõ Lò khoâng gaëp ôû Phaùt Pha Ly. *- Ñaù treân Giôùi Chæ ôû Maõ Lò khoâng phaûi laø kim cöông.

Choã ñaây, caâu thöù nhaát vaø caâu thöù hai goïi laø “Tieàn Ñeà” (Premise), caâu thöù ba laø “Keát Luaän” (Conclusion). Keát luaän thöôøng duøng [: .] laøm bieåu thò. [: .] ñoïc laø “Cho Neân” hoaëc laø “Nhaân Ñaây”. Treân phöông dieän luaän chöùng naøy laø “Coù Höõu Hieäu”. ÔÛ

52

treân luaän lyù, neáu tieàn ñeà laø chaân, thì choã ñöôïc keát luaän taát nhieân laø chaân, nhaân ñaây luaän chöùng cuûa noù töùc laø “Coù Höõu Hieäu”. Nhöng taát nhieân phaûi bieát phöông phaùp: Trong luaän lyù, coù taùnh höõu hieäu cuûa luaän chöùng, tieàn ñeà ñeàu khoâng caàn yeáu laø coù chaân thaät ôû treân thöïc teá. Gioáng nhö noùi, choã quan thieát cuûa luaän lyù Taây Döông, ñeàu khoâng ôû nôi taùnh chaân thaät nhö theá naøo cuûa tieàn ñeà, maø laø ôû nôi coù taùnh höõu hieäu cuûa luaän chöùng (the Validity of arguments), noùi cho deã, töùc laø taùnh chính xaùc cuûa quaù trình luaän chöùng.

Luaän lyù Taây Döông ñaïi loaïi coù theå phaân laøm hai thöù: Luaän Lyù Dieãn Dòch (Deductive logic) cuøng Luaän Lyù Quy Naïp (Inductive logic). Truyeàn thoáng cuûa luaän lyù phaàn nhieàu laø luaän lyù dieãn dòch. Tuy nhieân gioáng nhö noùi AÙ Lyù Tö Ña Ñöùc (384 – 322 B.C.) laø ngöôøi saùng taïo ñaàu tieân cuûa luaän lyù dieãn dòch, nhöng ñaây ñeàu khoâng baøy toû oâng laø ngöôøi ñòa vò thöù nhaát söû duïng luaän lyù. Treân thöïc teá laø ôû vaøo theá kyû thöù baûy tröôùc kyû nguyeân raát xa, bò goïi laø Saéc Loâi Tö (Thales) , cha cuûa Trieán Hoïc Hy Laïp vaø Kyû Haø Hoïc, töùc laø ñaõ töøng chöùng minh roõ raøng moät soá ñònh lyù cuûa kyû haø hoïc, ñeå laøm chöùng minh cho luaän chöùng cuûa luaän lyù. Laïi nöõa, theá kyû thöù 3 tröôùc Taây Nguyeân phaùi taû höõu do Hy Ñeà OÂn (Citium) ôû Chi Naëc (Zeno) saùng laäp phaùi trieát hoïc gia Tö Ña Caùt (Stoic), cuõng ñaõ phaùt trieån döôøng nhö lieân quan ñeán cô sôû luaän lyù dieãn dòch. Söï coáng hieán cuûa AÙ Lyù Tö Ña Ñöùc, trong saùch ñaïi taùc phaåm “Coâng Cuï Luaän” (Organon) ôû nôi oâng, hoaøn toaøn phaùt trieån gioáng nhö lyù luaän cuûa luaän chöùng luaän lyù, ñeàu hoaøn toaøn ñaët chuû yeáu nôi coù hình thöùc cuûa luaän chöùng höõu hieäu, ñaây chính coù teân laø

53

“Tam Ñoaïn Luaän Phaùp” (Syllogism). Tam Ñoaïn Luaän Phaùp töù laø:

1. Ñaïi Tieàn Ñeà (Major premise),2. Tieåu Tieàn Ñeà (Minor premise),3. Keát Luaän (Conclusion).

Nhö tröôùc trong thí duï, duøng phöông phaùp Tam Ñoaïn Luaän ñeå phaân tích noù, hình thöùc cuûa noù laø: [Ñaïi Tieàn Ñeà] “Choã coù ñaù kim cöông ñeàu ñöôïc gaëp ôû Phaùt Pha Ly.” [Tieåu Tieàn Ñeà] “Ñaù treân Giôùi Chæ ôû Maõ Lò khoâng gaëp ñaù kim cöông.” [Keát Luaän] : . “Ñaù treân Giôùi Chæ ôû Maõ Lò khoâng phaûi laø kim cöông.”

Hình thöùc cuûa phöông phaùp Tam Ñoaïn Luaän naøy coù theå ñem noù trình baøy

baèng toaùn soá (Variant) ñeå thay theá, nhö theá nhaân ñaây trôû thaønh laø bieåu thöùc:

[Ñaïi Tieàn Ñeà] Choã coù cuûa F laø G [Tieåu Tieàn Ñeà] X khoâng phaûi laø G [Keát Luaän] : . X khoâng phaûi laø F.

Do ñaây trong luaän lyù trình baøy (statement) coù theå duøng chöõ maãu hoaëc phuø hieäu ñeå thay theá, nhaân ñaây thöù luaän lyù naøy cuõng xöng laø “Luaän Lyù Phuø Hieäu”. Cuõng nhaân vì choã coù dieãn dòch ñeàu coù theå duøng phuø hieäu ñeå thay theá, cho neân Luaän Lyù khoâng chæ cuøng Kyû Haø Hoïc quan heä raát thaâm saâu, vaû laïi cuøng Ñaïi Soá noù quan heä cuõng cöïc kyø maät thieát. (“Luaän Lyù Ñaïi Soá” tröôùc nhaát laø do nhaø trieát hoïc kieâm soá hoïc Ñöùc Quoác teân Lai Boá Ni Tö ôû cuoái theá kyû 17 nôi Dieäp Saùng Thæ,

54

sau cuøng laø do nhaø Soá Hoïc Anh Quoác teân laø Kieàu Thæ Boá Nhó (Geroge Boole) nôi theá kyû 19 kieán laäp). Laïi nöõa, do dieãn dòch nôi caâu ñeàu duøng phuø hieäu ñeå thay theá, trong luaän lyù laïi phaùt trieån ra moät soá luaän lyù trò giaù haøm soá lieân tieáp töø phuø hieäu nhö: ~p tieâu bieåu [khoâng phaûi p] ----- Phuû ñònh (negation), yù töùc laø “not” p . q tieâu bieåu [p vöøa q] ------ lieân ngoân (conjunction), yù töùc laø “and” p v q tieâu bieåu [p hoaëc q] ----- tuyeån ngoân (disjunction), (bao haøm inclusive), yù töùc laø “or” p u q tieâu bieåu [neáu p thì q] ----- uaån haøm (implication) (thöïc chaát material), yù töùc laø “if.....then.....” p= q tieâu bieåu [neáu vaø chæ neáu p vöøa q] ñaúng trò (equivalence) (thöïc chaát material), yù töùc laø “if and only if” Vaän duïng moät soá phuø hieäu vaø ñaïi hieäu naøy, bieåu thöùc luaän lyù laïi bieán thaønh coù theå duøng “Dieãn Toaùn”, duøng caùc phöông thöùc toå chöùc xeáp ñaët cuûa meänh ñeà, maø tính toaùn ra moïi thöù taùnh khaû naêng cuûa keát luaän.

Lyù luaän cuûa “Meänh Ñeà Vaän Toaùn” môû ñaàu laø do phaùi Tö Ña Caùt cuûa thôøi coå ñaïi, maø do caùc nhaø Luaän Lyù Hoïc hieän ñaïi hoaøn thaønh noù. Luaän Lyù Hoïc cuûa theá kyû 20, chuû yeáu laø tieáp thuïc keùo daøi 17 theá kyû ñeán “Luaän Lyù Lyù Soá” cuûa Lai Boá Ni Tö, trong noù toái troïng yeáu chính laø La Toá (B. Russell) cuøng Hoaøi Haûi Ñöùc (A.N. Whitehead) hôïp nhau tröôùc taùc Nguyeân Lyù Soá Hoïc choã caém neâu döïng leân “Chuû Nghóa Luaän Lyù” (logicism), muïc ñích cuûa luaän naøy laø: “Soá hoïc laø luaän lyù keùo daøi, ôû giöõa soá hoïc cuøng luaän lyù khoâng coù giôùi tuyeán roõ

55

raøng chính xaùc”. Ngoaøi ñaây, “Chuû Nghóa Tröïc Giaùc”, “Chuû Nghóa Hình Thöùc” vaø “Luaän Lyù Thaät Chöùng Luaän”..v..v..... ñeàu laø tö traøo luaän lyù chuû yeáu cuûa theá kyû 20. Theo trong khoaûng giöõa theá kyû 20, nôi Dieäp Ñaïi Hình maùy keá toaùn ñieän töû xuaát hieän, ñaàu moái suy dieãn luaän lyù treân thieát keá nôi maùy keá toaùn, lieàn coù coâng duïng thöïc teá troïng yeáu, treân ñaây laø Luaän Lyù Suy Dieãn cuûa truyeàn thoáng töï thuaät vaø hieän ñaïi.

Luaän Lyù Quy Naïp (Inductive logic) ñöôïc kieán laäp tyû giaûo raát muoän, maõi ñeán theá kyû 17, Boài Caên (Francis Bacon, 1561 – 1626) cuûa Anh Quoác môùi chaùnh thöùc thaønh laäp. “Luaän Lyù Quy Naïp” cuøng “Luaän Lyù Dieãn Dòch” baát ñoàng raát lôùn, ôû nôi: Tieàn Ñeà cuûa Luaän Lyù Quy Naïo ñeàu khoâng phaûi khieán keát luaän laøm thaønh “Taát Nhieân” maø chæ coát yeáu ôû choã ñaït ñeán “Hoaëc Nhieân” (probable) laø coù theå ñaõ xong. Nhaân ñaây, töø phaùn ñònh cuûa luaän chöùng luaän lyù dieãn dòch laø: “Taùnh Höõu Hieäu” (Validity), nhöng ôû trong luaän lyù quy naïp ñeàu khoâng thích söû duïng; choã söû duïng töø phaùn ñònh cuûa luaän lyù quy naïp laø “Taùnh Chính Xaùc” (Correctness). Nhöng maø taát nhieân phaûi bieát phöông phaùp ñaây laø: Dieãn dòch cuûa luaän lyù quy naïp ñeàu khoâng laø moät thöù “khoâng hoaøn toaøn” hoaëc “coù khuyeát ñieåm”; treân söï thaät thì luaän chöùng dieãn dòch cuøng luaän chöùng quy naïp moãi thaät taïi noù taùc duïng khoâng gioáng nhau, nhöng maø coù coâng naêng boå sung laãn nhau. Raát nhieàu ñònh luaät vaø lyù luaän cuûa khoa hoïc, phöông thöùc luaän chöùng cuûa chuùng noù söû duïng ñeàu laø quy naïp caû, thí duï nhö “Ñònh luaät haønh tinh thöù nhaát vaän ñoäng” cuûa Khai Phoå Laëc (Kepler). Coâng duïng cuûa Luaän Chöùng Quy Naïp raát lôùn, ôû nôi ñaây coù theå môû roäng laõnh vöïc tri thöùc cuûa chuùng ta.

b.- Caùch Ñôn Giaûn Cuûa Luaän Lyù Trung Quoác.-

56

Ai naáy ñeàu bieát, Luaän Lyù ôû trong vaên hoaù Trung Quoác, laø moät khaâu raát nhoû nhoi, chæ laø, ôû Trung Quoác xeùt ñeán cuøng coù hay khoâng coù Luaän Lyù Hoïc? Kyø thaät laø coù, ñaáy chính laø tröôùc ñôøi Taàn do caùc Danh Gia vaø Haéc Gia trong Chö Töû.

“Danh Gia” laø moät nhaø trong 9 doøng phaùi, chuùng noù nghieân cöùu thaûo luaän ñeå hoïc hoûi neân goïi laø “Hình Danh Chi Hoïc” (Moân hoïc veà phaùp luaät), “Hình” cuøng Hình Thoâng, cuõng töùc laø chuùng noù thaûo luaän trong phaïm vi “Danh” cuøng “Thaät” vaø “Danh” cuøng “Thaät” quan heä vôùi nhau. Boái caûnh thôøi ñaïi noù höng khôûi laø: ôû thôøi xuaân thu chieán quoác, chieán loaïn khoâng döùt, gieát vua cöôùp ngoâi, gieát cha ñeå thay theá, söï vieäc ñaây phaùt sanh khoâng döùt, taát caû giaù trò theå thoáng suïp ñoå tan raõ, treân chaùnh trò, treân xaõ hoäi troâng thaáy ñeàu laø danh thaät khoâng aên khôùp vôùi söï vieäc. Do ñoù coù raát nhieàu keû só thöùc thôøi laïi ñeà ra raát nhieàu lyù luaän hoaëc phöông aùn, yù ñoà kieán laäp moät caùi khung bao boïc môùi, ñeå xaây döïng laïi traät töï môùi, hoaëc khai thaùc môùi ñeå nhaän bieát vaø laõnh vöïc thöïc tieån. Ñaây chính laø “Danh Gia” cuøng boái caûnh thôøi ñaïi höng khôûi, cuõng laø boái caûnh cuûa caùc Chö Töû Baùch Gia tröôùc nhaø Taàn tranh tieáng.

Caên cöù nôi Haùn Thö Vaên Nghò Chí cuûa Ban Coá, nhaân vaät ñaïi sôû hoïc cuûa Danh Gia coù: Ñaëng Tích, Doaõn Vaên Töû, Coâng Toân Long, Thaønh Coâng Sanh, Hueä Thí, Hoaøng Coâng, Mao Coâng..v..v...... cho ñeán Haéc Gia cuûa thôøi kyø sau naøy. Trong ñaây raát tröù danh hieån haùch chính laø Ñaëng Tích, Hueä Thí, Coâng Toân Long vaø Haéc Gia. 1.- Ñaëng Tích: laø ngöôøi nöôùc Trònh ôû thôøi ñaïi xuaân thu, Loã Thaéng ñem Ñaëng Tích lieät vaøo höôùng veà tröôùc

57

cuûa danh gia, vaø cuøng Hueä Thí cuõng ñeàu ñöôïc lieät keâ. Loã Thaéng ôû trong Haéc Bieän Chuù Töï noùi: “Töø Ñaëng Tích ñeán thôøi Taàn, ngöôøi Danh Gia ôû ñôøi coù trang saùch, ngöôøi ñöùng ñaàu laïi khoù bieát.” Trong Löõ Thò Xuaân Thu coù ghi ñaày Ñaëng Tích cuøng Töû Saûn bieän luaän, cho ñeán hoï giuùp laõo baù taùnh ñaùnh quan ty, ñaõ ñeà xuaát raát nhieàu cuøng keû chaáp phaùp ñoái vôùi phaùp luaät bieân soaïn vaø giaûi thích khoâng gioáng nhau, thaäm chí nôi “ñem vieäc khoâng phaûi cho laø phaûi, ñem vieäc phaûi cho laø khoâng phaûi (Coù theå ñem thuyeát ñoái phoù trôû thaønh sai laàm, ñem sai laàm trôû thaønh ñoái phoù), thò phi voâ ñoä, (thò phi bieán thaønh khoâng coù chuaån taéc nhaát ñònh), maø coù theå cuøng khoâng coù theå moãi ngaøy bieán khaùc ñi (maø coù theå cuøng khoâng coù theå ôû nôi khaùc noùi laïi, moãi ngaøy ñeàu khoâng gioáng nhau). Choã muoán thaéng nhaân ñoù ñöôïc thaéng, choã muoán toäi nhaân ñoù bò toäi (noù töôûng raèng caàn nhöôøng nhòn noù thaéng kieän, noù laïi thaéng kieän; noù töôûng raèng khieán noù bò phaùn hình phaït, noù laïi bò phaùn hình phaït.) Nöôùc Trònh ñaïi loaïn, mieäng daân vui möøng oàn aøo.” Nhaân ñaây coù theå bieát Ñaëng Tích laø moät vò bieän só, coâ ta khoâng luaän coù phaûi laø moät danh haûo (luaät sö bieän hoä) hay khoâng, hoaëc laø moät xaõ hoäi laät ñoå traät töï, keát quaû traûi qua nhö theá naøo treân xaõ hoäi ñoù, coâ ta laïi khoâng luaän, nhöng coâ ta xaùc thaät ñoái vôùi danh töø trong caùc ñieàu khoaûng hình luaät, khaùi nieäm cuøng nhaän ñònh ñeàu caân nhaéc, cho ñeán noùi naêng taäp quaùn haèng ngaøy cuûa nhaân loaïi, coù thaâm nhaäp ñeå giaùm saùt nhìn thaáu, ñeàu khai môû ñeå nghieân cöùu thaûo luaän lyù giaûi vaø chænh lyù quan heä teân thaät.

2.- Hueä Thí (ñoä khoaûng 370 B.C. – 310 B.C.), laø ngöôøi nhaø Toáng, töøng laøm qua Teå Töôùng cuûa Nguïy Hueä Vöông, trong Thieân Trang Töû Taïi Thieân Haï goïi oâng laø só phu cuûa baùc hoïc: “Hueä Thí nhieàu maët, saùch cuûa oâng 5 xe.” Nhöng

58

baùc hoïc cuûa Hueä Thí, cuøng nho só gioáng nhö baát ñoàng, chuû yeáu baùc hoïc cuûa oâng ôû nôi treân tri thöùc khaùch quan cuûa giôùi töï nhieân, maø khoâng phaûi Luaân Lyù Hoïc hoaëc phöông dieän Chaùnh Trò Hoïc. Chuû yeáu tö töôûng cuûa Hueä Thí, ôû trong Thieân Trang Töû Thieân Haï goïi laø “Lòch Vaät Chi YÙ” (YÙ khaép theá gian), coäng coù 10 ñieåm. Nay ñeà cöû 4 ñieàu trong ñaây ñeå thaûo luaän:

a, “Raát lôùn khoâng ngoaøi, goïi laø Lôùn Nhaát. Raát nhoû khoâng trong, goïi laø Nhoû Nhaát” --- Ñaây laø thaûo luaän vaán ñeà raát giôùi haïn cuûa vuõ truï, duøng “Lôùn Nhaát” laø ñaïi bieåu Ñaïi Vuõ Truï (Macrocosm) lôùn khoâng giôùi haïn, coøn duøng “Nhoû Nhaát” laø ñaïi bieåu Tieåu Vuõ Truï (Microcosm) nhoû khoâng giôùi haïn. YÙ cuûa oâng töùc goïi laø: Lôùn cuøng Nhoû ñeàu laø khoâng giôùn haïn.

b, “Trôøi cuøng ñaát ñeàu thaáp, nuùi cuøng ñaàm ñeàu baèng” ----- Ñaây laø bieåu thò: trôøi cuõng khoâng cao, ñaát cuõng khoâng thaáp; nuùi cuõng khoâng loài, ñaàm cuõng khoâng loõm; nghóa tinh tuùy cuûa noù gioáng nhö Teà Vaät Luaän cuûa Trang Töû: Taát caû choã hieån baøy ñoái ñaõi ñeàu laø giaû töôùng; kyø thaät vaïn vaät ñeàu bình ñaúng.

c, “Ñaïi Ñoàng vaø cuøng Tieåu Ñoàng thì khaùc, goïi ñaây laø Tieåu Ñoàng khaùc. Vaïn vaät hoaøn toaøn ñoàng hoaøn toaøn khaùc, goïi ñaây laø Ñaïi Ñoàng khaùc.” ----- Ñaây laø theo “Chuûng” cuøng “Thuoäc” cuûa taát caû söï vaät ñeå xem khoaûng caùch quan heä kia vaø ñaây. Söï vaät “Thuoäc” ôû trong ñoàng nhaát, taùnh chaát coäng ñoàng cuûa noù goïi laø “Ñaïi Ñoàng”; söï vaät “Chuûng” ôû trong ñoàng nhaát, taùnh coäng ñoàng cuûa noù goïi laø “Tieåu Ñoàng”; maø khoaûng caùch ñoàng vaø dò cuûa “Thuoäc” cuøng “Chuûng”, goïi laø “Tieåu Ñoàng Dò”. Neáu ñem taát caû vuõ truï ñang taïo

59

moät toaøn cuïc ñeå xem, thì trong ñoù taát caû taùnh cuûa söï vaät xeùt ñeán cuøng ñeàu (hoaøn toaøn gioáng nhau) “Taát Ñoàng”; ôû ñaây trong vaïn vaät hoaøn toaøn coù taùnh coäng ñoàng, moãi vaät ñeàu coù moãi caù bieät sai khaùc, ñaây chính laø taùnh (hoaøn toaøn khaùc) cuûa “Taát Dò”; maø theo ñaây quan ñieåm toaøn boä vuõ truï laïi xem taùnh vaïn vaät “Hoaøn toaøn ñoàng” cuøng “Hoaøn toaøn khaùc”, chính goïi laø “Ñaïi Ñoàng Dò”

d, “Roäng yeâu vaïn vaät, trôøi ñaát moät theå” ---- Ñaây laø Hueä Thí theo oâng vuõ truï luaän cuûa “Lôùn Nhaát”, maø theå nghieäm nhaän thöùc toaøn theå baûn thaân vuõ truï laø haøi hoøa, nhaân ñoù ruùt ra manh moái roäng yeâu thaùi ñoä sanh maïng vaïn vaät. Nhaân ñaây thaùi ñoä sanh maïng laø tích cöïc, thaáu suoát leõ ñôøi.

3.- Coâng Toân Long Töû (ñoä khoaûng 325 B.C. – 250 B.C.), ngöôøi nöôùc Trieäu, töøng laøm khaùch höôùng daãn Trieäu Bình Nguyeân Quaân ngoaøi 20 naêm. Trong Thieân Trang Töû Taïi Thieân Haï goïi oâng laø “Bieän Giaû Chi Ñoà”, hoïc thuyeát chuû yeáu cuûa oâng ñaïi bieåu laø: “Luaän Ngöïa Traéng Khoâng Phaûi Ngöïa” vaø “Luaän Cöùng vaø Traéng ly caùch nhau”. Caùi moùc cuûa hai luaän lyù ñaây, nghieâm khaéc ñeán giaûng, töùc laø hình thöùc daáu hieäu baùo tröôùc cuûa luaän lyù Trung Quoác.

Ñaïi yù cuûa luaän “Ngöïa Traéng Khoâng Phaûi Ngöïa” laø: Ngöïa Traéng khoâng phaûi laø ngöïa, nhaân vì “Ngöïa Traéng” laø moät gioáng cuûa ngöïa, cuõng chính laø “Töôùng ñaëc thuø” (particular) cuûa ngöïa; maø “Ngöïa” vaãn laø ñaïi bieåu cuûa ngöïa ñaõ coù, laø “Töôùng Chung” (universal) cuûa ngöïa. “Töôùng Ñaëc Thuø” khoâng nhö nôi “Coäng Töôùng” nhaân ñaây goïi laø “Ngöïa Traéng Khoâng Phaûi Ngöïa”. Laïi nöõa, choã ñeà xuaát luaän

60

chöùng cuûa Coâng Toân Long laïi coù: “Ngöïa ñaây chính laø hình traïng sanh maïng” (“Ngöïa” laø laïi duøng bieåu thò hình traïng cuûa ñoäng vaät naøy); “Traéng ñaây chính laø hình saéc sanh maïng” (Maø “Traéng” laø laïi duøng bieåu thò nhan saéc cuûa noù) “Cho neân goïi: Ngöïa Traéng Khoâng Phaûi Ngöïa” Nhaân ñaây, “Ngöïa Traéng” laø moät thöù khaùi nieäm hôïp laïi hình töôùng cuøng maøu saéc, maø “Ngöïa” chæ laø moät khaùi nieäm ñôn tieâu bieåu hình theå; “Ñôn laø moät khaùi nieäm” quyeát ñònh khoâng theå nhö nôi “khaùi nieäm hôïp laïi”. Cho neân noùi: “Ngöïa Traéng Khoâng Phaûi Ngöïa”. Ngoaïi tröø ñaây, Coâng Toân Long coøn coù luaän chöùng khaùc cuûa oâng vaø duøng thuyeát “Ngöïa Traéng Khoâng Phaûi Ngöïa” cuûa oâng ñeå uûng hoä.

Rieâng moät meänh ñeà luaän lyù troïng yeáu cuûa Coâng Toân Long Töû töùc laø: “Luaän Cöùng vaø Traéng”. Ñaïi yù cuûa noù laø: “Cöùng” cuûa taûng ñaù cuøng “Traéng” cuûa taûng ñaù, hai thuoäc taùnh (Attribute) ñaây, ñeàu laø töï toàn taïi ñoäc laäp, cuõng chính laø noùi “Cöùng” cuøng “Traéng” khoâng lieân can laãn nhau. Luaän chöùng ñaây laø: “Taùnh Cöùng” cuûa taûng ñaù laø traûi qua do xuùc giaùc nhaän bieát cuûa thaân theå chuùng ta, maø “Maøu Traéng” cuûa noù laø traûi qua do thò giaùc cuûa con maét maø nhaän bieát: khi ñang luùc nôi thaân theå do xuùc giaùc maø nhaän bieát taùnh “Cöùng” cuûa taûng ñaù, maø khoâng theå nhaän bieát “Maøu Traéng” cuûa noù; gioáng nhau, khi do thò giaùc cuûa con maét maø nhaän bieát maøu “Traéng” cuûa noù, maø cuõng khoâng theå cuøng luùc nhaän bieát taùnh “Cöùng” cuûa noù. Coù theå bieát hai thöù thuoäc taùnh “cöùng” cuøng “traéng” khoâng lieân can laãn nhau, khoâng coù keát hôïp vôùi nhau, nhaân ñaây noùi “Cöùng vaø traéng lìa nhau”. Nhaân ñaây, ñaïi yù luaän ñieåm cuûa noù laø: Moät phaåm vaät moãi thöù khoâng gioáng nhau thuoäc taùnh, ñeàu coù caùc giaù trò töï toàn taïi rieâng

61

cuûa noù, khoâng theå chuyeån hoaù ñeå lôùn leân, maïnh thì khieán noù ñoàng nhaát, trong ñoù khi ñoái vôùi chieán quoác töông ñoái bao goàm coù Chuû Nghóa Quaàn Theå, Chuû Nghóa Quoác Gia, hoaëc tö töôûng phaûn ñoäng “Ñaïi Nhaát Thoáng” cuûa Nho Gia, maø ôû ñaây nhaán maïnh laø yù nghóa vaø giaù trò caù theå ñoäc laäp toàn taïi. “Ngöïa Traéng Khoâng Phaûi Ngöïa” cuõng aån chöùa haøm yù naøy. Nhöng vaû laïi Luaän ñaây cuûa noù ôû nôi “Luaän Lyù” vaø ñoä saâu treân “Tri Thöùc Luaän” thì khoâng cho pheùp noù cheånh maûng, laïi khoâng theå do noù neáu coù “lôøi noùi coá laøm cho ngöôøi sôï haõi”, maø ôû ñaây laø do quan ñieåm cuûa nhaø ñaïo ñöùc, moät caây buùt maït saùt. 4.- Thôøi kyø sau tö töôûng Haéc Gia hoãn taïp, nhöng chuùng noù ôû “Nhaän Thöùc Luaän” vaø treân “Lyù Luaän Hoïc” laïi coù kieán taïo bình phong che chôû raát phong phuù. Quan heä nôi luaän “Cöùng vaø Traéng”, chuùng noù chuû tröông: “Cöùng Traéng khoâng töông quan beân ngoaøi”. (Haéc Töû, Kinh Thöôïng) cuõng chính laø thuyeát: Vaät laø thuoäc taùnh, khoâng theå lìa nôi vaät theå ñeå toàn taïi ñoäc laäp; tuy nhieân chuùng noù cuõng thöøa nhaän nhaân loaïi caûm quan coù taùnh haïn cuoäc, chæ laø thuoäc taùnh cuûa vaät theå laø söï thaät khaùch quan toàn taïi, cuøng luùc khoâng gaëp nhaân thì con ngöôøi khoâng theå ñoàng thôøi duøng moät thöù caûm quan ñi nhaän thöùc nhieàu thöù thuoäc taùnh, nhieàu thöù thuoäc taùnh ñaây ñaõ töøng töï phaân ly. Nhaân ñaây “cöùng” cuøng “Traéng” cuûa ñaù, khaùch quan maø noùi, laø “khoâng lìa nhau”, cuõng khoâng theå” lìa khoûi ñaù ñeå toàn taïi”: neáu duøng ngoân töø Phaät giaùo ñeå noùi, töùc laø: Neáu lìa nôi ñaù, lieàn khoâng coù theå coù ñöôïc “cöùng” cuûa ñaù; neáu lìa nôi ñaù, cuõng khoâng coù theå coù ñöôïc “traéng” cuûa ñaù. Nhaân ñaây “cöùng” cuøng “traéng” cuûa ñaù ñeàu nöông nôi theå ñaù ñeå toàn taïi, khoâng

62

phaûi laø toàn taïi ñoäc laäp caù bieät. Nhaân ñaây, Thuyeát töông ñoái nôi “Cöùng Traéng lìa nhau” cuûa Coâng Toân Long Töû laïi ñöôïc Haéc Gia nöông nôi ñoù ñeà xuaát thuyeát “cöùng traéng thöøa nhau”.

Luaän veà “Hoaøn toaøn ñoàng hoaøn toaøn khaùc” thôøi kyø sau Haéc Gia thì nhaän thöùc

laø: söï sai khaùc khoaûng caùch cuûa vaïn vaät laø hieän töôïng toàn taïi phoå bieán, nhöng “trong khaùc coù ñoàng”. Quan heä khaùc vaø ñoàng coù 4 thöù:

1, Truøng Ñoàng (Khaùi nieäm hai loaïi söï vaät hoaøn toaøn truøng hôïp (duplicated) 2, Theå Ñoàng (Hai khaùi nieäm thuoäc nôi toaøn theå ñoàng nhaát) 3, Hôïp Ñoàng (Hai khaùi nhieäm ôû nôi trong phaïm truø ñoàng nhaát) 4, Loaïi Ñoàng (Hai vaät thuoäc taùnh töôùng ñoàng.) Cho ñeán “Töôùng Khaùc” cuõng coù 4 thöù: “Hai khoâng theå, khoâng ñoàng, khoâng loaïi”. Duøng hai toå chöùc Ñoàng vaø Khaùc ñeå lyù luaän, Haéc Gia nhaân ñaây baùc boû thuyeát “Vaïn vaät moät theå”, maø cho ñoù laø hoãn haøo treân khaùi nieäm. Chuùng noù ñem Luaän “Ngöïa traéng khoâng phaûi ngöïa” baùc boû, laïi ñöa ra thuyeát “Khoâng phaûi boø cuûa boø ngöïa, noùi noù bao goàm caû.” YÙ ñaây töùc laø: loaïi boø cuøng loaïi ngöïa xöa coù “loaïi gioáng nhau”, nhöng khoâng phaûi “theå gioáng nhau” hoaëc “truøng nhau”; “Ngöïa traéng” maëc duø “khoâng baèng nôi” ngöïa, nhöng xaùc thöïc “thuoäc nôi” ngöïa. Nhaân ñaây, noùi “ngöïa traéng khoâng phaûi ngöïa” laø khoâng chính xaùc vaäy.

Do choã thuaät ôû treân, coù theå bieát ôû Trung Quoác, trong Chö Töû tröôùc nhaø Taàn, ñaõ traûi qua roõ raøng coù

63

trình baøy vaø phaân tích so treân “Luaän Lyù” vaø “Tri Thöùc Luaän” töông ñöông phong phuù, nhöng vì caùi gì veà sau laïi hoaøn toaøn tieâu maát? Ñaây coù hai nguyeân nhaân chuû yeáu:

1, laø Taàn Thæ Hoaøng ñoát saùch choân nho, kieàm cheá, haõm haïi taát caû hoïc thuaät, ngoaïi tröø y hoïc, thöïc vaät hoïc, boùi toaùn..v..v..... nhaát luaät khoâng cho hoïc taäp nghieân cöùu. 2, Töùc laø Haùn Voõ Ñeá duøng yù kieán cuûa Ñoång Troïng Thö ñình chæ traêm nhaø, ñoäc toân nho gia, thöïc thi khoáng cheá hoïc thuaät, khoáng cheá tö töôûng, cöôùp ñoaït cô baûn hieåu bieát, quyeàn lôïi cuøng hoïc thuaät töï do cuûa nhaân daân. Nhaân ñaây Luaän Lyù Hoïc Trung Quoác laïi bò caùo bieät cheát yeåu. Tuy nhieân khi Nguïy Taán Nam Baéc Trieàu, coù gioù thoåi cuûa Thanh Ñaøm, coøn Loã Thaéng cuûa Taây Taán coù Maëc Bieän Chuù (ñaõ cheát maát, nay chæ coøn vaên töï cuûa noù), cho ñeán trong Thanh Trieàu, thôøi kyø coù ngöôøi Vöông Nieäm Toân, Vöông Daãn Chi ..v..v......chuù giaûi vaø nghieân cöùu Maëc Hoïc, daân Thanh Maït ban ñaàu cuõng coù moät soá hoïc giaû chuù troïng nghieân cöùu “Nhaän Thöùc Luaän” trong Maëc Hoïc vaø boä phaän Luaän Lyù cuøng Khoa Hoïc Töï Nhieân. Nhöng noùi chung laïi, neáu thôøi naøy Trung Quoác môùi caàn phaùt trieån moät boä Luaän Lyù Hoïc laø luùc ñaõ muoän, khoâng nhö Phaùp Sö Taây Döông, tröôùc maët ñuoåi kòp, laïi nöõa ñöôïc tröïc tieáp moät soá thöïc teá. (May ñöôïc, hoïc thuaät thì khoâng bò giôùi haïn quoác gia). c.- Caùch Ñôn Giaûn Luaän Lyù Phaät Giaùo.- Luaän Lyù Hoïc Phaät Giaùo töùc laø choã goïi “Nhaân Minh Hoïc”. Ngöôøi coå AÁn Ñoä vaø ngöôøi coå Hy Laïp thì gioáng nhau, coøn khi tieán haønh bieän luaän hoïc thuaät hoaëc luaän chöùng, ñeàu caên cöù theo moät boä luaän chöùng “Quy

64

Taéc Du Hí” (Hoaëc phaùp taéc), taïo döïng taát caû coâng cuï luaän chöùng (Nhaân ñaây AÙ Lyù Tö Ña Ñöùc tröôùc taùc Luaän Lyù Hoïc goïi laø “Coâng Cuï Luaän”; maø moät boä phaùp taéc ñaây, ngöôøi Hy Laïp cho laø “Luaän Lyù”, ngöôøi AÁn Ñoä goïi laø “Nhaân Minh”.

Moät töø “Nhaân Minh”, nguoàn goác phaùt xuaát nôi “Töù Pheä Ñaø Luaän”. Töù Pheä Ñaø Luaän laø Thaùnh ñieån caên baûn cuûa Baø La Moân Giaùo. Töù Pheä Ñaø Luaän laïi goïi laø “Töù Minh Luaän”. Xa xöa, Ñaïi Nhaät Kinh Nghóa Thích Dieãn Maät Sao cuûa Giaùc Uyeån bieân soaïn (xöng ñôn giaûn laø Dieãn Maät Sao), quyeån 2 noùi raèng: “Con cuûa Baø La Moân tuïng Töù Minh Luaän.) Kim Quang Minh Toái Thaéng Vöông Kinh, quyeån 7 noùi raèng: “Ñaïi Baø La Moân Töù Minh Phaùp, huyeãn hoaù chuù..v..v..... taát nhieân ñeàu thoâng suoát”. Töù Pheä Ñaø (Töù Minh) cuûa Baø La Moân Giaùo laø:

1, Leâ Caâu Pheä Ñaø: laø phaùp soi saùng taùn tuïng vaø trieäu thænh. 2, Sa Ma Pheä Ñaø: laø phaùp soi saùng haùt xöôùng. 3, Daï Nhu Pheä Ñaø: laø phaùp soi saùng hieán cuùng. 4, A Thaùt Baø Pheä Ñaø: laø phaùp soi saùng chuù thuaät vaø toaùn thuaät (Ñaây laø caên cöù nôi ghi laïi trong Baùch Luaän Sôù), Nhaân Minh töùc laø bao haøm ôû trong ñaây, ñaây laø nguoàn goác cuûa Nhaân Minh. Theo sau khoaûng chöøng 2 theá kyû Taây Nguyeân, phaùi Ni Daï Da (phaùi Chaùnh Lyù, töùc laø phaùi Hình Thöôïng Hoïc cuûa trieát hoïc AÁn Ñoä) trong 6 phaùi trieát hoïc AÁn Ñoä, do tieân nhôn Tò Toå Tuùc Muïc phaùt trieån maø thaønh töïu Nhaân Minh Hoïc cuûa AÁn Ñoä. Nhaân Minh cuûa phaùi naøy goïi laø “Nhaân Minh Ngoaïi Ñaïo”. Maø Nhaân Minh trong Phaät Giaùo ñöôïc goïi laø “Nhaân Minh Noäi Ñaïo”. Keû saùng laäp “Nhaân Minh Noâi

65

Ñaïo” laø Luaän sö Traàn Na, nôi Phaät nhaäp dieät veà sau sö môùi hoaøn thaønh Nhaân Minh Chaùnh Lyù Moân Luaän, chính laø luaän ñieån caên baûn cuûa Nhaân Minh Noäi Ñaïo. Nôi trong luaän naøy, Boà Taùt Traàn Na coù phaàn keùo daøi söû duïng hoïc thuyeát cuûa tieân nhôn Tuùc Muïc, ñoàng thôøi caûi tieán phaùt trieån truyeàn thoáng Noäi Ñaïo, hoïc Nhaân Minh cuûa ngoaïi ñaïo, theo ñoù hoaøn toaøn ñaët neàn taûng Nhaân Minh Hoïc Phaät Giaùo. Ñeä töû cuûa Boà Taùt laø Boà Taùt Thöông Yeát La Chuû noái tieáp chí höôùng keá thöøa söï nghieäp cuûa Thaày, tröôùc taùc Nhaân Minh Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän, hoaèng döông môû roäng hoïc thuyeát Nhaân Minh.

Töông ñoái, Baø La Moân Giaùo thì coù “Töù Minh Luaän”, coøn Phaät Giaùo thì thieát

Laäp “Nguõ Minh” Nguõ Minh goàm coù:

1, Thanh Minh: töùc laø hoïc ca haùt phaïm aâm hoaëc nghieân cöùu thaûo luaän vaên töï aâm ñieäu, cuõng töùc laø aâm nhaïc, vaên töï hoïc, vaên phaùp hoïc, aâm vaän hoïc, ngöõ ngoân hoïc, vaø ngöõ yù hoïc, toaøn boä bao haøm ôû trong.

2, Coâng Xaûo Minh: töùc laø hoïc taát caû coâng ngheä, khoa kyõ.

3, Y Phöông Minh: töùc laø y hoïc. 4, Nhaân Minh: töùc laø Luaän Lyù Hoïc, Luaân Lyù Hoïc cuûa

Phaät Phaùp. 5, Noäi Minh: töùc laø ñaïo lyù Giaùo Ñieån cuûa Kinh Phaät.

Noùi ñôn giaûn, töùc laø Phaät Lyù. Duøng Phaät lyù coù theå khieán chuùng sanh hieåu roõ phaùp noäi taâm cuûa mình maø ñaëng khai ngoä giaûi thoaùt, cho neân ñöôïc “Minh” ñaây töùc laø “Noäi Minh”; vì theá Phaät lyù goïi laø “Noäi Minh”.

66

Noäi dung Nhaân Minh Hoïc chia laøm: “3 Chi” vaø “5 Phaàn Luaän”: 3 Chi laø: “Toâng, Nhaân, Duï”. 5 Phaàn Luaän laø: “Toâng, Nhaân, Duï, Hôïp, Keát” . Rieâng ñem 5 Phaàn Duï lieät keâ thuyeát minh nhö döôùi ñaây: 1)- TOÂNG: (Proposition) ---- töông ñöông nôi Meänh Ñeà. 2)- NHAÂN: (Reason) ------ Lyù Do. 3)- DUÏ : (Example) -----Cho thí duï, cho ra thaät chöùng, cuõng töùc laø chöùng côù phuï theâm. 4)- HÔÏP: (Application) ---- laïi goïi laø “Hôïp Phaùp”, töùc laø ñem “Duï” cuøng hai phaùp “Toâng” vaø “Nhaân” keát hôïp xaây döïng ñeå giaûng. 5)- KEÁT: (Conclusion) –----Keát Luaän.

Ñeà cöû moät thaät teá lieät keâ nhö sau ñaây:

1, TOÂNG: Treân nuùi coù löûa. 2, NHAÂN: do thaáy treân nuùi coù khoùi. 3, DUÏ: Ñoàng Duï: nhö thaáy khoùi ôû nhaø beáp; Dò Duï: nhö treân hoà coù hôi khoùi. 4, HÔÏP: nhö theá. 5, KEÁT: Cho neân treân nuùi coù löûa.

Do treân laø “5 Phaàn Luaän”. Cho ñeán “3 Chi” thì nôi trong “5 Phaàn Luaän” hoaøn toaøn ruùt goïn hai phaàn sau cuøng laø “Hôïp” vaø “Keát”. Maø khi duøng thöïc teá thì nhö nhau, thoâng thöôøng cuõng ñeàu chæ duøng “3 Chi”, coøn “Hôïp vaø Keát” thì haøm chöùa vaø aån nuùp trong noù.

Laïi nöõa, “Toâng, Nhaân, Duï” cuûa Nhaân Minh Hoïc, cuøng “Ñaïi Tieàn Ñeà, Tieåu Tieàn Ñeà, Keát Luaän” cuûa phaùp Tam

67

Ñoaïn Luaän Taây Döông, thöù lôùp cuûa noù coù theå noùi chính laø ñaõ ñeán luùc deã bò suïp ñoå. “Ñaïi Tieàn Ñeà” vaø “Tieåu Tieàn Ñeà” ñeàu laø Nhaân, Ñaïi Tieàn Ñeà laø “Ñaïi Nhaân” (Duøng hieän töôïng hoaëc söï thaät laøm nhaân cho neân gioáng nhau), nhö trong lieät keâ töôøng thuaät ôû tröôùc “Choã coù ñaù kim cöông ñeàu ñöôïc gaëp ôû Phaùt Pha Ly” Maø “Tieåu Tieàn Ñeà” laøm “Tieåu Nhaân”, töùc laø nhaân caù bieät hoaëc ñaëc thuø, nhö trong lieät keâ töôøng thuaät ôû tröôùc “Ñaù treân Giôùi Chæ ôû Maõ Lò khoâng gaëp ôû Phaùt Pha Ly”. ÔÛ hai nhaân Ñaïi vaø Tieåu sau khi hôïp laïi cuøng moä nôi, lieàn hoaøn toaøn ñaït ñeán keát quaû cuûa suy luaän: Keát Luaän. Nhaân ñaây:

1. Ñaïi Tieàn Ñeà (Ñaïi Nhaân)2. Tieåu Tieàn Ñeà (Tieåu Nhaân)3. Keát Luaän.

Nhöng maø Toâng, Nhaân, Duï cuûa Nhaân Minh Hoïc thì:1. Toâng: meänh ñeà (töùc laø choã yeáu ñieåm cuûa luaän

ñeå chöùng minh, gioáng nhö Keát Luaän cuûa phaùp Tam Ñoaïn Luaän)

2. Nhaân: lyù do.3. Duï: Thí duï thöïc teá.

Cho neân coù theå bieát, trình töï luaän chöùng cuûa “Nhaân Minh” laø: tröôùc heát ñeà xuaát choã luaän ñieåm (choã Meänh Ñeà, choã Toâng) cuûa ngöôøi chuû tröông, roài sau ñoù laïi neâu ra lyù do (luaän chöùng treân lyù), vaø Thí Duï Thöïc Teá (chöùng cöù treân söï vieäc), nhö theá nôi lyù söï (lyù do cuøng thí duï söï thaät) phaàn luaän chöùng ôû sau ñaõ ñaày ñuû, “Toâng” choã chuû tröông cuûa ngöôøi lieàn coù theå thaønh laäp. Ngöôïc laïi, neáu luaän ñieåm caàn yeáu bò ngöôøi khaùc baùc beû, thì coù theå töø nôi treân “Toâng”, hoaëc “Nhaân”, hoaëc “Duï” cuûa hoï, ñeàu töï sai laàn

68

cuûa choã phaïm phaûi, hoaëc loãi xaáu treân suy luaän, laïi bò ngöôøi khaùc lyù luaän ñaû ñaûo, taát caû ñaây ñeàu laø “quy taéc du hí”, ôû trong Nhaân Minh Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän ñeàu coù phaùt huy raát töôøng taän.

Trôû laïi ñaây, Thaùnh Ñieån Phaät Giaùo goïi laø “Tam Taïng”: Kinh Taïng, Luaät Taïng, Luaän Taïng. Maø ôû trong Luaän Taïng, bao quaùt luaän ñieån Ñaïi Thöøa vaø Tieåu Thöøa, ñeàu phoå bieán choã öùng duïng luaän chöùng ñeán kheùo leùo cuûa Nhaân Minh Hoïc. Nhö Luïc Tuùc Luaän cuûa Tieåu Thöøa (Taäâp Dò Moân Tuùc Luaän, Phaùp Uaån Tuùc Luaän, Thöùc Thaân Tuùc Luaän, Giôùi Thaân Tuùc Luaän, Phaåm Loaïi Tuùc Luaän vaø Phaùt Trí Luaän..v..v......), Ñaïi Tyø Baø Sa Luaän, Caâu Xaù Luaän, Trung Luaän, Baùch Luaän, Thaäp Nhò Moân Luaän cuûa Ñaïi Thöøa, cho ñeán caùc luaän cuûa Duy Thöùc Hoïc, moïi nôi ñeàu hoaøn toaøn vaän duïng moät caùch kheùo leùo Nhaân Minh ñeå luaän thuyeát; Nhaân ñaây, neáu khoâng thoâng ñaït Nhaân Minh Hoïc, nôi caùc luaän ñieån thaät khoù hoaøn toaøn thoâng ñaït. Keû naøo muoán coù tieán boä, caàn yeáu kieán laäp chaùnh phaùp, khi bò taø thuyeát baøi xích, thì Nhaân Minh Hoïc ñaây laïi lôïi khí khoù traùnh ñöôïc. Chuù Giaû Thöùc ngaøy 8 thaùng 11 naêm 2001. Nôi Ñaøi Baéc. Ñaïi Tyø Loâ Töï.

B.- NHAÂN MINH NHAÄP CHAÙNH LYÙ LUAÄN NGHÓA QUAÙN.

(Nghóa thoâng suoát Nhaân Minh Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän)

Taùc giaû: Boà Taùt Thöông Yeát La ChuûDòch giaû: Ñöôøng Tam Taïng Phaùp Sö Huyeàn Trang. Bieân soaïn vaø chuù thích: Sa Moân Thích Thaønh Quan.Vieät dòch: Sa Moân Thích Thaéng Hoan.

69

IA.- GIAÛI THÍCH ÑEÀ LUAÄN,LUAÄN CHUÛ, DÒCH GIAÛ.-

Chuù thích:

“Nhaân Minh”: hieän nay choã goïi laø Luaän Lyù (logic), treân trieát hoïc cöïu dòch laø Lyù Taéc Hoïc hoaëc Luaân Lyù Hoïc. “Lyù Taéc”, töùc laø nghieân cöùu quy taéc cuûa ñaïo lyù luaän thuyeát, hoaëc pheùp taéc ñaïo lyù luaän chöùng. Ñaây laø ngöôøi Taây Döông, töø coå Hy Laïm ñaõ coù moät taùc phaåm hoïc thuaät hoaëc hoïc thuaät nghieân cöùu thaûo luaän choã quy taéc cuøng tuaân theo. Ngöôøi AÁn Ñoä cuõng coù moät loaïi gioáng nhö hoïc vaán, goïi laø Nhaân Minh Hoïc; heát thaûy moïi ngöôøi phaøm noùi naêng, bieän luaän ñaïo lyù hoaëc tröôùc thuaät taát nhieân ñeàu phaûi tuaân theo moät boä quy taéc, vì theá cho neân Nhaân Minh cuõng coù theå cho laø hoïc thuaät nghieân cöùu thaûo luaän, phaïm taéc cuûa ñaïo lyù (quy taéc cuûa du hí). Chöõ “Minh” cuûa Nhaân Minh, nguyeân vaên tieáng Phaïn laø “Pheä Ñaø” (Veda). Baø La Moân coå ñaïi thì laäp “Töù Pheä Ñaø”, Phaät phaùp thì laäp “Nguõ Minh”, Nguõ Minh töùc laø: Thanh Minh (Thanh Vaän Hoïc), Coâng Xaûo Minh (Coâng Ngheä Hoïc), Y Phöông Minh (Y hoïc), Nhaân Minh (Luaän Lyù Hoïc), Noäi Minh (töùc Phaät Phaùp, hoaëc Noäi Giaùo). Vaû laïi “Minh” töùc laø giaûi roõ, nghóa thoâng ñaït, nghóa laø nôi trong moät soá laõnh vöïc hoïc vaán ñöôïc thoâng ñaït, lieàn goïi laø “Minh”, nhö thoâng ñaït aâm vaän vaø daïy baûo aâm thanh, goïi laø Thanh Minh (nôi tieáng ñaêïng minh). Laïi nöõa, chöõ “Nhaân” cuûa Nhaân Minh, goác chæ cho vaïn vaät (vaïn phaùp) laø “Nhaân” cuûa sanh khôûi, nhö boán Ñaïi, 6 Traàn..v..v..... laø nhaân cuûa sanh khôûi; neáu coù theå thoâng ñaït, töùc goïi laø thoâng ñaït “Nhaân Minh”. Nhöng ñaây laø Nhaân Minh cuûa nguyeân thæ, cuõng töùc laø Nhaân Minh cuûa nghóa roäng. Nhaân Minh hieän taïi vaø sau

70

naøy maø noùi ñeàu laø nghóa heïp cuûa Luaän Lyù Hoïc vaø Luaân Lyù Hoïc.

“Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän”: “Nhaäp” laø giaûi nhaäp, hoaëc ngoä nhaäp. “Chaùnh Lyù” laø chæ chaùnh phaùp choã noùi cuûa Nhö Lai. “Luaän” töùc laø “Luaän” cuûa Kinh, Luaät, Luaän, ôû ñaây laø chæ cho baûn vaên. Hôïp laïi treân laø: duøng phöông thöùc kheùo leùo cuûa luaän thuyeát “Nhaân Minh Hoïc” khieán mình vaø ngöôøi ñaëng ngoä nhaäp nôi luaän vaên chaùnh lyù cuûa Nhö Lai. Cho neân coù theå bieát, “Nhaân Minh” ñaây, taïi nôi naøy laø hoaøn toaøn khieán ngöôøi vaøo nôi coâng cuï chaùnh lyù cuûa Nhö Lai, laø laøm phöông tieän cuûa “Naêng Nhaäp”, maø chaùnh lyù thì laøm caûnh giôùi “Sôû Nhaäp”.

“Thöông Yeát La Vöông Boà Taùt Taïo”: “Taïo” töùc laø saùng taùc, laø nghóa tröôùc taùc, töùc laø taùc giaû taïo ra baûn luaän, goïi laø Luaän Chuû. “Thöông Yeát La Vöông Boà Taùt, caên cöù nôi trong Nhaân Minh Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän Sôù cuûa Phaùp sö Khuy Cô noùi laø ñeä töû cuûa Boà Taùt Traàn Na. Laïi noùi raèng: “Traàn Na” nghóa laø sanh maïng theá gian traûi qua hieàn kieáp thieân Phaät seõ laøm moät vò Phaät. Ñaàu tieân Boà Taùt aån naùo nôi trong Sôn Nham Toøng Laâm, tinh chuyeân tu taäp Ñaúng Trì (thieàn ñònh Tam Muïi), vöøa tuøng söï (vöøa laøm vieäc theo chuùng) vöøa tröôùc thuaät, “quan saùt lôïi haïi cuûa nghe thuaät saùng taùc, thaåm xeùt quy öôùc phöùc taïp cuûa vaên nghóa.” Luùc ñoù, boãng nhieân “Vaùch ñaù hang nuùi gaøo theùt chaán ñoäng, raùng maây bieán thaùi, Sôn Thaàn phuïng chæ Boà Taùt Tuùc, cao khoaûng traêm thöôùc, noùi raèng: (Phaät (choã) noùi (caùi) Nhaân Minh (ñeå hoïc), (noù) maàu nhieäm (ngöôøi thoâng thöôøng) khoù (duøng ñeå) cöùu (thoâng suoát). Sau khi Nhö Lai dieät, nghóa lôùn (ñaây) luaân (töùc laø traàm luaân) (döùt) tuyeät. (Nhö) nay haân haïnh (maø ngaøi coù Boà Taùt) phöôùc ñöùc daøi laâu (coù theå) thaâm ñaït

71

(lôøi Thaùnh (nhaân ñoù), yù (nghóa), Nhaân ñaây laø ñaïo (cuûa) Nhaân Minh Luaän, nguyeän xin (laïi moät laàn nöõa) hoaèng (döông). Boà Taùt môùi phoùng thaàn quang, chieáu rieâng cô caûm”. Luùc ñoù, AÙn Ñaït La Quoác Vöông cuûa Nam AÁn Ñoä thaáy ñöôïc Boà Taùt phoùng aùnh saùng, lieàn nhaän cho laø Boà Taùt ñang nhaäp vaøo Ñònh Kim Cang, laäp töùc thænh Boà Taùt chöùng quaû Voâ Hoïc (quaû A La Haùn). Boà Taùt noùi: “(Ta thì) nhaäp ñònh quaùn saùt, ñem (cöông yeáu xieån döông) giaûi thích thaâm saâu cuûa Kinh; (Ta ñeå) taâm (yù laø) thôøi kyø (nôi) Ñaïi Giaùc, khoâng phaûi nguyeän nôi quaû nhoû.” Vöông laïi thænh raèng: “Quaû voâ hoïc ñaây, caùc Thaùnh (cuõng) heát loøng ngöôõng moä (kính troïng), thænh Toân (Giaû) mau chöùng minh.” Luùc baáy giôø, Boà Taùt vì an uûi Quoác Vöông, laïi caàn theo choã thænh cuûa Vöông; boång nhieân Boà Taùt Dieäu Kieát Töôøng (Boà Taùt Vaên Thuø) lieàn trong nhaùy maét maø caûnh caùo raèng: “(laø) taïi sao Ñaïi Taâm (boà taùt) , môùi höng (khôûi) chí Tieåu (Thöøa)? Laø (hoaøn toaøn) roäng lôïi ích (taát caû chuùng sanh), ñang truyeàn cho Töø Thò (Boà Taùt Di Laëc) choã thuyeát (nôi) Luaän Du Giaø (Sö Ñòa), (ñeå) cöùu giuùp boä maùy Chaùnh Phaùp khoûi bò suïp ñoå (phaùp bò pheá boû). (OÂng) coù theå taïo (taùc) Nhaân Minh (luaän, ñeå) quy cuû (coâng cuï) thaønh laïi (chaùnh phaùp).” Traàn Na kính nhaän Vaên Thuø chæ daïy, Do ñoù “rieâng suy tö nghieân cöùu tinh töôøng saùng taùc (thaønh) Nhaân Minh Chaùnh Lyù Moân Luaän”. Sau laïi ñeä töû cuûa Boà Taùt Traàn Na laø Boà Taùt Thöông Yeát La Chuû lieàn thöøa leänh cuûa thaày maø saùng taùc Nhaân Minh Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän, hoaèng döông saùng ngôøi yù chí cuûa thaày. “Thöông Yeát La”, chöõ Phaïm laø Samkara, laø ngöôøi theá kyû thöù saùu, thaày laø Boà Taùt Traàn Na, duøng Nhaân Minh laøm Toâng cuûa ngöôøi, do nôi Nhaân Minh Chaùnh Lyù Moân Luaän cuûa thaày mình quaù laø thaâm aùo, môùi caên cöù nôi ñoù maø taïo thaønh Nhaân Minh Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän, taäp Nhaân Minh naøy ñôøi sau, nhieàu ngöôøi duøng ñaây laøm caên

72

baûn. Laïi nöõa “Thöông Yeát La” bieät danh laø Ñaïi Töï Taïi Thieân, ñem cha meï cuûa luaän chuû caàu sanh nôi Ñaïi Töï Taïi Thieân, cho neân môùi coù teân naøy.

“Ñöôøng Tam Taïng Phaùp Sö Huyeàn Trang Dòch”: Phaùp sö thoâng ñaït ba taïng Kinh Luaät Luaän, neân xöng laø Tam Taïng Phaùp Sö. Ñaïi sö Huyeàn Trang ñem baûn Luaän vaên töø Phaïm vaên dòch thaønh Haùn vaên. “Huyeàn Trang” (602 – 664), truyeän kyù cuûa ngöôøi thaáy roõ nôi Töø AÂn Truyeän.

IIB.- GIAÛI THÍCH VAÊN LUAÄN. I.- NHAÄP MOÂN COÙ HAI LÔÏI ÍCH.- Luaän: (Chaân) naêng laäp cuøng (chaân) naêng phaù, vaø tôï (naëng laäp) chæ (duøng ñeå khai) ngoä (cho ngöôøi) tha (khaùc); (chaân ) hieän löôïng cuøng (chaân) tyû löôïng, vaø tôï (naêng phaù) chæ (duøng ñeå khieán) töï (mình ñöôïc khai) ngoä.

Chuù Thích:

“Naêng Laäp cuøng Naêng Phaù”: laø chaân naêng laäp cuøng chaân naêng phaù. Bôûi vì muïc ñích cuûa taát caû luaän thuyeát, khoâng ngoaøi hai thöù: Laäp cuøng Phaù. “Laäp”, chính laø lyù luaän do chính mình saùng laäp, cuõng chính laø choã goïi “Hieån Chaùnh”. “Phaù”, töùc laø ñaû phaù coâng kích lyù luaän cuûa ñoái phöông, deïp boû choã sai laàm phaùt xuaát töø luaän chöùng cuûa hoï, hoaëc choã maâu thuaãn, khieán khoâng ñöôïc thaønh laäp, cuõng töùc laø choã goïi “Phaù Taø”. Nhöng coâng naêng cuûa luaän chöùng laø laäp vaø phaù, laø phuû ñònh thì coù theå ñaït ñeán chaân chaùnh gì? Ñaây chính laø caàn xem

73

quaù trình luaän lyù cuûa hoï, coù hay khoâng coù baát kyø sai laàm naøo, neáu choã taïo luaän hoaøn toaøn khoâng sai laàm, vaû laïi coù naêng löïc, ñaây chính laø coâng naêng chaân thaät coù khaû naêng ñaït ñeán choã “Laäp” cuøng “Phaù”, nhaân ñaây luaän chöùng naøy ñöôïc goïi laø “chaân naêng laäp” vaø “chaân naêng phaù”.

“Caäp tôï”: chöõ “Caäp” duøng nhö chöõ Vaø. Chöõ “Tôï”, ñaây laø noùi vaén taét, goïi cho ñuû laø “Tôï Naêng Laäp” cuøng “Tôï Naêng Phaù”. Ñaây laø noùi treân phöông dieän hoïc thuyeát töông ñoái nôi “Chaân Naêng Laäp” cuøng “Chaân Naêng Phaù”. Quaû nhö quaù trình cuûa luaän chöùng coù choã thieáu maát, sai laàm, töùc laø khoâng theå ñaït ñeán muïc ñích cuûa “Laäp” hoaëc “Phaù”, nhöng nguyeân vì luaän chöùng cuûa hoï, treân phöông dieän tieâu bieåu xem chöøng vaãn coù hình thöùc luaän chöùng, nhaân ñaây treân phöông dieän tieâu bieåu xem chöøng “coù töông tôï” naêng laäp hoaëc hình daùng cuûa naêng phaù, cho neân goïi laø “Tôï Naêng Laäp”, “Tôï Naêng Phaù”. Chöõ “Tôï” laø nghóa töông tôï. “Töông Tôï” nôi trong Phaät phaùp laø moät thöù töø suït giaûm, töùc coù nghóa “laø tôï maø khoâng phaûi chaân”, thí duï: “töông tôï Phaät Phaùp”, (Töông tôï Phaät Phaùp ñaây, töùc laø khoâng phaûi Phaät Phaùp chaân chaùnh). Moät töø “Töông Tôï” ñaây, Anh vaên laø quasi, cuõng coù yù gioáng nhau laø suït giaûm.

“Chæ Ngoä Tha”: Chöõ “Chæ” töùc laø nghóa chæ coù, chæ laø. Nghóa laø treân ñaây coù boán phaùp moân: “Chaân Naêng Laäp”, “Chaân Naêng Phaù”; “Tôï Naêng Laäp”, “Tôï Naêng Phaù”, laø duøng ñeå khai ngoä ngöôøi khaùc, cuõng töùc laø coù theå taïo coâng duïng lôïi ích cho ngöôøi khaùc.

“Hieän Löôïng cuøng Tyû Löôïng”: töùc laø Chaân Hieän Löôïng cuøng Chaân Tyû Löôïng, “Hieän Löôïng” laø duøng trí

74

khoâng phaân bieät, laäp töùc töï töôùng cuûa phaùp hieän tieàn hoaøn toaøn hieåu roõ, goïi laø “caûnh giôùi hieän löôïng”, ñaây cuõng chính laø “Trí caên baûn”. “Tyû Löôïng” laø duøng trí coù phaân bieät, nôi thaät töôùng cuûa phaùp, so saùnh maø bieát, goïi laø caûnh giôùi tyû löôïng, cuõng töùc laø “Haäu Ñaéc Trí”. Quan heä nôi hai löôïng naøy, vaên döôùi ñaây seõ töôøng thuaät roõ hôn.

“Caäp Tôï chæ töï ngoä”: Chöõ “Caäp” duøng nhö chöõ Vaø. Chöõ “Tôï”, ñaây laø noùi vaén taét, goïi cho ñuû laø “Tôï Hieän Löôïng, Tôï Tyû Löôïng”. Nghóa laø: boán boä moân ñaây laø “Chaân Hieän Löôïng”, “Chaân Tyû Löôïng”, cho ñeán “Tôï Hieän Löôïng”, “Tôï Tyû Löôïng” duøng ñeå khieán töï mình ñöôïc ngoä, ñoù laø coâng duïng cuûa töï lôïi. Baét ñaàu keát hôïp, coäng coù 8 phaùp moân, coù thoâng ñaït “hai lôïi ích” (lôïi ích cho mình, lôïi ích cho ngöôøi); “8 phaùp moân hai lôïi ích” ñaây laïi laø cöông yeáu cuûa baûn luaän.

Nghóa Thoâng Suoát:

Chaân “Naêng Laäp cuøng” chaân “Naêng Phaù, vaø Tôï” Naêng Laäp cuøng Tôï Naêng

Phaù, boán phaùp moân ñaây coâng duïng “chæ” khieán “töï ngoä”.

Giaûi Thích Luaän:

“Chaân Naêng Laäp” chính laø Nhaân, laø “3 Chi khoâng loãi” cuûa luaän chöùng.

Nhaân ñaây coù theå hieån baøy chaùnh lyù maø khai ngoä cho ngöôøi khaùc. “3 Chi”, laø Toâng - Nhaân - Duï, töùc laø caùi khung caáu taïo caên baûn cuûa Nhaân Minh. “3 chi khoâng loãi” duøng noùi ñeán thuyeát hieän taïi, töùc laø trong luaän chöùng cuûa chính mình, luaän lyù khoâng coù

75

maûy may beänh taät. Ba Chi ñaây nhö trong kieán truùc coù neàn moùng vaø theå keát caáu coù cô baûn cuûa boä khung coát theùp, theå keát caáu khoâng coù vaán ñeà, choã xaây caát nhaø cöûa hoaëc laàu cao to lôùn môùi coù theå ñöùng thaúng ñöôïc, khoâng bò ñaûo ngöôïc, ngöôøi cuõng môùi coù theå ôû yeân. Gioáng nhau, lyù luaän phaân tích roõ raøng cuûa luaän chöùng, suy luaän ñuùng ñaéng, khoâng coù loãi laàm (3 Chi khoâng loãi), laäp luaän môùi coù theå thaønh laäp, cuõng môùi coù theå khieán ngöôøi nhìn xa thaáy roõ choã caàn coâng boá bieåu hieän taùnh chính xaùc (Validity) cuûa chaùnh lyù vaø coù taùnh khaû naêng thaønh laäp (Plausibility).

“Chaân Naêng Phaù” nghóa laø coù theå chæ ra choã laäp luaän sai laàm cuûa ñoái phöông, sai laàm treân suy luaän, khoâng hôïp lyù, neâu chöùng côù khoâng roõ raøng, ñeà khoâng caàn thieát, vaø töï töôùng cuûa khoaûng caùch ba thöù Toâng Nhaân Duï maâu thuaån..v..v....... quaù loãi laàm treân maïch laïc (treân luaän lyù), Nhaân ñaây khieán laäp luaän cuûa ñoái phöông khoâng ñöôïc thaønh laäp, vaø noù bò phaù coâng kích.

“Tôï Naêng Phaù” laø treân phöông dieän tieâu bieåu gioáng nhö chæ coù theå coâng kích choã sai laàm veà maïch laïc cuûa ñoái phöông, nhöng maïch laïc cuûa ñoái phöông duøng luaän lyù (nhaân minh) maø noùi, caên baûn thì khoâng loãi, nhöng vì chính mình ñaû “phaù, hoaøn toaøn coâng kích sai laàm”, cho neân trôû thaønh beänh lôùn treân nhaân minh.

“Tôï Naêng Laäp” laø laäp luaän cuûa noù treân phöông dieän tieâu bieåu xem laïi ba Chi laø Toâng – Nhaân – Duï ñeàu ñaày ñuû, tôï hoà coù choã luaän chöùng, nhöng chæ khoâng ñuû hình thöùc (choã goïi laø ba Chi mang loãi), coù theå noùi ñeàu khoâng thaáy roõ bieát ñuùng chaân chaùnh; vì theá,

76

“Tôï Naêng Laäp” maëc duø coù choã luaän chöùng nhöng laïi moät laàn nöõa noùi naêng ñeàu khoâng theå ñaït ñeán chaân chaùnh ñeå giuùp ngöôøi hieåu roõ muïc ñích chaùnh lyù.

Hoûi: “Chaân Naêng Laäp cuøng Chaân Naêng Phaù coù theå khieán ngöôøi hieåu roõ, töùc laø ñaây coù theå lyù giaûi; nhöng Tôï Naêng Laäp cuøng Tôï Naêng Phaù thì nhö theá naøo coù theå khieán ngöôøi hieåu roõ chaùnh lyù?

Ñaùp: “Chaân Naêng Laäp, Chaân Naêng Phaù, Chaân Hieän Löôïng, Chaân Tyû Löôïng, boán thöù ñaây laø thuoác men, maø Tôï Naêng Laäp, Tôï Naêng Phaù, Tôï Hieän Löôïng, Tôï Tyû Löôïng, boán thöù ñaây laø beänh hoaïn. Neáu nhö hieåu roõ beänh tình, beänh nhaân khoâng chaân chaùnh, laïi khoâng coù phaùp chaân chaùnh, cho neân khoâng bieát duøng thuoác baèng caùch naøo. Nhaân ñaây, taùm phaùp moân cuûa “boán moân chaân” cuøng “boán moân tôï” chính hai maët traùi ngöôïc, taát nhieân phaûi töøng moät phaùp moân ñeàu coù theå bieän minh rieâng, nhö vaäy môùi tính laø “Nhaân Minh Chaân Chaùnh”. Duøng Nhaân Minh ñaây, töï ngoä ngoä tha, ñeàu goïi laø “Nhaäp” (Töï ngoä laø töï nhaäp vaøo, ngoä tha laø khieán ngöôøi khaùc nhaäp vaøo); caùi beänh cuûa “Boán Moân Tôï” vaø choã phaù cuûa noù ñeàu laø thuoäc lyù gian taø, khi phaù gian taø choã thieát laäp vaø choã hieån baøy cuûa noù phaûi laø “Chaùnh Lyù”.

Luaän:

“Nhö theá nhieáp laáy yeáu nghóa chung cuûa caùc Luaän.”

Chuù Thích:

77

“Nhö Theá”: töùc laø duøng “Taùm Moân” ñaây vaø phaùp cuûa “hai lôïi ích” (lôïi ích cho mình vaø lôïi ích cho ngöôøi) choã phaùt sanh noù.

“Nhieáp laáy chung caùc luaän” “Chung” laø moät theå, toaøn boä. “Nhieáp” laø nhieáp laáy, thaâu nhaän. “Luaän”, töùc laø A Tyø Ñaït Ma. Nghóa laø phaùp taùm moân cuûa hai lôïi ích ñaây, khoâng nhöõng bao haøm thaâu nhaän yeáu nghóa moãi luaän cuûa baûn luaän, coøn yeáu nghóa cuûa caùc luaän trong A Tyø Ñaït Ma Taïng, cuõng bao haøm gaéng boù xaây ñaép noäi taïi. Nhaân laø muïc ñích cuûa taát caû caùc luaän, khoâng ra ngoaøi hai phaùp moân “Phaù vaø Laäp”, choïn lôïi ích maø noùi, thì khoâng ra ngoaøi hai lôïi ích töï ngoä vaø ngoä tha. Cho neân yeáu nghóa cuûa caùc luaän ñeàu ñöôïc toång hôïp ôû trong ñaây.

“Nghóa Thoâng Suoát”

“Nhö Theá” laø phaùp cuûa hai lôïi ích nhaäp moân, töùc laø “nhieáp laáy chung” cuûa baûn luaän vaø “yeáu nghóa” cuûa “caùc luaän” trong A Tyø Ñaït Ma Taïng.

II.- PHAÙP MOÂN CHAÂN NAÊNG LAÄP --- BA CHI CHAÂN THAÄT.-

Luaän:

Trong (caùc) Toâng vaân vaân (Nhaân, Duï) ñaây taát caû ngoân ngöõ, (ñeàu) goïi laø Naêng (kieán) Laäp (chaùnh lyù). Taát caû (ngoân ngöõ ñeàu) noùi do Toâng, Nhaân, Duï, (ñaây nhaèm ñeå) khai thò (cho) caùc ngöôøi coù (caâu) hoûi chöa ñöôïc roõ nghóa.

78

Chuù Thích:

“Trong ñaây”: laø chæ cho trong moân naøy, trong phaùp moân naøy. “Toâng ñaúng chæ noùi”: “Toâng ñaúng”, töùc laø chæ cho ba thöù Toâng, Nhaân Duï. “Taát caû noùi” laø lôøi noùi cuûa moïi ngöôøi. “Goïi laø naêng laäp”: “Naêng Laäp” thöôøng xaùc laäp, kieán laäp. Cuõng töùc thöôøng xaùc laäp taùnh chaùnh ñaùng (Validity) cuûa chaùnh phaùp, hoaëc dòch laø taùnh thoaû ñaùng, taùnh chính xaùc.

Nghóa Thoâng Suoát: “Trong” phaùp moân “ñaây” caùc Toâng, Nhaân, Duï nhieàu thöù ngoân ngöõ, “goïi laø naêng” xaùc “laäp” chaùnh lyù. Laø caùi gì? Vôùi quaù trình lyù “Do” ñaây caùc coâng thöùc Toâng, Nhaân, Duï coù nhieàu thöù ngoân ngöõ trình baøy thì coù theå khai ñaïo môû baøy cho caùc ngöôøi hoûi nôi choã maø hoï chöa coù theå roõ thaáu yù nghóa. (khai phaùt môû baøy ñaïo lyù nôi choã hoûi cuûa ngöôøi khaùc maø hoï chöa coù theå hieåu roõ.)

Giaûi Thích Luaän. Nhö tröôùc choã noùi, “Toâng, Nhaân, Duï” laø caùi söôøng caàn thieát trong luaän lyù cuûa Nhaân Minh Hoïc, coù boä khung (Framing) nhö khi xaây döïng phoøng oác, boä khung cuûa phoøng oác bao quaùt neàn moùng, coät, ñoøn tay, caây rui, khoâng theå thieáu moät. Toâng, Nhaân, Duï trong Nhaân Minh Hoïc thì cuõng gioáng nhau, nôi trong luaän lyù cuõng khoâng theå thieáu moät, cho neân goïi laø “Ba Chi” Toâng, Nhaân, Duï; Chi ñaây laø coät truï. Laïi nöõa trong Nhaân Minh cuõng coù choã goïi laø “Nguõ Phaàn Luaän”, töùc laø duøng “Ba Chi” laøm chuû, laïi theâm hai thöù “Hôïp vaø Keát”

79

laøm thaønh “Toâng, Nhaân, Duï, Hôïp, Keát” goïi laø Nguõ Phaàn Luaän. Tröôùc heát giaûng ba chi.

“Toâng”, nôi Taây Döông goïi laø “Hình Thöùc Luaän Lyù” (Formal Logic), töông ñöông nôi “Tieàn Ñeà” (Premise), töùc laø nghóa Toâng Chæ, cuõng nhö aâm nhaïc, chuû ñeà (motif) trong ngheä thuaät, hoaëc chuû chæ (chuû ñeà chæ ñaïo) trong vaên hoïc, cuõng chính laø luaän giaû (hoaëc taùc giaû, ngheä thuaät gia..v..v...... ) choã luaän ñieåm chuû yeáu caàn phaûi neâu ra. Moãi khi bieän luaän, chuùng ta phoå thoâng thöôøng hoûi: “Chuû ñeà cuûa oâng laø gì?” hoaëc hoûi “Luaän ñieåm chuû yeáu cuûa oâng laø gì?” Trong Nhaân Minh Hoïc thì hoûi: “OÂng duøng thöù gì laøm Toâng?” Maø chuû ñeà (Ñaïi Tieàn Ñeà) cuûa oâng xöng laø “Toâng cuûa OÂng”. Cho neân bieát “Toâng” ñaây laø linh hoàn caû trong bieän luaän, nhö ngöôøi coù ñaàu. Maø boä phaän khaùc cuûa luaän lyù ñeàu phaûi phoái hôïp, cho ñeán Chi ñem (support) chöùng minh, hoaëc hieån baøy toâng chæ cuûa noù, hieäu quaû chung cuûa noù töùc laø ôû nôi ñaït thaønh toâng chæ “khoâng theå traùnh khoûi” ñaây, taùnh chaân chaùnh (validity) khoâng theå laät ñoå, do ñoù toâng chæ cuûa noù laïi ñöôïc duøng ñeå thaønh laäp (toâng cuûa noù ñöôïc thaønh).

Yeáu toá thöù hai trong ba Chi: “Nhaân”. “Nhaân” töùc laø lyù do, cuõng töùc laø “Toâng” (tieàn ñeà) choã ñeà xuaát cuûa noù ñöôïc duøng lyù do ñeå thaønh laäp. Taïi trong “Luaän Lyù Hình Thöùc” ñaây coù loaïi ñieåm gioáng “Tieåu Thieàn Ñeà” (Minor Premise) nguyeân vì noù neáu ñeà xuaát moät tieàn ñeà quang caûnh, maø khoâng baøy toû lyù do cuûa noù thì laøm sao coù theå thaønh laäp tieàn ñeà cuûa noù? Laøm sao coù theå khieán ngöôøi khaùc tieáp thu, thöøa nhaän chuû ñeà luaän ñieåm cuûa noù laø chính xaùc? Giaû nhö, muoán khieán tieàn ñeà (luaän ñieåm) choã ñeà xuaát cuûa noù cao trôû laïi, maàu nhieäm trôû laïi, maø noù laïi ñeà

80

xuaát khoâng thích ñaùng, lyù do khoâng coù naêng löïc ñeå choáng ñôõ ñieàu ñoù, thì “Toâng” cuûa noù laïi trôû thaønh caùi khung troáng khoâng vaø trôû thaønh khoâng luaän, khoâng coù phöông phaùp khieán ngöôøi tín phuïc, khoâng theå thaønh laäp, khoâng theå trôû thaønh xaùc luaän, thaäm chí lieân heä “giaû thuyeát” (Supposition) cuõng ñeàu khoâng vôùi tôùi; nguyeân vì nôi khoa hoïc, “giaû thuyeát” trong trieát hoïc lieàn coù theå chöùng minh tröôùc khi “söï thaät” coøn chöa coù theå ñeán ñöôïc, nhöng cuõng nhaát ñònh phaûi ôû nôi treân lyù luaän môùi coù theå “töï troøn ñaày lyù thuyeát cuûa noù”, hoaëc “ töï trôûn thaønh lôøi noùi cuûa moät nhaø”, töï trôû thaønh moät caù theå coù heä thoáng, cho ñeán toái thieåu treân luaän lyù cuõng coù theå ñöùng vöõng. Do ñoù Chi “Nhaân” trong ba chi, ñoái vôùi thaønh laäp “Toâng” thì khoâng theå keùm khuyeát vaäy.

Yeáu toá thöù ba trong ba chi chính laø “Duï”, laø daãn duï. Nhöng phaûi chuù yù chöõ “Duï” ñaây, khoâng chæ choã goïi bình thöôøng laø “tyû duï”, maø nhö trong vaên chöông coù choã “ñeà cöû thí duï söï thaät ñeå chöùng minh” hoaëc “ñeà cöû thí duï ñeå thuyeát minh”, maø ôû ñaây ñöôïc goïi laø “Duï”, ñuùng laø chæ cho “Söï Duï”. Boä phaän “Duï” nôi trong luaän lyù Nhaân Minh cuõng troïng yeáu ñeán möôøi phaàn möôøi khoâng keùm. Nguyeân vì “Toâng” cuûa noù ñeà xuaát chæ laø quan ñieåm coøn chöa chöùng thaät, maø “Nhaân” (lyù do) cuûa noù ñeà xuaát cuõng chæ laø do ñeà xuaát trong ñaïo lyù rieâng noù tin nhaän maø thoâi. Giaû söû “Toâng” cuûa noù ñeà xuaát raát coù theå laø “caù nhaân hoaù”, nghóa laø choã kieán giaûi rieâng caù nhaân cuûa noù maø thoâi, coøn bieát thaät thaáy roõ hoaëc taâm ñaéc phaûi laø chi “Nhaân”, nôi choã ñeà cöû cuûa noù ôû treân phöông dieän so saùnh roäng ra, thoâng thöôøng phaûi laø töø nôi choã tin nhaän cuûa noù, ñaõ coù ñeà xuaát trong ñaïo lyù

81

cuûa toâng phaùi, cuûa hoïc thuaät hoaëc Noäi Moân Hoïc (trong ñaïo hoïc) môùi hôïp lyù, caên do chi “Nhaân” ñaây so saùng vôùi chi “Toâng” caàn yeáu laø phaûi ñöôïc khoâng phaûi caù nhaân hoaù, so saùnh coù “Taùnh Phoå Bieán” (Universality), lyù do söû duïng ñeán chi “Nhaân” cuûa taùnh phoå bieán laø duïng cuï so saùnh ñeå choáng ñôõ. Tröôøng hôïp ñem chi “Toâng” caù nhaân hoaù ñeå so saùnh thì coù theå ñöôïc moïi ngöôøi tieáp nhaän ngay, maø chi “Duï” thì laïi tieán moät böôùc laø duøng söï thaät ñaõ toàn taïi ñem chöùng minh cho “Toâng”. Töø ñoù cho thaáy chi “Nhaân” coù theå noùi ñaõ coù “Lyù” roài laïi ñi chöùng minh cho “Toâng” thì laïi caøng coù lyù hôn, ñaõ vaäy “Duï” ñaây ñuùng laø “söï thaät” toàn taïi maø söï thaät ñaây coù taùnh caùch phoå bieán ai cuõng ñeàu bieát, tieáp theo laïi ñem ra chöùng minh theâm nöõa cho Toâng thì taát nhieân chi “Toâng” nhôø ñoù laïi taêng theâm kieân ñònh, xaùc laäp. Vì theá chi “Toâng” choã ñeà xuaát cuûa noù nhôø nôi “Nhaân” vaø “Duï” caû hai troïng yeáu chöùng minh ñaït ñöôïc thaønh coâng treân lyù vaø söï, laïi tieán vaøo tình traïng hoaøn toaøn ñeán choã ñænh cao khoâng ñaû phaù ñöôïc, leõ coá nhieân noù coù theå thaønh töïu ñöôïc moät khuoân phaùp lyù luaän.

Noùi veà ñoåi caâu, “Toâng” cuûa noù ñeà xuaát coù theå noùi laø “oâng noùi oâng coù lyù, baø noùi baø coù lyù”, hoaëc quan nieäm caù nhaân cuûa “ngöôøi thì thaáy ñoù laø nhaân, ngöôøi thì thaáy ñoù laø trí”; nhöng “Nhaân” cuûa noù ñeà xuaát thì khieán “quan nieäm caù nhaân” cuûa noù phaûi ñöôïc nhieàu ngöôøi coâng nhaän uûng hoä treân lyù, do ñoù “Toâng” cuûa luaän chöùng ñaây, nôi “treân lyù ñöôïc kieán laäp” (Plausible). Maø “Duï” cuûa noù ñeà xuaát thì khieán cho lyù choã luaän chöùng cuûa noù ñöôïc nhieàu ngöôøi cuøng bieát cuøng coâng nhaän treân söï thaät, vì theá

82

“Toâng” cuûa noù ñaây ôû “treân söï thaät thì ñöôïc thaønh coâng” (Possible).

Nhaân Minh Hoïc Phaät Giaùo cuøng Luaän Lyù Hoïc Taây Döông khoâng gioáng nhau raát lôùn, then choát cuûa Nhaân Minh Hoïc laø ôû nôi chi “Duï”. Nguyeân vì Luaän Lyù Hoïc Taây Döông, khoâng luaän laø phaùp Tam Ñoaïn Luaän (Syllogism) cuûa Coå Hy Laïp, hoaëc Bieän Chöùng Phaùp (Dialectic) cuûa thôøi ñaïi qua, bao goàm “Bieän Chöùng Phaùp cuûa Tieàn Toâ Caùch Laïp Ñeå (Pre-Socratic Dialectic), cho ñeán “Bieän Chöùng Phaùp cuûa Haéc Caùch Nhó (Hegelian Dialectic), hoaëc “Duy Vaät Bieän Chöùng Phaùp cuûa Maõ Khaéc Tö” (Marxian Materialistic Dialectic), treân cô baûn ñeàu laø thuoäc veà hình thöùc luaän lyù; ñaây tinh thaàn cô baûn cuûa luaän lyù Taây Döông, cuõng töùc laø: quaù trình yeáu chæ cuûa luaän lyù, ôû treân “Lyù” (hoaëc treân suy lyù” noùi ñeán ñeàu ñöôïc thoâng suoát, laïi coù theå noùi luaän chöùng ñaây coù theå thaønh laäp (Valid), thích hôïp vôùi luaän lyù; cuõng töùc laø treân luaän lyù “ coù “khaû naêng”, “coù theå tieáp thu” (Plausible). Tuy nhieân luaän chöùng ñaây, phöông thöùc ñi qua suy luaän, ôû treân lyù thì coù theå thaønh laäp, nhöng ôû treân “söï thaät” thì khoâng nhaát ñònh thaønh laäp, ñieàu ñoù khoâng nhaát ñònh phuø hôïp söï thaät, töông lai cuõng khoâng nhaát ñònh coù theå thaønh söï thaät; treân thöïc teá khaû naêng lyù ñaây vónh vieãn ñeàu khoâng coù ñöôïc phuø hôïp gioáng nhau nhö theá vôùi ñoâng taây. Nhöng ñieàu ñoù khoâng phöông haïi ñeán noù, nôi söï vieäc naøy “treân lyù luaän coù theå thaønh laäp”. Noùi ngöôïc laïi, Luaän Lyù Taây Döông chæ bieát luaän chöùng laø phuû ñònh Plausible (khaû naêng treân lyù), maø hoaøn toaøn khoâng coù vaán ñeà phuû ñònh khaû naêng hoaëc khaû haønh

83

[possible] (khaû naêng treân söï) treân söï thaät. Do ñoù, trong luaän lyù Taây Döông, hoaøn toaøn lìa boû giaù trò vaø phaùn ñoaùn cuûa Luaân Lyù Hoïc, Myõ Hoïc, Chaùnh Trò Hoïc, Xaõ Hoäi Hoïc..v..v....., nhö thieän aùc, toát xaáu..v..v......, maø chæ nhaát taâm nhaát yù ôû choã töï mình chuyeân chuù nôi thieát laäp ñoäng taùc vaän haønh trong khuoân khoå luaän lyù. Cuõng vì ñaây, maø khieán Luaän Lyù Taây Döông ñöôïc chính xaùc khoâng sai laàm trong luaän chöùng, ñaõ töøng saûn sanh keát luaän nôi söï thaät raát hoang ñöôøng (something plausible in logic, but totally impossible or ridiculous in fact.)

Coøn ñeán nôi Nhaân Minh Hoïc cuûa Phaät phaùp thì hoaøn toaøn khoâng coù gaëp hieän töôïng nhö theá, ñaáy laø nguyeân vì trong Nhaân Minh Hoïc coù “ba Chi”, ñaëc bieät laø quan heä cuûa chi “Duï”. Giaû söû trong Nhaân Minh Hoïc chæ coù hai chi “Toâng vaø Nhaân”, noù keát quaû laïi coù khaû naêng seõ cuøng töông tôï vôùi Luaän Lyù Taây Döông: luaän giaû ñeà xuaát moät luaän ñieåm, ôû treân lyù luaän cho ñöôïc thaønh laäp, nhöng treân söï thaät laïi hoaøn toaøn khoâng coù khaû naêng. Do vì keát caáu luaän chöùng cuûa Nhaân Minh Hoïc, ngoaïi tröø “Toâng” cuøng “Nhaân” ra, chöùng minh treân luaän lyù, laïi caàn caàu taát nhieân phaûi coù ñeà cöû chi “Duï” ñeå chöùng minh treân söï thaät, chöùng minh “Toâng” naøy sôùm ñaõ coù nôi söï thaät, maø nôi söï cuõng ñöôïc thaønh laäp; cho neân “Nhaân Minh” coù theå traùnh khoûi nôi thuaàn lyù, hình thöùc thaùp ngaø cuûa thuaàn hoïc thuaät, ñích thöïc khoâng haïp caùi khung Lyù Khoâng cuûa söï thaät, maø bieán thaønh vaên hoïc du hí cuûa Hoïc Thuaät Gia, hoaëc “Ngoân Thuyeát Hí Luaän” khoâng thaät. Noùi ñôn giaûn, “Nhaân Minh” ñaây khoâng gioáng nôi Luaän Lyù Taây Döông,

84

ôû nôi luaän chöùng cuûa Nhaân Minh, sau cuøng taát nhieân phaûi “saùt thöïc teá” nôi treân söï töôùng nhaân sanh cuï theå, khoâng luaän laø thuoäc veà nôi vaät chaát cuûa saéc phaùp (nhö boán Ñaïi, saùu Caên, saùu Traàn), hoaëc thuoäc veà nôi taâm phaùp (taùm Thöùc, phaùp Taâm Taâm Sôû) ñeàu thích hôïp; nhöng tuyeät ñoái khoâng theå lôøi noùi trôøi cao ñaát roäng khoâng coù vaät chöùng, chæ laø “Nhaân Minh ñeå Nhaân Minh”, “Luaän Lyù ñeå Luaän Lyù”. Noùi theâm nöõa, sôû dó baûn yù phaùp lôùn cuûa ñöùc Phaät khai thò “Nhaân Minh” töùc laø vì muïc ñích hoaèng döông chaùnh phaùp, chaùnh lyù, phaù taø hieån chaùnh, khieán haønh giaû töï ngoä ngoä tha, trôû thaønh coâng cuï troïng yeáu laø tu haønh töï lôïi lôïi tha; maø khoâng phaûi laø chæ ñeå chung caáp cho “phaàn töû trí thöùc” moät thöù “theå thao cuûa ñaàu naõo”, lôøi noùi khoâng vaät chöùng ñích thöïc laø haøng xa xæ cao caáp. Vì ñaây, cuõng coù theå thaáy ñöôïc Nhaân Minh Hoïc Phaät Giaùo so saùnh Luaän Lyù Hoïc Taây Döông thì coù choã thuø thaéng hôn. Cho neân Phaät töû hoïc taäp Nhaân Minh, nôi ñaây phaûi neân theå hoäi thaâm thieát.

A)- Chi Toâng: Luaän:

Trong Toâng ñaây (ñieàu kieän coù theå thaønh laäp) nghóa laø (phaûi) höõu phaùp (phaùp coù thaät) cöïc (hoaøn toaøn thì môùi coù theå) thaønh (töïu), vì (höõu phaùp) cöïc (hoaøn toaøn coù theå) thaønh (töïu khaû) naêng (khu) bieät taùnh sai bieät, (ñeå) laøm choã thaønh laäp taùnh theo mình thích, goïi laø Toâng. Nhö ñaõ thaønh laäp “AÂm thanh laø voâ thöôøng”.

Chuù Thích:

85

“Cöïc Thaønh”: Chöõ “Cöïc” laø nghóa quyeát ñònh möôøi phaàn, ñaày ñuû, hoaøn toaøn. Chöõ “Thaønh” laø nghóa thaønh laäp, thaønh töïu, coù theå thaønh laäp, taùn thaønh. Nghóa laø keû thuø vaø ta, hai phía ñeàu hoaøn toaøn ñoàng yù; hai nôi taïo döïng ñeàu hoaøn toaøn ñoàng yù, caû hai ñeàu khoâng coù yù kieán.

“Höõu Phaùp”: nghóa laø coù phaùp thuoäc taùnh voâ thöôøng; hoaëc coù phaùp cuï theå. Cuõng töùc laø khoâng phaûi phaùp thuoäc töôûng töôïng, thuoäc töôïng tröng, nhö loâng ruøa hoaëc söøng thoû. Goïi laø nôi “Laäp Toâng” (khi ñeà xuaát tieàn ñeà) tröôùc phaûi ñeà xuaát “höõu phaùp” gioáng nhau ñeå laøm “choã nöông töïa” cuûa Toâng naøy, goïi laø “Toâng Y”. Cuõng chính laø noùi Toâng naøy khoâng ñöôïc nöông töïa “Caùi Khoâng laøm baèng chöùng” ñeå thieát laäp, cuõng khoâng ñöôïc nöông töïa “Töôûng Töôïng”, taát nhieân phaûi nöông töïa nôi “höõu phaùp” cuï theå vaø thöïc teá. Maø laïi “Höõu Phaùp” ñaây vaãn taát nhieân phaûi laø luaän thuyeát ñöôïc ñoâi beân ñoâng taây ñeàu ñoàng yù (cöïc thaønh); Thí duï: khoâng theå duøng “lôùp ñaïi khí cuûa Tinh Long Vöông” cho laø “höõu phaùp”, nhaân vì “lôùp ñaïi khí cuûa Tinh Long Vöông” maëc duø hoaëc cho laø “höõu phaùp”, nhöng laïi khoâng phaûi “Cöïc Thaønh” (nhaân vì chæ laø suy ñoaùn, khoâng coù khaû naêng cuï theå thaät teá). Maø Toâng choã thieát laäp cuûa luaän giaû thì taát nhieân phaûi kieán laäp nôi treân “höõu phaùp” cuûa “Cöïc Thaønh” (töùc goïi laø [duøng Cöïc Thaønh Höõu Phaùp laø choã nöông töïa cho Toâng]).

“Vì cöïc thaønh naêng bieät taùnh sai bieät”: “Naêng Bieät”, coù khaû naêng phaân bieät xuaát hieän, coù khaû naêng hieån baøy sai bieät. “Taùnh sai bieät”, laø choã muoán

86

taùnh sai bieät. Thí duï nhö phía ñòch thieát laäp “Thöôøng” laø Toâng, nhö theá “Toâng” (chuû yù) cuûa oâng thieát laäp nhaát ñònh phaûi laø coù khaû naêng hieån baøy “Toâng” cuûa oâng cuøng “Toâng” cuûa ngöôøi khaùc thieát laäp coù choã khoâng gioáng nhau (coù “taùnh sai bieät”), thí duï nhö Toâng cuûa oâng thieát laäp laø “Voâ Thöôøng”; nhö theá, “Toâng” cuûa oâng thì xaùc thöïc ñeàu coù khaû naêng hieån baøy taùnh chaát sai bieät choã coù cuûa “Toâng Khaùc” (laø “Thöôøng” cuøng “Voâ Thöôøng” xaùc thöïc coù sai bieät), nhaân ñaây caên cöù nôi choã noùi cuûa vaên baûn luaän, töùc laø Toâng cuûa oâng thieát laäp coù khaû naêng phaân bieät taùnh chaát hoaëc taùc duïng choã sai bieät maø oâng muoán xuaát hieän, vaû laïi “khaû naêng phaân bieät taùnh sai bieät” naøy cuûa oâng ñeà xuaát, cuõng phaûi laø coù khaû naêng khieán cho hai beân chuû vaø khaùch phaûi tieáp nhaän (thí duï nhö “voâ thöôøng”), ñöôïc nhö theá thì “khaû naêng phaân bieät taùnh sai bieät” ñaây ñöôïc goïi laø “Cöïc Thaønh”. Caàn phaûi noùi, Toâng Theå cuûa choã ñeà xuaát phaûi coù ñaày ñuû “Khaû naêng phaân bieät taùnh sai bieät”, phaûi cuøng Toâng cuûa keû ñòch coù choã khoâng gioáng nhau, khoâng theå gioáng nhau, nhö nhau, truøng laäp nhau, hoaëc töông töï nhau. Baèng khoâng töùc laø maát yù bieän luaän (neáu khoâng phaûi theá thì loaïi bieän luaän chính hoaøn toaøn khoâng coù vaø chính töï mình chuû ñoäng taùn thaønh phöông thöùc luaän ñieåm cuûa ñòch.)

“Laøm choã thaønh laäp Taùnh Theo mình thích”: “mình thích” nghóa laø phaùp cuûa mình thích, töùc laø töï mình cho pheùp. Thí duï nhö ñeä töû Phaät, phaùp cuûa hoï töï thích chính laø giaùo lyù cuûa Phaät; hoaëc nhö Baø La Moân phaùp cuûa hoï töï thích laø boán Pheä Ñaø..v..v...... “Theo” nghóa laø nöông töïa. “Theo Mình Thích”, nghóa laø

87

nöông töïa nôi giaùo phaùp cuûa mình tin töôûng vaø thích thuù. “Laøm” nghóa laø ñang taïo taùc. “Choã thaønh laäp taùnh”, “Taùnh” töùc laø phía tröôùc ñaõ noùi “khaû naêng phaân bieät taùnh sai bieät”. Ñaây tieán theâm moät böôùc haïn ñònh, Toâng thuoäc “khaû naêng phaân bieät taùnh sai bieät” choã ñeà xuaát cuûa oâng, laïi taát nhieân phaûi laø caên cöù nôi giaùo phaùp cuûa oâng voán ñaõ tin töôûng vaø thích thuù ñeå thaønh laäp. Cuõng töùc laø Taùnh cuûa Toâng choã thaønh laäp, khoâng theå sai traùi nôi giaùo lyù baûn Toâng cuûa oâng, thí duï nhö oâng neáu chính laø tín ñoà cuûa “Minh Luaän” hoaëc cuûa “Thanh Hieån Luaän”, ngöôøi cuûa hai ngoaïi ñaïo naøy ñeàu tin töôûng cho “AÂm thanh” laø thöôøng coøn, nhaân ñaây “Toâng” cuûa oâng thieát laäp quyeát ñònh khoâng ñöôïc giaûi thích “AÂm thanh laø voâ thöôøng”, neáu nhö theá thì traùi vôùi giaùo phaùp caên baûn choã tin töôûng vaø thích thuù cuûa oâng, “Toâng” nhö theá, khoâng nhöõng ngöôøi thuoäcToâng caên baûn cuûa oâng khoâng theå ñoàng yù, vaø ngöôøi ñoái phöông cuõng khoâng theå tieáp nhaän, do vì noù khoâng phaûi “Taùnh laøm choã thaønh laäp theo mình thích”.

Thích Luaän:

Noùi toùm laïi, “Toâng” choã thieát laäp, nhaát ñònh phaûi coù ñuû ba ñieàu kieän:

1, Hai beân taïo laäp phaûi cuï theå, coäng ñoàng ñeàu chaáp nhaän maø phaùp ñoù phaûi coù thaät (“Coù phaùp cöïc thaønh”; 2, Khaû naêng phaân bieät xuaát hieän choã muoán hieän baøy cuøng keû ñòch laäp luaän coù choã taùnh sai bieät (“Cöïc thaønh coù theå phaân bieät taùnh sai bieät”);

88

3, Caên cöù theo yù ñònh cuûa giaùo phaùp maø töï chính mình ñaõ tin töôûng vaø thích thuù, lieàn taïo laøm taùnh choã muoán thaønh laäp cuûa mình (Chuû ñeà khoâng traùi ngöôïc vôùi baûn giaùo. “Laøm choã thaønh laäp taùnh theo mình thích”)

Ba ñieàu kieän ñaây neáu ñaõ ñöôïc ñaày ñuû hoaøn toaøn thì môùi coù theå noùi laø thieát laäp “Toâng”. Thí duï nhö coù ñeä töû Phaät thieát laäp “AÂm thanh laø voâ thöôøng”, ñaây laïi laø moät thöù Toâng coù theå thaønh laäp, nhaân vì noù hoaøn toaøn ñaày ñuû ba ñieàu kieän ñaây:

1, Noù “höõu phaùp” laø “AÂm Thanh”, 2, Toâng Theå cuûa noù coù ñuû “khaû naêng phaân bieät taùnh sai bieät”, laø do sai bieät nôi “Thöôøng” cuûa keû ñòch laäp luaän. 3, Toâng Voâ Thöôøng ñaây laø caên cöù theo giaùo phaùp mình thích (Phaät Giaùo) laøm choã thaønh laäp taùnh. Nhö “AÂm thanh laø voâ thöôøng” cho neân coù theå duøng laøm thaønh “Toâng”.


“Trong ñaây” choã noùi laø “Toâng” laø ñieàu kieän coù theå thaønh laäp “ñaây, goïi” laø thöù nhaát, neáu trong tieàn ñeà bao haøm coù “Cöïc” coù theå “Thaønh” laäp (hai beân taïo laäp ñeàu cuøng chaáp nhaän noù) maø “phaùp” ñoù ñeàu “coù” cuï theå (khoâng phaûi nhö loâng ruøa söøng thoû..v..v.....); thöù hai, “Cöïc” coù theå “Thaønh” laäp (hai beân taïo laäp ñeàu cuøng chaáp nhaän noù), luaän giaû ñeàu coù “khaû naêng” phaân “bieät” choã muoán hieån baøy

89

cuøng keû ñòch laäp luaän coù “taùnh” “sai bieät” (maø khoâng truøng laäp töông tôï nôi choã laäp luaän cuûa keû ñòch); thöù ba, taát nhieân phaûi caên cöù “theo” giaùo phaùp cuûa luaän giaû chính “mình” voán ñaõ tin töôûng vaø thích thuù, ñeå taïo döïng “laøm” choã cho “taùnh” cuûa luaän ñieåm maø mình muoán “thaønh laäp” (khoâng traùi ngöôïc giaùo phaùp cuûa mình). “Ñaây goïi laø” “Toâng” coù theå duøng ñeå thaønh laäp; thí duï “nhö coù” ñeä töû Phaät “thaønh laäp [AÂm thanh laø voâ thöôøng]”, lieàn hoaøn toaøn ñaày ñuû ba ñieàu kieän ñaây, maø ñöôïc goïi laø Toâng cuûa hoï laäp luaän.

Thích Luaän:

Neáu caên cöù nôi ba ñieàu kieän ñaây cuûa Toâng, Toâng cuûa luaän giaû thieát laäp, laïi khoâng coù gaëp moïi thöù teä haïi nhö döôùi ñaây:

1, Nguyeân vì coù “cöïc thaønh höõu phaùp”, cho neân tieàn ñeà cuûa noù laïi khoâng theå coù laø buoâng tuoàng khoâng bôø meù, voïng töôûng giaû doái haõo huyeàn. 2, Nguyeân vì coù “cöïc thaønh khaû naêng phaân bieät taùnh sai bieät”, do ñoù laïi khoâng gaëp yù kieán gioáng nhau, truøng nhau hoaëc gaàn gioáng nhau cuøng luaän ñieåm cuûa keû ñòch.

3, Nguyeân vì coù “Theo mình thích laøm choã thaønh laäp taùnh”, sôû dó choã

Luaän giaû thaønh laäp taát nhieân phaûi khoâng traùi vôùi giaùo lyù voán coù cuûa luaän giaû, do ñaây khoâng coù theå laø luaän giaû töï mình boãng nhieân phaùt

90

sanh tö töôûng kyø laï luaän lyù cuoàng voïng quaùi ñaûn, maø ôû ñaây lyù luaän ñeàu phaûi coù truyeàn thöøa, coù cô sôû caên baûn, moïi ngöôøi ñeàu chaáp nhaän (taïm thôøi khoâng luaän taùnh chính xaùc lôùn nhoû cuûa noù).

B)- Chi Nhaân.

Luaän:

Nhaân (lyù do) coù ba töôùng, nhöõng gì laø ba? Nghóa laø Taùnh Toâng Phaùp phaûi phoå bieán, Ñoàng Phaåm nhaát ñònh coù taùnh, Dò Phaåm taùnh khoâng phaûi phoå bieán.

Chuù Thích:

“Nhaân”: nghóa laø lyù do, töùc laø lyù do cuûa choã thaønh laäp toâng naøy. Thí duï

nhö: thaønh laäp “AÂm thanh laø voâ thöôøng” laøm Toâng; Nhaân (lyù do laø): “Caên cöù vaøo taát caû choã taïo taùnh ñeàu thuoäc veà voâ thöôøng”; maø aâm thanh laø choã taïo taùnh; do ñoù aâm thanh laø voâ thöôøng, cho neân Toâng naøy ñöôïc thaønh laäp.

“Taùnh Toâng phaùp phaûi phoå bieán”: ñaây laø chi “Nhaân”, laø moät choã nhaát ñònh phaûi coù ba töôùng ñaày ñuû. “Laø Toâng”, laø Toâng ñaây, töùc laø “Toâng Theå”, laø choã laäp toâng ñeå luaän chöùng. “Phaùp” laø Höõu Phaùp (phaùp coù thaät), töùc laø “choã nöông cuûa Toâng (Toâng Y)”. “Bieán”, töùc laø phoå bieán, nghóa laø choã “Nhaân” ñöôïc ñeà xuaát taát nhieân phaûi coù taùnh phoå bieán cuûa Toâng Theå vaø Toâng Y (höõu phaùp); cuõng töùc laø Nhaân cuûa choã ñeà

91

xuaát khoâng ñöôïc cuøng taùnh cuûa “Toâng Theå” vaø “Höõu Phaùp” traùi ngöôïc nhau. Thí duï nhö, ba chöõ “Choã Taïo Taùnh” ñoái vôùi “Höõu Phaùp” cuûa choã taïo taùc aâm thanh vaø “Toâng” cuûa voâ thöôøng, ñeàu coù theå phuø hôïp, do ñoù hai ñieàu kieän “Höõu Phaùp” vaø “Toâng” ñaây ñeàu coù nghóa cuûa “Choã Taïo Taùnh”. Do ñaây duøng “Choã Taïo Taùnh” nhö laø “AÂm Thanh thì voâ thöôøng” laøm Nhaân cuûa Toâng, coù theå thaønh laäp ñöôïc.

“Ñoàng Phaåm nhaát ñònh phaûi coù taùnh: (Ñoàng Phaåm ñònh höõu taùnh) “Ñoàng

Phaåm” laø chæ cho Ñoàng Phaåm Duï. Ñoàng Phaåm Duï (goïi ñôn giaûn laø Ñoàng Duï) laø cuøng Toâng, nhöõng söï vieäc cuûa Duï ñoàng taùnh chaát vôùi phaùp. Thí duï nhö: Laäp Toâng noùi: “AÂm Thanh laø voâ thöôøng”, Nhaân: “phaøm do choã taïo taùnh, nhaát ñònh thuoäc voâ thöôøng”. Duï: “nhö caùi bình”. Caùi bình ñaây töùc laø “Ñoàng Phaåm Duï”, nhaân vì caùi bình cuøng aâm thanh laø ñoàng nhau choã taïo taùnh, ñoàng nhau laø voâ thöôøng. “Ñònh höõu taùnh” laø nhaát ñònh coù taùnh, nghóa laø nhaát ñònh trong “Nhaân” coù “choã taïo taùnh” cuõng laø voâ thöôøng. Noùi chung laïi, Nhaân cuûa choã ñeà cöû phaûi laø ôû trong Ñoàng Phaåm Duï nhaát ñònh coù taùnh cuûa “Nhaân” naøy, nhö theá môùi coù theå trôû thaønh laø “Nhaân” (ñeå taïo lyù do cho “Toâng”).

“Dò Phaåm taùnh khoâng phaûi phoå bieán”: (Dò Phaåm bieán voâ taùnh) “Dò

Phaåm” laø dò phaåm duï (goïi ñôn giaûn laø Dò Duï). “Bieán voâ taùnh” laø khoâng coù taùnh phoå bieán, nghóa laø hoaøn toaøn khoâng coù taùnh cuûa “Nhaân” ñaây. Thí duï nhö: duøng “Choã taïo taùnh” laøm Nhaân; Dò Duï: “Nhö khö khoâng”, maø hö khoâng ñeàu khoâng phaûi choã taïo taùnh, cho neân trong hö khoâng cuûa Dò Phaåm Duï ñaây phoå bieán khoâng coù choã taïo taùnh cuûa chi “Nhaân”, nhö theá chi “Nhaân” ñaây môùi coù

92

theå thaønh laäp. Phuû ñònh thì “Ñoàng Phaåm Duï” coù choã taïo taùnh, “Dò Phaåm Duï” cuõng coù choã taïo taùnh thì chi “Nhaân” ñaây laïi khoâng theå chia caùch kia ñaây, do ñoù laïi khoâng theå xaùc ñònh choã “Nhaân” ñeà cöû vaø xeùt ñeán cuøng laø chi nhaân ñaây laïi bò giöõ laáy söï baùc beû baát cöù phöông dieän naøo, bieán thaønh laäp tröôøng khoâng thanh tònh. Noùi ñôn giaûn, chi “Nhaân” khoâng theå trình dieän hieän ra vaø cuõng coù theå giöõ laáy thaønh phaàn phaûn ñoái cuûa luaän: cuøng luaän phaûn ñoái phaân ñònh giôùi haïn, thaønh trì phaân minh, maûy may khoâng mô hoà.

Nghóa Thoâng Suoát: Chi “Nhaân”phaûi “coù ba töôùng” (ba thöù taùnh chaát phuø hôïp vôùi ba ñieàu kieän), thì môùi coù theå thaønh laäp chi Nhaân. “Nhöõng gì laø ba? Nghóa laø” thöù nhaát laø phaûi “Phoå Bieán” vaø “laø Toâng Theå” vaø phaûi coù “Taùnh” cuûa “Phaùp” (töùc laø trong Toâng Theå vaø Höõu Phaùp ñeàu coù taùnh cuûa nhaân ñaây); thöù hai, nôi trong Duï “Ñoàng Phaåm” “Taùnh” cuûa Nhaân ñaây phaûi nhaát “Ñònh coù”; thöù ba, nhöng maø nôi trong Duï “Dò Phaåm” thì nhaát ñònh “Khoâng phaûi phoå bieán” coù “Taùnh” cuûa Nhaân ñaây.

Giaûi Thích Luaän :

Taïo laøm chi “Nhaân” taát nhieân phaûi chuaån bò ñaày ñuû ba thöù taùnh chaát; treân phöông dieän bieåu hieän, xem thaáy chæ laø taùnh chaát cuûa chi Nhaân, maø kyø thaät ba ñieàu kieän ñaây khi duøng ñeán ñeàu quan heä haïn cheá cuûa chi Nhaân, cuûa Toâng Theå, cuûa Höõu Phaùp vaø cuûa “Duï”; xuyeân qua ba ñieàu kieän ñaây, “Nhaân” cuûa choã ñeà cöû lieàn coù theå khieán khoâng bò ñôn ñoäc,

93

khoâng lyù do toàn taïi caù bieät, maø laïi cuøng treân döôùi cuûa hai chi Toâng vaø Duï, voøng voøng troùi buoäc nhau, lieân quan maïch laïc, laøm thaønh moät thöù Theå hoaøn toaøn nghieâm chænh vaø thaän troïng, do ñaây chi “Nhaân” khoâng phaûi laø moät ngöôøi lính coâ ñôn ñoäc laäp chieán ñaáu anh duõng, maø laø “Toâng Nhaân Duï” caû ba nhaát trí höôùng ngoaïi “toång theå chieán ñaáu”, ñeå ñaït ñöôïc baùc beû ñaû kích muïc ñích cuûa luaän kia. Laïi nöõa, trong ñieàu kieän thöù ba, “Dò Phaåm khaép taùnh khoâng” laïi khieán “Nhaân” cuûa beân mình khoâng bò sa vaøo giuùp cho luaän kia.

Luaän:

Taïi sao goïi laø Ñoàng Phaåm, Dò Phaåm? Nghóa laø choã laäp phaùp phaåm loaïi vaø yù nghóa ñeàu chænh teà bình ñaúng, goïi laø Ñoàng Phaåm, nhö thieát laäp “Voâ Thöôøng” thì caùi bình cuõng voâ thöôøng, goïi laø Ñoàng Phaåm. Dò Phaåm ñaây, nghóa laø nôi thò xöù (laø choã dò duï) choã thieát laäp thì khoâng coù noù, neáu nhö coù laø thöôøng, thaáy khoâng phaûi choã taïo taùc, nhö hö khoâng..v..v......

Chuù Thích:

“Nghóa laø choã laäp phaùp phaåm loaïi vaø yù nghóa ñeàu chænh teà bình ñaúng”: “Phaùp” ñaây laø chæ cho Toâng vaø Höõu Phaùp. “YÙ nghóa ñeàu chænh teà bình ñaúng” laø yù nghóa ñeàu chænh teà bình ñaúng. “Phaåm” laø phaåm loaïi. Nghóa laø Ñoàng Phaåm Duï laø chæ cho duï naøy cuøng vôùi choã laäp Toâng vaø Höõu Phaùp ñeàu coù yù nghóa chænh teà bình ñaúng, cuõng töùc laø: taùnh chaát ñeàu gioáng nhau.

94

“Nhö thieát laäp voâ thöôøng”: nghóa laø nhö thieát laäp voâ thöôøng laøm Toâng. “Caùi bình..v..v..... voâ thöôøng”: ñeà cöû thí duï ñeå noùi: “Nhö caùi bình voâ thöôøng”, hoaëc “Nhö aâm thanh voâ thöôøng” thì “Duï caùi bình” ñaây laø trình baøy nôi “Toâng Voâ Thöôøng”, chính laø Ñoàng Phaåm Duï.

“Dò Phaåm ñaây, nghóa laø nôi thò xöù (laø choã Dò Duï), choã thieát laäp thì khoâng coù noù”: “Thò Xöù” laø choã Dò Duï. “Choã thieáp laäp thì khoâng coù noù”, “Choã thieát laäp” laø chæ cho choã thieát laäp Toâng. Taùnh cuûa choã thieát laäp “Toâng” thì khoâng coù noù. Noùi chung laïi, neáu trong choã ñeà cöû cuûa “Duï” ñeàu khoâng coù thaät taùnh cuûa choã laäp “Toâng”, cuõng töùc laø taùnh cuûa “Duï” cuøng taùnh cuûa “Toâng” thì khoâng gioáng nhau.

“Neáu coù laø thöôøng, thaáy khoâng phaûi choã taïo taùc, nhö hö khoâng..v..v...”: chöõ “Höõu” laø coù phaùp. Thí duï nhö coù ngöôøi ñeà cöû Duï noùi raèng: “Neáu coù phaùp laø thöôøng”; nguyeân nhaân “moïi ngöôøi ñeàu thaáy noù khoâng phaûi laø choã taïo taùc”; ñeà cöû thí duï noùi raèng: “Nhö Hö Khoâng”. Duï Hö Khoâng ñaây töùc laø “Dò Duï”, nhaân vì Hö Khoâng khoâng phaûi laø choã taïo taùc, vì noù laø thöôøng, cho neân nôi trong Duï naøy khoâng coù taùnh voâ thöôøng cuûa toâng theå. Vì theá duøng voâ thöôøng laøm toâng, thì ñeà cöû hö khoâng laøm “Dò Phaåm Duï” coù theå thaønh laäp.


“Sao goïi Duï laø Ñoàng Phaåm” vaø “Dò Phaåm”? “Nghóa laø” cuøng Toâng “choã laäp” vaø choã coù “Phaùp” nôi “yù nghóa” vaø “phaåm” loaïi ñeàu “chænh” teà bình “ñaúng”, töùc laø “goïi teân” laø “Ñoàng Phaåm” Duï. “Nhö

95

thieát laäp voâ thöôøng” laøm toâng, maø ñeà cöû nhö “caùi bình” hoaëc “loaïi” aâm thanh laø “voâ thöôøng, laø teân” laøm “Ñoàng Phaåm” Duï (Duï ñoàng chaát). Maø “Dò Phaåm” Duï “ñaây, nghóa laø chính nôi choã” Dò Duï ñeàu khoâng coù taùnh voâ thöôøng nôi choã noù laäp Toâng, thí duï nhö ñeà cöû Duï noùi raèng, “neáu coù” phaùp “laø taùnh thöôøng”, theo moïi ngöôøi ñeàu “thaáy” noù “khoâng phaûi” laø taùnh “choã taïo taùc”, duï “nhö loaïi hö khoâng”, hö khoâng ñaây thì ñöôïc thaønh laø Dò Duï.

Giaûi Thích Luaän:

“Trong ñaây”: trong choã laäp “Toâng” ñaây, chæ laäp “AÂm thanh laø voâ thöôøng” laøm Toâng.

“Choã taïo taùnh”: hoaëc laäp “choã taïo taùnh” laøm Nhaân. Nhö laäp löôïng (laäpluaän) noùi raèng: “AÂm thaønh laø voâ thöôøng” laøm (Toâng); “vì choïn noù laøm choã taïo taùnh” (Nhaân).

“Choã chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn phaùt sanh taùnh”: hoaëc duøng “choã chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn phaùt sanh taùnh” laøm Nhaân cuûa Toâng voâ thöôøng ñaây. Nhö laäp löôïng (laäp luaän) noùi raèng: “AÂm thanh laø voâ thöôøng” (Toâng); “do vì noù laø choã phaùt taùnh chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn” (Nhaân). “Phoå bieán laø toâng phaùp”: “Bieán” laø phoå bieán. “Laø” laø ñaây. “Toâng Phaùp” laø Toâng Theå vaø Höõu Phaùp (phaùp coù thaät). Nghóa laø neáu duøng “AÂm Thaønh laø voâ thöôøng” laøm Toâng, vaø neáu duøng “Laø choã taïo taùnh” hoaëc “duøng noù laøm choã chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn” laøm Nhaân, thì hai Nhaân ñaây nôi “AÂm Thanh”

96

(Höõu Phaùp) cuûa “Toâng Y” (choã nöông töïa cuûa Toâng), cuøng “Voâ Thöôøng” cuûa “Toâng Theå” (baûn theå cuûa Toâng) taùnh cuûa chuùng noù ñeàu coù theå phoå bieán; cuõng töùc laø “aâm thanh” vaø “voâ thöôøng” ñeàu coù “laø choã taïo taùnh” vaø “choã chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn phaùt sanh taùnh”. Noùi roõ hôn, töùc laø “aâm thanh” coù choã taïo taùnh” vaø “voâ thöôøng cuõng coù choã taïo taùnh; “aâm thanh” laø choã chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn phaùt sanh taùnh, “voâ thöôøng” cuõng laø choã chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn phaùt sanh taùnh. Do ñoù, “choã taïo taùnh ñaây” vaø “choã chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn phaùt sanh taùnh” caû hai nhaát trí ñeàu cuøng taùnh cuûa “Toâng Theå” vaø “höõu phaùp”, cho neân coù theå thaønh laäp laøm Nhaân cuûa Toâng naøy.

“Nôi Ñoàng Phaåm nhaát ñònh coù taùnh”: nôi trong “Ñoàng Phaåm Duï” nhaát ñònh coù taùnh cuûa “Nhaân” naøy. Cuõng töùc laø “Nhaân” naøy phaûi nhaát trí cuøng taùnh cuûa “Ñoàng Phaåm Duï”, cho neân chi ñaây coù theå giöõ gìn luaän ñieåm cuûa oâng. “Dò Phaåm khoâng taùnh phoå bieán”: nhöng maø nôi trong “Dò Phaåm Duï” laïi khoâng ñöôïc coù taùnh cuûa “Nhaân” naøy. Cuõng töùc laø “Nhaân” naøy laïi khoâng ñöôïc cuøng taùnh gioáng nhau cuûa “Dò Phaåm Duï”, neáu khoâng thì “Nhaân” ñaây lieàn phaûn laïi trôû thaønh taùnh chaát ñoái ñòch cuûa luaän, nguyeân nhaân luaän giaû töï mình laøm roái loaïn phaàn döôùi, chuû yù ñích thaân trình baøy do laäp tröôøng coù vaán ñeà, löôõng löï chính laø nôi keõ hôû phaûn laïi cuûa luaän. Vì theá cho neân “Nhaân” khoâng theå thaønh töïu.

“Bao goàm laø nhaân voâ thöôøng”: “Voâ Thöôøng” laø chæ cho toâng theå. “Bao goàm” laø bao goàm nhieáp laáy taát

97

caû “Toâng Y”, “Ñoàng Duï” cuøng “Dò Duï”. Nghóa laø neáu “Nhaân” cuûa choã ñeà cöû nhaát ñònh xaùc thaät thì: 1, “Coù theå phoå bieán ñeán Toâng Theå vaø Höõu Phaùp ñaây” 2, “Nôi Ñoàng Phaûm Duï quyeát ñònh coù taùnh cuûa Nhaân ñaây” 3, “Nôi Dò Phaåm Duï thì dó nhieân quyeát ñònh khoâng coù taùnh phoå bieán cuûa Nhaân ñaây” Ba ñieàu kieän ñaây neáu coù theå ñaày ñuû thì “Nhaân” cuûa choã ñeà cöû lieàn coù theå thaønh laäp laøm Toâng cuûa “Voâ Thöøng” vaø chi “Nhaân” vaø chi “Nhaân” cuûa Ñoàng Duï, cuûa Dò Duï.


“Ñaây” “trong” Toâng choã thieát laäp, giaû söû neáu duøng laøm nhaân “choã taïo taùnh”, “hoaëc” noù duøng laøm nhaân “choã chuyeân caàn duõnh maõnh khoâng giaùn ñoaïn phaùt sanh taùnh” thì lyù do ñoù ñeàu coù theå ñaày ñuû cho chi Nhaân, nôi choã nhaát ñònh ba thöù ñieàu kieän phaûi hoaøn taát: (1) coù theå “phoå bieán” vaø “laø” “Toâng” Theå cuûa voâ thöôøng vaø goàm coù “phaùp” trong ñoù; (2) “Nôi trong Ñoàng Phaåm” Duï quyeát “ñònh coù taùnh” cuûa Nhaân naøy (Nhaân naøy cuøng Ñoàng Phaåm Duï coù taùnh ñoàng chaát Homogeneity); (3) Nhöng maø nôi trong “Dò Phaåm” Duï “Taùnh” cuûa Nhaân ñaây laïi “khoâng phoå bieán” “laø” coá tình hai lyù do ñaây ñeàu ñöôïc laøm Toâng “Voâ Thöôøng” vaø laøm chi “Nhaân” cuûa caùc Ñoàng Duï vaø Dò Duï. Giaûi Thích Luaän:

98

Hai thöù Nhaân cuûa voâ thöôøng ñaây, “choã taïo taùnh” laø ñoái vôùi “Minh Luaän” cuûa ngoaïi ñaïo maø noùi; coøn “choã chuyeân caàn duõnh maõnh khoâng giaùn ñoaïn phaùt sanh taùnh” laø ñoái vôùi “Thanh Hieån Luaän” cuûa ngoaïi ñaïo maø noùi. “Minh Luaän” töùc laø Pheä Ñaø Luaän, cuõng töùc laø Luaän Töù Minh cuûa Baø La Moân. “Thanh Hieån Luaän” töùc laø hoïc phaùi Di Maïn Sai, moät hoïc phaùi Khaûo Cöùu Pheä Ñaø Ñieån cuûa AÁn Ñoä. “AÂm Thanh” cuûa Pheä Ñaø chuû tröông laø tuyeät ñoái thöôøng truï, laø laøm ñaïi bieåu chaùnh thoáng cuûa tö töôûng Baø La Moân. Nhaân ñaây “choã taïo taùnh” töùc laø ñeå ñaû phaù baøi xích “AÂm thanh khoâng phaûi choã taïo taùc” cuûa Pheä Ñaø Luaän; coøn “choã chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn phaùt sanh taùnh” laø ñeå ñaû phaù baøi xích “AÂm thanh laø thöôøng coøn” cuûa Thanh Hieån Luaän.

C)- Chi Duï.

Luaän:

Duï coù hai thöù: moät laø Ñoàng Phaùp (Duï), hai laø Dò Phaùp (Duï). Ñoàng Phaùp (Duï) ñaây, neáu laø ôû choã hieån (baøy) Nhaân (cuûa) Ñoàng Phaåm (Duï) thì quyeát ñònh (phaûi) coù taùnh (cuûa Duï naøy), nghóa laø: “neáu coù choã taïo taùc, thaáy noù voâ thöôøng, thí duï nhö caùi bình..v..v.....” Dò Phaùp (Duï) ñaây, neáu laø nôi choã (Duï ñaây, coù theå) noùi (trong Toâng Phaùp cuûa) choã (thieát) laäp (thì quyeát ñònh) khoâng (coù taùnh cuûa Duï naøy), (Chi) Nhaân (cuûa choã ñeà cöû) phoå bieán (hoaøn toaøn) khoâng coù (taùnh cuûa Duï naøy), nghóa laø: “Neáu laø thöôøng; thaáy khoâng coù choã taïo taùc, nhö hö khoâng ..v..v......” Trong ñaây noùi “Thöôøng” thì bieåu hieän (hö khoâng) “khoâng phaûi voâ thöôøng”; noùi “khoâng phaûi choã taïo taùc” laø bieåu hieän (hö khoâng)

99

“khoâng choã taïo taùc”; nhö coù (moät thöù tö töôûng) khoâng phaûi (toàn taïi ngoaøi caùi) “coù”, goïi laø “khoâng phaûi coù” (laïi thieát laäp) “khoâng phaûi coù” (ñeå ñoái laäp cuøng noù).

Chuù Thích:

“Duï”: laø Duï cuûa “Nhaân Minh Hoïc”, khoâng chæ laø tyû duï hoaëc thí duï, maø laø nghóa “Daãn Duï” hoaëc “Söï Duï”. Bao goàm coù “daãn söï thaät ñeå chöùng minh” hoaëc yù “ñeà cöû thí duï söï thaät ñeå chöùng minh”. Nhö tröôùc ñaõ noùi: trong ba chi, “Toâng” laø yù nghóa chuû yeáu hoaëc tieàn ñeà, laø cô baûn cuûa luaän; “Nhaân” choïn lyù ñeå chöùng minh, “Duï” laø choïn söï thaät ñeå chöùng minh. Lyù vaø söï ñeàu hoaø hôïp, cho neân “Toâng” coù theå thaønh laäp.

“Ñoàng Duï”: töùc laø phaùp thí duï gioáng nhau vôùi Toâng. “Dò Phaùp”: töùc laø phaùp thí duï khaùc nhau vôùi Toângï.

“Neáu laø choã hieån baøy nhaân ñoàng phaåm thì quyeát ñònh coù taùnh”: “laø choã”, töùc laø choã cuûa “Duï” ñaây, cuõng töùc laø trong Duï ñaây. “Hieån”laø hieån baøy. “Nhaân Ñoàng Phaåm”laø ñoàng phaåm cuûa Nhaân, cuõng töùc laø trong Nhaân cuûa loaïi Ñoàng Phaåm. “Quyeát ñònh” laø xaùc ñònh. “Coù taùnh” laø coù taùnh cuûa Duï naøy. Nghóa laø neáu nhö “söï duï” ñaây coù theå hieån baøy ra nôi trong “Chi Nhaân” laø xaùc ñònh cuõng coù taùnh chaát töông ñoàng, cuõng töùc laø “Duï” ñaây cuøng “Nhaân” coù taùnh chaát gioáng nhau (Congeniality), cuõng chính laø noùi taùnh cuûa “Chi Duï” ñaây cuøng taùnh cuûa “Chi Nhaân” coù giao tieáp nhau.

100

“Nghóa laø neáu choã taïo taùc, thaáy kia voâ thöôøng, thí duï nhö caùi bình..v..v.....”: “Nghóa laø” neâu thí duï ñeå noùi. Döôùi ñaây laø “laäp löôïng” (laäp luaän) cuûa luaän giaû. Laäp Toâng noùi raèng: “Neáu choã taïo taùc” (neáu phaùp noï laø choã taïo taùc, cuõng töùc laø “Höõu phaùp” noï do taïo taùc maø ñöôïc thaønh.) Ñeà cöû Nhaân noùi raèng: “thaáy kia voâ thöôøng” (thì chuùng ta ñeàu hieän thaáy phaùp kia laø voâ thöôøng.) Ñeà cöû Duï noùi raèng: “thí duï nhö caùi bình..v..v....” ÔÛ trong “duï caùi bình” ñaây, baûn thaân “Caùi Bình” laø voâ thöôøng, maø “Chi Nhaân” cuõng laø voâ thöôøng, cho neân “Chi Duï” ñaây cuøng “Chi Nhaân” xaùc ñònh laø coù taùnh chaát gioáng nhau, cho neân “Duï” ñaây laø “Ñoàng Phaùp Duï” ñöôïc duøng thaønh laäp. “Dò Phaùp ñaây”: töùc laø Dò Phaùp Duï.

“Neáu laø nôi choã noùi khoâng coù choã laäp”: “nôi choã” laø trong Duï naøy. “Choã laäp” laø Toâng cuûa choã thieát laäp. “khoâng” laø khoâng coù taùnh cuûa Duï naøy. Cuõng töùc laø nôi trong “Chi Toâng” khoâng coù taùnh cuûa “Duï” naøy, cuõng töùc laø “Toâng” cuøng “Duï” khoâng gioáng nhau taùnh chaát.

“Nhaân phoå bieán khoâng phaûi coù”: “Nhaân” laø chi nhaân. “Phoå Bieán” laø hoaøn toaøn. “khoâng phaûi coù taùnh cuûa Duï naày”, nghóa laø nôi trong chi Nhaân hoaøn toaøn khoâng coù taùnh cuûa “Duï” naøy. Cuõng töùc laø “Duï” naøy cuøng “Chi Nhaân” cuõng laø khoâng gioáng nhau taùnh chaát. Noùi hôïp laïi ôû treân: neáu “Duï” cuûa choã ñeà cöû khoâng chæ cuøng “Chi Toâng” khoâng gioáng nhau taùnh chaát, maø laïi cuøng “Chi Nhaân” cuõng khoâng gioáng nhau taùnh chaát. Keát luaän (keát luaän ñaây, nôi trong vaên luaän hoaøn toaøn tænh löôïc): thì “Duï” ñaây coù theå trôû thaønh laøm “Dò Phaùp Duï” cuûa laäp luaän naøy. Dò

101

Phaùp Duï, töùc laø “Phaûn Duï”, laø phöông höôùng töông phaûn ñeán taùnh chính xaùc cuûa uûng hoä laäp luaän.

“Nghóa laø neáu laø thöôøng; thaáy khoâng phaûi choã taïo taùc, nhö loaïi hö khoâng”: Nghóa laø neáu coù phaùp noï laø thöôøng, do chuùng ta ñeàu thaáy vì noù khoâng phaûi choã taïo taùc, cho neân noù laø thöôøng. Thí duï nhö loaïi hö khoâng. Nhaân hö khoâng laø “Thöôøng”, cho neân cuøng “Toâng voâ thöôøng” cuûa choã thieát laäp, quyeán ñònh taùnh chaát khoâng phaûi gioáng nhau. Laïi nöõa hö khoâng laø “khoâng phaûi choã laäp taùnh”, cho neân cuøng vôùi choã ñeà cöû Nhaân cuûa “choã taïo taùnh” quyeát ñònh taùnh chaát khoâng gioáng nhau. Nhaân ñaây, Duï cuûa hö khoâng coù theå laø “Dò Phaùp Duï” cuûa Toâng Voâ Thöôøng.

“Trong ñaây thöôøng noùi”: “Trong ñaây” laø phía beân trong caùi naøy. “Noùi” laø lôøi noùi. Nghóa laø: trong caâu noùi naøy, “Thöôøng” laø ngoân töø ñaây. Laïi nöõa, “Thöôøng noùi” töùc laø: ngoân töø cuûa thöôøng.

“Bieåu hieän khoâng phaûi voâ thöôøng”: “Bieåu” laø hieän baøy, baøy toû. Hôïp laïi ôû treân noùi raèng: trong ñaây choã noùi chöõ “Thöôøng”, ngoân töø naøy ñaõ bieåu hieän hoaøn toaøn “khoâng phaûi laø voâ thöôøng”, khoâng phaûi laø ñoøi hoûi phaûi laäp moät “Toâng Thöôøng”, nhöng vì theo chaân luùc ñaàu neân laäp ñoái laäp “Toâng Voâ Thöôøng”

“Noùi khoâng phaûi choã taïo taùc, tieâu bieåu khoâng choã taïo taùc”: Gioáng nhau, trong ñaây choã noùi ngoân töø “khoâng phaûi choã taïo taùc” cuõng chæ laø duøng ñeán bieåu thò hö khoâng “khoâng choã taïo taùc” ñaáy thoâi, maø

102

khoâng phaûi laø ñeå thaønh laäp “khoâng choã taïo taùc” laøm nhaân, laïi theo chaân luùc ñaàu neân laäp nhaân töôùng ñoái laäp “choã taïo taùnh”.

“Nhö coù khoâng phaûi coù, goïi laø khoâng phaûi coù”: Thí duï nhö “Coù”, quyeán ñònh khoâng laø coù caùi “khoâng phaûi laø coù”, Nhaân ñaây môùi goïi noù laø “khoâng phaûi coù”. Noùi ngöôïc laïi, chæ coù thaät “coù” laø coù (chæ coù thaät “coù” laø toàn taïi), cho neân khi noùi “khoâng phaûi coù” laø chæ toû baøy “coù caùi khoâng coù”, ñeàu khoâng phaûi ôû ngoaøi cuûa “coù”, lieàn laäp moät thöù “khoâng phaûi coù”, laïi cuøng ñoái khaùng vôùi caùi thaät “coù” toàn taïi ñaây. Nhaân vì “khoâng phaûi coù” ñeàu khoâng toàn taïi! (khoâng coù moät phaùp toàn taïi, goïi laø “khoâng phaûi coù”) ----- “khoâng phaûi coù” khoâng theå thaønh laäp, chæ coù theå duøng ñeå bieåu thò: “khoâng laø coù”, nhö theá maø thoâi. Neáu moâ phoûng phaùp cuù cuûa kinh Kim Cang, lieàn coù theå noùi: “khoâng coù” moät phaùp, goïi laø “khoâng phaûi coù”.


“Duï coù hai thöù: moät laø Duï “Ñoàng Phaùp” “hai laø Duï Dò Phaùp”. Choã goïi Duï “Ñoàng Phaùp” ñaây, töùc laø: “neáu nôi Duï” laø choã hieån baøy ra nôi trong “Ñoàng Phaåm” cuûa “Nhaân” (nôi trong Nhaân cuûa loaïi Ñoàng Phaåm), “Quyeát ñònh coù Taùnh” cuûa Duï naøy (Duï naøy cuøng vôùi chi Nhaân coù taùnh chaát gioáng nhau), lieàn xöng Duï naøy Ñoàng Phaùp Duï. Nhö “nghóa laø: neáu” noù coù phaùp laø “choã taïo taùc” (Toâng), do moïi ngöôøi ñang “thaáy phaùp kia” laø “voâ thöôøng” (Nhaân). (Duï noùi raèng: “Thí duï nhö caùi bình” (caùi bình laø choã taïo taùnh, laïi laø voâ thöôøng, cho neân “Duï Bình” ñaây cuøng “Toâng” vaø “Nhaân” ñeàu gioáng nhau taùnh chaát, cho neân ñöôïc goïi laø Ñoàng Phaùp Duï.).

103

“Dò Phaùp” Duï ñaây, töùc laø: “neáu laø nôi “choã” Duï coù theå “noùi trong Toâng Phaùp cuûa choã thieát laäp” quyeát ñònh “khoâng” coù taùnh cuûa Duï naøy (“Duï” naøy cuøng “Toâng Chi” khoâng gioáng nhau taùnh chaát), maø coøn nôi trong “Chi Nhaân” cuûa choã ñeà cöû cuõng “phoå bieán khoâng phaûi coù” (cuõng hoaøn toaøn khoâng coù) taùnh cuûa Duï naøy (“Duï” naøy dó nhieân cuõng hoaøn toaøn cuøng vôùi “Chi Nhaân” khoâng gioáng nhau taùnh chaát), thì Duï naøy coù theå thaønh laäp laø Dò Phaùp Duï cuûa choã laäp löôïng. Nhö “nghóa laø: neáu” phaùp ñoù “laø thöôøng”, thì hieän “thaáy” noù “khoâng phaûi choã taïo taùc”, thí duï “nhö hö khoâng vaân vaân”.

Laø noùi “Thöôøng trong ñaây” (“ngoân töø Thöôøng” ñaây), chæ laø duøng ñeå “bieåu” thò yù nghó “khoâng phaûi voâ thöôøng”, ñoàng thôøi khoâng phaûi ñaõ laäp voâ thöôøng laøm Toâng, laïi nöõa laäp Toâng Thöôøng ñeå ñoái laäp cuøng Toâng voâ thöôøng. Vaû laïi laø noùi “khoâng phaûi choã taïo taùc” (ngoân töø khoâng phaûi choã taïo taùc ñaây), cuõng chæ laø duøng ñeán “bieåu thò” lôùp yù nghóa hö khoâng laø “khoâng choã taïo taùc” maø thoâi, ñoàng thôøi cuõng khoâng phaûi thieát laäp choã taïo taùc laøm Nhaân, maø laïi thieát laäp caùi khoâng phaûi choã taïo taùc ñeå ñoái laäp laïi cuøng Nhaân (phuû nhaän töùc laø maâu thuaãn töï töôùng). Thí duï “nhö coù” moät thöù tö töôûng “khoâng phaûi” laø “coù” , chuùng ta “goïi” noù laø “khoâng phaûi coù” (chuùng ta naém chaët caùi ñoù xöng laø “khoâng phaûi coù”; ñoàng thôøi khoâng phaûi laø nôi ngoaøi cuûa caùi “coù” laïi thieát laäp “khoâng phaûi coù” khoâng toàn taïi ñeå ñoái laäp cuøng noù).

D)- Lôøi Keát Luaän.- Trình Baøy Hình Thöùc Ba Chi.

Luaän:

104

“Ñaõ noùi Toâng Nhaân..v..v.... noùi nhieàu nhö theá nhaèm ñeå khai ngoä cho ngöôøi khaùc, goïi laø “Naêng Laäp”. Nhö noùi: “AÂm thanh voâ thöôøng” ñaây chính laø thieát taäp Toâng; “Choã taïo taùnh” ñaây chính laø noùi “Toâng Phaùp”; “Neáu laø choã taïo taùc, thaáy noù voâ thöôøng, nhö caùi bình vaân vaân” ñaây, laø noùi theo Ñoàng Phaåm; “Neáu noù laø thöôøng, thaáy khoâng phaûi choã taïo taùc, nhö hö khoâng” ñaây, laø noùi xa lìa. Chæ ba phaàn ñaây goïi laø “Naêng Laäp”.

Chuù Thích: “Toâng Nhaân..v..v....”: töùc laø Toâng, Nhaân, Duï. “Nhö laø noùi nhieàu”: “Noùi nhieàu” laø noùi nhieàu thöù, cuõng töùc laø noùi moïi thöù. “Noùi teân Naêng Laäp”: goïi laø ba chi cuûa Naêng Laäp. “Laø noùi Laäp Toâng”: laø duøng ñeán ngoân töø laäp toâng, cuõng töùc laø khi laäp toâng phaûi ñaët ñeå ngoân töø nhö theá; ñaây cuõng töùc laø tieâu chuaån ngoân töø vaø caùch thöùc, hoaëc hình thöùc (formula) ñeå laäp toâng.

“Laø noùi Toâng Phaùp”: laø töôøng thuaät ngoân töø tieâu chuaån cuûa “Nhaân” “Toâng Theå” cuøng “Höõu Phaùp”(phaùp coù thaät); cuõng töùc laø khi ñeà cöû “Nhaân” phaûi duøng hình thöùc nhö theá, taïo neân lôøi noùi nhö theá.

“Laø noùi theo Ñoàng Phaåm”: “Tuøy” laø thuaän theo, tuaân theo. “Ñoàng Phaåm” töùc laø Ñoàng Phaåm Duï. Coù nghóa ñaây chính laø thuaän theo ngoân töø cuûa “Ñoàng Phaåm Duï”; cuõng töùc laø khi ñeà xuaát “Ñoàng Phaåm Duï”

105

phaûi tuaân theo phöông thöùc vaø ngoân töø cuûa Ñoàng Phaåm Duï maø ñeà xuaát nhö theá.

“Neáu laø noù thöôøng”: “Noù” laø lôøi noùi trôï töø, khoâng coù nghóa.

“Laø noùi xa lìa”: “Xa lìa” laø xa lìa taùnh cuûa Toâng vaø cuûa Nhaân, töùc laø chæ cho “Dò” vaäy, cuõng töùc laø “Dò Phaåm Duï”. Nghóa laø khi ñeà cöû ra “Dò Phaåm Duï” phaûi nöông nôi hình thöùc naøy taïo lôøi noùi gioáng nhö theá (nhö laø ñaët ñeå ngoân töø gioáng nhö Ñoàng Phaåm Duï).

“Chæ ba chi ñaây”: “Chæ” laø lôøi noùi phaùt ra, khoâng coù nghóa. “Ba Phaàn”, töùc laø ba chi, chæ cho Toâng, Nhaân, Duï.

“Noùi teân Naêng Laäp”: goïi laø ba chi cuûa Naêng Laäp. Nghóa laø nöông nôi quy cuû ba chi cuûa choã taïo taùc ñaây lieàn coù theå goïi laø coù theå khieán ba chi cuûa Baûn Toâng ñöôïc thaønh laäp.


ÔÛ treân “ñaõ noùi” roõ “Toâng, Nhaân”, Duï..v..v..... “nhö laø noùi nhieàu thöù ngoân” töø, neáu coù theå duøng noù ñeå “hai ngoä cho ngöôøi khaùc” lieàn goïi danh xöng ba chi ñaây laø “Naêng Laäp”. Thí duï nhö noùi “AÂm Thanh laø voâ thöôøng” thì duøng ñeán “ngoân töø cuûa laäp Toâng” (duøng hình thöùc nhö theá, taïo ngoân töø nhö theá maø laäp Toâng); maø noùi “AÂm Thanh laø choã taïo taùnh”, ñoù laø töôøng thuaät ngoân töø Toâng Theå cuøng Höõu Phaùp cuûa Nhaân (Muoán ñeà cöû Nhaân neân duøng hình thöùc nhö theá, taïo lôøi noùi nhö theá); “Neáu laø choã taïo taùc, thaáy noù laø voâ thöôøng, gioáng nhö caùi bình ñaây chính laø tuøy

106

thuaän theo ngoân töø cuûa Ñoàng Phaåm Duï (khi ñeà cöû Ñoàng Phaåm Duï neân duøng phöông thöùc naøy maø taïo ngoân töø ñaët ñeå nhö theá); “Neáu noù laø thöôøng, thaáy khoâng phaûi choã taïo taùc, nhö hö khoâng ñaây, töùc laø xa lìa taùnh cuûa Toâng vaø Nhaân, bieåu hieän ngoân töø cuûa Dò Phaåm Duï (khi muoán ñeà cöû Dò Phaåm Duï, neân duøng hình thöùc naøy, taïo ngoân töø nhö theá). Chæ ba phaàn Toâng Nhaân Duï choã laäp ñuùng nhö phaùp thì ñöôïc goïi laø “Naêng” khieán ba chi cuûa Baûn Toâng ñöôïc “thaønh laäp”.

III.- BOÄ MOÂN TÔÏ NAÊNG LAÄP.- 1/- TÔÏ TOÂNG.

Luaän:

“Maëc duø (ñaõ) muoán thaønh laäp, do vì (nôi Toâng cuûa hoï) cuøng hieän löôïng vaân vaân traùi ngöôïc nhau, goïi laø Tôï Laäp Toâng; nghóa laø traùi ngöôïc nhau vôùi hieän löôïng, traùi ngöôïc nhau vôùi tyû löôïng, traùi ngöôïc nhau vôùi giaùo phaùp cuûa mình, traùi ngöôïc nhau vôùi theá gian, traùi ngöôïc nhau vôùi lôøi daïy cuûa mình, naêng phaân bieät hoaøn toaøn khoâng theå thaønh töïu (Toâng Theå), sôû phaân bieät hoaøn toaøn khoâng theå thaønh töïu (Toâng Y), caû hai (Toâng Theå vaø Toâng Y) hoaøn toaøn khoâng theå thaønh töïu, (nguyeân vì caû hai ñaõ) hoaøn toaøn thaønh töïu phuø hôïp nhau.”

Chuù Thích:

“Maëc duø muoán thaønh laäp” chöõ “laïc” ôû ñaây nghóa laø muoán. Nghóa laø luaän giaû khi ôû nôi laäp luaän, tuy nhieân cuõng muoán (nôi tö töôûng) thaønh laäp toâng cuûa oâng.

107

“Do vì traùi ngöôïc ngau (töông vi) cuøng hieän löôïng vaân vaân traùi ngöôïc nhau: “Do” laø do nôi. “Hieän löôïng ñaúng”, cuøng hieän löôïng vaân vaân tình hình coäng chung coù 9 thöù traùi ngöôïc nhau. “Tôï laäp Toâng”: nghóa laø laäp toâng töông tôï, chæ coù “hình thöùc” maø thoâi, khoâng phaûi naêng laäp chaân thaät, nguyeân vì choã laäp luaän cuûa noù, khoâng ñaày ñuû hình thöùc, nhöng trong noù bao goàm coù ñuû moïi thöù sai traùi, cho neân Toâng cuûa noù thieát laäp khoâng ñöôïc thaønh laäp, goïi laø “Laäp toâng töông tôï”.

“Traùi ngöôïc nhau vôùi hieän löôïng” (hieän löôïng töông vi): “Hieän löôïng”, laø caûnh giôùi choã hieåu bieát cuûa trí khoâng phaân bieät, goïi laø hieän löôïng, cuõng töùc laø thanh tònh toät böïc, lyù vaø söï ñeàu cao toät, thoâng thöôøng ñaây laø chæ cho caûnh giôùi choã chöùng ñaéc cuûa baäc thaùnh trí. Nguyeân vì ngöôøi baäc thaùnh ñaõ lìa khoûi phaân bieät voïng töôûng, cho neân ngöôøi baäc thaùnh thöôøng truï nôi caûnh giôùi hieän löôïng, lìa nôi voïng töôûng; Tuy nhieân, phaøm phu cuõng coù caûnh giôùi hieän löôïng, chæ laø thôøi gian hieän löôïng cuûa noù raát ngaén, thoâng thöôøng ñeàu bò voïng töôûng phaân bieät ngaên che, vaên sau seõ giaûi thích roõ hôn. Toâng cuûa choã thieát laäp, neáu traùi vôùi “hieän löôïng” naøy thì traùi vôùi chaùnh lyù, cho neân khoâng theå thaønh töïu. Coù 9 thöù sai laàm khi laäp Toâng, trong vaên luaän döôùi ñaây seõ giaûi thích tinh teá hôn, rieâng ôû ñaây chæ giaûi thích giaûn löôïc ñaïi yù cuûa noù maø thoâi.

“Traùi ngöôïc nhau vôùi tyû löôïng” (tyû löôïng töông vi): “Tyû löôïng” laø coù trí phaân bieät, tuy nhieân phaân bieät ñaây laø “phaân bieät chaân chaùnh”, maø khoâng phaûi “phaân bieät khoâng chaân chaùnh” hoaëc “phaân bieän voïng töôûng”; cho neân “tyû löôïng” laø caûnh giôùi coù phaân bieät cuûa

108

chaùnh trí. Thoâng thöôøng ñaây laø chæ cho ngöôøi chöa chöùng thaùnh ñaïo, nöông nôi “löôïng cuûa thaùnh ngoân” hoaëc “löôïng cuûa thaùnh giaùo” maø tö duy, quaùn saùt, giaûi roõ, nhaân ñaây sôû dó ñaït ñöôïc laø do tyû löôïng maø bieát ñeán caûnh giôùi choã hieåu bieát cuûa thaùnh trí, cho neân goïi laø Tyû Löôïng Trí, vì “tyû löôïng” ñaây nhôø nöông nôi “Thaùnh ngoân löôïng” vaø ñaây cuõng laø caûnh giôùi cuûa thaùnh trí. (Neáu laø caûnh giôùi sai laàm cuûa phaân bieät khoâng chaân chaùnh hoaëc phaân bieät voïng töôûng, ñöôïc goïi laø “Phi Löôïng”; Hieän löôïng, tyû löôïng, phi löôïng hôïp nhau laïi goïi laø “ba löôïng” cuûa Nhaân Minh.)

“Traùi ngöôïc nhau vôùi lôøi daïy cuûa mình” (töï giaùo töông vi): “Töï giaùo” laø chæ luaän giaû töï mình voán ñeà cöû giaùo phaùp tu haønh. “Toâng” cuûa luaän giaû thieát laäp neáu traùi ngöôïc nhau vôùi giaùo phaùp tu haønh cuûa luaän giaû ñeà cöû thì “Toâng” naøy lieàn khoâng theå thaønh laäp, nguyeân vì nhö theá laïi hoaøn toaøn maát ñi laäp tröôøng vaø cuõng hoaøn toaøn maát ñi caên baûn cuûa laäp luaän.

“Traùi ngöôïc nhau vôùi theá gian” (theá gian töông vi): moät ñieàu treân “Cuøng traùi ngöôïc nhau vôùi lôøi daïy cuûa mình” coù theå noùi cuõng laø traùi ngöôïc nhau vôùi phaùp xuaát theá; “Traùi ngöôïc nhau vôùi theá gian” ñaây cuõng laø traùi ngöôïc nhau vôùi chaân thaät cuûa theá gian. Nhaân vì “Chaân thaät cuûa xuaát theá” laø caên cöù nôi muïc ñích “chaân thaät cuûa theá gian”, neáu khoâng coù “chaân thaät cuûa theá gian” thì “chaân thaät cuûa xuaát theá” cuõng khoâng coù choã nöông caäy, cuõng khoâng theå thaønh töïu; cho neân ôû nôi “Toâng” khi thieát laäp khoâng chæ khoâng theå traùi vôùi phaùp theá gian vaø xuaát theá gian, cuõng khoâng theå traùi vôùi ñieàu “chaân thaät cuûa theá gian” maø moïi ngöôøi theá gian ñeàu chaáp nhaän, neáu khoâng thì

109

lôøi noù cuûa chính mình vaø “toâng” cuûa chính mình cuõng khoâng ñöôïc thaønh laäp.

“Traùi ngöôïc nhau vôùi lôøi daïy cuûa mình”: “Lôøi daïy cuûa mình” töùc laø phaùp cuûa mình thaønh laäp. Phaùp cuûa mình thaønh laäp neáu töï maâu thuaån vôùi nhau thì “Toâng cuûa mình khoâng theå thaønh laäp.

“Naêng phaân bieät hoaøn toaøn khoâng theå thaønh töïu”: “Naêng phaân bieät” töùc laø chæ cho Toâng Theå. “Baát Cöïc Thaønh” nghóa laø hoaøn toaøn khoâng theå thaønh laäp. Neáu “Toâng Theå” khoâng theå thaønh laäp, thì “Toâng” cuûa choã thaønh laäp khoâng ñöôïc thaønh laäp.

“Sôû phaân bieät hoaøn toaøn khoâng theå thaønh töïu”: “Sôû phaân bieät” töùc laø chæ cho Höõu Phaùp (phaùp coù thaät), chæ cho Toâng Y. Neáu “Toâng Y” khoâng theå thaønh laäp thì “Toâng” cuûa noù khoâng theå thaønh laäp.

Caû hai hoaøn toaøn khoâng theå thaønh töïu”: “Caû hai” nghóa laø chæ cho Toâng Theå vaø Toâng Y; neáu “Toâng Theå” vaø “Toâng Y” caû hai ñeàu khoâng theå thaønh laäp, thì “Toâng” cuûa noù cuõng khoâng theå thaønh laäp.

“Hoaøn toaøn thaønh töïu phuø hôïp nhau”: “Phuø hôïp nhau”, nghóa laø so cuøng chuû tröông cuûa keû ñòch thì chính phuø hôïp nhau, cuõng töùc laø cuøng Toâng cuûa keû ñòch hoaøn toaøn khoâng coù khu bieät nhau vaø noù laïi gioáng nhau vôùi “Khoâng Toâng”, cho neân maëc duø “laäp toâng töông tôï” maø thaät ra khoâng coù laäp Toâng, nguyeân vì hoaøn toaøn khoâng coù môû ñaàu bieän luaän, tröôùc heát noù töï mình ñaõ hoaøn toaøn quaêng xuoáng!


110

Luaän giaû “maëc duø” ñaõ “muoán thaønh laäp, do vì” nôi Toâng cuûa hoï, chæ “do vì” nôi “loaïi hieän löôïng” coù chín thöù “traùi ngöôïc nhau”, maø khoâng coù hình thöùc cuûa Toâng, do ñoù khoâng theå chaân chaùnh ñeå khieán Toâng cuûa hoï ñöôïc thaønh laäp, ñaây goïi laø “laäp Toâng töông tôï” cuõng goïi laø “Tôï Laäp Toâng”. 9 thöù sai laàm ñaây laø: 1, Sai laàm ôû choã so vôùi trí “hieän löôïng” cuûa caûnh giôùi choã hieåu bieát laïi “traùi ngöôïc nhau”; 2, Sai laàm ôû choã so vôùi trí “tyû löôïng” cuûa caûnh giôùi choã hieåu bieát laïi “traùi ngöôïc nhau”; 3, Sai laàm ôû choã so vôùi choã “giaùo” phaùp cuûa chính baûn thaân luaän giaû tu taäp laïi “traùi ngöôïc nhau”; 4, Sai laàm ôû choã so vôùi chaân thaät cuûa theá gian maø moïi ngöôøi theá gian ñeàu coâng nhaän laïi “traùi ngöôïc nhau”; 5, Sai laàm ôû choã so vôùi phaùp cuûa luaän giaû töï thieát laäp laïi “traùi ngöôïc nhau vôùi lôøi mình noùi” (töï maâu thuaãn nhau); 6, Sai laàm ôû choã Toâng Theå cuûa “Naêng Phaân Bieät” hoaøn toaøn khoâng thaønh töïu (khoâng theå thaønh laäp); 7, Sai laàm ôû choã Toâng Y (Höõu Phaùp) cuûa “Sôû phaân bieät” hoaøn toaøn khoâng theå thaønh töïu (khoâng theå thaønh laäp); 8, Sai laàm ôû choã Toâng Theå cuøng Höõu Phaùp caû hai ñaây “hoaøn toaøn khoâng theå thaønh töïu” (ñeàu khoâng theå thaønh laäp); 9, Sai laàm ôû choã so cuøng Toâng cuûa keû ñòch laïi “phuø hôïp nhau” (nhaát trí khoâng sai bieät) vôùi Toâng cuûa keû ñòch, neân bò loãi ôû choã vì ñaõ “hoaøn toaøn ñöôïc thaønh töïu” (Toâng cuûa noù ñöôïc kieán laäp so vôùi Toâng cuûa keû ñòch hoaøn toaøn phuø hôïp nhau neân bò loãi).

A)- Tôï Toâng Coù Chín Loãi.

*- Tôï Toâng 1: Hieän Löôïng Töông Vi.- (traùi ngöôïc nhau vôùi hieän löôïng).

111

Luaän:

Trong ñaây traùi ngöôïc nhau vôùi hieän löôïng, nhö noùi: “AÂm thanh khoâng phaûi choã nghe”

Chuù Thích:

“Hieän Löôïng”: maët tröôùc ñaõ trình baøy hieän löôïng laø choã hieåu bieát cuûa “Trí khoâng phaân bieät”, caûnh giôùi cuûa hieän löôïng ñaây phoå bieán nôi thaùnh vaø cuõng phoå bieán nôi phaøm, do chính nhó thöùc cuûa phaøm phu ngay laäp töùc nghe tieáng, ñoàng thôøi khoâng mang theo danh ngoân, cho neân khoâng voïng töôûng phaân bieät, cuõng töùc laø khoâng coù lieân quan ñeán giaù trò phaùn ñoaùn; choã hieåu bieát cuûa nhó thöùc chæ laø ñöông theå cuûa aâm thanh (baûn thaân cuûa aâm thanh), nhö nghe ñeán tieáng troáng, tieáng ñaøn, tieáng ngöôøi..v..v...... lieàn coù theå hieåu bieát ñoù laø tieáng troáng, tieáng ñaøn hoaëc tieáng ngöôøi, ñaây laø phaân bieät sô caáp (Primary Differentiation), chæ hieåu bieát baûn theå cuûa aâm thanh vaø naêm thöùc tröôùc cuõng ñeàu hieåu bieát nhö theá. Cho neân nhó thöùc ngay luùc ñoù ñeàu khoâng tieán theâm moät böôùc ñeå phaân bieät. Ñeán nhö aâm thanh tieán theâm moät böôùc ñeå phaân bieät thì aâm thanh trôû thaønh ñaùng yeâu hay khoâng ñaùng yeâu, trôû thaønh tieáng öa thích hay tieáng ñau khoå, tieáng vui möøng hay tieáng saùt phaït, cho ñeán laø tieáng thieâng lieâng vaø trong saïch hay tieáng daâm laïc..v..v....... ñem choã nghe cuûa aâm thanh coäng theâm phaân loaïi, cuøng moät luùc giao cho giaù trò phaùn ñoaùn hoaëc ñaùnh daáu, ñaây laø phaân bieät caáp hai (Secondary Differentiation), ñoù laø taùc duïng cuûa yù thöùc thöù saùu; cuoái cuøng laïi nöông nôi choã ñaùnh daáu ñaây hoaëc giaù trò phaùn ñoaùn maø phaùt khôûi yeâu hay gheùt, cho ñeán choïn laáy hay quaêng boû, nghinh ñoùn hay choáng cöï, ñaây laø phaân bieät caáp ba (Tertiary Differentiation) ñoù laø thöùc thöù

112

saùu nöông nôi thöùc thöù baûy (trung taâm chaáp ngaõ) phaùt khôûi taùc duïng. Nhaân ñaây, moïi thöù voïng töôûng, phaân bieät, chaáp tröôùc, töøng lôùp chuyeån bieán saâu saéc. Nhöng vaän chuyeån taùc duïng phaân bieät cuûa caùc thöùc ñaây, töø hieän löôïng cuûa naêm thöùc tröôùc phaùt khôûi hieåu bieát ñöông theå cuûa naêm traàn caûnh, sau cuøng ñeán voïng töôûng, yeâu gheùt, chaáp tröôùc laøm yeáu chæ, suoát caû quaù trình, chæ ôû trong khoaûng saùt na lieàn baùo caùo hoaøn thaønh; vì theá neân bieát, ngöôøi phaøm ñeàu khoâng phaûi khoâng coù caûnh giôùi hieän löôïng cuûa “Trí khoâng phaân bieät”, maø laø nhaân vì danh ngoân cuûa phaøm phu bò voïng töôûng phaân bieät quaù saâu quaù naëng, cho ñeán nhaõn thöùc moãi laàn thaáy saéc, nhó thöùc moãi laàn nghe tieáng, caûnh giôùi hieän löôïng moãi laàn xuaát hieän sau ñoù khoâng quay goùt (cô hoà trong moät khoaûng saùt na) lieàn do bôûi nghieäp löïc töùc khaéc phaùt khôûi moïi thöù danh ngoân, voïng töôûng phaân bieät, vì theá caûnh giôùi hieän löôïng ñaây laäp töùc bò nhöõng thöù voïng töôûng, danh ngoân phaân bieät töï taâm naøy ngaên che, chuyeån bieán.

“AÂm thanh khoâng phaûi choã nghe”: AÂm thanh cuûa nhó thöùc nghe laø caûnh giôùi hieän löôïng nhö tröôùc ñaõ trình baøy; Nhó thöùc chính ôû beân caïnh cuûa aâm thanh, choã hieåu bieát cuûa noù laø ñöông theå cuûa aâm thanh, laø khoâng bò xen taïp danh ngoân phaân bieät, cho neân goïi laø caûnh giôùi hieän löôïng. Luaän giaû neáu thieát laäp “aâm thanh laø phaùp coù thaät” maø laäp Toâng noùi raèng: “AÂm thanh khoâng phaûi laø choã nghe cuûa nhó thöùc” thì Toâng naøy so cuøng vôùi ñaïo lyù cuûa “hieän löôïng” lieàn bò traùi ngöôïc nhau, cho neân khoâng theå thaønh laäp.


113

“Trong ñaây” choã noùi “traùi ngöôïc nhau vôùi hieän löôïng, nhö” coù ngöôøi laäp Toâng “noùi: aâm thanh khoâng phaûi choã nghe” cuûa Nhó Thöùc thì Toâng naøy lieàn so cuøng vôùi ñaïo lyù cuûa hieän löôïng ñaõ traùi ngöôïc nhau, khoâng theå thaønh laäp.

*-Tôï Toâng 2: Tyû Löôïng Töông Vi : (traùi ngöôïc nhau vôùi tyû löôïng) Luaän:

(Toâng cuûa choã thieát laäp so cuøng) Tyû Löôïng (suy luaän) Töông Vi.- (traùi ngöôïc nhau vôùi tyû löôïng) ñaây, nhö noùi: “caùi bình vaân vaân laø thöôøng” (truï). Chuù Thích:

“Tyû Löôïng”: “Tyû” laø suy lyù; nghóa laø nöông nôi “söï hieåu bieát cuûa mình” maø suy bieát nôi ñieàu “chöa bieát”, nhö thaáy khoùi maø suy bieát coù löûa, thaáy daáu baùnh xe maø suy bieát coù xe. Tyû löôïng ñaây so vôùi phaùp dieãn dòch (deduction) cuûa hoïc lyù Taây Döông thì thuoäc loaïi töông tôï nhau. Tyû Löôïng ñaây coù nhieàu thöù nhö:

1, Töôùng Tyû Löôïng, nhö thaáy maøn xe suy bieát coù xe. 2, Theå Tyû Löôïng, do vaät gì tröôùc ñaõ bieát hoaëc ñaõ thaáy töï theå cuûa noù, nay “suy bieát” theå chöa bieát, chöa thaáy cuûa noù, nhö do hieän taïi suy bieát vò lai, do vò lai suy bieát quaù khöù..v..v...... 3, Phaùp Tyû Löôïng, do phaùp gaàn nhau, leä thuoäc nhau suy bieát laãn nhau, nhö do voâ thöôøng suy bieát laø khoå, do khoå suy bieát laø khoâng, hoaëc voâ

114

ngaõ..v..v...... 4, Nhaân Quaû Tyû Löôïng, do nhaân quaû suy bieát laãn nhau, nhö do nhaân maø suy bieát quaû cuûa noù, hoaëc do quaû maø suy bieát ñöôïc nhaân..v..v......

“Caùi bình vaân vaân laø thöôøng”: neáu duøng caùi bình cho laø “phaùp coù thaät” (höõu phaùp), maø laäp Toâng noùi raèng: “caùc caùi bình laø thöôøng”, lieàn coù loãi so cuøng “Tyû löôïng traùi ngöôïc nhau”. Nhaân vì caùi bình tuy nhieân laø vaät hieän thaáy, nhöng vaät naøy laïi khoâng phaûi thöôøng coøn, maëc duø khoâng theå phaù hoaïi, caùi bình naøy chung quy laø voâ thöôøng, ñaây chính laø do choã “suy bieát” cuûa trí phaân bieät, nhaân vì chuùng ta hieän thaáy caùi bình kia chung quy ñeàu voâ thöôøng, cho neân “suy bieát” caùi bình ñaây cuõng seõ nhö caùi bình kia roát cuoäc roài cuõng voâ thöôøng, ñaây goïi laø “Tyû löôïng khaû tri” (suy luaän coù theå bieát). Cho neân neáu laäp Toâng noùi raèng “caùi bình laø thöôøng”, töùc laø traùi vôùi ñaïo lyù cuûa “Tyû löôïng”, vì theá Toâng ñaây khoâng theå thaønh laäp. “Caùi bình vaân vaân” laø bao quaùt caùi bình vaø taát caû loaïi vaät töông tôï khaùc, nhö y phuïc, phoøng oác..v..v.......


Nhö noùi raèng Toâng cuûa choã thieát laäp so cuøng tyû löôïng traùi ngöôïc nhau, nhö laäp Toâng “noùi: caùi bình vaân vaân laø thöôøng” truï maø khoâng hö hoaïi, ñaây töùc laø phaïm loãi so cuøng choã hieåu bieát tyû löôïng traùi ngöôïc nhau.

*-Tôï Toâng 3: Töï Giaùo Töông Vi (traùi ngöôïc nhau vôùi giaùo phaùp cuûa mình).

115

Luaän:

(Toâng cuûa hoï thieát laäp) traùi ngöôïc nhau vôùi giaùo phaùp cuûa hoï (töï giaùo töông vi)ï, nhö Thaéng Luaän Sö laäp luaän “AÂm thanh laø thöôøng”

Chuù Thích:

“Thaéng Luaän Sö”: Thaéng Luaän Sö laø ngoaïi ñaïo cuûa coå AÁn Ñoä, hoï thaønh laäp “Saùu Cuù nghóa”: 1- Thaät, 2 - Ñöùc, 3 - Nghieäp, 4 – Ñaïi Höõu, 5 – Ñoàng Dò, 6 – Hoaø Hôïp. Trong noù, “Ñöùc Cuù” bao haøm coù 24 thöù, ñeàu laø choã taïo taùnh, theå cuûa noù laø “voâ thöôøng”.

“Laäp luaän aâm thanh laø thöôøng”: Thaéng Luaän Sö taäp Toâng noùi raèng: “AÂm thanh laø thöôøng” lieàn so cuøng phaùp cuûa boån giaùo hoï thì traùi ngöôïc nhau, nhaân ñaây “Toâng” cuûa hoï khoâng theå thaønh laäp ---- chæ coù hoï töø nay veà sau bieän luaän ñeàu khoâng coøn trôû laïi caên cöù nôi ñaïo lyù cuûa boån giaùo hoï, vì noù khoâng coøn khaû naêng nöõa; tröø phi hoï ñaõ tuyeân boá thoaùt ly boån giaùo thì môùi coù theå. Baèng khoâng vì laäp tröôøng cuûa Thaéng Luaän Sö, khoâng theå duøng “Toâng” choã thieát laäp, voâ tình huûy hoaïi luaän lyù giaùo phaùp cuûa chính mình (cuûa Thaéng Luaän).


Nhö noùi Toâng cuûa choã thieát laäp so cuøng “giaùo” phaùp choã ñeà cöû cuûa “chính” baûn thaân luaän giaû laïi “traùi ngöôïc nhau, nhö Thaéng Luaän Sö laäp” Toâng noùi raèng: “AÂm thanh laø thöôøng”, lieàn coù loãi so cuøng giaùo lyù cuûa chính hoï traùi ngöôïc nhau (Do Thaéng Luaän Sö noùi “AÂm thanh” laø moät trong 24 thöù “Ñöùc”, ñeàu laø choã taïo taùnh, vaû laïi theå cuûa noù khoâng phaûi thöôøng).

116

*- Tôï Toâng 4: Theá Gian Töông Vi (traùi ngöôïc nhau vôùi theá gian).

Luaän:

(Toâng cuûa choã thieát laäp so cuøng vôùi) theá gian töông vi (traùi ngöôïc nhau vôùi theá gian) ñaây, nhö noùi “Thoû (meï) coù thai khoâng phaûi (do) maët traêng (maø) coù (thai)”. Laïi nhö noùi raèng: “Ngöôøi ñaûnh leã ñoáng xöông (con ngöôøi laø) thanh tònh, Vì thaân phaàn (thaân theå) chuùng sanh, (trong traéng cuõng) nhö soø oác”

Chuù Thích:

“Theá gian töông vi”: “Theá gian” laø ñaïo lyù cuûa ngöôøi theá gian choã cuøng nhau hieåu bieát, cuøng nhau tin töôûng, cuøng nhau mong caàu. Ñôøi nhaø Ñuôøng, Nhaân Minh Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän Sôù cuûa phaùp sö Vaên Quyõ noùi raèng: “Theá gian” coù hai thöù, 1- Hoïc giaû theá gian, 2- Khoâng phaûi hoïc giaû theá gian”. Hoïc giaû theá gian laø do hoïc môùi bieát, goïi laø “hoïc giaû theá gian”, nhö kyõ ngheä cuûa theá gian raát nhieàu, hoïc vaán..v..v..... “Khoâng phaûi hoïc giaû theá gian” laø khoâng traûi qua hoïc taäp, maø do nhieàu ngöôøi chung nhau mong caàu, nhö nhöõng söï vieäc truyeàn thuyeát, truyeàn vaên, hoaëc raát nhieàu öôùc ñònh thaønh tuïc leä cuûa theá gian, ñaây goïi laø “Khoâng phaûi hoïc giaû theá gian”

“Thoû coù thai khoâng phaûi (do) maët traêng coù”: “Thoû coù thai”, nghóa laø thoû meï coù thai thoû con. Roõ raøng nhö, Nhaân Minh Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän Giaûi cuûa Phaùp sö Chaân Giôùi noùi raèng: “Ngöôøi theá tuïc ñeàu noùi nhaân vì coù maët traêng neân thoû môùi coù thai”, yù cuûa hoï laø: thôøi xöa ôû AÁn Ñoä ngöôøi daân theá tuïc töông truyeàn raèng, sôû dó

117

thoû meï coù thai thoû con laø do maët traêng ñem ñeán; vaán ñeà ñaây laø do hoï töông truyeàn trong maët traêng coù con thoû, nhaân vì nguyeân lai cuûa thoû con laø maët traêng. Chính nhö trong queâ höông chuùng ta cuõng coù töông truyeàn gioáng nhau nhö, Haèng Nga troán trong cung traêng, Ngoâ Cöông ñoán caây queá..v..v......, nhöõng töông truyeàn naøy ñeàu laø “khoâng phaûi hoïc giaû theá gian”. Neáu coù ngöôøi laäp luaän raèng: “Thoû meï mang thai thoû con” laø khoâng phaûi do maët traêng maø coù thai”, nhö vaäy laïi caøng traùi ngöôïc nhau so vôùi nieàm tin theá gian “khoâng phaûi hoïc giaû theá gian”. Nhöng maø choã laäp ngoân cuûa hoïc giaû khoâng phaûi coá yù choáng nhau vôùi ngöôøi theá gian (Ñaây laø hoïc giaû AÁn Ñoä vaø truyeàn thoáng cuûa ngöôøi tu haønh).

“Ngöôøi ñaûnh leã ñoáng xöông thanh tònh, vì thaân phaàn (thaân theå) chuùng sanh, nhö soø oác”: Phaùp sö Chaân Giôùi noùi raèng: “Hoïc giaû Nhò Thöøa khi tu Baát Tònh Quaùn, quaùn thaân chuùng sanh khoâng phaûi baát tònh. Ngaøy nay ngöôøi ñaûnh leã ñoáng xöông thanh tònh, töùc laø so cuøng hoïc giaû theá gian traùi ngöôïc nhau”. “Chuùng sanh phaàn” töùc laø thaân phaàn (thaân theå) chuùng sanh.

“Cuõng nhö Soø oác”: “Soø oác” laø yù laáy phaàn trong saïch cuûa noù. Ñaïi sö Ngaãu Ích noùi raèng: “Neân bieát Nhaân cuûa thaân phaàn chuùng sinh, so (cuøng) Duï cuûa cuõng nhö soø oác ñeàu coù theå thaønh laäp Toâng baát tònh, maø khoâng theå thaønh laäp Toâng thanh tònh”. YÙ töù ñaây laø: “Do vì ñaûnh leã ñoáng xöông thaân phaàn (moät boä phaän cuûa thaân theå) cuûa chuùng sanh laø Nhaân”, vaø “trong traéng cuõng nhö soø oác laø Duï”, Nhaân ñaây so cuøng Duï, chæ coù theå duøng ñeán Toâng “giöõ laáy baát tònh”, nhöng khoâng theå duøng ñeán Toâng “giöõ laáy thanh tònh” nôi

118

“ngöôøi ñaûnh leã ñoáng xöông thanh tònh” cuûa luaän giaû.


Nhö noùi Toâng cuûa choã thieát laäp so cuøng vôùi “theá gian traùi ngöôïc nhau, nhö” coù ngöôøi laäp luaän “noùi raèng:” thoû meï “mang thai thoû con” do mong nhôù “maët traêng” maø “coù thai”. Laïi nöõa nhö laäp luaän noùi raèng: “ñaûnh leã ñoáng xöông cuûa con ngöôøi” laø “thanh tònh”, ñaây thuoäc veà “Toâng”, do vì noù cho thaân phaàn cuûa chuùng sanh laø thuoäc veà “Nhaân”, baïch tònh (trong traéng) “cuõng nhö soø oác” laø thuoäc veà “Duï”, laäp luaän ñaây laø hoaøn toaøn phaïm loãi traùi ngöôïc nhau so cuøng theá gian.

*- Tôï Toâng 5: Töï Ngöõ Töông Vi (Traùi Ngöôïc Nhau Lôøi Mình Noùi).

Luaän:

(Toâng cuûa choã thieát laäp) traùi ngöôïc nhau vôùi lôøi mình noùi, nhö noùi: “Meï ta laø Thaïch Nöõ” (Nöõ caên cuûa Thaïch Nöõ bò laáp kín khoâng theå sanh con).

Chuù Thích:

“Thaïch Nöõ”: Haønh Söï Sao Tö Trì Kyù moät trong quyeån 2 noùi naèng: “Thaïch Nöõ ñaây, caên cuûa noù khoâng thoâng daâm”. Kinh Ñaïi Nieát Baøn quyeån 25 noùi raèng: “Duï nhö Thaïch Nöõ, voán khoâng coù töôùng con”, coù theå bieát nöõ caên cuûa Thaïch Nöõ bò laáp kín, khoâng theå haønh daâm, cuõng nhaân ñaây khoâng coù khaû naêng sanh con. Ngöôøi sanh thaân ta môùi coù theå goïi laø “Meï Ta”, ñaõ

119

noùi laø “Meï Ta” laïi goïi baø laø “Thaïch Nöõ”, theá laø töï maâu thuaãn nhau.


Nhö noùi Toâng cuûa choã thieát laäp coù loãi “traùi ngöôïc nhau lôøi mình noùi”, nhö laäp luaän raèng: ngöôøi sanh ta laø meï ta, vì baø laø “Thaïch Nöõ” (do baø teân laø Thaïch Nöõ), ñaây laïi laø hoaøn toaøn phaïm loãi traùi ngöôïc nhau lôøi mình noùi.

*- Tôï Toâng 6: Naêng Phaân Bieät Baát Cöïc Thaønh. (Toâng Theå cuûa Naêng phaân bieät hoaøn toaøn khoâng theå thaønh laäp)

Luaän:

(Toâng cuûa choã thieát laäp coù loãi nôi Toâng Theå) Naêng Phaân Bieät Baát Cöïc Thaønh ñaây, nhö ñeä töû Phaät ñoái vôùi sö Soá Luaän maø laäp luaän raèng: “AÂm thanh bò hoaïi dieät” (nguyeân vì ñoái phöông khoâng chaáp nhaän).

Chuù Thích:

“Naêng Phaân Phieät”: töùc laø Toâng Theå. “Baát Cöïc Thaønh”: nghóa laø hoaøn toaøn khoâng theå thaønh laäp, nguyeân vì choã ñoái phöông khoâng chaáp nhaän.

“AÂm thanh bò hoaïi dieät”: AÂm thanh laø phaùp cuûa hoaïi dieät. Hai chöõ “hoaïi dieät” töùc laø “Toâng Theå” cuûa naêng phaân bieät. “AÂm Thanh” laø Höõu Phaùp (laø phaùp coù thaät). Nhöng aâm thanh xöa nay chính laø phaùp cuûa saùt na

120

hoaïi dieät, nhöng sö Thaéng Luaän thì chaáp aâm thanh laø thöôøng, cho neân hoï tuyeät ñoái khoâng thöøa nhaän “AÂm thanh laø hoaïi dieät”. Nhaân ñaây neáu ñoái vôùi caùc sö Soá Luaän tieát laäp Toâng “AÂm thanh laø hoaïi dieät” thì nhaát ñònh thaät haønh khoâng ñöôïc thoâng suoát, ñaây goïi laø “baát cöïc thaønh” (hoaøn toaøn khoâng thaønh), nguyeân vì hoï tuyeät ñoái khoâng theå tieáp nhaän thöù phaùp naøy. Vì sao khoâng theå tieáp nhaän? Lyù do hoï neáu tieáp nhaän söï thaønh laäp Toâng naøy cuûa oâng thì caên baûn khoâng theå duøng ñeå bieän luaän vaø hoï ñaõ phaûi hoaøn toaøn luaân phieân chòu ñöïng: vì Toâng cuûa hoï ñaõ bò phuû ñònh. Sôû dó caàn bieän luaän, hai beân ñeàu phaûi coù theå duøng ñieàu kieän ñeå töø nay veà sau vaãn ñöôïc tieán haønh tieáp nhaän, vaãn môùi coù theå thaûo luaän ñöôïc. Keá ñeán, Nôi Thaønh Duy Thöùc Luaän, neáu muoán phaù caùc sö Soá Luaän chaáp “aâm thanh laø thaät” thì phaûi laäp Toâng raèng: “AÂm thanh laø höõu phaùp, quyeát ñònh khoâng thaät”. Ñeà cöû Nhaân noùi raèng: “(vì do noù laøm) ba söï vieäc hôïp thaønh”. Ñeà cöû Ñoàng Duï noùi raèng: “Nhö ñaùm röøng quan lính vaân vaân”. Trong ñaây choã noùi “ba söï vieäc” laø caùc sö Soá Luaän chaáp “Taùt Thuøy, Thích Xaø, Thaùp Ma) vaø hoï duøng ba thöù ñaây laøm naêng thaønh ñeå thaønh töïu 23 phaùp (laø sôû thaønh cuûa hoï), “AÂm thanh” chính laø moät phaùp trong 23 phaùp ñaây.


Nhö noùi Toâng cuûa choã thieát laäp coù loãi nôi Toâng Theå cuûa “Naêng Phaân Bieät hoaøn toaøn khoâng thaønh”, thí duï “nhö ñeä töû Phaät ñôùi vôùi caùc sö Soá Luaän laïi laäp” Toâng noùi raèng: “AÂm thanh” laø phaùp “hoaïi dieät”, töùc laø hoaøn toaøn phaïm loãi naêng phaân bieät khoâng cöïc thaønh; nguyeân vì ñoái phöông tuyeät ñoái khoâng chaáp nhaän thaønh laäp Toâng Theå nhö theá.

121

Giaûi Thích Luaän: Töø trong thí duï thöù tö “Traùi ngöôïc nhau vôùi theá gian” ñeán thöù saùu (Naêng phaân bieät khoâng cöïc thaønh) ñaây, coù theå thaáy nôi trong Nhaân Minh, neáu caàn laäp luaän, khoâng theå chæ töï mình oâng, hoaëc ngöôøi cuûa baûn Toâng oâng laïi coù theå tin nhaän phaùp cuûa oâng, maø phaûi caàn chuù yù ñeán nhieàu phöông dieän höùa khaû; nhaân ñaây khi ñeà xuaát luaän ñieåm (meänh ñeà):

1, Phaûi khieán ñoái phöông nhieàu ít coù theå chaáp nhaän. 2, Khoâng theå moät khi baét ñaàu khai saùng laïi khieán ñoái phöông khoâng theå tieáp nhaän, neáu phuû nhaän thì laïi hoaøn toaøn maát caùi gì ban ñaàu ñaøm luaän.

Neáu moät khi baét ñaàu khai saùng tuyeät ñoái ñaøm luaän khoâng theå toång hôïp thì ñieàu ñoù bieän luaän hoaøn toaøn khoâng theå ra khoûi. Nhaân ñaây, caàn yeáu duøng Nhaân Minh ñeå thuyeát phuïc ñoái phöông, taát nhieân phaûi tuaàn töï tieán daàn, khoâng theå tieán moät caùch haáp taáp voäi vaøng. Ñaây cuõng laø phöông tieän quaù trình luaän chöùng tu döôõng cuøng chuyeân moân cuûa Nhaân Minh Luaän. Noùi ñôn giaûn, muïc ñích bieän chöùng cuûa Nhaân Minh Luaän chính laø hoaøn toaøn thuyeát phuïc ñoái phöông, phaù tröø meâ chaáp cuûa ñoái phöông, duøng luaän lyù caûm phuïc ñoái phöông, khieán boû taø kieán, vaøo nôi chaùnh kieán, khoâng caàn choïc giaän, chaâm töùc hoaëc traùch maéng, giaùo huaán ñoái phöông, laïi khoâng caàn caõi loän maï nhuïc ñoái phöông, cho neân khoâng theå moät khi môû lôøi laïi khoâng hoan hyû ca ngôïi, ñaáy chính laø khoâng theå ñaït thaønh coâng duïng lôïi tha cuûa “Nhaân Minh”. Vì theá phaûi bieát, “Nhaân Minh” chính laø moät khuoân phaùp

122

hoïc vaán raát chu ñaùo laâu daøi ñeå thaâu nhieáp daãn daét chuùng sanh vaøo ñaïo.

*- Tôï Toâng 7: Sôû Phaân Bieät Baát Cöïc Thaønh. (Ñoái töôïng phaân bieät khoâng theå thaønh laäp) Luaän:

(Choã laäp Toâng coù loãi ) sôû phaân bieät (chæ cho Höõu Phaùp “Ngaõ” hoaëc Toâng Y) baát cöïc thaønh ñaây, nhö caùc sö Soá Luaän ñoái vôùi ñeä töû Phaät (laïi) noùi: “Ngaõ (Thaàn Ngaõ, Linh Hoàn) laø tö duy”.

Chuù Thích:

“Sôû phaân bieät” töùc laø chæ cho Höõu Phaùp hoaëc Toâng Y. ÔÛ ñaây töùc laø chöõ “Ngaõ” cuûa “Ngaõ laø tö duy”

“Baát cöïc thaønh”: töùc laø khoâng theå thaønh laäp, khoâng chaáp nhaän. Nhaân vì ñeä töû Phaät quyeát khoâng chaáp nhaän thieát laäp “Ngaõ” laøm “Höõu Phaùp”, nhaân vì ñeä töû Phaät ñeàu tin bieát lyù cuûa “voâ ngaõ”, cho neân thieát laäp “Ngaõ” laøm höõu phaùp ñoái vôùi ñeä töû Phaät maø noùi laø nhaát ñònh khoâng theå chaáp nhaän.

“Ngaõ laø tö duy”: “Ngaõ” ñaây laø do ngoaïi ñaïo noùi, ñeàu laø chæ cho Thaàn Ngaõ (Linh Hoàn) maø noùi. “Tö Duy” töùc laø suy nghó, choã taâm tö duy. Ñaây laø ngoaïi ñaïo Soá Luaän noùi, cuøng thôøi kyø Khaûi Moâng Phaùp Quoác tieáng noùi Trieát Hoïc Gia Ñòch Ca Nhó (Descartes, 1596 – 1650) “Ngaõ tö duy vì theá ngaõ hieän höõu” (Cogito ergo sum. I think; therefore I am.), cô hoà hoaøn toaøn nhaát trí, ñeàu chaáp nhaän cho laø “coù Ngaõ”. (Khoâng bieát tö töôûng chuû yeáu cuûa

123

Ñòch Ca Nhó ñaây hoaøn toaøn phuû nhaän hay aûnh höôûng hoaëc “môû saùo” cuûa caùc nhaø Soá Luaän AÁn Ñoä?)


Nhö noùi Toâng choã thieát laäp coù loãi “Sôû phaân bieät cuoái cuøng khoâng thaønh ñaây, nhö caùc sö Soá Luaän ñoái vôùi ñeä töû Phaät laïi laäp luaän noùi raèng: Ngaõ laø tö duy” thì laïi hoaøn toaøn phaïm loãi sôû phaân bieät cuoái cuøng khoâng thaønh.

Chuù Thích:

Trong thí duï so saùnh “naêng phaân bieät baát cöïc thaønh” (naêng phaân bieät hoaøn toaøn khoâng thaønh) cuûa Thöùc thöù saùu vaø “sôû phaân bieät baát cöïc thaønh” (sôû phaân bieän hoaøn toaøn khoâng thaønh) cuûa Thöùc thöù baûy, coù theå bieát ñoù laø vaán ñeà “ñoái töôïng”. Nhaân ñaây khi bieän luaän ñoái ñòch lyù luaän veà Ngaõ caû hai beân caàn phaûi “bieát mình bieát hoï”, vaû laïi moät khi môû ñaàu caàn nghieâm troïng ôû choã hoaøn toaøn phaïm phaûi ñieàu “kieâng kî” cuûa ñoái phöông (Moät khi môû ñaàu phaûi an uûi hoï ñieàu traùi ngöôïc toån thöông); nhaân ñaây duøng “Nhaân Minh” thuyeát phuïc hoaëc caûm hoaù ñeå daãn daét ngöôøi hoï, khoâng theå chæ coù moät muøi “töï baøy töï noùi”, maø phaûi giaûi roõ ñoái töôïng cuûa hoï, choã goïi laø “ñöông cô”, tín ngöôõng cuûa hoï laø gì, nôi tín ngöôõng cuûa hoï, trong ñoù coù sôû tröôøng sôû ñoaûn, nhôø ñoù môùi coù theå naém baét troïng ñieåm, tuaàn töï tieán daàn, moãi moãi coâng phaù. Coù theå bieát, hoïc taäp Nhaân Minh khoâng chæ caàn hieåu roõ, ghi kyõ caøng moät coâng thöùc moät caùch thöùc cuûa khuoân cheát, maø coøn phaûi caàn hoïc ñeå trôû thaønh hoïc vaán cuûa moät khuoân linh hoaïi, vaû laïi phaûi “do ngöôøi ñaët ra coâng

124

thöùc, do phaùp ñaët ra coâng thöùc” thì môùi coù theå noùi ñaõ “thoâng ñaït Nhaân Minh”.

*- Tôï Toâng 8: Caâu Baát Cöïc Thaønh. (Caû hai hoaøn toaøn khoâng theå thaønh laäp)

Luaän:

Caâu (caû hai Toâng Theå “Naêng Phaân Bieät” vaø Höõu Phaùp “Sôû Phaân Bieätõ”) Baát Cöïc (hoaøn toaøn khoâng theå) Thaønh (laäp) ñaây, nhö caùc sö Thaéng Luaän ñoái vôùi ñeä töû Phaät (laïi) laäp luaän raèng: “Ngaõ duøng (ñeå) hoaø hôïp nhaân duyeân”

Chuù Thích: “Caâu baát cöïc thaønh”: “Caâu” laø chæ cho Toâng Theå cuøng Höõu Phaùp (phaùp coù thaät) caû hai ñeàu “khoâng theå thaønh laäp”, khoâng theå chaáp nhaän söï laäp luaän naøy.

“Ngaõ duøng (ñeå) hoaø hôïp nhaân duyeân”: “Ngaõ” töùc laø chæ cho choã phaân bieät, choã coù phaùp. “Hoaø hôïp nhaân duyeân” töùc laø chæ cho Toâng Theå, chæ cho Naêng Phaân Bieät. Ngoaïi ñaïo Thaéng Luaän chaáp “Ngaõ” cho laø thaät vaø noùi raèng: do trong “Ñöùc Cuù” coù 9 thöù nhaân duyeân hoøa hôïp laø “giaùc, laïc, khoå, duïc, saân, caàn, duõng, haønh, phaùp phi phaùp”, thöôøng sanh khôûi “Trí Töôùng”, maø goïi “Trí Töôùng” ñaây laø “Ngaõ”. Sau ñoù do “Ngaõ” cuøng “Hoaø Hôïp Cuù” laøm nhaân duyeân, lieàn coù theå khieán “9 ñöùc” cuøng “Ngaõ” hoaø hôïp maø taùi phaùt khôûi “Trí Töôùng”, cho neân “Hoaø Hôïp Cuù” cuøng “Trí Töôùng”, choã phaùt khôûi laïi coù theå hieån baøy “Ngaõ Theå”, cho neân chöùng minh “Ngaõ” coù thaät theå, cho neân “Ngaõ” thì thaät coù. Ñaây ñeàu laø ngoaïi ñaïo voïng chaáp thaät phaùp ôû ngoaøi taâm, chuyeân hoaø hôïp

125

ñeå sanh ra theå cuûa “thaät ngaõ”, vì theá chaáp “Ngaõ” cho laø thaät. Nhöng ñoái vôùi ñeä töû Phaät maø noùi, “Toâng” ñaây choïn “Ngaõ” laøm Höõu Phaùp (phaùp coù thaät), cho neân quyeát ñònh khoâng chaáp nhaän. Laïi duøng “Hoaø hôïp nhaân duyeân” laøm Toâng Theå thì cuõng khoâng chaáp nhaän, vì theá goïi Toâng naøy laø “Caâu baát cöïc thaønh”. Hôn nöõa, “Hoaø hôïp nhaân duyeân” cuûa Thaéng Luaän goïi, chính laø voïng chaáp cuûa töï taâm, chaáp phaùp ôû ngoaøi taâm laø thuoäc veà “Nhaân duyeân taø giaùo” khoâng phaûi laø 12 nhaân duyeân trong chaùnh giaùo (Nhaân duyeân chaùnh giaùo).

Nghóa Thoâng Suoát: Nhö noùi Toâng Theå cuûa naêng phaân bieät cuøng Höõu Phaùp (phaùp coù thaät) cuûa sôû phaân bieät, caû hai ñoù “ñeàu hoaøn toaøn khoâng theå thaønh laäp, nhö caùc sö Thaéng Luaän ñoái vôùi ñeä töû Phaät laäp” luaän raèng: “Ngaõ” (höõu phaùp) “do vì” 9 Ñöùc “hoaø hôïp nhaân duyeân” taïo thaønh thaät theå, ñaây laø hoaøn toaøn phaïm loãi Toâng Theå cuøng Höõu Phaùp ñeàu khoâng theå thaønh laäp.

*- Tôï Toâng 9: Töông Phuø Cöïc Thaønh. (Thaønh laäp hoaøn toaøn phuø hôïp nhau) Luaän:

Töông Phuø Cöïc Thaønh ñaây nhö noùi: “AÂm thanh laø choã nghe”

Chuù Thích:

126

“Töông Phuø”: coù hai thöù, 1- Laäp luaän cuøng beân ñòch phuø hôïp nhau. 2- Taát caû moïi ngöôøi thaûy ñeàu hoaøn toaøn taùn ñoàng, söï vieäc khoâng chuùt maûy may dò nghò. Neáu lôøi noùi nhö theá thì maûy may taát yeáu khoâng caàn bieän thuyeát, sao laïi phaûi laäp löôïng ñeå bieän luaän?

“AÂm thanh laø choã nghe”: ñaây laø ai cuõng ñeàu bieát söï vieäc cuûa ñaïo lyù naøy, maø laïi quyeát ñònh khoâng caàn coù ngöôøi phaûn ñoái. Nhöng cuõng nhaân ñaây, neáu laäp Toâng naøy laïi trôû thaønh lôøi noùi voâ duïng, ña söï. Nhaân vì phaøm bieän luaän, taát nhieân phaûi coù hai beân khoâng theå taùn ñoàng laãn nhau thì môùi phaûi laäp löôïng ñeå bieän luaän, ñeå mong caàu ai phaûi ai khoâng phaûi. Neáu ôû nôi söï vieäc naøo ñoù, yù kieán cuûa ñaïi gia nhaän thaáy ñeàu nhaát trí thì khoâng caàn laäp löôïng ñeå bieän luaän.


Nhö noùi Toâng cuûa choã thieát laäp coù loãi laø hai beân taïo yù kieán “thaønh laäp hoaøn toaøn phuø hôïp nhau” ñaây, nhö laäp löôïng noùi: “AÂm thanh laø choã nghe” laø hoaøn toaøn phaïm loãi ôû choã thaønh laäp phuø hôïp nhau maø keû ñòch vaø ta caû hai ñeàu maûy may khoâng dò nghò.

B)- Toång Keát Chín Loãi:

Luaän: Nhö laø (trong 9 thöù Tôï Laäp Toâng trôû leân coù) nhieàu (thöù) ngoân (töø nhö 5 thöù ngoân töø: hieän löôïng töông vi, tyû löôïng töông vi, cho ñeán töï ngöõ töông vi), laø (vì Luaän Giaû khi laäp Toâng töï) vöùt boû töï töôùng moân cuûa caùc phaùp, vì khoâng dung naïp (cho) thaønh (laäp laøm Toâng), vì (maëc duø) laäp (Toâng cuõng) khoâng (khieán) quaû

127

(chaùnh trí phaùt sanh), neân (goïi chung) laø loãi cuûa Töông Tôï Laäp Toâng.

Chuù Thích:

“Noùi nhieàu nhö theá”: laø chæ cho moïi thöù lôøi noùi cuûa 9 thöù “Tôï naêng laäp toâng” ôû tröôùc.

“Vöùt boû töï töôùng moân cuûa caùc phaùp”: laø chæ 5 thöù “Tôï Laäp Toâng” tröôùc. “Khieån”, Thuyeát Vaên Giaûi Töï noùi raèng: laø “Toáng khöù”; nhö ñöa ñi. Khöông Hy Töï Ñieån: laø “ñieàu khieån vaäy; ñaøy ñi vaäy” nhö ñöa ñi phoøng giöõ. Laïi nöõa, nhö ñieàu ñình vaäy, nhö khieán cho saàu lo, khieán cho buoàn raàu. Ñaïi sö Ngaãu Ích noùi raèng: “ñieàu khieån vaäy”. Nghóa chung cuûa noù laø: Toáng (ñuoåi ñi), phaùt xuaát, phoùng truïc (ñaøy ñi), pheá khí (vöùt boû), baøi giaûi (ñieàu ñình), baøi di (dôøi ñoåi), baøi xích..v..v..... ÔÛ ñaây thöôøng giaûi thích laø “vöùt boû”. “Vöùt boû töï töôùng moân cuûa caùc phaùp”, nghóa laø Luaän Giaû töï mình ñeà cöû ra caùc phaùp laøm Toâng, Nhaân, Duï vaân vaân cho hoï laäp luaän, laïi vaãn töï mình ñem nhöõng töï töôùng cuûa caùc phaùp ñaây pheá boû (Nhö coù Tieåu Thuyeát Gia cuûa theá tuïc noùi raèng: “Töï pheá boû voõ coâng). Thí duï nhö noùi: “AÂm thanh khoâng phaûi choã nghe”, boán chöõ “khoâng phaûi choã nghe” ñaây, so cuøng “töï töôùng” cuûa “AÂm thanh” traùi ngöôïc nhau (neáu nhö “AÂm thanh” khoâng phaûi laø choã nghe ñaây, nhö theá noù laø gì? “Töï töôùng” cuûa noù laø gì? Nhö theá thì “Töôùng aâm thanh” laïi khoâng theå bieát). Laïi nhö noùi “Caùi bình laø thöôøng” thì chöõ “Thöôøng” ñaây laïi so cuøng “Töï Töôùng” cuûa caùi bình traùi ngöôïc nhau. Laàn nöõa nhö laäp luaän “AÂm thanh laø thöôøng truï”, “Thöôøng Truï” ñaây so cuøng “Töï Töôùng cuûa “AÂm Thanh” traùi ngöôïc nhau. Laïi nhö noùi “Xöông ñaàu ngöôøi thì thanh tònh”, töø “Thanh Tònh” ñaây so cuøng “Töï

128

Töôùng” cuûa xöông ñaàu traùi ngöôïc nhau. Laïi nhö noùi “Meï toâi laø Thaïch Nöõ”, töø “Thaïch Nöõ” ñaây so cuøng “Töï Töôùng” cuûa meï toâi traùi ngöôïc nhau.

“Baát Dung Thaønh Coá” (Lyù do khoâng cho pheùp thaønh laäp): ñaây laø chæ cho ba thöù “Baát Cöïc Thaønh” vaø moät thöù sau cuøng laø “Töông phuø cöïc thaønh”. Chöõ “Dung” ñaây laø cho pheùp. Ba thöù “Baát Cöïc Thaønh”, vì phía keû ñòch quyeát khoâng cho pheùp noùi thöù phaùp naøy, cho neân noù khoâng cho pheùp thaønh laäp laøm Toâng; “Töông Phuø Cöïc Thaønh” laø choã ñoâi beân khoâng theå bieän luaän, cho neân khoâng caàn hy voïng laäp Toâng nhö theá, vì theá cuõng bieán thaønh “Taát Dung Thaønh” (khoâng cho pheùp thaønh laäp).

“Laäp voâ quaû coá” (Vì thaønh laäp khoâng keát quaû): ñaây laø noùi chung phaïm 9 loãi cuûa “Tôï Laäp Toâng”. “Höõu Quaû” (coù keát quaû) ñaây laø do traûi qua “Chaân Naêng Laäp” (naêng laäp chaân thaät), maø thöôøng khieán ngöôøi boû taø kieán, phaùt sanh chaùnh trí, goïi laø “Höõu Quaû”. Nhö 9 thöù “Tôï naêng laäp Toâng” ñaây lieàn mieãn cöôõng khieán noù thaønh laäp laøm Toâng, vaø cuõng khoâng theå khieán ngöôøi chieáu coá nhìn thaáy chaùnh lyù ñeå sanh khôûi chaùnh trí, do ñoù goïi laø “Voâ Quaû” (khoâng keát quaû). Nhö theá ñaõ lao löïc maø laïi khoâng coâng, chæ laø ñaøo veùt nhieàu lôøi trôû thaønh noùi naêng hyù luaän, naøo coù lôïi ích gì? Cho neân keû hoïc taäp Nhaân Minh phaûi hieåu saâu nghóa naøy, ñeå khoûi söï vieäc voâ ích, lôøi noùi khoâng ñaâu, caû mình vaø ngöôøi ñieàu khoâng coù lôïi.

“Tôï laäp toâng quaù”: chöõ “Quaù” nghóa laø loãi maát, sai laàm, La Taäp Taây Döông goïi laø “Hoûng maát” (Fallacy).


129

“Nhö laø” trong 9 thöù Tôï Laäp Toâng trôû leân, coù “nhieàu” thöù “ngoân” töø, 5 thöù tröôùc laø loãi traùi ngöôïc nhau (1- Traùi ngöôïc nhau hieän löôïng, 2- Traùi ngöôïc nhau tyû löôïng, 3- Traùi ngöôïc nhau töï giaùo, 4- Traùi ngöôïc nhau theá gian, 5- Traùi ngöôïc nhau töï ngöõ), “laø” luaän giaû töï mình chuû ñoäng vöùt boû choã laäp “Töï Töôùng Moân” cuûa “caùc phaùp” (khieán caùc phaùp maát töï töôùng cuûa noù) “cho neân”. coù loãi. 4 thöù sau (3 thöù Baát Cöïc Thaønh vaø Töông Phuø Cöïc Thaønh) laø do nôi khoâng cho pheùp thaønh laäp laøm Toâng, cho neân coù loãi. Noùi trôû laïi, 9 thöù Tôï Laäp Toâng, maëc duø laäp Toâng, lyù do khoâng coù theå khieán quaû sanh chaùnh trí, goïi chung laø loãi cuûa Töông “Tôï Laäp Toâng”.

2)- TÔÏ NHAÂN.-

Luaän:

Ñaõ noùi Tôï Toâng, (hoâm nay ñang) noùi Tôï Nhaân: baát thaønh, baát ñònh, vaø cuøng töông vi, goïi laø Tôï Nhaân.

Chuù Thích: “Tôï Nhaân”: laø Nhaân töông tôï, khoâng phaûi Nhaân chaân thaät, nguyeân vì “Nhaân” cuûa choã ñeà cöû (lyù do), ñeàu khoâng theå uûng hoä “Toâng” cuûa choã muoán laäp nhaèm ñeå khieán “Toâng” cuûa noù ñöôïc thaønh laäp; vì lyù do ñoù thöù Nhaân ñaây chæ coù hình thöùc cuûa “Nhaân” maø thoâi, ñeàu khoâng coù noäi dung vaø taùc duïng cuûa “Nhaân”, cho neân noùi laø “Chi töông tôï nhaân” (Tôï Nhaân).

130

“Baát Thaønh) (khoâng ñöôïc thaønh laäp): Chi Nhaân coù boán thöù khoâng thaønh; döôùi ñaây seõ giaûi thích töôøng taän hôn. “Baát Ñònh” (khoâng nhaát ñònh): Chi Nhaân coù 6 thöù khoâng nhaát ñònh. “Töông Vi” (traùi ngöôïc nhau): Chi Nhaân coù 4 thöù traùi ngöôïc nhau. Nghóa Thoâng Suoát:

Ñeán ñaây “ñaõ noùi” roõ laäp “Toâng” töông “tôï”, hoâm nay “ñang noùi” chi “Nhaân töông tôï”, trong noù bao quaùt goàm coù: A- 4 thöù “baát thaønh”, B- 6 thöù “baát ñònh”, C-3- “vaø cuøng” D- 4 thöù “töông vi, goïi teân laø Töôùng cuûa Chi Töông “Tôï Nhaân”.

A,- 4 Thöù Tôï Nhaân Baát Thaønh (boán thöù Tôï Nhaân khoâng ñöôïc thaønh laäp):

Luaän:

Baát thaønh coù 4 thöù: 1- Löôõng caâu baát thaønh, 2- Tuøy nhaát baát thaønh, 3- Do döï baát thaønh, 4- Sôû y baát thaønh.

Chuù Thích: “Baát Thaønh”: nghóa laø Nhaân cuûa choã thieát laäp khoâng ñöôïc thaønh laäp.


Tieát muïc cuûa baûn luaän seõ laàn löôïc trình baøy theo sau ñaây (döôùi ñaây seõ töôøng

131

thuaät)

A1/- Tôï Nhaân: Löôõng Caâu Baát Thaønh.- (Caû hai beân ñeàu khoâng ñöôïc thaønh laäp)

Luaän:

Nhö thaønh laäp “AÂm thanh laø voâ thöôøng” vaân vaân, neáu nhö noùi “vì con maét laø choã thaáy ñöôïc taùnh”, caû hai (beân ñòch vaø beân ta) ñeàu khoâng (ñöôïc) thaønh (laäp).

Chuù Thích:

“Nhö thaønh laäp aâm thanh laø voâ thöôøng”: Giaû thuyeát laäp löôïng raèng: “AÂm thanh laø höõu phaùp” (phaùp coù thaät), duøng “voâ thöôøng” laøm Toâng.

“Vì con maét laø choã thaáy ñöôïc taùnh”: laïi ñeà cöû Nhaân noùi raèng: “lyù do vì con maét laø choã thaáy ñöôïc taùnh cuûa noù”, vì “lyù do” ñaây maø muoán thaønh laäp meänh ñeà (Toâng) “aâm thanh laø voâ thöôøng”.

“Löôõng caâu baát thaønh” (Caû hai beân ñeàu khoâng ñöôïc thaønh laäp): chöõ “Löôõng” laø song phöông, chæ cho caû hai beân ñich vaø beân ta, ñeàu khoâng theå thaønh laäp. Nguyeân vì “aâm thanh” quyeát ñònh khoâng phaûi do con maét laø choã thaáy ñöôïc taùnh cuûa noù, ñem “con maét laø choã thaáy ñöôïc taùnh” laïi thaønh laäp lyù do (Nhaân) cuûa “aâm thanh laø voâ thöôøng”, thì Nhaân ñaây baát luaän beân ñòch vaø beân ta, baát kyø phía naøo ñeàu khoâng theå cho pheùp, cho neân goïi laø “löôõng caâu baát thaønh”.


132

Thí duï “nhö” coù ngöôøi “Thaønh laäp {AÂm thanh laø voâ thöôøng]vaân vaân laøm Toâng, sau ñoù “neáu” ñeà cöû Nhaân noùi raèng: [vì con maét laø choã thaáy taùnh]”, thì beân ñòch vaø beân ta, ñoâi beân “caû hai ñeàu” khoâng chaáp nhaän, cho neân “khoâng” ñöôïc “thaønh” laäp laøm Nhaân, vì Nhaân ñaây neáu ñöôïc ñeà cöû thì hoaøn toaøn phaïm loãi “Löôõng caâu baát thaønh” (caû hai beân ñeàu khoâng ñöôïc thaønh laäp).

Thí duï theâm cho deã hieåu; Caùi Nhaân ñeà cöû caû hai beân ta vaø beân ñòch ñeàu khoâng chaáp nhaän, nhö: *- Toâng: AÂm thanh laø voâ thöôøng vaân vaân, *- Nhaân: vì con maét laø choã thaáy taùnh. Nhaân ñaây khoâng theå thaønh laäp, vì con maét cuûa hai beân ñeàu khoâng theå thaáy ñöôïc taùnh cuûa aâm thanh, cho neân bò loãi löôõng caâu baát thaønh.

A2/- Thuøy Nhaát Baát Thaønh.- (Theo moät beân khoâng ñöôïc thaønh laäp). Luaän:

“Vì (choïn laáy) choã taïo taùnh”(laøm Nhaân cho Toâng aâm thanh voâ thöôøng), (thì) ñoái (nghòch) vôùi (aâm thanh thöôøng truï cuûa) Thanh Hieån Luaän, (cho neân Nhaân ñaây phaïm loãi) theo moät beân khoâng (theå) thaønh (laäp).

Chuù Thích:

“Vì choã taïo taùnh”: ñaây laø baøy toû tieáp theo phía tröôùc: vaãn thieát laäp “aâm thanh laø voâ thöôøng” laøm

133

Toâng, maø laïi ñeà cöû ñeà cöû “do vì aâm thanh laø choã taïo taùnh” laøm Nhaân.

“Ñoái vôùi Thanh Hieån Luaän, theo moät beân khoâng thaønh: Neáu choïn “vì choã taïo taùnh” laøm Nhaân thì maëc duø phe nhaø cuûa mình ñeàu chaáp nhaân “Nhaân” naøy ñöôïc thaønh, nhöng phe ñòch neáu laø keû ngoaïi ñaïo Thanh Hieån Luaän thì khoâng theå chaáp nhaän laäp noù laøm “Nhaân”. Nguyeân vì keû Thanh Hieån Luaän chaáp taát caû taùnh aâm thanh ñeàu laø thöôøng truï, khoâng theo moät beân duyeân sanh, nhöng maø taát nhieân vaãn phaûi ñôïi ngoaïi duyeân môùi coù theå hieån baøy phaùt ñaït, môùi coù theå bieåu hieän giaûi thích, neân goïi laø Thanh Hieån Luaän. Nhö Thaønh Duy Thöùc Luaän noùi raèng: “Chaáp thieân leäch taát caû aâm thanh thöôøng coøn, phaûi ñôïi duyeân môùi hieån baøy phaùt ñaït, môùi coù theå hieån hieän giaûi thích.” Du Giaø Sö Ñòa Luaän cuõng giaûi thích: “Ngoaøi caùc sö Thanh Luaän phaùt khôûi caùi thaáy nhö theá, laäp luaän nhö theá: cho Töôùng aâm thanh voán coù, khoâng sanh khoâng dieät, nhöng nhôø Soá Luaän tuyeân boá ra thì môùi ñöôïc hieåu roõ, maø cho AÂm Theå laø thöôøng”. Vì keû ñoái thuû Thanh Hieån Luaän khoâng chaáp nhaän “AÂm thanh laø choã taïo taùnh”, do ñoù neáu ñeà cöû noù laøm Nhaân, thì phaïm loãi theo “theo moät beân khoâng thaønh”


Neáu vaãn thieát laäp aâm thanh laøm Toâng cuûa voâ thöôøng, maø ñeà cöû: choïn laáy “choã taïo taùnh” laøm Nhaân cho noù, thì ñoái vôùi ñòch thuû cuûa Thanh Hieån Luaän maø noùi, töùc laø phaïm loãi “Theo moät beân khoâng theå thaønh laäp”, nguyeân vì chuû yeáu giaùo nghóa cuûa keû Thanh Hieån Luaän cho aâm thanh laø thöôøng truï, khoâng sanh

134

khoâng dieät, khoâng phaûi choã taïo taùnh, ñôïi caùc duyeân môùi hieån baøy.

Thí duï theâm cho deã hieåu: Choã Nhaân muoán laäp thì phaûi ñaày ñuû hai beân caû chuû vaø khaùch ñeàu coâng nhaän hoaëc ít nhaát moät beân khaùch coâng nhaän môùi thaønh môùi; nhöng caùi Nhaân ñaây beân khaùch khoâng coâng nhaän neân bò loãi theo moät beân khoâng theå thaønh laäp, nhö: *- Toâng: AÂm thanh laø voâ thöôøng, *- Nhaân: Vì choã taïo taùnh. Nhaân ñaây theo phe ngöôøi ñeà cöû thì khoâng bò loãi, nhöng ñoái vôùi phaùi Thanh Hieån Luaän thì bò phaïm loãi Theo moät beân khoâng theå thaønh laäp, vì phaùi naøy chaáp cho aâm thanh laø thöôøng truï, khoâng sanh dieät, khoâng phaûi choã taïo taùnh.

A3/- Do Döï Khoâng Thaønh.- (Do döï neân khoâng ñöôïc thaønh laäp).

Luaän:

Nôi (choã xa thaáy gioáng nhö) söông muø nhieàu taùnh (chaát maø phaùt) khôûi nghi hoaëc, (nhöng) luùc ñoù laïi (choïn noù ñeå) thaønh (laäp Toâng cho raèng: do) “Taùnh” (cuûa) “nhieàu thöù” (cuûi caây cuøng) löûa hoaø hôïp coù (khoùi sanh khôûi)”, (do thaáy coù khoùi) maø (voïng chaáp) coù choã noùi (naêng, vì theá Nhaân cuûa choã ñeà cöû lieàn phaïm loãi) do döï (khoâng xaùc ñònh neân) khoâng (theå) thaønh (laäp).

Chuù Thích:

135

“Nôi söông muø ñaúng taùnh khi khôûi nghi hoaëc”: “Söông muø” laø thaáy nôi xa coù söông muø. “Nhieàu Taùnh” (ñaúng taùnh), töùc laø chæ khoâng nhaát ñònh laø söông muø, hoaëc ñaây laø buïi baëm, hoaëc hôi nöôùc..v..v..... “khôûi nghi hoaëc”, nhaân vì xa thaáy khoâng theå xaùc ñònh, maø chæ nghi noù coù theå laø khoùi cuûa löûa chaùy maø phaùt khôûi.

“Laïi thaønh (laäp) ñaïi chuûng (nhieàu loaïi cuøng) löûa hoaø hôïp coù (khoùi sanh khôûi)”: Chöõ “Thaønh” laø thaønh laäp, töùc laø laäp Toâng. Nghóa laø thaáy vaät ôû nôi choã xa hình daùng gioáng nhö söông muø, coøn chöa coù theå xaùc ñònh luùc ñoù noù phaûi chaêng laø khoùi, laïi voäi vaõ thieát laäp Toâng nhö theá: “Nhieàu loaïi (ñaïi chuûng) hoaø hôïp coù löûa”. “Ñaïi Chuûng” laø chæ cho nhieàu loaïi nhö: cuûi, caây, khoùi..v..v..... coù chaát ngaïi, laø vaät coù theå ñoát chaùy. “Hoaø hôïp löûa”, nghóa laø cuøng vôùi löûa hoaø hôïp. Chöõ “Coù” nghóa laø sanh, sanh khôûi. Chæ coù khoùi sanh khôûi. Laäp löôïng ñaây cho laø “löûa phaùt khôûi ôû choã xa” cho laø Höõu Phaùp (Phaùp coù thaät); “Löûa cuøng nhieàu loaïi hoaø hôïp” laøm Toâng, “Duøng thaáy khoùi” laøm Nhaân. Maëc duø “Höõu Phaùp” cuøng “Toâng” ñeàu coù theå thaønh laäp, nhöng vaät choã thaáy thì chöa coù theå xaùc ñònh laø khoùi, vì theá khoâng theå xaùc ñònh, neáu coá yù cöông quyeát laøm Nhaân thì phaïm loãi “do döï khoâng thaønh” (do döï neân khoâng ñöôïc thaønh laäp).

“Do döï khoâng thaønh”: traïng huoáng chöa coù theå xaùc ñònh goïi laø do döï, cuõng laø nghóa chöa quyeát ñònh (uncertainty). Neáu nhö töï mình cöông quyeát choïn laáy traïng huoáng hoaëc söï vaät laøm “Nhaân” (lyù do) maø ñieàu ñoù chöa coù theå xaùc ñònh, töùc laø hoaøn toaøn phaïm loãi choã ñeà cöû Nhaân coù “do döï neân khoâng thaønh”.


136

Neáu “nôi” choã xa thaáy coù vaät bay leân gioáng nhö “Söông muø nhieàu taùnh” chaát. Maø phaùt “khôûi nghi hoaëc” cho laø khoùi, nhöng “luùc ñoù” vaãn khoâng theå xaùc ñònh, lieàn caên cöù “choïn noù” ñeå maø “thaønh” laäp Toâng noùi raèng: do “Taùnh” cuûa “nhieàu thöù” (cuûi caây coù theå ñoát chaùy cuøng) “löûa hoaø hôïp” (cuøng löûa hoaø hôïp) khieán “coù” khoùi sanh khôûi, do vì thaáy coù khoùi, nhö theá “maø” voïng chaáp “coù choã” noùi naêng, vì theá Nhaân cuûa choã ñeà cöû ñaây lieàn phaïm loãi “do döï” khoâng xaùc ñònh, do ñoù “khoâng” theå “thaønh” laäp.

Thí duï theâm cho roõ: Thaáy choã xa coù söông muø bay leân lieàn töôûng laàm cho laø khoùi, neân laäp luaän: *- Toâng: choã kia coù nhieàu thöù löûa hoaø hôïp bay leân, *- Nhaân: vì coù khoùi muø, Nhaân ñaây neáu laø khoùi muø thì Toâng ñaây coù löûa. Coøn nhö Nhaân ñaây laø söông muø thì Toâng ñaây khoâng coù löûa. Do ñoù Nhaân ñaây coù theå laäp ngöôïc laïi, nhö: *- Toâng: Choã kia khoâng coù nhieàu thöù löûa hoaø hôïp bay leân, *- Nhaân:Vì ñoù laø söông muø. Nhaân ñaây coù theå thaønh laäp ñöôïc caû hai Toâng, vöøa coù löûa cuõng ñöôïc vaø vöøa khoâng löûa cuõng ñöôïc, ñoù laø do döï khoâng nhaát ñònh ôû beân naøo, neân bò loãi khoâng thaønh.

A4/- Sôû Y Baát Thaønh.- (choã nöông töïa khoâng ñöôïc thaønh laäp)

137

Luaän:

“Hö khoâng (laø) thaät coù, vì (noù laø “ñöùc (laøm) choã nöông töïa” (cuûa taát caû vaïn vaät), (chi Nhaân ñaây) ñoái (vôùi) Voâ Khoâng Luaän (maø noùi), (hoaøn toaøn phaïm loãi) choã nöông töïa khoâng thaønh.

Chuù Thích:

“Hö khoâng thaät coù, vì choã nöông töïa cuûa ñöùc”: Neáu nhö laäp Toâng noùi raèng: “Hö khoâng laø thaät coù” laø thöù gì? Lieàn ñeà cöû Nhaân (lyù do) noùi raèng: “Do vì noù laø ñöùc laøm choã nöông töïa cuûa vaïn vaät, nhaân ñaây coù theå bieát hö khoâng laø thaät coù”. “Ñöùc” laø taùnh naêng, taùc duïng, chæ coù taùnh cuûa vaïn vaät laø naêng taùc duïng. Hö khoâng xöa nay khoâng phaûi laø thaät phaùp ôû ngoaøi taâm, cho neân khoâng theå cho laø nhaát ñònh coù, hoaëc nhaát ñònh khoâng. Chæ coù moät soá ngoaïi ñaïo cho hö khoâng ñaây laø “Nhaát ñònh coù” (hoaëc thaät coù); rieâng coù moät phaùi ngoaïi ñaïo thì cho hö khoâng ñaây laø “Nhaát ñònh khoâng”. Coù luaän giaû ñeà xöôùng hö khoâng laø nhaát ñònh coù, coâng nhaän laø taát caû phaùp ñeàu töø hö khoâng maø sanh, hö khoâng bao haøm taát caû ñöùc naêng, taùc duïng cuûa vaïn vaät. Ñaïo Nho Trung Thoå cuõng coù lyù luaän nhö theá. Thí duï nhö theo Laõo Töû, “30 caêm xe coäng thaønh moät truïc baùnh xe, ñöông nhieân baùnh xe laø khoâng, coù xe ñeå duøng; moät vuøng ñaát roäng lôùn baèng moät vaïn vaïn troàng caây ñeå laøm ñoà, ñöông nhieân ñoà laø khoâng, coù ñoà ñeå duøng; ñuïc cöûa soå ñeå laøm nhaø, ñöông nhieân nhaø laø khoâng, coù nhaø ñeå duøng” (Laõo Töû Ñaïo Ñöùc Kinh, chöông thöù 11) töùc hö khoâng laø naêng sanh, Luaän coù coâng duïng, so cuøng ngoaïi ñaïo trôøi taây kia gioáng nhau. Laïi nöõa Nho, Ñaïo vaø Kinh Dòch ñeàu noùi: khi trôøi ñaát môùi taïo, vaïn vaät môùi môû, moät maûnh (hoãn ñoän), nhö Laõo Töû

138

noùi: “laø vaät cuûa ñaïo, chæ phaûng phaát chæ lôø môø, gioáng nhö khaùc naøo trong noù coù töôïng, gioáng nhö khaùc naøo trong ñoù coù vaät, saâu vaéng toái taâm trong noù coù tinh thaàn.” (Laõo Töû Ñaïo Ñöùc Kinh chöông thöù 21), laïi noùi raèng: “Ñaïo sanh moät, moät sanh hai, hai sanh ba, ba sanh vaïn vaät” (Ñaïo Ñöùc Kinh chöông thöù 42). Ñaây töùc laø choã Kinh Dòch noùi: Töø “Voâ Cöïc sanh Thaùi Cöïc, Thaùi Cöïc sanh Löôõng Nghi (aâm döông), Löôõng Nghi sanh Töù Töôïng”. Vaïn vaät ôû nôi ñoù sanh soâi naûy nôû höng thònh. Laõo Töû laïi noùi raèng: “vaät cuûa thieân haï sanh nôi coù, coù sanh nôi khoâng” (Ñaïo Ñöùc Kinh chöông 40). Suy cöùu cho cuøng maø noùi, töùc laø ngoàn goác cuûa Nho Ñaïo ñieàu cho laø “nhaân khoâng sanh Luaän” (taát caû töø nôi “khoâng” maø sanh), ñuùng laø “trong khoâng sanh coù”! Cho neân bieát Kinh Dòch vaø ngoàn goác cuûa Nho Ñaïo ñeàu gioáng nhau vôùi “Nhaân khoâng sanh luaän” cuûa ngoaïi ñaïo Taây Thieân kia. “Ñoái vôùi Voâ Khoâng Luaän, sôû y khoâng thaønh”: “Ñoái” laø ñoái......... maø noùi. “Voâ Khoâng Luaän”, töùc laø Luaän khoâng coù caùi khoâng” do baäc tieàn boái chaáp “Khoâng” cho laø nhaát “ñònh khoâng”, theo chaùnh lyù cuûa Phaät noùi, ñaây laïi rôi xuoáng nôi rieâng moät maët, nhaân vì hö khoâng maëc duø khoâng töôùng, khoâng coù theå, khoâng theå xuùc chaïm sôø moù, nhöng töôùng phaàn cuûa taùm Thöùc choã hieän töôùng ngoan khoâng (töôùng khoâng voâ minh) cuõng khoâng phaûi hoaøn toaøn laø khoâng, cho neân ngoaïi ñaïo kia nôi töôùng cuûa “Duy Thöùc sôû hieän” laïi chaáp cho laø coù cho laø khoâng, nhö ngöôøi chaáp “Khoâng Hoa” gioáng nhö coù gioáng nhö khoâng, ñeàu laø ngöôøi meâ. Ñoái vôùi keû ngoaïi ñaïo “Voâ Khoâng Luaän” maø noùi, neáu thieát laäp “hö khoâng laø choã nöông töïa taùnh taùc duïng cuûa taát caû vaïn vaät” laøm Nhaân, yù ñònh ñeå chöùng minh Toâng cuûa “hö khoâng laø thaät coù”, thì hoaøn toaøn bò phaïm loãi cuûa

139

“choã nöông töïa khoâng thaønh”. Nhaân vì “Voâ Khoâng Luaän ñaây” coù theå nhö theá maø phaûn baùc noùi raèng: “do khoâng coù moïi vaät” neân goïi laø hö khoâng; töùc laø baûn thaân hö khoâng ñaõ khoâng coù, theá naøo coù theå laøm choã nöông töïa cuûa vaät khaùc?” Vì theá Nhaân cuûa “choã nöông töïa” ñaây khoâng ñöôïc thaønh laäp.


Neáu coù ngöôøi laäp Toâng noùi raèng: “hö khoâng” laø “thaät coù”, maø ñeà cöû Nhaân raèng: do vì noù laø “ñöùc” (taùnh naêng, taùc duïng) “choã nöông töïa” cuûa taát caû vaïn vaät, do ñoù maø suy ra chöùng bieát hö khoâng nhaát ñònh laø thaät coù. Nhöng chi Nhaân ñaây, “ñoái (vôùi) Voâ Khoâng Luaän” maø noùi, vaãn laø hoaøn toaøn phaïm loãi “choã nöông töïa khoâng thaønh”.

Thí duï theâm cho roõ: Choã sôû y (choã nöông töïa) cuûa mình maø toân giaùo khaùc khoâng coâng nhaän thì cuõng bò loãi choã sôû y khoâng thaønh, nhö: *- Toâng: Hö khoâng laø thaät coù, *- Nhaân: Vì noù laø Ñöùc choã nöông töïa cuûa vaïn vaät. Nhaân ñaây ñoái vôùi phaùi Voâ Khoâng Luaän hoï khoâng coâng nhaän Hö Khoâng Laø Thaät Coù cho neân bò loãi sôû y khoâng thaønh.

B,- 6 Thöù Tôï Nhaân cuûa Baát Ñònh.- (6 thöù Tôï Nhaân cuûa Khoâng Nhaát Ñònh)

Luaän:

140

Baát ñònh coù saùu: 1- Coäng, 2- Baát Coäng, 3- Ñoàng Phaåm moät phaàn chuyeån Dò Phaåm bieán chuyeån, 4- Dò Phaåm moät phaàn chuyeån Ñoàng Phaåm bieán chuyeån, 5- Caâu Phaåm moät phaàn chuyeån, 6- Töông Vi quyeát ñònh.

Chuù Thích:

“Coäng” ñaây töùc laø Tôï Nhaân cuûa Coäng Baát Ñònh. Nghóa laø noù chính laø phaûn laïi luaän ñeà maø laïi ñem noù “coäng chung” vaø taïo cho noù “Chi Nhaân” (“Nhaân” ñaây, ñaõ coù theå duøng ñeán ñeå uûng hoä phía Giaùp vaø cuõng coù theå uûng hoä phía AÁt), do ñoù Chi Nhaân ñaây hình thaønh moät thöù taùnh “baát ñònh”, goïi laø “coäng baát coäng” (hai thöù baát ñònh cuûa moät coäng duïng), maø khoâng theå maëc tình duøng ñeán ñeå taïo chaân chaùnh cho Chi Nhaân (lyù do) cuûa moät phía naøo. (Noùi cho roõ hôn: Chuû yeáu ôû choã vì Caùi Nhaân nay lieân quan caû Ñoàng Duï vaø Dò Duï neân bò loãi baát ñònh)

“Baát coäng”: khoâng coäng khoâng ñònh. Nghóa laø noù chính phaûn laïi hai luaän ñeà ñeàu khoâng cuøng Nhaân (hai phía ñeàu khoâng theå duøng noù), do ñoù Nhaân ñaây trôû thaønh Nhaân Do Döï thì coá nhieân thöù Nhaân naøy cuõng khoâng ñöôïc thaønh laäp. (Noùi cho roõ hôn: Chuû yeáu ôû choã caùi Nhaân naøy khoâng lieân quan vôùi Ñoàng Duï vaø Dò Duï neân bò loãi baát coäng). “Ñoàng Phaåm moät phaàn chuyeån, Dò Phaåm bieán chuyeån”: Baát ñònh thöù ba ñaây vaø phía döôùi hai thöù: “Dò Phaåm moät phaàn chuyeån, Ñoàng Phaåm chuyeån bieán”, “Caâu Ñoàng Phaåm moät phaàn chuyeån”, nghóa laø “Chi Nhaân” ñaây ñoái vôùi hai luaän ñeà chính phaûn laïi maø noùi, coù choã choàng leân nhau, chæ laø hai beân taïo choã bao goàm

141

thaønh phaàn cuûa caùi loïng coù choã sai bieät nhieàu ít maø thoâi. (Noùi cho roõ hôn: Ñoàng Phaåm ñoái vôùi Nhaân thì coù moät phaàn quan heä, coøn Dò Phaåm thì quan heä hoaøn toaøn).

“Quyeát ñònh töông vi”: chæ vì Nhaân ñaây phaûn laïi hai Toâng chính traùi ngöôïc nhau, cho neân khoâng trao ñoåi gom laïi, maø khieán “Nhaân” trôû thaønh baát ñònh. (Noùi cho roõ hôn: Ñoàng Phaåm ñoái vôùi Nhaân thì quan heä hoaøn toaøn, coøn Dò Phaåm ñoái vôùi Nhaân thì chæ quan heä moät phaàn).

Nghóa Thoâng Suoát: Tieát muïc caên baûn seõ toùm taét tieáp theo (do vaên sau seõ noùi roõ).

B1/- Tôï Nhaân: Coäng Baát Ñònh. (hai beân taïo nhaân chung nhau duøng cho neân trôû thaønh baát ñònh)

Luaän:

Trong ñaây (choã goïi laø) coäng (chung cuøng moät nhaân baát ñònh) ñoù, nhö (laäp löôïng) noùi: “AÂm thanh laø thöôøng”(Toâng), (duøng noù laøm) “taùnh coù theå ño löôøng”, vì (cho aâm thanh laø thöôøng); (nhöng duøng) thöôøng cuøng voâ thöôøng (Toâng cuûa hai) phaåm (ñaây) ñeàu (coù theå) coäng (chung cuøng moät) Nhaân ñaây (laøm choã taïo taùnh), laø vì (Nhaân cuûa choã taïo taùnh cho neân trôû thaønh laø taùnh) baát ñònh, (vì khoâng bieát neân choïn laáy Thöôøng hoaëc Voâ Thöôøng). (Cuoái cuøng) laø nhö caùi bình vaân vaân, vì coù theå ño löôøng taùnh (cuûa vaät voâ thöôøng, nhaân ñoù laïi noùi) aâm thanh laø voâ thöôøng?

142

Laø nhö hö khoâng vaân vaân, vì coù theå ño löôøng taùnh (cuûa vaät thöôøng taùnh, nhaân ñoù laïi noùi) aâm thanh coù leõ laø thöôøng?

Chuù Thích:

“Trong ñaây (choã goïi laø) coäng”: trong ñaây choã goïi “coäng” nhaân baát ñònh ñoù. “Coäng”, chính laø phaûn laïi hai laäp luaän ñeàu coù theå chung nhau cuøng moät Nhaân naøy ñeå giöõ laáy laäp luaän cuûa phía mình, nhöng maø chi “Nhaân” ñaây laïi thaønh taùnh baát ñònh, nguyeân vì noù ñaõ coù theå giöõ laáy laäp luaän cuûa phía mình maø laïi cuõng coù theå giöõ laáy laäp luaän cuûa keû ñòch, taùnh cuûa noù laïi thaønh baát ñònh, maø khoâng theå chaân chaùnh trôû thaønh “chi Nhaân” cho baát cöù phöông naøo.

“AÂm thanh coù leõ laø thöôøng, vì coù theå ño löôøng taùnh”: Neáu laäp “AÂm thanh laø thöôøng” ñeå laøm Toâng, maø laïi ñeà cöû noùi raèng “do vì aâm thanh laø taùnh cuûa choã ño löôøng”. Chöõ “Löôïng” nghóa laø ño löôøng, traéc löôïng. “Choã ño löôøng taùnh”, töùc laø coù theå duøng ño löôøng, mieâu taû thuaät laïi, giaûi baøy ra ngoaøi, nhö duøng lôùn nhoû, cao thaáp, cho ñeán böùc chaán xa gaàn truyeàn laïi..v..v...... laïi ño löôøng, giaûi baøy ra ngoaøi hình töôùng cuûa aâm thanh. AÂm thanh thaønh thöïc dó nhieân laø cuï theå coù khaû naêng ño löôøng taùnh cuûa noù, nhöng maø taùnh coù theå ño löôøng ñaây, laïi khoâng theå mang ñeán chöùng minh aâm thanh laø thöôøng hoaëc voâ thöôøng; naøo vaû laïi vaät coù theå ño löôøng maø laïi coù theå laø thöôøng vaø cuõng coù theå laø voâ thöôøng, cho neân hai Toâng thöôøng cuøng voâ thöôøng ñaây ñeàu coù theå chung nhau cuøng moät nhaân cuûa “taùnh coù theå ño löôøng”, vì theá “Nhaân” ñaây nôi laäp luaän chính phaûn laïi hai phía lieàn thaønh Nhaân cuûa “chung nhau coù”, do ñoù laäp tröôøng

143

cuûa noù laïi trôû thaønh “chaân giaãm hai thuyeàn” (nghóa laø chaân trong chaân ngoaøi) maø laïi trôû thaønh baát ñònh, Nhaân ñaây phaûn laïi maø khoâng theå thaønh laäp ñeå giöõ laáy “Chi Nhaân” cuûa baát cöù moät phía luaän chöùng naøo.

“Laø nhö hö khoâng vaân vaân, vì coù theå ño löôøng taùnh, laïi noùi aâm thanh coù leõ laø thöôøng”: chöõ “Khoâng” laø hö khoâng, töùc laø khoâng gian; khoâng gian cuõng coù lôùn nhoû, cho neân treân lyù luaän noùi, khoâng gian khoâng luaän lôùn ra sao, laïi laø coù theå ño löôøng ñöôïc. “coù leõ thöôøng” chöõ “coù leõ” laø hö töï, khoâng nghóa. Ñaây nghóa laø: hoaëc vì (laïi laø) nhö hö khoâng vaân vaân, vì coù theå ño löôøng taùnh cuûa “vaät thöôøng taùnh”, nhaân ñaây noù noùi “aâm thanh laø thöôøng” hay sao?

Nghóa Thoâng Suoát: “Trong ñaây” choã goïi “coäng”chung cuøng nhaân baát ñònh “ñaây, nhö” laäp löôïng “noùi: aâm thanh” laø “thöôøng” (Toâng); vì noù laø “taùnh coù theå ño löôøng”, “cho neân” aâm thanh laø thöôøng (Nhaân). Nhöng maø, do Toâng cuûa hai “phaåm” “thöôøng” cuøng “voâ thöôøng” “ñeàu” coù theå “coäng” chung cuøng söû duïng “Nhaân” ñaây laøm choã taïo taùnh, “laø vì” Nhaân cuûa choã thieát laäp trôû thaønh laø taùnh “baát ñònh”, cuoái cuøng khoâng bieát noù caàn giöõ laáy thöôøng hay laø voâ thöôøng. Ñeán cuøng ñích thöïc noù laïi noùi taùnh coù theå ño löôøng “laø nhö caùi bình vaân vaân”, “vì taùnh coù theå ño löôøng” cuûa vaät voâ thöôøng, roài nhaân ñaây noù taïi sao laïi noùi “aâm thanh laø voâ thöôøng”? Hoaëc “laø nhö” hö “khoâng vaân vaân”, “vì taùnh coù theå ño löôøng” cuûa vaät taùnh thöôøng, nhaân ñaây noù taïi sao noùi “aâm thanh coù leõ laø thöôøng”? (aâm thanh laø thöôøng)

144

Thí duï theâm cho deã hieåu: Caùi Nhaân naøy coù lieân quan ñeán Ñoàng Duï vaø Dò Duï cuûa Toâng Thöôøng vaø Toâng voâ thöôøng neân bò loãi baát ñònh, nhö:

1,- Laäp luaän veà Toâng thöôøng: *- Toâng: AÂm thanh laø thöôøng, *- Nhaân: Vì noù laø taùnh coù theå ño löôøng, *- Ñoàng Duï:Nhö hö khoâng vaân vaân, vì taùnh coù theå ño löôøng vaät thöôøng taùnh. *- Dò Duï: Nhö caùi bình vaân vaân, vì taùnh coù theå ño löôøng cuûa vaät voâ thöôøng.

2,- Laäp luaän ngöôïc laïi veà Toâng voâ thöôøng: *- Toâng: AÂm thanh laø voâ thöôøng, *- Nhaân: vì noù laø taùnh coù theå ño löôøng, *Ñoàng Du: Nhö caùi bình vaân vaân, vì taùnh coù theå ño löôøng cuûa vaät voâ thöôøng, *- Dò Duï: Nhö hö khoâng vaân vaân, vì thaùnh coù theå ño löôøng vaät thöôøng taùnh. Chi Nhaân ñaây bôûi quan heä caû Ñoàng Duï vaø Dò Duï ôû nôi “Vì taùnh coù theå ño löôøng”, cho neân coù theå bieän chöùng laäp tröôøng cuûa caû Toâng Thöôøng vaø Toâng voâ thöôøng, do ñoù bò loãi ôû vò trí khoâng nhaát ñònh (baát ñònh) beân naøo, neân khoâng theå thaønh laäp.

B2/- Tôï Nhaân: Baát Coäng Baát Ñònh.- (Hai Nhaân taïo laäp ñaây ñeàu khoâng coäng chung nhau cho neân trôû thaønh baát ñònh).

145

Luaän:

(Choã) goïi baát coäng (khoâng duøng chung) ñaây, nhö (laäp löôïng) noùi: “AÂm thanh laø thöôøng (truï “Toâng”), vì (noù laø) taùnh coù theå nghe” (Nhaân), (nhöng maø) thöôøng cuøng voâ thöôøng (hai) phaåm ñeàu ly caùch khoûi Nhaân ñaây (ñeàu khoâng nöông nôi Nhaân ñaây); vì ngoaøi thöôøng cuøng voâ thöôøng ra khoâng coù caùi naøo khaùc, ñaây laø nhaân do döï, taùnh coù theå nghe ñaây noù do döï nhö theá naøo?

Chuù Thích:

“AÂm thanh laø thöôøng (truï), vì (noù laø) taùnh coù theå nghe”: Nhö laäp “aâm thanh laø thöôøng” laøm Toâng; ñeà cöû Nhaân noùi raèng: “vì noù laø taùnh coù theå nghe”.

“(Hai) phaåm thöôøng cuøng voâ thöôøng ñeàu ly caùch khoûi Nhaân ñaây”: “Thöôøng cuøng voâ thöôøng phaåm”, nghóa laø hai phaåm thöôøng vaø voâ thöôøng. “Ly” laø khoâng nöông töïa, khoâng y chæ Nhaân ñaây; “ly caùch Nhaân ñaây”, nghóa laø khoâng nöông töïa ñaây laøm Nhaân, cuõng töùc laø cuøng Nhaân ñaây khoâng quan heä, ñeàu khoâng duøng ñeán Nhaân ñaây. Cuõng töùc laø “taùnh coù theå nghe” cuøng thöôøng hoaëc voâ thöôøng ñeàu khoâng quan heä; cho neân “taùnh coù theå nghe” ñeàu khoâng theå duøng ñeán ñeå chöùng minh aâm thanh laø thöôøng hoaëc voâ thöôøng. Hai Toâng ñaây chính phaûn laïi “Thöôøng” cuøng “Voâ Thöôøng”, ñeàu “khoâng duøng chung vôùi Nhaân ñaây”.

“Vì ngoaøi thöôøng cuøng voâ thöôøng ra khoâng coù caùi naøo khaùc”: Nhöng maø taát caû trong theá gian, tröø

146

ngoaøi phaùp thöôøng cuøng phaùp voâ thöôøng ra, laïi khoâng coù vaät naøo khaùc, khoâng coù phaùp rieâng bieät.

“Laø Nhaân do döï”: “do döï” töùc laø khoâng nhaát ñònh, khoâng xaùc ñònh. Do ñaây “taùnh coù theå nghe” ñaõ khoâng ñöôïc thaønh laäp laøm Nhaân cuûa “Toâng Thöôøng”, cuõng khoâng theå thaønh laäp laøm Nhaân cuûa “Toâng voâ thöôøng”, Nhaân ñaây noù ôû khoaûng caùch cuûa “Taùnh Thöôøng” cuøng “Taùnh Voâ Thöôøng”, laïi khoâng theå noùi chính xaùc laø thuoäc nôi moät thöù naøo, do ñoù noù thuoäc taùnh (Attribute) baát ñònh, cho neân thaønh laäp laøm rieâng moät thöù Nhaân cuûa taùnh do döï.

“Taùnh coù theå nghe ñaây, noù do döï nhö theá naøo”: “Do döï” nghóa laø do döï nhö hình töôïng. “Caùi gì” vaät gì, gioáng gì ñoù, ñöôïc goïi laø “taùnh coù theå nghe”, ñaây noùi cho cuøng “laø gioáng gì ñoù ñaây” ñöôïc goïi? Cuõng töùc laø noù ñaõ khoâng phaûi laø thuoäc “Taùnh thöôøng”, cuõng khoâng thuoäc “Taùnh voâ thöôøng”, nhö theá roát cuoäc noù laø thuoäc veà taùnh gì? Chaúng leõ theá gian laïi coù thöù vaät “khoâng phaûi thöôøng vaø khoâng phaûi voâ thöôøng, hoaëc vaät “cuõng thöôøng vaø cuõng voâ thöôøng” hay sao? Taùnh cuûa “taùnh coù theå nghe” nhö theá khoâng theå xaùc ñònh ranh giôùi, töùc laø “baát ñònh”; laïi khoâng thuoäc moät phaùp naøo, chính laø “baát coäng” (khoâng theå duøng chung), vì “taùnh coù theå nghe” laø “Nhaân baát coäng baát ñònh” (chính laø phaûn laïi hai phía ñeàu thuoäc veà Nhaân khoâng xaùc ñònh cho neân khoâng theå duøng chung)

Nghóa Thoâng Suoát: Choã “goïi baát coäng” Nhaân baát ñònh “ñaây, nhö” laäp löôïng “noùi: AÂm thanh” laø “thöôøng” truï (Toâng); vì do noù laø “taùnh coù theå nghe” (Nhaân). Nhöng maø “Thöôøng” cuøng “Voâ Thöôøng” hai “phaåm ñeàu ly caùch

147

Nhaân ñaây” (ñeàu khoâng nöông töïc Nhaân ñaây, cuøng Nhaân ñaây khoâng quan heä), vaû laïi taát caû phaùp trong theá gian coù leõ ngoaïi tröø phaùp “thöôøng” cuøng phaùp “voâ thöôøng”, “ngoaøi ra” “khoâng coù” baát cöù phaùp naøo khaùc, “laø” vì taùnh coù theå nghe lieàn trôû thaønh moät thöù “Nhaân do döï” khoâng thaät; taùnh quan heä nôi “taùnh coù theå nghe ñaây”, noù “do döï nhö theá naøo?” (noù roát cuoäc laø taùnh chaát gì?), noù cuoái cuøng laø thöôøng hay voâ thöôøng, hoaëc khoâng phaûi thöôøng khoâng phaûi khoâng thöôøng..v..v......., caûnh ñaây khoâng theå noùi, cho neân chính noù trôû thaønh phaûn laïi hai phía ñeàu khoâng theå duøng chung moät Nhaân thuoäc taùnh baát ñònh.

Thí duï theâm cho deã hieåu: Nhaân ñaây thuoäc loaïi Do Döï vì khoâng hôïp taùc vôùi Toâng thöôøng vaø voâ thöôøng neân bò loãi laø baát coäng, ñoàng thôøi Nhaân ñaây khoâng quan heä vôùi Ñoàng Phaåm (Ñoàng Duï) vaø Dò Phaåm (Dò Duï) neân bò loãi laø baát ñònh:

1, Nhaân thuoäc loaïi Do Döï baát coäng (khoâng coäng taùc) nhö: *- Toâng: AÂm thanh laø thöôøng truï, *- Nhaân: vì noù laø taùnh coù theå nghe (tai coù theå nghe) *- Ñoàng Phaåm Duï: Nhö hö khoâng (taùnh cuûa noù tai khoâng theå nghe) *- Dò Phaåm Duï: Nhö coû caây (taùnh cuûa noù tai khoâng theå nghe) Taùnh thöôøng truï cuûa aâm thanh thì khoâng theå nghe ñöôïc, nhöng Nhaân thì cho raèng vì noù laø taùnh coù theå nghe, do ñoù Nhaân ñaây khoâng hôïp taùc vôùi Toâng thöôøng truï cuûa AÂm thanh neân bò loãi baát coäng. Chaúng nhöõng theá Nhaân naøy khoâng lieân

148

quan vôùi Ñoàng Phaåm Duï vaø Dò Phaåm Duï vì hai taùnh ñaây cuõng khoâng theå nghe neân bò loãi baát ñònh.

2, Nhaân thuoäc loaïi baát ñònh nhö: *- Toâng: AÂm thanh laø voâ thöôøng, *- Nhaân: vì noù laø taùnh coù theå nghe *- Ñoàng Phaåm Duï: nhö coû caây (voâ thöôøng) *- Dò Phaåm Duï: Nhö hö khoâng (thöôøng truï)

Cuõng nhö treân taùnh voâ thöôøng cuûa aâm thanh thì khoâng theå nghe, nhöng Nhaân ñaây cho laø coù theå nghe taùnh (loãi baát coäng). Cho ñeán taùnh voâ thöôøng cuûa coû caây (Ñoàng Phaåm Duï) vaø taùnh thöôøng truï cuûa hö khoâng (Dò Phaåm Duï) thì cuõng khoâng theå nghe maø Nhaân ñaây cho laø coù theå nghe neân bò loãi baát ñònh.

B3/- Tôï Nhaân: Nhaân Baát Ñònh Nôi Trong Ñoàng Phaåm Moät Phaàn Chuyeån, Maø Nôi Trong Dò Phaåm Bieán Chuyeån.

Luaän: Ñoàng Phaåm (Duï) moät phaàn chuyeån (taùc duïng) Dò Phaåm (Duï hoaøn toaøn) bieán chuyeån (taùc duïng) ñaây, nhö noùi: “AÂm thanh khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh (laøm Toâng), (do) vì (noù laø) taùnh voâ thöôøng”. Trong ñaây “khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh môùi coù theå phaùt sanh” Toâng, do ñieän vaø hö khoâng vaân vaân laø Ñoàng Phaåm (Duï) cuûa noù. Taùnh voâ thöôøng

149

ñaây nôi ñieän vaân vaân thì coù (taùc duïng), nôi hö khoâng vaân vaân thì khoâng (taùc duïng).

“Khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh môùi coù theå phaùt sanh” Toâng, duøng caùi bình vaân vaân laøm Dò Phaåm, nôi kia (nôi caùi bình) coù bieán chuyeån (hoaøn toaøn taùc duïng), vì Nhaân ñaây duøng ñieän, duøng caùi bình laøm Ñoàng Phaåm (Duï), cuõng laø baát ñònh. Vì nhö caùi bình vaân vaân laø voâ thöôøng, (maø aâm thanh) kia laø chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh? Vì nhö ñieän vaân vaân laø taùnh voâ thöôøng, (maø aâm thanh) kia khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh?

Chuù Thích:

“AÂm thanh khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh, vì taùnh voâ thöôøng”: giaû nhö laäp löôïng raèng: “AÂm thanh laø phaùp coù” thaät, maø “khoâng phaûi do chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh” laøm Toâng; ñeà cöû Nhaân noùi raèng: “do vì noù laø taùnh voâ thöôøng”.

“Ñoàng Phaåm moät phaàn chuyeån Dò Phaåm chuyeån bieán”: “moät phaàn” laø moät boä phaän hoaëc moät nöûa. “chuyeån” laø vaän chuyeån, vaän taùc, taùc duïng (function, work, operate, fit into). “bieán” laø hoaøn toaøn. Nghóa laø Nhaân cuûa “taùnh voâ thöôøng” ñaây, ñoái vôùi phaùp thuoäc loaïi Ñoàng Phaåm chæ coù “moät boä phaän” coù theå taùc duïng; maø ñoái vôùi phaùp thuoäc loaïi Dò Phaåm ñeàu “hoaøn toaøn” coù theå hôïp nhau, coù theå taùc duïng; nhöng maø “Nhaân” ñaây laïi do döï nôi giöõa

150

hai laäp luaän chính laø phaûn laïi nhau, khoâng theå nhaát ñònh laø giöõ laáy moät phía chi naøo, cho nheân coù loãi baát ñònh.

“Khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh”: “khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn”, nghóa laø khoâng phaûi laø ngöôøi noå löïc khoâng giaùn ñoaïn, hoaëc thieân nhieân taùc duïng khoâng giaùn ñoaïn. “coù theå phaùt sanh” nghóa laø coù theå thaønh töïu.

“Do ñieän, hö khoâng vaân vaân laø Ñoàng Phaån cuûa noù”: “Ñoàng Phaåm” laø Ñoàng Phaåm Duï. Nguyeân vì khoâng phaûi laø chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn moùi coù theå thaønh töïu, Nhaân ñaây ñang duøng ñieän hoaëc hö khoâng..v..v..... laø Ñoàng Phaåm Duï cuûa noù, maø ñeà cöû noùi raèng: “Ñoàng Duï nhö ñieän, hö khoâng”. Nguyeân vì “ñieän” laø boãng nhieân, thôøi gian saùt na phaùt sanh, cho neân khoâng phaûi laø do chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh. Maø “hö khoâng” laø khoâng phaûi taùnh coù theå taïo taùc, cho neân cuõng khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn coù theå phaùt sanh. Nguyeân vì ñieän cuøng hö khoâng ñaây ñeàu coù theå trôû thaønh laø Ñoàng Phaåm Duï cuûa noù.

“Taùnh voâ thöôøng ñaây, nôi ñieän vaân vaân thì coù, nôi hö khoâng vaân vaân thì khoâng”: Tuy nhieân ñieän cuøng hö khoâng ñeàu coù theå thích hôïp nôi Toâng cuûa “khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi thoù theå phaùt sanh”, maø ñöôïc cho laø Ñoàng Phaåm Duï cuûa chuùng noù. Nhöng maø ñoái vôùi chi Nhaân (vì taùnh voâ thöôøng), thì ñieän laø voâ thöôøng, neân coù “taùnh voâ thöôøng”; chæ hö khoâng thì khoâng coù “taùnh voâ thöôøng”; Do ñoù noùi: Chi Nhaân ñaây (taùnh voâ

151

thöôøng) ôû trong Ñoàng Phaåm Duï, chæ coù moät boä phaän coù theå cho laø thích hôïp nhau (vaän taùc) --- “Ñoàng Phaåm moät phaàn chuyeån”.

“Khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn coù theå phaùt sanh ra Toâng, duøng caùi bình vaân vaân laøm Dò Phaåm”: Toâng “khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn coù theå phaùt sanh” ñaây, ñang duøng Duï caùi bình vaân vaân laøm Dò Phaåm cuûa noù, maø ñeà cöû Duï noùi raèng: “Dò Duï nhö caùi bình vaân vaân”. Nguyeân vì caùi bình chính xaùc laø “chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh” (phaûi nhôø söùc cuûa con ngöôøi khoâng giaùn ñoaïn duøng ñaát cheá taïo môùi coù theå thaønh töïu, cho neân phaûi laø chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh), vì theá cho neân “khoâng chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn coù theå phaùt sanh” Toâng khoâng phaûi loaïi Ñoàng Phaåm, nhöng maø “caùi bình” coù theå duøng laøm thaønh “Dò Phaåm Duï” cuûa Toâng naøy.

“Nôi kia hoaøn toaøn coù”: ñaây laø lôøi noùi cuûa luaän vaên löôïc bôùt, maø Nhaân cuûa “taùnh voâ thöôøng” nôi caùi bình kia vaân vaân laø vaät “hoaøn toaøn coù” (caùi bình vaân vaân hoaøn toaøn coù taùnh voâ thöôøng), cuõng töùc laø caùi bình vaân vaân laø vaät coù taùnh voâ thöôøng (laø taùnh voâ thöôøng). Nhaân ñaây, caùi bình ñoái vôùi “Nhaân voâ thöôøng” laïi giaûng cuõng laø Ñoàng Phaåm (do vì caùi bình cuõng laø voâ thöôøng). “Vì Nhaân ñaây duøng ñieän, duøng caùi bình laø Ñoàng Phaùp (phaùp gioáng nhau), cho neân cuõng laø Baát Ñònh”: “Nhaân ñaây”, laø Chi Nhaân cuûa voâ thöôøng ñaây, ñaõ duøng “ñieän” laøm Ñoàng Phaùp Duï (nhö trong vaên treân ñaõ noùi), nay laïi duøng “caùi bình” laøm Ñoàng

152

Phaùp Duï. Nhöng ñieän thì “khoâng phaûi taùnh chuyeân caàn duõng maõnh”, maø caùi bình laïi laø “taùnh chuyeân caàn duõng maõnh” (chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå taïo thaønh), nhaân ñaây “Nhaân voâ thöôøng” ñaây cuõng bieán thaønh nôi trong Chi Duï cuûa hai taùnh chaát phaûn laïi nhau (ñieän cuøng caùi bình), ñeàu coù theå taùc duïng, nôi Nhaân ñaây töùc laø bieán thaønh “Nhaân Baát Ñònh” (Nhaân cuûa taùnh baát ñònh)

“Nhö caùi bình vaân vaân vì taùnh voâ thöôøng, kia laø chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn coù theå phaùt sanh”: nhö hoâm nay Luaän giaû phuû ñònh söï duøng ñeán taùnh voâ thöôøng cho “Dò Duï nhö caùi bình vaân vaân”, maø hoâm nay “aâm thanh” kia sao laïi thaønh laø “chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt ra” Toâng? (Neáu nhö theá, thì so cuøng Toâng cuûa xöa nay thieát laäp traùi ngöôïc vôùi nhau).

“Laø nhö ñieän vaân vaân vì taùnh voâ thöôøng, kia khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coû theå phaùt sanh”: Laïi laø caàn noùi vì taùnh voâ thöôøng “nhö ñieän cuûa Ñoàng Duï vaân vaân”, maø thaønh laäp Toâng cuûa “aâm thanh kia khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh”?

Chuù Thích:

Khuyeát ñieåm cuûa Nhaân “baát ñònh” ñaây xuaát hieän ôû nôi: phaøm Nhaân coù theå ñeà cöû, ñoái vôùi “Toâng” vaø “Duï” ôû nôi ñaàu thì phaûi gioáng nhau, cuõng töùc laø “Nhaân” ñaây neáu ñoái vôùi “Toâng” laø Ñoàng Phaåm, ñoái vôùi “Duï” cuõng phaûi laø Ñoàng Phaåm, laïi ñeàu phaûi “hoaøn toaøn”, töùc laø hoaøn toaøn phuø hôïp;

153

khoâng theå coù ñoàng thôøi xuaát hieän “moät phaàn taùc duïng” vaø “hoaøn toaøn taùc duïng”, cuõng khoâng theå ñoàng thôøi ñoái vôùi Ñoàng Phaåm coù theå taùc duïng, ñoái vôùi Dò Phaåm cuõng coù theå taùc duïng; nhö laø caùc tình hình noùi treân, ñeàu coù theå khieán chi Nhaân ñaây bieán thaønh “Nhaân baát ñònh”.

Nghóa Thoâng Suoát: Choã noùi Chi Nhaân laø “Ñoàng Phaåm moät phaàn chuyeån (taùc duïng) Dò Phaåm bieán chuyeån (hoaøn toaøn taùc tuïng) ñaây, nhö” coù ngöôøi laäp löôïng “noùi: aâm thanh” laø phaùp coù thaät, maø laäp “khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh” laøm Toâng, ñeà cöû Nhaân noùi raèng: do vì noù laø “taùnh voâ thöôøng”. Maø “Toâng” cuûa “khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh” “trong” laäp löôïng “ñaây”, ñang “duøng ñieän” hoaëc “hö khoâng vaân vaân laøm Ñoàng Phaåm” Duï, nhöng Nhaân cuûa “taùnh voâ thöôøng ñaây ôû nôi ñieän vaân vaân” thì “coù” (Nhaân Ñieän laø taùnh voâ thöôøng), “ôû nôi hö khoâng vaân vaân” thì “khoâng” (Nhaân hö khoâng khoâng phaûi taùnh voâ thöôøng), cho neân Nhaân voâ thöôøng ñaây khoaûng caùch cuûa hai Ñoàng Phaåm Duï nôi ñieän vaø hö khoâng trôû thaønh moät phaàn taùc duïng (taùc duïng moät nöûa) cuûa Nhaân baát ñònh.

Laïi nöõa, “khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn coù theå phaùt sanh Toâng” ñaây, ñang “duøng caùi bình vaân vaân” laø vaät ‘laøm Dò Phaåm Duï” cuûa noù, maø Nhaân voâ thöôøng “nôi” caùi bình vaân vaân Dò Duï “kia” “hoaøn toaøn coù” (töùc laø caùi bình vaân vaân hoaøn toaøn laø taùnh voâ thöôøng), nhö theá laïi moät laàn nöõa, “Nhaân” voâ thöôøng “ñaây” ñaõ “duøng ñieän” laøm

154

ñoàng phaùp, laïi “duøng caùi bình laøm ñoàng phaùp, cuõng laø” coù loãi “baát ñònh”. Thöû hoûi: yù cuûa luaän giaû ñaây, Toâng cuûa oâng “laø nhö caùi bình vaân vaân” thuoäc Dò Duï laø “taùnh voâ thöôøng”, maø sao laïi laäp aâm thanh “kia laø chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt ra”Toâng? Hoaëc “laø nhö Ñieän vaân vaân” thuoäc Ñoàng Dò laø “taùnh voâ thöôøng”, maø sao laïi laäp aâm thanh “kia khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt ra” Toâng?

Thí duï theâm cho roõ: Nhaân ñaây ñoái vôùi Ñoàng Phaåm Duï thì coù moät phaàn taùc duïng quan heä, nhöng ñoái vôùi Dò Phaåm Duï thì taùc duïng quan heä hoaøn toaøn, nhö:

*- Toâng: AÂm thanh khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh, *- Nhaân:Vì noù laø taùnh voâ thöôøng, *- Ñoàng Phaåm Duï: Nhö ñieän vaø hö khoâng, *- Dò Phaåm Duï:Nhö caùi bình.

Nhaân ñaây laø bieän minh aâm thanh voâ thöôøng cho Toâng, nhöng ñoái Ñoàng Phaåm Duï thì coù moät phaàn chuyeån (moät phaàn taùc duïng quan heä) voâ thöôøng cuûa ñieän vaø moät phaàn khoâng chuyeån (moät phaàn khoâng taùc duïng quan heä) thöôøng truï cuûa hö khoâng. Do ñoù Nhaân ñaây ñoái vôùi Ñoàng Phaåm Duï laø voâ thöôøng hay thöôøng truï khoâng nhaát ñònh, neân bò loãi baát ñònh.

Coøn Dò Phaåm Duï, Nhaân ñaây hoaøn toaøn chuyeån bieán taùc duïng quan heä taùnh voâ thöôøng cuûa caùi bình.

155

B4/- Tôï Nhaân: Nhaân Baát Ñònh Nôi Trong Dò Phaåm Duï Moät Phaàn Chuyeån Maø Nôi Trong Ñoàng Phaåm Duï Hoaøn Toaøn Chuyeån. Luaän:

Dò Phaåm moät phaàn chuyeån, Ñoàng Phaån hoaøn toaøn chuyeån ñaây, nhö laäp Toâng noùi raèng: “AÂm thanh thì chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh, vì taùnh voâ thöôøng”. “Chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh” Toâng, duøng caùi bình vaân vaân laøm Ñoàng Phaåm, taùnh cuûa noù voâ thöôøng, nôi ñaây hoaøn toaøn coù. Duøng ñieän, hö khoâng vaân vaân laøm Dò Phaåm, nôi kia moät phaàn ñieän vaân vaân thì coù, hö khoâng vaân vaân thì khoâng, vì theá nhö tröôùc cuõng laø baát ñònh.

Chuù Thích:

“Dò Phaåm moät phaàn chuyeån Ñoàng Phaåm hoaøn toaøn chuyeån”: Nhaân cuûa choã thieát laäp nôi trong Dò Phaåm Duï coù moät nöûa (moät phaàn) laø coù theå taùc duïng (moät phaàn chuyeån), nôi trong Ñoàng Phaåm Duï ñeàu hoaøn toaøn coù theå taùc duïng (hoaøn toaøn chuyeån).

“AÂm thanh laø chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh, vì taùnh voâ thöôøng”: laäp löôïng noùi raèng: “AÂm thanh” laø phaùp coù thaät, thieát laäp “chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn

156

ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh” laøm Toâng, ñeà cöû Nhaân noùi raèng: “do vì taùnh cuûa noù laø voâ thöôøng”.

“Duøng caùi bình vaân vaân laøm Ñoàng Phaåm”: nghóa laø “chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh Toâng” ñaây, nhö duøng caùi bình vaân vaân laøm Ñoàng Phaåm Duï cuûa noù (nhaân vì caùi bình laø choã taùc duïng töø nôi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn).

“Taùnh noù voâ thöôøng, nôi ñaây hoaøn toaøn coù”: “ñaây” laø chæ cho caùi bình. Nghóa laø taùnh voâ thöôøng cuûa Chi Nhaân, nôi Duï caùi bình ñaây (Ñoàng Phaåm Duï) laø hoaønh toaøn coù (do taùnh cuûa caùi bình ñaây hoaøn toaøn laø voâ thöôøng).

“Duøng ñieän vaø hö khoâng khoâng laøm Dò Phaåm”: nghóa laø “chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn coù theå phaùt sanh”Toâng ñaây laïi duøng ñieän vaø hö khoâng vaân vaân laøm Dò Phaåm Duï, nguyeân vì ñieän vaø hö khoâng vaân vaân ñeàu laø khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn laø choã taïo taùc ñeå thaønh Dò Phaåm Duï cuûa Toâng naøy.

“Nôi kia moät phaàn ñieän vaân vaân thì coù”: Nghóa laø taùnh voâ thöôøng nôi trong Duï kia, noù moät nöûa, ñieän vaân vaân laø coù taùnh voâ thöôøng. “Hö khoâng vaân vaân laø khoâng”: nhöng ôû nôi hö khoâng ñaây moät nöûa (moät phaàn) maø noùi, laïi laø khoâng coù taùnh voâ thöôøng. Nhaân ñaây cuõng trôû thaønh “Nhaân baát ñònh”.


157

Choã noùi nôi “Dò Phaåm moät phaàn chuyeån” maø nôi Nhaân baát ñònh cuûa “Ñoàng Phaåm hoaøn toaøn chuyeån ñaây, nhö” coù ngöôøi “laäp Toâng noùi: aâm thanh” laø phaùp coù thaät, laäp “chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh” laøm Toâng, ñeà cöû Nhaân noùi raèng: do vì noù laø “Taùnh voâ thöôøng”. “Chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh Toâng” ñaây quan heä nôi “duøng caùi bình vaân vaân laøm Ñoàng Phaåm” Duï cuûa noù (do vì caùi bình cuõng laø chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi taïo taùc ra noù). Vaû laïi “Taùnh voâ thöôøng” cuûa Chi Nhaân “noù, nôi” Duï caùi bình cuûa Ñoàng Phaåm “ñaây” thì “hoaøn toaøn” coù (do vì caùi bình cuõng laø taùnh voâ thöôøng). Nhöng maø chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn goaïn môùi coù theå phaùt sanh laïi laø “duøng ñieän, hö khoâng vaân vaân laøm Ñoàng Phaåm” Duï (Nguyeân nhaân ñieän vaø hö khoâng ñeàu khoâng phaûi chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh taùnh, vì laø Phaùp Dò Phaåm), maø taùnh voâ thöôøng cuûa Chi Nhaân noù “nôi” trong Dò Phaåm Duï “kia moät phaàn” (moät nöûa) “ñieän vaân vaân thì coù” (vì ñieän laø taùnh voâ thöôøng), nhöng nôi “hö khoâng vaân vaân” laïi “laø khoâng” (vì hö khoâng khoâng coù taùnh voâ thöôøng), nguyeân do taùnh voâ thöôøng ôû trong Dò Duï cuûa Chi Nhaân ñaây, laïi coù moät nöûa coù theå chuyeån, moät nöûa khoâng theå chuyeån, ”laø vì” Chi Nhaân ñaây “nhö tröôùc” coù loãi “baát ñònh”.

Thí duï theâm cho roõ: Nhaân ñaây ñoái vôùi Ñoàng Phaåm Duï thì chuyeån bieán hoaøn toaøn, coøn ñoái vôùi Dò Phaån Duï thì moät phaàn chuyeån bieán vaø moät phaàn khoâng chuyeån bieát, nhö:

158

*- Toâng: AÂm thanh thì chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh, *- Nhaân: vì taùnh voâ thöôøng, *- Ñoàng Phaåm Duï: nhö caùi bình, *- Dò Phaåm Duï: nhö ñieän vaø hö khoâng.

Nhaân ñaây laø bieän minh taùnh voâ thöôøng cuûa Toâng aâm thanh, nhöng ñoái vôùi caùi bình cuõng laø taùnh voâ thöôøng. Coøn ñoái vôùi Dò Phaåm Duï, Nhaân ñaây coù moät nöûa taùc duïng quan heä vôùi ñieän vaø moät nöûa khoâng taùc duïng quan heä vôùi hö khoâng neân bò baát ñònh. Do ñoù Nhaân ñaây ñoái vôùi Dò Phaåm Duï laø voâ thöôøng hay thöôøng truï khoâng nhaát ñònh, neân bò loãi baát ñònh.

B5/- Tôï Nhaân: Nhaân Baát Ñònh Nôi Trong Caâu (caû hai) Phaåm Duï Ñeàu Coù Moät Phaàn Chuyeån.-

Luaän:

Caâu (caû hai) Phaåm moät phaàn chuyeån ñaây, nhö noùi: “AÂm thanh laø thöôøng, vì khoâng chaát ngaïi.” Trong Toâng ñaây, duøng hö khoâng, cöïc vi laøm Ñoàng Phaåm, taùnh khoâng chaát ngaïi nôi hö khoâng vaân vaân thì coù, nôi cöïc vi vaân vaân thì khoâng; duøng caùi bình, nieàm vui vaân vaân laøm Dò Phaåm, nôi nieàm vui vaân vaân thì coù, nôi caùi bình vaân vaân thì khoâng; vì theá Nhaân ñaây duøng nieàm vui, duøng hö khoâng laøm Ñoàng Phaùp, cuõng goïi laø baát ñònh.

Chuù Thích:

159

“Caâu Phaåm moät phaàn chuyeån”: “Caâu Phaåm”, nghóa laø Ñoàng Phaåm Duï cuøng Dò Phaåm Duï caû hai moãi loaïi ñeàu coù moät phaàn chuyeån, moät phaàn khoâng chuyeån (moät nöûa chuyeån, moät nöûa khoâng chuyeån). Nhö treân ñaõ noùi, neáu choã thieát laäp laø caàn chaân naêng laäp thì taát nhieân phaûi laø “Ñoàng Phaåm nhaát ñònh coù, Dò Phaåm nhaát ñònh khoâng” (Ñoàng Phaåm hoaøn toaøn chuyeån, Ñò Phaåm khoâng chuyeån). Hieän taïi Ñoàng Phaåm chæ moät phaàn chuyeån, vì theá khoâng phaûi laø hoaøn toaøn chuyeån (nhaát ñònh coù); coøn Dò Phaåm cuõng moät phaàn chuyeån, maø khoâng phaûi laø hoaøn toaøn khoâng (khoâng chuyeån), cho neân Chi Nhaân ñaây lieàn baêng qua Ñoàng Dò hai phaåm khoâng theå xaùc ñònh, do ñoù coù loãi Nhaân baát ñònh.

“AÂm thanh thì thöôøng, vì khoâng chaát ngaïi”: nhö laäp luaän noùi raèng” “AÂm thanh laø phaùp coù thaät, duøng ñang truï laøm Toâng”, maø thieát laäp Nhaân noùi raèng: do vì noù khoâng coù chaát ngaïi”.

“Trong Toâng ñaây laø thöôøng, duøng hö khoâng, cöïc vi laøm Ñoàng Phaåm”: Toâng “thöôøng” cuûa choã naøy ñöông duøng hö khoâng cuøng cöïc vi laøm Ñoàng Phaåm Duï. Nguyeân vì thieát laäp Toâng naøy taát nhieân phaûi laø Thanh Luaän cuûa ngoaïi ñaïo, boïn ngoaïi ñaïo ñaây quan heä chaáp hö khoâng cuøng cöïc vi ñeàu laø thöôøng, cho neân ñoái vôùi chuùng noù maø noùi, hö khoâng cuøng cöïc vi ñöôïc cho laø Ñoàng Phaåm Duï cuûa “Toâng Thöôøng” maø laäp löôïng raèng: “AÂm thanh laø thöôøng laøm Toâng; Nhaân: vì khoâng chaát ngaïi, Ñoàng Duï nhö hö khoâng, cöïc vi.”

“Taùnh khoâng chaát ngaïi nôi hö khoâng vaân vaân thì coù, nôi cöïc vi vaân vaân thì khoâng”: Nhöng maø Taùnh khoâng chaát ngaïi cuûa noù nôi “Chi Nhaân”, ñoái nôi

160

hö khoâng maø noùi thì coù (cuõng töùc laø hö khoâng coù taùnh khoâng chaát ngaïi, ñaây töùc laø “moät phaàn khoâng chuyeån”). Do ñoù Chi “Nhaân khoâng chaát ngaïi” ñaây ôû nôi trong Ñoàng Phaåm Duï laïi thaønh laø “moät phaàn chuyeån, moät phaàn khoâng chuyeån” (cuõng töùc laø Nhaân khoâng chaát ngaïi, nôi trong Ñoàng Phaåm Duï, moät nöûa coù theå work, moät nöûa khoâng theå work), cho neân coù loãi cuûa Nhaân baát ñònh. “Duøng caùi bình, nieàm vui vaân vaân laøm Dò Phaåm”: “nieàm vui”, nghóa laø laïc thoï. Laïi nöõa, “Toâng thöôøng” ñaây, nhaát ñònh laø duøng caùi bình cuøng nieàm vui laøm Dò Phaåm Duï, maø laäp löôïng raèng: “AÂm thanh laø thöôøng laøm Toâng; Nhaân: vì taùnh khoâng chaát ngaïi; Ñoàng Duï nhö hö khoâng, vi traàn; Dò Duï nhö caùi bình cuøng nieàm vui”. Nguyeân vì caùi bình laø voâ thöôøng, nieàm vui cuõng laø voâ thöôøng, Nhaân ñaây ñeàu ñöôïc cho laø Dò Duï cuûa Toâng thöôøng ñaây.

“Nôi nieàm vui vaân vaân thì coù, nôi caùi bình thì khoâng”: Tuy nhieân Chi “Nhaân khoâng chaát ngaïi” ñoái nôi nieàm vui laïi giaûng cho laø coù (nieàm vui cuõng laø khoâng chaát ngaïi), cho neân “nhaân khoâng chaát ngaïi” nôi Duï nieàm vui laïi coù theå chuyeån ---- ñaây töùc laø nôi “Dò Phaåm moät phaàn chuyeån”. Nhöng “Nhaân khoâng chaát ngaïi” ñaây ñoái nôi Duï caùi bình maø noùi laïi laø khoâng (caùi bình coù chaát ngaïi, khoâng phaûi khoâng chaát ngaïi), cho neân “Nhaân khoâng chaát ngaïi” ñaây nôi “Duï caùi bình töùc laø khoâng chuyeån---- ñaây töùc laø “Dò Phaåm moät phaàn khoâng chuyeån”. Hieäp nôi treân thì “Nhaân khoâng chaát ngaïi” ñaây, laïi nôi trong Ñoàng Phaåm Duï cuøng Dò Phaåm Duï, ñeàu moãi thöù coù moät phaàn chuyeån, moät phaàn khoâng chuyeån, cho neân thaønh Nhaân baát ñònh.

161

“Vì duøng nieàm vui, duøng hö khoâng laøm Ñoàng Phaùp, cuõng goïi laø baát ñònh”: nghóa laø Nhaân khoâng chaát ngaïi ñaây ñaõ coù theå duøng “nieàm vui” laøm Ñoàng Phaùp Duï, laïi coù theå duøng “hö khoâng” laøm Ñoàng Phaùp Duï, nhöng nieàm vui thì voâ thöôøng, maø hö khoâng thì thöôøng, moät thöôøng moät voâ thöôøng, ñeàu coù theå laø Ñoàng Phaùp Duï cuûa “Nhaân khoâng chaát ngaïi”, cho neân “Nhaân” ñaây coù loãi baát ñònh.


Choã noùi Nhaân baát ñònh cuûa “Caâu Phaåm moät phaàn chuyeån ñaây, nhö” laäp löôïng “noùi: aâm thanh” laø “thöôøng” laøm Toâng, ñeà cöû Nhaân noùi raèng: do “vì” noù laø “khoâng chaát ngaïi”. “Toâng thöôøng trong” laäp luaän “ñaây”, laø “duøng hö khoâng” cuøng “cöïc vi laøm Ñoàng Phaåm” Duï cuûa noù (nguyeân vì hö khoâng cuøng cöïc vi ñeàu laø thöôøng, vì theá ñöôïc laøm Ñoàng Phaåm Duï), nhöng maø Chi Nhaân “taùnh khoâng chaát ngaïi” cuûa noù, “nôi hö khoâng vaân vaân” thì “coù”, do hö khoâng cuõng laø khoâng chaát ngaïi, do ñoù Nhaân khoâng chaát ngaïi nôi Ñoàng Phaåm Duï ñaây laø moät phaàn chuyeån. Nhöng maø Nhaân cuûa taùnh khoâng chaát ngaïi “nôi cöïc vi vaân vaân” thì laø “khoâng”, do cöïc vi khoâng phaûi khoâng chaát ngaïi, cho neân Nhaân khoâng chaát ngaïi nôi trong Ñoàng Phaåm Duï ñaây lieàn trôû thaønh moät phaàn khoâng chuyeån. Laïi nöõa Toâng thöôøng ñaây ñang “duøng caùi bình, nieàm vui vaân vaân laøm Dò Phaåm” Duï (do vì caùi bình vaø nieàm vui ñeàu laø voâ thöôøng, nhôø ñoù ñöôïc laøm Dò Phaåm Duï cuûa Toâng thöôøng); nhöng maø Chi Nhaân cuûa taùnh khoâng chaát ngaïi cuûa noù “nôi nieàm vui vaân vaân” laø “coù”, nguyeân vì nieàm vui cuõng laø khoâng chaát ngaïi, cho neân Chi Nhaân khoâng chaát ngaïi ñaây nôi trong Dò Phaåm Duï trôû thaønh laø moät phaàn chuyeån. Nhöng Chi Nhaân cuûa taùnh khoâng chaát

162

ngaïi ñaây “Nôi caùi bình vaân vaân” thì laø “khoâng”, nguyeân vì caùi bình khoâng phaûi khoâng chaát ngaïi, vì theá Chi Nhaân cuûa taùnh khoâng chaát ngaïi ñaây nôi trong Dò Duï naøy, laïi trôû thaønh laø moät phaàn khoâng chuyeån. Do bôûi Chi Nhaân khoâng chaát ngaïi ñaây nôi trong Ñoàng Phaåm Duï cuøng Dò Phaåm Duï moãi thöù ñeàu coù hieän töôïng moät phaàn chuyeån, moät phaàn khoâng chuyeån, töø ñoù Duï ñaây “coá nhieân cuõng goïi” laø coù loãi “baát ñònh” (lyù do nieàm vui laø voâ thöôøng, maø hö khoâng laø thöôøng, moät thöôøng moät voâ thöôøng, taùnh cuûa noù phaûn laïi nhau, nhöng laïi coù theå caû hai laøm Ñoàng Phaåm Duï, maø Chi Nhaân cuûa noù laïi coù theå nôi hai taùnh chaát chuyeån trong Duï phaûn laïi nhau, bôûi theá Chi Nhaân ñaây coù loãi baát ñònh.)

Thí duï theâm cho deã hieåu: Caùi Nhaân ñaây ñoái vôùi Ñoàng Phaåm Duï vaø Dò Phaåm Duï chæ coù moät phaàn taùc duïng quan heä, neân bò loãi baát ñònh (loãi khoâng nhaát ñònh), nhö:

*- Toâng: AÂm thanh thì thöôøng, *- Nhaân: Vì khoâng chaát ngaïi, *- Ñoàng Phaåm Duï: Nhö hö khoâng vaø cöïc vi, *- Dò Phaåm Duï: Nhö caùi bình vaø nieàm vui (laïc thoï).

Nhaân ñaây ñoái vôùi hö khoâng khoâng chaát ngaïi cuûa Ñoàng Phaåm Duï thì coù moät phaàn taùc duïng quan heä, coøn ñoái vôùi cöïc vi coù chaát ngaïi cuûa Ñoàng Phaåm Duï thì khoâng coù moät phaàn taùc duïng quan heä. Chaúng nhöõng theá Nhaân ñaây ñoái caùi bình coù chaát ngaïi cuûa Dò Phaåm Duï thì khoâng coù moät phaàn taùc duïng quan heä, coøn ñoái vôùi nieàm vui khoâng chaát ngaïi thì coù moät phaàn taùc duïng quan

163

heä. Vì theá Nhaân khoâng chaát ngaïi ñaây nôi trong Ñoàng Phaåm Duï vaø Dò Phaåm Duï moãi thöù ñeàu coù hieän töôïng moät phaàn chuyeån (quan heä) vaø moät phaàn khoâng chuyeån (khoâng quan heä) cho neân coù loãi baát ñònh.

B6/- Tôï Nhaân: Nhaân Baát Ñònh Cuûa Quyeát Ñònh Traùi Ngöôïc Nhau. Luaän:

Quyeát ñònh traùi ngöôïc nhau ñaây, nhö laäp Toâng noùi: “AÂm thanh laø voâ thöôøng; vì (noù laø) choã taïo taùnh; thí duï nhö caùi bình vaân vaân”. Coù choã laäp (Toâng noùi:) “AÂm thanh laø thöôøng; vì (noù laø) choã taùnh nghe; thí duï nhö taùnh aâm thanh.” Vì hai Toâng ñaây ñeàu laø do döï, caû hai goïi laø baát ñònh.

Chuù Thích:

“Quyeát ñònh traùi ngöôïc nhau”: Chi Nhaân cuûa hai Toâng ñaây laø chæ hai Toâng cuûa choã taïo laäp traùi ngöôïc nhau.

“Vì hai Toâng ñaây ñeàu laø do döï”: Chi Nhaân cuûa hai Toâng ñaây ñeàu bieán thaønh Nhaân do döï. Nguyeân vì “Toâng voâ thöôøng” coá nhieân laø “choã taïo taùnh”, nhöng “choã taïo taùnh” ñaây ñeàu khoâng theå duøng ñeán ñeå baùc beû “aâm thanh laø choã taùnh nghe” cuûa phía ñòch, ñeå chöùng minh “aâm thanh khoâng phaûi laø choã taùnh nghe” khieán cho Nhaân cuûa keû ñòch laäp luaän khoâng ñöôïc thaønh laäp, nhaân ñoù maø phuû ñònh Toâng cuûa noù. Do Nhaân “choã taïo taùnh” ñaây khoâng theå ñaït ñeán muïc ñích phaù

164

Toâng kia, cho neân trôû thaønh laø moät thöù “Nhaân do döï”. Theâm nöõa, “choã taùnh nghe” cuûa “Toâng thöôøng” ñaõ khoâng theå chöùng minh Toâng cuûa “aâm thanh laø thöôøng nôi phía mình vaø laïi khoâng theå ñaû phaù “choã taïo taùnh” cuûa phía ñòch. Ñòch vaø ta hai beân ñaõ ñeàu khoâng theå ñaû phaù ñoái phöông, hai Toâng laïi moãi toâng trôû thaønh töï laäp töï noùi, maûy may khoâng giao tieáp vôùi nhau, do ñoù Nhaân cuûa noù ñeàu trôû thaønh “Nhaân do döï”, khoâng theå ñaït ñeán xaùc ñònh keát quaû cuûa laäp luaän (Nguyeân vì ñòch vaø ta hai Toâng muõi kim töông ñoái ñeàu coù theå caû hai cuøng laäp luaän, vaû laïi khoâng coù phaùp naøo xaùc ñònh laø chính xaùc---- ñaõ theá moät thì chính xaùc, moät thì phaûn laïi, taát nhieân nhaát ñònh chæ coù moät laø “phaûi”, maø rieâng moät laø “khoâng phaûi", hoâm nay Nhaân cuûa hai beân ñeà cöû ñaõ ñeàu khoâng theå chöùng thaät ai laø phaûi ai laø khoâng phaûi, cho neân Nhaân cuûa noù trôû thaønh laø “do döï khoâng xaùc ñònh” vaäy.


Chính hai Toâng phaûn laïi “quyeát ñònh traùi ngöôïc nhau” maø Nhaân phaûn laïi cuûa noù laø baát ñònh “ñaây, nhö” coù ngöôøi “laäp Toâng noùi raèng: aâm thanh laø voâ thöôøng”ñeà cöû Nhaân noùi raèng: do “vì” noù laø “choã taïo taùnh”: ñeà cöû Duï noùi raèng: “thí duï nhö caùi bình vaân vaân”. Nhöng “coù” ñoái thuû “laäp” Toâng noùi raèng: “aâm thanh” laø “thöôøng”, ñeà cöû Nhaân noùi raèng: “duï nhö taùnh cuûa tieáng”. (Nhöng maø Nhaân cuûa hai Toâng ñaây, choã taïo taùnh cuøng choã taùnh nghe, ñeàu khoâng theå laãn nhau baùc beû ñoái phöông, khieán khoâng theå thaønh laäp; do Chi Nhaân khoâng theå baùc beû phaù ñoái phöông, cho neân maëc duø Toâng Chæ cuûa noù roõ raøng traùi ngöôïc nhau, nhöng hai Toâng laïi coù theå ñoàng thôøi ñeàu thieát laäp). Vì

165

theá “hai” Chi Nhaân “ñaây ñeàu laø Nhaân Do Döï”, “vì” chính mình khoâng coù khaû naêng taùc duïng xaùc ñònh phaù laäp luaän cuûa keû khaùc, caû hai “ñeàu goïi” laø Nhaân “baát ñònh”.

Thí duï theâm cho deã hieåu: Nhaân cuûa ta vaø ñòch ñeà cöû caû hai ñaõ khoâng theå chöùng minh Toâng cuûa ai laø phaûi vaø cuûa ai laø khoâng phaûi, cho neân hai Toâng ñaây trôû thaønh laø do döï khoâng xaùc ñònh, nhö:

1.- Beân ta: *- Toâng: AÂm thanh laø voâ thöôøng. *- Nhaân: Vì noù laø choã taïo taùnh, *- Ñoàng Phaåm Duï:Nhö caùi bình.

2.- Beân ñòch: *- Toâng: AÂm thanh laø thöôøng, *- Nhaân: Vì noù laø choã taùnh nghe, *- Ñoàng Phaåm Duï: Nhö taùnh cuûa aâm thanh.

Hai laäp luaän naøy traùi ngöôïc nhau moät beân laø Toâng thöôøng vaø moät beân laø Toâng voâ thöôøng, nhöng ñeàu quyeát ñònh coù theå thaønh laäp ñöôïc. Nhaân cuûa choã taïo taùnh ñaây khoâng theå baùc beû AÂm thanh laø choã taùnh nghe cuûa keû ñòch. Ngöôïc laïi Nhaân cuûa choã taùnh nghe ñaây khoâng theå baùc beû AÂm thanh laø choã taïo taùnh cuûa ta. Vì theá hai Toâng ñaây trôû thaønh do döï khoâng xaùc ñònh (do döï baát ñònh)

C,- BOÁN THÖÙ TÔÏ NHAÂN TRAÙI NGÖÔÏC NHAU.

166

Luaän:

Traùi ngöôïc nhau coù boán: 1- nghóa laø Phaùp töï töôùng traùi ngöôïc nhau vôùi Nhaân, 2- Phaùp sai bieät traùi ngöôïc nhau vôùi Nhaân, 3- Höõu phaùp töï töôùng traùi ngöôïc nhau vôùi Nhaân, 4- Höõu phaùp sai bieät traùi ngöôïc nhau vôùi Nhaân vaân vaân.

Chuù Thích:

“Phaùp töï töôùng”: töùc laø töï taùnh cuûa Toâng Theå, cuõng töùc laø baûn yù cuûa Toâng Theå. “Phaùp sai bieät”: töùc laø Luaän giaû ñoái vôùi choã thaàm kín cuûa Toâng Theå töï taïo taùc yù suy nghó, rieâng coù choã yù höôùng, hoaëc yù haøm aån (imply), ñaây khoâng phaûi baûn yù cuûa Toâng Theå, neân goïi laø sai bieät.

“Höõu phaùp töï töôùng”: töùc laø baûn yù cuûa Toâng Y (höõu phaùp). “Höõu phaùp sai bieät”: töùc laø Luaän giaû suy nghóa sai bieät ñoái vôùi Toâng Y hoaëc yù haøm aån. Do khoâng phaûi baûn yù cuûa “höõu phaùp”, cho neân goïi laø sai bieät.


Tieát muïc caên baûn theo ñaây seõ toùm löôïc; (vì döôùi ñaây seõ töôøng thuaät tinh teá).

C1/- Tôï Nhaân: Tôï Nhaân Cuøng Töï Töôùng Cuûa Phaùp Traùi Ngöôïc Nhau.

Luaän:

167

Trong ñaây töï töôùng cuûa phaùp traùi ngöôïc nhau vôùi Nhaân, nhö noùi: “AÂm thanh laø thöôøng, vì choã taïo taùnh, hoaëc vì chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh taùnh.” (Hai) Nhaân ñaây chæ coù nôi trong Dò Phaåm, laø vì traùi ngöôïc nhau.

Chuù Thích:

“Töï töôùng cuûa phaùp traùi ngöôïc vôùi Nhaân”: nghóa laø Chi Nhaân so cuøng töï theå töôùng cuûa Toâng theå traùi ngöôïc nhau. “Nhaân ñaây chæ coù nôi trong Dò Phaåm, laø vì traùi ngöôïc nhau”: “Nhaân ñaây”, nghóa laø chæ cho hai Nhaân: “choã taïo taùnh” cuøng “chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh taùnh”. “Dò Phaåm” laø chæ cho Toâng voâ thöôøng cuøng Toâng thöôøng. Nghóa laø “choã taïo taùnh” vaø “chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn môùi coù theå phaùt sanh Taùnh” hai Nhaân ñaây, ñeàu laø chæ ôû trong “Toâng voâ thöôøng” cuûa Dò Phaåm môùi coù, cuõng töùc laø: chæ coù “Toâng voâ thöôøng” môùi coù theå thích duøng hai Chi Nhaân ñaây, nhöng ôû nôi “Toâng thöôøng” laïi khoâng thích hôïp, sôû dó hai Nhaân ñaây cuøng Toâng theå traùi ngöôïc nhau, cho neân goïi laø Nhaân traùi ngöôïc nhau.


“Trong ñaây” choã noùi “Nhaân ñaây” cuûa “Töï” theå “Töôùng” (töï taùnh) cuøng “phaùp” (Toâng theå) “traùi ngöôïc nhau, nhö” laäp löôïng “noùi raèng: aâm thanh” laø “thöôøng” laøm Toâng, do “vì” noù laø “choã taïo taùnh, hoaëc” do “vì” noù laø “chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn coù theå phaùt sanh taùnh” laøm

168

Nhaân. Nhöng hai “Nhaân ñaây” ñeàu “chæ nôi trong” Toâng voâ thöôøng môùi coù theå “coù” (môùi coù theå duøng thích hôïp), nhöng ôû ñaây Thoâng thöôøng thì khoâng thiùch hôïp, “cho neân” coù loãi Chi Nhaân cuøng Toâng Theå “traùi ngöôïc nhau”.

Thí duï theâm cho roõ: Baát cöù Nhaân naøo cuõng phaûi ñaày ñuû taùnh chaát cuûa Toâng thì hôïp phaùp. Neáu Nhaân thieáu taùnh chaát cuûa Toâng thì khoâng hôïp phaùp bò loãi traùi ngöôïc nhau, nhö:

*- Toâng: AÂm thanh laø thöôøng, *- Nhaân: Vì noù laø choã taïo taùnh hoaëc vì noù chuyeân caàn duõng maõnh khoâng giaùn ñoaïn coù theå phaùt sanh Taùnh.

Nhaân ñaây laø noùi leân taùnh voâ thöôøng cho neân traùi ngöôïc nhau vôùi Toâng aâm thanh laø thöôøng, neân bò loãi.

C2/- Tôï Nhaân: Tôï Nhaân Cuøng Töôùng Sai Bieät Cuûa Phaùp Traùi Ngöôïc Nhau.

Luaän:

Nhaân (cuøng) phaùp sai bieät traùi ngöôïc nhau ñaây, nhö (laäp töôïng) noùi: “Nhaõn caên vaân vaân taát nhieân laø choã khaùc (chæ cho choã Thaân caên hoaëc Thaàn Ngaõ) thoï duïng; vì taùnh chöùa nhoùm; nhö ngoaï cuï vaân vaân” (Ñoàng Duï). Nhaân ñaây nhö coù theå thaønh laäp

169

Nhaõn caên vaân vaân “taát nhieân laø choã khaùc (thaân caên) thoï duïng” (thuoäc Toâng), nhö theá (loãi phaûn laïi ôû choã) cuõng coù theå thaønh laäp choã laäp phaùp sai bieät traùi ngöôïc nhau vôùi chöùa nhoùm, cho choã khaùc (Thaàn Ngaõ) thoï duïng: vì caùc ngoaï cuï vaân vaân laø taùnh chöùa nhoùm cho choã khaùc (cho Thaân caên) thoï duïng.

Giaûi Thích:

“Nhaân phaùp sai bieät traùi ngöôïc nhau”: “Phaùp” laø Toâng Theå. “sai bieät”, khoâng phaûi baûn yù cuûa Toâng Theå, maø laø baûn yù giuùp cho hoaëc aùm chæ trong bí maät cuûa Luaän giaû. “Traùi ngöôïc nhau” so cuøng Toâng Theå traùi ngöôïc nhau. “Nhaân” ñaây laø chæ cho Chi Nhaân.

“Nhaõn caên vaân vaân taát nhieân laø choã khaùc thoï duïng”: “Nhaõn caên vaân vaân” laø chæ cho naêm caên, ñaây laø “phaùp coù thaät” (höõu phaùp). “taát nhieân laø choã khaùc thoï duïng”, ñaây laø chæ cho Toâng Theå. “Duïng” laø thoï duïng. “Tha” laø chæ cho vaán ñeà maáu choát laäp luaän cuûa choã khaùc ñöôïc keát töïu nôi treân “choã khaùc”. Maø “choã khaùc” ñaây laø chæ cho “Thaân Caên”. Neáu nhö noùi: Nhaõn caên vaân vaân caùc caên taát nhieân nhaát ñònh laø hoaøn toaøn laøm choã thoï duïng cuûa thaân caên, nhö theá thì khoâng coù vaán ñeà gì khaùc. Nhöng maø laäp luaän ñaây laø chæ coù ôû ngoaïi ñaïo, nôi “choã khaùc” ñaây trong taâm cuûa Luaän giaû khoâng phaûi laø thaân caên, maø chính laø aùm chæ “Thaàn Ngaõ”. Nguyeân vì ngöôøi ngoaïi ñaïo tin coù Ngaõ, maø “Ngaõ” cuûa hoï laïi coù hai thöù: 1- Thaàn Ngaõ, laø theå cuûa chaân thöôøng khoâng sanh khoâng dieät. 2- Thaân Ngaõ, laø do choã chöùa nhoùm boán ñaïi taïo thaønh, laø coù sanh coù dieät, ñaây laø choã thoï duïng cuûa Thaàn Ngaõ.

170

“Vì taùnh chöùa nhoùm”: Nguyeân vì Nhaõn caên vaân vaân laø caên taùnh chöùa nhoùm (boán ñaïi vaân vaân chöùa nhoùm taïo thaønh), laïi laø choã thoï duïng cuûa thaân. Sôû dó Luaän giaû ngoaïi ñaïo lieàn söû duïng ñaây maø suy roäng ra lieàn thaønh: *- Nhaõn caên (taùnh chöùa nhoùm) ----> laøm choã thoï duïng cuûa thaân, *- Thaân (taùnh chöùa nhoùm) -----> laøm choã thoï duïng cuûa Thaàn Ngaõ.

Nhöng maø suy luaän ñoaïn thöù hai laïi khoâng tin choã haøm aån, maø ñem chöõ “Thaân” thuoäc “taùnh chöùa nhoùm cuûa Nhaõn caên ----- laøm choã thoï duïng cuûa thaân” ñoåi thaønh chöõ “choã khaùc” bao goàm yù mô hoà khoù hieåu, sau ñoù yù ñònh duøng chöõ “choã khaùc” ñaây ñeå aùm chæ cho “Thaàn Ngaõ”.

“Nhö ngoaï cuï vaân vaân”: Ngoaï cuï ñaây cuõng laø taùnh chöùa nhoùm (vì ngoaï cuï cuõng laø do boán ñaïi chöùa nhoùm taïo thaønh), maø ngoaïi ñaïo noùi: Nhaân vì noù chöùa nhoùm giuùp cho thaân thoï duïng. Luaän giaû lieàn duøng Duï naøy caàn yeáu so saùnh bieát “thaân cuõng laø taùnh chöùa nhoùm, cuõng laø hoaøn toaøn giuùp cho Thaàn Ngaõ thoï duïng”. Choã phaïm sai laàm cuûa Luaän giaû: cho “ngoaï cuï cuûa taùnh chöùa nhoùm laø hoaøn toaøn giuùp cho thaân thoï duïng”, cuõng khoâng theå chöùng minh “thaân caên cuûa chöùa nhoùm laø hoaøn toaøn giuùp cho Thaàn Ngaõ thoï duïng”. Nguyeân nhaân laø:

1, Ngoaï cuï cuûa taùnh chöùa nhoùm laø choã thaân cuûa taùnh chöùa nhoùm thoï duïng; nhöng Thaàn Ngaõ ñeàu khoâng phaûi taùnh chöùa nhoùm, laøm sao coù theå thoï duïng nhö thaân cuûa taùnh chöùa nhoùm?

171

2, Thaàn Ngaõ coù hay laø khoâng coøn hoaøn toaøn chöa coù theå xaùc chöùng, laøm sao coù theå thoï duïng hieän tieàn nhö thaân coù xaùc chöùng?

3, “Ngoaï cuï laø choã thoï duïng cuûa thaân” coøn hoaøn toaøn khoâng theå duøng ñeán ñeå chöùng minh “Nhaõn caên vaân vaân caùc caên laø choã thoï duïng cuûa thaân”, laïi huoáng hoà coù theå duøng ñeán ñeå chöùng minh “thaân caên laø choã thoï duïng cuûa Thaàn Ngaõ”.

Nguyeân vì noùi ba thöù ñaây: thöù nhaát laø coù thaät, thöù hai laø suy töôûng, thöù ba laø hoaøn toaøn töôûng töôïng, vaû laïi ba thöù ñaây thuaät chuyeän laø “song haønh” (parallel), khoâng coù giao tieáp taäp hôïp, cuõng töùc laø khoaûng caùch kia vaø ñaây ñeàu khoâng coù quan heä nhaân quaû, thì coá nhieân nhöõng thöù noùi treân suy luaän khoâng theå thaønh laäp.

“Nhaân ñaây nhö coù theå thaønh laäp Nhaõn caên vaân vaân taát nhieân laø cho choã khaùc thoï duïng”: “Nhaân ñaây” laø Nhaân cuûa taùnh chöùa nhoùm. “Thaønh laäp” laø chöùng thaät, uûng hoä (support). “Nhaõn caên vaân vaân taát nhieân laø ngöôøi khaùc thoï duïng”, Nhaõn caên vaân vaân caùc caên taát nhieân laø hoaøn toaøn khieán cho “choã khaùc” (Thaân caên) thoï duïng.

“Nhö theá cuõng coù theå thaønh laäp phaùp sai bieät traùi ngöôïc nhau chöùa nhoùm ñeå cho choã khaùc thoï duïng”: “Nhö theá” moãi laàn phaûn laïi thì noùi: “thaønh laäp”, uûng hoä (ôû nôi yù ñaây laø baùc beû). “Choã laäp phaùp” nghóa laø choã laäp Toâng, töùc laø “taát nhieân cho ngöôøi khaùc thoï duïng”. “Choã laäp phaùp sai bieät”, töùc laø chæ cho Thaàn Ngaõ. (Xöa nay “choã laäp phaùp” laø chæ cho Thaân caên, maø yù cuûa Luaän giaû choã “sai bieät” haøm aån

172

ñeàu laø chæ cho Thaàn Ngaõ.) “Traùi ngöôïc nhau”, nghóa laø traùi ngöôïc ôû sau löng. “Chöùa nhoùm cho choã khaùc thoï duïng”, nghóa laø taùnh chöùa nhoùm ñeå cho choã khaùc thoï duïng. Hôïp laïi caâu treân noùi raèng: neáu nhö “Nhaân cuûa taùnh chöùa nhoùm” ñaây thaät coù theå duøng ñeå uûng hoä (chöùng thaät) “Nhaõn caên vaân vaân caùc caên taát nhieân laø Toâng, laøm choã cho thaân caên thoï duïng. Nhö theá loãi phaûn laïi laø noùi Nhaân ñaây cuõng coù theå duøng ñeán ñeå chöùng thaät: Nhaân ñaây laø chæ cho Thaàn Ngaõ (choã laäp phaùp sai bieät) laø hoaøn toaøn traùi ngöôïc ôû sau löng cuûa taùnh chöùa nhoùm (khoâng phaûi taùnh chöùa nhoùm), cho neân Nhaân cuûa thaân caên ñaây ñeàu khoâng phaûi laø choã “khaùc” thoï duïng.

“Caùc ngoaï cuï vaân vaân, laø vì chöùa nhoùm cho choã khaùc thoï duïng”: Nguyeân vì chính caùc ngoaï cuï vaân vaân ñeàu gioáng nhau, baûn thaân cuûa ngoaï cuï laø taùnh chöùa nhoùm, maø laïi cuõng gioáng nhau laø taùnh chöùa nhoùm ñeå laøm choã thoï duïng cuûa “thaân khaùc”. Lyù gioáng nhau coù theå chöùng minh, neáu “Thaàn Ngaõ” caàn thoï duïng thaân caên cuûa taùnh chöùa nhoùm naøy thì baûn thaân cuûa “Thaàn Ngaõ” taát nhieân cuõng phaûi laø taùnh chöùa nhoùm gioáng nhau thaân caên naøy; nhöng “Thaàn Ngaõ” ñeàu khoâng phaûi laø taùnh chöùa nhoùm, cho neân Thaàn Ngaõ khoâng theå thoï duïng thaân caên naøy. Laïi nöõa, neáu oâng thay ñoåi tính toaùn noùi “Thaàn Ngaõ cuõng laø taùnh chöùa nhoùm” thì Thaàn Ngaõ cuõng trôû thaønh voâ thöôøng, thì Thaàn Ngaõ traùi ngöôïc vôùi Toâng cuûa oâng chuû tröông raèng “Thaàn Ngaõ laø chaân thöôøng, khoâng sanh khoâng dieät”. Cho neân Toâng cuûa oâng thieát laäp: cho “laø choã khaùc thoï duïng” thì khoâng ñöôïc thaønh laäp.


173

Choã noùi “Nhaân ñaây” cuøng “phaùp sai bieät traùi ngöôïc nhau, nhö” laäp löôïng “noùi raèng: Nhaõn caên vaân vaân” caùc caên “taát nhieân laø” choã “khaùc” (thaân caên hoaëc Thaàn Ngaõ) thoï “duïng” (ñaây laø Toâng), thieát laäp Nhaân noùi raèng: do “vì” noù laø “taùnh chöùa nhoùm”; ñeà cöû Ñoàng Duï noùi raèng: “nhö ngoaï cuï vaân vaân”, do vì ngoaï cuï laø taùnh chöùa nhoùm, toaøn boä taát nhieân laø choã thoï duïng cuûa thaân khaùc. Nhöng maø “Nhaân” cuûa taùnh chöùa nhoùm “ñaây nhö coù theå thaønh laäp” (uûng hoä), Toâng cuûa “Nhaõn caên vaân vaân taát nhieân laø choã khaùc thoï duïng, nhö laø”, coù loãi phaûn laïi “cuõng coù theå thaønh laäp” (uûng hoä), “choã laäp phaùp sai bieät” (Thaàn Ngaõ) laø “traùi ngöôïc nhau” nôi taùnh “chöùa nhoùm” (Thaàn Ngaõ khoâng phaûi taùnh chöùa nhoùm), nguyeân vì thaân caên khoâng phaûi “choã khaùc” thoï “duïng” (Thaàn Ngaõ khoâng phaûi taùnh chöùa nhoùm, khoâng coù phaùp thaân cuûa taùnh chöùa nhoùm thoï duïng). Chính gioáng nhau nhö baûn thaân cuûa “caùc ngoaï cuï vaân vaân laø Taùnh chöùa nhoùm”, maø laïi “khaùc” nhau ôû “choã thoï duïng”; nhöng maø trong laäp löôïng ñaây, Nhaân cuûa choã thieát laäp ñoái vôùi phaùp sai bieät coù loãi traùi ngöôïc nhau, cho neân trôû thaønh Tôï Naêng Laäp.

Thí duï theâm cho deã hieåu: Caùi Nhaân cuøng phaùp sai bieät traùi ngöôïc nhau, nhö:

*- Toâng: Nhaõn caên vaân vaân taát nhieân laø choã khaùc (thaân caên hay Thaàn Ngaõ) thoï duïng. *- Nhaân: Vì laø taùnh chöùa nhoùm, *- Ñoàng Duï: Nhö ngoaï cuï.

174

Nhaân vaø phaùp (Toâng) sai bieät ôû choã Thaàn Ngaõ vaø traùi ngöôïc nhau ôû choã chöùa nhoùm vaø thoï duïng:

1, Sai bieät nhau nhö: *- Nhaân vì laø taùnh chöùa nhoùm, nhöng Thaàn Ngaõ thì khoâng coù taùnh chöùa nhoùm, *- Nhaõn caên vaân vaân vì coù taùnh chöùa nhoùm neân voâ thöôøng, nhöng Thaàn Ngaõ vì khoâng coù taùnh chöùa nhoùm neân chaân thöôøng, *- Thaân caên vì coù taùnh chöùa nhoùm neân bò sanh dieät, nhöng Thaàn Ngaõ thì khoâng coù taùnh chöùa nhoùm neân khoâng bò sanh dieät.

2, Traùi ngöôïc nhau nhö: *- Thaàn Ngaõ khoâng phaûi laø taùnh chöùa nhoùm thì khoâng theå thoï duïng nhö nhö Thaân caên coù taùnh chöùa nhoùm. *- Thaàn Ngaõ coù thaät hay khoâng coù thaät chöa coù xaùc chöùng thì khoâng theå thoï duïng hieän tieàn nhö Thaân caên coù xaùc chöùng. *- Toaï cuï laø choã thoï duïng cuûa Thaân caên coøn khoâng theå duøng ñeå chöùng minh Nhaõn caên vaân vaân laø choã thoï duïng cuûa Thaân caên thì laøm sao coù theå chöùng minh Thaân caên laø choã thoï duïng cuûa Thaàn Ngaõ. Bao nhieâu ñieàu trình baøy treân cuõng ñuû chöùng minh giöõa Nhaân (taùnh chöùa nhoùm) vaø Toâng

175

(Thaàn Ngaõ), giöõa Thaân caên vaø Thaàn Ngaõ sai bieän vaø traùi ngöôïc nhau neân khoâng theå thaønh laäp.

C3/- Tôï Nhaân: Tôï Nhaân Cuøng Töï Töôùng Cuûa Höõu Phaùp Traùi Ngöôïc Nhau. Luaän:

Nhaân ñaây cuûa töï töôùng höõu phaùp traùi ngöôïc nhau, nhö noùi: “Coù taùnh, khoâng phaûi thaät khoâng phaûi ñöùc khoâng phaûi nghieäp; vì coù moät ñieàu thaät, vì coù ñöùc nghieäp; nhö taùnh Ñoàng Dò”. Nhaân ñaây nhö coù theå trôû thaønh che ñaäy ñieàu Thaät vaân vaân, nhö theá cuõng coù theå trôû thaønh che ñaäy höõu taùnh, vì ñeàu quyeát ñònh.

Chuù Thích:

“Töï töôùng höõu phaùp”: “Höõu phaùp” töùc laø Toâng Y. “Töï töôùng” töùc laø noùi giaûi baøy (nhö noùi choã giaûi baøy), cuõng töùc laø noù bieåu hieän beân ngoaøi, laø yù nghó tröïc tieáp (ñeàu khoâng phaûi yù haøm aån cuûa lôøi noùi beân ngoaøi).

“Khoâng phaûi thaät khoâng phaûi ñöùc khoâng phaûi nghieäp”: ngaïi ñaïo Thaéng Luaän AÁn Ñoä coù thieát laäp “Saùu Cuù Nghóa”:

1, Thaät Cuù: nghóa laø thaät theå cuûa caùc phaùp laø choã nöông töïa cuûa Ñöùc vaø Nghieäp; Thaât Cuù Nghóa coù 9 thöù: Ñòa, Thuûy, Hoaû, Phong, Khoâng, Thôøi, Phöông, Ngaõ, YÙ. (ñaây chính laø chaân thaät).

176

2, Ñöùc Cuù: laø coâng naêng thuoäc taùnh cuûa Thaät Cuù Nghóa, coäng chung coù 24 Ñöùc: Saéc, Höông, Vò, Xuùc, Soá, Löôïng, Bieät Taùnh, Hôïp, Ly, Bæ Taùnh, Thöû Taùnh, Giaùc, Laïc, Khoå, Duïc, Saân, Caàn, Duõng, Troïng Taùnh, Dòch Taùnh, Nhuaän Taùnh, phaùp, Phi Phaùp, Haønh, Thinh. (ñaây laø nöông nôi chaân thaät). 3, Nghieäp Cuù: ñaây laø vaän ñoäng cuûa caùc Thaät Cuù Nghóa, coäng chung coù naêm nghieäp: Thuû, Xaû, Khuaát (co laïi), Thaân (duoãi ra), Haønh (ñi). (ñaây laø taùt duïng chaân thaät) 4, Ñaïi Höõu Cuù: Theå cuûa “Höõu” ñaây laø duy nhaát, nghóa laø ba thöù Thaät, Ñöùc, Nghieäp ñaây laø “coù” ñoàng nhaát, neân goïi laø Ñaïi Höõu. 5, Ñoàng Dò Cuù: nghóa laø do phaùp cuûa cuù naøy maø khieán caùc phaùp coù choã Ñoàng vaø Dò. (Cuõng töùc laø taát caû caùc phaùp ñaây “Ñoàng vaø Dò cuûa nguyeân taéc chung, hoaëc ñoäng löïc chung; ngoaïi ñaïo cho Cuù ñaây laø coù thaät). 6, Hoaø Hôïp Cuù: nghóa laø do nôi phaùp cuûa cuù ñaây maø coù theå khieán taát caû caùc phaùp hoaø hôïp (töùc laø vì cuù ñaây taát caû phaùp “ñoäng löïc chung hoaø hôïp”, neáu khoâng cuù naøy taát caû caùc phaùp ñeàu khoâng ñaëng hoaø hôïp; ngoaïi ñaïo cho cuù naøy laø coù thaät). Laïi nöõa nghóa laø do taùc duïng cuûa Hoaø Hôïp Cuù maø coù theå khieán cho naêm Cuù: Thaät, Ñöùc, Nghieäp, Ñaïi Höõu, Ñoàng, Dò thu huùt leä thuoäc laãn nhau vaø khoâng xa lìa nhau.

Trong saùu Cuù Nghóa cuûa sö Thaéng Luaän thieát laäp, kyø thaät laø do “Ñaïi Höõu” (Being) laøm trung taâm, laøm chuû theå, nguyeân vì hoï noùi: “Ñaïi Höõu” haøm chöùa Thaät, Ñöùc, Nghieäp (oâm laáy caû Thaät, Ñöùc, Nghieäp), nhöng “Ñaïi Höõu” laïi laø ñoäc laäp, laø moät theå vaø “Ñaïi Höõu” laø lôùn nôi Thaät, Ñöùc, Nghieäp, thöôøng hieån baøy taùnh cuûa Thaät, Ñöùc, Nghieäp, nhöng baûn thaân cuûa “Ñaïi Höõu”

177

ñeàu khoâng phaûi Thaät, Ñöùc, Nghieäp; ñaõ khoâng phaûi toång hôïp cuûa Thaät, Ñöùc Nghieäp vaø cuõng khoâng phaûi taùnh phaân bieät cuûa Thaät, Ñöùc, Nghieäp; thí nhö Phaïm Thieân ñaõ oâm giöõ taát caû chuùng sanh, nhöng baûn thaân cuûa Phaïm Thieân ñeàu khoâng phaûi taát caû chuùng sanh, hoaëc baát cöù chuùng sanh naøo. Cho neân Sö Thaéng Luaän kia laäp löôïng noùi raèng: “Ñaïi Höõu khoâng phaûi laø Thaät, khoâng phaûi laø Ñöùc vaø cuõng khoâng phaûi laø Nghieäp”. Ñaây hoaøn toaøn bieåu thò “Ñaïi Höõu” laø toàn taïi “vöôït qua” taát caû, laïi khoâng phaûi gioáng nôi taát caû”.

“Vì coù moät ñieàu Thaät, moät Ñöùc, moät Nghieäp”: Ñaây laø Nhaân cuûa ngoaïi ñaïo thieát laäp. Laø noùi caùi gì “Ñaïi Höõu khoâng phaûi laø Thaät, khoâng phaûi laø Ñöùc, khoâng phaûi laø Nghieäp” lyù do taïi sao? “Vì” Ñaïi Höõu oâm laáy caû “Thaät Cuù caû Ñöùc Cuù, caû Nghieäp Cuù”, Ñaïi Höõu khoâng nhöõng oâm laáy caû Thaät Cuù Nghóa, maø laïi cuõng oâm laáy caû Ñöùc Cuù Nghóa cuøng Nghieäp Cuù Nghóa; nhaân ñaây Ñaïi Höõu khoâng phaûi Thaät, khoâng phaûi Ñöùc, khoâng phaûi Nghieäp. Luaän lyù cuûa ngoaïi ñaïo laäp luaän laø: “Ñaïi Höõu” ñaõ oâm laáy “Thaät Ñöùc Nghieäp” thì baûn thaân noù ñaõ khoâng phaûi laø Thaät Ñöùc Nghieäp, nhaân vì “noù coù oâm laáy” (the possessor), maø Thaät Ñöùc Nghieäp thì “bò noù coù oâm laáy” (the possessed); “noù coù oâm laáy” thì khoâng coù khaû naêng vaân vaân nôi “bò noù coù oâm laáy”, nhaân vì “noù coù oâm laáy” phaûi to lôùn hôn nôi “bò noù coù oâm laáy”, “Ñaïi Höõu” laø to lôùn hôn nôi taát caû “coù”, neân goïi laø “Ñaïi Höõu”. Neáu duøng hình thöùc Luaän Lyù (formula) bieåu thò, töùc laø nhö: *- “Ñaïi Höõu” coù oâm laáy “Thaät Ñöùc Nghieäp” *- “Ñaïi Höõu” > “Thaät Ñöùc Nghieäp”

178

*- “Ñaïi Höõu” =/= “Thaät Ñöùc Nghieäp” (“Ñaïi Höõu” khoâng phaûi Thaät Ñöùc Nghieäp) *- “Ñaïi Höõu khoâng phaûi Thaät, khoâng phaûi Ñöùc, khoâng phaûi Nghieäp” thaønh laäp Toâng. (*- Ñoïc laø “Nhaân vì”; Ñoïc laø “sôû dó).

Laäp luaän nhö theá coù ñieåm bieåu töôïng “Luaän ngöïa traéng khoâng phaûi ngöïa”. Nhöng ñoïc giaû phaûi bieát, luaän “Ñaïi Höõu” cuûa ngoaïi ñaïo ñaây, cho ñeán taát caû saùu Cuù Nghóa ñeàu khoâng theå noùi ñuøa, muïc ñích sau cuøng cuûa noù ôû choã muoán thaønh laäp “Phaïm Ngaõ” vaø “Thaàn Ngaõ” vöôït töï nhieân, oâm laáy taát caû höõu, nhöng laïi khoâng thuoäc nôi taát caû. Laïi nöõa, chöõ “Höõu cuûa ngoaïi ñaïo laø moät ñieàu Thaät, coù Ñöùc Nghieäp” laïi coù rieâng moät lôùp yù nghóa, töùc laø: nôi ngoaøi “Ñaïi Höõu Cuù”, quyeát ñònh rieâng coù thaät theå toàn taïi ñoäc laäp cuûa Thaät, Ñöùc, Nghieäp Cuù, nhöng Thaät Ñöùc Nghieäp ñaây tuy laø toàn taïi ñoäc laäp, laïi “Ñaïi Höõu” chính laø choã oâm laáy caùc höõu (caùc thaät theå cuûa Thaät Ñöùc Nghieäp). Hoï laäp löôïng raèng: “Thaät Ñöùc Nghieäp laø Höõu Phaùp, laø Toâng: lìa ngoaøi taùnh Ñaïi Höõu quyeát ñònh coù ñaëc bieät; ñeà cöû Nhaân noùi raèng: vì coù moät ñieàu Thaät, vì coù Ñöùc Nghieäp”.

“Nhö taùnh Ñoàng Dò”: ñaây laø “Ñoàng Duï” cuûa Luaän giaû ñeà cöû, nghóa laø duï nhö taùnh cuûa “Ñoàng Dò”, “Ñoàng Dò” cuøng “Ñaïi Höõu” gioáng nhau, laø taùnh cuûa Thaät Höõu, maø laïi noù cuõng gioáng nhau cuøng “Ñaïi Höõu, khoâng phaûi Thaät khoâng phaûi Ñöùc khoâng phaûi Nghieäp”.

179

“Nhaân ñaây nhö coù theå trôû thaønh che ñaäây ñieàu Thaät vaân vaân”: “Nhaân ñaây” chæ “Coù” moät ñieàu Thaät, coù Ñöùc Nghieäp” (nguyeân vì Ñaïi Höõu oâm laáy Thaät Ñöùc Nghieäp, cho neân baûn thaân cuûa Ñaïi Höõu khoâng phaûi laø Thaät Ñöùc Nghieäp). “Thaønh” laø thaønh laäp. “che ñaäy”, laøm trôû ngaïi khieán khoâng thaønh töïu, khieán khoâng thaønh laäp (invalidate; repudiate). “Ñieàu Thaät vaân vaân” laø Thaät Ñöùc Nghieäp vaân vaân. Nghóa laø Chi Nhaân ñaây neáu nhö coù theå khieán “Ñaïi Höõu” töùc laø Thaät Döùc Nghieäp” thì khoâng theå thaønh laäp, Nhaân maø coù theå thaønh laäp thì “Ñaïi Höõu” khoâng phaûi Thaät Ñöùc Nghieäp”.

“Nhö theá cuõng coù theå trôû thaønh che ñaäy höõu taùnh”: “Höõu Taùnh” laø baûn taùnh cuûa Ñaïi Höõu, töùc laø Ñaïi Höõu coù khaû naêng oâm laáy taùnh cuûa Thaät Ñöùc Nghieäp. Nghóa laø Nhaân ñaây cuõng coù theå duøng ñeán khieán taùnh cuûa “Ñaïi Höõu coù Thaät Ñöùc Nghieäp thì khoâng ñöôïc thaønh laäp. Laø taïi sao? Ñaõ theá oâng noùi: “Ñaïi Höõu khoâng phaûi Thaät, khoâng phaûi Ñöùc, khoâng phaûi Nghieäp”, thì trong Ñaïi Höõu phaûi coù taùnh cuûa Thaät Ñöùc Nghieäp; neáu trong “Ñaïi Höõu” khoâng coù taùnh cuûa Thaät Ñöùc Nghieäp, thì khoâng theå noùi “Ñaïi Höõu” coù Thaät Ñöùc Nghieäp; Nhaân ñaây, “Höõu Taùnh” cuûa “Ñaïi Höõu” laïi thaønh “voâ taùnh”, nguyeân vì trong “Ñaïi Höõu” khoâng Thaät Ñöùc Nghieäp, töùc laø khoâng moät vaät, cho neân khoâng theå taùi xöng laø “Höõu Taùnh” cuûa “Ñaïi Höõu”, cuõng khoâng theå xöng baûn thaân cuûa “Ñaïi Höõu” laø taùnh cuûa Thaät Höõu, do vì trong noù khoâng coù vaät. Laïi nöõa, neáu baûn thaân cuûa “Ñaïi Höõu” khoâng phaûi Thaät Ñöùc Nghieäp, nhöng moät ngaøy sau khi coù Thaät Ñöùc Nghieäp, töùc laø haøm chöùa coù taùnh cuûa Thaät Ñöùc Nghieäp, ñuùng laø hoaøn toaøn khoâng theå noùi “Ñaïi Höõu khoâng phaûi Thaät Ñöùc Nghieäp”. Hôn nöõa

180

trong “Ñaïi Höõu” ngoaïi tröø Thaät Ñöùc Nghieäp, ñeàu khoâng coù vaät naøo khaùc, cho neân choã xuaát hieän taùnh cuûa “Ñaïi Höõu”, taùnh thaät cuûa noù töùc laø Thaät Ñöùc Nghieäp; Ñaïi Höõu ñaõ coù Thaät Ñöùc Nghieäp, vaû laïi ngoaïi tröø Thaät Ñöùc Nghieäp ra, trong “Ñaïi Höõu” ñeàu khoâng coù vaät khaùc, maø laïi taùnh choã hieän ra cuûa Ñaïi Höõu, cuõng laø chæ coù taùnh cuûa Thaät Ñöùc Nghieäp, nhaân ñaây kieân quyeát noùi “Ñaïi Höõu khoâng phaûi Thaät khoâng phaûi Ñöùc khoâng phaûi Nghieäp”, laø khoâng theå thaønh laäp.

“Vì ñeàu quyeát ñònh”: “Ñeàu” ñaây laø chæ “hai thöù che ñaäy ñaõ noùi ôû treân: “Che ñaäy ñieàu Thaät vaân vaân” vaø “Che ñaäy Höõu Taùnh”. Hai thöù che ñaäy ñaây ñeàu laø quyeán ñònh thaønh laäp. Noùi ñôn giaûn, Nhaân cuûa oâng ñeà cöû neáu coù theå che ñaäy Ñaïi Höõu “laø Thaät Ñöùc Nghieäp” (maø khieán Toâng thaønh laäp cuûa “khoâng phaûi Thaät khoâng phaûi Ñöùc khoâng phaûi Nghieäp”) taát nhieân cuõng coù theå che ñaäy Ñaïi Höõu laø “taùnh cuûa Höõu Phaùp” (lieàn trôû thaønh: “Höõu Taùnh” cuûa Ñaïi Höõu khoâng phaûi coù Thaät Ñöùc Nghieäp---- maø chính laø Voâ Taùnh), vì theá Nhaân ñaây trôû thaønh laø Nhaân cuûa “Töï töôùng (töï taùnh) Höõu Phaùp traùi ngöôïc nhau”.


Choã noùi “Nhaân ñaây cuûa töï töôùng (töï taùnh) cuøng “Höõu Phaùp traùi ngöôïc nhau, nhö” coù ngöôøi laäp löôïng “noùi raèng:” “Taùnh” cuûa Ñaïi “Höõu” (coù taát caû, nhöng baûn thaân thì) “khoâng phaûi Thaät, khoâng phaûi Ñöùc, khoâng phaûi Nghieäp” (laøm Toâng); thaønh laäp Nhaân noùi raèng: do “vì” Ñaïi Höõu “coù Thaät” Theå, cuõng “coù Ñöùc” cuøng “Nghieäp”, Ñaïi Höõu coù taát caû, Ñaïi nôi taát caû, cho

181

neân khoâng phaûi Thaät Ñöùc Nghieäp. Duï “nhö taùnh Ñoàng Dò”. Nhöng maø Chi “Nhaân” ñaây “nhö coù theå thaønh” laäp “che ñaäy” ngaên trôû Ñaïi Höõu töùc laø “Thaät” Ñöùc Nghieäp “vaân vaân”, maø khieán Toâng thaønh laäp cuûa Ñaïi Höõu khoâng phaûi Thaät Ñöùc Nghieäp, “nhö theá” phaûn laïi “cuõng coù theå thaønh” laäp “che ñaäy” ngaên trôû “höõu taùnh” cuûa Ñaïi Höõu, maø thaønh laäp “khoâng coù taùnh (voâ taùnh); do “vì” hai thöù che ñaäy ñaây “ñeàu quyeát ñònh” thaønh laäp, Nhaân ñaây laïi coù loãi cuøng töï töôùng cuûa höõu phaùp (Toâng Y) traùi ngöôïc nhau.

Thích Luaän:

Sö Thaéng Luaän laïi xöng laø Veä Theá Sö, laïi goïi laø Höu Löu Tieân Nhôn. “OÂng laø ngöôøi xuaát theá ôû tröôùc Phaät 800 naêm, khi ngöôøi duøng Thô Tòch Thinh Saéc cuûa oâng, ôû aån Sôn Taåu, ñeâm vöøa döùt tai nghe maét thaáy môùi ñi khaát thöïc, xem coù hôi gioáng chim Höu Löu, neân goïi oâng laø Höu Löu Tieân Nhôn. Vaø oâng chöùng ñöôïc Nguõ Thoâng, lieàn luaän noùi möôøi vaïn baøi keä, nghóa laø chöùng quaû boà ñeà, lieàn haân hoan nhaäp dieät”. Ñeä töû ñöôïc truyeàn phaùp sau ñoù laø Nguõ Ñaûnh (ñöôïc thaáy trong Tam Taïng Phaùp Soá 48 trang nhaát, Veä Theá Sö Ñieàu vaø Khuy Cô Ñaïi Sôù). Laïi nöõa, thuyeát “Ñaïi Höõu” cuûa sö Thaéng Luaän AÁn Ñoä, Trung Thoå so saùnh cuõng khoâng ñöôïc xinh ñeïp ñaëc bieät, do vì Laõo Töû Trung Thoå cuõng coù loaïi thuyeát töông tôï. Laõo Töû noùi: “Coù vaät do hoãn ñoän thaønh, tröôùc khi trôøi ñaát sanh, vaéng laëng, ñoäc laäp maø khoâng bieán ñoåi, ñi khaép maø khoâng bieáng treå, coù theå laø meï thieân haï (töùc laø khaû naêng sanh vaø bao haøm taát caû), toâi khoâng bieát teân cuûa noù, chöõ cuûa noù goïi laø Ñaïo, maïnh khoeû teân goïi laø Ñaïi.” (Laõo Töû Ñaïo Ñöùc Kinh, thieân Thöôïng, chöông thöù 25). Trong ñaây “Ñoäc laäp maø khoâng bieán ñoåi”

182

töùc laø gioáng nhau vôùi taùnh Ñaïi Höõu cuûa Thaéng Luaän, laø coù thaät taùnh töï theå, laïi coù theå lìa taát caû phaùp maø coù (ñoäc laäp), vaû laïi taùnh cuûa noù ñeàu laø “Thöôøng” (khoâng bieán ñoåi). “Coù theå laø meï cuûa thieân haï), töùc laø coù theå sanh taát caû phaùp, haøm coù taát caû phaùp. “Goïi laø Ñaïi”, nghóa laø gioáng nhau cuøng vôùi “Ñaïi Höõu”.

Thí duï theâm cho deã hieåu: Nhaân ñaây giaûi baøy (töï töôùng) Toâng Y (höõu phaùp) traùi ngöôïc nhau, nhö:

*- Toâng: Taùnh cuûa Ñaïi Höõu khoâng phaûi thaät, khoâng phaûi ñöùc, khoâng phaûi Nghieäp, *- Nhaân: Vì Ñaïi Höõu coù ñieàu thaät, coù ñöùc, coù nghieäp, *- Duï: Ñoàng Dò: laø taùnh thaät höõu gioáng nhau vôùi Ñaïi Höõu khoâng phaûi thaät ñöùc nghieäp.

Nhaân ñaây traùi ngöôïc nhau vôùi Toâng ôû choã: 1, Nhaân ñaây cho raèng “vì Ñaïi Höõu coù thaät theå, coù ñöùc nghieäp”, nhö theá Nhaân ñaây cuõng coù theå trôû thaønh che ñaäy taùnh cuûa Ñaïi Höõu, vì Toâng ñaây noùi raèng “Taùnh cuûa Ñaïi Höõu khoâng phaûi thaät, khoâng phaûi ñöùc khoâng phaûi nghieäp”. 2, Ñaïi Höõu khoâng phaûi thaät ñöùc nghieäp thì trong Ñaïi Höõu phaûi coù taùnh cuûa thaät ñöùc nghieäp. Neáu trong Ñaïi Höõu khoâng coù taùnh cuûa thaät ñöùc nghieäp thì khoâng theå noùi Ñaïi Höõu coù thaät ñöùc nghieäp.

183

3, Nhaân ñaây, Ñaïi höõu coù taùnh trôû thaønh khoâng taùnh, nguyeân vì Ñaïi Höõu khoâng coù thaät ñöùc nghieäp, nghóa laø khoâng coù vaät. Nhöng taùnh choã hieän ra cuûa Ñaïi Höõu chính laø taùnh cuûa thaät ñöùc nghieäp

Nhaân ñaây cöông quyeát noùi: “Ñaïi Höõu khoâng phaûi thaät khoâng phaûi ñöùc khoâng phaûi nghieäp”cuûa Toâng Y laø khoâng theå thaønh laäp.

C4/- Tôï Nhaân: Tôï Nhaân So Cuøng Höõu Phaùp Sai Bieät Traùi Ngöôïc Nhau.

Luaän: Höõu phaùp sai bieät traùi ngöôïc nhau vôùi Nhaân ñaây, nhö laø Nhaân ñaây, töùc laø nôi Toâng, tröôùc coù phaùp sai bieät taïo taùnh höõu duyeân, cuõng coù theå thaønh laäp cuøng vôùi sai bieät ñaây taïo khoâng phaûi taùnh höõu duyeân, nhö che ñaäây chaân thaät vaân vaân, vì ñeàu quyeát ñònh.

Chuù Thích:

“Höõu phaùp sai bieät nhau”: “Höõu Phaùp” töùc laø Toâng Y, nhö “Ñaïi Höõu” trong chöông tröôùc. “Sai bieät nhau” cuøng vôùi “Töï Töôùng” töông ñoái laø “yù chuaån y” cuûa Höõu Phaùp (choã chuaån y töï yù cuûa Luaän Giaû), cuõng töùc laø: yù aùm chæ trong taâm cuûa Luaän Giaû, cuõng töùc laø yù töù chaân chaùnh cuûa hoï. Nhö “Ñaïi Höõu” ñaây laø yù tröïc tieáp cuûa moät Toâng Y laøm “Höõu Taùnh”, nhöng Luaän Giaû laïi aùm chæ “Ñaïi Höõu” lìa taát caû phaùp maø coù taùnh”, ñaây chính laø choã “töôùng sai bieät” cuûa “Höõu Phaùp”.

184

“Nhaân ñaây”: töùc laø Chi Nhaân “coù moät thöù Thaät, coù moät thöù Ñöùc vaø coù moät thöù Nghieäp”. “Töùc laø nôi Toâng tröôùc”: töùc laø Toâng “khoâng phaûi Thaät, khoâng phaûi Ñöùc, khoâng phaûi Nghieäp”.

“Höõu Phaùp sai bieät”: Höõu Phaùp cuûa Toâng ñaây laø “Ñaïi Höõu”, caên cöù nôi Thaéng Luaän noùi, töùc laø “Ñaïi Höõu” ñaây coù thaät theå, maø töôùng sai bieät cuûa noù töùc laø “Ñaïi Höõu cuûa khoâng thaät theå”.

“Taïo coù taùnh duyeân”: “Duyeân” ñaây töùc laø Nhaân. “Taïo coù taùnh duyeân” lieàn trôû thaønh laø Nhaân cuûa “Höõu”, maø thaønh laäp: “Taùnh cuûa Ñaïi Höõu laø lìa taát caû phaùp coù töï taùnh”.

“Cuøng traùi ngöôïc nhau ñaây taïo khoâng phaûi coù taùnh duyeân”: “Khoâng phaûi coù” töùc laø khoâng. Nghóa laø Chi Nhaân ñaây cuõng khoâng theå thaønh laäp (uûng hoä), “khoâng phaûi coù” traùi ngöôïc nhau cuøng “coù thaät theå”, nhö thaønh laäp Nhaân cuûa “caâu khoâng phaûi coù Thaät, caâu khoâng phaûi coù Ñöùc, caâu khoâng phaûi coù Nghieäp”, maø ngoaïi ñaïo ñaây noùi “Thaät Ñöùc Nghieäp” ñeàu laø coù thaät, Nhaân ñaây lieàn maâu thuaãn vôùi töï töôùng.

“Nhö che ñaäy Thaät vaân vaân, vì ñeàu quyeát ñònh”: nhö che ñaäy “Ñaïi Höõu laø coù thaät”, hoaëc che ñaäy “Ñaïi Höõu khoâng phaûi coù thaät”, caû hai ñaây ñeàu coù theå duøng ñoàng thôøi thaønh laäp (quyeát ñònh), cho neân “Nhaân” ñaây cuøng vôùi “sai bieät nhau cuûa höõu phaùp (Trung taâm ngoaïi ñaïo aùm chæ raèng: “Ñaïi Höõu lìa taát caû phaùp coù thaät theå”) traùi ngöôïc nhau.

185


Choã noùi nôi Trung Taâm Luaän Giaû aùm chæ laø “Nhaân ñaây traùi ngöôïc nhau” cuûa töôùng “höõu phaùp sai bieät, nhö laø” Chi “Nhaân” vì coù moät phaùp Thaät, coù moät Ñöùc, coù moät Nghieäp “ñaây, töùc laø” chæ cho töôùng “höõu phaùp sai bieät” cuûa “Toâng” ñaõ töôøng thuaät “ôû tröôùc”, neáu coù theå “taïo” laøm “taùnh duyeân”(taùnh nhaân) cuûa “Höõu”, maø thaønh laäp taùnh cuûa Ñaïi Höõu laø lìa töï taùnh cuûa taát caû Phaùp Höõu, thì “cuõng coù theå thaønh laäp” luaän “cuøng” ñích thöïc “traùi ngöôïc nhau ñaây”, ñeå “taïo” laøm “taùnh duyeân (taùnh nhaân) khoâng phaûi coù” cuûa noù, nghóa laø thaønh laäp caâu khoâng phaûi coù Thaät, caâu khoâng phaûi coù Ñöùc, caâu khoâng phaûi coù Nghieäp. Chính “nhö” chæ “che ñaäy” Ñaïi Höõu cho laø “thaät” coù cuøng khoâng phaûi thaät coù “vaân vaân”, hai thöù ñaây “ñeàu” laø “vì quyeát ñònh”, cho neân Nhaân ñaây coù loãi “traùi ngöôïc nhau töôùng sai bieät cuûa Toâng Y. Chuù Thích:

Ñaïi yù cuûa chöông ñaây, noùi ñôn giaûn laø:a> “Luaän ñuùng”: *- “Ñaïi Höõu” coù Thaät Ñöùc

Nghieäp. *- “Ñaïi Höõu” lìa taát caû phaùp coù töï taùnh. (*- Noù coù töï taùnh. *- Môùi coù theå oâm laáy phaùp höõu khaùc. *- “Ñaïi Höõu” lìa taát caû phaùp coù töï taùnh cuûa noù.) (*- Tuïng cho laø “laøm Nhaân”; Tuïng cho laø “sôû dó”.

186

b> “Luaän phaûn laïi”: *- “Ñaïi Höõu” coù Thaät Ñöùc Nghieäp. *- “Ñaïi Höõu” lìa taát caû phaùp khoâng töï taùnh. (*- Taùnh coù cuûa “Ñaïi Höõu”, töùc laø taùnh “coù cuûa

Thaät Ñöùc Nghieäp”, cuõng töùc laø “Ñaïi Höõu” choã cho “Ñaïi Höõu laø coù”, laø Nhaân “coù Thaät Ñöùc Nghieäp”, cuõng töùc laø noù “coù” töùc laø “Thaät Ñöùc Nghieäp”; cuõng töùc laø, choã “coù” cuûa noù ñaây töùc laø Thaät Ñöùc Nghieäp, ngoaïi tröø Thaät Ñöùc Nghieäp, “Ñaïi Höõu” ñeàu khoâng coù sôû höõu. *- “Ñaïi Höõu” khoâng theå lìa Thaät Ñöùc Nghieäp maø coù taùnh. *- “Ñaïi Höõu” lìa taát caû phaùp lieàn khoâng töï taùnh.)

Thí duï theâm cho deã hieåu: Nhaân ñaây so cuøng Höõu Phaùp töùc laø Toâng Y sai bieät traùi ngöôïc nhau nhö:

*- Toâng: Ñaïi Höõu coù thaän ñöùc nghieäp. *- Nhaân: lìa taát caû phaùp khoâng töï taùnh.

Ñaïi Höõu theo phaùi Thaéng Luaän laø Höõu Taùnh, nghóa laø taùnh cuûa Höõu

Phaùp maø Höõu Phaùp töùc laø chæ cho Thaät Ñöùc Nghieäp, laø sôû höõu cuûa Ñaïi Höõu. Ñaïi Höõu khoâng theå lìa thaät ñöùc nghòeäp maø coù taùnh. Ñaïi Höõu neáu lìa taát caû phaùp cuûa thaät ñöùc nghieäp lieàn khoâng coù töï taùnh goïi laø voâ taùnh maø Ñaïi Höõu khoâng coù taùnh thì khoâng theå oâm laáy (bao haøm) phaùp höõu khaùc. Nhöng Nhaân ñaây laïi noùi, Ñaïi Höõu lìa taát caû phaùp khoâng töï taùnh, thöùc laø Ñaïi Höõu

187

khoâng coù taùnh. Do ñoù Nhaân ñaây sai bieät traùi ngöôïc nhau vôùi Toâng Höõu Phaùp, neân khoâng theå thaønh laäp.

3.- Tôï Duï:

Luaän:

Ñaõ noùi Tôï Nhaân, ñang noùi Tôï Duï. Tôï Ñoàng Phaùp Duï noù coù 5 thöù: 1- Naêng Laäp Phaùp khoâng thaønh, 2- Sôû Laäp Phaùp khoâng thaønh, 3- Caâu khoâng thaønh, 4- Voâ Haïp, 5- Ñaûo Haïp. Tôï Dò Phaùp Duï cuõng coù naêm thöù: 1- Sôû Laäp khoâng traùi, 2- Naêng Laäp khoâng traùi, 3- Caâu khoâng traùi, 4- Baát Ly, 5- Ñaûo Ly.

Chuù Thích:

Choã goïi laø “Duï”, töùc laø söï duï, cuõng töùc laø phía sau cuûa Toâng ñeà xuaát (meänh ñeà) cuøng Nhaân (lyù do), taát nhieân phaûi ñeà cöû söï thaät cuï theå laàn nöõa, cuõng chính laø chöùng cöù (evidence), môùi coù theå chöùng minh Toâng vaø Nhaân choã ñeà xuaát cuûa noù laø coù caên cöù treân “söï thaät”. Nguyeân vì “Meänh Ñeà” (Toâng) cuøng lyù do (Nhaân) choã ñeà xuaát cuûa noù, nôi cô baûn ñeàu laø treân lyù luaän, laø noù “töï chaáp nhaän”, cuõng chính laø chuû quan, tuy nhieân laø töø choã ñaàu moái tinh vi xuaát hieän trong khung taïo döïng nôi “töï giaùo” cuûa noù, nhöng chæ laø ôû trong lyù luaän chuû quan cuûa noù töï thaønh moät nhaø, thaønh “lyù thuyeát cuûa lôøi noùi”, nhöng maø giaùo nghóa cuûa chuùng noù ñoái vôùi giaùo nghóa cuûa keû khaùc maø noùi thì ñeàu khoâng nhaát ñònh thaønh laäp. Nhaân ñaây, noù taát nhieân phaûi ñeà xuaát “treân söï vieäc” moät ít “khaùch quan”, laïi cuøng “Toâng” vaø “Nhaân” ñeàu coù quan

188

heä, vaû laïi ñeàu coù theå chæ khoaûng caùch cho ra “Toâng” cuøng “Nhaân” taùnh luaän lyù taát nhieân “söï thaät cuï theå”, moät söï thaät cuï theå (tangible thing or fact) nhö theá, laïi laø “Duï” choã noùi cuûa Nhaân Minh. Sôû dó “Duï” trong Nhaân Minh töông ñöông nôi chöùng cöù (evidence) hoaëc “Chöùng Duï” (Evidential Analogy), hoaëc “Duï Chöùng” (Analogical Evidence). Ñaây laø chæ “Duï Naêng Laäp” maø noùi, cuõng coù theå laø ñuû ñeå uûng hoä choã lyù luaän chöùng minh Duï cuûa (Toâng vaø Nhaân). Nhöng maø Duï cuûa choã ñeà cöû neáu nhö chæ coù hình thöùc Duï cuûa noù, nhöng treân baûn thaân cuûa noù laïi coù moïi thöù thieáu soùt hoaëc sai laàm thì Duï ñaây khoâng theå taïo coâng duïng “laøm chöùng” ñeán cuøng cho “Toâng vaø Nhaân”, cho neân Duï ñaây laïi goïi laø “Tôï Naêng Laäp Duï”, maø khoâng theå thaønh laäp chaân chaùnh.

Nghóa Thoâng Suoát: Tieát muïc ñaây chæ giaûn löôïc, ñeà sau naøy töôøng thuaät roõ hôn.

A)- Tôï Ñoàng Duï.- Tôï Ñoàng Duï 1: Tôï Ñoàng Duï cuûa Phaùp Naêng Laäp Khoâng Thaønh.-

Luaän: Phaùp Naêng Laäp khoâng thaønh (Duï) ñaây, nhö noùi: “AÂm thanh laø thöôøng (laøm Toâng); vì khoâng chaát ngaïi; (do) caùc (vaät cuûa taùnh) khoâng chaát ngaïi (chuùng ta ñeàu) thaáy (ñöôïc) noù laø thöôøng. Duï nhö cöïc vi”. Nhöng cöïc vi (cuûa Ñoàng Duï) kia laø phaùp sôû thaønh laäp, (lieàn cho) taùnh thöôøng laø coù, (theá laø) phaùp khoâng chaát ngaïi khoâng theå thaønh laäp, do vì caùc taùnh chaát ngaïi cuûa cöï vi.

189

Chuù Thích:

“Phaùp Naêng Laäp”: töùc laø “Nhaân”; nguyeân vì chæ coù troâng caäy vaøo xuaát saéc cuûa “Chi Nhaân” ñeå uûng hoä, thì “Toâng” môùi coù theå thaønh laäp, cho neân “Nhaân” ñaây töùc laø Naêng Laäp, maø “Toâng” töùc laø Sôû Laäp.

“AÂm thanh laø thöôøng; vì khoâng chaát ngaïi”: nhö laäp löôïng raèng: “AÂm thanh laø thöôøng” laøm Toâng; ñeà cöû Nhaân noùi raèng: “do vì noù khoâng chaát ngaïi”. Ñaây laø “Hôïp laïi” cuûa Nguõ Phaàn Luaän “Toâng, Nhaân, Duï, Hôïp, Keát”, yù noùi raèng: duøng caùc vaät cuûa taùnh khoâng chaát ngaïi, chuùng ta ñeàu thaáy ñöôïc chuùng noù laø thöôøng, do ñaây coù theå bieát taát caû khoâng chaát ngaïi ñeàu laø thöôøng; töø ñoù “keát” luaän raèng: aâm thanh laø thöôøng. Chaúng qua “keát luaän” ñaây ôû trong vaên luaän thì hoaøn toaøn tænh löôïc. “Duï nhö cöïc vi”: ñaây töùc laø Duï cuûa choã ñeà cöû. “Cöïc Vi”, duï nhö ngaøy nay goïi laø nguyeân töû, laø ñôn vò vaät chaát raát nhoû.

“Phaùp sôû thaønh laäp”: töùc laø “Toâng”. “Nhöng cöïc vi kia laø phaùp sôû thaønh laäp, taùnh thöôøng thì coù”: Nhöng Duï cuûa “cöïc vi” ñaây ñoái vôùi Toâng (laø phaùp choã muoán thaønh laäp) maø noùi, noù coù taùnh thöôøng; cuõng töùc laø: coù taùnh thöôøng; cuõng töùc laø: cöïc vi, maëc duø cuøng Toâng khoâng khaùc, laø coù taùnh thöôøng.

“Khoâng coù theå thaønh laäp phaùp khoâng chaát ngaïi”: “Coù theå thaønh laäp phaùp”, töùc laø Nhaân. Nghóa laø: chæ cöïc vi thì khoâng coù “taùnh khoâng chaát ngaïi” cuûa choã “Chi Nhaân” noùi, cuõng töùc laø cöïc vi khoâng phaûi

190

“khoâng coù taùnh chaát ngaïi”, cho neân cuøng Chi Nhaân khoâng haïp.

“Do vì caùc taùnh chaát ngaïi cuûa cöïc vi”: nguyeân vì caùc cöïc vi thì coù taùnh chaát ngaïi, cho neân “Duï Cöïc Vi” ñaây ñoái vôùi “Chi Nhaân” (vì khoâng chaát ngaïi) maø noùi, khoâng theå thaønh laäp; do nôi “Duï cuøng Nhaân traùi ngöôïc nhau”, cho neân coù loãi cuûa “Phaùp naêng laäp khoâng thaønh”.


Choã noùi “Phaùp naêng laäp khoâng thaønh” Duï “ñaây, nhö” laäp löôïng “noùi: aâm thanh” laø “thöôøng” laøm Toâng, “vì” noù duøng “khoâng chaát ngaïi” laøm Nhaân, hôïp laïi noùi raèng: do “caùc” vaät cuûa taùnh “khoâng chaát ngaïi”, chuùng ta ñeàu “thaáy” ñöôïc “noù laø thöôøng”, maø aâm thanh laø khoâng chaát ngaïi, cho neân laø thöôøng. Ñoàng Duï: “duï nhö cöïc vi”. Nhöng” Duï cuûa “cöïc vi kia” nôi “taùnh thöôøng cuûa phaùp” (Toâng), “choã” muoán “thaønh laäp” lieàn cho “laø coù” (lieàn cho cöïc vi laø taùnh thöôøng), nhöng nôi taùnh “khoâng chaát ngaïi” cuûa “phaùp naêng thaønh laäp” (Nhaân) laïi laø “khoâng” (cöïc vi khoâng phaûi khoâng coù chaát ngaïi), “do vì caùc cöïc vi” voán laø coù “taùnh chaát ngaïi”, do ñoù taùnh cuûa Duï ñaây cuøng Chi Nhaân khoâng hôïp nhau, cho neân Duï cuøng Nhaân traùi ngöôïc nhau, theá laø phaùp naêng laäp coù loãi khoâng theå thaønh laäp.

Thí duï theâm cho roõ: Phaùp naêng laäp laø chæ cho Nhaân coøn phaùp sôû laäp laø chæ cho Toâng. Nguyeân vì caùi Nhaân laø nhaèm ñeå thaønh laäp caùi Toâng. Nhöng Duï naøy traùi ngöôïc vôùi Nhaân neân bò loãi khoâng thaønh. Nhö:

191

*- Toâng:AÂm thanh laø thöôøng, *- Nhaân: Vì noù khoâng chaát nhaïi, *- Ñoàng Duï: Nhö cöïc vi.

Duï cöïc vi ñaây laø taùnh thöôøng thì thích hôïp vôùi taùnh thöôøng cuûa Toâng, nhöng Duï cöïc vi laø taùnh coù chaát ngaïi cho neân traùi ngöôïc vôùi taùnh khoâng chaát ngaïi cuûa Nhaân, vì theá bò loãi baát thaønh.

Tôï Ñoàng Duï 2: Tôï Ñoàng Duï cuûa Phaùp Sôû Laäp Khoâng Thaønh.

Luaän:

Phaùp Sôû Laäp khoâng thaønh ñaây, nghóa laø noùi: “nhö hieåu bieát” (Duï). Nhö theá taát caû hieåu bieát laø phaùp naêng thaønh laäp khoâng coù chaát ngaïi. Phaùp sôû thaønh laäp khoâng coù taùnh thöôøng truï; do vì taát caû hieåu bieát ñeàu voâ thöôøng.

Chuù Thích:

“Phaùp sôû laäp”: töùc laø Toâng choã muoán laäp. “Nghóa laø noùi nhö hieåu bieát”: ñaây laø tieáp noái Toâng ñaõ töôøng thuaät ôû tröôùc: “AÂm thanh laø thöôøng, vì khoâng chaát ngaïi”, ñaây laø “Duï” cuûa choã taïo taùc. “Hieåu bieát” laø thöù 11 cuûa Ñöùc Cuù trong 6 Cuù Nghóa cuûa Thaéng Luaän, töông ñöông danh töø chung cuûa Taâm Taâm Sôû Phaùp nôi trong Phaät Phaùp. “Hieåu bieát” ñaây coù theå hieåu laø Giaùc Tri (perception), cuõng coù theå hieåu laøGiaùc Thoï (sensation).

192

“Nhö theá taát caû hieåu bieát, laø phaùp naêng thaønh laäp khoâng coù chaát ngaïi”: “Phaùp naêng thaønh laäp” töùc laø Chi Nhaân; Chi Nhaân ñaây laø coù “taùnh khoâng chaát ngaïi” (cuõng töùc laø taùnh “hieåu bieát” khoâng chaát ngaïi), do ñoù Duï ñaây ñoái vôùi Chi Nhaân laïi giaûi thích laø coù theå thaønh laäp.

“Phaùp sôû thaønh laäp khoâng coù taùnh thöôøng truï”: “Phaùp sôû thaønh laäp” laø phaùp muoán thaønh laäp, töùc laø Chi Toâng. “Thöôøng Truï” laø do nôi choã laäp “Toâng: “AÂm thanh laø thöôøng”, cho neân “Thöôøng Truï” töùc laø “Toâng” cuûa Luaän naøy (choã thaønh laäp phaùp). “Khoâng” laø taùnh khoâng cuûa Duï naøy, trong Duï Khoâng choã noùi taùnh “hieåu bieát” cuõng töùc laø: “Toâng” cuûa thöôøng truï ñaây, laø taùnh cuûa khoâng “hieåu bieát”; nguyeân vì taùnh cuûa “Duï” ñaây cuøng taùnh cuûa “Toâng” traùi ngöôïc nhau,(Duï cuøng Toâng traùi ngöôïc), cho neân coù loãi “Phaùp sôû laäp khoâng thaønh”.


Choã noùi “Phaùp sôû laäp khoâng thaønh” Duï “ñaây, nghóa laø” nhö tröôùc Toâng cuûa choã laäp: AÂm thanh laø thöôøng, do vì noù khoâng chaát ngaïi, maø ñeà cöû Duï “noùi: nhö hieåu bieát” vaân vaân, “nhö theá taát caû hieåu bieát” (Taâm vaø Taâm Sôû Phaùp) nôi taùnh “khoâng chaát ngaïi” cuûa “Phaùp naêng thaønh laäp” (Nhaân) laø “coù” (taùnh hieåu bieát laø khoâng chaát ngaïi), nhöng nôi “taùnh thöôøng truï” cuûa “phaùp” (Toâng) “sôû thaønh laäp” thì laïi “khoâng” coù (Taùnh hieåu bieát cho neân khoâng phaûi thuoäc phaùp thöôøng truï), “do vì taát caû hieåu bieát” giaùc thoï “ñeàu” laø “voâ thöôøng”, cho neân Duï ñaây cuøng Toâng traùi ngöôïc, maø coù loãi phaùp sôû laïâp khoâng thaønh.

193

Thí duï theâm cho roõ: Phaùp sôû laäp laø chæ cho Toâng. Nhöng Ñoàng Duï ñaây traùi ngöôïc vôùi Toâng neân bò loãi khoâng thaønh. Nhö:

*- Toâng: AÂm thanh laø thöôøng, *- Nhaân:Vì noù khoâng chaát ngaïi, *- Ñoàng Duï: Nhö hieåu bieát.

Duï hieåu bieát ñaây khoâng chaát ngaïi thì thích hôïp vôùi khoâng chaát ngaïi cuûa Nhaân. Nhöng hieåu bieát laø taùnh voâ thöôøng cho neân traùi ngöôïc taùnh thöôøng cuûa Toâng, vì theá bò loãi baát thaønh.

Tôï Ñoàng Duï 3: Tôï Ñoàng Duï cuûa Caâu (Toâng vaø Nhaân) Khoâng Thaønh.-

Luaän:

Caâu (Toâng vaø Nhaân) khoâng thaønh ñaây laïi coù hai thöù: coù (Duï) vaø khoâng phaûi coù (Duï). Neáu noùi: “Nhö caùi bình”, coù (thì) caâu (caû hai) khoâng thaønh. Neáu noùi: “Nhö caùi Khoâng”, ñoái vôùi luaän khoâng phaûi coù, töùc laø khoâng, caâu (toâng vaø nhaân cuõng) khoâng thaønh.

Chuù Thích:

“Caâu khoâng thaønh”: “Caâu” laø chæ cho Toâng cuøng Nhaân. Nghóa laø Duï ñaây ñoái vôùi Toâng cuøng Nhaân caû hai maø noùi, ñeàu khoâng theå thaønh laäp, nguyeân vì taùnh cuûa Duï ñaây cuøng vôùi taùnh cuûa Toâng vaø Nhaân ñeàu khoâng hôïp nhau.

194

“Coù vaø khoâng phaûi coù”: töùc laø coù Duï vaø khoâng phaûi coù Duï. “Neáu noùi nhö caùi bình”: ñaây chæ laø nöông theo nôi Toâng ñaõ laäp ôû tröôùc: “AÂm thanh laø thöôøng, do vì noù khoâng chaát ngaïi”. Ñeà cöû Duï noùi raèng: “Nhö caùi bình”.

“Coù (thì) caâu (caû hai ñeàu) khoâng thaønh”: “Coù” nghóa laø caùi bình tuy laø coù (laø vaät coù cuï theå). “Caâu khoâng thaønh”, chæ vì Nhaân cuûa caùi bình laø voâ thöôøng, laïi coù chaát ngaïi, cho neân so cuøng thöôøng (Toâng) vaø khoâng chaát ngaïi (Nhaân) ñeàu traùi ngöôïc nhau, laø vì Duï ñaây ñoái vôùi Toâng cuøng Nhaân, caû hai maø noùi, ñeàu khoâng theå thaønh laäp.

“Neáu noùi: nhö caùi Khoâng”: gioáng nhau laø nöông theo Toâng ñaõ laäp ôû tröôùc: “AÂm thanh laø thöôøng, do vì noù khoâng chaát ngaïi”, ñeà cöû Duï noùi: “Nhö caùi Khoâng”.

“Ñôùi vôùi luaän khoâng phaûi coù vaø khoâng ñeàu khoâng thaønh”: “Luaän khoâng phaûi coù”, töùc laø ngoaïi ñaïo cuûa luaän khoâng coù caùi “Khoâng”, töùc laø tính cuûa caùi “Khoâng” khoâng phaûi coù. “Khoâng” laø khoâng coù caùi Khoâng. “Ñeàu khoâng thaønh” thì Duï caùi Khoâng ñaây ñoái vôùi khoâng coù caùi Khoâng cuûa luaän giaû laïi giaûng, ñaõ laø khoâng coù caùi Khoâng, sao laïi noùi caùi “Khoâng” ôû treân laø thöôøng hoaëc voâ thöôøng, coù chaát ngaïi hoaëc khoâng chaát ngaïi? Do ñoù, Duï ñaây ñoái vôùi khoâng coù caùi Khoâng cuûa Luaän giaû ñaõø noùi, nôi “Toâng” cuøng “Nhaân” coù loãi traùi ngöôïc nhau, cho neân ñeàu khoâng thaønh (caâu khoâng thaønh).


195

Choã noùi ñoái vôùi Toâng cuøng Nhaân, Duï “ñaây caâu khoâng thaønh”, “hai thöù” ñaây “laïi coù”, töùc laø “coù” Duï “vaø khoâng phaûi coù” Duï. “Neáu” laäp löôïng “noùi:”AÂm thanh laø thöôøng laøm Toâng, do vì noù khoâng chaát ngaïi laøm Nhaân; ñeà cöû Duï raèng: “Nhö caùi bình”; caùi bình tuy laø “coù”, nhöng nguyeân vì caùi bình laø voâ thöôøng, laïi coù chaát ngaïi, cho neân Duï ñaây ñoái vôùi Toâng cuøng Nhaân maø noùi “caû hai khoâng” theå “thaønh” laäp. Laïi nöõa “neáu” ñeà cöû Duï “noùi: nhö caùi Khoâng”; Duï ñaây ñoái vôùi coù cuûa caùi Khoâng, Luaän giaû laïi giaûng laø coù (thì coù theå duøng ñeå thaønh laäp), nhöng “luaän” cuûa ngoaïi ñaïo noùi “ñoái vôùi khoâng phaûi coù” caùi Khoâng, töùc laø “khoâng coù” (thì khoâng theå thaønh laäp), nguyeân vì chuùng noù noùi: ñaõ laø khoâng coù “caùi Khoâng” (caùi “Khoâng” ñaõ laø hoaøn toaøn khoâng coù) maø luaän theá naøo ñöôïc raèng, caùi “khoâng” laø thöôøng hoaëc voâ thöôøng? Laø coù chaát ngai hoaëc khoâng chaát ngaïi? Do ñoù, Duï ñaây ñoái vôùi Toâng cuøng Nhaân maø noùi, “caû hai ñeàu khoâng” theå “thaønh” laäp.

Thí duï theâm cho roõ: Duï naøy traùi ngöôïc vôùi Toâng vaø Nhaân. Nguyeân vì choïn Dò Duï laøm Ñoàng Duï, cho neân bò loãi khoâng thaønh. Nhö:

*- Toâng: AÂm thanh laø thöôøng, *- Nhaân:Vì noù khoâng chaát ngaïi, *- Ñoàng Duï: Nhö caùi bình, nhö caùi khoâng.

Duï nhö caùi bình thuoäc veà voâ thöôøng vaø coù chaát ngaïi thì traùi ngöôïc vôùi Toâng aâm thanh thuoäc veà thöôøng vaø khoâng coù chaát ngaïi; coøn Duï nhö caùi Khoâng thì khoâng coù thöôøng hay voâ thöôøng, coù chaát ngaïi hay khoâng chaát ngaïi, vì theá Duï naøy

196

khoâng theå xaùc ñònh giaù trò khoâng chaát ngaïi cuûa Nhaân. Hôn nöõa caùi bình thuoäc veà Dò Duï laïi ñem thay theá Ñoàng Duï, cho neân caû hai ñeàu bò loãi khoâng thaønh (caâu baát thaønh).

Tôï Ñoàng Duï 4: Tôï Ñoàng Duï Khoâng Hôïp.

Luaän: Khoâng hôïp ñaây, nghóa laø nôi choã khoâng coù phoái hôïp, nhöng nôi caùi bình vaân vaân hai phaùp naêng laäp vaø sôû laäp hieän gaáp ñoâi, nhö noùi: “Nôi caùi bình, thaáy taùnh sôû taïo vaø taùnh voâ thöôøng”.

Chuù Thích:

“Khoâng hôïp”: “Hôïïp”, nghóa laø phoái hôïp, keát hôïp. “Khoâng hôïp”, laø töø khoâng coù phoái hôïp. Chæ cho Duï ñaây khoâng theå hieån baøy ñöôïc söï lieân quan luaän lyù cuûa Toâng vaø Nhaân, cuøng Toâng vaø Nhaân khoâng theå phoái hôïp maät thieát, laïi duøng ñeå chöùng minh Toâng choã thaønh laäp. Phaùp sö Chôn Giôùi noùi raèng: “Döôøng nhö taát caû laäp löôïng, neân trình baøy töø thích hôïp, nhö noùi: “Caùc ñieàu taïo taùc ñaây ñeàu laø voâ thöôøng vaân vaân”; nay thieáu töø cuûa noù, cho neân choã naøy thaønh loãi”.

“Nôi choã”: nghóa laø nôi Duï naøy. “Khoâng coù phoái hôïp”: “Phoái hôïp”, nghóa laø saép xeáp phoái hôïp. Ñaây chæ khoaûng caùch cuûa “Duï” cuøng “Toâng vaø Nhaân” khoâng theå phoái hôïp raát toát, ñeå ñaït ñeán taùc duïng neân coù ôû nôi “Duï” cuûa noù.

“Chæ nôi caùi bình vaân vaân”: “Caùi bình vaân vaân” laø Duï (“Caùi bình vaân vaân” ñaây chæ laø moät thí duï maø

197

noùi). Ñaây nghóa laø: chæ coù trong Duï ñaõ ñeà cöû, thí duï nhö “Caùi bình” vaân vaân.

“Hai phaùp naêng laäp vaø sôû laäp hieän gaáp ñoâi”: “Hieän gaáp ñoâi” laø chæ neâu ra song song. “Naêng laäp” töùc laø chæ cho Chi Nhaân. “Sôû laäp” töùc laø chæ cho Chi Toâng. Nghóa laø chæ ôû nôi trong söï Duï ñaõ ñeà cöû, taùnh hai phaùp cuûa Toâng cuøng Nhaân song song ñöôïc neâu ra, trung gian ñeàu khoâng giao tieáp vôùi nhau.

“Nhö noùi: nôi caùi bình, thaáy taùnh sôû taïo vaø taùnh voâ thöôøng”: Nhö laäp löôïng noùi: “AÂm thanh laø voâ thöôøng” laøm Toâng; “do vì taùnh choã taïo taùc cuûa noù” laøm Nhaân; ñeà cöû Ñoàng Duï noùi raèng: “Nôi caùi bình (trong thí duï ñích thaät nhö theá), (chuùng toâi ñeàu coù theå thaáy ñeán caùi bình ñích thaät coù Chi Nhaân) Taùnh choã taïo taùc vaø (Chi Toâng) taùnh voâ thöôøng”. ÔÛ trong Duï ñaây chæ hoaøn toaøn ñeà xuaát “caùi bình” coù ñuû taùnh cuûa Toâng cuøng Nhaân, nhöng laïi khoâng coù döïa vaøo khoaûng caùch cuûa hai caù taùnh ñaây roát raùo coù lieân quan nhö theá naøo; cuõng töùc laø chôø ñeán luùc coù theå ñeà xuaát cung caáp moät chöùng cöù, ñaïo lyù ñaây laïi chöùng minh “nguyeân vì laø taùnh choã taïo taùc, cho neân laø voâ thöôøng”. Nôi khi ñeà cöû Duï phaûi bieát: muïc ñích cuûa “Duï” nôi ñaõ ñeà cöû laø caàn ñeán moät söï thaät thí duï ñeå uûng hoä “taùnh choã taïo taùc” (Nhaân) töùc laø “voâ thöôøng” (Toâng); cuõng töùc laø duøng moät söï thaät thí duï ñeå chuùng minh “do vì taùnh choã taïo taùc, vì voâ thöôøng”. Nhöng hieän taïi luaän giaû chæ ñem hai taùnh cuûa “caùi bình ñaët song song”(ñaët baèng nhau), khoaûng caùch cuûa hai ñaây ñeàu khoâng coù baát cöù lieân quan luaän lyù naøo, cho neân ñeàu khoâng theå Toâng vaø Nhaân hoaø “hôïp” ñeå phaùt khôûi giuùp cho Toâng vaø Nhaân ñaõ thaønh

198

laäp coù chuùt lieân quan maät thieát cuûa luaän lyù (taùnh heát söùc taát yeáu).

Laïi nöõa, choã then choát thieáu maát cuûa Duï ñaây ôû nôi chöõ “vaø”, nguyeân vì chöõ “vaø” laø töø lieân tieáp ñoái vôùi vaân vaân; hieän taïi neáu caàn boå cöùu choã thieáu maát ñaây, taát nhieân phaûi caûi chaùnh raèng: “AÂm thanh laø voâ thöôøng, do vì taùnh ñaõ taïo taùc, Ñoàng Duï nhö caùi bình, (phoái hôïp noùi raèng:) caùc choã taïo taùc ñaây ñeàu laø voâ thöôøng.” ÔÛ nôi ñoù theâm moät caâu töø “phaùp hôïp”, töùc laø coù theå khieán “Duï” cuøng hai phaùp “Toâng vaø Nhaân” keát hôïp maät thieát nhau. Luaän giaû nguyeân goác choã laäp Toâng vaø Nhaân, treân luaän lyù maëc duø khoâng maûy may beänh hoaïn (khoâng loãi), ñeàu coù theå thaønh laäp, ñaây chæ laø hoï nöông nôi “lyù” maø “töï chaáp nhaän” (coù theå töï cho noù ñaõ chu ñaùo neân noùi), choã goïi laø chuû quan, töùc laø khieán coù theå “noùi choã lyù hoaøn thaønh”, chæ laø hoaøn toaøn khoâng coù khaùch quan chöùng minh söï thaät (chöùng cöù); hieän taïi ñeà cöû Duï, töùc laø ngoaøi Toâng vaø Nhaân nôi “treân lyù”, laïi ñeà xuaát moät chöùng cöù cuï theå khaùch quan “treân söï” ñeå chöùng minh “Toâng vaø Nhaân” cuûa choã thieát laäp laø söï thaät coù caên cöù, ñeàu khoâng phaûi voïng töôûng khoâng baèng chöùng, do ñoù “Duï” ñaây lieàn coù theå chöùng minh taùnh chính xaùc cuøng taùnh thöïc taïi cuûa “Toâng” vaø “Nhaân” . Vì theá Duï ñaây khoâng chæ phaûi hieån baøy taùnh cuûa “Toâng” cuøng “Nhaân”, laïi coøn phaûi coù theå chæ baøy taùnh luaän lyù lieân quan khoaûng caùch cuûa “Toâng” cuøng “Nhaân”: töùc laø taùnh heát söùc taát yeáu. “Duï” nhö theá môùi coù theå trôû thaønh laø coù naêng löïc chöùng cöù treân söï thaät cuûa “Toâng cuøng Nhaân”.


199

Choã noùi Duï cuûa “khoâng” luaän lyù phoái “hôïp ñaây, nghóa laø nôi choã” Duï ñoái vôùi Toâng vaø Nhaân, “khoâng coù” theå luaän lyù khieán noù quan heä “ñi tôùi” keát “hôïp”; “nhöng” (chæ) “nôi” treân Duï “caùi bình” cuûa choã ñeà cöû, do phaùp ñoàng caáp “song hieän” ra taùnh “hai phaùp” cuûa Nhaân “naêng laäp” cuøng Toâng “sôû laäp”, nguyeân vì Duï cuøng Toâng vaø Nhaân ñeàu khoâng theå phoái hôïp maät thieát ñeå ñaït ñeán taùc duïng coù thích öùng cuûa Chi Duï. “Nhö” laäp löôïng “noùi raèng:” aâm thanh laø voâ thöôøng laøm Toâng; do vì taùnh choã taïo taùc cuûa noù laøm Nhaân; ñeà cöû Duï noùi raèng: “nôi caùi bình”, chuùng ta ñeàu “thaáy” noù laø “taùnh cuûa choã taïo taùc vaø taùnh voâ thöôøng”. (Duï ñaây tuy hoaøn toaøn hieån baøy ñaày ñuû “taùnh voâ thöôøng” cuûa Toâng vaø “taùnh choã taïo taùc” cuûa Nhaân, nhöng “taùnh choã taïo taùc” cuøng “taùnh voâ thöôøng” ñaây, nôi ñoù chæ laø cuøng neâu leân, ñeà cöû moät löôïc maø laäp song song, kia vaø ñaây khoâng coù giao tieáp nhau, neân khoâng theå duøng ñaây ñeå chöùng minh: “taùnh choã taïo taùc” nhaát ñònh laø “taùnh voâ thöôøng”, do ñoù khoâng coù phaùp giuùp ñôõ (uûng hoä) cho Nhaân cuûa taùnh choã taïo taùc ñeå nhaát ñònh coù theå thaønh laäp Toâng cuûa “voâ thöôøng”), do ñoù Duï ñaây coù loãi khoâng hôïp.

Thí duï theâm cho roõ: Duï ñaây khoâng coù lôøi phoái hôïp ñeå keát thuùc cho deã hieåu, nhö:

*- Toâng: AÂm thanh laø voâ thöôøng, *- Nhaân: Vì taùnh choã taïo taùc cuûa noù, *- Ñoàng Duï: Nhö caùi bình.

Duï caùi bình ñaây chæ hieån baøy ñaày ñuû taùnh voâ thöôøng cuûa Toâng vaø taùnh choã taïo taùc cuûa Nhaân.

200

Nhöng taùnh choã taïo taùc cuûa Nhaân vaø taùnh voâ thöôøng cuûa Toâng khoâng coù chuùt giao tieáp quan heä laãn nhau ñeå noùi leân veà taùnh voâ thöôøng. Coøn Duï ñaây laïi khoâng coù lôøi phoái hôïp nhaèm chöùng minh taùnh choã taïo taùc cuûa Nhaân nhaát ñònh laø taùnh voâ thöôøng ñeå uûng hoä taùnh voâ thöôøng cuûa Toâng, cho neân bò loãi khoâng hôïp.

Tôï Doàng Duï 5: Tôï Ñoàng Duï Phoái Hôïp Bò Ñieân Ñaûo.

Luaän:

(Phoái) Hôïp (bò ñieân) ñaûo ñaây, nghóa laø phaûi noùi raèng: “Caùc choã taïo taùc ñaây ñeàu laø voâ thöôøng, maø laïi ñieân ñaûo noùi raèng: “Caùc voâ thöôøng ñaây ñeàu laø choã taïo taùc”. Nhö theá goïi laø phaåm Tôï Ñoàng Phaùp Duï.

Chuù Thích:

“Hôïp ñaûo”: nghóa laø lôøi phoái hôïp bò ñieân ñaûo. “Hôïp” ñaây laø hôïp phaùp; cuõng laø Hôïp cuûa moät trong Nguõ Phaàn Luaän “Toâng, Nhaân, Duï, Hôïp, Keát). “Nghóa laø phaûi noùi raèng “caùc choã taïo taùc ñaây ñeàu laø voâ thöôøng”, maø laïi noùi ñieân ñaûo raèng “caùc voâ thöôøng ñaây ñeàu laø choã taïo taùc”: “Caùc choã taïo taùc ñaây” laø Nhaân; “Voâ thöôøng” laø Toâng, ñuùng ra phaûi duøng “Nhaân” ñeå chöùng minh cho “Toâng” maø khoâng phaûi duøng “Toâng” ñeå chöùng minh cho “Nhaân”; vì theá hôïp phaùp cuûa trong “Duï” ñaây laø noùi ñieân ñaûo.


201

Choã noùi ñieân “ñaûo” laø trình baøy Duï cuûa töø “Hôïp, nghóa laø” nôi trong Duï ñuùng ra “phaûi noùi raèng”: Ñoàng Duï nhö caùi bình, hôïp phaùp noùi raèng: “Caùc choã taïo taùc ñaây ñeàu laø voâ thöôøng, maø laïi noùi ñieân ñaûo raèng: caùc voâ thöôøng ñaây ñeàu laø choã taïo taùc.” Nhö theá töùc laø coù loãi hôïp phaùp bò ñieân ñaûo.

“Nhö theá goïi” laø caùc “phaåm” cuûa “Tôï Ñoàng Phaùp Duï” (Treân ñaây ñaõ giaûi thích naêm thöù Tôï Ñoàng Phaùp Duï).

Thí duï theâm cho roõ: Lôøi keát thuùc phoái hôïp cuûa Ñoàng Duï ñuùng ra phaûi noùi Nhaân tröôùc roài noùi Toâng sau. Nhöng Ñoàng Duï ôû ñaây laïi noùi Toâng tröôùc roài noùi Nhaân sau neân bò loãi phoái hôïp ñieân ñaûo. Nhö:

*- Toâng: Caùi bình laø voâ thöôøng. *- Nhaân: Vì choã taïo taùc, *- Ñoàng Duï: Caùc voâ thöôøng ñaây ñeàu laø choã taïo taùc.

Ñuùng ra Duï ñaây phaûi noùi: Caùc choã taïo taùc ñaây (Nhaân) ñeàu laø voâ thöôøng (Toâng). Nhöng ôû ñaây phoái hôïp laïi noùi ñaûo ngöôïc nhö: Caùc voâ thöôøng ñaây (Toâng) ñeàu laø choã taïo taùc (Nhaân), cho neân bò loãi phoái hôïp ñieân ñaûo.

B)- Tôï Dò Duï. *- Tôï Dò Duï 1: Tôï Dò Duï Cuûa Sôû Laäp Khoâng Boû.-

Luaän:

202

Trong phaùp Tôï Dò (Duï), sôû laäp khoâng boû (Duï) ñaây, neáu nhö coù noùi: “Caùc voâ thöôøng ñaây thaáy noù (coù) chaát ngaïi, thí nhö (Dò Duï) cöïc vi.” Do nôi cöïc vi (Dò Duï voâ thöôøng) phaùp sôû thaønh laäp (Toâng cho laø) thöôøng taùnh (Nhaân thì) khoâng boû (Toâng), (nhöng) vì hoï (Ngoaïi Ñaïo) laäp cöïc vi laø thöôøng taùnh, phaùp coù theå thaønh laäp khoâng chaát ngaïi (töùc laø) khoâng (bò loãi khoâng boû).

Chuù Thích:

“Tôï Dò Phaùp”: laø phaùp Tôï Dò Duï. Ñaây töùc laø phaùp ñuùng ra khoâng phaûi phaùp Dò Duï coù theå thaønh laäp; “Thaät ra phaùp Dò Duï” ñaây chæ laø “gioáng nhau ôû beà ngoaøi” (ngoaïi hình töông tôï nhau) maø thoâi. Phaøm laø muïc ñích caàn laäp phaùp Dò Duï thì phaûi “hieån baøy ngöôïc laïi” (töông phaûn: contrast) vôùi Nhaân. Sôû dó neáu töôûng raèng “voâ thöôøng” cho laø hieån baøy ngöôïc laïi vôùi Toâng “thöôøng” vaø töôûng raèng “coù chaát ngaïi” cho laø hieån baøy ngöôïc laïi vôùi Nhaân “khoâng chaát ngaïi”, do ñoù phaûi caàn laäp “Dò Duï” thì môùi coù theå hieån baøy ngöôïc laïi vôùi “Ñoàng Duï”. Vì theá, Dò Duï cuõng coù theå noùi laø moät thöù “phaûn chöùng” (duøng phöông phaùp töông phaûn ñeå chöùng minh).

“Sôû laäp khoâng boû”: “Sôû laäp” töùc laø Toâng. “Boû” töùc laø loaïi boû, tröø khöû, tröø khoûi. “Khoâng boû” laø taùnh cuûa Duï ñaây nôi trong Toâng khoâng theå tröø khoûi; cuõng töùc laø trong Chi Toâng coù taùnh cuûa Duï naøy (Taùnh cuûa Toâng cuøng Duï gioáng nhau).

“Caùc voâ thöôøng ñaây thaáy kia coù chaát ngaïi”: Nhö laäp löôïng noùi raèng: “AÂm thanh laø thöôøng” laøm Toâng; “do vì khoâng chaát ngaïi” laøm Nhaân; caùc voâ thöôøng

203

ñaây chuùng toâi ñeàu thaáy noù coù chaát ngaïi, maø aâm thanh thì khoâng chaát ngaïi, cho neân aâm thanh khoâng phaûi voâ thöôøng, maø chính laø thöôøng.

“Thí nhö cöïc vi”: nöông nôi Toâng treân, keá tieáp noùi raèng: “Dò Duï nhö cöïc vi”. Cöïc vi tuy laø coù chaát ngaïi, coù theå laøm Dò Duï cuûa “Nhaân khoâng chaát ngaïi”, nhöng trong phaùp ngoaïi ñaïo kia laäp cöïc vi cho laø “Thöôøng”, maø Toâng “aâm thanh cuõng laø thöôøng”, cho neân Duï cöïc vi laø “Thöôøng”, maø Toâng cuõng laø “Thöôøng”, gioáng nhau ôû choã laø “Thöôøng”, do ñoù, cöïc vi khoâng ñöôïc thaønh laäp laøm “Dò Duï” cho “aâm thanh”. “Choã thaønh laäp phaùp thöôøng taùnh khoâng boû”: “Choã thaønh laäp phaùp” töùc laø Toâng. “Thöôøng taùnh” laø Nhaân, nguyeân do Toâng cuûa sôû laäp laø “AÂm thanh laø thöôøng”. “Khoâng boû” laø khoâng theå tröø boû. Nghóa laø Dò Duï cuûa cöïc vi ñaây ñeàu khoâng theå “thöôøng taùnh ñeå phaûn laïi boû” Toâng; nguyeân vì ngoaïi ñaïo laäp cöïc vi laø thöôøng, cho neân taùnh cuûa “Duï” ñaây cuøng taùnh cuûa “Toâng” ñaõ laø gioáng nhau, thì khoâng theå “phaûn laïi boû” (phaûn chöùng) taùnh cuûa noù.

“Phaùp coù theå thaønh laäp khoâng chaát ngaïi khoâng”: “Phaùp coù theå thaønh laäp” töùc laø Nhaân; nguyeân vì “Nhaân” cuûa sôû laäp: laø “do vì khoâng chaát ngaïi”. “Khoâng chaát ngaïi töùc laø khoâng”: nghóa laø noù khoâng taùnh chaát ngaïi töùc laø khoâng “coù loãi khoâng boû”. Nguyeân vì Nhaân thaønh laäp ban ñaàu laø “khoâng chaát ngaïi”, maø cöïc vi thì coù chaát ngaïi, Nhaân ñaây duøng cöïc vi taïo laøm Dò Duï, ñoái vôùi “Chi Nhaân” maø noùi, töùc laø khoâng bò loãi “khoâng boû taùnh cuûa noù”. Phoái hôïp vôùi ôû treân maø noùi, töùc laø Duï cuûa cöïc vi

204

ñaây, nôi “Nhaân” coù theå thaønh Dò Duï, nôi “Toâng” thì khoâng thaønh Dò Duï.


Nôi “trong phaùp Tôï Dò” Duï, thöù nhaát Duï “ñaây sôû laäp khoâng boû”, “neáu nhö coù” ngöôøi laäp löôïng “noùi:” aâm thanh laø thöôøng laøm Toâng: do vì noù khoâng chaát ngaïi laøm Nhaân: do “caùc voâ thöôøng ñaây” chuùng ta ñeàu “thaáy kia” coù “chaát ngaïi”, maø aâm thanh khoâng chaát ngaïi, cho neân aâm thanh khoâng phaûi voâ thöôøng, do ñoù aâm thanh laø thöôøng; Dò Duï laø: “duï nhö cöïc vi. Do nôi” Duï cuûa “cöïc vi” ñaây ñoái vôùi “taùnh thöôøng” cuûa “phaùp sôû thaønh laäp” (Toâng) ñeàu “khoâng” theå tröø “boû”, do “vì” ngoaïi ñaïo “kia” ñaõ “laäp cöïc vi laø taùnh thöôøng”, khoâng theå duøng taùnh thöôøng cuûa cöïc vi phaûn laïi hieån baøy taùnh thöôøng cuûa aâm thanh, cho neân maát coâng naêng cuûa Dò Duï. Nhöng maø Duï ñaây nôi taùnh “khoâng chaát ngaïi” cuûa “phaùp coù theå thaønh laäp” (Nhaân), töùc laø “khoâng coù” loãi khoâng boû. Do ñoù, Duï ñaây nôi Nhaân coù theå thaønh Dò Duï, nôi Toâng thì khoâng theå thaønh Dò Duï, do vì noù coù loãi sôû laäp khoâng boû.

Thí duï theân cho roõ: Dò Duï naøy khoâng traùi vôùi Toâng neân bò loãi, nhö:

*- Toâng: AÂm thanh laø thöôøng, *- Nhaân: vì noù khoâng chaát ngaïi, *- Dò Duï: Nhö cöïc vi laø thöôøng, nhöng noù coù chaát ngaïi.

205

Dò Duï cöïc vi naøy theo ngoaïi ñaïo cho laø thöôøng thì khoâng traùi vôùi Toâng, nhöng noù coù chaát ngaïi vì theá traùi vôùi Nhaân neân bò loãi khoâng boû.

*- Tôï Dò Duï 2: Tôï Dò Duï cuûa Naêng Laäp Khoâng Boû.-

Luaän:

Naêng laäp (Nhaân) khoâng boû ñaây, nghóa laø noùi: “Nhö nghieäp”(Dò Duï). Chæ boû sôû laäp (Toâng), khoâng boû naêng laäp (Nhaân): vì kia (ngoaïi ñaïo) baûo caùc nghieäp khoâng chaát ngaïi.

Chuù Thích:

“Naêng laäp khoâng boû”: “Naêng laäp” töùc laø Chi Nhaân. “Khoâng boû”, laø khoâng theå tröø boû. Nghóa laø Dò Duï ñaây ñoái vôùi “Nhaân” maø noùi, khoâng theå tröø boû taùnh gioáng nhau cuûa noù so vôùi cuøng “Duï”: cuõng töùc laø taùnh cuûa “Duï”cuøng taùnh cuûa “Nhaân” khoâng phaûi khaùc nhau, vì theá Duï ñaây ñoái vôùi “Chi Nhaân” maø noùi, khoâng ñöôïc laø “Dò Duï”, do vì taùnh cuûa hai ñaây gioáng nhau.

“Nghóa laø noùi: nhö nghieäp”: töùc laø nhö laäp löôïng ôû tröôùc: “AÂm thanh laø thöôøng laøm Toâng, do vì noù khoâng chaát ngaïi laøm Nhaân; Dò Duï nhö nghieäp”. “Chæ boû sôû laäp”: “Chæ” töùc laø khoâng nhöõng. “sôû laäp” töùc laø Toâng. Nghóa laø Duï cuûa “Nghieäp” ñaây, chæ coù theå phaûn laïi ñeå boû taùnh cuûa “Chi Toâng”; nguyeân vì Toâng naøy laø “thöôøng”, maø nghieäp laø “voâ thöôøng”, “nghieäp” cuûa voâ thöôøng coù theå duøng phaûn laïi

206

ñeå boû (phaûn laïi bieån baøy) “Toâng thöôøng” vaø Nhaân ñaây ñöôïc laøm Dò Duï cuûa “Toâng thöôøng”.

“Khoâng boû naêng laäp, vì kia baûo raèng caùc nghieäp khoâng chaát ngaïi”: “Naêng laäp” töùc laø Chi Nhaân; Chi Nhaân ñaây laø “khoâng chaát ngaïi”. “Kia” laø chæ cho ngoaïi ñaïo. Nhöõng ngoaïi ñaïo aáy cuõng noùi nghieäp laø khoâng chaát ngaïi, do ñoù, taùnh cuûa “nghieäp” laïi cuøng vôùi taùnh cuûa “Chi Nhaân” gioáng nhau, ñeàu laø khoâng chaát ngaïi, cho neân “Nghieäp Duï” ñaây ñeàu khoâng theå duøng ñeå hieån baøy phaûn laïi (phaûn laïi boû) taùnh cuûa “Chi Nhaân”. Vì theá “Nghieäp Duï” ñaây khoâng ñöôïc thaønh laø Dò Duï cuûa “Chi Nhaân”. Phoái hôïp ôû treân maø noùi, töùc laø “Nghieäp Duï” ñaây, nôi “Toâng” thì ñöôïc thaønh Dò Duï, nôi “Chi Nhaân” thì khoâng ñöôïc thaønh Dò Duï.


Choã noùi nôi Nhaân “naêng laäp khoâng” theå phaûn laïi ñeå “boû” (phaûn laïi hieån baøy) taùnh Dò Duï cuûa noù “ñaây, nghóa laø” laäp luaän “noùi raèng:” aâm thanh laø thöôøng laøm Toâng; do vì noù khoâng chaát ngaïi laøm Nhaân: Dò Duï “nhö nghieäp”. Nhöng Duï cuûa nghieäp ñaây, “chæ” coù theå phaûn laïi ñeå “boû” (phaûn laïi hieån baøy) thöôøng taùnh cuûa “sôû laäp” (Toâng), laïi “khoâng” theå phaûn laïi ñeå “boû” (phaûn laïi hieån baøy) taùnh khoâng chaát ngaïi cuûa “naêng laäp” (Nhaân), do “vì” ngoaïi ñaïo “kia” cuõng “noùi caùc nghieäp” laø “khoâng chaát ngaïi”, thì Duï Nghieäp cuøng Chi Nhaân ñaây ñeàu laø taùnh khoâng chaát ngaïi, cho neân Duï ñaây nôi Nhaân ñeàu khoâng coâng duïng phaûn laïi ñeå boû, do ñoù khoâng ñöôïc thaønh laø Dò Duï cuûa Nhaân.

Thí duï theâm cho roõ:

207

Tôï Dò Duï naøy khoâng traùi ngöôïc vôùi Nhaân neân bò loãi khoâng boû, nhö: *- Toâng:AÂm thanh laø thöôøng, *- Nhaân:Do vì noù khoâng chaát ngaïi. *- Dò Duï:Nhö nghieäp.

Tôï Dò Duï naøy chæ traùi ngöôïc vôùi Toâng laø voâ thöôøng, nhöng gioáng nhau vôùi Nhaân cuõng laø khoâng chaát ngaïi, cho neân bò loãi.

*- Tôï Dò Duï 3: Tôï Dò Duï cuûa Caâu Khoâng Boû (Khoâng Traùi).-

Luaän:

Caâu (caû hai) khoâng boû (khoâng traùi) ñaây, ñoái vôùi kia coù luaän, noùi raèng” “nhö hö khoâng”. Do hö khoâng kia khoâng boû taùnh thöôøng truï khoâng chaát ngaïi, do vì noùi hö khoâng laø taùnh thöôøng, vì khoâng chaát ngaïi.

Chuù Thích:

“Caâu khoâng boû”: töùc laø Dò Duï ñaây ñoái vôùi Toâng cuøng Nhaân maø noùi, ñeàu khoâng theå hieån baøy phaûn laïi taùnh cuûa noù, nguyeân vì “Duï” ñaây cuøng “Toâng vaø Nhaân” vöøa ñuùng ñeàu laø ñoàng taùnh.

“Nhö ñoái vôùi kia coù luaän noùi”: “coù luaän” laø coù luaän veà hö khoâng. Caâu ñaây nghóa laø thí nhö noùi “khoâng luaän veà hö khoâng ñaây” ñoái vôùi “coù luaän veà hö khoâng ñaây”.

208

“Nhö hö khoâng”: ñeàu noùi laø: cuõng nhö ôû tröôùc laäp löôïng noùi raèng: “AÂm thanh laø thöôøng laøm Toâng, do vì noù khoâng chaát ngaïi laøm Nhaân, Dò Duï nhö hö khoâng”.

“Do hö khoâng kia khoâng boû thöôøng truï”: “do” nghóa laø do nôi, laø nhaân vì. “Thöôøng truï” ñaây chæ cho aâm thanh laø Toâng cuûa thöôøng truï. Do nôi Duï cuûa hö khoâng kia ñeàu khoâng theå tröø boû Toâng cuûa thöôøng truï, nguyeân vì hö khoâng cuøng Toâng ñaây ñeàu laø thöôøng truï.

“Taùnh khoâng chaát ngaïi”: Nghóa laø Duï hö khoâng ñaây cuõng khoâng theå phaûn loaïi boû taùnh khoâng ngaïi cuûa Chi Nhaân, nguyeân vì hö khoâng cuøng Chi Nhaân ñeàu laø taùnh khoâng chaát ngaïi.

“Do vì noùi hö khoâng laø taùnh thöôøng, vì khoâng chaát ngaïi”: “do”, laø nhaân vì. Nguyeân vì ngoaïi ñaïo kia noùi taùnh cuûa hö khoâng laø thöôøng truï, laïi khoâng chaát ngaïi. Do ñoù Duï cuûa hö khoâng ñaây cuøng hai chi Toâng vaø Nhaân chính laø gioáng nhau, vì theá khoâng theå hieån baøy phaûn laïi taùnh cuûa noù, cho neân coù loãi cuûa “caâu (caû hai) khoâng boû”.


Choã noùi Dò Duï cuûa “Caâu (caû hai) khoâng” theå phaûn laïi “boû ñaây”, thí nhö khoâng coù hö khoâng, nhöng “Luaän” giaû “ñoái vôùi” (hö khoâng) “kia (cho laø “coù” neân laäp löôïng “noùi raèng:” AÂm thanh laø thöôøng (Toâng), do vì khoâng chaát ngaïi (Nhaân), Dò Duï “nhö hö khoâng. Do” nôi Dò Duï cuûa “hö khoâng kia” ñeàu “khoâng” coù theå phaûn laïi ñeå “boû” (hieån baøy phaûn laïi) Toâng cuûa aâm thanh laø “thöôøng truï” (nguyeân vì hö khoâng cuøng aâm thanh ñeàu

209

laø thöôøng truï); cuõng khoâng theå hieån baøy phaûn laïi Taùnh khoâng chaát ngaïi cuûa Chi Nhaân. “Do vì” ngoaïi ñaïo kia “noùi hö khoâng laø taùnh thöôøng”. Vaû laïi “vì khoâng chaát ngaïi”, do ñoù Duï Hö Khoâng ñaây, taùnh cuûa noù cuøng Chi Toâng vaø Chi Nhaân ñeàu khoâng khaùc nhau, cho neân coù loãi caû hai ñeàu khoâng boû, maø khoâng theå trôû thaønh laø Dò Duï.

Thí duï theâm cho roõ: *-Toâng: AÂm thanh laø thöôøng truï, *- Nhaân:Vì taùnh khoâng chaát ngaïi *- Dò Duï: nhö hö khoâng cuõng laø taùnh thöôøng vaø cuõng laø taùnh khoâng chaát ngaïi. Theo leõ Dò Duï phaûi traùi ngöôïc vôùi Toâng vaø Nhaân, nhöng ôû ñaây Dò Duï khoâng traùi ngöôïc vôùi Toâng vaø Nhaân neân bò loãi.

*- Tôï Dò Duï 4: Tôï Dò Duï Khoâng Lìa Boû.-

Luaän:

Khoâng lìa boû ñaây, nghóa laø noùi: “nhö caùi bình, thaáy taùnh voâ thöôøng, coù taùnh chaát ngaïi”.

Chuù Thích:

“Khoâng lìa boû”: “Lìa boû” nghóa laø khoâng gaén lieàn döïa vaøo nhau; yù cuûa “Lìa” cuøng “boû” gaàn nhau. “Khoâng lìa boû” töùc laø khoâng theå lìa boû. Loãi cuûa Dò Duï ñaây, cuøng loãi “khoâng hôïp” thöù tö cuûa Ñoàng Duï thuoäc loaïi töông tôï; nôi trong Dò Duï ñaây nhaân vì “taùnh voâ thöôøng” cuøng “taùnh coù chaát ngaïi” ôû nôi ñoù cuõng laø song song ñeàu laø ngang haøng nhau, chæ vì khoâng

210

hieån baøy ñöôïc söï döïa vaøo nhau cuûa lìa boû, cho neân taùnh luaän lyù ñoái vôùi Toâng cuøng Nhaân khoâng coù phaùp phoái hôïp ñeå ñem heát coâng naêng phaûn laïi maø tröø boû noù.

“Nhö caùi bình”: Nhö laäp löôïng noùi raèng: “AÂm thanh laø thöôøng (Toâng); do vì noù khoâng coù chaát ngaïi (Nhaân), Dò Duï nhö caùi bình.” Do caùi bình laø voâ thöôøng, laïi coù chaát ngaïi, cho neân ñöôïc laøm Dò Duï.

“Thaáy taùnh voâ thöôøng, coù taùnh chaát ngaïi”: chuùng ta ñeàu thaáy ñöôïc caùi bình laø taùnh voâ thöôøng, laïi coù taùnh chaát ngaïi. Neáu nhö caàn Duï naøo ñoù laøm thaønh “Dò Duï” cuûa moät laäp luaän, ngoaøi ra khoâng theå khoâng keå taùnh cuûa noù, leõ taát nhieân khi keå thì phaûi so cuøng taùnh cuûa Toâng vaø Nhaân ñoùng vai khaùc nhau, maø coøn nôi traàn (trình baøy töôøng) thuaät Duï ñaây ñeå taïo laøm phaùp hôïp thôøi thì phaûi bieåu hieän ra taùnh luaän lyù lieân quan hai thöù taùnh chaát cuûa noù, cuõng chính laø hai taùnh Toâng vaø Nhaân choã phoái hôïp cuûa Duï naøy (taùnh voâ thöôøng cuøng taùnh coù taùnh chaát ngaïi), coøn phaûi hieån baøy kia vaø ñaây coù moät thöù “ñaày ñuû taùnh caàn thieát”, do ñoù môùi coù theå “phaûn chöùng” khoaûng caùch cuûa Toâng vaø Nhaân, cuõng laø coù “ñaày ñuû taùnh caàn thieát” nhö theá (neáu vaø chæ neáu, if and only if). Nhöng maø hieän taïi luaän giaû khi traàn thuaät hai taùnh cuûa Duï naøy (taùnh voâ thöôøng cuøng taùnh coù chaát ngaïi), chæ laø ñem hai taùnh ñaây ñeàu trình baøy (cuøng tình hình gioáng nhau “khoâng hôïp” cuûa Tôï Ñoàng Duï ôû tröôùc), do ñoù ñeàu khoâng theå bieåu thò ra “coù taùnh chaát ngaïi laø voâ thöôøng”, duøng ñeå hieån baøy phaûn laïi “khoâng coù taùnh chaát ngaïi laø thöôøng”. Neáu caàn boå cöùu thì taát nhieân phaûi caûi taïo: “AÂm thanh laø thöôøng (Toâng); do vì khoâng

211

chaát ngaïi (Nhaân); Dò Duï nhö caùi bình, (do) caùc voâ thöôøng ñaây (chuùng ta ñeàu) thaáy kia (coù) chaát ngaïi, duï nhö caùi bình vaân vaân.”


Choã noùi Dò Duï “khoâng” theå “lìa” boû “ñaây, nghóa laø” nhö laäp löôïng “noùi”: AÂm thanh laø thöôøng (Toâng); do vì khoâng chaát ngaïi (Nhaân), Dò Duï “nhö caùi bình”, chuùng ta ñeàu “thaáy” caùi bình laø “taùnh voâ thöôøng”, vì noù “coù taùnh chaát ngaïi”. (Nhöng trong Dò Duï ñaây ñeàu chöa hieån baøy coù taùnh chaát ngaïi laø voâ thöôøng, cho neân khoâng coù phaùp phaûn laïi Toâng vaø Nhaân cuõng nhö chöa hieån baøy khoâng coù taùnh chaát ngaïi laø thöôøng, leõ coá nhieân Dò Duï ñaây vì khoâng hieån baøy ñöôïc söï lìa boû Toâng vaø Nhaân, cho neân coù loãi khoâng lìa boû, do ñoù maø thaønh Tôï Dò Duï.)

Thí duï theâm cho roõ: Dò Duï khoâng coù lôøi keát thuùc ñeå lìa boû Toâng vaø Nhaân:

*- Toâng:AÂm thanh laø thöôøng. *- Nhaân: Do vì khoâng chaát ngaïi. *- Dò Duï: Nhö caùi bình.

Dò Duï veà caùi bình ñaây khoâng giaûi thích roõ taùnh voâ thöôøng vaø coù taùnh chaát ngaïi cuûa noù nhaèm phoái hôïp ñeå keát thuùc lìa boû taùnh thöôøng cuûa Toâng vaø taùnh khoâng chaát ngaïi cuûa Nhaân, cho neân bò loãi khoâng lìa boû.

*- Tôï Dò Duï 5: Tôï Dò Duï Cuûa Lìa Boû Bò Ñaûo Ngöôïc.-

212

Luaän:

Lìa boû bò ñaûo ngöôïc ñaây, nghóa laø nhö noùi: “Caùc chaát ngaïi ñaây ñeàu laø voâ thöôøng.”

Giaûi Thích:

“Lìa boû bò ñaûo ngöôïc ñaây”: khi ñeà cöû Ñoàng Duï thì phaûi duøng ‘phoái hôïp”, khi ñeà cöû Dò Duï thì phaûi duøng “lìa boû”. Phaùp bieåu thò “phoái hôïp” cuûa Ñoàng Duï, taát nhieân phaûi laø “Nhaân tröôùc Toâng sau”; nhöng phaùp bieåu thò “lìa boû” cuûa Dò Duï thì ngöôïc laïi, taát nhieân phaûi “Toâng tröôùc Nhaân sau”. Neáu “lìa boû” cuûa Dò Duï laø Nhaân tröôùc Toâng sau thì trôû thaønh “lìa boû bò ñaûo ngöôïc”.

“Caùc chaát ngaïi ñaây, ñeàu laø voâ thöôøng”: Nhö laäp löôïng noùi raèng: “AÂm thanh laø thöôøng (Toâng); do vì khoâng chaát ngaïi (Nhaân); Dò Duï (ñeà cöû phaûn chöùng) nhö caùi bình, caùc chaát ngaïi ñaây ñeàu laø voâ thöôøng.” Ñaây laø Duï cuûa “lìa boû bò ñaûo ngöôïc”, chính xaùc hôn töùc laø hieån baøy phaûn laïi “lìa khoûi” maø noùi: “Dò Duï nhö caùi bình, caùc voâ thöôøng ñaây, thaáy kia coù chaát ngaïi.”


Choã noùi Dò Duï cuûa “lìa khoûi bò ñaûo ngöôïc ñaây”, nghóa laø nhö noùi raèng:” aâm thanh laø thöôøng (Toâng); do vì khoâng chaát ngaïi (Nhaân); Dò Duï nhö caùi bình, “caùc” coù “chaát ngaïi ñaây ñeàu laø voâ thöôøng”, nhö theá lieàn coù loãi cuûa lìa khoûi. (neân nôi trong Dò Duï taïo “lìa khoûi” maø noùi: Dò Duï nhö caùi bình, caùc voâ thöôøng ñaây thaáy kia ñeàu coù chaát ngaïi, nhö caùi bình vaân vaân; nhö theá traàn

213

(trình baøy, töôøng) thuaät cuûa taïo “lìa khoûi” thì khoâng coù loãi cuûa “lìa khoûi bò ñaûo ngöôïc”.)

Thí duï theâm cho roõ: Dò Duï nhaèm keát thuùc ñeå lìa khoûi Toâng vaø Nhaân laïi phoái hôïp traùi ngöôïc neân coù loãi, nhö:

*- Toâng: AÂm thanh laø thöôøng, *- Nhaân: Do vì khoâng chaát ngaïi *- Dò Duï: Nhö caùi bình, caùc caát ngaïi ñaây (Nhaân) ñeàu laø voâ thöôøng (Toâng), theá laø coù loãi lìa khoûi bò ñaûo ngöôïc.

Ñuùng ra ñeå keát thuùc Dò Duï phaûi noùi Toâng tröôùc vaø Nhaân sau, nhö:Dò Duï: Caùc voâ thöôøng ñaây (Toâng) thaáy kia ñeàu coù chaát ngaïi (Nhaân) nhö caùi bình vaân vaân. Ñaây laø khoâng bò loãi ñaûo ngöôïc. 4.- Keát Ngöõ (Lôøi keát luaän) Luaän:

Nhö theá taát caû Tôï Toâng, Tôï Nhaân, Tôï Duï ñaõ noùi qua khoâng phaûi laø Naêng Laäp chaân chaùnh.

Giaûi Thích:

“Nhö theá taát caû Tôï Toâng, Tôï Nhaân, Tôï Duï”: “Nhö theá taát caû” laø nhöõng thöù naøy. “Tôï Toâng Tôï Nhaân Tôï Duï” laø Toâng Nhaân Duï töông tôï.

“Ñaõ noùi qua khoâng phaûi laø naêng laäp chaân chaùnh”: “Noùi” töùc laø lôøi noùi. “Chaùnh” töùc laø chaân chaùnh. Chuùng ta laïi noùi chuùng noù laø khoâng phaûi Toâng,

214

Nhaân, Duï cuûa naêng laäp chaân chaùnh, maø nhöõng thöù naøy laø Tôï Toâng, Tôï Nhaân, Tôï Duï, chæ coù hình thöùc töông tôï ôû nôi Toâng, Nhaân, Duï, nhöng ñeàu khoâng theå chaân chaùnh phaùt khôûi taùc duïng cuûa Toâng, Nhaân, Duï.


“Nhö theá taát caû Toâng, Nhaân, Duï” töông “tôï”, chuùng ta lieàn “noùi” noù laø “khoâng phaûi” laø Toâng, Nhaân, Duï cuûa “naêng laäp” chaân “chaùnh”, do vì chæ hình thöùc töông tôï nôi Toâng Nhaân Duï maø thoâi.

IV.- HAI MOÂN LÖÔÏNG CUÛA TÖÏ NGOÄ.-

A.Chaân Hai Moân Löôïng.

Luaän:

Thöù ñeán, vì töï khai ngoä, ñöông nhieân bieát chæ coù hai löôïng hieän vaø tyû.Nghóa Thoâng Suoát:

“Thöù ñeán, laø” hoaøn toaøn khieán “töï” mình ñaõ thaâu hoaïch ñöôïc lôïi ích cuûa

“khai ngoä, ñöông nhieân bieát chæ coù hai löôïng hieän vaø tyû”. (Cuõng töùc laø chæ coù thoâng suoát qua hai löôïng hieän vaø tyû thì môùi coù theå ñaït ñeán lôïi ích cuûa töï ngoä, ngoaïi tröø ñaây, rieâng khoâng coù phaùp naøo khaùc).

1, Chaân Hieän Löôïng.

Luaän: Trong hieän löôïng ñaây, nghóa laø khoâng phaân bieät; neáu coù chaùnh trí, nôi nghóa saéc vaân vaân, lìa

215

thöù danh vaân vaân choã coù phaân bieät, hieän löôïng chuyeån bieán rieâng bieät, neân goïi laø hieän löôïng.

Chuù Thích:

“Hieän löôïng”: Hieän” laø hieån hieän, hoaëc hieän tieàn. “Löôïng” coù theå duøng ño

löôøng maø moâ thöùc ñaây laø kieåu maãu xaùc ñònh (ñoái chieáu xaùc ñònh). “Hieän löôïng”, Phaùp sö Chaân Giôùi noùi raèng: “Töùc laø duøng trí hieän tieàn chieáu soi hieän löôïng, (chæ) ôû nôi choã töï töôùng chuyeån (khoâng phang duyeân chaáp tröôùc töôùng khaùc, choã khaùc), “quyeán ñònh khoâng sai laàm, ñích thaân ñöôïc phaùp theå”, goïi laø hieän löôïng.

“Voâ phaân bieät”: töùc laø trí voâ phaân bieät. Trí voâ phaân bieät töùc laø trí “lìa phaân bieät”. Ñaïi sö Khuy Cô daãn Nhaân Minh Chaùnh Lyù Moân Luaän noùi raèng: “Nhöng lìa phaân bieät löôïc coù boán loaïi:

a)- Nguõ Thöùc Thaân (naêm Thöùc tröôùc) b)- Nguõ Caâu YÙ (YÙ Thöùc cuøng naêm Thöùc tröôùc ñoàng thôøi phaùt khôûi), c)- Chö Töï Chöùng (Taát caû Töï Chöùng Phaàn cuûa Taâm Vöông Taâm Sôû duyeân noi phaàn thaáy cuûa noù), d)- Ngöôøi Tu Ñònh (Ngöôøi tu ñònh nôi trong ñònh lìa giaùo phaùp phaân bieät, cuõng töùc laø trong ñònh Ñoäc Ñaàu YÙ Thöùc duyeân caûnh thieàn ñònh).

Boán thöù ñaây ñeàu xöng laø Voâ Phaân Bieät, laïi cuõng xöng laø “boán loaïi taâm”. Laïi nöõa coù choã goïi “Phaân bieät” coù ba thöù:

216

a/- Töï Taùnh Phaân Bieät, b/- Tuøy Nieäm Phaân Bieät, c/- Keá Ñoä Phaân Bieät.

Theo Ñaïi sö Ngaãu Ích noùi thì neáu nhö chæ coù “Töï Taùnh Phaân Bieät” maø khoâng coù “Tuøy Nieäm Phaân Bieät” vaø “Keá Ñoä Phaân Bieät” ñoù goïi laø “Hieän Löôïng”. (Tuøy Nieäm töùc laø “voïng töôûng”). Trí Voâ Phaân Bieät ñaây, theo nhö Kinh Vieân Giaùc noùi: “Thí nhö Nhaõn Quang thaáy roõ caûnh hieän tieàn, ñaït ñöôïc choã khoâng yeâu gheùt”, ñaây laïi laø Hieän Löôïng Voâ Phaân Bieät: “Thaáy roõ caûnh hieän tieàn” töùc laø “Töï Taùnh Phaân Bieät” (hoaëc lieãu bieät), cuõng chính laø “Chaùnh Trí”. “Ñaït ñöôïc choã khoâng yeâu gheùt” töùc laø khoâng “Tuyø Nieäm vaø Keá Ñoä Phaân Bieät”. “Nhaõn Quang” töùc laø Nhaõn Caên, Nhaõn Caên hoaëc phaân bieät roõ cuûa naêm Thöùc tröôùc, laø laäp töùc phaân bieät roõ hieän tieàn, khoâng coù caûm tình hoån taïp, cuõng khoâng giaù trò phaùn ñoaùn hoån taïp, cuõng khoâng phang duyeân phaùp hoaëc caûnh khaùc cuûa noù, ñaây chính laø hieän löôïng. Tuy nhieân trong hieän löôïng voâ phaân bieät, coù moät thöù cöùu caùnh toät cuøng --- cuõng töùc laø duøng trí caên baûn ñeå chöùng lyù chaân nhö ----- ñaây laø choã chöùng ñaéc cuûa baäc Thaùnh Nhaân, nhöng maø “Trí hieän löôïng voâ phaân bieät ñaây” laïi ôû trong naêm Caên Thöùc cuûa taát caû chuùng sanh ñeàu coù noù: taát caû phaøm phu ôû choã ñaát xaáu caèn coãi, cho ñeán ñöôøng dò sanh loâng laù, lieàn khieán ñieân ñaûo hoân meâ laøm sao, cuõng ñeàu voán ñaày ñuû chaùnh trí hieän löôïng naøy, chæ laø söû duïng haøng ngaøy maø khoâng töï hieåu bieát ñaáy thoâi. Ñaây laø moät hôi thôû nhanh choùng toái troïng yeáu cuûa Taäp Nhaân Minh Phaùp Töôùng mang ñeán giuùp chuùng ta: Hieän löôïng chaùnh trí voâ phaân bieät ñaây

217

phaøm thaùnh ñeàu coù ñuû, chæ laø giaùc ngoä cuøng khoâng giaùc ngoä maø thoâi.

“Neáu coù Chaùnh Trí”: “Chaùnh Trí” töùc laø aùnh saùng tieâu bieåu khoâng phaûi laø “Taø Trí”nöông nôi taø giaùo, cuõng khoâng phaûi laø “Trí meâ loaïn” nöông nôi taâm voïng hieän cuûa mình, thí duï nhö Kinh Laêng Nghieâm noùi: do maét bò che laáp maø thaáy coù loâng naêm maøu luaân chuyeån, hoaëc thaáy maët traêng thöù hai..v..v...... Taïp Taäp Luaän noùi raèng: “Hieän Löôïng ñaây, töï mình chính saùng toû roû raønh khoâng coù nghóa meâ loaïn”. Choã noùi trong ñaây ñích thöïc laø “Chaùnh Trí”, cuõng chính laø “khoâng meâ loaïn” cuûa Taïp Taäp Luaän noùi. “Khoâng meâ loaïn” ñaây laø khoâng meâ khoâng loaïn, nhö lìa khoûi voïng thaáy hoaû luaân xoay troøn..v..v....... (Chæ coù moät boù ñuoác, ñeàu khoâng coù “hoaû luaân”; boù ñuoác thì coù thaät, coøn hoaû luaän thì khoâng phaûi coù thaät, do duyeân hôïp voïng sanh; neáu nhaän cho hoaû luaân laø coù thaät, töùc laø meâ loaïn. Hoaû Luaân ñaõ laø nhö theá, möôøi taùm giôùi cuõng laø nhö theá.)

“Nôi nghóa saéc vaân vaân”: “Saéc vaân vaân” töùc laø naêm caûnh giôùi: saéc, thinh, höông, vò vaø xuùc. “Nghóa” töùc laø caûnh giôùi. Trong Duy Thöùc Hoïc cho “Caûnh” xöng laø “Nghóa” nhö theá naøo? Nguyeân vì “Nghóa” ñaây coù yù laø nghóa lyù, yù nghóa, maø naêm caûnh ñaây khoâng phaûi laø traàn caûnh meâ loaïn cuûa Taâm Sôû “loaïn duyeân loaïn thuû”, cho neân goïi laø “Nghóa” hoaëc “Nghóa Caûnh”.

“Lìa danh chuûng vaân vaân choã coù phaân bieät”: “Danh” laø danh ngoân. “Chuûng” laø chuûng loaïi. Nhaân Minh Chaùnh Lyù Moân Luaän noùi raèng: “Xa lìa taát caû chuûng loaïi danh ngoân, giaû laäp caùc moân phaân bieät khoâng khaùc.”

218

Chuûng loaïi töùc laø phaân loaïi, ñaây coù hai chuûng loaïi, chuûng loaïi theá gian vaø chuûng loaïi ngoaïi ñaïo. Chuûng loaïi theá gian, nhö sanh vaät, vaät lyù, hoaù hoïc, trieát hoïc..v..v...... ñem taát caû söï vaät, phaân ra boä moân, rieâng bieät töøng loaïi, moãi thöù ñaët cho noù moät teân. Chuûng loaïi cuûa ngoaïi ñaïo nhö Thaéng Luaän Sö ñaõ laäp “Saùu cuù nghóa”, Ñaïi Höõu, Ñoàng Dò, Hoaø Hôïp vaân vaân. Cho ñeán Soá Luaän Sö ñaõ laäp “ba Ñöùc” vaân vaân, hoaëc hai nghi cuûa Nho vaø Ñaïo laø Töù Töôïng, Baùt Quaùi, AÂm Döông, Nguõ Haønh vaân vaân. Nhö con maét moät ngöôøi voïng thaáy beân ñöôøng coù hoa, Nhaõn caên soi roõ, lieàn bieát laø hoa, ñaây laø nieäm thöùc nhaát, luùc ñoù chính noù khoâng phaân bieät kia hoaëc lieân töôûng (phang duyeân, voïng töôûng, tính toaùn). Nôi saùt na thö hai, lieàn khôûi nieäm laø: “Ñaây laø hoa gì?”, ñoù laø “Danh ngoân phaân bieät chuûng loaïi”, cuõng chính laø “Y Tha Khôûi Taùnh”. Ñoù laø thöôøng töôûng: töôûng laø hoa ñinh höông hoaëc hoa daõ cuùc..v..v..... ; sau ñoù laïi töôûng: ñaây laø thuoäc gioáng gì, thöù gì (nieäm sanh vaät toát); hoa ñaây coù theå khoâng phaûi loaïi thuoác (nieäm y döôïc toát); hoa ñaây ñeïp tuyeät, thích hôïp veû caûnh thaät, ñeå vaøo saùch, thích hôïp ñeå vaøo thô, thích hôïp bình hoa (ñaây laø nieäm vaên hoïc toát, ngheä thuaät, ngöôøi laøm vöôøn), taát caû nieäm nhö theá, töùc laø keá ñoä phaân bieät cuûa saùt na thöù ba, hoaëc “Taùnh Bieán Keá Sôû Chaáp”, Saùu Cuù Nghóa, Ba Ñöùc, AÂm Döông, Nguõ Haønh vaân vaân cuõng ñeàu thuoäc nôi ñaây. Maø caûnh giôùi hieän löôïng töùc laø lìa nôi Y Tha Khôûi vaø phaân bieät Bieán Keá vaân vaân cuûa taát caû phaøm phu vaø ngoaïi ñaïo.

“Hieän Löôïng Bieät Chuyeån”: “Hieän hieän” coù hai thöù giaûi thích. 1, Hieän tieàn hieän khôûi, goïi laø hieän hieän. 2, Nghóa laø nôi theå hieän khôûi cuûa “boán loaïi taâm”, nguyeân vì theå cuûa noù hieän ra khoâng phaûi moät (Lôøi

219

truøng nhau laø tieâu bieåu khoâng chæ coù moät, maø laø soá nhieàu), cho neân goïi laø hieän hieän. “Bieät” laø rieâng reû nhau, nghóa laø moãi moãi rieâng bieät nhau. “Chuyeån” laø vaän chuyeån; “boán loaïi taâm” taïo nghieäp naém laáy caûnh, goïi laø chuyeån. Nhaân Minh Chaùnh Lyù Moân Luaän noùi raèng: “Do khoâng cuøng duyeân, hieän hieän vaän chuyeån rieâng bieät, neân goïi laø hieän löôïng”. Ñaïi sö Khuy Cô giaûi thích raèng: “Naêm caên ñeàu chieáu saùng teân caûnh töï hieän; Thöùc nöông nôi ñaây goïi laø hieän hieän; moãi moãi naém laáy caûnh rieâng bieät, goïi laø bieät hieän; vì caûnh moãi moãi rieâng bieät goïi laø khoâng cuøng duyeân.” Phaùp sö Chaân Giôùi noùi raèng: “Nhöõng caûnh khoâng duyeân nôi bí aån, toái taêm, che giaáu, ngaên caùch vaø quaù (khöù) vò (lai), cho neân goïi laø hieän löôïng. Töï töôùng (töôùng caên baûn cuûa caùc) caûnh chöùng (ñaéc) khoâng gioáng (nôi) coäng töôùng cuûa saùu Thöùc duyeân, neân goïi laø Hieän Hieän Bieät Chuyeån. Do nôi (chæ ôû) choã töï töôùng (vaän) chuyeån (laïi khoâng duyeân rieâng bieät töôùng khaùc), cho neân goïi laø Chaân Hieän Löôïng”. Hôïp laïi noùi raèng, “Hieän hieän bieät chuyeån” cuõng chính laø: boán loaïi taâm chæ ôû treân caûnh töï thaân cuûa hieän tieàn hieän khôûi, caù bieät vaän chuyeån (laäp töùc ñöông theå chieáu soi thaáy roõ raøng), ngoaïi tröø ñaây, khoâng coù ngang doïc caùc thöù phang duyeân suy nghó tính toaùn: ôû phöông dieän “ngang”, khoâng phang duyeân loaïi khaùc maø phaùt khôûi tính toaùn; ôû phöông dieän “doïc” khoâng tham töôùng cuûa töï loaïi quaù khöù vò lai; nhaân ñaây töï, tha, coäng ba töôùng, tröôùc sau ñoaïn tröø ba coõi, chæ coù baûn töôùng cuûa theå ñöông nhieân ngay laäp töùc, lìa taát caû phaân bieät nhôù töôûng, neân goïi laø hieän löôïng.


220

“Trong ñaây” choã noùi “hieän löôïng chính laø” Trí “Voâ Phaân Bieät”, “neáu coù chaùnh trí” nöông nôi khoâng meâ loaïn, “nghóa laø” caûnh “nôi saéc” thinh höông vò xuùc “vaân vaân”, coù theå “lìa” nôi “danh” ngoân, “chuûng” loaïi (phaân loaïi) “vaân vaân choã coù” y tha, bieán keá “phaân bieät”, chæ khieán caûnh cuûa taâm nôi “hieän” tieàn “hieän” khôûi, ñeàu vaän “chuyeån rieâng bieät”, do chaùnh trí ñeàu choïn laáy caûnh rieâng bieät, khoâng duyeân nôi töôùng bieán keá khaùc, hoaëc töï töôùng cuûa quaù khöù vaø vò lai, “neân goïi” laø “Hieän Löôïng”. (noùi ñôn giaûn, hieän löôïng töùc laø ngay laäp töùc nhìn ñeán choïn laáy, khoâng voïng töôûng phaân bieät, khoâng phang duyeân tính toaùn, maø bieát roõ töôùng trí thanh tònh cuûa noù.)

2, Chaân Tyû Löôïng. Luaän: Noùi tyû löôïng ñaây, nghóa laø döïa vaøo caùc töôùng maø quaùn nôi nghóa. Töôùng coù ba loaïi, nhö tröôùc ñaõ noùi. Do nôi kia laøm Nhaân, nôi choã so saùnh nghóa coù chaùnh trí sanh, bieát roõ coù löûa, hoaëc voâ thöôøng vaân vaân, laø goïi Tyû Löôïng.

Chuù Thích: “Tyû Löôïng”: laø xeùt bieát qua suy luaän. “Tyû” laø yù coù suy luaän (infer), suy lyù, suy loaïi. Töùc laø duøng “Nhaân” ñaõ bieát suy luaän chöùng minh “Toâng” chöa bieát, maø chaùnh trí ñöôïc phaùt sanh. Tyû löôïng tuy nhieân khoâng nhö chaùnh trí thaân chöùng cuûa hieän löôïng, nhöng cuõng thuoäc choã thaâu laáy cuûa chaùnh trí, thöôøng khieán ngöôøi nôi chaùnh lyù ñöôïc tín giaûi chaân chaùnh, cuoái cuøng cho daãn vaøo hieän löôïng chaùnh trí, vì tyû löôïng nôi baäc phaøm phu

221

vaø baäc hieàn, phaàn troïng yeáu: taát caû Boà Taùt vaø phaøm phu, do nôi thaùnh giaùo tu taäp, maø ñaëng trí tyû löôïng, cho neân coù theå tieán nhanh tôùi cöùu caùnh voâ thöôïng boà ñeà; noùi ngöôïc laïi, neáu khoâng trí tyû löôïng duø ôû trong baøng sanh thì taát caû chuùng sanh khoâng coù phöông phaùp töø phaøm vaøo thaùnh, töùc laø ôû nôi Thaùnh ñaïo vónh vieãn khoâng ñaëng vaøo. Theo Du Giaø Sö Ñòa Luaän, Tyû löôïng coù naêm thöù: a)- Töôùng Tyû Löôïng ---- töùc laø theo töôùng traïng coù quan heä, hoaëc do hieän taïi (hoaëc tröôùc kia) choã ñaõ thaáy, maø suy ñoä caûnh giôùi choã muoán bieát; nhö thaáy khoùi suy ñoä bieát coù löûa, thaáy traøng phan suy ñoä bieát coù xe. Ñaây töùc laø: do töôùng quan heä töôùng traïng maø suy bieát.

b)- Theå Tyû Löôïng ---- Do hieän thaáy boä phaän töï theå cuûa moät vaät, maø “suy loaïi” boä phaän choã khoâng hieän cuûa noù. Nhö duøng hieän taïi maø suy loaïi quaù khöù, duøng quaù khöù maø suy loaïi vò lai..v..v...... hoaëc duøng vieäc gaàn maø suy loaïi vieäc xa..v..v...... Ñaây töùc laø do boä phaän maø suy bieát toaøn theå.

c)- Nghieäp Tyû Löôïng ---- Do taùc duïng maø suy bieát choã nöông töïa. Nhö thaáy treân ñaát coù hang saâu bò ñoäng vaät ñaøo khoeùt maø suy bieát coù chuoät ñaøo ñaát..v..v...... Ñaây töùc laø do choã taùc nghieäp maø suy bieát khaû naêng taùc giaû.

d)- Phaùp Tyû Löôïng ---- do phaùp naøo ñoù maø “suy bieát” cuøng phaùp gaàn nhau leä thuoäc nhau; nhö do phaùp voâ thöôøng maø “suy bieát” laø khoå, do phaùp khoå maø “suy bieát” laø khoâng, do phaùp khoâng maø “suy bieát” laø voâ ngaõ..v..v... .. Ñaây töùc laø do phaùp Giaùp maø suy bieát phaùp AÁt gaàn nhau.

222

e)- Nhaân Quaû Tyû Löôïng ---- Do töôùng nhaân quaû chuyeån bieán maø suy bieát. Nhö thaáy ngöôøi ñang ñi “suy bieát” nhaát ñònh ñeán phöông khaùc; hoaëc thaáy ngöôøi naøo ñoù ñaõ ñeán choã anh AÁt maø “suy bieát” ngöôøi ñoù tröôùc kia chöa ñeán ôû choã anh AÁt, nay quyeát ñònh coù vieäc neân phaûi ñi boä hoaëc ñi xe. Ñaây töùc laø do nhaân maø suy bieát quaû, hoaëc do quaû maø suy bieát nghieäp nhaân, hoaëc do thaønh quaû maø suy bieát phöông phaùp.

Noùi ñôn giaûn, trí cuûa tyû löôïng laø suy luaän, trí cuûa suy lyù, ñaây laø trong trí hueä cuûa nhaân loaïi, moät thöù toái troïng yeáu cuõng laø luaän lyù, luaän lyù hoïc laø coät truï cuûa choã nöông töïa, vaø moät thöù trí tueä toái troïng yeáu cuûa choã caàn phaùt trieån. Nguyeân vì theá gian coù vaïn söï vaïn vaät voâ löôïng, lyù laïi voâ taän, ngöôøi khoâng khaû naêng coù theå thaáy, coù theå thaân chöùng hieän tieàn nôi tröôùc maét, vì ñaïi boä phaän choã nhieáp laáy, tri thöùc hoïc taäp, hoïc vaán, kinh nghieäm, ñaïo lyù vaø trí tueä cuûa con ngöôøi, tuyeät ñoái ñaïi ña soá laø traûi qua do trí tyû löôïng maø tieán haønh. (Nhö “ñeà cöû” moät goác caïnh maø duøng phaûn laïi ba goác caïnh ----- xem ñeán moät goác cuûa maët cao, lieàn bieát noù laïi coù rieâng ngoaøi ba goùc maët cao ----- töùc laø coâng duïng cuûa trí tyû löôïng.) Nhôn ñaây trí tyû löôïng laø y cöù vaø coâng cuï troïng yeáu maø ñaït ñöôïc ñaïi trí tueä (trí hieän löôïng). Tuy nhieân trí tyû löôïng khoâng tröïc tieáp vaø ñích thaân thaáy trí hieän löôïng thaân chöùng cöùu caùnh vieân maõn, nhöng noù laïi laø nöông nôi chaùnh trí, laøm cho chaùnh trí choã nhieáp laáy ñeàu laø taát caû phaøm phu thoâng suoát vaø an truï ñöôøng loái taát nhieân do thaùnh trí hieän löôïng: taát caû “tín, giaûi, haïnh” ñeàu laø nöông nôi Thaùnh Ngoân Löôïng maø trí tyû löôïng phaùt khôûi laïi tu; do nöông nôi tín giaûi haïnh

223

cuûa trí tyû löôïng maø coù ñöôïc “chöùng ngoä” cuûa hieän löôïng; cho neân coù theå bieát trí tyû löôïng laø nhaân cuûa thaùnh trí hieän löôïng.

“Döïa vaøo caùc töôùng maø quaùn nôi nghóa”: “Caùc töôùng” laø chæ caùc thöù töôùng leä thuoäc nhau vaø quan heä nhau. “Nghóa” laø caûnh laø yù nghóa caûnh giôùi.

“Töôùng coù ba thöù”: töùc laø ñoàng töôùng (Töôùng cuûa hai vaät gioáng nhau), Dò töôùng (töôùng cuûa hai vaät khaùc nhau) bieán töôùng laø töôùng cuûa coäng ñoàng (laø töôùng töø ba vaät trôû leân).

“Do kia laøm nhaân, nôi choã caûnh suy luaän, coù sanh chaùnh trí”: do döïa vaøo caùc töôùng kia laøm nhaân, maø ñoái vôùi yù nghóa caûnh giôùi caàn nôi töôûng ñeå suy bieát, coù chaùnh trí saûn sanh, nhaân ñaây tyû löôïng laø thuoäc nôi chaùnh trí thaâu nhieáp; cuõng chính laø noùi, neáu keát quaû cuûa suy lyù, coù theå sanh khôûi chaùnh trí, ñaây môùi laø chaân tyû löôïng. Ngöôïc laïi, keát quaû cuûa suy lyù, ñeàu khoâng theå sanh khôûi chaùnh trí, cho ñeán sanh khôûi taø trí, thì khoâng phaûi chaân tyû löôïng, maø laø tôï tyû löôïng, hoaëc taø tyû löôïng.

“Bieát roõ coù löûa”: nghóa laø do thaáy khoùi, maø bieát roõ coù löûa; ñaây laø trí tyû löôïng cuûa theá gian.

“Hoaëc voâ thöôøng vaân vaân”: nghóa laø do choã taïo taùnh vaân vaân maø bieát roõ voâ thöôøng; ñaây laø trí tyû löôïng cuûa xuaát theá gian.


224

Choã “noùi tyû löôïng ñaây, nghóa laø döïa vaøo caùc töôùng” leä thuoäc nhau quan heä nhau “maø quaùn nôi yù nghóa” cuûa caûnh giôùi. “Töôùng coù ba thöù” ñoàng, dò vaø bieán, “nhö tröôùc ñaõ noùi.” Traûi qua “do” caùc töôùng “kia laøm nhaân”, ñoái vôùi “nôi choã yù nghóa” caûnh giôùi muoán “suy” bieát, coù theå “coù chaùnh trí sanh” khôûi, môùi coù theå xöng laø trí tyû löôïng. Nhö do khoùi maø “bieát roõ coù löûa, hoaëc” do choã taïo taùnh, maø bieát roõ “voâ thöôøng vaân vaân. Ñaây teân” laø “Tyû Löôïng”.

3,- Lôøi Keát Luaän.

Luaän:

Nôi trong hai löôïng, töùc laø trí cuõng goïi laø quaû, laø vì chöùng töôùng, nhö vì coù taùc duïng maø hieån hieän, cuõng goïi laø löôïng.

Chuù Thích:

“Nôi trong hai löôïng”: “Hai löôïng” töùc laø hieän löôïng vaø tyû löôïng. “Töùc laø trí cuõng goïi laø quaû”: Trí chính laø quaû. Cuõng töùc laø trí voâ phaân bieät cuûa hieän löôïng vaø trí coù phaân bieät cuûa tyû löôïng, ñeàu laø quaû, cuõng laø quaû khoâng phaân bieät.

“Vì laø chöùng töôùng”: Ñaây chæ hieän löôïng laø chöùng töôùng, do vì trí hieän löôïng coù theå chöùng bieát caûnh khoâng phaân bieät.

“Nhö vì coù taùc duïng maø hieån hieän”: “Coù taùc duïng”, töùc laø taùc duïng cuûa caûnh giôùi hieän löôïng. “Hieån hieän” nghóa laø hieån hieän roõ raøng, khieán ngöôøi thaáy

225

ñöôïc, bieát ñöôïc. Ñaây laø chæ cho trí cuûa “chaân tyû löôïng” coù theå chöùng bieát caûnh cuûa duyeân khôûi sai bieät, coá nhieân maëc duø chöa hieän thaáy baûn theå cuûa caûnh giôùi hieän löôïng, nhöng cuõng coù theå thaáy moïi thöù taùc duïng hieån hieän cuûa baûn theå, theo ñoù maø ñöôïc kheá hôïp chaùnh trí. Ñaây töùc laø noùi: do “trí hieän löôïng” maø coù theå thaân chöùng theå cöùu caùnh cuûa chaân thöôøng; do “trí tyû löôïng” laïi coù theå chöùng bieát caùc nghóa voâ thöôøng, khoå, khoâng vaân vaân cuûa chaân theå choã hieän.

“Cuõng goïi laø löôïng”: “Löôïng” laø chöùng löôïng. Nghóa laø cuõng coù theå xöng laø Nhaát Chuûng Chöùng Löôïng.

Nghóa Thoâng Suoát: “Nôi trong hai löôïng” cuûa hieän vaø tyû ñaây, “töùc laø” noù coù chaùnh “trí” phaân bieät vaø khoâng phaân bieät, ñeàu ñöôïc “goïi” laø “quaû”, do “vì” hieän löôïng coá nhieân “laø töôùng” cuûa thaùnh “thaân chöùng”, ñöôïc goïi laø quaû, maø chaân tyû löôïng tuy chöa thaân chöùng phaùp theå, nhöng do “vì” noù “nhö coù taùc duïng maø” hieån hieän phaân minh cuûa caûnh giôùi hieän löôïng, “cuõng” coù theå “goïi laø” moät thöù chöùng “Löôïng”.

B.Tôï Hai Moân Löôïng.1, Tôï Hieän Löôïng.

Luaän:

Coù trí phaân bieät ôû nôi dò chuyeån, goïi laø hieän löôïng. Caùi bình hoaøn toaøn nöông nôi caùc phaân bieät

226

maø sanh, do vì nôi nghóa kia khoâng duøng töï töôùng laøm caûnh giôùi, goïi laø Tôï Hieän Löôïng.

Chuù Thích:

“Nôi nghóa dò chuyeån”: “Dò chuyeån”, nghóa laø khaùc nôi baûn töôùng maø chuyeån; nghóa laø caùc trí phaân bieät khoâng xöng laø caûnh thaät (cuøng caùc caûnh thaät khoâng hôïp nhau), maø rieâng bieät phaùt sanh giaûi thích hö voïng, goïi laø dò chuyeån. Phaùp sö Chôn Giôùi noùi raèng: “Taïi Sao noùi: nghóa laø (nôi) nam nöõ trong trôøi ñaát ñeàu thaáy (coù) moät töôùng haïp, goïi laø tôï hieän löôïng. Moät töôùng haïp ñaây, do caùc duyeân hoaø hôïp, naém laáy taát caû vi teá laøm thaønh saéc, hôïp naêm uaån laøm thaønh ngöôøi, goïi laø moät töôùng haïp. Thaáy nhö theá ñoù, laø coù trí phaân bieät nôi nghóa dò chuyeån.”

“Caùi bình hoaøn toaøn nöông nôi caùc phaân bieät maø sanh”: “Hoaøn toaøn”

laø phaân bieät hoaøn toaøn. “Phaân bieät” laø phaân bieät hö voïng. Nghóa laø caùi bình choã phaân bieät hoaøn toaøn ñeàu laø nöông caùc thöù vaät moãi thöù hôïp nhau giaû laäp, ñeàu khoâng phaûi caûnh thaät cuûa vaät, ñeàu laø do phaân bieät hö voïng maø sanh.

“Do vì nôi nghóa kia khoâng duøng töï töôùng laøm caûnh giôùi”: Nguyeân vì

caùi bình nöông theo loaïi choã duyeân cuûa chuùng noù, khoâng phaûi laø do phaùp “töï töôùng baûn nhieân” cuûa noù laøm caûnh giôùi sôû duyeân, maø laø do “töôùng hö voïng giaû hôïp choã hieän cuûa töï taâm” laøm caûnh giôùi.

“Goïi laø tôï hieän löôïng”: nguyeân vì choã thaáy bieát cuûa noù ñoù laø “hieän

227

löôïng cuûa töông tôï”, khoâng phaûi laø hieän löôïng chaân thaät.


Do “trí” cuûa “höõu phaân bieät, nôi nghóa” caùc caûnh saùu traàn cuûa loaïibình, “khaùc” nôi baûn töôùng cuûa noù maø “chuyeån”, goïi laø tôï hieän löôïng. “Nghóa laø coù caùc trí” cuûa naêng lieãu bieät, “lieãu” bieät nôi “caùi bình nöông töïa” moïi thöù vaät giaû töôùng hoøa hôïp, thaät teá ñeàu do voïng töôùng cuûa “phaân bieät maø sanh”, khoâng phaûi caûnh thaät cuûa vaät baûn nhieân, “do vì nôi” caùc “nghóa” caûnh cuûa caùc caùi bình “kia” ñeàu “khoâng do töï töôùng” cuûa phaùp baûn nhieân “laøm caûnh giôùi” cuûa sôû duyeân, maø laø töï taâm phang duyeân, phaân bieät caûnh giôùi cuûa phaùp ôû ngoaøi, khoâng phaûi caùc phaùp suy löôøng cuûa baûn nhieân hieän tieàn, neân “goïi laø hieän löôïng” töông “tôï”.

2, Tôï Tyû Löôïng.

Luaän:

Neáu trí tôï nhaân laøm tröôùc, choã phaùt khôûi caùc trí tôï nghóa, goïi laø Tôï Tyû Löôïng. Tôï Nhaân coù nhieàu thöù, nhö tröôùc ñaõ noùi. Duøng noù laøm nhaân, nôi choã tôï tyû coù caùc trí sanh, khoâng theå goïi laø chaùnh giaûi, maø goïi laø Tôï Tyû Löôïng.

Chuù Thích:

“Trí tôï nhaân laøm tröôùc”: “Tôï Nhaân”, bao goàm tröôùc kia choã noùi Chi Nhaân cuûa baát kyø möôøi boán thöù loãi ñeàu xöng laø “Tôï Nhaân”. “Tröôùc” laø con ñöôøng tröôùc.

228

Nghóa laø do bao goàm coù “voïng trí Tôï Nhaân” cuûa möôøi boán loãi laøm con ñöôøng tröôùc.

“Choã phaùt khôûi caùc trí tôï nghóa”: Choã sanh khôûi “taø trí tôï nghóa” cuûa caùc hö voïng phaân bieät, töùc laø khoâng theå chaùnh giaûi thaät töôùng, ñaây laø “Tôï Tyû Löôïng”. “Tôï choã suy luaän”: nghóa laø suy luaän loaïi töông tôï, suy lyù töông tôï.


“Neáu” do voïng “trí tôï nhaân” cuûa bao haøm möôøi boán loãi “laøm” con ñöôøng “tröôùc, choã” sanh “khôûi” taø “trí tôï nghóa” cuûa “caùc” hö voïng phaân bieät, khoâng theå chaùnh giaûi thaät töôùng, “goïi laø tôï tyû löôïng”. “Nhaân” cuûa töông “tôï” coù “nhieàu thöù, nhö tröôùc” kia “ñaõ noùi”, neáu “duøng” nhaân töông tôï “kia laøm” Chi “Nhaân”, töùc laø thaønh taø nhaân, “nôi choã” trong loaïi “suy luaän” töông “tôï” lieàn khieán “caùc höõu trí sanh” khôûi, cuõng khoâng phaûi chaùnh trí, cho neân “khoâng theå chaùnh giaûi” ñeá lyù thaät töôùng, maø trôû thaønh taø hueä, töùc “goïi laø tyû löôïng” töông “tôï”.

V.- BOÄ MOÂN CHAÂN NAÊNG PHAÙ.-

Luaän:

Laïi nöõa, neáu hieån baøy loãi laàm naêng laäp goïi laø naêng phaù. Nghóa laø ñaàu tieân taùnh naêng laäp bò loãi thieáu maát, taùnh laäp toâng bò loãi, taùnh khoâng thaønh nhaân, taùnh traùi ngöôïc nhau vôùi nhaân vaø taùng duï bò loãi; Hieån baøy lôøi noùi ñaây, laø môû

229

loái roõ raøng coù choã cho ngöôøi hoûi, neân goïi laø naêng phaù.

Chuù Thích:

“Neáu hieån baøy loãi laàm naêng laäp”: Neáu nhö coù theå chæ roõ choã coù loãi laàm “Tôï Naêng Laäp” cuûa ñoái phöông, laïi xöng laø chaân naêng phaù.

“Ñaàu tieân taùnh naêng laäp bò loãi thieáu maát”: “Ñaàu tieân”, nghóa laø ban ñaàu, môû ñaàu tröôùc nhaát. “Naêng laäp” laø Tôï Naêng Laäp. Giaây phuùt thöù nhaát töùc laø loãi cuûa Tôï Naêng Laäp coù caùc thöù thieáu maát.

“Taùnh laäp Toâng bò loãi”: thöù ñeán, giaây phuùc thöù hai laäp Toâng coù chín thöù loãi, cuõng töùc laø “Chín loãi Tôï Toâng” ñaõ noùi ôû tröôùc:

1, Hieän Löôïng traùi ngöôïc nhau, 2, Tyû Löôïng traùi ngöôïc nhau, 3, Töï Giaùo traùi ngöôïc nhau, 4, Theá Gian traùi ngöôïc nhau, 5, Töï ngöõ traùi ngöôïc nhau, 6, Naêng Bieät baát cöïc thaønh, 7, Sôû Bieät baát cöïc thaønh, 8, Caâu baát cöïc thaønh, 9, Töông phuø cöïc thaønh.

“Khoâng thaønh Taùnh Nhaân”: Ñoái phöông hoaëc phaïm boán thöù khoâng thaønh taùnh nhaân, töùc laø loaïi thöù nhaát cuûa Tôï Nhaân, “Boán thöù khoâng thaønh”:

1, Löôõng Caâu khoâng thaønh, 2, Tuøy Nhaát khoâng thaønh.

230

3, Do Döï khoâng thaønh, 4, Sôû Y khoâng thaønh.

“Taùnh Nhaân Baát Ñònh”: Hoaëc phaïm saùu Taùnh Nhaân baát ñònh, töùc laø loaïi thöù hai cuûa Tôï Nhaân, “Saùu thöù Nhaân baát ñònh”: 1, Coäng Baát Ñònh, 2, Baát Coäng Baát Ñònh, 3, Ñoàng Phaåm moät phaàn chuyeån, Dò Phaåm bieán chuyeån, 4, Dò Phaåm moät phaàn chuyeån, Ñoàng Phaåm bieán chuyeån, 5, Caâu Phaåm moät phaàn chuyeån, 6, Quyeát Ñònh traùi ngöôïc nhau.

“Taùnh Nhaân traùi ngöôïc nhau”: Hoaëc phaïm boán thöù Taùnh Nhaân traùi ngöôïc nhau, cuõng töùc laø loaïi thöù ba cuûa Tôï Nhaân, “Boán thöù Nhaân traùi ngöôïc nhau”:

1, Nhaân Phaùp Töï Töôùng traùi ngöôïc nhau, 2, Nhaân Phaùp Sai Bieät traùi ngöôïc nhau, 3, Nhaân coù Phaùp Töï Töôùng sai bieät nhau, 4, Nhaân coù Phaùp Sai Bieät traùi ngöôïc nhau.

“Vaø Duï loãi taùnh”: Hoaëc phaïm möôøi thöù loãi taùnh cuûa Tôï Ñoàng Duï vaø Tôï Dò Duï:

a)- Naêm thöù Tôï Ñoàng Duï: 1, Phaùp Naêng Laäp khoâng thaønh, 2, Phaùp Sôû Laäp khoâng thaønh, 3, Caâu khoâng thaønh, 4, Khoâng Hôïp, 5, Ñaûo Hôïp.

231

b)- Naêm thöù Tôï Dò Duï: 1, Sôû Laäp baát khieån 2, Naêng Laäp baát khieån, 3, Caâu baát khieån, 4, Khoâng lìa, 5, Lìa Ñaûo,

“Hieån baøy lôøi noùi ñaây: ñeàu coù theå khieán hoï vaïch ra. “Môû loái roõ raøng cho keû hoûi”: cho ñeán ngöôøi kia coù nghi vaán, ñeàu coù theå khieán hoï khai môû roõ raøng.

Nghóa Thoâng Suoát: “Laïi nöõa, neáu” coù theå “hieån baøy loãi maát” choã coù nôi Tôï “Naêng Laäp” cuûa ñoái phöông, “goïi teân” leân aùn laø Chaân “Naêng Phaù”. Chính “nghóa laø” töø Tôï “Naêng Laäp ban ñaàu” coù moïi thöù “Taùnh loãi keùm thieáu” môû loái tröôùc heát, keá ñeán, noù hoaëc phaïm chín “Taùnh loãi” cuûa “laäp Toâng”, hoaëc phaïm boán “Taùnh Nhaân khoâng thaønh”, hoaëc phaïm saùu “Taùnh Nhaân baát ñònh”, hoaëc phaïm boán “Taùnh Nhaân traùi ngöôïc nhau, vaø” phaïm möôøi thöù “Taùnh loãi” cuûa Ñoàng vaø Dò “Duï”, phaøm caùc loãi ñaây, ñeàu coù theå “hieån baøy lôøi noùi ñaây”, bao goàm coù theå “môû loái roõ raøng” coù choã cho “ngöôøi hoûi , neân goïi” laø Chaân “Naêng Phaù”.

VI.- BOÄ MOÂN TÔÏ NAÊNG PHAÙ.-

Luaän:

Neáu hieån baøy noùi loãi khoâng thaät cuûa naêng laäp, goïi laø Tôï Naêng Phaù. Nghóa laø nôi naêng laäp vieân maõn, noùi hieån baøy thieáu maát taùnh; nôi Toâng khoâng loãi, noùi Toâng coù loãi; nôi Nhaân thaønh töïu,

232

noùi Nhaân khoâng thaønh töïu; nôi Nhaân quyeát ñònh, noùi Nhaân khoâng quyeát ñònh; nôi Nhaân khoâng traùi nhau, noùi Nhaân traùi nhau; nôi Duï khoâng loãi, noùi Duï coù loãi; noùi naêng nhö theá, goïi laø Tôï Naêng Phaù, do vì khoâng theå hieån baøy Toâng cuûa hoï bò loãi maát, vì hoï khoâng loãi, ñaây chæ vieäc rieâng.

Chuù Thích:

“Neáu noùi hieån baøy loãi khoâng thaät cuûa naêng laäp, goïi laø Tôï Naêng Phaù”: “Hieån baøy khoâng thaät” laø khoâng theå hieån baøy chaân thaät. “Noùi loãi cuûa naêng laäp”, nghóa laø noùi loãi naêng laäp cuûa phía ñòch. “Tôï Naêng Phaù” laø naêng phaù töông tôï, khoâng phaûi naêng phaù chaân thaät. “Nôi naêng laäp vieân maõn, hieån baøy lôøi noùi thieáu maát taùnh”: Nghóa laø ñoái vôùi phía ñòch thaät taïi laø vieân maõn khoâng thieáu soùt, luaän thuyeát cuûa naêng laäp, noù lieàn noùi choã kia coù thieáu maát.

“Nôi Toâng khoâng loãi, noùi Toâng coù loãi”: Nôi Toâng kia thaät taïi khoâng loãi maát, noù noùi raèng “Toâng kia coù loãi”.

“Vì hoï khoâng loãi, ñaây chæ vieäc rieâng”: Choã kia laäp löôïng, thaät taïi khoâng coù toäi loãi, Nhaân ñaây khoâng neân baøi xích. “vieäc rieâng” laø vieäc cuûa baøi xích ñaây.


“Neáu khoâng” coù theå chaân “thaät hieån” baøy “lôøi noùi loãi” maát nôi Toâng

233

“naêng laäp” cuûa phía ñòch, ñoù “goïi laø naêng phaù” töông “tôï”, maø khoâng phaûi chaân naêng phaù. Töùc “Nghóa laø nôi” luaän chaân “naêng laäp” cuûa phía ñòch thaät taïi laø “vieân maõn”, maø nhaø ngöôi noùi naêng phaûn taùc duïng baèng caùch “hieån baøy” hö voïng cho hoï coù “thieáu maát taùnh”; “nôi Toâng” cuûa hoï thaät “khoâng loãi”, nhaø ngöôi noùi naêng ngöôïc laïi cho laø “Toâng coù loãi”; hoaëc “nôi Nhaân” cuûa chaân “thaønh töïu”, nhaø ngöôi “noùi” naêng phaûn taùc duïng cho kia laø “Nhaân khoâng thaønh”; hoaëc “nôi” hoï thaät laø “Nhaân quyeát ñònh”, nhaø ngöôi laïi “noùi” naêng cho noù laø “Nhaân khoâng quyeát ñònh”; hoaëc “nôi Nhaân khoâng traùi ngöôïc nhau” cuûa hoï, nhaø ngöôi laïi “noùi” naêng phaûn taùc duïng baûo “Nhaân” cuûa hoï “traùi ngöôïc nhau”; hoaëc “nôi” hoï “Duï” thaät “khoâng loãi”, nhaø ngöôi “noùi” naêng traùch moùc phaûn baùc hoï cho laø “Duï coù loãi”; nhöõng “lôøi noùi nhö theá” ñöôïc “goïi” laø “naêng phaù töông tôï”, khoâng phaûi chaân naêng phaù, “do khoâng theå hieån baøy loãi maát” cuûa “Toâng hoï”, nguyeân vì “hoï” thaät “khoâng loãi, ñaây chæ vieäc rieâng” khoâng neân voïng phaù.

VII.- KEÄ TUÏNG TOÅNG KEÁT.

Luaän:

Ñaõ ban boá ít cuù nghóa, vì ngöôøi môùi laäp phöông thöùc, Trong noù thaät lyù khoâng lyù, dieäu bieän nôi choã dö thöøa.

Chuù Thích:

“Ít cuù nghóa”: moät ít nghóa caâu vaên, lôøi noùi khieâm toán cuûa luaän giaû.

234

“Vì ngöôøi môùi laäp phöông thöùc”: “phöông thöùc” laø phöông vò, laø kim chæ nam; duï nhö La Baøn cuûa thuyeàn ñi bieån. “Ngöôøi môùi”: laø chæ cho ngöôøi môùi phaùt taâm. Nghóa laø lôøi noùi chuùt ít ñaây laø laøm phöông chaâm choã thieát laäp cho keû ban ñaàu ñaõ du lòch nôi bieån Phaät Phaùp, nguyeân vì ngöôøi môùi phaùt taâm duøng Nhaân Minh ñaây, töùc laø coù theå bieän luaän taø chaùnh, bieát choã trôû veà chaùnh ñaïo.

“Trong noù thaät lyù khoâng lyù”: “Trong noù” laø nôi trong noù. “Lyù” töùc laø ba Chi vaø Chaân Hieän Löôïng, Chaân Tyû Löôïng cuûa “Chaân Naêng Laäp”.

“Dieäu bieän nôi choã dö thöøa”: Khoâng lyù thì coù theå phaù, thaät lyù thì khoâng theå phaù: maø taát caû Luaän Taïng, khoâng loãi thì ôû nôi bieän minh “Lyù” ñaây, hoaëc “khoâng lyù”, nhöõng bieän luaän kheùo leùo ñaây taát nhieân ôû trong “Taïng Luaän” kia môû roäng laøm choã öùng duïng, cho neân noùi “dieäu bieän nôi choã dö thöøa”; maø choã ñaây chæ laø ñöa ra cung caáp nguyeân lyù, phöông phaùp vaø kyõ xaûo nôi Nhaân Minh cuûa nhöõng bieän luaän kheùo leùo kia, ñeå laøm lôïi ích cho ngöôøi hoïc vaøo nôi boä moân chaùnh lyù.


Toâi “ñaõ” ban boá chuùt “ít cuù nghóa”, chính laø hoaøn toaøn “vì” ngöôøi “môùi” nhaäp ñaïo maø “laäp phöông thöùc” (phöông chaâm) haønh ñaïo, nôi trong “phöông thöùc”, “thôøi gian” ta hieån baøy “thaät lyù” cuûa Chi, Chaân Hieän Löôïng, Chaân Tyû Löôïng hoaøn toaøn Chaân Naêng Laäp, vaø “khoâng lyù” cuûa ba Chi, Tôï Hieän Löôïng, Tôï Tyû Löôïng cuûa Tôï Naêng Laäp; cho ñeán duøng moân hoïc Nhaân Minh

235

naøy maø hieån baøy coâng duïng cuûa “dieäu bieän”, chuaån bò chuyeân chôû “nôi choã dö thöøa” (Taát caû trong Luaän Taïng---- keû coù chí neân phaùt taâm chuyeân caàn hoïc taäp noù).

--- 2001.11.30 Nghóa Quaùn Hoaøn Caûo nôi Ñaøi Baéc (Ñaïi Tyø Loâ Töï)--- 2002.5.12 nôi Myõ Quoác “Bieán Chieáu Töï” ba laàn so saùnh môùi hoaøn taát.--- 2002.8.5 nôi Myõ Quoác “Bieán Chieáu Töï” boán laàn so saùnh môùi hoaøn taát.

C.- PHUÏ LUÏC: Thö Muïc Tham Khaûo:

1.- Nhaân Minh Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän Sôù, ñôøi Ñöôøng, Phaùp sö Huy Cô bieân soaïn. Ñaïi Chaùnh Taïng quyeån 44 (91 – 142). Taùc giaû ngoaøi ñôøi goïi ñaây laø “Ñaïi Sôù” hoaëc “Nhaân Minh Ñaïi Sôù”.2.- Nhaân Minh Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän Nghóa Ñoaïn, ñôøi Ñöôøng, Sa Moân Hueä Chieåu thuaät. Ñaïi Chaùnh Taïng quyeån 44 (143-158).3.- Nhaân Minh Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän Sôù Tieàn Kyù, ñôøi Ñöôøng. Sa Moân Trí Chaâu bieân soaïn. Vaïn Tuïc Taïng taäp thöù 86 (448-491). Ñaây laø sôù giaûi cuûa Phaùp sö Thích Khuy Cô.4.- Nhaân Minh Nhaäp Chaùnh Lyù Luaän Tröïc Giaûi, ñôøi Minh, Sa Moân Ngaãu Ích Trí Huùc thuaät. Vaïn Tuïc Taïng taäp thöù 87 (77-85). Ñaây laø moät trong Töôùng Toâng Baùt Yeáu Tröïc Giaûi.5.- Du Giaø Sö Ñòa Luaän.

236

6.- Giaûi Thaâm Maät Kinh.7.- Laêng Giaø Kinh8.- Laêng Nghieâm Kinh.9.- Vieân Giaùc Kinh.

10.- Encyclopedia Americana. (Ñaïi Myõ Baùch Khoa Toaøn Thö, Baûn Anh Vaên). 11.- Ñaïi Myõ Baùch Khoa Toaøn Thö (Baûn Haùn Dòch) 12.- Trieát Hoïc Ñaïi Töø Thö, Phuï Ñaïi Xuaát Baûn Xaõ, baûn naêm 1977. 13.- Taây Döông Trieát Hoïc Töø Ñieån, Haïng Thoái Keát Bieân giaûi thích, Hoa Höông Vieân Xuaát Baûn Xaõ, baûn hai Daân Quoác naêm 81. 14.- Trung Quoác Ñaïi Baùch Khoa, Caåm Tuù Xuaát Baûn Xaõ, 1993. 15.- Danh Döông Baùch Khoa Ñaïi Töø Ñieån, Danh Döông Xuaát Baûn Xaõ, Daân Quoác naêm 73. 16.- Phaät Quang Ñaïi Töø Ñieån, Cao Huøng Phaät Quang Sôn, 1988. 17.- Phaät Hoïc Ñaïi Töø Ñieån, Ñinh Phuùc Baûo bieän soaïn. 18.- Ñaïi Taïng Hoäi Duyeät, Phaùp Sö Hoäi Taùnh tröôùc taùc, Thieân Hoa Xuaát Baûn Xaõ, naêm Daân 68. 19.- Tam Taïng Phaùp Soá, nhaø Minh. Phaùp sö Nhaát Nhö bieân soaïn. 20.- Khöông Hy Töï Ñieån. 21.- Hình AÂm Nghóa Toång Hôïp Ñaïi Töø Ñieån,Chaùnh Trung Thö Cuoäc, 1998. 22.- Töø Haûi. 23.-Laõo Töû. 24.- Laõo Töû Döïc, Nhaø Minh, Tieàu Hoàng bieân soaïn.

237

25.- Kinh Dòch.

Thích Thaéng Hoan dòch taïm xong taùc phaåm naøy ngaøy 4 thaùng 7 naêm 2017

238

Documents

thichthanghoan.comthichthanghoan.com/NHAN MINH NHAP CHANH LY LUAN.docx · Web viewPHAÄT GIAÙO LUAÄN LYÙ HOÏCNHAÂN MINH NHAÄP CHAÙNH LYÙ LUAÄN NGHÓA QUAÙN * Taùc giaû: