Ministerstwo Edukacji Narodowej

322 [14] / T,SP / MEN /2007

PROGRAM NAUCZANIA

TECHNIK WETERYNARII 322 [14]

Zatwierdzam

Minister Edukacji Narodowej

Warszawa 2007

Autorzy : lek. wet. Janusz Mazur lek. wet. Maria Szarowska lek. wet. Jakub Luboradzki Recenzenci : dr hab. Teresa Malinowska prof. dr hab. Jan Twardoń Opracowanie redakcyjne : mgr Anna Wojciechowska

1

Spis treści

I. Plany nauczania 3

II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych 5 1. Anatomia i fizjologia zwierząt 5

2. Chów zwierząt gospodarskich oraz zwierząt

towarzyszących 18

3. Diagnostyka chorób zwierząt 29

4. Choroby zwierząt 38

5. Higiena produktów pochodzenia zwierzęcego 49

6. Rozród zwierząt 62

7. Usługi weterynaryjne 70

8. Zajęcia praktyczne 78

9. Praktyka zawodowa 84

2

I. PLANY NAUCZANIA PLAN NAUCZANIA Czteroletnie technikum Zawód : technik weterynarii 322 [14] Podbudowa programowa : gimnazjum

Dla młodzieży Dla dorosłych Liczba godzin

tygodniowo w czteroletnim

okresie nauczania

Liczba godzin

tygodniowo w

czteroletnim okresie

nauczania

Liczba godzin

w czteroletnim

okresie nauczania

Semestry I-VIII

Lp. Przedmioty nauczania

Klasy I-IV Forma stacjonarna

Forma zaoczna

1. Anatomia i fizjologia zwierząt 6 4 76 2. Chów zwierząt gospodarskich

oraz zwierząt towarzyszących

6

4

76 3. Diagnostyka chorób zwierząt 7 5 88 4. Choroby zwierząt 9 6 113 5. Higiena produktów pochodzenia

zwierzęcego

5

4

63 6. Rozród zwierząt 4 3 50 7. Usługi weterynaryjne 3 2 38 8. Zajęcia praktyczne 10 7 126 Razem 50 35 630

Praktyka zawodowa: 8 tygodni

3

PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód : technik weterynarii 322 [14] Podbudowa programowa : szkoła dająca wykształcenie średnie

Dla młodzieży Dla dorosłych Liczba godzin

tygodniowo w dwuletnim

okresie nauczania

Liczba godzin

tygodniowo w dwuletnim

okresie nauczania

Liczba godzin w dwuletnim

okresie nauczania

Semestry I-IV

Lp. Przedmioty nauczania

Klasy I-II Forma stacjonarna

Forma zaoczna

1. Anatomia i fizjologia zwierząt 6 4 82 2. Chów zwierząt gospodarskich

oraz zwierząt towarzyszących

6

4

82 3. Diagnostyka chorób zwierząt 7 5 95 4. Choroby zwierząt 9 7 123 5. Higiena produktów pochodzenia

zwierzęcego

5

4

68 6. Rozród zwierząt 4 3 55 7. Usługi weterynaryjne 3 2 41 8. Zajęcia praktyczne 10 8 136 Razem 50 37 682

Praktyka zawodowa: 8 tygodni

4

II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH

ANATOMIA I FIZJOLOGIA ZWIERZĄT

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − zastosować przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy

podczas kontaktu z żywym zwierzęciem, materiałem rzeźnym i materiałem prosektoryjnym,

− posłużyć się podstawowymi pojęciami z zakresu anatomii i fizjologii zwierząt,

− scharakteryzować budowę i określić czynności komórek oraz tkanek występujących w organizmie zwierzęcym,

− wyjaśnić pojęcia: narząd, układ organizmu zwierzęcego, − rozróżnić układy organizmu zwierzęcego, − scharakteryzować budowę i określić czynności układu kostnego

zwierząt, − określić położenie kości szkieletu u różnych gatunków zwierząt, − rozróżnić kości szkieletu poszczególnych gatunków zwierząt, − scharakteryzować połączenia kości szkieletu, − scharakteryzować budowę i określić czynności układu mięśniowego

zwierząt, − rozróżnić narządy układu powłokowego zwierząt, − scharakteryzować budowę skóry i jej pochodnych, − określić czynności skóry i jej znaczenie w termoregulacji, − rozróżnić narządy układu oddechowego, − scharakteryzować budowę i określić czynności układu oddechowego

zwierząt, − rozróżnić płuca poszczególnych gatunków zwierząt, − scharakteryzować budowę i określić czynności układu krążenia

zwierząt, − scharakteryzować budowę i określić czynności narządów układu

krwionośnego, − scharakteryzować budowę i funkcję układu krwiotwórczego, − scharakteryzować budowę i określić czynności układu chłonnego, − scharakteryzować budowę i określić czynności układu pokarmowego, − rozróżnić narządy układu pokarmowego u poszczególnych gatunków

zwierząt, − określić różnice w budowie i czynnościach układu pokarmowego

różnych gatunków zwierząt,

5

− rozróżnić narządy układu wydalniczego u poszczególnych gatunków zwierząt,

− określić różnice w budowie układu wydalniczego samców i samic, − scharakteryzować proces wytwarzania i oddawania moczu, − scharakteryzować budowę i czynność układu dokrewnego, − rozróżnić gruczoły dokrewne i określić ich topografię, − wyjaśnić rolę hormonów w procesach fizjologicznych organizmu, − scharakteryzować budowę i czynności układu nerwowego, − rozróżnić narządy układu nerwowego zwierząt, − scharakteryzować budowę i czynności narządów zmysłów, − scharakteryzować budowę i czynności układu rozrodczego, − wskazać części i okolice topograficzne ciała zwierzęcia, − określić położenie narządów znajdujących się w klatce piersiowej,

jamie brzusznej i jamie miednicznej u poszczególnych gatunków zwierząt,

− określić przebieg ważniejszych naczyń i nerwów głowy, szyi i kończyn,

− określić rozmieszczenie węzłów chłonnych u poszczególnych gatunków zwierząt,

− wyjaśnić mechanizm podstawowych procesów fizjologicznych, − porównać budowę anatomiczną ptaka i ssaka.

Materiał nauczania 1. Wiadomości wstępne Podstawowe pojęcia z zakresu anatomii i fizjologii zwierząt. Zakres, zadania i znaczenie wiedzy z zakresu anatomii i fizjologii zwierząt w procesie kształcenia technika weterynarii. 2. Komórki i tkanki Budowa i czynności życiowe komórki zwierzęcej. Rodzaje podziałów komórek zwierzęcych. Pojęcie tkanki i podział tkanek. Budowa i czynności tkanek: nabłonkowej, łącznej, chrzęstnej, kostnej, mięśniowej i nerwowej. Pojęcie narządu i układu organizmu. Układy występujące w organizmie zwierząt. Ćwiczenia • Zapoznawanie się z budową i obsługą mikroskopu. • Obserwowanie mikroskopowej budowy komórek zwierzęcych. • Analizowanie schematów podziałów komórek zwierzęcych. • Obserwowanie mikroskopowej budowy tkanek zwierzęcych. • Obserwowanie mikroskopowej budowy narządów zwierzęcych.

6

3. Układ kostny Budowa i funkcje szkieletu zwierząt. Kość jako narząd – rodzaje kości, rzeźba kości. Makroskopowa i mikroskopowa budowa kości. Skład chemiczny i właściwości fizyczne kości. Szpik kostny i jego rola. Podział kośćca zwierząt. Charakterystyka i opis kości tułowia. Opis kości czaszki z uwzględnieniem różnic gatunkowych. Kościec kończyn przednich. Kościec kończyn tylnych. Różnice gatunkowe w budowie szkieletu zwierząt. Połączenia kości szkieletu. Połączenia pełne kości. Budowa stawu. Charakterystyka stawów kończyny przedniej i tylnej oraz innych stawów szkieletu zwierzęcego. Budowa szkieletu ptaka. Ćwiczenia • Analizowanie makroskopowej budowy kości na przekroju podłużnym

i poprzecznym. • Obserwowanie mikroskopowej budowy kości. • Określanie położenia kości szkieletu zwierząt. • Rozpoznawanie i porównywanie kości tułowia różnych gatunków

zwierząt na podstawie szkieletów oraz pojedynczych kości. • Rozpoznawanie i porównywanie kości kończyny przedniej i tylnej

różnych gatunków zwierząt na podstawie szkieletów oraz pojedynczych kości.

• Rozpoznawanie pojedynczych kości różnych gatunków zwierząt. • Porównywanie budowy czaszek różnych gatunków zwierząt. • Preparowanie stawu kolanowego i charakteryzowanie budowy połączeń jamowych na przykładzie wypreparowanego stawu. • Porównywanie budowy szkieletu ssaka i ptaka. 4. Układ mięśniowy Budowa makroskopowa i mikroskopowa mięśni zwierząt. Budowa i rodzaje mięśni szkieletowych. Narządy pomocnicze mięśni. Grupy mięśniowe – ich położenie i funkcje: mięśnie wyrazowe i żuciowe głowy, mięśnie szyi, mięśnie tułowia, mięśnie kończyn. Budowa układu mięśniowego ptaka. Fizjologia mięśni szkieletowych: mechanizm skurczu, rodzaje skurczów mięśni, procesy fizyczne i chemiczne w czasie skurczu i rozkurczu mięśnia, zmęczenie mięśni. Ćwiczenia • Obserwowanie mikroskopowej budowy tkanki mięśniowej. • Charakteryzowanie makroskopowej budowy mięśnia szkieletowego

na preparacie mokrym. • Określanie położenia grup mięśniowych i poszczególnych mięśni na

żywym zwierzęciu lub modelu.

7

• Preparowanie na zwierzęcym materiale prosektoryjnym ważniejszych grup mięśniowych i określanie ich położenia, budowy i funkcji.

5. Układ powłokowy Czynności układu powłokowego zwierząt. Narządy budujące układ powłokowy u zwierząt. Budowa makroskopowa i mikroskopowa skóry. Budowa narządów pochodnych skóry: włosów, gruczołów skórnych, rogów, zakończeń palcowych – kopyt, racic, pazurów. Budowa i czynności układu powłokowego ptaka. Fizjologia układu powłokowego: mechanizm regulacji ciepłoty wewnętrznej ciała zwierząt, parametry prawidłowej temperatury wewnętrznej u poszczególnych gatunków zwierząt, sposoby wymiany ciepła między organizmem a otoczeniem. Ćwiczenia • Określanie mikroskopowej budowy skóry. • Określanie mikroskopowej budowy włosa. • Określanie cech morfologicznych skóry żywych zwierząt. • Preparowanie i analizowanie budowy narządu palcowego konia. • Preparowanie i analizowanie budowy narządu palcowego bydła. • Preparowanie i analizowanie budowy rogów. • Charakteryzowanie budowy układu powłokowego ptaka. 6. Układ oddechowy Budowa i funkcje układu oddechowego. Narządy budujące układ oddechowy. Budowa i czynności kolejnych odcinków układu oddechowego: jamy nosowej, gardła, krtani, tchawicy, oskrzeli. Budowa i cechy gatunkowe płuc. Budowa i rola opłucnej. Budowa i czynności układu oddechowego ptaka. Fizjologia oddychania: mechanizm wdechu i wydechu, częstość oddechów. Pojemność życiowa i całkowita płuc. Skład powietrza wdychanego i wydychanego. Wymiana gazowa w płucach. Mechanizmy regulujące oddychanie. Ćwiczenia • Określanie budowy mikroskopowej płuc. • Preparowanie i analizowanie budowy układu oddechowego na

materiale prosektoryjnym lub rzeźnym określonego gatunku zwierzęcia. • Preparowanie płuc poszczególnych gatunków zwierząt i wskazywanie

różnic gatunkowych. • Określanie budowy układu oddechowego ptaka na materiale rzeźnym. • Badanie liczby oddechów na minutę u zwierzęcia w czasie spoczynku

i po wysiłku.

8

7. Układ krążenia Podstawowe wiadomości o układzie krążenia: podział na układ krwionośny i układ chłonny, czynności poszczególnych układów, narządy budujące układ krwionośny i układ chłonny. Budowa serca. Biologiczne właściwości mięśnia sercowego – automatyzm i metabolizm. Rodzaje i budowa ścian naczyń krwionośnych. Naczynia tętnicze i żylne dużego obiegu krwi. Naczynia tętnicze i żylne małego obiegu krwi. Przebieg naczyń krwionośnych. Krew: funkcje krwi, skład, osocze, elementy morfotyczne. Proces krzepnięcia krwi i jego znaczenie. Grupy krwi u zwierząt. Mechanizmy obronne krwi. Budowa narządów krwiotwórczych. Fizjologia krążenia krwi: czynności i praca serca, przepływ krwi w tętnicach i żyłach, regulacja procesu krążenia krwi w organizmie. Budowa i funkcje układu chłonnego: chłonka – skład, krążenie w naczyniach chłonnych, narządy chłonne – węzły chłonne, śledziona, grasica, migdałki, grudki i płytki chłonne. Topografia węzłów chłonnych u zwierząt. Budowa i funkcje układu krążenia u ptaka. Ćwiczenia: • Preparowanie serca zwierząt na materiale prosektoryjnym i określanie

jego budowy. • Określanie budowy i funkcjonowania układu bodźcowo-przewodzącego

serca z wykorzystaniem tablic i atlasów anatomicznych. • Analizowanie przebiegu naczyń małego i dużego obiegu krwi na

modelu serca, schematach i ilustracjach w atlasach anatomicznych. • Analizowanie przebiegu naczyń tętniczych głowy i kończyn

przedstawionych na schematach i ilustracjach w atlasach anatomicznych.

• Analizowanie przebiegu naczyń żylnych głowy, szyi i kończyn na modelach, schematach i ilustracjach w atlasach anatomicznych.

• Określanie wyglądu elementów morfotycznych krwi w preparatach rozmazu krwi.

• Badanie liczby tętna na minutę u poszczególnych gatunków zwierząt. • Określanie różnic gatunkowych w budowie śledziony u zwierząt

gospodarskich na materiale rzeźnym i na podstawie atlasów anatomicznych.

• Określanie budowy makroskopowej węzła chłonnego na materiale rzeźnym.

• Określanie położenia węzłów chłonnych dostępnych do badania klinicznego na żywym zwierzęciu lub modelach zwierząt.

• Określanie położenia węzłów chłonnych w narządach wewnętrznych na materiale rzeźnym.

9

8. Układ pokarmowy Podstawowe wiadomości o układzie pokarmowym zwierząt: czynności układu pokarmowego, narządy budujące układ pokarmowy u zwierząt przeżuwających i monogastrycznych. Podział przewodu pokarmowego na odcinki i narządy związane z układem pokarmowym. Jama gębowa - budowa i funkcje narządów. Zęby: budowa, rodzaje i cechy szczególne u różnych gatunków zwierząt, wzory uzębienia. Budowa języka. Budowa gardła - droga pokarmowa i oddechowa. Budowa i przebieg przełyku. Budowa żołądków jednokomorowych. Budowa żołądka wielokomorowego. Budowa jelita cienkiego. Budowa jelita grubego u poszczególnych gatunków zwierząt. Budowa i funkcje gruczołów zaściennych: ślinianek, wątroby, trzustki. Fizjologia trawienia i wchłaniania: rodzaje trawienia, przebieg procesu trawienia w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego z uwzględnieniem różnic gatunkowych. Rola żółci, soku trzustkowego i jelitowego w procesie trawienia. Wchłanianie składników pokarmowych w przewodzie pokarmowym. Kał: skład, proces formowania i wydalania. Budowa i funkcje układu pokarmowego ptaka. Ćwiczenia: • Analizowanie budowy układu pokarmowego dowolnego gatunku

zwierzęcia na materiale prosektoryjnym, rzeźnym lub na modelach. • Rozpoznawanie uzębienia zwierząt na modelach czaszek i żuchwach

zwierząt. • Określanie wieku konia na podstawie stanu uzębienia czaszki

i żuchwy. • Analizowanie budowy narządów jamy gębowej zwierząt na preparatach

i modelach zwierząt. • Analizowanie budowy żołądków u zwierząt na materiale rzeźnym

i modelach anatomicznych. • Analizowanie budowy jelita cienkiego i jelita grubego u poszczególnych

gatunków zwierząt domowych, na materiale rzeźnym. • Rozpoznawanie narządów układu pokarmowego poszczególnych

gatunków zwierząt na modelach anatomicznych. • Określanie mikroskopowej budowy: ściany jelita cienkiego, wątroby,

trzustki, ślinianki. • Badanie skurczów żwacza i ocenianie siły skurczu żwacza. • Badanie cech fizycznych kału poszczególnych gatunków zwierząt. • Określanie budowy układu pokarmowego ptaka na materiale

prosektoryjnym.

10

9. Układ wydalniczy Funkcje układu wydalniczego w organizmie zwierzęcym. Narządy budujące układ wydalniczy. Budowa i typy nerek u poszczególnych gatunków zwierząt. Budowa makroskopowa i mikroskopowa nerek. Budowa i czynności narządów wyprowadzających mocz: miedniczki nerkowe, moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa. Różnice w budowie układu wydalniczego u samców i samic. Fizjologia układu moczowego: proces powstawania moczu, właściwości fizyczne i skład chemiczny moczu u poszczególnych gatunków zwierząt, regulacja czynności nerek, mechanizm oddawania moczu. Budowa i funkcje układu wydalniczego i rozrodczego u ptaka. Ćwiczenia: • Określanie budowy makroskopowej nerek u poszczególnych gatunków

zwierząt na podstawie materiału rzeźnego. • Określanie budowy mikroskopowej nerek na podstawie preparatów. • Określanie budowy dróg wyprowadzających mocz wybranego gatunku

zwierzęcia, na materiale rzeźnym i na podstawie atlasów anatomicznych.

• Porównywanie właściwości fizycznych moczu u poszczególnych gatunków zwierząt.

• Porównywanie budowy układu wydalniczego ptaka i ssaka na modelach anatomicznych i schematach.

10. Układ dokrewny Czynności układu dokrewnego w organizmie zwierzęcym. Narządy budujące układ dokrewny. Rodzaje hormonów i mechanizm ich działania w organizmie. Budowa i czynności gruczołów dokrewnych: przysadka mózgowa, szyszynka, tarczyca, przytarczyce, nadnercza, część dokrewna trzustki, część dokrewna gruczołów płciowych. Ćwiczenia: • Określanie położenia gruczołów dokrewnych na żywym zwierzęciu lub

modelu. • Określanie budowy makroskopowej gruczołów dokrewnych na

preparatach mokrych lub rycinach. • Analizowanie budowy mikroskopowej gruczołów dokrewnych. • Analizowanie mechanizmów regulacji neurohormonalnej procesów

życiowych organizmu na podstawie schematów.

11

11. Układ nerwowy Czynności układu nerwowego. Narządy budujące układ nerwowy. Budowa tkanki nerwowej. Podstawowe pojęcia: ośrodek nerwowy, splot, zwój, włókno nerwowe, nerw, receptor. Podział układu nerwowego na: ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy oraz układ nerwowy somatyczny i wegetatywny. Budowa układu nerwowego ośrodkowego: budowa rdzenia kręgowego i mózgowia. Budowa układu nerwowego obwodowego: budowa nerwów rdzeniowych i nerwów czaszkowych. Budowa układu nerwowego wegetatywnego. Fizjologia układu nerwowego: odruch i łuk odruchowy, rodzaje odruchów i ich znaczenie, funkcje rdzenia kręgowego i poszczególnych części mózgowia, czynności układu nerwowego wegetatywnego, budowa i przewodzenie w synapsie. Typy układu nerwowego warunkujące zachowanie się zwierząt. Budowa i czynności narządów zmysłów: pojęcie i rodzaje receptorów, receptory skóry, narząd wzroku, narząd słuchu i równowagi, narząd węchu, narząd smaku. Budowa i czynności układu nerwowego i narządów zmysłów ptaka. Ćwiczenia: • Określanie budowy mózgowia i rdzenia kręgowego na zwierzęcym

materiale prosektoryjnym. • Analizowanie przebiegu nerwów obwodowych głowy na podstawie

atlasów anatomii topograficznej. • Określanie i analizowanie przebiegu nerwów kończyny przedniej

i tylnej na anatomicznych modelach zwierząt. • Obserwowanie odruchów u zwierzęcia i analizowanie ich znaczenia

praktycznego. • Określanie budowy oka u zwierząt, na preparatach mokrych lub

modelu anatomicznym. • Określanie budowy narządu słuchu i równowagi u zwierząt na

modelach anatomicznych. 12. Anatomia topograficzna zwierząt Pojęcie anatomii topograficznej i jej znaczenie w praktyce weterynaryjnej. Ogólna budowa ciała zwierzęcia. Płaszczyzny i osie ciała zwierząt, kierunki i położenie. Podział ciała zwierząt na części: głowę, szyję, tułów, kończyny. Podział poszczególnych części ciała na okolice topograficzne. Topografia ważniejszych naczyń i nerwów w poszczególnych okolicach ciała zwierząt : głowie, szyi, kończynach. Topografia narządów klatki piersiowej: serca i płuc. Topografia narządów jamy brzusznej i jamy miednicznej u poszczególnych gatunków zwierząt. Topografia węzłów chłonnych dostępnych do badania klinicznego.

12

Ćwiczenia: • Określanie okolic topograficznych ciała zwierząt na żywym zwierzęciu

lub modelach anatomicznych zwierząt. • Wykreślanie i nanoszenie rzutów narządów znajdujących się w jamie

klatki piersiowej na powierzchnię skóry na modelu lub żywym zwierzęciu.

• Wykreślanie i nanoszenie rzutów narządów znajdujących się w jamie brzusznej na powierzchnię skóry na modelu lub żywym zwierzęciu.

• Wykreślanie na powierzchni skóry przebiegu dużych naczyń krwionośnych i nerwów na modelu zwierzęcia.

• Określanie położenia węzłów chłonnych dostępnych do badania klinicznego na modelu anatomicznym krowy.

Środki dydaktyczne Atlasy anatomiczne zwierząt. Szkielety zwierząt: krowy, konia, świni, owcy, psa, kota, ptaka. Zestawy pojedynczych kości poszczególnych gatunków zwierząt. Czaszki poszczególnych gatunków zwierząt. Modele uzębienia poszczególnych gatunków zwierząt. Preparaty suche: połączenia pełne i jamowe kości, kopyta, racice, pazury, rogi. Preparaty mokre narządów zwierząt. Modele anatomiczne składane budowy poszczególnych gatunków zwierząt. Modele anatomiczne narządów zwierząt. Tablice poglądowe przedstawiające budowę układów i narządów zwierząt. Schematy procesów fizjologicznych zachodzących w organizmie zwierząt. Mikroskopy. Preparaty mikroskopowe tkanek i narządów. Uwagi o realizacji Program przedmiotu Anatomia i fizjologia zwierząt obejmuje treści z zakresu budowy i funkcjonowania organizmu zwierzęcego. Celem jego realizacji jest wyposażenie uczniów w wiedzę o funkcjonowaniu organizmu zwierzęcego oraz zależnościach zachodzących pomiędzy układami i narządami. W trakcie realizacji treści programu należy uświadomić uczniom, że opanowana wiedza z zakresu anatomii i fizjologii zwierząt jest podstawą do zrozumienia treści i kształtowania umiejętności podczas realizacji programów pozostałych przedmiotów zawodowych. Wskazane jest stosowanie następujących metod nauczania: wykładu informacyjnego, wykładu problemowego, pogadanki, opisu,

13

pokazu z objaśnieniem, metody projektów i metody sytuacyjnej oraz ćwiczeń praktycznych. Z uwagi na specyfikę treści programowych przedmiotu oraz przestrzeganie przepisów prawa dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, ćwiczenia powinny być realizowane w pracowni anatomii zwierząt w grupach do 15 osób, w 2-3 osobowych zespołach. Do realizacji ćwiczeń należy wykorzystać zwierzęcy materiał prosektoryjny, rzeźny oraz żywe zwierzęta. W trakcie realizacji programu należy zwrócić szczególną uwagę na rozróżnianie narządów i układów ciała zwierząt, określanie budowy anatomicznej zwierząt, charakteryzowanie podstawowych procesów fizjologicznych. Umiejętnością trudną do opanowania przez uczniów jest rozróżnianie narządów u poszczególnych gatunków zwierząt, dlatego zajęcia z anatomii porównawczej powinny być realizowane na materiale prosektoryjnym, rzeźnym lub modelach anatomicznych. Należy dokładnie omówić budowę i znaczenie tkanek zwierzęcych. Ułatwi to realizację treści programowych dotyczących budowy narządów i układów organizmu zwierząt. Podczas realizacji treści dotyczących budowy i czynności układów organizmu zwierząt szczególną uwagę należy zwrócić na budowę układów organizmu zwierzęcego i określanie różnic w budowie układów poszczególnych gatunków zwierząt, zwłaszcza układu pokarmowego i układu oddechowego oraz rozróżnianie czynności poszczególnych narządów i układów. Nauczyciel powinien kształtować umiejętności uczniów dotyczące podziału ciała zwierzęcia na części i okolice topograficzne, określania położenia narządów wewnętrznych, oraz określenia położenia narządów podczas ogólnego badania klinicznego zwierzęcia. Podczas realizacji tych treści należy wykorzystać modele zwierząt oraz żywe zwierzęta. W trakcie realizacji programu przedmiotu należy kształtować postawy uczniów takie jak: odpowiedzialność, cierpliwość i wytrwałość oraz życzliwy stosunek do zwierząt.

14

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Orientacyjna

liczba godzin 1 Wiadomości wstępne 2 2 Komórki i tkanki 8 3 Układ kostny 24 4 Układ mięśniowy 18 5 Układ powłokowy 14 6 Układ oddechowy 14 7 Układ krążenia 28 8 Układ pokarmowy 28 9 Układ wydalniczy 10 10 Układ dokrewny 9 11 Układ nerwowy i narządy zmysłów 25 12 Anatomia topograficzna zwierząt 30

Razem 210 Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów

mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić zmiany, mające na celu dostosowanie realizacji programu do potrzeb edukacyjnych.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy prowadzić przez

cały czas realizacji programu nauczania przedmiotu, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Systematyczna ewaluacja osiągnięć uczniów powinna dostarczyć nauczycielowi informacji o zakresie i poziomie opanowania wiadomości i umiejętności określonych w programie przedmiotu.

Osiągnięcia uczniów można ocenić na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, ukierunkowanej obserwacji pracy uczniów podczas realizacji zadań, wykonanych projektów.

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, należy zwracać uwagę na operowanie zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu anatomii i fizjologii.

Sprawdziany pisemne powinny dotyczyć umiejętności rozpoznawania narządów i układów ciała zwierząt na podstawie opisów ich budowy, charakteryzowania czynności poszczególnych narządów i układów ciała

15

oraz wyjaśniania mechanizmu podstawowych procesów fizjologicznych zachodzących w organizmie zwierząt.

Umiejętności praktyczne należy sprawdzać podczas obserwacji czynności uczniów w trakcie wykonywania ćwiczeń praktycznych na modelach lub materiale prosektoryjnym.

Podczas wykonywania przez ucznia zadań praktycznych należy oceniać: poprawność wykonania zadania oraz przestrzeganie przepisów prawa dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Prace projektowe należy oceniać biorąc pod uwagę: planowanie i organizację pracy, wykonany projekt oraz jego prezentację. Tematyka prac projektowych może dotyczyć sporządzenia szkieletu lub jego części z wypreparowanych kości zwierzęcia oraz wykonania modelu określonego układu organizmu zwierzęcego.

W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich, stosowanych przez nauczyciela sposobów sprawdzania osiągnięć ucznia oraz wykonane projekty.

16

Literatura Akajewski A.: Anatomia zwierząt domowych. T. I, II. PZWRiL, Warszawa 1994 Bobek S.: Ćwiczenia z zakresu fizjologii zwierząt. AR, Kraków 1991 Janowicz K.: Zarys anatomii zwierząt domowych. Wyd. ART., Olsztyn 1999 Kobryń H.: Kompendium z anatomii topograficznej zwierząt domowych. SGGW, Warszawa 1996 Kobryń H., Kobryńczuk F.: Anatomia zwierząt. T. 3. PWN, Warszawa 2006 Krysiak K., Świeżyński K.: Anatomia zwierząt. PWN, Warszawa 2004 Krzymowski T., Przała J.: Fizjologia zwierząt. PWRiL, Warszawa 2005 Kuryszko J. Zarzycki J.: Histologia zwierząt. PWRiL, Warszawa 2000 Langenfeld M.S.: Anatomia kury. PWN, Warszawa–Kraków 1992 Loeffer K.: Anatomia i fizjologia zwierząt domowych. PZWL, Warszawa Lutnicki W.: Zarys osteologii zwierząt domowych, PWN, Warszawa 1986 2002 Milart Z.: Anatomia topograficzna zwierząt domowych. PWRiL, Warszawa 1998 Milart Z.: Anatomiczne mianownictwo weterynaryjne. PWRiL, Warszawa 2002 Pilarski W., Koźniewski S.: Anatomia i fizjologia zwierząt. PWRiL, Warszawa 1988 Popesco P.: Atlas anatomii topograficznej zwierząt domowych. PWRiL, Warszawa 1995 Przepolewska M., Kobryń H., Bartyzel B., Szara T.: Zarys anatomii zwierząt domowych. 2006 Roskosz T.: Elementy anatomii zwierząt gospodarskich. PWRiL, Warszawa 1997 Sawicki W.: Histologia. PZWL, Warszawa 1993 Sotowska-Brochocka J.: Fizjologia zwierząt – zagadnienia wybrane. UW, Warszawa 2001 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

17

CHÓW ZWIERZĄT GOSPODARSKICH ORAZ ZWIERZĄT TOWARZYSZĄCYCH

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − scharakteryzować procesy przemiany materii, przemiany białkowe, węglowodanowe i tłuszczowe w organizmie zwierzęcym, − ocenić wpływ żywienia na zdrowie oraz produkcyjność zwierząt, − określić skład chemiczny, strawność oraz kaloryczność pasz, − określić normy składników pasz dla zwierząt, − wyjaśnić zasady stosowania pasz leczniczych, dodatków paszowych

oraz konieczność zachowania okresu karencji, − ocenić wpływ paszy złej jakości oraz jej zanieczyszczeń na organizm

zwierzęcy, − scharakteryzować sposoby przechowywania, uszlachetniania

i przyrządzania pasz do skarmiania, − ocenić skutki stosowania niezbilansowanych dawek pokarmowych, − określić stan ilościowy i jakościowy pogłowia bydła, − określić cechy budowy bydła, − porównać żywienie poszczególnych grup produkcyjnych zwierząt, − scharakteryzować użytkowanie mleczne oraz mięsne bydła, − scharakteryzować rodzaje pomieszczeń dla bydła i ich wyposażenie, − wyjaśnić znaczenie chowu i sposoby użytkowania owiec i kóz, − porównać zasady żywienia owiec i kóz, − określić zasady wychowu jagniąt przed i po odsadzeniu od matek, − określić rodzaje pomieszczeń i warunki higieniczne

w owczarni, − wyjaśnić znaczenie gospodarcze chowu trzody chlewnej, − ocenić pokrój trzody chlewnej, − określić zasady prawidłowego żywienia trzody chlewnej, − ustalić normowanie i dawkowanie pasz dla poszczególnych grup

trzody chlewnej, − ocenić efekty ekonomiczne tuczu, oraz czynniki wpływające na jego

tempo, − ocenić rodzaje pomieszczeń i warunki higieniczne w chlewni, − wyjaśnić znaczenie chowu drobiu, − wyjaśnić zasady użytkowania rozpłodowego kur, − dokonać analizy systemów użytkowania kur, − określić przebieg nieśności kur i obliczyć mierniki nieśności, − scharakteryzować systemy żywienia kur, − wyjaśnić zasady wychowu, żywienia i pielęgnacji kurcząt, − wyjaśnić zasady produkcji brojlerów,

18

− ocenić rodzaje pomieszczeń i warunki higieniczne w kurniku, − porównać sposoby użytkowania i żywienia kaczek, gęsi i indyków, − określić zasady chowu strusi, − ustalić zasady żywienia, normowania i dawkowania pasz dla koni, − wyjaśnić zasady ujeżdżania i pracy z końmi, − ocenić warunki higieniczne w stajni, − wyjaśnić znaczenie hodowli psów i kotów, − określić zasady żywienia i pielęgnacji psów i kotów, − wyjaśnić znaczenie hodowli pszczół i jej wpływ na środowisko, − scharakteryzować skład rodziny pszczelej, budowę i rodzaje uli, − określić pożytki pszczele oraz zasady dokarmiania pszczół, − wyjaśnić zasady chowu jedwabników, − wyjaśnić znaczenie chowu zwierząt futerkowych, − wyjaśnić zasady rozrodu, żywienia oraz utrzymania królików i nutrii − wyjaśnić zasady rozrodu, żywienia, oraz utrzymania lisów i norek, − scharakteryzować rodzaje pomieszczeń dla zwierząt futerkowych, − wyjaśnić znaczenie hodowli ryb i zasady wychowu ryb hodowlanych, − określić zasady rozrodu, żywienia i utrzymania zwierząt

laboratoryjnych, − wyjaśnić znaczenie gospodarcze łowiectwa, − scharakteryzować formy ochrony zwierząt łownych, − wyjaśnić znaczenie genetyki dla potrzeb hodowli zwierząt, − wyjaśnić podstawowe pojęcia z zakresu genetyki, − wyjaśnić I i II prawo Mendla, − określić wpływ różnych czynników na cechy ilościowe i jakościowe

zwierząt hodowlanych, − wyjaśnić zjawisko sprzężenia cech, − scharakteryzować rodzaje, przyczyny i skutki różnych mutacji, − określić genetyczne podstawy selekcji w hodowli zwierząt, − określić różnicę selekcyjną i postęp hodowlany, − wyjaśnić cel i zadania pracy hodowlanej, − określić różnice w określaniu płci u ptaków i ssaków, − określić cechy użytkowe zwierząt hodowlanych oraz metody selekcji, − wyjaśnić znaczenie higieny zwierząt, − opisać właściwości gleby wpływające na zdrowie oraz produkcyjność

zwierząt, − scharakteryzować wpływ czynników klimatycznych na organizm

zwierzęcy, − określić wymagania zoohigieniczne dotyczące mikroklimatu

pomieszczeń inwentarskich, − określić zasady pojenia zwierząt oraz czynniki wpływające na jakość

wody, − określić zasady transportu zwierząt,

19

− zastosować przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy podczas obchodzenia się z różnymi gatunkami zwierząt gospodarskich oraz planowania prac w gospodarstwie.

Materiał nauczania 1. Żywienie zwierząt Przemiana materii i energii. Przemiany białka w organizmie. Przemiany węglowodanów w organizmie. Przemiany tłuszczowe w organizmie. Wartość kaloryczna składników pokarmowych. Dobowe zapotrzebowanie energetyczne zwierząt w różnym wieku. Wpływ żywienia na zdrowotność i produkcyjność zwierząt. Charakterystyka składników pasz. Strawność pasz. Rola poszczególnych składników pokarmowych. Procesy przemiany materii. Rola składników mineralnych i witamin oraz skutki ich niedoboru i nadmiaru. Typy pasz. Wartość pokarmowa i normy spożycia poszczególnych pasz. Metody utrwalania pasz. Cele i zasady stosowania dodatków żywieniowych oraz pasz leczniczych. Okres karencji pasz. Rola wody w organizmie. Sposoby przechowywania, uszlachetniania i przyrządzania pasz. Szkodliwość stosowania pasz złej jakości oraz pasz zanieczyszczonych. Kontrola i ocena jakości pasz. Ćwiczenia: ● Analizowanie schematu przemian metabolicznych w organizmie

zwierząt. ● Analizowanie schematów przemian białkowych. ● Analizowanie schematów przemian węglowodanowych. ● Analizowanie schematów przemian tłuszczowych. ● Rozpoznawanie rodzajów pasz. ● Określanie strawności paszy na wybranym przykładzie. ● Posługiwanie się tablicami wartości pokarmowej pasz. 2.Chów bydła Rodzaje pomieszczeń dla bydła oraz ich wyposażenie. Warunki zoohigieniczne w oborze. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące obchodzenia się ze zwierzętami. Zabiegi pielęgnacyjne. Ilościowy i jakościowy stan pogłowia bydła. Cechy budowy ciała mające wpływ na użytkowość zwierząt. Typy ras bydła hodowlanego. Rozród bydła. Opieka nad ciężarną krową. Żywienie i pielęgnacja cieląt, jałówek i młodych buhajów. Normy i dawki pasz dla krów. Żywienie bydła w zależności od okresu fizjologicznego i pory roku. Użytkowanie mięsne i mleczne bydła. Efekty ekonomiczne chowu bydła mlecznego i mięsnego.

20

Ćwiczenia: ● Analizowanie budowy wymienia na modelu gruczołu mlekowego. ● Analizowanie budowy ciała bydła oraz jej wad. ● Rozpoznawanie ras bydła. ● Ustalanie dawki pokarmowej dla bydła na przykładzie wybranej grupy technologicznej. ● Planowanie rozrodu bydła. ● Wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych u bydła. 3.Chów owiec i kóz Rasy i typy użytkowe owiec. Okrywa wełnista oraz właściwości wełny. Rozród owiec. Zasady wychowu jagniąt przed i po odsadzeniu od matek. Zasady wychowu i żywienia młodych tryków i macior. Żywienie, normowanie i dawkowanie pasz dla owiec. Zabiegi pielęgnacyjne u owiec. Warunki zoohigienicze w owczarni. Rasy kóz. Rozród kóz. Zasady wychowu i prawidłowego żywienia kóz. Użytkowanie mleczne i mięsne kóz. Ćwiczenia: ● Rozpoznawanie ras i typów użytkowych owiec. ● Ocenianie właściwości fizycznych i wad wełny. ● Układanie dawek pokarmowych dla różnych grup produkcyjnych

owiec. ● Planowanie rozrodu owiec. ● Rozpoznawanie ras i typów użytkowych kóz. ● Wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych u owiec i kóz. 4.Chów świń Znaczenie gospodarcze chowu trzody chlewnej. Rasy i typy użytkowe świń. Pokrój świń. Rozród świń. Warunki wychowu prosiąt i warchlaków. Zasady wychowu młodych loch i knurów hodowlanych. Zasady prawidłowego żywienia, normowania i dawkowania pasz dla poszczególnych grup trzody chlewnej. Efekty ekonomiczne tuczu. Warunki zoohigieniczne w chlewni. Chów trzody chlewnej w zależności od kierunku produkcyjnego, stosowanej technologii i wielkości stada. Ćwiczenia: ● Rozpoznawanie ras i typów użytkowych świń. ● Ocenianie pokroju loch i knurów różnych ras. ● Układanie dawek pokarmowych dla różnych grup produkcyjnych świń. ● Planowanie rozrodu świń. ● Analizowanie warunków wychowu i żywienia prosiąt i warchlaków.

21

● Dobieranie odpowiednich ras do krzyżowania towarowego. ● Planowanie prac związanych z chowem trzody chlewnej w zależności

od kierunku produkcyjnego, stosowanej technologii i wielkości stada. 5.Chów ptaków Znaczenie chowu poszczególnych gatunków drobiu. Typy użytkowe, rasy, rody i linie kur. Zasady rozrodu kur. Przebieg lęgów naturalnych i sztucznych. Budowa i zasady działania aparatów wylęgowych. Wychów kurcząt. Użytkowanie nieśne kur. Przebieg nieśności. Systemy żywienia drobiu. Użytkowanie mięsne kur. Produkcja brojlerów. Warunki zoohigieniczne w kurniku. Znaczenie chowu kaczek, gęsi i indyków. Rasy kaczek, gęsi i indyków. Sposoby użytkowania i żywienia kaczek, gęsi i indyków. Chów strusi. Ćwiczenia: ● Rozpoznawanie ras i typów użytkowych kur. ● Ocenianie jaj przeznaczonych do wylęgu. ● Obliczanie mierników nieśności. ● Układanie dawek pokarmowych dla kur przy różnych systemach

żywienia. ● Rozróżnianie rodzajów aparatów wylęgowych. ● Rozpoznawanie ras innych gatunków drobiu. ● Analizowanie różnic w żywieniu kaczek, gęsi i indyków. 6.Chów koni Cechy wpływające na użytkowość konia. Cechy prawidłowej budowy konia. Wady budowy. Typy użytkowe i rasy koni. Znakowanie koni. Rozród koni. Wychów źrebiąt. Żywienie koni. Użytkowanie koni. Zasady pielęgnacji i bezpiecznego obchodzenia się z końmi. Zasady ujeżdżania koni. Budowa siodła oraz uprzęży. Pomieszczenia dla koni. Warunki zoohigieniczne w stajni. Ćwiczenia: ● Określanie maści konia. ● Ocenianie budowy konia. ● Rozpoznawanie ras i typów użytkowych koni. ● Układanie dawek pokarmowych dla koni. ● Planowanie rozrodu koni. ● Identyfikowanie koni. ● Rozpoznawanie elementów siodła oraz uprzęży. ● Wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych u koni.

22

7.Hodowla psów i kotów Znaczenie hodowli psów i kotów w życiu człowieka. Rasy psów według grup FCI (Międzynarodowej Federacji Kynologicznej). Zasady bezpiecznego obchodzenia się z psami i kotami. Żywienie i utrzymanie psów. Rozród psów. Warunki utrzymania ciężarnej suki oraz szczeniąt. Rasy kotów. Zasady żywienia i utrzymania kotów. Rozród kotów. Opieka nad ciężarną kotką. Wychów kociąt. Pielęgnacja psów i kotów. Ćwiczenia: ● Rozpoznawanie ras psów i kotów. ● Analizowanie składu karm gotowych dla psów i kotów. ● Dobieranie składników i przygotowywanie pokarmu dla psów i kotów. ● Planowanie rozrodu psów i kotów. ● Udzielanie porad z zakresu hodowli psów i kotów. ● Wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych u psów i kotów. 8.Chów wybranych gatunków zwierząt. Znaczenie hodowli pszczół i jej wpływ na środowisko naturalne. Struktura i życie rodziny pszczelej. Pożytki pszczele. Dokarmianie pszczół. Pielęgnacja rodzin pszczelich. Produkty pszczele. Rodzaje i budowa uli. Znaczenie chowu jedwabników. Zasady chowu jedwabników. Znaczenie chowu zwierząt futerkowych. Rasy i odmiany królików i nutrii. Rozród, żywienie i utrzymanie zwierząt futerkowych roślinożernych. Rasy i odmiany lisów i norek. Rozród, żywienie i utrzymanie zwierząt futerkowych mięsożernych. Znaczenie hodowli ryb. Zasady wychowu ryb hodowlanych. Rozród, dokarmianie, i utrzymanie ryb hodowlanych. Organizacja pracy w gospodarstwie rybackim. Znaczenie hodowli zwierząt laboratoryjnych. Żywienie, rozród i pielęgnacja zwierząt laboratoryjnych. Znacznie gospodarcze łowiectwa. Dokarmianie i ochrona zwierząt łownych. Chów krzyżówek zwierząt wolno żyjących ze zwierzętami gospodarskimi. Ćwiczenia: ● Rozpoznawanie produktów pszczelarskich. ● Obserwowanie życia rodziny pszczelej. ● Rozpoznawanie ras królików i nutrii. ● Układanie dawek pokarmowych dla królików i nutrii. ● Rozpoznawanie ras lisów i norek. ● Układanie dawek pokarmowych dla lisów i norek. ● Określanie metod produkcji ryb w wybranym gospodarstwie rybackim. ● Dokarmianie zwierząt łownych.

23

9.Organizacja pracy hodowlanej Znaczenie genetyki w hodowli zwierząt. Podstawowe pojęcia genetyczne. Prawa Mendla. Rodzaje i współdziałanie genów. Wpływ różnych czynników na cechy ilościowe i jakościowe zwierząt hodowlanych. Wykorzystanie chromosomowej teorii dziedziczności w pracy hodowlanej. Rodzaje mutacji. Przyczyny i skutki mutacji. Krzyżowanie, dobór naturalny i selekcja. Genetyczne podstawy selekcji. Systemy i metody selekcji. Dobór osobników do rozpłodu. Dziedziczenie cech użytkowych. Cel i zadania pracy hodowlanej. Kompleksowa ocena zwierząt. Dokumentacja hodowlana. Instytucje zajmujące się doskonaleniem zwierząt hodowlanych. Ćwiczenia: ● Rozwiązywanie krzyżówek dotyczących dziedziczenia cech. ● Określanie cech użytkowych zwierząt hodowlanych. ● Dobieranie osobników do rozpłodu. ● Wypełnianie dokumentacji hodowlanej. 10.Higiena zwierząt Wpływ warunków higienicznych na zdrowie i użytkowość zwierząt. Wpływ właściwości gleby na zdrowie i produkcyjność zwierząt. Wpływ czynników klimatycznych na organizm zwierzęcy. Mikroklimat budynków inwentarskich. Wpływ wentylacji na mikroklimat pomieszczeń dla zwierząt. Kanalizacja w budynkach inwentarskich. Lokalizacja i wymagania zoohigieniczne dotyczące budynków inwentarskich. Wpływ oświetlenia, temperatury i wilgotności na organizm zwierzęcy. Przyrządy do pomiaru oświetlenia, temperatury, wilgotności, ruchu i ochładzania powietrza. Dezynfekcja, dezynsekcja i deratyzacja pomieszczeń inwentarskich. Czynniki wpływające na jakość wody i jej przydatność do picia. Właściwości wody i ich wpływ na organizm zwierzęcy. Higiena pojenia zwierząt. Higiena żywienia zwierząt. Przygotowanie zwierząt do transportu. Transport zwierząt. Chów zwierząt a środowisko naturalne. Ćwiczenia: ● Posługiwanie się podstawowymi przyrządami do pomiaru oświetlenia

temperatury, wilgotności, ruchu powietrza i ochładzania. ● Ocenianie czynników mikroklimatycznych w pomieszczeniach dla

różnych gatunków zwierząt. ● Pobieranie prób wody do badań laboratoryjnych. ● Dobieranie środków do odkażania wody. ● Ocenianie lokalizacji budynków w wybranym gospodarstwie. ● Ocenianie funkcjonowania wentylacji i kanalizacji w budynkach

inwentarskich.

24

● Określanie wymagań wentylacyjnych w budynkach inwentarskich. ● Ocenianie higieny w budynkach inwentarskich. Środki dydaktyczne Modele zwierząt gospodarskich. Foliogramy, plansze przedstawiające prawidłową i nieprawidłową budowę zwierząt. Filmy dydaktyczne dotyczące chowu zwierząt gospodarskich, łownych, laboratoryjnych, ryb i owadów użytkowych. Modele urządzeń i przyrządów stosowanych w chowie zwierząt. Przyrządy pomiarowe stosowane do oceny warunków zoohigienicznych pomieszczeń inwentarskich. Czasopisma tematyczne, instrukcje, katalogi, atlasy ras zwierząt.

Uwagi o realizacji

Program przedmiotu Chów zwierząt gospodarskich oraz zwierząt towarzyszących, obejmuje zagadnienia dotyczące produkcji zwierzęcej oraz warunków utrzymania zwierząt.

Należy uświadomić uczniom, że wiedza na temat gatunków, ras, zasad żywienia i pielęgnacji zwierząt gospodarskich i towarzyszących człowiekowi będzie niezbędna w przyszłej pracy zawodowej.

Podczas realizacji programu przedmiotu należy odwoływać się do wiedzy uczniów z zakresu biologii z higieną i ochroną środowiska, chemii, anatomii i fizjologii zwierząt.

Wskazane jest stosowanie następujących metod nauczania: wykładu informacyjnego, pokazu z objaśnieniem, metody projektów, metody przypadków oraz ćwiczeń praktycznych.

Realizując treści dotyczące żywienia zwierząt należy zwrócić szczególną uwagę na wpływ racjonalnego żywienia na zdrowie zwierząt oraz na wyniki produkcyjne i ekonomiczne, podkreślić zależność wartości pasz od sposobu ich konserwacji, a szczególnie od fazy zbioru roślin, stosowanie dodatków paszowych oraz pasz leczniczych, a także konieczność przestrzegania okresów karencji.

Uczniowie powinni określać czynniki wpływające na koszty żywienia i wybierać optymalne rozwiązania.

Realizując treści dotyczące hodowli psów i kotów należy podkreślić wielokierunkowość użytkowania psów oraz zwrócić uwagę na warunki dotyczące dopuszczania zwierząt do hodowli: przeglądy hodowlane, testy psychiczne, badanie rentgenodiagnostyczne stawów biodrowych oraz obowiązującą dokumentacją hodowlaną psów rasowych.

25

Podczas realizacji treści dotyczących chowu zwierząt futerkowych, ryb, owadów użytkowych, zwierząt laboratoryjnych, ważne jest podkreślenie specyfiki chowu poszczególnych gatunków zwierząt.

Szczególną uwagę należy zwrócić na ochronę zwierzyny łownej, dokarmianie w okresie zimy oraz przepisy prawa dotyczące łowiectwa i zwalczania kłusownictwa.

Organizacja pracy hodowlanej obejmuje treści dotyczące dziedziczenia cech, roli selekcji i doborów w hodowli zwierząt, uczniowie powinni opanować umiejętność dokonywania oceny użytkowości zwierząt oraz analizy jej wyników.

Wskazane jest zwrócenie uwagi na mechanizmy kształtowania czynników środowiska mających wpływ na zdrowie, wydajność zwierząt oraz jakość produktów zwierzęcych.

Niezbędne jest wykazanie zależności między zdrowotnością zwierząt a warunkami ich życia (dobrostan).

Należy uświadomić uczniom, jak ważne jest organizowanie produkcji zwierzęcej w taki sposób, żeby nie powodować degradacji środowiska.

Zajęcia powinny odbywać się w pracowni zootechnicznej, w grupach do 15 osób, w 2-3 osobowych zespołach.

W trakcie realizacji programu należy organizować wycieczki dydaktyczne do gospodarstw prowadzących hodowlę różnych gatunków zwierząt.

Jako źródło wiedzy poza podręcznikiem należy uwzględnić czasopisma tematyczne, programy rolnicze oraz filmy dydaktyczne.

Proponowany podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych zamieszczono w tabeli:

Lp. Działy tematyczne Orientacyjna

liczba godzin 1. Żywienie zwierząt 36 2. Chów bydła 40 3. Chów owiec i kóz 12 4. Chów świń 22 5. Chów ptaków 20 6. Chów koni 14 7. Hodowla psów i kotów 5 8. Chów wybranych gatunków zwierząt 20 9. Organizacja pracy hodowlanej 20 10. Higiena zwierząt 21

Razem 210 Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów

mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić zmiany,

26

mające na celu dostosowanie realizacji programu do potrzeb edukacyjnych.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno być prowadzone przez cały okres realizacji programu przedmiotu, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

Osiągnięcia uczniów proponuje sprawdzać się na podstawie: − ustnych i pisemnych sprawdzianów wiadomości i umiejętności, − sprawdzianów praktycznych, − obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń, − wykonanych projektów. Podczas oceniania należy zwracać uwagę na umiejętności operowania

zdobytą wiedzą, poprawne stosowanie pojęć oraz wnioskowanie. Oceniając pracę uczniów podczas wykonywania zadań praktycznych

należy oceniać poprawność wykonania zadania, oraz przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Dokonując oceny projektów należy uwzględnić sposób planowania, i organizację pracy, sposób gromadzenia materiałów, wykonany projekt oraz prezentację.

W końcowej ocenie osiągnięć uczniów, po zakończeniu realizacji programu nauczania należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela oraz wykonane projekty.

27

Literatura Rokicki E., Kolbuszewski T.: Higiena zwierząt. Fundacja Rozwój SGGW, Warszawa 1996 Ruszczyc Z.: Żywienie zwierząt i paszoznawstwo. PWRiL, Warszawa 1983. Ryś R.: Normy żywienia zwierząt. PWRiL, Warszawa 1985 Praca zbiorowa: Hodowla zwierząt. t. I Wyd. V poprawione i uzupełnione, PWRiL, Warszawa 1996 Praca zbiorowa: Hodowla zwierząt. t. II Wyd. V poprawione i uzupełnione. PWRiL, Warszawa 1996 Praca zbiorowa: Nowoczesny chów zwierząt. PWRiL, Warszawa 1986 Praca zbiorowa: Technologia produkcji zwierzęcej. Hortpress, Warszawa 1996 Praca zbiorowa: Pasze. Fundacja Rozwój SGGW, Warszawa 1996 Praca zbiorowa: Zootechnika. PWRiL, Warszawa 1982 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

28

DIAGNOSTYKA CHORÓB ZWIERZĄT Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − określić metody i sposoby badania klinicznego, − scharakteryzować metody obchodzenia się ze zwierzętami

i poskramiania zwierząt gospodarskich i towarzyszących, − dokonać badania zwierzęcia różnymi metodami, − dokonać zapisu wyników badań klinicznych, − opisać jednostkę chorobową, − określić zachowanie się zwierząt zdrowych i chorych, − przeprowadzić wywiad weterynaryjny z właścicielem zwierzęcia, − określić stan zwierzęcia, − dokonać badania powłok ciała, − przeprowadzić badanie układu oddechowego, − przeprowadzić badanie układu krążenia, − przeprowadzić badanie układu pokarmowego, − dokonać sondowania żołądka, − przeprowadzić badanie przez prostnicę, − przeprowadzić badanie układu moczowego, − dokonać cewnikowania pęcherza moczowego, − przeprowadzić badanie narządów zmysłów, − przeprowadzić badanie czucia, − dokonać badania płynu przesiękowego i wysiękowego, − pobrać krew od zwierzęcia, − wykonać podstawowe badania krwi, − pobrać płynną treść żwacza do badań laboratoryjnych, − oznaczyć właściwości fizykochemiczne płynnej treści żwacza, − pobrać mocz zwierzęcia, − wykonać podstawowe badania moczu, − pobrać zeskrobiny skóry do badań, − dokonać mikroskopowego badania zeskrobin skóry, − pobrać kał do badań parazytologicznych, − przeprowadzić badanie kału na obecność pasożytów, − określić zasady pobierania i przesyłania próbek materiału do badań

mikrobiologicznych, − określić zasady przyjmowania, przechowywania i postępowania

z próbkami na terenie laboratorium, − określić wyposażenie poszczególnych pracowni mikrobiologicznych, − określić metody badań bakteriologicznych, − określić rodzaje i sporządzić różne podłoża mikrobiologiczne,

29

− dokonać posiewu badanego materiału na różne podłoża mikrobiologiczne,

− dokonać izolacji i zidentyfikować kolonie bakteryjne, − sporządzić i wybarwić preparaty mikroskopowe, − dokonać obserwacji mikroskopowej i określić morfologię komórek

bakteryjnych, − określić wrażliwość drobnoustrojów na antybiotyki za pomocą

antybiogramów, − określić metody badań wirusologicznych, − dokonać posiewu i wyizolować wirusy na zarodkach jaj kurzych, − określić metody badań mykologicznych, − wykonać posiew i zidentyfikować grzyby chorobotwórcze, − określić metody badań serologicznych, − wykonać badanie krwi w kierunku brucelozy odczynem wiązania

dopełniacza, − przeprowadzić badanie krwi w kierunku białaczki metodą ELISA

i immunodyfuzji w żelu agarowym, − określić metody i sposoby badań stosowanych w celu rozpoznania

alergii, − wyjaśnić zasady wykonywania próby tuberkulinowej w celu

rozpoznania gruźlicy u bydła, − scharakteryzować i zastosować elektroniczny system monitorujący

występowanie chorób zakaźnych, − określić zasady i metody postępowania podczas przeprowadzania prób

biologicznych, − określić metody i techniki obrazowania ciała zwierząt, − wyjaśnić pojęcia: rentgenografia, rentgenoskopia, ultrasonografia,

tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, − określić zastosowanie diagnostyki obrazowej w weterynarii, − scharakteryzować wyposażenie i zasady organizacji poszczególnych

pracowni diagnostyki obrazowej, − określić zasady bezpiecznej pracy w pracowniach diagnostyki

obrazowej, − dobrać i ułożyć kasety do rentgenografii, − przygotować zwierzę do badania rentgenowskiego, − dobrać środki ochrony radiologicznej dla zwierzęcia i osoby

wykonującej badanie rentgenowskie, − określić metody doboru warunków ekspozycji, − scharakteryzować etapy obróbki zdjęcia rentgenowskiego, − rozróżnić i opisać zdjęcia rentgenowskie, − określić techniki i metody badań ultrasonograficznych, − scharakteryzować procedury badania za pomocą tomografu

komputerowego,

30

− scharakteryzować procedury badania z zastosowaniem rezonansu magnetycznego,

− zastosować przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska oraz przepisy obowiązujące podczas badania zwierząt, pobierania, przesyłania i neutralizacji materiału do badań laboratoryjnych.

1 . Wiadomości wstępne Przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz przepisy obowiązujące podczas badania zwierząt, pobierania i przesyłania próbek materiału do różnych badań laboratoryjnych, postępowania z nimi na terenie laboratorium i ich neutralizacji. Ćwiczenia: ● Analizowanie zasad dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska obowiązujących podczas badania zwierząt.

● Analizowanie zasad pobierania, przesyłania i neutralizacji próbek materiału do badań laboratoryjnych oraz postępowania z nimi na terenie laboratorium.

2. Metody badania zwierząt Zachowanie się zwierząt zdrowych i chorych. Metody obchodzenia się ze zwierzętami i poskramiania zwierząt gospodarskich oraz zwierząt towarzyszących. Metody i sposoby badania klinicznego. Zapis wyników badania klinicznego. Opis jednostki chorobowej. Ćwiczenia: ● Obchodzenie się z różnymi gatunkami zwierząt podczas badania. ● Badanie zwierząt przez oglądanie. ● Badanie zwierząt przez palpację. ● Badanie zwierząt przez opukiwanie. ● Badanie zwierząt przez osłuchiwanie. ● Mierzenie temperatury ciała u zwierząt. ● Zapisywanie wyników badań. ● Obserwowanie zachowania zwierząt zdrowych i chorych. 3. Badanie kliniczne zwierzęcia. Opis zwierzęcia. Wywiad weterynaryjny. Szczegółowe badanie stanu obecnego: badanie powłoki ciała, badanie układu oddechowego, badanie układu krążenia, badanie układu pokarmowego, badanie układu moczowego, badanie układu nerwowego.

31

Ćwiczenia: ● Dokonywanie opisu ogólnego stanu zwierzęcia. ● Przeprowadzanie wywiadu weterynaryjnego z właścicielem zwierzęcia. ● Przeprowadzanie badania powłok ciała. ● Przeprowadzanie badania układu oddechowego. ● Mierzenie liczby oddechów. ● Przeprowadzanie badania układu krążenia. ● Mierzenie tętna. ● Przeprowadzanie badania układu pokarmowego. ● Sondowanie żołądka. ● Badanie przez prostnicę. ● Przeprowadzanie badania układu moczowego. ● Cewnikowanie pęcherza moczowego. ● Przeprowadzanie badania układu nerwowego i narządów zmysłów. 4 . Podstawowe badania laboratoryjne. Badanie płynów przesiękowego i wysiękowego. Badanie krwi obwodowej. Badanie płynnej treści żwacza. Badanie moczu. Ćwiczenia: ● Przeprowadzanie badania płynów przesiękowego i wysiękowego. ● Pobieranie próbek krwi do badań. ● Sporządzanie pisma przewodniego do pobranych i wysyłanych próbek

materiału do badań, ● Wykonywanie podstawowych badań morfologicznych krwi różnymi

metodami. ● Oznaczanie obrazu białokrwinkowego (leukogram). ● Oznaczanie czasu krzepnięcia krwi metodą Lee-White’a. ● Oznaczanie OB. ● Pobieranie płynnej treści żwacza do badań laboratoryjnych. ● Badanie właściwości fizycznych płynnej treści żwacza. ● Oznaczanie właściwości chemicznych płynnej treści żwacza. ● Badanie mikroskopowe płynnej treści żwacza. ● Pobieranie i przechowywanie moczu. ● Oznaczanie właściwości fizycznych moczu. ● Oznaczanie właściwości chemicznych moczu. ● Wykrywanie związków chemicznych w moczu (związków ketonowych,

barwników krwi i mięśni, barwników żółciowych, indykanu) za pomocą suchych testów. ● Badanie mikroskopowe osadu moczu.

32

5 . Diagnostyka laboratoryjna chorób pasożytniczych. Badanie zeskrobin skóry. Badanie parazytologiczne kału. Badanie parazytologiczne krwi. Ćwiczenia: ● Pobieranie zeskrobin skóry do badań. ● Mikroskopowe badanie zeskrobin skóry. ● Określanie mikroskopowej i makroskopowej morfologii stawonogów

oraz rozpoznawanie ich gatunków. ● Pobieranie kału do badań parazytologicznych. ● Wykrywanie pasożytów i ich jaj w kale, metodą sedymentacji i flotacji. ● Wykrywanie larw nicieni płucnych metodą Baermana i Vajdy. ● Wykrywanie pierwotniaków w grubej kropli krwi. ● Sporządzanie i badanie mikroskopowe rozmazu krwi. 6 . Diagnostyka laboratoryjna chorób zakaźnych. Przepisy prawa dotyczące diagnostyki laboratoryjnej chorób zakaźnych zwierząt. Zasady pobierania i przesyłania próbek do badań mikrobiologicznych. Zasady przyjmowania, przechowywania i postępowania z próbkami na terenie laboratorium. Wyposażenie poszczególnych pracowni mikrobiologicznych. Rodzaje podłoży mikrobiologicznych. Metody badań bakteriologicznych. Metody badań wirusologicznych. Metody badań mykologicznych. Metody badań serologicznych. Metody badań alergicznych. Elektroniczny monitoring chorób zakaźnych. Zasady i metody przeprowadzania prób biologicznych. Ćwiczenia: ● Pobieranie próbek do badań mikrobiologicznych. ● Sporządzanie pisma przewodniego i przesyłanie do laboratorium

próbek materiału do badań. ● Określenie schematu postępowania z przyjętymi próbkami na terenie

laboratorium. ● Określanie wyposażenia i sposobu urządzenia różnych pracowni

mikrobiologicznych. ● Sporządzanie różnych podłoży mikrobiologicznych. ● Wykonywanie posiewów badanego materiału na różne podłoża

mikrobiologiczne. ● Izolowanie i identyfikowanie kolonii bakteryjnych. ● Sporządzanie i barwienie preparatów mikroskopowych. ● Obserwowanie pod mikroskopem i określanie morfologii komórek

bakteryjnych. ● Określanie wrażliwości drobnoustrojów na antybiotyki za pomocą

antybiogramów.

33

● Wykonywanie posiewów i izolowanie wirusów na zarodkach jaj kurzych. ● Wykonywanie posiewów i identyfikowanie grzybów chorobotwórczych. ● Badanie krwi w kierunku brucelozy odczynem wiązania dopełniacza. ● Badanie krwi w kierunku białaczki metodą ELISA i immunodyfuzji

w żelu agarowym. ● Analizowanie i prowadzenie monitoringu chorób zakaźnych. ● Wykonywanie próby biologicznej na zwierzęciu laboratoryjnym przez

skaryfikację skóry i wtarcie badanego materiału. 7 .Podstawy diagnostyki obrazowej. Metody i techniki obrazowania ciała zwierząt. Zastosowanie diagnostyki obrazowej w weterynarii. Rentgenografia, rentgenoskopia, ultrasonografia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny. Wyposażenie i sposoby urządzenia poszczególnych pracowni diagnostyki obrazowej. Zasady bezpiecznej pracy w pracowniach diagnostyki obrazowej - przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony radiologicznej. Środki ochrony radiologicznej. Zasady układania kaset do badań rentgenowskich. Przygotowanie zwierzęcia do badania rentgenowskiego. Metody doboru parametrów ekspozycji. Etapy obróbki zdjęcia rentgenowskiego. Opis zdjęcia rentgenowskiego. Techniki i metody badań ultrasonograficznych. Procedury badania za pomocą tomografu komputerowego. Procedury badania z zastosowaniem rezonansu magnetycznego. Ćwiczenia: ● Analizowanie wyposażenia i sposobów urządzenia różnych pracowni

diagnostyki obrazowej. ● Interpretowanie regulaminów pracy w poszczególnych pracowniach

diagnostyki obrazowej. ● Dobieranie i układanie kaset do rentgenografii. ● Określanie sposobu przygotowania zwierząt do badania obrazowego. ● Określanie metod doboru warunków ekspozycji. ● Dobieranie środków ochrony radiologicznej dla zwierzęcia i osoby

wykonującej badanie rentgenowskie. ● Interpretowanie instrukcji obróbki chemicznej filmów rentgenowskich. ● Rozróżnianie i opisywanie przykładowych zdjęć rentgenowskich. ● Określanie techniki i metod badań ultrasonograficznych. ● Określanie procedur badania za pomocą tomografu komputerowego. ● Określanie procedur badania z zastosowaniem rezonansu

magnetycznego.

34

Środki dydaktyczne Kodeks Pracy. Przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Przepisy prawa dotyczące ochrony radiologicznej zwierząt i osób wykonujących badanie rentgenowskie. Środki ochrony radiologicznej. Regulaminy pracowni. Filmy dydaktyczne, przezrocza, foliogramy, plansze dotyczące diagnostyki chorób zwierząt. Narzędzia, sprzęt i aparatura laboratoryjna. Odczynniki chemiczne. Sprzęt i przybory do pobierania próbek i wykonywania badań laboratoryjnych. Środki ochrony indywidualnej . Czasopisma zawodowe, instrukcje, katalogi. Uwagi o realizacji Przedmiot Diagnostyka chorób zwierząt obejmuje treści dotyczące badań stosowanych w diagnostyce poszczególnych układów i narządów oraz technik ich wykonywania. W celu osiągnięcia założonych celów kształcenia, zwiększenia aktywności uczniów i rozwijania ich zdolności poznawczych wskazane jest stosowanie metod nauczania takich jak: wykład, pogadanka, pokaz z objaśnieniem, pokaz z instruktażem, metoda sytuacyjna, metoda przypadków, dyskusja problemowa oraz ćwiczenia praktyczne. Szczególną uwagę należy zwrócić na przestrzeganie obowiązujących przepisów dotyczących badania zwierząt, pobierania, przesyłania i neutralizacji materiału do badań laboratoryjnych, oraz stosowanie środków ochrony indywidualnej. Zajęcia powinny być realizowane w pracowni laboratoryjnej oraz sali zabiegowej. Z uwagi na specyfikę pracy w laboratorium, zajęcia muszą odbywać się w grupie do 15 osób, w 2-3 osobowych zespołach. Szczególnie ważne jest odpowiednie wyposażenie szkolnej pracowni laboratoryjnej. Bardzo ważne, jest również zwrócenie uwagi na przestrzeganie podstawowych zasad etyki zawodowej. Zaleca się organizowane wycieczek dydaktycznych do najbliższych laboratoriów dobrze wyposażonych w sprzęt i wykonujących szeroki zakres analitycznych badań weterynaryjnych. Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych :

35

Lp. Działy tematyczne Orientacyjna

liczba godzin 1. Wiadomości ogólne 4 2. Metody badania zwierząt 10 3. Badanie kliniczne zwierzęcia 42 4. Podstawowe badania laboratoryjne 82 5. Diagnostyka laboratoryjna chorób pasożytniczych 14 6. Diagnostyka laboratoryjna chorób zakaźnych 62 7. Podstawy diagnostyki obrazowej 24

Razem 236 Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów

mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić zmiany, mające na celu dostosowanie realizacji programu do potrzeb edukacyjnych. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy prowadzić przez cały czas realizacji programu przedmiotu, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

Osiągnięcia uczniów proponuje się sprawdzać za pomocą: − ustnych i pisemnych sprawdzianów wiadomości i umiejętności, − testów osiągnięć szkolnych, − sprawdzianów praktycznych, − obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń. Podczas oceniania osiągnięć uczniów należy zwracać uwagę na

umiejętności operowania zdobytą wiedzą, stosowanie terminologii zawodowej oraz wnioskowanie.

Dokonując oceny pracy uczniów podczas realizacji ćwiczeń proponuje się zwracać uwagę na przestrzeganie przepisów prawa dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz przepisów dotyczących postępowania z materiałem biologicznym.

Po zakończeniu realizacji programu przedmiotu proponuje się zastosowanie pisemnego testu osiągnięć szkolnych. W procesie oceniania należy także uwzględnić aktywność ucznia na zajęciach.

W końcowej ocenie osiągnięć uczniów, po zakończeniu realizacji programu nauczania przedmiotu, należy uwzględnić wyniki wszystkich sprawdzianów i testów osiągnięć szkolnych zastosowanych przez nauczyciela.

36

Literatura Tomicki Z.: Diagnostyka kliniczna i choroby niezakaźne zwierząt domowych. PWRiL, Warszawa 1985 Pinkiewicz E.: Podstawowe badania laboratoryjne w chorobach zwierząt. PWRiL, Warszawa 1971 Pruszyński B.: Diagnostyka obrazowa. Podstawy teoretyczne i metodyka badań. PZWL, Warszawa 2000 Truszczyński M.: Mikrobiologia weterynaryjna. PWRiL, Warszawa 1988 Stefańska A.: Parazytologiczne metody rozpoznawcze. PWRiL, Warszawa 1978 Winnicka A.: Wartości referencyjne podstawowych badań laboratoryjnych w weterynarii. SGGW, Warszawa 2004 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

37

CHOROBY ZWIERZĄT Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć : − scharakteryzować chorobotwórcze działanie czynników fizycznych,

chemicznych i biologicznych, − określić charakter zmian wstecznych i postępowych w narządach

i układach organizmu zwierząt, − określić charakterystyczne cechy zaburzeń w krążeniu, − wyjaśnić mechanizm rozwoju i określić objawy odczynu zapalnego, − scharakteryzować proces nowotworowy, − określić pojęcie śmierci, − scharakteryzować i rozpoznać oznaki śmierci, − scharakteryzować produkty biobójcze, − scharakteryzować preparaty zadawane z karmą w celach

profilaktycznych, − określić skład pasz leczniczych, − scharakteryzować produkty lecznicze przeciwbakteryjne, − scharakteryzować produkty lecznicze przeciwpasożytnicze, − scharakteryzować produkty lecznicze przeciwzapalne, przeciwbólowe,

przeciwgorączkowe, − scharakteryzować produkty lecznicze przeciwgrzybicze, − scharakteryzować produkty lecznicze nawadniające, − scharakteryzować produkty lecznicze znieczulające, − scharakteryzować postacie i drogi podawania leków, − określić okresy karencji dla mleka i tkanek jadalnych po zastosowaniu

weterynaryjnych produktów leczniczych i pasz leczniczych, − zastosować obowiązujące przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa

i higieny pracy ze zwierzętami, − scharakteryzować metody i sposoby obchodzenia się ze zwierzętami, − zastosować produkty lecznicze i wyroby medyczne weterynaryjne, − wykonać czynności związane z czyszczeniem i wyjaławianiem narzędzi

i sprzętu weterynaryjnego, − przygotować pole operacyjne i zestaw narzędzi do zabiegu, − scharakteryzować materiały opatrunkowe i materiały do szycia ran, − założyć szwy i wykonać węzły chirurgiczne, − scharakteryzować i wykonać podstawowe zabiegi sanitarno-

higieniczne i fizykoterapeutyczne, − określić objawy i przebieg chorób pasożytniczych zwierząt

wywoływanych przez pierwotniaki, płazińce, obleńce, pajęczaki i owady,

38

− określić sposoby zapobiegania chorobom pasożytniczym zwierząt, − określić przyczyny, objawy i przebieg chorób niezakaźnych układu -

powłokowego, oddechowego, pokarmowego, krążenia, moczowego i układu nerwowego zwierząt,

− określić przyczyny, objawy i przebieg chorób przemiany materii u zwierząt,

− określić sposoby zapobiegania chorobom niezakaźnym zwierząt, − określić przyczyny, objawy i przebieg zatruć u zwierząt, − określić sposoby zapobiegania zatruciom zwierząt, − określić przyczyny, objawy i przebieg chorób zakaźnych zwierząt, − określić czynniki warunkujące powstawanie i rozprzestrzenianie się

chorób zakaźnych, − scharakteryzować przebieg epizootii, − scharakteryzować metody postępowania przeciwepizootycznego, − określić przyczyny, objawy i przebieg chorób odzwierzęcych, − określić źródła i sposoby zakażeń czynnikami wywołującymi zoonozy, − określić możliwości wykorzystania drobnoustrojów jako broni

biologicznej, − określić czynniki wskazujące na użycie broni biologicznej, − scharakteryzować metody profilaktyki i likwidacji skutków użycia broni

biologicznej, − zastosować obowiązujące przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa

i higieny pracy oraz przepisy prawa dotyczące zwalczania chorób zakaźnych zwierząt w tym zoonoz.

Materiał nauczania 1.Podstawy fizjopatologii zwierząt Chorobotwórcze działanie czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych. Zmiany wsteczne i postępowe w narządach i układach organizmu zwierząt. Zapalenie i jego rodzaje. Ogólne wiadomości o nowotworach. Śmierć i jej oznaki. Ćwiczenia: ● Określanie chorobotwórczego działania czynników fizycznych,

chemicznych i biologicznych. ● Określanie zmian w budowie narządów i układów organizmu zwierząt. ● Opisywanie objawów zaburzeń funkcjonowania narządów i układów

organizmu zwierząt. ● Obserwowanie i analizowanie zmian wstecznych i postępowych

tkanek i narządów. ● Rozpoznawanie charakterystycznych objawów zaburzeń w krążeniu.

39

● Określanie objawów odczynu zapalnego. ● Charakteryzowanie zmian nowotworowych. ● Rozpoznawanie oznak śmierci. 2. Produkty lecznicze i wyroby medyczne weterynaryjne Wyroby medyczne diagnostyczne. Produkty biobójcze. Pasze lecznicze. Produkty lecznicze przeciwbakteryjne. Produkty lecznicze przeciwpasożytnicze. Produkty lecznicze przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe. Produkty lecznicze przeciwgrzybicze. Produkty lecznicze uzupełniające płyny ustrojowe. Produkty lecznicze znieczulające. Postacie i drogi podawania leków. Ćwiczenia: ● Określanie składu pasz leczniczych oraz ich zastosowania. ● Określanie zasad przeprowadzania dezynfekcji, dezynsekcji

i deratyzacji. ● Określanie zasad stosowania produktów leczniczych

przeciwbakteryjnych. ● Określanie zakresu działania i terminów stosowania produktów

leczniczych przeciwpasożytniczych. ● Określanie właściwości produktów leczniczych przeciwzapalnych,

przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. ● Zasady stosowania produktów leczniczych przeciwgrzybiczych. ● Określanie wskazań i metod uzupełniania płynów ustrojowych

zwierząt. ● Rozróżnianie produktów leczniczych znieczulających. ● Rozróżnianie i dobieranie różnych postaci leków oraz określanie dróg

ich podawania. ● Analizowanie okresów karencji dla mleka i tkanek jadalnych po

zastosowaniu wybranych produktów leczniczych weterynaryjnych i pasz leczniczych.

3. Pierwsza pomoc oraz podstawowe zabiegi w chorobach zwierząt Przepisy prawa o bezpieczeństwie i higienie pracy dotyczące pracy ze zwierzętami. Sposoby obchodzenia się ze zwierzętami. Wyroby medyczne weterynaryjne – materiały opatrunkowe i materiały do szycia ran. Zasady przygotowania sali zabiegowej, narzędzi, sprzętu i materiałów oraz zwierząt do zabiegów. Zasady udzielania pierwszej pomocy zwierzętom. Podstawowe zabiegi sanitarno-higieniczne i fizykoterapeutyczne stosowane u zwierząt.

40

Ćwiczenia: ● Analizowanie obowiązujących przepisów prawa o bezpieczeństwie

i higienie pracy dotyczących pracy ze zwierzętami. ● Poskramianie i przygotowywanie zwierząt do zabiegów

weterynaryjnych. ● Wyjaławianie narzędzi i sprzętu weterynaryjnego. ● Przygotowywanie pola operacyjnego i zestawu narzędzi do zabiegu. ● Zakładanie szwów i wykonywanie węzłów chirurgicznych. ● Tamowanie krwotoków. ● Wykonywanie opatrunków, okładów, kąpieli, masaży oraz wstrzyknięć. ● Wprowadzanie sondy do żołądka różnych gatunków zwierząt. ● Wykonywanie korekcji kopyt i racic. 4.Choroby pasożytnicze zwierząt Przyczyny, objawy i przebieg chorób wywoływanych przez pierwotniaki: kokcydiozy, toksoplazmozy, sarcosporydiozy, piroplazmozy, trypanosomatozy. Przyczyny, objawy i przebieg chorób wywołanych przez płazińce: choroby motyliczej, motyliczkowej, wągrzycy, kołowacizny, bąblowicy i tasiemczycy zwierząt. Przyczyny, objawy i przebieg chorób wywoływanych przez obleńce: glistnicy i chorób spowodowanych przez nicienie żołądkowo-jelitowe u różnych gatunków zwierząt. Włośnica, nicienie płucne. Przyczyny, objawy i przebieg chorób wywoływanych przez pajęczaki: świerzbu u różnych gatunków zwierząt, nużycy, choroby roztoczowej pszczół, warroozy. Choroby wywoływane przez owady: gzawica bydła, koni i owiec, wszołowice, wszawice, inwazje pcheł. Sposoby zapobiegania chorobom pasożytniczym. Ćwiczenia: ● Obserwowanie i rozpoznawanie pod mikroskopem pierwotniaków

chorobotwórczych. ● Określanie zmian anatomopatologicznych wywołanych przez

pierwotniaki. ● Analizowanie morfologii robaków płaskich. ● Rozpoznawanie różnych postaci larwalnych tasiemców. ● Analizowanie morfologii obleńców. ● Opisywanie zmian chorobowych wywoływanych przez obleńce. ● Analizowanie morfologii pajęczaków. ● Opisywanie zmian chorobowych wywoływanych przez pajęczaki. ● Opisywanie morfologii owadów. ● Opisywanie zmian chorobowych wywoływanych przez owady.

41

5.Choroby niezakaźne zwierząt Przyczyny, objawy i przebieg chorób układu powłokowego zwierząt: zapalenia skóry, wyprysku, pokrzywki. Przyczyny, objawy i przebieg chorób układu oddechowego: nieżytu nosa, zapalenia krtani, zapalenia oskrzeli, zapalenia płuc. Przyczyny, objawy i przebieg chorób układu krążenia oraz krwi: przerostu serca, niewydolności mięśnia sercowego, niedokrwistości, białaczki. Przyczyny, objawy i przebieg chorób układu pokarmowego: zapalenia jamy gębowej i gardła, zadławienia, ostrego wzdęcie żwacza, przeładowania żwacza, urazowego zapalenie czepca, ostrego rozszerzenia żołądka u koni i psów, schorzeń morzyskowych, żółtaczki. Przyczyny, objawy i przebieg chorób układu moczowego: zapalenia nerek, zapalenia pęcherza, kamicy moczowej. Przyczyny, objawy i przebieg chorób układu nerwowego: wstrząsu i urazu mózgu, udaru cieplnego, zapalenia wielonerwowego, porażenia, zapalenia ucha. Przyczyny, objawy i przebieg chorób przemiany materii: krzywicy, łomikostu, lizawości, tężyczki, mięśniochwatu, perozy, skazy moczanowej. Przyczyny, objawy i przebieg zatruć: zatrucia środkami ochrony roślin, roślinami trującymi, paszami, jadami zwierząt. Sposoby zapobiegania chorobom niezakaźnym. Ćwiczenia: ● Rozpoznawanie zmian chorobowych skóry. Różnicowanie wykwitów skórnych. ● Rozpoznawanie rodzaju wypływu z nosa. ● Określanie rodzaju kaszlu i szmerów oddechowych. ● Rozwieranie i badanie jamy gębowej. ● Rozpoznawanie objawów chorób układu pokarmowego. ● Określanie zaburzeń w oddawaniu moczu oraz wyglądu moczu na

podstawie obserwacji. ● Obserwowanie zachowania zwierząt oraz identyfikowanie zmian

w zachowaniu. ● Rozpoznawanie objawów wskazujących na zaburzenia przemiany

materii u zwierząt. ● Analizowanie przyczyn i objawów zatruć u zwierząt. 6.Choroby zakaźne Wykaz chorób zakaźnych obowiązkowo zwalczanych. Wybrane choroby zakaźne: pryszczyca, choroba pęcherzykowa świń, pomór małych przeżuwaczy, guzowata choroba skóry, choroba niebieskiego języka, afrykański pomór koni, pomór klasyczny świń, rzekomy pomór drobiu, pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej, pomór bydła, zaraza płucna bydła, gorączka doliny Rift, ospa owiec i kóz, pomór afrykański świń, grypa ptaków, enzootyczna białaczka bydła, influenza koni, niedokrwistość

42

zakaźna koni, choroba Mareka, tężec, białaczka kotów, panleukopenia kotów, nosówka psów, parwowiroza psów, dermatomykozy. Sposoby zapobiegania chorobom zakaźnym. Ćwiczenia: ● Określanie czynników warunkujących powstawanie i szerzenie się

chorób zakaźnych. ● Charakteryzowanie przebiegu epizootii. ● Określanie metod postępowania przeciwepizootycznego: szczepienia, izolacja zwierząt podejrzanych o chorobę lub chorych,

leczenie, ubój zwierząt chorych, unieszkodliwienie zwłok, dezynfekcja, dezynsekcja, deratyzacja.

7. Choroby zwierząt jako zoonozy Przegląd ważniejszych zoonoz. Przepisy prawa o zwalczaniu chorób zakaźnych dotyczące zoonoz i czynników wywołujących zoonozy. Choroby wywołane przez priony. Choroby wywołane przez wirusy: wścieklizna, pryszczyca, grypa – influenza, ospa rzekoma, choroba kociego pazura, kleszczowe zapalenie mózgu. Choroby wywoływane przez riketsje i chlamydie: chlamydofiloza (choroba ptasia), ehrilichioza, gorączka Q. Choroby wywoływane przez bakterie: wąglik, bruceloza, borelioza, gruźlica, leptospiroza, kolibakterioza, listerioza, nosacizna, różyca, salmonelozy, stafylokokoza, tularemia, jersinioza. Choroby wywoływane przez grzyby: dermatomikozy. Sposoby zapobiegania zoonozom. Zoonozy, a zagrożenie bronią biologiczną. Cechy broni biologicznej. Kategorie broni biologicznej. Zadania służby weterynaryjnej w przeciwdziałaniu i likwidacji skutków ataku bioterrorystycznego. Ćwiczenia: ● Określanie źródeł i sposobów zakażenia czynnikami wywołującymi

zoonozy. ● Analiza czynników wskazujących na użycie broni biologicznej. ● Określanie metod profilaktyki i likwidacji skutków użycia broni

biologicznej. Środki dydaktyczne Filmy dydaktyczne, przezrocza, foliogramy, fazogramy, plansze, fotografie dotyczące zmian chorobowych, Preparaty mokre zmienionych tkanek i narządów, preparaty mikroskopowe. Stół zabiegowy, zestaw instrumentów do poskramiania i pielęgnacji zwierząt. Zestaw instrumentów do badania zwierząt.

43

Zestaw instrumentów do udzielania pierwszej pomocy zwierzętom. Zestaw instrumentów do wykonywania zabiegów chirurgicznych. Wyroby medyczne weterynaryjne do podawania leków. Materiały do zakładania szwów i opatrunków. Aparatura do sterylizacji narzędzi weterynaryjnych. Środki ochrony indywidualnej. Specjalistyczne programy komputerowe. Czasopisma zawodowe, instrukcje, katalogi sprzętu, narzędzi i aparatury weterynaryjnej, katalogi leków weterynaryjnych, prospekty.

Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu przedmiotu Choroby zwierząt jest przygotowanie uczniów do pracy zawodowej pod nadzorem lekarza weterynarii w zakresie rozpoznawania, leczenia i zapobiegania chorobom zwierząt.

Realizując program przedmiotu należy odwoływać się do wiedzy uczniów z zakresu: biologii, anatomii i fizjologii zwierząt, higieny i oceny środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego.

W procesie kształcenia należy stosować następujące metody nauczania: wykład informacyjny, pokaz z objaśnieniem, pokaz z instruktażem, metodę przypadków oraz ćwiczenia praktyczne.

Zajęcia powinny być realizowane w grupie do 15 uczniów, w 2-3 osobowych zespołach, w sali zabiegowej oraz we współpracy z zakładami leczniczymi dla zwierząt.

Podczas realizacji zajęć należy zwracać szczególną uwagę na: − przestrzeganie zasad obchodzenia się ze zwierzętami podczas

badania, − wykonywanie badania klinicznego, − określanie zmian w zachowaniu zwierzęcia, − rozpoznawanie objawów chorób zakaźnych i niezakaźnych, − przygotowywanie i podawanie zwierzętom produktów leczniczych, − przestrzeganie przepisów prawa dotyczących bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz przepisów dotyczących postępowania z materiałem biologicznym i wykonywania badań.

A także kształtowanie aktywnej postawy w zdobywaniu wiedzy.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych:

44

Lp. Działy tematyczne Orientacyjna

liczba godzin 1. Podstawy fizjopatologii zwierząt 20 2. Produkty lecznicze i wyroby medyczne weterynaryjne 20 3. Pierwsza pomoc oraz podstawowe zabiegi w chorobach

zwierząt

15 4. Choroby pasożytnicze zwierząt 58 5. Choroby niezakaźne zwierząt 102 6. Choroby zakaźne zwierząt 75 7. Choroby zwierząt jako zoonozy. 10

Razem 300

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić zmiany mające na celu dostosowanie realizacji programu do potrzeb edukacyjnych. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia.

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy prowadzić przez cały czas realizacji programu przedmiotu, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

Osiągnięcia uczniów proponuje się sprawdzać za pomocą: − ustnych i pisemnych sprawdzianów wiadomości, − sprawdzianów praktycznych, − testów osiągnięć szkolnych, − obserwacji pracy ucznia w trakcie wykonywania ćwiczeń. Podczas oceniania osiągnięć uczniów należy zwracać uwagę na

umiejętności operowania zdobytą wiedzą, poprawne stosowanie pojęć oraz wnioskowanie.

Podczas obserwacji czynności uczniów w trakcie wykonywania ćwiczeń należy zwracać uwagę na:

− przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas badania zwierząt,

− rozpoznawanie objawów chorób, − określanie metod przygotowania i stosowania produktów

leczniczych, − określanie zastosowania medycznych wyrobów weterynaryjnych, − udzielanie pierwszej pomocy zwierzętom, − wykonywanie podstawowych zabiegów weterynaryjnych. W procesie oceniania należy także uwzględnić aktywność ucznia na

zajęciach.

45

W końcowej ocenie osiągnięć uczniów, po zakończeniu realizacji programu przedmiotu, należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela.

Literatura Anusz Z.: Choroby odzwierzęce. (skrypt) ART, Olsztyn 1990/1991 Beer J.: Choroby zakaźne zwierząt domowych. PWRiL, Warszawa 1980 Borowski T.: Choroby przewodu pokarmowego przeżuwaczy. SGGW, Warszawa 1990 Campbell A. Chapman M.: Zatrucia u psów i kotów. Si-Ma, Warszawa 2001 Cempel W.: Radiodiagnostyka weterynaryjna. PWRiL, Warszawa 1998 Davies C. Stell L.: Diagnozowanie powszechnie występujących chorób małych zwierząt, schematy postępowania. Si-Ma, Warszawa 2003 Empel W.: Higiena i choroby narządów ruchu bydła. PWRiL, Warszawa 1986 Fitko R., Kądziołka A.: Patofizjologia zwierząt. PWRiL, Warszawa 1991 Fryc J.: Rozpoznawanie i leczenia schorzeń kolkowych koni. Si-Ma, 1999 Frymus T.: Choroby zakaźne psów. Si-Ma, Warszawa 1999 Galiński Z. Kostro K.: Choroby zakaźne psów i kotów. PWRiL, Warszawa 2005 Galiński Z. Kostro K.: Choroby zakaźne zwierząt z zarysem epidemiologii weterynaryjnej i zoonoz. PWRiL, Warszawa 2005 Gancarz B.: Choroby układu trawiennego i przemiany materii zwierząt. PWRiL, Warszawa 1989 Garwacki S. Wiechetek M.: Weterynaryjna toksykologia ogólna. SGGW Warszawa 1994 Gliński Z., Kostro K.: Choroby zakaźne zwierząt z zarysem epidemiologii weterynaryjnej i zoonoz . PWRiL, Warszawa 2003 Gundłach J.: Choroby inwazyjne zwierząt domowych. PWRiL, Warszawa 1988 Gundłach J.L., Radzikowski A.B.: Parazytologia i parazytozy zwierząt. PWRiL, Warszawa 2004 Hall E., Murphy K., Darke P.: Choroby wewnętrzne psów. Si-Ma, Warszawa 2005 Hartwig A.: Choroby pszczół. SGGW, Warszawa 1990 Harvey R.G., McKeever P.J.: Choroby skóry psów i kotów. Kolorowy atlas i podręcznik. Ukierunkowane problemowo podejście do rozpoznania i leczenia. Galaktyka, Warszawa 2006 Horzinek M.C., Schmidt V., Lutz H.: Praktyka kliniczna: KOTY. Galaktyka, Warszawa 2006 Houlton J.E.F., Taylor P.M.: Pourazowa terapia psów I kotów. Si-Ma, Warszawa 2003

46

Jarocki Z.: Zarys diagnostyki i terapii chorób układu moczowego psów i kotów. Si-Ma, Warszawa 2001 Kania B.F.: Chemioterapia weterynaryjna. Fundacja Rozwój SGGW, Warszawa 1997 Kania B.F.: Wybrane zagadnienia farmakologii weterynaryjnej. Fundacja Rozwój SGGW, Warszawa 1996 Kaszubkiewicz Cz.: Zarys parazytologii zwierząt. PWRiL, Warszawa 1988 Lechowski R.: Choroby wątroby psów i kotów. Si-ma, Warszawa 2003 Lewandowski L., Lewicka M.: Zarys dietetyki weterynaryjnej. Akademia Rolnicza , Wrocław 1991 Łosieczka K. Klimentowski S.: Zwalczanie zaraźliwych chorób zwierzęcych podlegających obowiązkowi zgłaszania. AR, Wrocław 1996 Martin M. Corcoran B.: Choroby układu krążenia i oddechowego psów i kotów. Si-Ma, Warszawa 2000 Nicpoń J., Kita J.: Wybrane choroby koni. Si-Ma, Warszawa 1997 Niemand H.G., Suter P.F.: Praktyka kliniczna: psy. Galaktyka, Warszawa 2006 Paddleford R.: Znieczulenie ogólne u małych zwierząt. Si-Ma, Warszawa 2004 Paterson S.: Choroby skóry kotów. Si-Ma, Warszawa 2004 Paterson S.: Choroby skóry psów. Si-Ma, Warszawa 2005 Pincent P.J.N. Fuller C.J.: Zarys diagnostyki klinicznej koni. Si-Ma, Warszawa 1999 Prost M.: Choroby pasożytnicze ryb. AR, Lublin 1991 Prymus T.: Choroby zakaźne kotów. Si-Ma, Warszawa 2000 Roliński Z. Wlaź P.: Nauka o lekach. PWRiL, Warszawa1996 Ross P. Cowart.: Choroby świń w zarysie. Si-Ma, Warszawa 2002 Saba L. Białkowski Z.: Wybrane zagadnienia z profilaktyki weterynaryjnej dla zootechników. AR,Lublin 1991 Schebitz H., Brass W.: Chirurgia ogólna dla lekarzy i studentów. PWRiL, Warszawa 1983 Schollenberger A., Sadowski: Mikrobiologia i choroby zakaźne zwierząt. PWRiL., Warszawa 1987 Sikora J.: Choroby układu oddechowego koni. Si-Ma, Warszawa 2004 Sikora J.: Wybrane choroby bydła. Si-Ma, Warszawa 1998 Sturgess K.: Choroby wewnętrzne kotów. Si-Ma, Warszawa 2005 Szeligowski E.: Weterynaryjna diagnostyka chirurgiczna Kulczyckiego. PWRiL, Warszawa 1998 Tomicki Z.: Diagnostyka kliniczna i choroby niezakaźne zwierząt domowych. PWRiL, Warszawa 1985 Winnicka A.: Diagnostyka laboratoryjna wybranych jednostek chorobowych u psów. Si-Ma, Warszawa 2000 Żakiewicz M.: Chirurgia małych zwierząt. PWRiL, Warszawa 1998

47

Żuliński T.: Diagnostyka sekcyjna chorób zwierząt. PWRiL, Warszawa 1983 Instytut leków: Leki weterynaryjne 2001. Si-Ma, Warszawa 2001 Vademecum leków weterynaryjnych, PWRiL, Warszawa 1991 Czasopisma: Magazyn Weterynaryjny, Życie Weterynaryjne, Medycyna Weterynaryjna, Weterynaria w praktyce, Weterynaria po dyplomie Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

48

HIGIENA PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − zastosować przepisy prawa weterynaryjnego dotyczącego badania

i oceny zwierząt rzeźnych i mięsa oraz środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego,

− scharakteryzować rolę urzędowej kontroli nad bezpieczeństwem zdrowotnym żywności pochodzenia zwierzęcego,

− zastosować metody postępowania ze zwierzętami rzeźnymi, − scharakteryzować warunki sanitarno-weterynaryjne w rzeźniach, − określić metody uboju zwierząt rzeźnych, − zastosować przepisy prawa o ochronie zwierząt podczas uboju, − scharakteryzować fazy uboju zwierząt rzeźnych i obróbki poubojowej

w aspekcie ustalania krytycznych punktów kontroli, − określić warunki sanitarno-weterynaryjne w działach obróbki

ubocznych produktów rzeźnych, − scharakteryzować systemy zapewnienia jakości w rzeźniach

i zakładach przetwórczych, − scharakteryzować zasady analizy ryzyka i krytycznych punktów

kontroli - HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Point), − określić zasady oczyszczania, mycia, dezynfekcji, dezynsekcji

i deratyzacji w rzeźniach i zakładach przetwórczych, − przeprowadzić oczyszczanie i odkażanie miejsc pobytu zwierząt

rzeźnych, środków transportu oraz narzędzi i sprzętu, − ocenić skuteczność dezynfekcji w zakładzie produkcyjnym, − określić fizykochemiczne właściwości mięsa, − scharakteryzować zmiany endogenne zachodzące w tuszy zwierząt

po uboju, − określić zasady klasyfikacji zdrowotnej mięsa, − rozpoznać odchylenia jakościowe mięsa, − określić warunki przechowywania środków spożywczych pochodzenia

zwierzęcego, − określić wymagania sanitarno-weterynaryjne w zakładach

przetwórstwa: zakładach mięsnych, zakładach mleczarskich, − określić cele badania przedubojowego zwierząt rzeźnych, − przeprowadzić badanie przedubojowe zwierząt rzeźnych, − ocenić ogólny stan zdrowia zwierząt rzeźnych przed ubojem, ze

szczególnym uwzględnieniem objawów chorób zakaźnych,

49

− zastosować przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy podczas badania poubojowego tusz i narządów wewnętrznych zwierząt rzeźnych,

− wykonać czynności techniczne podczas badania poubojowego, − scharakteryzować zmiany patologiczne w narządach, węzłach

chłonnych i tuszach zwierząt rzeźnych występujące w chorobach pasożytniczych, prionowych, wirusowych, bakteryjnych oraz odchyleniach jakościowych mięsa,

− określić rodzaje oceny przydatności mięsa do spożycia przez ludzi, − określić zasady i wykonać znakowanie tusz i narządów po ocenie

sanitarno-weterynaryjnej dokonanej przez lekarza weterynarii, − określić zasady zabezpieczania mięsa warunkowo zdatnego

i niezdatnego do spożycia, − posłużyć się dokumentacją badania zwierząt rzeźnych i mięsa, − posłużyć się instrukcjami dotyczącymi norm w przemyśle mięsnym, − dokonać analizy procedur wykonywania badań laboratoryjnych mięsa

i produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego, − pobrać próbki mięsa do badań laboratoryjnych, − pobrać próbki przetworów mięsnych do badań laboratoryjnych, − wykonać czynności techniczne podczas badania mikrobiologicznego

żywności pochodzenia zwierzęcego, − wykonać badanie organoleptyczne przetworów mięsnych, − pobrać próbki mięsa do badań w kierunku wykrycia larw włośni, − wykonać czynności laboratoryjne w ramach badania próbek mięsa na

obecność włośni metodą kompresorową oraz metodą wytrawiania, − pobrać próbki mleka i przetworów mlecznych do badań

laboratoryjnych, − wykonać czynności techniczne podczas badania laboratoryjnego

mleka i przetworów mlecznych, − wykonać czynności techniczne podczas laboratoryjnego badania ryb

i przetworów rybnych, − wykonać czynności techniczne podczas laboratoryjnego badania jaj, − posłużyć się dokumentacją laboratoryjnego badania środków

spożywczych pochodzenia zwierzęcego, − zastosować przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny

pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska w rzeźniach, zakładach przetwórczych i laboratoriach,

− określić zagrożenia dla środowiska związane z działalnością rzeźni i zakładów przetwórstwa surowców pochodzenia zwierzęcego.

50

Materiał nauczania 1. Pozyskiwanie i przetwarzanie produktów pochodzenia zwierzęcego, nadzór weterynaryjny Prawodawstwo weterynaryjne związane z badaniem i oceną sanitarno-weterynaryjną zwierząt rzeźnych i mięsa. Nadzór weterynaryjny nad przetwarzaniem surowców pochodzenia zwierzęcego: historia, organizacja i zadania nadzoru. Zagrożenia dla bezpieczeństwa żywności: biologiczne, chemiczne, fizyczne. Systemy zapewniania jakości w zakładach przetwarzających surowce pochodzenia zwierzęcego. Funkcjonowanie systemu analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli – HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Point). Zwierzęta rzeźne: definicja, wartość rzeźna i jej ocena. Obrót zwierzętami rzeźnymi: wpływ transportu na organizm zwierząt rzeźnych, postępowanie ze zwierzętami w obrocie. Wymagania sanitarno-weterynaryjne w rzeźniach i zakładach przetwórczych. Metody uboju zwierząt rzeźnych i obróbki poubojowej: bydła, świń, cieląt, owiec, kóz, koni, królików, drobiu. Przepisy prawa o ochronie zwierząt dotyczące uboju zwierząt. Postępowanie sanitarno-weterynaryjne podczas uboju z konieczności. Postępowanie sanitarno-weterynaryjne podczas uboju zwierząt chorych. Oczyszczanie, mycie, dezynfekcja, dezynsekcja i deratyzacja w rzeźniach i zakładach przetwórczych. Produkty rzeźne zasadnicze i uboczne. Zasady klasyfikacji zdrowotnej mięsa. Fizykochemiczne właściwości mięsa. Endogenne przemiany zachodzące w tuszy zwierząt po uboju. Warunki chłodzenia i przechowywania tusz mięsnych. Zmiany patologiczne i odchylenia jakościowe mięsa: chudość i wychudzenie, wykrwawienie niezupełne i brak wykrwawienia, zmiany zabarwienia, odchylenia smakowo-zapachowe, miopatie stresowe. Produkty uboczne. Wymagania sanitarno-weterynaryjne w działach obróbki produktów ubocznych. Wymagania sanitarno-weterynaryjne w zakładach przetwórstwa mięsa obowiązujące w poszczególnych działach produkcyjnych: rozbioru technologicznego tusz, produkcji wędzonek, produkcji kiełbas, produkcji wędlin podrobowych, produkcji konserw. Wymagania sanitarno-weterynaryjne w zakładach przetwórstwa rybnego. Wymagania sanitarno-weterynaryjne w rzeźniach drobiu i zakładach przetwórstwa surowców drobiowych. Wymagania sanitarno-weterynaryjne w zakładach mleczarskich. Przechowywanie środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego – nadzór sanitarno-weterynaryjny.

51

Ćwiczenia: • Analizowanie przepisów prawa żywnościowego. • Określanie wymagań sanitarno-weterynaryjnych w punktach skupu,

w miejscach gromadzenia zwierząt i magazynach żywca. • Oczyszczanie i odkażanie pomieszczeń dla zwierząt oraz środków

transportu. • Analizowanie zasad dobrej praktyki higienicznej oraz HACCP

w rzeźni lub zakładzie przetwórstwa surowców pochodzenia zwierzęcego.

• Analizowanie warunków sanitarno-weterynaryjnych uboju zwierząt rzeźnych.

• Analizowanie zmian zachodzących w tuszy zwierząt po uboju. • Rozpoznawanie odchyleń jakościowych mięsa zwierząt rzeźnych. • Analizowanie wymagań sanitarno-weterynaryjnych w działach obróbki

produktów ubocznych. • Analizowanie warunków sanitarno-weterynaryjnych w zakładzie

przetwórstwa mięsa. • Ocenianie skuteczności dezynfekcji w zakładzie przetwórstwa mięsa. • Analizowanie warunków przechowywania środków spożywczych

pochodzenia zwierzęcego w chłodni składowej. • Ocenianie skuteczności dezynfekcji w zakładzie mleczarskim. 2.Technika przedubojowego badania zwierząt rzeźnych i badania poubojowego Badania zwierząt rzeźnych: przedubojowe, poubojowe makroskopowe, badania dodatkowe - trychinoskopowe, bakteriologiczne, pomocnicze. Ocena sanitarno-weterynaryjna. Przedubojowe badanie zwierząt rzeźnych: cele badania, plan badania, metodyka badania. Badanie przedubojowe bydła, cieląt, owiec, kóz, świń, koni, królików, drobiu. Ocena stanu zdrowia zwierzęcia, objawy chorób najczęściej występujących u zwierząt rzeźnych. Dokumentacja badania przedubojowego. Badanie poubojowe: cele badania, plan badania, sposób i zakres badania. Badanie makroskopowe tusz bydła, cieląt, owiec i kóz, koni, świń, królików, drobiu i zwierząt łownych. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące badania poubojowego zwierząt rzeźnych. Dokumentacja badania poubojowego.

52

Ćwiczenia: • Badanie przedubojowe bydła – opisywanie objawów klinicznych

chorób zakaźnych. • Badanie przedubojowe świń – opisywanie objawów klinicznych

chorób. • Badanie przedubojowe owcy lub kozy – opisywanie objawów

klinicznych chorób. • Badanie przedubojowe królików – ocena stanu zdrowia. • Badanie przedubojowe drobiu – opisywanie objawów klinicznych

chorób. • Zapoznanie się z obowiązującą dokumentacją badania

przedubojowego zwierząt rzeźnych. • Badanie poubojowe bydła – analizowanie zmian patologicznych

w głowie, narządach znajdujących się w klatce piersiowej, jamie brzusznej i jamie miednicowej.

• Badanie poubojowe bydła – analizowanie zmian patologicznych w tuszy i węzłach chłonnych tuszy.

• Badanie poubojowe świń – rozpoznawanie zmian patologicznych w narządach klatki piersiowej, narządach znajdujących się w jamie brzusznej i jamie miednicowej.

• Badanie poubojowe świń – analizowanie zmian patologicznych w tuszy i węzłach chłonnych tuszy.

• Wykonywanie czynności technicznych z zakresu poubojowego badania drobiu.

• Zapoznanie się z obowiązującą dokumentacją badania poubojowego. 3.Laboratoryjne badanie mięsa i innych produktów pochodzenia zwierzęcego Laboratoria zajmujące się badaniem mięsa i innych produktów pochodzenia zwierzęcego: kierunki badań, wyposażenie w sprzęt i aparaturę, metody badawcze. Bezpieczeństwo i higiena pracy w laboratorium. Zagrożenia mikrobiologiczne związane z żywnością pochodzenia zwierzęcego: zatrucia pokarmowe człowieka. Drobnoustroje powodujące zatrucia pokarmowe. Kierunki badań mikrobiologicznych żywności pochodzenia zwierzęcego. Zasady pobierania próbek żywności pochodzenia zwierzęcego do mikrobiologicznych badań laboratoryjnych. Pobieranie próbek mięsa z tuszy do badań mikrobiologicznych. Badania bakteriologiczne żywności pochodzenia zwierzęcego. Pasożyty występujące w żywności pochodzenia zwierzęcego. Badania parazytologiczne żywności pochodzenia zwierzęcego: badania parazytologiczne mięsa, badanie próbek mięsa na obecność włośni. Badanie pozostałości antybiotyków i innych substancji hamujących

53

wzrost drobnoustrojów w żywności pochodzenia zwierzęcego: mięsie, mleku. Badanie laboratoryjne przetworów mięsnych: wędlin, konserw - badanie organoleptyczne, mikrobiologiczne. Badanie laboratoryjne mleka: kierunki badań, badanie mikrobiologiczne. Badanie organoleptyczne i mikrobiologiczne ryb. Badanie organoleptyczne jaj. Dokumentacja badań laboratoryjnych. Ćwiczenia: • Analizowanie procedur przyjmowania, rejestracji i przechowywania

próbek w laboratorium. • Przygotowywanie sprzętu do pobierania próbek w celu wykonania

badań organoleptycznych i mikrobiologicznych. • Pobieranie próbek mięsa do badań mikrobiologicznych. • Badanie organoleptyczne wybranego gatunku wędlin. • Badanie organoleptyczne konserwy mięsnej. • Pobieranie próbek wędlin do badań bakteriologicznych. • Wykonywanie czynności technicznych podczas badań

bakteriologicznych mięsa lub innych produktów pochodzenia zwierzęcego.

• Analizowanie przepisów prawa dotyczących badania mięsa w kierunku wykrycia larw włośni.

• Pobieranie próbek mięsa do badania w kierunku wykrycia larw włośni. • Wykonywanie czynności technicznych w ramach badania próbek

mięsa na obecność larw włośni metodą trychinoskopową. • Wykonywanie czynności technicznych w ramach badania próbek

mięsa na obecność larw włośni metodą wytrawiania. • Pobieranie próbek mleka do badań mikrobiologicznych. • Wykonywanie czynności technicznych podczas badania

mikrobiologicznego mleka. • Badanie organoleptyczne ryb świeżych i nieświeżych. • Badanie organoleptyczne jaj. • Analizowanie przepisów dotyczących norm i normalizacji w przemyśle

spożywczym. • Analizowanie dokumentacji badań laboratoryjnych. 4.Zasady znakowania mięsa po uboju Ocena sanitarno-weterynaryjna przydatności spożywczej tuszy lub jej części oraz narządów wewnętrznych. Oznakowanie tusz i narządów wewnętrznych: zasady znakowania w zależności od wydanej oceny. Zasady zabezpieczania mięsa warunkowo zdatnego i niezdatnego do spożycia.

54

Ćwiczenia: • Wydawanie oceny sanitarno-weterynaryjnej dotyczącej przydatności

spożywczej tuszy i narządów wewnętrznych w określonych chorobach inwazyjnych (chorobie motyliczej).

• Rozpoznawanie oznakowania tusz. • Znakowanie tusz i narządów wewnętrznych bydła. • Znakowanie tusz i narządów wewnętrznych świń. 5.Zasady postępowania przy podejrzeniu choroby zwierząt Zasady postępowania sanitarno-weterynaryjnego w przypadkach stwierdzenia w trakcie badanie przedubojowego lub poubojowego chorób zakaźnych, w szczególności: pryszczycy, księgosuszu, wąglika, gąbczastej encefalopatii bydła, szelestnicy, nosacizny, wścieklizny, brucelozy owiec i kóz. Zasady postępowania sanitarno-weterynaryjnego w przypadku podejrzenia w trakcie badania przedubojowego i poubojowego chorób zakaźnych zwierząt objętych obowiązkiem zwalczania, wykaz chorób. Zasady postępowania w przypadku podejrzenia w trakcie badania przedubojowego i poubojowego chorób podlegających obowiązkowi rejestracji, wykaz chorób. Zasady postępowania sanitarno-weterynaryjnego ze zwierzętami rzeźnymi, u których występują: włośnica, wągrzyca bydła, wągrzyca świń, wągrzyca owiec, wągrzyca sieciowa, bąblowica, cenuroza, sarkosporidioza, toksoplazmoza, fascioloza, glistnica. Ćwiczenia: • Analizowanie przepisów prawa o ochronie zdrowia zwierząt oraz

zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, dotyczących postępowania sanitarno-weterynaryjnego w przypadku podejrzenia choroby zakaźnej zwierzęcia w badaniu przedubojowym lub poubojowym.

• Analizowanie wykazów chorób zakaźnych zwierząt. • Wydawanie oceny sanitarno-weterynaryjnej w niektórych chorobach

inwazyjnych (chorobie motyliczej, bąblowicy). • Analizowanie procedur postępowania sanitarno-weterynaryjnego

w przypadku podejrzenia choroby zakaźnej podczas badania przedubojowego, na podstawie wybranej jednostki chorobowej (gąbczasta encefalopatia bydła, wąglik).

• Analizowanie procedur postępowania sanitarno-weterynaryjnego w przypadku podejrzenia podczas badania poubojowego zmian patologicznych wskazujących na chorobę zakaźną.

• Analizowanie procedury postępowania przy podejrzeniu w trakcie badania przedubojowego lub poubojowego choroby zakaźnej objętej

55

obowiązkiem zwalczania na przykładzie określonej jednostki chorobowej (pomór klasyczny świń).

• Określanie zmian anatomopatologicznych, stwierdzonych podczas badania poubojowego, dotyczących inwazyjnych chorób bydła oraz ustalanie zasad postępowania sanitarno-weterynaryjnego.

• Określanie charakterystycznych zmian anatomopatologicznych, stwierdzonych podczas badania poubojowego, dotyczących inwazyjnych chorób świń oraz ustalanie zasad postępowania sanitarno-weterynaryjnego.

• Rozpoznawanie chorób zakaźnych i inwazyjnych u królików na podstawie opisu objawów klinicznych i zmian poubojowych - określanie zasad postępowania sanitarno-weterynaryjnego.

• Analizowanie procedur postępowania sanitarno-weterynaryjnego przy podejrzeniu chorób zakaźnych u drobiu.

6.Zasady postępowania z materiałem szczególnego ryzyka - SRM Bezpieczeństwo zdrowia publicznego a SRM. Procedury postępowania dotyczące SRM. Dokumentacja zakładowa dla SRM. Postępowanie Inspekcji Weterynaryjnej w zakresie kontroli postępowania z SRM. Postępowanie z SRM pochodzącego od bydła: oszałamianie, oddzielanie głowy, wytrzewianie, przepoławianie tusz bydlęcych. Postępowanie z SRM pochodzącego od owiec i kóz. Dokumentacja SRM prowadzona przez Inspekcję Weterynaryjną. Ćwiczenia: • Poznawanie procedur dotyczących pozyskiwania i postępowania

z materiałem szczególnego ryzyka - SRM. • Obserwowanie usuwania SRM z tuszy, ćwierćtuszy i części tuszy. • Sporządzanie roztworu barwnika błękitu patentowego zgodnie

z instrukcją. • Przeprowadzanie barwienia SRM. • Analizowanie dokumentacji zakładowej SRM. • Pobieranie próbek z tuszy w kierunku BSE (gąbczastej encefalopatii

bydła). 7.Bezpieczeństwo i higiena pracy, ochrona środowiska Prawna ochrona pracy. Zagrożenia związane z wykonywaniem zawodu technika weterynarii. Czynniki środowiska pracy związane z wykonywanym zawodem oraz ich wpływ na zdrowie pracownika: czynniki fizyczne, czynniki chemiczne, czynniki biologiczne, psychospołeczne, czynniki ergonomiczne oraz związane z organizacją pracy, przyczyny wypadków. Przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa

56

i higieny pracy pracowników zatrudnionych przy uboju zwierząt, w zakładach przetwórstwa mięsa. Bezpieczeństwo i higiena pracy na stanowiskach badania przedubojowego i stanowiskach badania poubojowego w rzeźniach. Przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej w laboratoriach weterynaryjnych. Środki ochrony indywidualnej w rzeźniach i laboratoriach wykonujących badania środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego. Gospodarka ściekami z rzeźni, zakładów przetwórstwa oraz laboratoriów: ścieki technologiczne i sanitarne, oczyszczanie ścieków technologicznych. Postępowanie sanitarno-weterynaryjne z odpadami weterynaryjnymi w rzeźniach i laboratoriach. Ćwiczenia: • Analizowanie przepisów prawa dotyczących bezpieczeństwa i higieny

pracy w rzeźniach i zakładach przetwórstwa mięsa. • Analizowanie przepisów prawa o bezpieczeństwie i higienie pracy

w laboratoriach weterynaryjnych. • Dobieranie środków ochrony indywidualnej do rodzaju pracy. • Analizowanie przepisów prawa dotyczących odpadów

weterynaryjnych. • Dobieranie metod oczyszczania ścieków technologicznych

z rzeźni. • Dobieranie sposobów postępowania z odpadami zwierzęcymi

w rzeźni. Środki dydaktyczne Cieplarka, łaźnia wodna, lodówka, suszarka, wirówka, waga laboratoryjna, waga analityczna, trychinoskopy, kompresory do trychinoskopii, zestaw do wytrawiania, mikroskopy, palniki, szkło i odczynniki laboratoryjne. Preparaty mokre obrazujące zmiany poubojowe w tuszach i narządach wewnętrznych zwierząt rzeźnych. Sprzęt do znakowania tusz zwierzęcych. Sprzęt do badania poubojowego zwierząt rzeźnych. Prezentacje multimedialne o tematyce związanej z higieną zwierząt rzeźnych i mięsa. Przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz przepisy sanitarno-weterynaryjne dotyczące pozyskiwania i produkcji środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego.

57

Uwagi o realizacji Celem realizacji programu przedmiotu Higiena produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego jest kształtowanie umiejętności wykonywania czynności związanych z badaniem przedubojowym i poubojowym zwierząt rzeźnych, rozpoznawania chorób i zmian patologicznych występujących u zwierząt rzeźnych, wykonywania czynności technicznych podczas badań laboratoryjnych surowców i produktów pochodzenia zwierzęcego oraz postępowania z materiałem szczególnego ryzyka.

Ze względu na specyfikę przedmiotu zajęcia dydaktyczne powinien prowadzić lekarz weterynarii posiadający doświadczenie w zakresie tematyki objętej przedmiotem.

Zaleca się stosowanie następujących metod nauczania: wykładu informacyjnego, pokazu z objaśnieniem, pokazu z instruktażem, metody przypadków oraz ćwiczeń praktycznych.

Zajęcia powinny odbywać się pracowni laboratoryjnej. Ćwiczenia dotyczące badania przedubojowego i badania poubojowego należy realizować we współpracy z rzeźnią oraz w laboratorium badającym żywność pochodzenia zwierzęcego. Każdy uczeń powinien praktycznie wykonać badanie poubojowe tusz poszczególnych gatunków zwierząt rzeźnych.

Wskazane jest prowadzenie ćwiczeń w grupach do 10 osób. Szczególną uwagę należy zwracać na wymagania sanitarno-

weterynaryjne w rzeźniach i zakładach przetwórstwa środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego oraz systemy zapewnienia jakości żywności, a także zadania urzędowej kontroli żywności pochodzenia zwierzęcego.

Podczas realizacji treści z zakresu badania przedubojowego, należy zwrócić uwagę na praktyczne wykonywanie badania przedubojowego i rozpoznawanie objawów chorób zakaźnych zwierząt rzeźnych. Realizację treści dotyczących badania poubojowego należy rozpocząć od omówienia ogólnego planu badania, a następnie omówić badania poubojowe poszczególnych gatunków zwierząt rzeźnych. Uczniowie powinni opanować umiejętności rozpoznawania patologicznych zmian poubojowych w tuszach i narządach, dlatego należy odwoływać się do wiedzy uzyskanej w ramach realizacji przedmiotów: Choroby zwierząt i Diagnostyka chorób zwierząt.

W trakcie realizacji programu przedmiotu uczniowie powinni nabyć umiejętności z zakresu techniki pobierania, pakowania, przesyłania, przyjmowania i przechowywania próbek materiału do badań laboratoryjnych oraz wykonywać czynności techniczne związane z wykonywaniem badań. Szczególną uwagę należy zwrócić na

58

kształtowanie umiejętności badania próbek mięsa w kierunku wykrycia włośni metodą trychinoskopową i metodą wytrawiania.

Należy zapoznać uczniów z wykazami chorób zakaźnych w ustawie o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Należy kształtować umiejętności rozpoznawania chorób zwierząt na podstawie opisu objawów klinicznych, postępowania w przypadku podejrzenia choroby zakaźnej u zwierząt oraz różnicowania zmian poubojowych na podstawie ich opisu.

Uczniowie powinni umieć rozróżniać rodzaje ocen wydawanych przez lekarza dotyczących określonych jednostek chorobowych, szczególnie ocen sanitarno-weterynaryjnych mięsa w przypadku chorób najczęściej występujących u zwierząt rzeźnych.

Nauczyciel powinien zapoznać uczniów z obowiązującymi przepisami prawa dotyczącymi SRM oraz procedurami postępowania z SRM.

Szczególną uwagę należy zwracać na przestrzeganie wszystkich obowiązujących przepisów prawa dotyczących higieny produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego, bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska, a także na kształtowanie nawyków higienicznych uczniów.

Proponowany podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych zamieszczono w tabeli.

Lp. Działy programowe Orientacyjna liczba godzin

1. Pozyskiwanie i przetwarzanie produktów pochodzenia zwierzęcego, nadzór weterynaryjny

12

2. Technika przedubojowego i poubojowego badania zwierząt rzeźnych

36

3. Badanie laboratoryjne mięsa i innych produktów pochodzenia zwierzęcego

30

4. Znakowanie mięsa po uboju 4 5. Zasady postępowania przy podejrzeniu choroby

zwierząt

20 6 Zasady postępowania z materiałem szczególnego

ryzyka

4 7. Bezpieczeństwo i higiena pracy, ochrona środowiska 6

Razem 112 Wynikająca z planu nauczania liczba godzin przeznaczonych na realizację działów tematycznych ma charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić zmiany w celu dostosowania realizacji programu do potrzeb edukacyjnych.

59

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia.

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie podczas realizacji programu, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

W trakcie realizacji programu, osiągnięcia uczniów proponuje się sprawdzać za pomocą: − ustnych i pisemnych sprawdzianów, − testów osiągnięć szkolnych, − sprawdzianów praktycznych, − obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

Podczas oceniania wypowiedzi ustnych należy brać pod uwagę merytoryczną jakość wypowiedzi oraz właściwe stosowanie pojęć z zakresu weterynarii.

Oceniając pracę uczniów podczas wykonywania ćwiczeń należy zwracać uwagę na: − dokładność i rzetelność wykonywania czynności zawodowych, − umiejętność rozpoznawania objawów i zmian poubojowych

w tuszach i narządach, − umiejętność logicznego myślenia i wyciągania wniosków, − aktywność podczas wykonywania ćwiczeń, − przestrzeganie wszystkich obowiązujących przepisów prawa.

W końcowej ocenie osiągnięć uczniów, po zakończeniu realizacji programu nauczania przedmiotu, należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela. Literatura Dolatowski Z. Kwiatek K. Stasiak D.: HACCP dla zakładów o nadzorze weterynaryjnym. PWN, Warszawa 2006 Dzwolak W.: GMP/GHP w produkcji bezpiecznej żywności. Przemysł spożywczy, obrót żywnością i gastronomia. BDLong, Olsztyn 2005 Grabowski T. Kij J.: Mięso i przetwory drobiowe. Technologia, higiena, jakość. WNT, Warszawa 2004 Kiszczak L., Szulc M., Tropiło J. (red): Higiena zwierząt rzeźnych i mięsa. Badania makroskopowe i ocena sanitarno-weterynaryjna zwierząt rzeźnych i mięsa. SGGW, Warszawa 2001 Kij J.: Zarządzanie jakością i bezpieczeństwem żywności. WNT, Warszawa 2004 Olszewski A.: Technologia przetwórstwa mięsa. WNT, Warszawa 2002 Prost Edmund K.: Higiena zwierząt rzeźnych i mięsa. Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin 2006

60

Rozporządzenia (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego, przepisy dotyczące organizacji urzędowych kontroli w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi oraz przepisy zdrowotne dotyczące odpadów zwierzęcych nie przeznaczonych do spożycia przez ludzi. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

61

ROZRÓD ZWIERZĄT Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − określić budowę i położenie poszczególnych narządów układu

rozrodczego samca i samicy, − porównać budowę układu rozrodczego samic i samców różnych

gatunków zwierząt, − scharakteryzować przebieg oogenezy i spermatogenezy, − scharakteryzować przebieg cyklu płciowego u samic różnych

gatunków zwierząt, − wyjaśnić regulację neurohormonalną cyklu płciowego samic różnych

gatunków zwierząt, − rozpoznać objawy rui u samic poszczególnych gatunków zwierząt, − scharakteryzować popęd płciowy u samców różnych gatunków

zwierząt, − wyjaśnić pojęcia: dojrzałość płciowa, hodowlana, somatyczna, − określić terminy krycia samic, − wyjaśnić znaczenie gospodarcze inseminacji, − scharakteryzować sposoby i metody pobierania nasienia od samców

różnych gatunków zwierząt, − przygotować sprzęt do pobierania nasienia, − scharakteryzować metody rozcieńczania i utrwalania nasienia, − określić wskazania do zabiegu inseminacji, − scharakteryzować metody unasienniania, − przygotować sprzęt, nasienie i samicę do zabiegu inseminacji, − wykonać zabieg inseminacji, − ocenić budowę dostępnych do badania narządów układu rozrodczego

samca, − określić stopień popędu płciowego oraz wydolność kopulacyjną

samca, − wyjaśnić wpływ żywienia i warunków chowu na wydajność rozpłodową

samców, − dokonać analizy przyczyn niepłodności u samców i samic, − określić wpływ zmian patologicznych narządów układu rozrodczego na

płodność, − określić sposoby zapobiegania niepłodności samców i samic różnych

gatunków zwierząt, − określić przyczyny chorób zakaźnych i pasożytniczych narządów

płciowych samców i samic różnych gatunków zwierząt, − przygotować i zastosować produkty biobójcze,

62

− scharakteryzować przebieg zapłodnienia oraz proces rozwoju zarodka i płodu,

− określić znaczenie błon płodowych, − obliczyć terminy porodu u samic poszczególnych gatunków zwierząt, − określić czynniki wpływające na zdrowie samicy i płodu, − określić przyczyny objawów zwiastunowych porodu, − rozpoznać zbliżający się poród i scharakteryzować jego przebieg, − zastosować przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy

podczas porodu, − dokonać analizy czynników mających wpływ na zdrowie samicy

i noworodka w okresie poporodowym, − określić przyczyny poronień i przedwczesnych porodów, − zastosować metody zapobiegania poronieniom i ustalić sposób

postępowania w przypadku poronienia, − określić czynniki powodujące ciężkie i skomplikowane porody, − określić przyczyny schorzeń okołoporodowych, − określić sposoby postępowania przy schorzeniach okołoporodowych

u zwierząt, − udzielić pierwszej pomocy zwierzętom ze schorzeniami

okołoporodowymi, − zdezynfekować stanowisko po poronieniu, − przygotować zestaw narzędzi i środków niezbędnych do zabiegów

położniczych przy porodach, − wykonać czynności związane z asystowaniem przy cesarskim cięciu, − scharakteryzować budowę gruczołu mlekowego oraz wytwarzanie

i wydzielanie mleka, − określić rolę siary i zasady podawania jej noworodkom, − ocenić prawidłowość budowy i funkcjonowanie gruczołu mlekowego, − scharakteryzować schorzenia gruczołu mlekowego, − przeprowadzić badanie kliniczne gruczołu mlekowego, − określić metody zapobiegania chorobom gruczołu mlekowego, − określić zasady doju ręcznego, doju mechanicznego oraz określić

skutki nieprawidłowego doju, − wyjaśnić zasady postępowania po udoju dotyczące krowy, mleka

i aparatu udojowego, − dokonać analizy wpływu schładzania mleka na jego jakość, trwałość

i okres przydatności do spożycia, − zastosować leki dowymieniowe oraz maści zewnętrzne, − przeprowadzić badanie odczynu komórkowego oraz zinterpretować

jego wynik, − zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

63

Materiał nauczania 1. Anatomia i fizjologia układu rozrodczego samca i samicy różnych gatunków zwierząt Budowa układu rozrodczego samca. Budowa układu rozrodczego samicy. Różnice gatunkowe w budowie układu rozrodczego męskiego i żeńskiego różnych gatunków zwierząt. Fizjologia układu rozrodczego samca i samicy. Regulacja neurohormonalna cyklu płciowego samicy. Zachowania płciowe zwierząt. Ćwiczenia: ● Określanie budowy układu rozrodczego samicy na modelu

anatomicznym wybranego gatunku zwierzęcia. ● Określanie budowy układu rozrodczego samca na modelu wybranego

gatunku zwierzęcia. ● Określanie różnic w budowie układu rozrodczego samca i samicy

poszczególnych gatunków zwierząt. ● Określanie terminu krycia u różnych gatunków samic. 2. Inseminacja zwierząt Znaczenie gospodarcze inseminacji zwierząt. Wskazania do sztucznego unasienniania zwierząt towarzyszących. Metody pobierania nasienia. Konserwacja i przechowywanie nasienia. Metody inseminacji. Sprzęt stosowany do inseminacji. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania zabiegów inseminacji. Ćwiczenia: ● Przygotowywanie sprzętu do pobierania nasienia. ● Dobieranie odpowiednich narzędzi do zabiegu inseminacji. ● Przygotowanie nasienia i samicy do zabiegu inseminacji. ● Wykonywanie zabiegu inseminacji. 3. Przyczyny i zwalczanie niepłodności Ocena andrologiczna samca. Wpływ żywienia i warunków chowu na wydajność rozpłodową zwierząt. Klasyfikacja i przyczyny niepłodności u samców i samic. Metody zapobiegania i zwalczania niepłodności u zwierząt. Znaczenie gospodarcze niepłodności u zwierząt. Ćwiczenia: ● Określanie stopnia popędu samca. ● Określanie wpływu zmian patologicznych narządów układu

rozrodczego na płodność. ● Przygotowywanie i stosowanie środków odkażających w chorobach

64

narządów płciowych u zwierząt. 4. Fizjologia ciąży i porodu u zwierząt Przebieg zjawiska zapłodnienia. Etapy rozwoju zarodka. Przebieg ciąży i jej długość. Zasady obchodzenia się z ciężarną samicą. Czynniki środowiska wpływające niekorzystnie na ciężarną samicę oraz płód. Symptomy zbliżającego się porodu u samic poszczególnych gatunków zwierząt. Przebieg i fazy porodu. Udzielanie pomocy w przypadku porodu przebiegającego prawidłowo. Postępowanie z samicą i noworodkiem w okresie poporodowym, rola siary. Ćwiczenia: ● Określanie terminu porodu w zależności od daty krycia. ● Ocenianie warunków zoohigienicznych pomieszczeń dla samic

i noworodków. ● Udzielanie pomocy samicy podczas porodu. 5. Patologia ciąży, porodu i okresu poporodowego Przyczyny nieprawidłowego rozwoju zarodka i płodu oraz poronień u zwierząt. Postępowanie przy poronieniach ze szczególnym uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Znaczenie dezynfekcji po poronieniach. Przeszkody porodowe ze strony matki. Schorzenia okołoporodowe. Wpływ niedoborów żywieniowych na występowanie schorzeń okołoporodowych u zwierząt. Podstawowe zabiegi położnicze. Rola technika weterynarii jako asystenta lekarza weterynarii w zabiegach położniczych. Ćwiczenia: ● Wykonanie czynności związanych z dezynfekcją po poronieniu. ● Przygotowywanie zestawu narzędzi i środków niezbędnych do

zabiegów położniczych u zwierząt, podczas trudnych porodów. ● Przygotowanie zestawu narzędzi i środków niezbędnych do

cesarskiego cięcia. ● Udzielanie pierwszej pomocy w zaleganiu poporodowym. 6. Fizjologia i patologia gruczołu mlekowego, higiena pozyskiwania mleka. Budowa i fizjologia gruczołów mlekowych zwierząt. Badanie kliniczne gruczołu mlekowego. Znaczenie zasuszenia gruczołu mlekowego przed zbliżającym się porodem. Metody badania mleka na obecność bakterii i komórek somatycznych. Profilaktyka chorób wymienia. Zasady doju ręcznego. Dój mechaniczny. Zasady postępowania po udoju dotyczące krowy, mleka i aparatury udojowej.

65

Ćwiczenia: ● Badanie kliniczne wymienia. ● Stosowanie leków dowymieniowych oraz maści zewnętrznych. ● Przeprowadzanie badania terenowego odczynu komórkowego. ● Planowanie czynności związanych z higieną wymienia. ● Określanie warunków higienicznego pozyskiwania mleka

w gospodarstwie. Środki dydaktyczne Modele narządów rozrodczych zwierząt, preparaty anatomiczne. Filmy, przezrocza, foliogramy, plansze dotyczące badania układu rozrodczego, inseminacji zwierząt, występowania schorzeń okołoporodowych oraz ich zwalczania. Narzędzia i sprzęt wykorzystywane do poskramiania zwierząt. Narzędzia i sprzęt do badania ginekologicznego, pobierania i przechowywania nasienia, inseminacji, zabiegów ginekologiczno-położniczych. Fantomy do nauki zabiegu unasienniania, kontener do przechowywania nasienia mrożonego. Specjalistyczne programy komputerowe. Czasopisma zawodowe, instrukcje, katalogi wyrobów medycznych weterynaryjnych. Uwagi o realizacji Podczas realizacji programu przedmiotu Rozród zwierząt należy odwoływać się do wiedzy uczniów z zakresu anatomii zwierząt, chorób zwierząt, a także chowu zwierząt gospodarskich oraz zwierząt towarzyszących.

Wskazane jest stosowanie następujących metod nauczania: wykładu informacyjnego, pokazu z objaśnieniem, metody przypadków oraz ćwiczeń praktycznych. Szczególnie ważna jest realizacja znacznej liczby ćwiczeń. Ćwiczenia wymagają korzystania z modeli i preparatów anatomicznych poszczególnych narządów układu rozrodczego zwierząt. Należy uświadomić uczniom, że wiedza z zakresu anatomii i fizjologii układu rozrodczego stanowi niezbędną podbudowę do zrozumienia zagadnień dotyczących prawidłowego użytkowania rozpłodowego zwierząt, schorzeń układu rozrodczego oraz postępowania w przypadku ich wystąpienia. Szczególną uwagę należy zwrócić na topografię układu rozrodczego, neurohormonalną regulację czynności płciowych, przebieg rui, dojrzałość płciową i hodowlaną, znaczenie zmysłów w kształtowaniu odruchów płciowych. Należy również uświadomić uczniom, że prawidłowo przeprowadzony zabieg unasienniania ma wpływ na zdrowie zwierząt, wyniki produkcyjne

66

i ekonomiczne. Podczas wykonywania ćwiczeń należy wskazywać popełniane przez uczniów błędy, które mają wpływ na skuteczność zabiegu inseminacji. Podkreślić należy, że unasiennianie zwierząt gospodarskich przeprowadzać może jedynie przeszkolony inseminator posiadający odpowiednie uprawnienia. W trakcie realizacji treści dotyczących niepłodności zwierząt, uczniowie powinni poznać czynniki mające wpływ na niepłodność oraz prawidłową płodność zwierząt, a także metody oceny prawidłowości budowy dostępnych do badania odcinków układu płciowego samców i samic różnych gatunków zwierząt.

Należy podkreślić wpływ czynników środowiskowych i żywienia na zdrowie samicy i płodu. Należy zwrócić uwagę na kształtowanie umiejętności prawidłowego obchodzenia się z ciężarną samicą, rozpoznawania ciąży, ustalania terminu porodu w zależności od daty krycia, rozpoznawania objawów zwiastunowych porodu i udzielania pomocy zwierzęciu przy porodzie prawidłowym. Realizując treści dotyczące patologii ciąży, porodu i okresu poporodowego wskazane jest zwrócenie uwagi na przyczyny nieprawidłowego rozwoju zarodka i płodu, poronień i przedwczesnych porodów, znaczenie dezynfekcji miejsc poronień. Realizując zagadnienia dotyczące ciężkich porodów, zabiegów położniczych wskazane jest podkreślenie roli technika weterynarii jako asystenta lekarza weterynarii. Podczas realizacji treści dotyczących fizjologii i patologii gruczołu mlekowego oraz pozyskiwania mleka należy odwołać się do wiedzy uczniów z zakresu budowy i fizjologii gruczołu mlekowego. Należy uświadomić uczniom, że znaczący wpływ na zdrowie gruczołu mlekowego ma technika doju oraz utrzymanie czystości wymienia, mycie strzyków przed dojem, kąpiel dezynfekcyjna strzyków po doju, mycie i dezynfekcja aparatury udojowej. Szczególną uwagę należy zwracać na przestrzeganie przepisów prawa dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zagrożenia zdrowia człowieka i zwierząt związane z ich nieprzestrzeganiem. Zajęcia powinny odbywać się w pracowni anatomicznej, zootechnicznej, sali zabiegowej, pracowni laboratoryjnej. Ćwiczenia należy realizować w grupie do 15 osób. Proponowany podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych zamieszczono w tabeli.

67

Lp.

Działy programowe Orientacyjna liczba godzin

1. Budowa anatomiczna układu rozrodczego samca i samicy różnych gatunków zwierząt

10

2. Inseminacja zwierząt 38 3. Przyczyny i zwalczanie niepłodności 10 4. Fizjologia ciąży i porodu u zwierząt 16 5. Patologia ciąży, porodu i okresu poporodowego 16 6. Fizjologia i patologia gruczołu mlekowego, higiena

pozyskiwania mleka

14 Razem 104

Wynikająca z programu nauczania liczba godzin przeznaczonych na realizację działów tematycznych ma charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzać zmiany w realizacji programu w zależności od potrzeb edukacyjnych. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy prowadzić systematycznie przez cały okres realizacji programu nauczania przedmiotu. Osiągnięcia uczniów proponuje się sprawdzać za pomocą:

− ustnych i pisemnych sprawdzianów wiadomości i umiejętności, − testów osiągnięć szkolnych, − sprawdzianów praktycznych, − obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń. Oceniając sprawdzany ustne należy zwracać uwagę na umiejętności

operowania zdobytą wiedzą, poprawne stosowanie pojęć oraz wnioskowanie.

Podczas obserwacji czynności ucznia w trakcie wykonywania ćwiczeń należy zwracać uwagę na:

− rozpoznawanie objawów u zwierząt różnych faz cyklu płciowego, − rozpoznawanie objawów zbliżającego się porodu, − udzielanie pomocy zwierzętom podczas porodu, − rozpoznawanie stanów zapalnych wymienia, − dokonywanie oceny warunków higienicznego pozyskiwania mleka, − przestrzeganie przepisów prawa dotyczących bezpieczeństwa

i higieny pracy. W procesie oceniania należy uwzględnić jakość wykonania zadań,

a także aktywność ucznia na zajęciach. W końcowej ocenie osiągnięć uczniów, po zakończeniu realizacji

programu przedmiotu należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela.

68

Literatura Kovar V., Charvat J., Sarudy L.: Położnictwo i unasienianie zwierząt. PWRiL, Warszawa 1987 Głód W., Kaczmarczyk J.: Rozród i unasienianie trzody chlewnej. PWRiL, Warszawa 1982 Bayer W., Schaetz F.: Położnictwo weterynaryjne. PWRiL, Warszawa 1976 Jaczewski S.: Rozród i unasienianie zwierząt gospodarskich. Akademia Rolnicza, Wrocław 1986 Wierzbowski S.: Andrologia. Platon-Kryspinów, Kraków 1996 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

69

USŁUGI WETERYNARYJNE Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − posłużyć się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi, − określić cechy gospodarki rynkowej, − scharakteryzować rodzaje zakładów leczniczych dla zwierząt

funkcjonujących na rynku usług weterynaryjnych, − rozróżnić rodzaje działalności prowadzonej w zakładach leczniczych

dla zwierząt, − określić specyfikę działalności gospodarczej w sferze weterynarii, − określić czynniki kształtujące popyt, podaż i cenę usług

weterynaryjnych, − określić możliwości i bariery rozwoju działalności gospodarczej

w zakresie usług weterynaryjnych, − zastosować przepisy prawa dotyczące działalności zakładu

leczniczego dla zwierząt, − przygotować dokumenty niezbędne do zarejestrowania własnej

działalności gospodarczej, − rozróżnić dokumenty księgowe, − sporządzić podstawowe dokumenty związane z prowadzeniem

działalności gospodarczej, − sklasyfikować podatki obowiązujące w polskim systemie podatkowym, − obliczyć podatek VAT, − obliczyć podatek dochodowy od osób fizycznych, − dokonać analizy informacji o możliwościach i warunkach uzyskania

kredytu, − zastosować zasady rachunku ekonomicznego w działalności

gospodarczej, − scharakteryzować składniki majątku przedsiębiorstwa, − określić źródła finansowania przedsiębiorstwa, − obliczyć amortyzację środków trwałych, − sporządzić bilans majątkowy zakładu leczniczego dla zwierząt, − scharakteryzować czynniki wpływające na poziom kosztów, − obliczyć koszty, przychody oraz wynik finansowy działalności

gospodarczej, − skalkulować cenę sprzedaży określonej usługi weterynaryjnej, − wyjaśnić istotę marketingu, − określić cel stosowania promocji usług weterynaryjnych, − ocenić wpływ reklam usług weterynaryjnych na decyzje konsumentów, − dobrać kanały dystrybucji dla różnych usług weterynaryjnych,

70

− zastosować strategie marketingowe, − opracować plan marketingowy, − obliczyć i ocenić zasoby pracy w wybranych zakładach leczniczych dla

zwierząt, − określić zakres odpowiedzialności na różnych stanowiskach pracy, − rozróżnić strukturę organizacyjną zakładu leczniczego dla zwierząt, − obliczyć wynagrodzenie pracownika z uwzględnieniem obowiązujących

dodatków i obciążeń płac, − podjąć działania związania związane z aktywnym poszukiwaniem

pracy, − sporządzić dokumenty związane z zatrudnieniem, − przeprowadzić rozmowę z potencjalnym pracodawcą, − zastosować przepisy kodeksu pracy, dotyczące praw i obowiązków

pracownika, − określić rolę i miejsce usług weterynaryjnych w systemie agrobiznesu, − skorzystać z usług instytucji i organizacji działających na rzecz wsi

i rolnictwa, − scharakteryzować procedury korzystania ze środków finansowych Unii

Europejskiej, − określić różnice w zakresie uprawnień lekarza i technika weterynarii

zgodnie z obowiązującymi przepisami, − dokonać analizy przepisów prawa dotyczących podstaw działalności

weterynaryjnej. Materiał nauczania 1.Podstawy gospodarki rynkowej Podstawowe pojęcia ekonomiczne: potrzeby, czynniki wytwórcze, dobra, usługi, towar, praca, produkcja, koszty, popyt, podaż, cena, ekonomia. Gospodarka rynkowa. Rodzaje rynków. Mechanizm rynkowy. Ćwiczenia: ● Klasyfikowanie czynników wytwórczych według określonych kryteriów. ● Porównywanie cech popytu i podaży usług weterynaryjnych. ● Klasyfikowanie rynków według różnych kryteriów. 2.Działalność gospodarcza Pojęcia: działalność gospodarcza, podmiot gospodarczy, osoba fizyczna, osoba prawna. Klasyfikacja podmiotów gospodarczych według kryteriów: własności, rodzaju działalności, form organizacyjno-prawnych. Charakterystyka podmiotów gospodarczych. Rodzaje działalności w przedsiębiorstwie. Etapy zakładania przedsiębiorstwa. Dokumentacja

71

niezbędna do założenia i prowadzenia przedsiębiorstwa. Formy opodatkowania. Pozostałe opłaty ponoszone przez przedsiębiorstwa. Ćwiczenia: ● Analizowanie zalet i wad prowadzenia działalności gospodarczej na

własny rachunek oraz w formie spółek. ● Analizowanie przepisów prawa dotyczących działalności gospodarczej. ● Sporządzanie dokumentów: zgłoszenie działalności gospodarczej,

umowy spółki, umowy o otwarcie rachunku bankowego, deklaracji ZUS, deklaracji podatkowej, czeku, polecenia przelewu.

● Porównywanie uproszczonych form opodatkowania. ● Wypełnianie rejestru zakupów i sprzedaży VAT. ● Prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów. ● Obliczanie podatków i wypełnianie dokumentów podatkowych. 3.Rachunkowość przedsiębiorstwa Podstawowe pojęcia dotyczące rachunkowości: wpłaty, wypłaty, przepływy pieniężne, wydatki, koszty, przychody, zysk. Majątek przedsiębiorstwa. Źródła pochodzenia majątku. Bilans majątkowy. Inwentaryzacja. Amortyzacja. Koszty – pojęcie i klasyfikacja. Kalkulacje kosztów i ich zastosowanie. Cena sprzedaży i jej składowe. Wynik finansowy. Ćwiczenia: ● Porównywanie wydatków i kosztów ponoszonych przez zakład

leczniczy dla zwierząt. ● Analizowanie zależności pomiędzy przychodami, kosztami oraz

zyskiem w wybranych zakładach leczniczych dla zwierząt. ● Analizowanie wpłat i wypłat na przykładzie dowolnego zakładu

leczniczego dla zwierząt. ● Przeprowadzanie spisu z natury w określonym pomieszczeniu

produkcyjnym. ● Obliczanie amortyzacji środka trwałego. ● Klasyfikowanie składników majątkowych zakładów leczniczych dla

zwierząt. ● Sporządzanie bilansu majątkowego określonego zakładu leczniczego

dla zwierząt . ● Porównywanie kosztów stałych i zmiennych, bezpośrednich

i pośrednich, całkowitych i jednostkowych. ● Przeprowadzanie prostych kalkulacji kosztów w małym zakładzie

leczniczym dla zwierząt. ● Obliczanie ceny sprzedaży wybranej usługi weterynaryjnej. ● Obliczanie wyniku finansowego określonej działalności.

72

4.Elementy marketingu. Istota i funkcje marketingu. Marketing mix - cena, produkt, promocja, dystrybucja. Informacje i badania marketingowe. Plan marketingowy i strategie marketingowe przedsiębiorstwa. Ćwiczenia: • Określanie zależności między potrzebami a działaniami

marketingowymi zakładów leczniczych dla zwierząt. • Planowanie kanałów dystrybucji produktów i usług weterynaryjnych. • Przygotowywanie reklamy produktu i usługi weterynaryjnej. • Analizowanie działalności marketingowej i strategii marketingowych

wybranych zakładów leczniczych dla zwierząt. 5.Organizacja i funkcjonowanie przedsiębiorstwa Rola człowieka w procesie pracy. Ergonomia pracy. Normowanie i planowanie pracy. Organizacja stanowisk pracy. Schematy organizacyjne przedsiębiorstw. Polityka personalna przedsiębiorstwa. Wydajność pracy. Systemy wynagrodzeń. Techniki negocjacji. Ćwiczenia: ● Projektowanie weterynaryjnego stanowiska pracy w zakładach

leczniczych dla zwierząt. ● Analizowanie schematów organizacyjnych zakładów leczniczych dla

zwierząt. ● Porównywanie systemów wynagrodzeń stosowanych w zakładach

leczniczych dla zwierząt. ● Obliczanie wynagrodzenia pracowników z wykorzystaniem programów

komputerowych. ● Prowadzenie negocjacji z przełożonym, pracownikiem, klientem. 6.Rynek pracy Popyt i podaż na rynku pracy usług weterynaryjnych. Bezrobocie, jego przyczyny i skutki. Działania związane z poszukiwaniem pracy w zakładach leczniczych dla zwierząt oraz innych przedsiębiorstwach wykonujących usługi weterynaryjne. Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. Ćwiczenia: ● Analizowanie czynników wpływających na popyt i podaż pracy

związanej wykonywaniem usług weterynaryjnych. ● Wyodrębnianie przyczyn i skutków bezrobocia na podstawie analizy

wskaźników bezrobocia na rynku lokalnym i krajowym.

73

● Wyszukiwanie i analizowanie ofert pracy dla techników weterynarii w różnych źródłach informacji.

● Sporządzanie umów : o pracę, o dzieło, umowy zlecenia. ● Analizowanie kodeksu pracy pod kątem praw i obowiązków

pracownika i pracodawcy. 7.Usługi weterynaryjne jako ogniwo agrobiznesu Ogniwa i funkcje agrobiznesu. Integracja w agrobiznesie. Instytucje związane z agrobiznesem. Integracja z Unią Europejską - korzyści i zagrożenia. Ćwiczenia: ● Określanie ogniw agrobiznesu oraz ich funkcji. ● Analizowanie różnych form integracji w agrobiznesie. ● Wyodrębnianie instytucji i organizacji związanych z agrobiznesem

w otoczeniu bliższym i dalszym zakładu leczniczego dla zwierząt. 8.Podstawy prawne działalności weterynaryjnej Struktura organizacyjna służby weterynaryjnej. Zawód lekarza i technika weterynarii, etyka zawodu. Zakłady lecznicze dla zwierząt. Inspekcja weterynaryjna. Ochrona zdrowia oraz zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt. Chów i hodowla zwierząt. Identyfikacja i rejestracja zwierząt. Produkty lecznicze weterynaryjne. Ochrona zwierząt. Ćwiczenia: ● Analizowanie obowiązujących przepisów prawa dotyczących

działalności weterynaryjnej. ● Analizowanie obowiązujących przepisów prawa dotyczących

uprawnień zawodowych technika weterynarii. ● Analizowanie struktury organizacyjnej służby weterynaryjnej. Środki dydaktyczne Przepisy prawa gospodarczego i finansowego. Przepisy regulujące wykonywanie działalności weterynaryjnej. Poradniki. Roczniki i inne wydawnictwa statystyczne . Kodeks pracy. Kodeks prawa cywilnego. Plansze lub foliogramy dotyczące gospodarki rynkowej, działalności gospodarczej oraz kierowania przedsiębiorstwem , rynku pracy. Filmy dydaktyczne przedstawiające reklamy produktów i usług weterynaryjnych. Wzory dokumentów księgowych. Wzory umów: o pracę, umowy o dzieło, umowy - zlecenia, o otwarcie rachunku bankowego.

74

Komputer z dostępem do Internetu, specjalistyczne programy komputerowe. Wzory dokumentów związanych z prowadzeniem zakładu leczniczego dla zwierząt. Uwagi o realizacji

Realizacja programu przedmiotu Usługi weterynaryjne ma na celu kształtowanie umiejętności określania zasad funkcjonowania gospodarki rynkowej oraz podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, prowadzenia rachunkowości przedsiębiorstwa, podstaw marketingu, organizacji przedsiębiorstwa oraz prowadzenia zapisów księgowych, rozliczania się z pracownikami i instytucjami takimi jak: banki, urząd skarbowy, ZUS.

Treści zawarte w programie przedmiotu powinny być skorelowane z innymi przedmiotami zawodowymi oraz programem przedmiotu Podstawy przedsiębiorczości.

Dla osiągnięcia zamierzonych celów kształcenia wskazane jest stosowanie następujących metod nauczania: wykłady informacyjnego, dyskusji dydaktycznej , inscenizacji, przypadków, metody projektów oraz ćwiczeń praktycznych.

Do realizacji ćwiczeń praktycznych proponuje się wykorzystanie programów komputerowych stosowanych do prowadzenia księgowości, elektronicznego rejestrowania i przesyłania danych, prowadzenia ewidencji księgowej, sporządzania bilansu przedsiębiorstwa.

Ćwiczenia można prowadzić w pracowni zootechnicznej wyposażonej w niezbędne środki dydaktyczne, w grupach liczących do 15 uczniów.

Treści programowe z zakresu marketingu zaleca się realizować metodą projektów, dzieląc uczniów na kilkuosobowe grupy przygotowujące plan marketingowy lub kampanię reklamową wybranej usługi weterynaryjnej.

Ćwiczenia zamieszczone w programie przedmiotu stanowią propozycję, która może być wykorzystana w czasie zajęć. Wskazane jest, aby nauczyciel przygotował również inne ćwiczenia, które może realizować w warunkach swojej szkoły.

Wykonywanie ćwiczeń ma na celu kształtowanie umiejętności praktycznych oraz kształtowanie umiejętności samodzielnego podejmowania decyzji w zakresie wykonywanych zadań zawodowych, radzenia sobie w sytuacjach problemowych, skutecznego komunikowania się z innymi uczestnikami procesu pracy, efektywnego współdziałania w zespole, a także umiejętności organizowania i oceniania własnej pracy oraz systematycznego doskonalenia umiejętności zawodowych.

75

Realizując treści dotyczące podstaw prawnych działalności weterynaryjnej wskazane jest dokonanie szczegółowej analizy aktualnych przepisów prawa.

Szczególną uwagę należy zwrócić na różnice dotyczące uprawnień lekarza i technika weterynarii wynikające z obowiązujących przepisów prawa.

Na realizację poszczególnych działów tematycznych proponuje się następujący podział godzin:

Lp. Działy tematyczne Orientacyjna

liczba godzin 1. Podstawy gospodarki rynkowej 2 2. Działalność gospodarcza 12 3. Rachunkowość przedsiębiorstwa 22 4. Elementy marketingu 6 5. Organizacja i funkcjonowanie przedsiębiorstwa 8 6. Rynek pracy 8 7. Usługi weterynaryjne jako ogniwo agrobiznesu 4 8. Podstawy prawne działalności weterynaryjnej 16 Razem 78 Podane w tabeli liczby godzin przeznaczonych na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzać zmiany w realizacji programu zależnie od potrzeb edukacyjnych. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy prowadzić przez cały czas realizacji programu przedmiotu na podstawie określonych kryteriów. Kryteria oceniania powinny uwzględniać poziom wiadomości i umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia.

Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie : − sprawdzianów ustnych i pisemnych, − testów osiągnięć szkolnych, − obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń. Obserwując czynności uczniów podczas wykonywania ćwiczeń i dokonując oceny ich pracy, należy zwracać uwagę na: − określanie popytu na usługi weterynaryjne, − określanie czynników wpływających na podaż usług weterynaryjnych, − rozróżnianie czynności związanych z założeniem i prowadzeniem

własnej działalności gospodarczej,

76

− przygotowanie dokumentów niezbędnych do zarejestrowania oraz prowadzenia działalności gospodarczej,

− przygotowywanie dokumentów wymaganych podczas ubiegania się o dofinansowanie działalności gospodarczej związanej z usługami weterynaryjnymi, ze środków Unii Europejskiej.

Po zakończeniu realizacji programu, proponuje się zastosowanie pisemnego testu osiągnięć szkolnych.

W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich, stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osiągnięć uczniów.

Literatura Altkorn J.: Podstawy marketingu. JM , Kraków 1992 Jaklik A. , Micherda B.: Zasady rachunkowości. WSiP ,Warszawa 1995 Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik , Warszawa 1992 Kujda M.: Podstawy ekonomii. CZ. I, II i III. Tonik, Warszawa 1992 Mordak R.: Podstawy prawne działalności klinicznej oraz dokumentacji w medycynie weterynaryjnej. WMiF MedPharm Polska , Wrocław 2006 Obłoj K.: Mikroszkółka zarządzania. PWE , Warszawa 1994 Stanleke G. F.: Podstawy ekonomii. WSiP, Warszawa 1992 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

77

ZAJĘCIA PRAKTYCZNE

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń ( słuchacz) powinien umieć: − dokonać analizy organizacji pracy w gospodarstwie, − ocenić lokalizację budynków inwentarskich, − dokonać oceny pomieszczeń inwentarskich pod względem

zoohigienicznym, zapewnienia dobrostanu zwierząt i wyposażenia w środki techniczne,

− wykonać czynności związane z utrzymaniem higieny w budynkach gospodarczych i obejściu gospodarskim,

− ocenić pokrój różnych gatunków i ras zwierząt pod względem ich użytkowości,

− określić dawki pokarmowe dla różnych gatunków i grup użytkowych zwierząt,

− ocenić organoleptycznie karmę dla zwierząt, − dokonać konserwacji, przygotować i zadać paszę zwierzętom

gospodarskim, − ocenić wartość pastwiska na podstawie składu botanicznego, − zaprojektować organizację wypasu, − wykonać prace związane z produkcją pasz na użytkach zielonych, − wykonać prace związane z chowem oraz pielęgnacją różnych

gatunków zwierząt gospodarskich i towarzyszących, − przygotować stanowisko, sprzęt i krowę do doju, − ocenić organoleptycznie mleko na przedzdajaczu, − wykonać czynności związane z dojem ręcznym i mechanicznym, − zastosować zasady postępowania z mlekiem po udoju, − dokonać analizy dokumentacji hodowlanej, − wykonać czynności związane z prowadzeniem dokumentacji

hodowlanej, − zaplanować terminy krycia zwierząt i porodów w gospodarstwie, − wykryć objawy rui u samic, − zorganizować rozpłód zwierząt i udzielić pomocy przy porodzie, − dokonać analizy organizacji pracy oraz dokumentacji w zakładzie

leczniczym dla zwierząt, − wykonać czynności związane z prowadzeniem dokumentacji

w zakładzie leczniczym dla zwierząt, − zastosować zasady obchodzenia się ze zwierzętami różnych

gatunków, − przygotować zwierzęta do zabiegów, − zastosować wyroby medyczne weterynaryjne, − przygotować instrumentarium do zabiegów,

78

− dokonać konserwacji wyrobów medycznych weterynaryjnych, − przygotować i założyć opatrunki, − przygotować i zastosować okłady ciepłe i zimne, − przygotować zestaw narzędzi i przeprowadzić korekcję racic, kopyt,

pazurów, − przygotować narzędzia do trzebienia i wykonać czynności związane

z asystowaniem podczas zabiegu, − przygotować zestaw narzędzi i przeprowadzić tarnikowanie zębów

u koni, − przygotować sprzęt i wykonać czynności związane z czyszczeniem

i pielęgnacją owłosienia zwierząt, − przygotować pole operacyjne do zabiegu chirurgicznego, − przeprowadzić dezynfekcję zwierząt, pomieszczeń inwentarskich,

narzędzi i sprzętu weterynaryjnego, − przeprowadzić sterylizację narzędzi chirurgicznych, − określić u zwierząt miejsca i naczynia krwionośne, z których pobiera

się krew oraz dokonuje się pomiaru tętna, − pobrać krew od różnych gatunków zwierząt, − pobrać mocz od różnych gatunków zwierząt, − pobrać zeskrobiny do badań mikroskopowych i mikrobiologicznych, − pobrać kał do badań parazytologicznych, − pobrać próbki do badań mikrobiologicznych i toksykologicznych, − podać leki różnymi drogami, − udzielić pierwszej pomocy przy krwotokach, urazach i ostrych

niedyspozycjach przewodu pokarmowego, − wykonać czynności związane z asystowaniem podczas wykonywania

sekcji zwłok zwierzęcych, − zmierzyć liczbę uderzeń serca na minutę, − zmierzyć liczbę oddechów na minutę, − zmierzyć temperaturę ciała, − określić stan błon śluzowych, − dokonać makroskopowego badania moczu, − określić zaburzenia w zachowaniu się zwierząt, − opisać i zinterpretować objawy chorobowe układów i narządów, − określić zakres badań wykonywanych w laboratorium weterynaryjnym, − określić wyposażenie laboratorium weterynaryjnego, − posłużyć się sprzętem i urządzeniami laboratoryjnymi, − umyć i wyjałowić szkło laboratoryjne, − przygotować podłoża bakteriologiczne i wykonywać posiewy

badanych materiałów, − wykonać podstawowe badania chemiczne materiału biologicznego, − wykonać poszczególne badania krwi i odczytać wyniki, − wykonać poszczególne badania moczu i odczytać wyniki,

79

− wykonać poszczególne badania kału i odczytać wyniki, − wykonać badania zeskrobin skóry i odczytać wyniki, − wykonać badania bakteriologiczne, serologiczne i odczytać wyniki, − wykonać badania toksykologiczne materiału biologicznego i odczytać

wyniki, − wyjaśnić potrzebę chowu zwierząt laboratoryjnych, − wykonać prace związane z chowem zwierząt laboratoryjnych, − zastosować przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny

pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska, ochrony zwierząt i bezpieczeństwa żywności,

− udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym. Materiał nauczania 1. Chów zwierząt Analizowanie organizacji pracy w poszczególnych działach produkcji zwierzęcej. Stosowanie przepisów prawa dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska, ochrony zwierząt i bezpieczeństwa żywności, podczas pracy ze zwierzętami. Udzielanie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach podczas pracy. Wykonywanie czynności związanych z utrzymaniem higieny pomieszczeń i otoczenia budynków inwentarskich. Ocenianie pomieszczeń inwentarskich pod względem lokalizacji, zoohigienicznym, dobrostanu zwierząt, wyposażenia w urządzenia techniczne. Ocena pokroju zwierząt gospodarskich. Układanie dawek pokarmowych dla zwierząt. Konserwacja, przygotowywanie i zadawanie pasz zwierzętom gospodarskim. Ocena wartości pastwiska. Planowanie organizacji wypasu. Produkcja pasz na użytkach zielonych. Ocena organoleptyczna karmy dla zwierząt. Wykonywanie czynności związanych z pielęgnacją zwierząt. Organizowanie i przeprowadzanie doju krów metodą ręczną i mechaniczną. Ocena organoleptyczna mleka. Postępowanie z mlekiem po udoju. Analizowanie i prowadzenie dokumentacji hodowlanej. Planowanie terminów krycia zwierząt i porodów. Organizacja rozrodu zwierząt. Wykrywanie rui u samic zwierząt, określanie metod krycia. Udzielanie pomocy samicom zwierząt przy porodzie. 2. Zabiegi weterynaryjne Zapoznanie z zakresem badań, wyposażeniem i organizacją pracy w zakładzie leczniczym dla zwierząt. Poskramianie różnych gatunków zwierząt. Rozpoznawanie wyrobów medycznych weterynaryjnych. Przygotowywanie instrumentarium do zabiegów. Przygotowywanie i zakładanie opatrunków. Wykonywanie okładów. Korekcja kopyt, racic i pazurów. Trzebienie samców zwierząt domowych. Tarnikowanie zębów

80

u koni. Pielęgnacja powłok ciała zwierząt. Przygotowywanie pola operacyjnego. Przeprowadzanie dezynfekcji zwierząt, pomieszczeń, narzędzi i sprzętu weterynaryjnego. Sterylizowanie narzędzi chirurgicznych. Pobieranie krwi od różnych gatunków zwierząt. Pobieranie moczu do badań laboratoryjnych. Pobieranie zeskrobin. Pobieranie kału. Pobieranie próbek materiału do badań mikrobiologicznych i toksykologicznych. Podawanie leków różnymi drogami. Udzielanie pierwszej pomocy zwierzętom. Asystowanie przy sekcji zwłok zwierzęcych. 3. Diagnostyka chorób zwierząt Badanie tętna u zwierząt. Oznaczanie liczby oddechów u zwierząt. Mierzenie temperatury ciała zwierząt. Określanie stanu błon śluzowych. Makroskopowe badanie moczu. Ocena reakcji zewnętrznych zwierząt. Wykrywanie objawów chorobowych ze strony różnych narządów i układów. Zapoznanie ze specyfiką pracy weterynaryjnego laboratorium diagnostycznego. Stosowanie przepisów prawa dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska podczas prac w laboratorium. Określanie kierunków badań laboratoryjnych. Mycie i wyjaławianie szkła laboratoryjnego. Posługiwanie się sprzętem i obsługa urządzeń laboratoryjnych. Przygotowywanie podłoży i wykonywanie posiewów mikrobiologicznych. Przeprowadzanie podstawowych analiz chemicznych materiału biologicznego. Wykonywanie badań krwi i odczytywanie wyników. Wykonywanie badań moczu i odczytywanie wyników. Wykonywanie badań kału i odczytywanie wyników. Wykonywanie badań zeskrobin skóry i odczytywanie wyników. Wykonywanie badań mikrobiologicznych, serologicznych i odczytywanie wyników. Wykonywanie badań toksykologicznych i odczytywanie wyników. Wykonywanie prac porządkowych podczas chowu zwierząt laboratoryjnych. Uwagi o realizacji

Realizacja programu zajęć praktycznych ma na celu nabywanie umiejętności niezbędnych do wykonywania zawodu technika weterynarii.

Zajęcia praktyczne powinny odbywać się w gospodarstwach rolnych, oraz zakładach leczniczych dla zwierząt.

Zajęcia powinny być realizowane w toku zorganizowanej produkcji lub działalności usługowej i odbywać się w grupach od 8-12 osób.

Uczniowie powinni nabyć umiejętności przewidziane w programie zajęć praktycznych, w związku z tym muszą brać bezpośredni udział we wszystkich zaplanowanych pracach. Harmonogram zajęć praktycznych powinien uwzględniać sezonowość produkcji zwierzęcej,

81

oraz przeprowadzania niektórych zabiegów weterynaryjnych i hodowlanych.

Udział w zajęciach praktycznych powinien być odnotowany przez uczniów w dzienniczkach praktycznej nauki zawodu.

Podstawową nauczania praktycznego jest wykonywanie przez uczniów zaplanowanych prac w cyklu produkcyjnym w celu nabywania i utrwalania umiejętności wykonywania różnych prac w gospodarstwie i zakładach leczniczych dla zwierząt.

W realizacji zajęć praktycznych ważną rolę spełnia instruktaż wstępny, bieżący i końcowy. Instruktaż powinien towarzyszyć każdej czynności wykonywanej przez ucznia. W połączeniu z pokazem powinien zawierać wskazówki i objaśnienia dotyczące sposobu wykonywania czynności, doboru materiałów, narzędzi oraz przestrzegania przepisów prawa dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony zwierząt ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska.

Podczas zajęć praktycznych dotyczących chowu zwierząt, uczeń powinien opanować umiejętności dotyczące chowu i użytkowania zwierząt gospodarskich. Szczególną uwagę należy zwrócić na czynniki, od których zależy ilość i jakość uzyskiwanych produktów.

Czynności wykonywane przy zwierzętach powinny być bezwzględnie nadzorowane przez nauczyciela - lekarza weterynarii ze względu na kontakt uczniów z żywymi zwierzętami. Uczniowie powinni umieć rozpoznać objawy chorób i udzielić zwierzętom pierwszej pomocy.

Ze względu na specyfikę pracy ze zwierzętami, a szczególnie podczas wykonywania czynności związanych z diagnozowaniem chorób zwierząt, pobieraniem materiałów do badań, oraz przeprowadzaniem analiz laboratoryjnych szczególną uwagę należy zwracać na przestrzeganie przepisów prawa dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska. W każdej sytuacji powinno się uwzględniać możliwość zakażenia odzwierzęcą chorobą zakaźną. Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Liczba godzin 1. Chów zwierząt 90 2. Zabiegi weterynaryjne 120 3. Diagnostyka chorób zwierząt 120

Razem 330

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić zmiany, mające na celu dostosowanie realizacji programu do potrzeb edukacyjnych.

82

Propozycje metod sprawdzenia i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie na podstawie określonych kryteriów.

Systematyczne ocenianie postępów uczniów motywuje do zdobywania wiedzy, wpływa na kształtowanie dyscypliny, pracowitości, dokładności, sumienności oraz odpowiedzialności za wyniki pracy.

Podczas realizacji programu nauczania osiągnięcia ucznia można sprawdzać za pomocą: ustnych sprawdzianów poziomu wiadomości, obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania zadań oraz na podstawie efektów wykonanych zadań.

Wykonywanie przez uczniów zadań praktycznych powinno być poprzedzone sprawdzianem wiadomości niezbędnych do wykonywania zadań oraz instruktażem wstępnym. Podczas sprawdzianów ustnych należy zwracać uwagę na umiejętność operowania zdobytą wiedzą, poprawne stosowanie pojęć oraz wnioskowanie.

Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać podczas obserwacji czynności ucznia wykonywanych w trakcie zajęć praktycznych.

Dokonując oceny pracy uczniów należy zwracać uwagę na: − przestrzeganie przepisów prawa dotyczących bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska, − organizację stanowiska pracy, − kolejność i czas wykonywania czynności, − stosowanie narzędzi i sprzętu weterynaryjnego, − jakość wykonanej pracy.

Podsumowując przebieg zajęć, nauczyciel powinien podkreślać poprawność wykonania przez uczniów pracy oraz omawiać popełnione błędy.

Każde wykonane przez ucznia zadanie powinno być ocenione. Kontrolę poprawności wykonania zadań należy przeprowadzić w trakcie i po jego wykonaniu. Jeżeli wykonane zadanie zostało ocenione negatywnie należy umożliwić uczniowi jego powtórzenie. Uczeń powinien samodzielne sprawdzić wyniki swojej pracy i zarejestrować je w dzienniczku zajęć praktycznych. Nauczyciel powinien również dokonywać oceny staranności prowadzenia dzienniczka zajęć praktycznych.

Po zakończeniu realizacji programu zajęć praktycznych ocena osiągnięć ucznia powinna uwzględniać wyniki wszystkich metod sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela.

83

PRAKTYKA ZAWODOWA Szczegółowe cele kształcenia. W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − zastosować przepisy prawa dotyczące ochrony zwierząt,

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska i bezpieczeństwa żywności,

− rozpoznać czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące w procesie pracy,

− zastosować zasady współpracy w zespole, − zastosować przepisy regulaminów obowiązujących pracowników

przedsiębiorstwa, − określić charakter działalności i strukturę organizacyjną

przedsiębiorstwa, − określić zakres prac i świadczonych usług, − określić wyposażenie przedsiębiorstwa w materiały, narzędzia, sprzęt

i aparaturę, − zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii, − opracować harmonogram prac dotyczących wykonywania zabiegów

sanitarno-higienicznych, fizykoterapeutycznych oraz badań laboratoryjnych,

− posłużyć się dokumentacją weterynaryjną dotyczącą zapobiegania i zwalczania chorób oraz leczenia zwierząt,

− wykonać czynności związane z prowadzeniem elektronicznej dokumentacji leczenia zwierząt,

− wykonać czynności związane z obsługą, konserwacją i wyjaławianiem aparatury, narzędzi i sprzętu weterynaryjnego,

− wykonać czynności pomocnicze podczas zabiegów weterynaryjnych, − podać zwierzętom produkty lecznicze, − wykonać zabiegi pielęgnacyjne, sanitarno - higieniczne

i fizykoterapeutyczne u zwierząt, − pobrać materiał do badań laboratoryjnych, − wykonać czynności pomocnicze w ramach sekcyjnego badania zwłok

zwierzęcych, − zastosować zasady identyfikacji i użytkowania zwierząt, − wykonać zabiegi unasienniania zwierząt, − wykonać czynności pomocnicze podczas badania zwierząt rzeźnych

i mięsa, − wykonać czynności laboratoryjne w zakresie badań analitycznych krwi

i moczu zwierząt, parazytologicznych badań kału oraz badania mięsa na obecność włośni.

84

Materiał nauczania 1.Organizowanie stanowiska pracy. Przestrzeganie przepisów prawa o bezpieczeństwie i higienie pracy i ochronie środowiska. Organizowanie stanowisk pracy związanych z działalnością służb weterynaryjnych zgodnie z zasadami ergonomii. Rozpoznawanie czynników szkodliwych i uciążliwych występujących w procesie pracy. Przestrzeganie zasad współpracy w zespole. Przestrzeganie przepisów prawa, regulaminów i zasad obowiązujących pracowników przedsiębiorstwa. Przestrzeganie przepisów prawa o ochronie zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych. 2.Organizacja pracy i wyposażenie przedsiębiorstwa. Określanie struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa oraz rodzaju wykonywanych prac. Określanie zakresu prac i świadczonych usług. Określanie wyposażenia przedsiębiorstwa w materiały, narzędzia, sprzęt i aparaturę. Opracowywanie harmonogramów prac związanych z wykonywaniem zabiegów sanitarno - higienicznych, fizykoterapeutycznych oraz badań laboratoryjnych. Prowadzenie dokumentacji weterynaryjnej dotyczącej zapobiegania i zwalczania chorób oraz leczenia zwierząt z wykorzystaniem specjalistycznych programów komputerowych. 3. Diagnostyka i zwalczanie chorób zwierząt. Wykonywanie czynności pomocniczych podczas zabiegów weterynaryjnych. Podawanie zwierzętom produktów leczniczych. Wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych, sanitarno-higienicznych i fizykoterapeutycznych. Pobieranie materiału do badań laboratoryjnych. Wykonywanie czynności pomocniczych w ramach sekcyjnego badania zwłok zwierzęcych. Stosowanie zasad identyfikacji zwierząt. Wykonywanie zabiegów unasienniania zwierząt. Wykonywanie czynności pomocniczych podczas badania zwierząt rzeźnych i mięsa. Wykonywanie czynności laboratoryjnych w zakresie analitycznych badań krwi i moczu zwierząt, parazytologicznych badań kału i badań mięsa na obecność włośni. Uwagi o realizacji

Praktyka zawodowa powinna odbywać się w zakładach leczniczych dla zwierząt, laboratoriach weterynaryjnych, a także w rzeźniach i zakładach przetwórstwa mięsa, drobiu, ryb oraz mleka. Organizowanie praktyki zawodowej wskazane jest w klasie II - w wymiarze 2 tygodni, w klasie III - w wymiarze 4 tygodni oraz w klasie IV - w wymiarze 2 tygodni.

85

Uczniowie powinni mieć możliwość uczestniczenia we wszystkich czynnościach zaplanowanych w programie praktyki.

Plan i organizację zajęć w ramach praktyki należy dostosować do możliwości danego zakładu, mając na uwadze realizację założonych celów kształcenia.

Zajęcia powinny odbywać się na stanowiskach, na których w przyszłości będzie pracował technik weterynarii.

Uczniom należy stworzyć możliwość wykonywania wszystkich prac zaplanowanych w programie praktyki zawodowej.

Przed rozpoczęciem zajęć opiekun praktyki i przedstawiciel zakładu, w którym zaplanowano praktykę powinni wspólnie opracować jej harmonogram.

Przed przystąpieniem do zajęć należy zapoznać uczniów z obowiązującymi przepisami prawa o bezpieczeństwie i higienie pracy, ochronie przeciwpożarowej oraz ochronie środowiska oraz podkreślić konieczność ich stosowania. Należy również zwracać uwagę na przestrzeganie przepisów prawa o ochronie zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych.

Uczniowie odbywający praktykę zawodową zobowiązani są do prowadzenia dzienniczka praktyk, w którym odnotowują tematy prac i opisują wykonywane czynności. Zapisy powinny być sprawdzane i potwierdzane przez osobę prowadzącą praktykę zawodową.

Praktykę uczniowie mogą odbywać w kraju lub za granicą. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia.

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przez cały czas realizacji programu praktyki, na podstawie określonych kryteriów.

Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniów umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia.

Ze względu na charakter zajęć w procesie oceniania dominować będzie obserwacja pracy uczniów, oraz ocena efektów pracy.

Dokonując oceny pracy uczniów należy uwzględnić: − przestrzeganie dyscypliny pracy, − organizację pracy, − samodzielność podczas wykonywania zadań, − jakość wykonywanej pracy, − przestrzeganie przepisów prawa o bezpieczeństwie i higienie pracy,

ochronie przeciwpożarowej oraz ochronie środowiska, a także

86

przepisów prawa o ochronie zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych,

− postawę zawodową. Po zakończeniu realizacji programu praktyki, osoba prowadząca

praktykę powinna wpisać w dzienniczku praktyk opinię o pracy ucznia oraz wystawić ocenę końcową.

87